وەزیری پیشەسازی و بازرگانی بۆ پرس:
29كارگەی حكومیمان هەیە خەرجییان زیاترە لە داهاتەكانیان ل٢
151 باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده ،یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات .سێشه‌ممه 2012/3/٢7
ل3 ئەو پەیامەی بەغدای هەژاند
گەنجێك ،لەژێر قادرمە دەژیت و لە مردووشۆرخانە دەیشۆن
كە پرسیاری لێ دەكەیت ،سەیرت دەك��او هەندێ جار پێدەكەنێ ،جار جارەش توڕە دەبێت ،وەاڵم ناداتەوە ،دوای رۆژئاوابوونیش ،پشت لە بازاڕ و كۆاڵنەكان دەكا و دێتەوە بۆ ژێر قادرمەی مزگەوتەكە. محەمەد ساڵح ،دوای ئەوەی دایك و باوكی كۆچی دوای دەكەن ،بەهۆی خراپی باری دەروونی و نەبوونی شوێنی حەوانەوە لە شارەكەیان ،خەڵكی هەڵەبجە دەیگرنە ئەستۆی خۆیان و لە مزگەوتێكدا چاودێری دەكەن.
ل9
كەمیی هێزەكانی پۆلیس لەكەركوك كاریگەری لەسەر ڕەوشی ئەمنی شارەكە هەیە
زیاترلە 4ساڵە ئیدارەی ك���ەرك���وك ب��ەه��ەم��وو نەتەوەكانەوە بەتایبەت ب��ەرپ��رس��ان��ی پۆلیس و لێژنەی ئەمنیەكان لەهەوڵی ب��ەردەوام��دان لەگەڵ بەغدا و وەزارەتی ن���اوخ���ۆ ب��ەم��ەب��ەس��ت��ی پڕكردنەوەی ئەو بۆشاییە ئ��ەم��ن��ی��ەی��ەی ت��وش��ی ئیدارەی كەركوك بووە، بەاڵم بەوتەی بەرپرسان بەغدا گوێیان لێ ناگرێت و مەبەستی نیە مەلەفی ئەمنی چارەسەر بكات، لەكاتێكدا پارێزگاكانی دەوروب�����ەری ك��ەرك��وك زۆرترین ڕێژەی پۆلیسیان هەیە.
ل8
سەردار عەزیز ،نووسەر: ئامانجی پارته ئیسالمیی ه کوردییه‌كان هه‌مان ئامانجی پارته ئیسالمییه عه‌ره‌بییه‌کانه
ل٦
2
ژماره 151
www.lawanikurdistan.org
2012/03/27
وەزیری پیشەسازی و بازرگانی بۆ پرس:
29كارگەی حكومیمان هەیە خەرجیەكانیان زیاترە لە داهاتەكانیان هەولێر) ،سەرەڕای بوونی چەندین كێشەی یاسایی لەبەر الوازی ئەو گرێبەستەی واژوو كرابوو لە نێوان كۆمپانیا و وەزارەت ،جگە لەوە وەزارەتمان نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێمی كوردستانی كرد لە كۆبونەوەكانی عێراق و توركیا تایبەت بە دروست كردنی دەروازە سنورییە نوێیەكان لەگەڵ دروست كردنی پردێكی نوێ لە كۆمەڵگای ئیبراهیم خەلیل .وەزارەتمان هەوڵی دا ناوچەیەكی پیشەسازی و بازرگانی ئازاد لە زاخۆ دروست بكات.
پرس :بواری پیشەسازی لەهەرێمی كوردستان چۆنە؟ بۆچی تا ئێستا گرنگیەتی ئەوتۆ بەپیشەسازی ن��ەدراوە؟ لە هەرێمی كوردستان چەند كارگە هەیە؟ سینان :بەپێی ئاماری (ب .گشتی گەشەپێدانی پیشەسازی) لەهەرێمی كوردستان ( )4044كارگە هەیە ،ئەو كارگانە رۆڵێكی بەرچاویان هەیە لەبووژاندنەوەی ب��واری ئابووری لە هەرێمی كوردستان ،بەپێی ئاماری بەرێوەبەرایەتی ناوبراو زیاتر لە ()25000 كرێكار لەم كارگانە كاردەكەن ،بەاڵم الوازی ئەزموونی پیشەسازی لەهەرێمی كوردستان هۆكارێكە بۆ دواكەوتنی ئەم بوارە ،بۆیە پێوستە خاوەن سەرمایەكان هانبدرێن و ئاسانكاریان بۆ بكرێت تا سەرمایەی خۆیان بخەنەگەر ،بەمەش بواری پیشەسازی لەهەرێمی كوردستان گەشە دەكات.
لەسیستەمی بازاری ئازاد حكومەت ناتوانێ نرخ بۆكااڵكان دیاری بكات ئەم ئارامیەی هەیە بۆتە هۆی ئەوەی كە هەرێمەكەمان ببێتە مەڵبەندێكی بازرگانی و گەشتوگوزاری
دیمانە :پرس وەزیری پیشەسازی و بازرگانی حكومەتی هەرێمی كوردستان «سینان عەبدولخالق چەلەبی» لە دیدارێكیدا تایبەت لەگەڵ رۆژنامەی پرس رایگەیاند « 4044كارگە لە هەرێمی كوردستان هەیە و زیاتر لە 25000هەزار كرێكاریش لەم كارگانە كار دەكەن». هەروەها ئاشكراشی كرد كە 29كارگەی حكومی هەیە كە زۆربەیان یان لە كاركەوتوون یان دراوەتە كەرتی تایبەت .ئەم كارگانەش بونەتە بارگرانی بەسەر حكومەت و خەرجیەكانیان زیاترە لەداهاتیان. لە تەوەرێكی تردا باسی بازاڕی ئازاد دەكات و ئاماژە بەوەدەكات كە لە سیستەمی بازاڕی ئازاد حكومەت ناتوانێت رۆڵی هەبێت، لەگەڵ ئەوەشدا هەوڵدەدەین چاودێری كااڵ سەرەكیەكان بكەین.
پرس :دوو ساڵی كاركردنت لە وەزارەتی پیشەسازی و بازرگانی چۆن هەڵدەسەنگێنی ،ئەو كارە گرنگە چین لە ماوەی كاركردنتدا ئەنجامت داوە؟ سینان :ئێمە وەك وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی كۆمەڵێك دەستكەوتی باشمان بە دەست هێنا ،بە جێ بە جێ كردنی كۆمەڵێك پرۆژە ،لەوانە (جێ بە جێ كردنی پڕۆژەی سایلۆی سلێمانی، ب��ەردەوام بوون لەسەر جێ بەجێ كردنی پرۆژەی سایلۆی نوێی
پرس :ئەوەی لە كوردستان دەبینرێ الوازی بواری پیشەسازییە، بۆچی وەزارەت��ی بازرگانی و پیشەسازی هەوڵی ن��ەداوە چەند كارگەیەكی پیشەسازی دروست بكات ؟ بۆ ئەوەی هەر هیچ نەبێت لەچەند كەل و پەلێك پشت بەخۆمان ببەستین؟ سینان :سیاسەتی حكومەتی هەرێمی كوردستان بریتیە لەهاندان بۆ پێشخستنی بواری پیشەسازی كەرتی تایبەت ،ئەزموونی پێشوو ئەوە دەردەخ��ات كەوا دروست كردنی كارگەی حكومی كەڵكی ئابووری نیە ،ئێستا نزیكەی ( )29كارگەی حكومیمان هەیە كە زۆربەیان یان لەكار كەوتوون یان دراوەتە كەرتی تایبەت ،شایانی باسە ئەم كارگانە بوونەتە بارگرانی بۆ وەزارەتمان و وەزارەتی دارایی و ئابووری حكومەتی هەرێمی كوردستان ،چونكە ژمارەیەكی زۆر كرێكار لەسەر میالكی ئەم كارگانەن كە خەرجیەكانیان زیاترە لەداهاتیان ،لەگەڵ ئەوەشدا ئێمە پێمان باشە چەند كارگەیەكی حكومی هەبێت لە بوارە ستراتیژیەكان و ئێمە وەك وەزارەت كاری بۆ دەكەین. پرس :پێتوایە كوردستان چەند ساڵی تری پێوستە بۆ پتەو كردنی بواری پیشەسازی بە جۆریك كە وەك واڵتانی دراوسێی لێ بێت؟ سینان :ئەگەر ئێمە هەوڵ بدەین سوود لەئەزموونی وواڵتانی دراوس��ێ و واڵتانی پێشكەوتووی جیهان لە ب��واری پیشەسازی وەرگرین ،ئەوا هەرێمەكەمان بە ماوەیەكی كەم گەشە دەكات تا ئاستیكی باش .ئێمە وەك وەزارەت هەوڵ دەدەین بۆ ئەم مەبەستە، لەم چوارچێوەیە وەزارەتمان بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی دارایی قەرزی پیشەسازی دا بەو كەسانەی كە دەیانەوێ كارگە دابمەزرێنن، تاوەكو بڕی ( )500ملیۆن دیناری عێراقی ،جگە لەمەش وەزارەتمان چوار پرۆژەی دروست كردنی چوار ناوچەی پیشەسازی گەورە و پێشكەوتوو دادەمەزرێنێ لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان، بۆ ئەم مەبەستە چاوەڕێی پەسندكردنی بودجەی ساڵی ()2012 ین لە پەرلەمانی كوردستان ،جگە لەمەش وەزارەتمان بەنیازە چەندین پرۆژە یاسا ئامادە بكات كە تایبەتن بە پێشخستنی بواری پیشەسازی لە هەرێمی كوردستان بۆ نموونە (یاسای ناوچەی پیشەسازییەكان) و (یاسای پاراستنی كااڵ خۆماڵیەكان). پرس :سااڵنە چەند پێشانگایەكی بازرگانی لە كوردستان بەتایبەت لە هەولێری پایتەخت دەكرێتەوە ،كردنەوەی ئەو پێشەنگایانە چ كاریگەیەكی بازرگانیان لەسەر كوردستان هەبووە؟
سینان :بێگومان كردنەوەی پێشانگا ،بەتایبەتی لە بواری بازرگانی بۆتە هۆی گەشەسەندنی ب��واری ئابووری لەهەرێمی كوردستان تا ئاشنایەتی پەیدا بكەن لەگەڵ كۆمپانیا بیانیەكان، هەروەها ناسینی بەرهەمەكانیان و هەڵسەنگاندنی لەرووی كوالێتی و نرخ ،جگە لەوەی كە كردنەوەی پێشانگای نێودەوڵەتی دەبێتە هۆی بەهێز بوونی پەیوەندی ئابووری و بازرگانی لەنێوان هەرێمی كوردستان و واڵتانی جیهان ،جگە لەمەش دەرفەتێك دەرەخسێنێ بۆ بینینی نوێترین تەكنەلۆجیای وەبەرهێنانی پیشەسازی لە گشت بوارەكان. پ��رس :ه��ەروەك دەزان��ن هەرێمی كوردستان بۆتە شوێنێكی بازرگانی و گەشت و گوزاری ،پێتانوایە ئەمەش نەبۆتە هۆكاریك بۆ بەرزبوونەوەی نرخی كااڵكان ،یاخود ئەم ئارامیەی كوردستان چ كارێگەرییەكی هەبووە بەسەر الیەنی بازرگانی؟ سینان :ئەم ئارامیەی لە هەرێمی كوردستان هەیە بۆتە هۆی ئەوەی كە هەرێمەكەمان ببێتە مەڵبەندێكی بازرگانی و گەشت و گوزاری گرنگ لەعێراق .بەرای من پێشكەوتنی بواری بازرگانی نابێتە هۆی بەرز بوونی نرخی كااڵكان ،بە پێچەوانەوە دەبێتە هۆی دابەزینی نرخ ،چونكە بەرز بوونەوەی نرخی كااڵكان پەیوەندی هەیە لەگەڵ كێشەی ئابووری نیودەوڵەتی كە كاریگەری لەسەر سەرجەم وواڵتانی جیهان دروست كردووە. پرس :بۆچی وەزارەتی بازرگانی هەوڵ نادات خۆی كەل و پەل بهێنێتە هەرێمی كوردستان بەتایبەت خواردەمەنیەكان بەنرخێكی هەرزانتر بە خەڵكی بفرۆشێتەوە ،بۆ ئەوەی كەل و پەلەكان لەالیەن بازرگانەكانەوە قۆرخ نەكرێت؟ سینان :عێراق و هەرێمی كوردستان بەرەو سیاسەتی بازرگانی ئازاد هەنگاو دەنێت ،فەلسەفەی ب��ازاری ئازاد بریتییە لە كەم كردنەوەی رۆڵی دەوڵەت لەبواری دەست وەردان لە بارودۆخی بازار. پرس :ئێوە چاودێری نرخی كەل و پەلەكان دەكەن ،هۆكاری بەرزبونەوەی نرخەكان بۆ نەبوونی چاودێرییەكی بەهێز دەگەڕێتەوە یاخود بەناو بازاری ئازادەوە هەر كەسێ بۆ خۆی نرخ دادەنێت؟ سینان :شایانی باسە لەناو هەیكەلی (ب .گشتی بازركانی) سەر بە وەزارەتمان (بەرێوەبەرایەتی چاودێری هەیە) ،كە چاودێری بازار دەكات لەرووی نرخ و كوالیتی كااڵكان ،بۆ ئەوەی بەرێوەبەرایەتی ناوبراو بتوانێ بە ئەركی خۆی هەڵستێ پێوستی بە كادیری شارەزا و ڕاهاتووی تایبەتمەند هەیە ،ئێمەش بۆ بەگەڕخستنی چاالكی ئەم بەرێوەبەرایەتیە هەڵساوین بە ئامادەكردنی پرۆژە یاسایەك بە گۆڕینی (ب .چاودێری بازرگانی) بۆ (ب .گشتی چاودێری بازرگانی ) و دابین كردنی كۆمەڵێك كادیری شارەزاو لێهاتوو بۆ كاركردن لەو بەرێوەبەرایەتیە و بەگەڕخستنی. پرس :حكومەتی هەرێمی كوردستان لە هەوڵی رێكخستنەوەی بازاڕدایە بۆ پاراستنی مافی كڕیار ،بەاڵم كەی دەست پێدەكات؟ سینان :ه��ەروەك زان��راوە حكومەتی عێراقی فیدرال (یاسای پاراستنی مافی بەكاربەری)پەسند كرد بوو ،لەسەر داواك��اری حكومەتی هەرێمی كوردستان پەرلەمانی كوردستان هەڵسا بە داخستن و پەسندكردنی پرۆژە یاسای پاراستنی مافی بەكاربەر بۆ پەیرەوكردنی لە هەرێمی كوردستان ،پێویستبوو لەسەر ئەنجومەنی وەزیران دوای تەنفیزكردنی ئەم یاسایە( ،ئەنجومەنی پاراستنی مافی بەكاربەر) لە سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران ئەنجومەنێكی پێكهێنابا بە بەشداری نوێنەرانی وەزارەت��ە پەیوەندیدارەكان، س��ەرەرای ئاگاداركردنەوەی وەزارەت��م��ان بەچەندین نووسراوی فەرمی ،بەاڵم تاوەكو ئێستا سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران ،ئەم ئەنجومەنەی پێك نەهێناوە ،كە پێكهێنانی ئەم ئەنجومەنە دەبێتە هۆیەك بۆ پاراستنی مافی ركابەر لە هەرێمی كوردستان.
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 151
2012/03/27
3
ئەو پەیامەی بەغدای هەژاند
ئا :پرس بە بۆنەی جەژنی نەتەوەیی ن��ەورۆزەوە مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پەیامێكی ئاراستەی هاواڵتیانی هەرێمی كوردستان كرد ،ئەگەرچی چاودێران لەو بڕوایە دابوون كە بارزانی لەو پەیامەدا موژدە گەورەكە بە هاواڵتیانی رابگەینێت جاڕی سەربەخۆی بدات، بەاڵم بارزانی نیگەرانیەكانی بەرامبەر بە بەغدا ئاشكرا كرد ڕەخنەی لە دەسەاڵتی چەند كەسی بەغدا گرت كە قۆرخی هەموو جومگە و دەسەاڵتەكانیان كردووە ،داوی پەیامەكەش كاردانەوەیەكی زۆری بەدوادا هات ،ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان پێیوایە تا ئێستا ئەوەی بڕوای بە عێراقی نوێ و داخوازییەكانی گەلی كورد هەبێت شیعەكانن بەتایبەتی هاوپەیمانی نیشتیمانی دەوڵەتی یاسا. چیرۆكی كێشەكانی هەرێم و بەغدا ماوەی 8ساڵە كێشەكانی نێوان بەغدا و هەرێم بە چەقبەستوویی و هەڵپەسێردراویی ماوەتەوە چارەسەر نەكراوە ،ئەگەرچی لە دەستور و رێكەوتنەكانی نێوان الیەنەكان چارەسەری یاسایی بۆ داندراوە ،بەاڵم كێشەكە لە جێبەجێ كردنیدایە بە تێپەڕبوونی كاتیش كێشەكان زیاتر كەڵەكە دەبوون ،لەسەردەمی كابینەی عەالوی دا ئەولەویەتی كێشەكانی بەغدا و هەرێم ناوچە دابڕاوەكان بووە دواتر لە كابینەی جەعفەریدا كە زۆر دژی خواستەكانی كورد بوو بەو هۆیەوە ئایندەی سیاسی خۆی لەسەر دانا لەوكاتەدا كورد خەریكی چەسپاندنی مافەكانی بوو لە دەستوری هەمیشەیی و مەسەلەی بودجە و پێشمەرگەش هاتە سەر كێشەكانی تر ،لەهەردوو خولی كابینەی مالكی دا كێشەكان زیاتر كەڵەكە دەبوون بەتایبەت دوای مۆر كردنی گرێبەستە نەوتیەكانی هەرێم و كێشەی ئااڵ و بردنی سوپای عێراق بۆ خانەقین و جەوالو و كێشەی لیستی حەدبا و دروست كردنی ئەنجومەنەكانی ئیسناد ،دوایین كێشەی نێوان بەغدا و هەرێم كەیسەكەی تاریق هاشمی بوو هەموو ئەو كێشانە لە ئێستادا كەڵەكە بوونە كورد بێ ئومێدبووە لە كۆتای هاتنی ئەم كێشانە ،چونكە لەو ماوەدا چەندین جار شاندی حزبی و حكومی لە هەرێمەوە بەرەو بەغدا چووە بێ ئەوەی بگەنە ئەنجامێكی كۆتایی لەگەڵ ئەوەشدا چەندین رێكەوتننامە مۆر كراوە چەندین لێژنە و كۆمیتەی تایبەت پێكهاتووە بێ ئەوەی هیچی لێ سەوز بێت. سیاسەتمەداری ناسراوی ك��ورد و پارلەمانتاری عێراقی دكتۆر مەحمود عوسمان لەبارەی ئەو كێشانە و پەیامەكەی سەرۆكی هەرێم وتی «كێشەی زۆر كۆبۆتەوە چارەسەر نەكراوە دیارە سەرۆكی هەرێم بە ئیعتیبار شتی زیاتری زانیوە لەو بارەوە ئیتر لەو كاتە دەریبڕیوە زۆر شت لە عێراق ڕوودەدات گونجاو نییە ئیتر وەزعی عێراق ئاوایە» كەیسەكەی هاشمی «بەهیچ شێوەیەك تەسلیمی ناكەین ،چونكە ئەخالقی كوردەواری رێگای ئەمە نادات یەكێك بێتە الی كورد تەسلیمی بكاتەوە» .ئەمە وتەیەكی سەرۆكی هەرێمە لەبارەی تاریق هاشمیەوە ،تاریق هاشمی جێگری س��ەرۆك كۆماری عێراق لەسەرەتای ئەمساڵەوە لە هەرێمی كوردستان داڵدە دراوە بەو هۆیەوە نێوانی بەغدا و هەرێمی ئالۆزتر كرد سەركردایەتی كورد و خودی بارزانی ئامادەنییە رادەستی بەغدای بكاتەوە ،بەو هۆیەوە سۆزی عەرەبی سونی بۆ الی كورد راكێشاوە لەبەرامبەردا عەرەبی شیعەی نیگەران كردووە زۆرجار دەوترێت سیاسەت بەدەرە لە ئەخالق و سۆز ،گەلێك جاریش نەیارانی كورد بەدەر لە ئەخالق و سۆزەوە مامەڵەی سیاسییان لەگەڵ كورد كردووە دەستی دەستیان پێ كردووە ،چۆن دەبێت سەركردایەتی كورد بكەوێتە ژێر كاریگەری داب و نەریت و سۆزەوە لەمبارەوە سیاسەتمەدارەكە رەتی دەكاتەوە كە سیاسەت ئەخالقی تێدانەبێت هەروەك خۆی دەلێ «ئەگەر سیاسەت ئەخالقی تێدانەبوو یانی هیچ سیاسەت دەبێت ئەخالقی تێدابێت مرۆڤایەتی تێدابێت ئەگەر ئەمانەی تێدا نەبێت سیاسەت هەموو فێڵە ئەمە راست نییە» الی خۆیەوە دكتۆرە ئەشواق جاف پارلەمانتاری عێراقی لە هاوپەیمانی كوردستانی وتی «ئێمە وەكو كورد داوەتی تاریق هاشمیمان نەكردووە بۆ هەرێمی كوردستان ،بەڵكو خۆی هاتوە بۆ كۆبونەوە لەگەڵ سەرۆك كۆمار ،ئەوان دەڵێن ئێمە زانیارییمان هەبووە لەسەر ئەو مەوزعە، پرسیارێك دێتە پێشەوە ئەگەر ئ��ەوان دەزان��ن كە ئەو تاوانبارە بۆ هێشتیان لە فڕۆكەخانەی بەغدا بڕوات هەموو كەس دەزانێت ئەخالقی كورد وایە هەر كە میوانێكی دێت دەری ناكات». ئارێز عەبدوڵاڵ ،ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان
ئەوە ڕەتدەكاتەوە كەیسەكەی هاشمی پەیوەندی بە داب و نەریتی كوردەوارییەوە هەبێت بەڵكو رایدەگەینێت مەسەلەیەكی یاسایی، سیاسیە جیهەتێك لە ڕوانگەی یاساییەوە داوای دەكەنەوە جیهەتێكی تر لە ڕوانگەی سیاسیەوە بابەتەكە گەورە دەكات. ئەو پارلەمانتارەی هاوپەیمانی كوردستانی ئەوە بۆ پرس ئاشكرا دەكات كە حالەتی گواستنەوەی دادگایی هەبووە لەشارەكانی عێراق لەپێش كەیسەكەی هاشمی هەروەها لە دوای كەیسەكەی هاشمی حالەتێكی تر هەبووە لە پارێزگای ئەنبار گواستیانەوە بۆ بەغدا. هاوكات ئەو پارلەمانتارە ئەندامی لێژنەی مافی مرۆڤە لە پارلەمانی عێراق ئەو لەبارەی دوایین وردەكاری مردنی پاسەوانەكەی تاریق هاشمی وتی «تا ئێستا وەكو لێژنەی مافی مرۆڤ نازانین ئەو پاسەوانە بە ئەشكەنجە مردووە یان مردنێكی ئاسایی ،دیارنییە هیومان رایچ داوای لێكۆلینەوەی ك��ردووە لە حالەتێك ئەگەر ئیسپاتبوو ئەو پاسەوانە بە ئەشكەنجە م��ردووە ئەو كاتە كاریگەریەكی زۆری دەبێت لەسەر كەیسەكە». بارزانی بە بەستنی كۆنگرەی نەتەوەیی لە هەولێر وەاڵمی كۆنگرەی لوتكەی عەرەبی لە بەغدا دەداتەوە سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە وەاڵمی داوەتنامەی ئەحمەد تورك هاوسەرۆكی دەتەپە لە باكوری كوردستان بۆ بەشداری كردن لە ئاهەنگی نەورۆز لە ئامەد داوای لێبوردن دەكات كە ناتوانێت ئامادەی ئەو ئاهەنگە بێت .بارزانی لەو نامەیەدا باس لە بەستنی كۆنگرەی نەتەوەیی كورد دەكات لەم ساڵدا بەستنی كۆنگرەی نەتەوەیی دوای لوتكەی عەرەبی لە بەغدا وەاڵمێكە بۆ الیەنە سیاسیەكانی عێراق كە ئەگەر نەتەوەی عەرەب بەشێك بێت لە ئومەی عەرەبی ئەوا كوردیش بەشێكی دانەبڕاوی نەتەوەی كوردە لەمبارەوە مەحمود عوسمان دەلێ «تاڵەبانی سەرۆكی لوتكەیە هۆشیار زێباری داینەمۆی كۆبونەوەكانی لوتكەی عەرەبیە كوردی تێدایە ،كورد دەمێكە باسی كردووە كە كۆنگرەی نەتەوەیی دەبەستێت پێش ئەوەی لوتكەی عەرەبی هەبێت هیچ پەیوەندییەكی بە لوتكەی عەرەبیەوە نییە كوردیش وەكو نەتەوەیەك حەقی هەیە خەباتی نەتەوەیی خۆی بكات هاوكاری لەنێوان پارچەكاندا هەبێت». الی خۆیەوە ئەشواق جاف وتی «لە راگەیاندنی عەرەبی و ئەندامانی لیستی هاوپەیمانی نیشتیمانی كە دەڵێ جەنابی سەرۆك بۆ ئەو شتانەی وتوە ،چونكە نەیتوانیوە لوتكەی عەرەبی بباتە هەولێر ،ئەمە زۆر زۆر هەڵەیە ئێمە وەك هەرێمی كوردستان پەیوەندی دیپلۆماسیمان لەگەڵ واڵتانی عەرەبی و نێودەوڵەتی هەیە» ملمالنێیەكان لە راگەیاندنەكانەوە ئیدارە دەكرێن دوای پەیامەكەی سەرۆكی هەرێم كاردانەوەی زۆری لەناوەندە سیاسیە
و میدیاكانەوە لێكەوتەوە لە ئێستادا شەڕی راگەیاندنی نێوان هاوپەیمانی كوردستانی و دەوڵەتی یاسای مالكی بەردەوامی هەیە تا ئێستا نوری مالكی بێ دەنگی هەڵبژاردووە بەرامبەر بە پەیامەكەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان ،لەمبارەوە مەحمود عوسمان وتی «كاتێك كە توندوتیژی دەبێت ئەمە هەر دەبێت ئەمان قسە دەكەن وەاڵمیان دەدەینەوە ،بەاڵم بە نەتیجە هەر دەبێت گفتوگۆ بكرێت ،سەرۆكی هەرێم هەر داوای ئەمەی كردووە». ئەندامەكەی سەركردایەتی یەكێتی ئەو شەرە راگەیاندنە بەكارێكی خراپی دادەنێت جەخت لەسەر بڕوابوونی شیعەكان دەكاتەوە بە مافەكانی كورد هەروەك خۆی دەڵێ «تا ئێستا ئەوەی بڕوای بە عێراقی نوێ هەیە جگە لە خەڵكی كوردستان الیەنە شیعەكانن لەگەڵ داخوازییەكانی گەلی كوردن بەتایبەتی هاوپەیمانی ئەوەی دەوڵەتی یاسا و الیەنەكانی تر شیعە» .ناوبراو پێیوایە لیستی عێراقیە لەگەڵ داخوازییەكانی كورد نییە ه��ەروەك خۆی دەڵێ «الیەنەكانی لیستی عێراقیە تاك و تەرا بڕوایان نە بە دیموكراتیە نە بە مادەی 140ە بۆیە شەڕی راگەیاندن لە نێوان ئەو الیەنە لە دوا رۆژدا كاریگەری زۆری دەبێت بۆ سەر هەرێم ئامانجەكانی گەلی كوردستان لە بەرژەوەندی ئێمە و ئەوان نییە ،لەگەڵ الیەنە شیعەكان زۆر شتی هاوبەشمان هەبووە». الی خۆیەوە ئەشواق جاف ئەمەشی وت «بە تەوەقعی ئەوان كورد یەك نین بەس ئەو بەشەی كە لەگەڵ حزبەكەی بارزانییە پشتگیری لە جەنابی سەرۆك دەكات ،بەاڵم وەكو نوێنەرانی كورد لەبەغدا پێیان دەلێین زۆر زۆر هەڵەن ،چونكە ئێمە لە دیو حەمرین بۆ مەسەلەی نەتەوەیی یەكین ،چونكە ئەوان بەرامبەر بە كوردستان هەموویان دەبن بە یەك ،ئێمە بەرامبەر بە بەغدا هەموو دەبین بە یەك لەو دیو حەمرین بەرگری لە كوردستان دەكەین پشتگیری لە وتەكەی جەنابی سەرۆك دەكەین». بارزانی هەرەشەی راگەیاندنی دەوڵەت دەكات لە كۆتایی پەیامەكەیدا بارزانی رایگەیاند كە ئەگەر بێتوو ئەو داوایانە كورد جێبەجێ نەكرێن ئەوا دەگەرێتەوە بۆ ڕای هاواڵتیانی ،مەبەستی راگەیاندنی دەوڵەتی كوردییە سیاسەتمەدارەكەی كورد پێیوایە ئەوە هەرەشە نەبووە هەروەك خۆی دەڵێ «هیچ هەرەشەیەكی تێدا نییە دەڵێ من لە عێراقدا كێشەكانم چارەسەر نەبوو لەگەڵ الیەنەكان نەگەیشتینە ئەنجامێك پرسی میللەتی خۆم دەكەم بزانم چی بكەم چی نەكەم». پارلەمانتارەكەی هاوپەیمانی جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە ئەگەر ئەوان بەردەوام بن لە دواخستنی چارەسەری كێشەكان وەزارەتی نەوتی عێراق بەردەوام بوو لە هەرەشە كردن لە هەرێم سەركردایەتی كورد و نوێنەرانی كورد لە بەغدا هەڵوێستێكی تریان دەبێت ،بەاڵم ئەو هەڵوێستە چی دەبێت لە كاتی خۆی باس دەكرێت.
4
ژماره 151
www.lawanikurdistan.org
2012/03/27
شیرین ئامێدی ئەندامی ئەنجوومەنی سەركردایەتی پارتی:
گەندەڵی بە دكتۆر بەرهەم و كاك نێچیرڤان چارەسەر نابێت دیمانە :توانا شێخانی
رێكخراوە جیهانیانە خەاڵتی ئاشتی پێدەبەخشن ،بۆیە دەبێت فەخری پێوە بكەین .تائێستاش نەمانبیستووە هیچ رێكخراوێك خەاڵتی ئاشتی بە نوری مالیكی بدات ،ئەوە خۆی پەیامێكە و درێژەی پێنادەم و بە كورتی وەاڵمی پرسیارەكەتە.
پرس :پێتوایە تاكەی ئەو گرژیانە بەردەوام دەبێت؟ شیرین :تا ئەو كاتەی دەستور و ماددەی 140جێبەجێ دەكرێت ئەو گرژی و ئاڵۆزیانە بەردەوام دەبن ،بەاڵم ئەوان تائێستا باوەڕییان پێی نیە و ئیعترافیشی پێناكەن. پرس :دوای ئەو گرژی و ئاڵۆزییانەی لە بادینان روویاندا، لە ئێستادا پارتی پەیوەندی لەگەڵ یەكگرتودا چۆنە؟ شیرین :وتەكەم با نەبێتە بەرگری كردن لە حزبەكەم ،بەاڵم ئەوەندە دەڵێم لە كوردستان هیچ حزبێك هێندەی پارتی بە تەعامول نەبووە ،ئەو سەبر و ئارامیەی كە سەركردایەتی پارتی هەیبووە هیچ حزبێك نەیبووە ،لە ئێستاشدا پارتی پەیوەندی لەگەڵ سەرجەم حزبەكان زۆر باشە و پەیوەندی لەگەڵ یەكگرتوش ئاساییە هەروەك حزبەكانی تر. پرس :هۆكاری بەشداری نەكردنی ئۆپۆزیسیۆن لە كابینەی حەوتدا بۆچی دەگەڕێنیتەوە؟ شیرین :لە هەموو دونیادا ئۆپۆزیسیۆن دەبێت هەوڵی ئەوەبدات كە زیاتر خزمەتی نەتەوەی خۆی بكات ،بەاڵم شیرین ئامێدی ئەندامی ئەنجوومەنی سەركردایەتی پێم باشە هۆكارەكان بۆ جەماوەری كوردستان جێبهێڵین لە پارتی دیموكراتی كوردستان ،لە دیدارێكی كراوەدا لەگەڵ هەڵبژاردنی داهاتوو. «پرس» باسی پەیامەكەی سەرۆك بارزانی دەكات كە لە شەوی نەورۆزدا ئاڕاستەی خەڵكی كوردستانی كرد ،دەڵێت پرس :ئەنجامی راگەیاندنی پرۆژە چاكسازییەكەی سەرۆكی «پەیامەكەی سەرۆك ئەوەی گەیاند كە ئەو نەورۆزە نەبێت هەرێم ،الوازی كابینەی شەشەم دەردەخات كە نەیتوانیوە نەورۆزێكی تر گۆڕانكارییەكی گەورە روودەدات و گەلی كورد بە گژ گەندەڵی و چەندین كێشەی تردا بچێتەوە ،پێتوایە دەستكەوتێكی گرنگ بە دەست دێنێت» .ئەوەشی راگەیاند نێچیرڤان بارزانی بتوانێت ئەو بەرنامە و بڕیاڕانەی سەرۆكی كە لە مانگی چواردا كۆنفرانسی لقەكان دەست پێدەكات و هەرێم لە بارەی چاكسازییەوە جێبەجێبكات؟ دوا بەدوای ئەوەش ئەنجومەنی ڕاوێژكاری دادەمەزرێندرێت. شیرین :گەندەڵی تەنها بە دكتۆر بەرهەم و كاك نێچیرڤان چارەسەر نابێت ،بەڵكو دەبێت هەموو الیەك هاوكاربن، پرس :لە كاتی یادكردنەوەی بۆنەكانی یانزەی ئادار و هەمووشمان بەرپرسیارین لەوەی كە چاكسازییەكی باش نەورۆزدا سەرۆكی هەرێم وتارێكی پێشكەشكرد و مژدەی دا بكرێت ،دەبێت هەموو الیەك هاوكاری كابینەی حەوت بین بە الوان و گوتی :خۆتان بۆ گۆڕانكاری گەورە ئامادە بكەن ،بۆ ئەوەی بڕیار و ڕاسپاردەكانی جەنابی سەرۆكی هەرێم بەگشتی وتارەكانی سەرۆك گەشبینی پێوە دیاربوو ،بەرای جێبەجێبكرێت. تۆ ئەم گۆڕانكارییە گەورانە چی دەبن؟ شیرین :مانای ئەوەیە گۆڕانكاری گەورە روودەدات ،هەروەها پرس :ه��ەروەك دەزانین نزیكەی ساڵێك و چوار مانگە دەبێت الوی كوردیش خۆی ئامادە بكات بۆ شتی گەورەتر ،پارتی كۆنگرەی بەستووە ،تائێستاش كۆنفرانسی لقەكانی ئێمە وەك خەڵكی كوردستان شەوی نەورۆز كاتژمێر هەشتی نەبەستووە ،ئایا كەی كۆنفرانسی لقەكان دەبەسترێت ،هەست ئێوارە چاوەڕێی پەیامی س��ەرۆك بوین كە چۆن بڕیاری ناكەی زۆر لەماوەی خۆی الیداوە؟ دەوڵەتی كوردی دەدات ،ئەگەر بڕیاریش نەدا ئەوە لە فیكری شیرین :هۆكاری دواكەوتنی ،هاتنە پێشەوەی رووداوەكان ئێمەدا بوو ،هەر چەندە بارودۆخەكەمان هەستیارە ،بەاڵم بووە ،هەروەك دەزانین لە ماوەی ڕابروودا چەندین رووداو پەیامەكەی سەرۆك ئەوەی گەیاند كە ئەو نەورۆزە نەبێت روویاندا ،بەاڵم لە ئێستادا ئامادەكارییەكان خەریكە تەواو نەورۆزێكی تر گۆڕانكارییەكی گەورە روودەدات و گەلی كورد دەبێت ،لە ماوەیەكی نزیكدا كۆنفرانسی لقەكان دەست دەستكەوتێكی تری گرنگ بە دەست دێنێت. پێدەكات. ئەگەر سەیربكەین پارتی زیاتر بیری لە بەرژەوەندی پرس :لە شەوی ن��ەورۆزدا سەرۆك بارزانی لێدوانێكیدا ،خەڵك كردۆتەوە نەوەك حزب ،هەر ئەوەش وایكردووە كە مالیكیش وەاڵمی دایەوە ،ئایا لەو لێدوانانە جۆرە گرژییەك لە ڕاسپاردەكانی كۆنگرە دوابكەوێت. نێوان كورد و عەرەبدا دروست ناكات؟ خەاڵتی هەموو ئەو بەخۆڕایی شیرین :سەرۆك بارزانی پرس :یەكێكی تر لە بڕیارەكانی كۆنگرە دامەزراندنی ئاشتیەی وەرنەگرتووە ،لە شەرقوڵ ئەوسەت هیچ سەرۆكێك ئەنجومەنی راوێ��ژك��اری ب��وو ،تائێستا ئ��ەو ئەنجومەنە وەك سەرۆكی هەرێم ئاشتی خوازانە نەبووە ،كە ئەمرۆ ئەو
بێ رووتووش
*ئ��ەو دزان���ەی چ��وب��وون��ە س��ەر ماڵی س��ێ ئەندام پەرلەمانەكە ،پێشتر دەفتەرێک دوالریان لە کۆمپانیایەک دزیبوو ،لەسەر حیسابی ئەو پارەیەی كە دزیویانە كۆمەكی مزگەوت و رێكخراوی فریاگوزاریان كردووە. (خوا لە خێریان كەم نەكات) *لە یەكێك لە بەرنامەكانی مندااڵن پێشەشكاری بەرنامە پرسیاری كرد «ئەو ئەندامانەی مرۆڤ كە جووتن چی و چین؟» منداڵێك گوتی «گوێ و چاو و دەست و قاچ». (كێ دەزانی كامەی تریش)..... *رۆژی نەورۆز هەر كەناڵەو سروودێكی كردبووە تایتڵی ئەو یادە لەو رۆژەدا ،هیچان لەو رووەوە هاوبەشییەكیان نەبوو. (ل���ەوەی پێویستە ی��ەك بن ت��ەف��رەق��ەن ،لەوەشی پێویستە)... *لە كۆمپانیایەك نوسراوە بۆ فرۆشتنی پێداویستییەکانی ئاراسش(گان)ی ئافرەتان و سەرتاشینی پیاوان. (ئەوەی تەعلیق بێ نایەوێ) *لە كۆنفرانسی الوانی هەرچوار پارچەی كوردستان نوێنەرانی الوانی رێكخراوەكانی pkkیەكێتی الوانیان تاوانبار دەكرد كە بە ئیعاز ئیش دەكەن ،سكرتێری الوان تەلەفۆنی داخستبوو ،كەچی هەڤااڵنی ئەوێ بەردەوام لەگەڵ قەندیل لەسەر خەت بوون. (تا دز خاوەن ماڵی گرت) دانەمەزراوە ،ئایا ئەمە پێشلی ڕاسپاردەكانی كۆنگرە نیە؟ شیرین :ه���ەروەك پێشتر ئ��ام��اژەم پێدا رووداوەك���ان كاریگەرییان هەبووە بەسەر جێبەجێكردنی بڕیارەكانی كۆنگرەوە ،بۆ نمونە نزیكەی چەند مانگێكە چاوەڕێی ئەوەین كە كابینەی حەوتەم بێتە دەست نیشانكردن ،بێگومان ئەوانە هەموو كاریگەرییان هەبووە ،وا بڕیاریشە لە دوای بەستنی كۆنفرانسی لقەكان ئەو لێژنەیەش دابمەزرێندرێت. پرس :نەبوونی ئافرەت لە ئەندامی مەكتەبی سیاسی یان بەرپرسی لق بۆچی دەگەڕێنیتەوە؟ شیرین :دەتوانی ئەم پرسیارە لە خودی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی بكەیت.
“
لە مانگی چواردا كۆنفرانسی لقەكان دەبەسترێت ،دوا بە دوای ئەوەش ئەنجومەنی راوێژكاری دادەمەزرێت هیچ حزبێك هێندەی پارتی بە تەعامول نەبووە
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 151
2012/03/27
5
كۆنفرانسی الوانی كورد
پەیامێك بۆ جیهان و فاكتەرێك بۆ سەركەوتنی كۆنگرەی نەتەوەیی
ئا :پرس بۆ ماوەی سێ رۆژ لە هەولێری پایتەختی هەرێمی كوردستان ،بەبەشداری الوانی هەر چوار پارچەی كوردستان و الوانی كوردی كازاحستان ،دووەمین كۆنفرانسی نەتەوەیی الوانی كوردستان لە ژێر ناوی «لەپێناو یەكگوووتاریی نەتەوەیی الوانی كوردستان» بەرێوەچوو ،لە كۆتاییشدا ئەنجامنامەیەكی 22خاڵی راگەیاندرا .بەشداربووان و ئامادەسازانی كۆنفرانسەكە ئاماژە بەسەركەوتوویی كۆنفرانسەكە دەكەن و ئەوەش دەخەنەروو كە تێگەیشتنی هاوبەش لە نێوانیاندا هەبووە و یەكهەڵوێست و كۆكبوونە لەسەر پرسە نەتەوییەكان .راشیدەگەیەنن كە ئەمجۆرە كۆنفرانسانە هەنگاوێكی پۆزەتیڤە بۆ سەركەوتنی كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان و زێتر بەدەستهێنانی مافە رەواكانی كورد و دروستبوونی دەوڵەتی كوردستان .روونیشی دەكەنە ئەمە پەیامێكە بۆ جیهان و دوژمنانی كورد ،كە كورد یەك نەتەوەیە و سنوورەكانی دەستكردن. لە ئەنجامنامە 22خاڵەكەدا ،ئاماژە بە یەك هەڵوێستی و یەكریزی نەتەوەی كورد كراوە ،هەروەها پشتگیری لە شۆڕشی كوردانی رۆژئاوا و بە مەدەنیانە چارەسەری پرسی كورد دەكەن لە هەر چوارپارچەی كوردستان و ئیدانەی كوشتن و گرتن و زیندانی كردنی كوردانی رۆژهەاڵت و رۆژئاوا و باكوری كوردستان لەالیەن دەوڵەتە داگیركەرەكانەوە .لە ئەنجامنامەكەشدا باس لە دروس��ت كردنی فیدراسیۆنی الوان ك��راوە .داواشكراوە ئااڵی كوردستان وەك رەمزێكی نەتەوەیی كوزرد رێزی لێبگیرێت .كۆنفرانس بڕیاریداوە ئەگەر بارودۆخ لەبار بێت كۆنفرانسی سێیەمی الوان لە رۆژئاوی كوردستان ببەسترێت .ئەوەش خراوەتەروو كە سەرجەم خاڵەكان وەك پێشنیار ئاراستەی كۆنگرەی نەتەویی كوردستان دەكرێ ،كەوا بڕیارە ئەمساڵ لەنێوان هەرچوار پارچەی كوردستان ببەسترێت. دڵشاد بەشیر مەال لە رۆژئاوی كوردستان ،ئەندامی كۆنفرانسەكە، ئەمجۆرە كۆنفرانسانەی ب��ە گرنگ و پۆزەنتیڤ وەس��ف ك��رد بۆ لێكنزیكبوونەوە و تێگەیشتنی هاوبەشی زێتری الوانی هەر چوار پارچەی كوردستان .وەكخۆی وتی «لەم كۆنفراسەدا ئەندامان ئازادانە بیرورای خۆیان خستەروو و تاوتوێی چەندین پرسی گرنگی نەتەوەیی كرا ،لەوانە رەوشی رۆژئاوای كوردستان» .وتیشی «تێگەیشتنێك باش لە نێوان الوانی هەر چوارپارچەی كوردستان هەبوو ،ئەمەش پەیامێكە باشە بۆ دوژمنانی
كورد ،كە كورد یەك نەتەوەیە و یەكهەڵوێستە لەمەڕ پرسە نەتەوەییەكانی، ئەگەرچی دابەشكراوە» .ناوبراو خاڵەكانی ناو ئەنجامنامەكەی بە گرنگ وەسف كرد و داوای كرد هەموویان بكەونە واری جێبەجێكردنەوە .هیواشی خواست لەئێستاوە زەمینەسازی بكرێ بۆ بەستنی سێیەمین كۆنفرانس لە رۆژئاوای كوردستان. سمكۆ رەشید لەباشووری كوردستان ،ئەندامی لیژنەی بااڵی كۆنفرانس، روونیكردەوە كە كۆنفرانسی ئەمساڵ باشتر و رێكخراوتر بووە لە چاو كۆنفرانسی یەكەم كە لە شاری ئامەدی باكووری كوردستان بەسترابوو. وەك ئاشكرای كرد «پارساڵ الوانی كوردی رۆژهەاڵتی كوردستان بەشدار نەبوون ،بەس خۆشبەختانە ئەمجارە بەشداربوون و رۆڵی كاریگەریان هەبوو» .سمكۆ روونیشی كردەوە كە سەرجەم رێكخراوەكانی الوانی باشووری كوردستان بە حزبی و نا حزبییەوە بەشدار بوونە و بانگهێشتی كۆنفرانسەكە كرابوون .نابراو رەتیشی كردەوە كە دەسەاڵتدارانی هەرێم یان حزبەكان هەژموون و كاریگەریان بەسەر كۆنفرانسەكەوە هەبووبێ، وەك هەندێك ناوەندی میدیایی بە كۆنفرانسی حزبی ناوزەدیان كردبوو. ئەو لەمبارەوە وتی «راستە هەندێك لە رێكخراوەكان سەر بە حزبن ،بەاڵم ئێمە نوێنەری الوانی كوردستان بووینە نەك حزبەكان ،لە كۆنفرانسەكەدا تاوتوێی پرسی نەتەویی و نیشتمانی ك��راوە ،بەبێ لەبەر چاوگرتنی ئینتیمای حزبایەتی تاكەكان» .ئەندامی لیژنەكە ئەوەی ئاشكرا كرد كە ئێستا خەریكی پێكهاتەی فیدراسیۆنەكەن و تەنیا ئەندامانی رۆژهەاڵتی كوردستان ماوە دەست نیشان بكرێت .ئەو فیدراسیۆنەكەی بە گرنگ وەسف كرد بۆ كاری پێكەوەیی و یەكهەڵوێستی الوانی هەر چوار پارچەی كوردستان. ئارام ئیبراهیم خان ،لە رۆهەاڵتی كوردستان ،ئەندامی كۆنفرانسەكە، وای لێكدایەوە كە لەرووی زانستی كۆمەاڵیەتییەوە ئەمجۆرە كۆنفرانس و گردبونەوانە ،دەچنە خانەی گروپی كۆمەاڵیەتییەوە كە دواجار پەیامێك، روئیایەك دەدەنە كۆمەڵگە و جیهان .وەك ئەو وتی «پەیامی ئێمە یەك نەتەوەیی كورد و یەكهەڵوێستی الوانی هەر چوار پارچەی كوردستان بوو» .ئارام ئەوەشی پۆزەتیڤانە وەسف كرد كە هەندێك بۆنە و رەمزی نەتەوەیی كۆدەنگیان لەسەر بووە و كۆنفرانس دەنگی لەسەر داون ،وەك بەجینۆساید ناساندنی كیمیابارانی هەڵەبجە و پرۆسەی ئەنفال و ئااڵی
كوردستان و رۆژی 2ی رێبەندان كە رۆژی دامەزراندنی كۆماری كوردستانە لە مەهاباد بە رۆژێكی نەتەوەیی كورد دابنرێت. سمكۆ رەشید ،ئەوەشی خستەروو سەرجەم خاڵەكان وەك پێنشیار دەدرێتە كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان بۆ پەسەند كردن و بڕیاردان لەسەریان. وێ��رای سازانی رەوش��ی سیاسی ئ��ارام خانیش بەستنی ئەمجۆرە كۆنفراسانە لەرووی سازانی كۆمەاڵیەتی بەگرنگ دەزانێ بۆ بەستن و سەرخستنی كۆنگرەی نەتەوەیی .هیواشی خواست هەرچی زووتر كۆنگرەكە ببەسترێت و سوود لە هەڵ و مەرج و گۆڕانكارییەكانی ناوچەكە وەربگرن و نەخشەرێگەیەك بۆ پۆنییەتی چارەسەری پرسی كورد گەاڵڵە بكرێت. دڵشاد مەال ،پێیوایە ئێستا كورد زێتر پێویستی بە یەكریزی و یەكگوتاریی نەتەوەیی هەیە ،بۆ بەدەستهێنانی مافەكانی و چارەسەری دۆزەكەی .ناوبراو بڕوای وابوو كە گۆڕانكارییەكانی ناوچەكە بە قازانجی كوردە و پێویستە الوانی كورد و سەركردایەتی سیاسی كورد خۆیانی بۆ ئامادە بكەن. لە كۆتاییدا سیروان گەردی ،چاالكوانی كۆمەڵی مەدەنی پێیوایە جگە لەوەی كارێكی زۆر باشبوو گرنگێكی هەنوكەییشی هەبوو بۆ لەیەكتر تیگەیشتنی الیەنە سیاسەكانی پارچەكانی تری كوردستان بۆ بەستنی كۆنگرەی نەتەوەیی كورد كە بەنیازە ئەمساڵ ببەسترێت. ئەو رەخنە لە مێكانیزمی بەڕێوەچوونی كۆنفراسەكە دەگرێت و دەڵێت «دەكرا بۆ ئەو كۆنفراسە میكانیزمێكی باشتر برەخسابا وەك دانانی بەرنامە ،چونكە ئەوەی ئێمە لەو كۆنفراسە كارمان بۆی كرد تەئكید كردنەوە بوو لەسەر دروست بونی دەوڵەتی كوردی ،بۆیە دەكرا لەسەر بنەماكانی دەوڵەت بوون چەند بابەتێك لەسەر بنەماكانی دەوڵەتبوون لە الیەن پسپۆرانەوە ئامادە بكرابا .بۆیە بە هیوام لە كۆنفراسی سێیەم ئامادەكاری باشتری بۆبكرێت». رەخنەشی لە حزبە كوردستانییەكان گرت بە تایبەتی حیزبەكانی رۆژهەاڵت و باكور كە بۆشاییەكی زۆر لەنێواندا هەیە ،بەتایبەتی لەسەر بەفەرمی ناساندنی ئااڵی كوردستان وەك ئااڵی نەتەوەیی كورد.
6
ژماره 151
www.lawanikurdistan.org
2012/03/27
سەردار عەزیز ،نووسەر:
ئامانجی پارته ئیسالمییه کوردییه‌كان هه‌مان ئامانجی پارته ئیسالمییه عه‌ره‌بییه‌کانه
دیمانە :پرس لەم دیمانەدا نووسەر سەدار عەزیز باس لە ئیسالمی و كاریگەرەكانی بەهاری عەرەبی و دەستوری عەلمانی و ئیسالمی دەكات.
پرس :هاتنە پێشەوەی الیەنە ئیسالمیەكان لەو واڵتانەی بەهاری عەرەبی گرتییەوە ،ئایا كاریگەری لەسەر الیەنە ئیسالمیەكانی هەریمی كوردستان دەبێت؟ سەردار عەزیز :به دڵنیاییه‌وه ،هه‌میشه پارته ئیسالمیه‌كان له په‌یوه‌ندیدا بوون له رێگای جیاوازه‌وه به وواڵتانی عه‌ره‌بی ،چ وه‌ك سه‌رچاوه‌ی ئایده‌لۆژی چ وه‌ک سه‌رچاوه‌ی داهات .ئامانجی پارته ئیسالمیی ه کوردییه‌كان هه‌مان ئامانجی پارته ئیسالمییه عه‌ره‌بییه‌کانه ،که دووباره به ئیسالمکردنه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگای کوردییە ،که به پێی ئایده‌لۆژیای ئیسالمی سیاسی کۆمه‌ڵگایه‌كی نا ئیسالمییه ،به تایبه‌ت ئهگهر دیدی ئایده‌لۆژیستێکی وه‌ك سه‌ید قوتب وه‌ربگرین که به دڵنییاییه‌وه له ناو پارته ئیسالمییه کوردییه‌کاندا زۆر کاریگه‌ره .بۆیه هاتنی ئیسالمی سیاسی بۆ ده‌سه‌اڵت باوه‌ڕ و گووڕ ئه‌داته پارته ئیسالمییه کورده‌کان .ئه‌وه‌ی له سوریا ده‌گوزه‌رێت بۆ کوردستان ترسناک و کاریگه‌ره .هاتنی ئیخوان له سوریا بۆ ده‌س �ه‌اڵت له پاش ئه‌سه‌د ،نابێته هۆکارێکی باش بۆ کوردستان .بۆیه حکومهتی هه‌رێم ده‌بێت پێگه‌ی کورد قایمکات له سوریا بۆئه‌وه‌ی رێگرێک له به‌رده‌م ئه‌و شه‌پۆله‌دا دروستکات ،به‌اڵم ملمالنێی په‌که‌ک ه و حکومهتی هه‌رێم له ناو کوردی سوریا مژده‌ی باشما ناداتێ .ئه‌و هه‌ڵوێسته جیاوازه‌ی که یه‌کگرتوو ده‌ینوێنێ له ژێر کاریگه‌ری هاتنی ئیسالمی سیاسیدایه .پارتی زۆر به هه‌ڵه و هه‌ڵچوونه‌وه مامه‌ڵه‌ی له گه‌ڵ ئه‌م هێزه‌دا کردووه ،به جۆرێک هه‌تا بێت زیاتر و زیاتر دروستی ئه‌كات .دیاره هه‌ڵه‌کان زۆر و درێژخایه‌ن و قووڵن. پرس :ئیستای ئیسالمی سیاسی لە كوردستان چۆن دەبینی؟ سەردار عەزیز :ئیسالمی سیاسی له کوردستان دیارده‌یه‌كی قس ه له سه‌ر نه‌كراوه .دیاره ئێمه له‌به‌رئه‌وه‌ی زانکۆ و ئه‌نستیتۆی لێکۆڵینه‌وه‌مان نییه له کوردستان زۆربه‌ی زۆری ئه‌کته‌ر و الیه‌نه سیاسییه کورده‌کان نازانرێت چۆن گه‌شه ئه‌که‌ن ،چۆن دیدیان ده‌گۆڕن ،چۆن رووبه‌رووی واقیع ده‌بنه‌وه .نه‌بوونی زانکۆ له کوردستان قه‌یرانێکی گه‌وره‌یه بۆ حکومکردن. دیاره له‌م دواییانه‌دا زانکۆ وه‌ک قارچک له هه‌موو شوێنێک هه‌ڵئه‌قڵۆپێ، به‌اڵم هیچ بایه‌‌خ و سودێکییان نیه .له‌به‌ر نه‌بوونی لێکۆڵینه‌وه‌ی زانستی له‌سه‌ر ئه‌م حیزبانه ،به ئاسانی ناتوانرێت بریار بدرێت له سه‌ر چۆنێتییان، به‌اڵم ئیسالمی سیاسی کوردی به‌شێکه له‌و شه‌پۆلی گه‌ڕانه‌وه‌ی ئیسالم بۆ سیاسه‌ت ،که چه‌‌ند سه‌ره‌تایه‌كی هه‌یه له ناوچه‌که‌دا. ره‌تای له کوردستان به گشتی ئیسالمی سیاسی دهگهڕێتهوه بۆ سه راپه‌رین ،دیاره ئه‌و ساته‌وه‌خته حیزبی په‌راوێزی و که‌م جه‌ماوه‌ر بوون، به‌اڵم شکستی یه‌كێتی و پارتی له حکومکردنی کوردستان ،له بڕی دروستکردنی حکومه‌ت و به‌رێوه‌بردنی کاروباری خه‌ڵکی ،به شه‌ڕ و کوشتار و دووبه‌ره‌کی و گه‌نده‌ڵی و وواڵتفرۆشی و بێتوانایی ئیدارییه‌وه ،بووه هۆی ئه‌وه که هه‌تا بێت الیه‌نگرانی پارته ئیسالمییه‌کان له زیاد بووندا بێت. ئێستا ده‌بینین که هه‌ڵبژاردن دوای هه‌ڵبژاردن ژماره‌یان له هه‌ڵکشاندایه و ژماره‌ی پارتی و یه‌کێتی و حیزبه به‌ناو عه‌لمانیه‌کان له داکشاندایه .به جۆرێک هه‌ندێک حیزب ته‌نها بۆ مووچه خواردن و به فیرۆدانی سامانی گه‌ل هه‌ن .ئیسالمییه‌کان زی‌ره‌کانه دێن نه‌خشه‌ی سیاسی کوردستان دابه‌ش ئه‌که‌ن بۆ عه‌لمانی و ئیسالمی ،عه‌لمانی ئه‌وانه‌ن که یان له ده‌سه‌اڵتدا توشی قه‌یران بوون یان له دونیادا هیچ ئه‌رزشێکیان نه‌ماوه. پرس :رۆژنامەنووسێك دەڵێ «دەسەاڵتی عەلمانی فاشستی ،ئیسالمی سیاسی توندڕەو بەرهەم دەهێنێ« رای جەنابتان چییە؟ سەردار عەزیز :قسه‌كردن له‌سه‌ر قسه‌زای وه‌ها بێمانایه ،من که نازانم ئه‌وه‌ی ک ه ئه‌مه‌ی ووتووه کێیه ،چ دونیابینییه‌کی هه‌یه ،بۆچی وه‌های ووتووه ،که‌ی ووتوویه‌تی ،به ئاسانی ناتوانرێت کۆمێنتی له سه‌ر بدرێت. به تایبه‌ت له کوردستان ژماره‌ی رۆژنامه‌نووس له ژماره‌ی هه‌موو شتێک زیاتره ،به‌بێ ئه‌وه‌ی رۆژنامه‌یه‌كی باش هه‌بێت ،به‌اڵم به هه‌رحاڵ ئهگهر وه‌ک تێکستێک سه‌یری که‌ین ،ئایا ئه‌م دوانه ره‌نگدانه‌وه‌ی یه‌كترن؟ ئایا بۆ کوردستان راسته؟ له کوردستان حیزبێک نییه عه‌لمانی بێت و حیزبێک نییه عه‌لمانی نه‌بێت .له راستیا ئیسالمییه‌کان له عه‌لمانییه‌کان
زیاتر عه‌لمانین .ئیسالمییه‌کان ئیسالم به‌کاردێنن بۆ گە‌ییشتن به ده‌سه‌اڵت ،وه‌ک مێژوو پێمان ده‌ڵێت هه‌رگیز بۆ خزمه‌تی ئایین نییه ،به‌ڵکو بۆ خزمه‌تی به‌رژه‌وه‌ندی دونیاییه .به‌م پێیه ئیسالم هیچ نییه الی ئیسالمییه‌كان جگه له ئامرازێک به گەیی‌شتنه ده‌سه‌اڵت .کردنی ئایین به ئامرازی ده‌ستکه‌وتی دونیایی ئه‌وپه‌ڕی عه‌لمانییه‌ته .به‌اڵم عه‌لمانییه‌ت پرۆسه‌یه‌ک نییه که له کوردستان خه‌ڵکی الیه‌نه سیاسیه‌کان لێی تێگه‌شتبن .پرۆسه‌یه‌کی ئاڵۆزه ،که ره‌گ و شێواز و پراکتیز و مێژووی تایبه‌تی خۆی هه‌یه .له کوردستان عه‌لمانی فاشتی بوونی نییه ،ئه‌وه له واڵتێکی وه‌ك تورکیایه ،که هێزێکی وه‌ها بوونی هه‌یه ،به‌اڵم له به‌رامبه‌ردا ئیسالمێکی فاشتی به‌رهه‌م هێناوه ،به مانای ئه‌وه‌ی ئیسالمێکی نه‌ته‌وه‌یی ،که خۆی به پاک و بێگه‌رد و بااڵ ده‌زانێت به‌بێ ئه‌وه‌ی هیچ نوێیه‌ک یان جودایه‌کی پێبێت ،به تایبه‌ت ئهگهر ئه‌ردۆغان و عه‌بدواڵ گوڵ وه‌رگرین و له ئارمی پارته‌که‌یان که گڵۆپێکه. پرس :ئەمینداری گشتی یەكگرتووی ئیسالمی بریاریدا بۆ كۆنگرەی ئایندەی حزبەكەی خۆی كاندید نەكاتەوە ،رای جەنابتان لەو بارەوە چییە؟ سەردار عەزیز :له ستونه‌که‌م له ئاوێنه‌دا باسی ئه‌مه‌م کردووه ،ئه‌گەر بێتوو ئه‌مه بێته نه‌رێتێک ،نه‌ک رووداوێکی هه‌تیوانه ،ئه‌وا ئێمه له قۆناخەی ده‌ره‌به‌گایه‌تییه‌وه هه‌نگاو ده‌نێین به‌ره‌‌و قۆناخی مۆدێرنه .ئهگهر ده‌سه‌اڵتدار ،له هه‌ر پل ه و پێگ ه و مه‌قامێکا بێت به ده‌نگ و بۆماوه‌یه‌كی دیاریکراو له الیه‌ن خه‌ڵكه‌وه به پێی یاسا و رێسایه‌کی دیاریکراو هه‌ڵبژێرێت ئه‌وا مانای وایه خه‌ڵك له دایک ده‌بێت. ئه‌م رۆژانه من خه‌رێکی نوسینی چاپته‌ری کتێبێکم به زمانی ئینگلیزی ده‌رباره‌ی نه‌مانی کوردستان ،یان له دایک نه‌بوونی کوردستان وه‌ک واڵتێک له مێژوودا ،به‌شی هه‌ره زۆری دهگهڕێتهوه بۆ ئه‌وه‌ی که ئێمه نه‌مانتوانیوه وه‌ک خه‌ڵکێک سه‌رده‌مییانه شێوازی سیاسه‌تمان نوێ که‌ینه‌وه .کورد وه‌کو خه‌ڵکێک هه‌تا ئێستا له سیاسه‌تی کوردیا ته‌نها بۆ کوشت و کوشتار و ئازارچه‌شتن بوونی هه‌یه ،نه‌ک بۆ ماف و خزمه‌ت و سه‌روه‌ری .مرۆڤی کورد وه‌ك بوونه‌وه‌رێکی سیاسی گه‌رچی 500ساڵ دواکه‌‌وتووە ،به‌اڵم کاتییه‌تی له دایک بێت. پرس :لە ئێستادا زۆر باس لە رەشنووسی دەستوری هەرێمی كوردستان دەكرێ ،ئایا دەستورەكە پشت بە بنەماكانی ئاینی ئیسالم ببەستێ یاخود دەستورێكی عەلمانی بێت؟ سەردار عەزیز :هیچ ده‌ستورێک نییه له دونیادا ته‌واو عه‌لمانی یان ته‌واو ئایینی بێت .نه عه‌لمانی ده‌توانێت به ته‌نها ده‌ستورێک دارێژێ و نه ئیسالمی. ده‌ستور بۆخۆی به‌هایه‌كی عه‌لمانییه .ده‌ستورێکی ئیسالمی یانی هێنانی ئیسالم بۆ ناو چوارچێوه‌یه‌کی عه‌لمانی .عه‌لمانیترین ده‌ستور له ناوچه‌که‌دا ده‌ستوری تورکییه .ده‌ستوری تورکی پڕیه‌تی له به‌ها عوسمانییە‌کان به زمانێکی رۆژئاواییانه .گه‌ر ئایین شێوازێک بوو بۆ بااڵده‌ستی عوسمانییه‌کان ئه‌وا له سه‌رده‌می ئه‌تاتورکدا ئایین ده‌بێته ئامرازێک بۆ خزمه‌تی ده‌وڵه‌ت و نه‌ته‌وه‌ی تورک .ئه‌م عه‌لمانییه‌ته یانی به‌کاربردنی ئایین .ده‌توانین عه‌لمانییه‌تمان هه‌بێت به بێالیه‌ن بوونی ده‌وڵ�ه‌ت له گه‌ڵ ئاییندا ،به ئازادی ئایینه‌کان ،به هێنانی ئایین بۆ ناو چوارچێوه‌ی حوکم له شێوازێکی دیموکراسییانه‌دا .ئه‌فسانه‌یه باس له عه‌لمانییه‌ت بکه‌ی وه‌ک دوور له ئایین له کۆمه ڵگایه‌کدا که هه‌تا بێت ئایین تیایدا زیاتر و زیاتر گه‌شه ئه‌کات. ئهگهر له روانگه‌یه‌كی تره‌وه قسه‌بکه‌ین .هه‌رگیز ده‌وڵه‌ت به‌بێ ئایین ناژی. هه‌میشه ده‌سه‌اڵت ئایندار بووه .لێره‌دا ئایین به مانا ئیپستمۆلۆژیه‌که‌ی .بۆ نموونه جارێکی تر تورکیا ،که واز له ئایینی ئیسالمی دێنێت عه‌لمانییه‌تی فه‌‌ره‌نسی ده‌کاته ئایین .ده‌ستور ده‌بێت ئه‌و چوارچێوه‌یه بێت که پانتاییه‌ك بخولقێنێ که مرۆڤی کورد وه‌ك خۆی تیایدا ئاماده‌بێت ،ئیتر گرنگ نییه چ باوه‌رێکی هه‌یه .مۆدێرنه بۆخۆی هیچ نییه جگه له جۆرێک له ئایین، که له زۆر رووه‌وه له ئایین زۆر دۆگماتره .به‌تایبه‌ت به بڕوابوون به عه‌قڵ. پرس :ترسی دەسەاڵتی كوردی لە ئیسالمی سیاسی لە چی دایە ،بۆ دەڵێن ئیسالمی سیاسی خزمەت بە پرسی نەتەوەیی ناكات؟
ئیسالمییه‌کان له عه‌لمانییه‌کان زیاتر عه‌لمانین .ئیسالمییه‌کان ئیسالم به‌کاردێنن بۆ گەیشتن به ده‌سه‌اڵت
سەردار عەزیز :ده‌سه‌اڵتی کوردی دژ به هه‌موو گروپ و الیه‌نێکه ،چونکه هه‌موو پارتێکی کوردی ئایینییانه بڕوای وایه که ده‌بێ ته‌نیا خۆی هه‌بێت و ئە‌‌وانی تر هه‌موو رێگرن .دژایه‌تیکردنی ئیسالمی له سه‌ر هه‌ر بنه‌مایه‌ک ته‌نها به‌هانه‌یه .مێژووی کورد مێژووی دژایه‌تیکردنی یه‌کتره ،به‌اڵم هه‌رگیز له پێناوی نه‌ته‌وه‌دا نه‌بووه ،یان له پێناوی گشتدا نه‌بووه ،به‌ڵکو هه‌میشه له پێناوی بڕه‌و پێدانی ده‌سه‌اڵتی کەسی یه‌که‌مدا بووه .هیچ حیزبێک یان الیه‌نێکی کوردی نییه خاوه‌نی هیچ به‌هایه‌کی نه‌ته‌وه‌یی یان نیشتمانی بێت. ئهگهر که‌‌مترین به‌های نه‌ته‌وه‌یی بوونی هه‌بوایه ئێستا له کوردستانی باشور حکومه‌تێکی سه‌رانسه‌ری دیموکرات بوونی ده‌بوو ،که زۆرینەی خه‌ڵكی کوردی له ده‌ووری خۆی کۆئه‌کرده‌وه .ئه‌مرۆ ئه‌وه‌ی هه‌یه ده‌زگایه‌که که دڵی زۆرینه‌ی خه‌لكی کوردستانی لێ ره‌نجاوه. پرس :بۆچی حزبە ئیسالمیەكانیش هاوشێوەی حزبەكانی تر تووشی ئینشیقاقات و باڵبااڵنێ دەبنەوە؟ سەردار عەزیز :گرێیه‌کی گه‌‌وره له هه‌ناوی حیزبی کوردیا هه‌یه ،ئه‌ویش گرێی که‌سی یه‌که‌مه .ئه‌م ده‌رده ستالینیه یانی ئه‌و که‌سه‌ی که که‌سی یه‌که‌مه هه‌تا ئە‌مرێت کورسی به‌رنادات و هه‌وڵئه‌دات پاش خۆی که‌سانی خۆی دابنێت ،بۆیه ئهگهر هه‌ر که‌سێکی تر نیازی به سه‌رکرده‌بوونی هه‌بێت له ناو هه‌ر حیزبێکا ئه‌وا ده‌بێت ناچاربێت بڕوات بۆخۆی حیزبێک یان الیه‌نێک دروست بکات .ئه‌م ده‌ردی کەسی یه‌که‌مه هه‌میشه له بونیادی ناوخۆی حیزبدا باڵ و ملمالنێی باڵ دروستده‌کات بۆئه‌وه‌ی خۆی بمێنێته‌وه، ببێته راگڕی هاوسه‌نگی هێز .کە‌واته دوو هۆکاری گشتی هه‌یه ،بێهیوابوون له گه‌ییشتن به جێگای بڕیار له الیه‌ن ئه‌ندامانه‌وه و هه‌وڵی که‌سی یه‌ک بۆ پێکهێنانی باڵ بۆ راگرتنی هاوسه‌نگی .ئیسالمیه‌کان له‌مه به‌ده‌ر نین. پرس :لەبارەی دۆخی ئێستای رۆژنامەگەری كوردییەوە چی دەڵێی؟ سەردار عەزیز :رۆژنامهی کوردی به‌گشتی له ئاست و سنورێکی ته‌سکدا بیرئه‌کاته‌وه ده‌خولێته‌ته‌وه ،به جۆرێک ئه‌وه‌ی پێی ده‌وترێت هه‌واڵ له کوردستان بریتییه له هه‌واڵی که‌سه‌کان ،چاالکیه‌کانیان .ئه‌مه بۆخۆی یانی نه‌بوونی ده‌زگا ،نه‌بوونی سیسته‌م .نه‌بوونی توانا بۆ خوێندنه‌وه‌یه‌كی فراوانتر بۆ پێگ ه و رۆڵی کورد له ناوچه‌که‌دا .به جۆرێک رۆژنامهی کوردی جگه له کۆمه‌ڵێک زانیاری فزولی هیچت ده‌رباره‌ی یه‌كێک له هه‌ره ئاڵۆزترین کێشه‌کانی ئه‌مرۆی مرۆڤایه‌تیت پێناڵێت که کێشه‌ی کورده.
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 151
2012/03/27
7
دكتۆر خالید تەوەكەلی ،كۆمەڵناس و سیاسەتوانی رۆژهەاڵتی كوردستان:
پێم وانیە لەم ساتەوەختەدا بەستنی کۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان بتوانێ دەسکەوتێکی بەرچاوی ببێ بۆ کورد
““
حکومەتەکان ناچارن بنەماکانی دیموکڕاسی رەچاو بکەن و مافی تاکی کورد بپارێزن
بەرنامەکانی کەڕووبی و مووسەوی تەئکیدی زۆریان لەسەر حەلی کێشەی کورد و لە بەرچاوگرتنی مافی سیاسی و فەرهەنگی کەمایەتییەکان ئەکرد
دیمانە :پرس
لە مادەی ١٥ی یاسای بنەڕەتی ئێران ئاماژە بە خوێندن بە زمانی نەتەوەکان کراوە ،بەاڵم تا ئێستا ئەو مادە و چەندین م��ادەی تریش کە دەتوانن بۆ کورد سوودمەند بن ه��ەروا بە هەڵسپێراوی ماونەتەوە پرس :زۆرجاران دەوترێت حكومڕانی سەردەمی سەید محەمەد خاتەمی ،قۆناغێكی نوێ بوو لە سیستمی حكومڕانی ئێران لەرووی ماف و ئازادی و دیموكراسییەوە ،دەشوترێت كوردستانی رۆژهەاڵت سوودمەند بووە لەو سیستمە .دەمەوێ بپرسم :ئێستا بارودۆخی سیاسی و مافە نەتەوەیی و مرۆییەكانی كورد لە كوردستانی رۆژه��ەاڵت لە چوارچێوەی سیستمی حكومڕانی كۆماری ئیسالمی چۆن هەڵدەسەنگێنیت؟ خالید تەوەكەلی :ئەوەی کە دەوترێت حکومڕانی رێفۆڕمخوازان سوودمەند بووە بۆ کوردستان ،بە شتێکی راستی و دروستی ئەزانم .جا بۆ ئەوەی بزانین ئێستا وەزعی کورد چۆنە ،ئەبێ ئاوڕێک لەو سەردەمە بدەینەوە .لەوانەیە گرنگترین و دیارترین کارێک کە لەو حکومەتەدا کرا ئەوە بوو کە لە دەوڵەتی خاتەمیدا هەوڵێکی زۆر درا بۆ سڕینەوەی بۆچوونی ئەمنیەتی و میلیتاری لە سەر کوردستان .من ئەوە بە هەنگاوێکی گرنگ و بنەڕەتی ئەزانم .پێکهاتنی فراکسیۆنی نوێنەرانی کورد لە پاڕڵمانی شەشەم و هەروەها بەرپابوونی سەدان کۆڕ و کۆبوونەوەی خوێندکاری و ..لەو سەردەمەدا نیشانەی خوێندنەوەی نوێی حکومەت بوو لە سەر مەسەلەی کورد .بەاڵم ئێستا تا رادەیەکی زۆر وا نەماوە و دیسان کورد وەکو نەیار و مەترسی سەیری ئەکرێت. پرس :لەرووی پەروەردە و دەستووری و یاساییەوە تاچەند مافەنەتەوییەكانی كورد رەچاو كراوە ،بەواتایەكی تر تاچەند ئازادی چاپەمەنی بۆ كوردان دەستبەر كراوە؟ خالید تەوەكەلی :لەو بوارەدا هیچ کارێک نەکراوە .ئەگەرچی لە مادەی ١٥ی یاسای بنەڕەتی ئێران ئاماژە بە خوێندن بە زمانی نەتەوەکان کراوە ،بەاڵم تا ئێستا ئەو مادە و چەندین م��ادەی تریش کە دەتوانن بۆ کورد سوودمەند بن ه��ەروا بە هەڵسپێراوی ماونەتەوە .لە بواری چاپەمەنی بە زمانی کوردی، ئەگەر ناوەرۆکی کتێبەکە سیاسی و دژ بە بەرژەوەندیەکانی
بەرچاوگرتنی مافی سیاسی و فەرهەنگی کەمایەتییەکان ئەکرد. ئەمەیش دەگەڕێتەوە بۆ حوزووری روناکبیرانی کورد لە ستادی هەڵبژاردن و تەبلیغاتی ئەو دوو کەسایەتییە سیاسییە .هەروەها مووسەوی لە کوردستان دەنگێکی بەرچاوی هێنا .بەاڵم بۆ چی خەڵک نەهاتنە سەر شەقامەکان؟ بەشێکی ئەگەڕێتەوە بۆ حکومەت نەبێ ،ئیجازەی چاپ و باڵوکردنەوەی پی ئەدرێت .بە هەڵوێستی حیزبە سیاسییەکان و سیاسەتی گشتی بزووتنەوەی کوردی و بە کورتی کتێبەکان ئەبێ بۆ پەزەکان زەرەریان نەبێ .سەوز کە خۆی ئەپارێزێ لەوەی ئەم بزاڤە بەرەو توندوتیژی بچێ. پرس :ئەو رەخنەیە لە رۆشنبیران و چاالكوانانی كۆمەڵی مەدەنی كوردانی رۆژهەاڵت دەگیرێت ،كە نەیانتوانیوە بەرە یان پ��رس :شۆڕشی بەهاری عەرەبی ،كە پێموایە «شۆڕشی رێكخراوێكی یەكگرتووی كوردی پێكبهێنن و رۆڵیان هەبێت لە بەهاری رۆژه��ەاڵت» جوانتر و راستترە ،تاچەند دەكرێ ئەم بزاڤی رۆشنبیری كوردی و گروپی پەرلەمانی و مەدەنی وەك گۆڕانكارییانەی ناوچەكە بە س��وودی ك��ورد بكشێننەوە و ئەوەی لە باكوور هەیە ،بەتایبەت لەمەسەلەی پرۆسەی سیاسی پارچەكانی تری كوردستان بە رۆژهەاڵتیشەوە ،بەشێك بن لەو و بەشداری ك��ردن لە پەرلەمان و ئەنجومەنە خۆجێیەكان .شۆڕشە و گۆڕانكاریانە؟ هەڵسەنگاندن و رای ئێوە لەمبارەوە چییە؟ خالید تەوەكەلی :ئەگەر ئاکامی ئەو شۆڕشە دیموکڕاسی بەشێکی نیە. قەبووڵ خالید تەوەكەلی :ئەو رەخنەیەم زۆر بێ ،وا دیارە هەروایشە ،ئەوە بە دڵنیاییەوە ئەتوانم بڵێم تەواو بەرچاو لە رۆشنبیرانی کوردی رۆژهەاڵت ،هەر زەمانێک هەلیان بە سوودی کورد تەواو ئەبێ .ئەوە ئۆپۆزیسیۆنی سورییە بە بۆ رەخسا بێ ،ئەوە دەستیان داوەتە چاالکی مەدەنی .بۆ نموونە ئاشکرایی باس لە ئۆتۆنۆمی کورد ئەکات .لە بەشەکانیتریش، لە دەورانی دەسەاڵتی رێفۆڕمخوازەکان و لە پاڕڵمانی شەشەمدا ،حکومەتەکان ناچارن بنەماکانی دیموکڕاسی رەچاو بکەن و مافی فراکسیۆنی کورد دەورێکی بەرچاو و دیاری هەبوو لە سیاسەتی تاکی کورد بپارێزن. ناو پاڕڵمان و هەڵوێستی حکومەت سەبارەت بە کەمایەتییەکانی ئێران. پرس :ماوەی دوو ساڵ دەبێ بە گەرمی باس لە بەستنی هەروەها لە شارەکانی کوردستان وەکو سنە ،سەقز ،بانە« ،كۆنگرەی نەوەتەوەیی كوردستان» دەكرێ لە نێوان پارتە مەهاباد و ..بە دەیان رێکخراوەی مەدەنی پێکهاتبوو کە لە سیاسی و رێكخراو و كەسایەتییەكانی ه��ەر چوارپارچەی شەقام و کۆاڵنەکانی ئەو شارانە چاالکانە کاریان دەکرد بۆ کەم كوردستان بۆ بڕیاردان لەسەر چارەنووسی كورد و گەاڵڵە كردنی کردنەوەی ئێش و ئازارەکانی خەڵک. پرۆژەیەك بۆ چۆنییەتی چارەسەری پرسی كورد .تۆ تاچەند جیا لە مانە چەندین گۆڤاری سەربەخۆ و بە دەیان گۆڤاری ئەم كۆنگرەیە بە گرنگ دەبینی ،یاخود پێتوایە دەبێ كارنامە و خوێندکاری کێشەی کوردیان تاووتوێ دەکرد .ئەمانە گشتیان ئەجێندای كۆنگرەكە چی بێت و دەرنجامەكانی چۆن بێت؟ نیشاندەری بەشداریکردنن لە پرۆسەی سیاسی .بەاڵم دوای خالید تەوەكەلی :پێم وانیە لەم ساتەوەختەدا بەستنی وەها ئەوەی کە دەسەاڵتی رێفۆڕمخوازەکان کۆتایی پێهات ،نەک تەنیا گۆنگرەیەک بتوانێ دەسکەوتێکی بەرچاوی ببێ بۆ کورد .کورد لە کوردستان بەڵکو لە تەواوی ئێران مەجالی کار و چاالکی لە باری رۆشنبیری و سترۆکتۆرییەوە هێشتا ئامادەی بەستنی سیاسی زۆر نەما. وەها گۆنگرەیەک نیە .کەشوهەوای نێونەتەوییش هەروایە .بەر لە هەموو شتێک ئەشێ ئەزموونێکی سەرکەوتووی دیموکڕاتیک لە پرس« :راپەڕین ،یان بزوتنەوەی سەوز» لە تاران ،رووداوێكی هەرێمی کوردستان دابمەزرێت ،جا ئەمجار لەوانەیە کورد بتوانێ مێژوویی بوو ،كەچی كوردستانی رۆژهەاڵت بەتایبەتی روناكبیران باس لە چۆنییەتی چارەسەری پرسی خۆی بکات. پشتیوان و بەشێك نەبوون لەو شۆڕشە ،بۆچی؟ خالید تەوەكەلی :ئەگەر بزوتنەوەی سەوز وەکو پڕۆسەیەک خالید تەوەكەلی ،كۆمەڵناس و سیاسەتوانی رۆژهەاڵتی تماشا کەین کە لە ساڵێک بەر لە هەڵبژاردنی سەرەککۆمارییەوە كوردستان ،ساڵی 1967لە شاری سەردەشت لە دایک بووە. دەستی پێکردووە ،ئەبینین بەشێکی زۆر لە روناکبیرانی کورد ئێستا لە شاری سەقز نیشتەجێیە و پیشەی مامۆستایەتییە. لەو پرۆسەیەدا دەورێکی دیاریان هەبوو .بەرنامەکانی کەڕووبی دکتۆرای لە کۆمەڵناسی هەیە .بۆ مەجلیسی شەشەم هەڵبژێردرا، و مووسەوی تەئکیدی زۆریان لە سەر حەلی کێشەی کورد و لە بەاڵم شورای نیگەهبان نەیانهێشت بچێتە پەرلەمان.
8
ژماره 151
2012/03/27
www.lawanikurdistan.org
كەمیی هێزەكانی پۆلیس لەكەركوك كاریگەری لەسەر ڕەوشی ئەمنی شارەكە هەیە
ئا :ئازاد قایتەوەنی ،كەركوك
زیاترلە 4ساڵە ئیدارەی كەركوك بەهەموو نەتەوەكانەوە بەتایبەت بەرپرسانی پۆلیس و لێژنەی ئەمنیەكان لەهەوڵی ب��ەردەوام��دان لەگەڵ بەغدا و وەزارەت��ی ناوخۆ بەمەبەستی پڕكردنەوەی ئەو بۆشاییە ئەمنیەیەی توشی ئیدارەی كەركوك بووە ،بەاڵم بەوتەی بەرپرسان بەغدا گوێیان لێ ناگرێت و مەبەستی نیە مەلەفی ئەمنی چارەسەر بكات ،لەكاتێكدا پارێزگاكانی دەوروبەری كەركوك زۆرترین ڕێژەی پۆلیسیان هەیە. سەبارەت بە كەمی هێزەكانی پۆلیس و هەبوونی بۆشایەكی زەبەالح لەنێو ڕێژەو پێگەی هێزەكانی پۆلیس ،محەمەد خەلیل ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك لەلیستی گردبوونەوەی كۆماری (عەرەبی) بۆ پرس وتی «ئێمە دانی پێدا دەنێین كە هێزەكانی پۆلیسی كەركوك بۆشایی گەورەیان هەیە لەڕووی قەبارەو ڕێژەوە ،بۆیە بەغدا وەك پێویست بەتەنگ كێشەی كەمی پۆلیسەوە نەهاتوە و نایات .لەڕابردوودا زۆر داواكاریمان خستوەتەڕوو ،بەاڵم وەك پێویست گوێمان لێ نەگیراوە ،بۆیە جیاوازیەكی زۆر هەیە لەنێوان پارێزگای كەركوك و پارێزگاكانی تر ،ئەوەش نیگەرانی الدروست كردوین .بەغدا تائێستا ژمارەی تەواوی پێ نەداوین ،بۆیە 100%هاودەنگم لەگەڵ داواكاریەكانی پۆلیسی كەركوك». ئەوەشی خستەروو «پرسی كەمی هێزەكانی پۆلیس لەكەركوك تاكە كێشە نیە لەنێوان ئێمە و بەغدا ،بەڵكو لەسەرجەم بوارەكاندا بەتایبەت لەبواری جێ بەجێ كردنی بەغدا هاوكاری هێزەكانی پۆلیسی شاری كەركوك ناكات پڕۆژەكان كێشەمان بۆ دروست دەكەن و هاوكارمان نین ،كاری ڕۆتینمان زۆر لەگەڵ دەكەن ،هەموو پڕۆژەو داواكاریەكانمان خەڵكانێكی زۆرمان لێ شەهید و كەم ئەندام بووە ،یان بەهۆی بودجەو نەبوونی وەزیر هۆكار بێت بۆ زیاد نەكردنی هێزەكانی ب��ەس لەسەر وەرەق���ە دەنوسرێت ،س��ەرج��ەم ڕێگاكانمان كەمتەرخەمیەوە فەسڵ ك��راون ،بەاڵم تائێستا جێگاكانیان پۆلیس .ناوبراو لەم ب��ارەوە بۆ پرس وتی «بۆ دەبێت بۆ بەرجەستە كرد ،بەاڵم بێ سود بوو ،بۆیە بەو خاڵە گەیشتوین پڕ نەكراوەتەوە ،بڕیاریشە لەئایندەیەكی نزیك بەشی نوێ پارێزگاكانی تری ئێراق بودجە هەبێت پۆلیسیان بۆ زیاد بەغدا گوێ لەئێمە ناگرێت و جیاوازی هەیە لەنێوان پارێزگای لەهێزەكانی پۆلیس بكەینەوە ،بەاڵم بەهۆی كەمی ژمارەی بكرێت؟ بەاڵم بۆ شاری كەركوك پرسی بوودجە و نەبوونی كەركوك بەراورد بەپارێزگاكانی تر». هێزەكانمان نەمانتوانیوەو ناتوانین بەشی نوێ بكەینەوە». وەزیر و هەڵەی تەكنیكی بكرێتە بیانوو؟ بەبڕوای من جۆرێك ناوبراو پێشنیاری ئەوەشیكرد «بۆ دەستەبەر كردنی سەرحەد قادر هۆكاری دانەمەزراندنی بۆ نەبوونی وەزیر لە پەراوێزخستنی پرسی ئەمنی كەركوك بەدی دەكەم لەالیەن مافەكانمان پێویستە لێژنەی محەلی پێكبهێنین و فشار بخەینە لەوەزارەتی ناوخۆ و كەمی بوودجە گەڕاندەوە و وتی «نزیكەی بەغداەوە». سەر الیەنەپەیوەندارەكان ،ئەوكات دەتوانین مافەكانمان 2ساڵ پێش ئێستا لێژنەیەكی بااڵ بەسەرۆكایەتی فەرماندەی بەبڕوای عەسكەری ،بۆ چارەسەركردنی پرسی ئەمنی دەستەبەر بكەین». هێزەكانی پۆلیس و لێژنەی ئەمنی ئەنجومەنی پارێزگا و پێویستە دەسەاڵتی دامەزراندن بدرێتە ئیدارەی شارەكان و ل��ەواڵم��ی ئ��ەو پرسیارەی كە ئایا ڕوداوە ئەمنیەكان پارێزگار سەردانی بەغدا و وەزارەتی ناوخۆیان كرد بەمەبەستی ئیدارە ئازاد بكرێت لەچۆنێتی پێكهێنانی پێكهاتەی پۆلیس و پەیوەندیان بەكەمی هێزەكانی پۆلیسەوە هەیە؟ ئەندامەكەی دامەزراندنی پۆلیس و هاوتاكردنی ژمارەی هێزەكانمان لەگەڵ بوودجە بدرێت بە ئیدارە ،ئەگینا كێشەكان بەم جۆرە بڕوات ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك شارەكانی تری ئێراق ،بەاڵم سەرەتا لەبەر كەمی بوودجەی چارەسەر كردنیان ئەستەم دەبێت. پۆلیس هێزەكانی كەمی بنەڕەتی وتی «پێم وانیە هۆكاری گشتی واڵت و ئێستاش لەبەر نەبوونی وەزیر لەوەزارەتی ناوخۆ سەید عیزەدین جەباری ،چاودێری سیاسی لەمەڕ ئەم بێت ،هەقیش نیە ئەو بیانوە بدەینە دەست هێزەكانی پۆلیس ،داواكاریەكەمان جێ بەجێ نەكراوە ،بۆیە ئێمەش چاوەڕوانین پرسەوە رایگەیاند «ه��ەر چەندە ش��اری كەركوك ب��ەراورد لەڕاستیدا كەمتەرخەمی لەئەركی هێزەكانی پۆلیسدا بەدی لەنزیكترین كاتدا ڕێژەی پێویستمان بۆ زیاد بكرێت». بەشارەكانی ناوەڕاست و خوارووی ئێراق ئاسایشێكی باشی دەكرێت ،هۆكارەكەشی ئەوەیە دەزگایەكی هەواڵگری چڕوپڕمان بەڕێوەبەری پۆلیس قەزاو ناحیەكان هێمای بەوەدا ئەگەر هەیە ،بەاڵم ناوبەناو كاری تیرۆرستی و تەقاندنەوەی ئۆتۆمبێل نیە تا كار بكات بۆ وەدەستخستنی زانیاری ورد و دروست ژمارەی هێزەكانی پۆلیس زیاد بكرێت كۆنتڕۆڵی ئەمنی لەشاری و ڕەفاندنی هاواڵتیان بوونی هەیەو 100%ژیانی ئێمەی هاواڵتی لەسەر مەلەفی ئەمنی و ڕووداوەك��ان و ببێتە هۆكارێك بۆ كەركوك زۆر بەرەو پێشەوە دەچێت و دەتوانین بازگە و خاڵە پارێزراو نیە ،بۆیە دەبێت بەرپرسانی ئەمنی شارەكە هەوڵی پێشگرتن لەڕووداوەكان .بەتەنیا زیاد كردنی هێزەكانی پۆلیس الوەكیەكانی ناو شار و هێزی گەرۆك زیاتر بكەین و چەند جدی بدەن و ڕێوشوێنی توند و تۆڵ بگرەنەبەر ،ئەمەش تەنیا بەس نیە بۆكۆنتڕۆڵ كردنی بارودۆخی ئەمنی لەشارەكە ،بەڵكو مەفرەزەیەكی تایبەت پێك بهێنین بۆ بەدواداچوونی زانیاری ئەركی الیەنە ئەمنیەكان نیە ،بەڵكو پێویستە هاواڵتیانیش پێویستە هاوشان لەگەڵ زیادكردنی هێزەكانی پۆلیس دەزگای لەسەر مەلەفی ڕفاندنی هاواڵتیان و چاالكیە نهینیەكانی ڕۆڵی خۆیان بگێڕن .ئێمە دەزانین ژم��ارەو پێگەی پۆلیس هەواڵگری ئەكتیڤتر بكرێت و فراوانتر بكرێت ،بەم هەنگاوانە پۆلیس ،پاش ئەنجامدانی ئەم هەنگاوانە بارودۆخی ئەمنی زۆر لەشارەكەماندا كەمەو وەك پێویست نیە ،بۆیە ئەگەر بەپێی دەتوانین بۆشایی ئەمنی پڕ بكەینەوە لەشاری كەركوك». لەئێستا باشتر دەبێت. پالن مامەڵە لەگەڵ واقعی كەركوكدا نەكرێت بارودۆخی ئەمنی هەر سەبارەت بەم مژارە ،بەڕێوەبەری هێزەكانی پۆلیسی ئەحمد عەسكەری ،ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك شارەكە خراپتر دەبێت و كاری تیرۆرستی بنەبڕ ناكرێت». قەزا و ناحیەكانی كەركوك ،عەمید سەرحەد قادر لە لێدوانێكی لەلیستی برایەتی (كوردی) پێیوایە بۆشایی لەهێزەكانی پۆلیس چاودێرەكە ئەوەشی ئاشكرا كرد «بەداخەوە زۆر تیرۆرست تایبەت بە پرس وتی «بەئەندازەیەك هێزەكانی ئێمە كەمن لەڕووی ژمارەوە تەنیا كەلێن نیە لەنێو هێزەكانی پۆلیس ،دەستگیركراون ،بەاڵم ئێمەی هاواڵتی نازانین هۆكار چیە كەمترین هێزمان هەیە ب��ەراورد بەهەموو پارێزگاكانی تری بەڵكو وەكخۆی دەڵێت «لەڕووی كەلوپەلی پێداویستی پۆلیسی خودی بەرپرسەئەمنیەكان ڕایدەگەیەنن كەدادگا تیرۆرستان ئێراق ،زۆربەی پارێزگاكان زیاتر لە 10فەوجی فریاكەوتن نێودەوڵەتیشەوە بەراورد بەپارێزگاكانی تر ئێمە وەك شاری ئازاد دەكات .بەدەر لەمانەش گوێ بیستی بەرپرسە ئەمنی و (تەواری)یان هەیە ،بەاڵم ئێمە تەنیا 3فەوجی (تەواریمان) كەركوك غەدرمان لێكراوە و كێشەمان هەیە ،چەندینجاریش ئیدارەییەكانی كەركوك دەبین باس لەكەمی هێزەكانی پۆلیس هەیە ،لەنێو ئەوسێ فەوجەش لەكەمترین ژمارەی پۆلیس پێك بەنوسراو و لەڕێگای پێكهێنانی لێژنەوە سەردانی بەغدامان و بایەخ نەدانی حكومەتی ناوەندی دەكەن لەهەمبەر شاری هاتوون». كردووە ،بەاڵم هەر جارێ بەبیانویەك بەرێمان دەكەن». كەركوك ،ئەمەش هۆكارێكی دیكەیە بۆ ئاڵۆزبوونی ڕەوشی روونیشی ك��ردەوە «س��ەرەڕای ئ��ەوەی ژمارەمان كەمە، عەسكەری هەموو ئەو بیانوانەی ڕەت��ك��ردەوە كە كەمی ئەمنی شارەكە».
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 151
2012/03/27
9
گەنجێك ،لەژێر قادرمە دەژیت و لە مردووشۆرخانە دەیشۆن ئا :عومەر عەزیز/هەڵەبجە
كە پرسیاری لێ دەكەیت ،سەیرت دەكاو هەندێ جار پێدەكەنێ، جار جارەش توڕە دەبێت ،وەاڵم ناداتەوە ،دوای رۆژئاوابوونیش، پشت لە ب��ازاڕ و كۆاڵنەكان دەكا و دێتەوە بۆ ژێر قادرمەی مزگەوتەكە. محەمەد ساڵح ،دوای ئەوەی دایك و باوكی كۆچی دوای دەكەن، بەهۆی خراپی باری دەروون��ی و نەبوونی شوێنی حەوانەوە لە شارەكەیان ،خەڵكی هەڵەبجە دەیگرنە ئەستۆی خۆیان و لە مزگەوتێكدا چاودێری دەكەن. ئەو گەنجە تەمەنی ()26ساڵە ،ئێستا بێ دایك و باوك و خوشك و برایە ،شەوان بە تەنها لە ژوورێكی سارد لە ناو مزگەوتی «بیاللی حەبەشی» بە ژیانێكی مەرگەساتییەوە كاتەكانی دەباتەسەر و ڕۆژانیش لە بازاڕ و سەر شەقام و كۆاڵنەكاندا دەسوڕێتەوە ،بۆ ئەوەی خەڵك هاوكاری بكەن. ئەگەرچی باسكردن لە چیرۆكی ژیانی ئەو گەنجە 26سااڵنە زەحمەتە ،چونكە توانای بیركردنەوە و قسەكردنێكی تەواوی نییە. (عەدنان بورهان) وتار خوێنی مزگەوتی بیاللی حەبەشی لە شاری هەڵەبجە ،بەرلەوەی باس لە ژیانی ئەو گەنجە بكات ،داوا لە حكومەتی هەرێم دەكات ،چارەسەرێكی گونجاوی بۆ بدۆزنەوە، چونكە توانای خۆ بەخێوكردنی نییە. مامۆستا عەدنان ،گوتیشی «پێش ئەوەی محەمەد بهێنینە ئێرە ،ئەو لە سەر جادەكاندا لەگەڵ باوكیدا بوو ،دواتر كە باوكی كۆچی دوایی كرد بە تەنها مایەوە ،بۆیە ئەوكاتە ئاسمان لێفە و زەویش ڕاخەری بوو ،هەر شەوێ لە شوێنێكدا دەخەوت ،ئێمەش وەك ئەهلی مزگەوت بڕیارماندا كە شوێنێكی بۆ چاك بكەین، بە باشمان زانی لە ژێر قادرمەكانی مزگەوت ،ژورێكی بچوكی بۆ دروست بكەین ،كە لێرە بژی تا رۆژێكی لێ دەكرێتەوە». محەمەد گەنجێكی ڕەنگ ئەسمەری ،بااڵ مام ناوەندە ،ماڵە دراوسێكانی ئەو مزگەوتەی ئەوی تێدایە زۆر بەحەسرەتەوەن كە ئەو لە تەمەنێكی وا گەنج و بەو نەخۆشیەوە دەژێت ،كەسیش نییە چاودێری بكات ،چونكە ئەو لەڕووی ژیرێتیەوە مرۆڤێكی «كامڵ» نیە ،هەروەها توانای پاك و خاوێن راگرتنی خۆیشی نییە ،بۆیە كاتێك خۆی پیس دەكات ،هەر جارە و خێرخوازێك لە ژوری مردوو شۆری مزگەوتەكەدا یان لە ماڵی خۆیان ،دەیشۆرن. پەخشان ئەمین ئەویش خانمێكی دراوسێی ماڵی ئەو مزگەوتەیە كە محەمەدی تێدا دەژی ،ئەو لەم بارەوە بۆ پرس گوتی «هەرچی دەگوترێت لەسەر ژیانی محەمەد ڕاستە ،چونكە ئێمە دراوسێی
مزگەوتەكەین .بەاڵم كەسێك شك نابەین ڕۆژێك ئەو گەنجەی بردبێتەوە ،بۆ ماڵ و لە سەر سفرە و خوان داینابێت ،چونكە محەمەد هەر بۆ خۆی دەچێتە بازار و ئەوەی خەڵك پێی دەدات ،خواردنی پێ دەكڕێت». لە شاری هەڵەبجە تا ئێستا هیچ بەش و بنكەیەكی تایبەت بە حەوانەوەی ئەو كەسانە نەكراوەتەوە ،كە نەخۆشی دەرونیان هەیە یاخوود بێ سەرپەرەشتن ،هەر كەسێكی وەك محەمەدیش بێ النە یان بێ سەرپەرشت ببێت ،مەگەر خەڵكی شارەكە لە مزگەوتێكدا شوێنی بكەنەوە ،ئەگینا دەب��ێ لەسەر جادەكان بخەوێت. كامیل غەفور ب��ەڕێ��وەب��ەری چاودێری و گەشەپێدانی كۆمەاڵیەتی ش���ارەزور لە هەڵەبجە ،ڕایگەیاند لە شارەكەیان وەك بێ سەرپەرشتان خانەی كوڕان و كچانی تێدا نییە ،بۆ ئەو كەسانەی كە حاڵەتی دەرونیان ت��ەواوە ،ئەوانەشی كە كێشەی نەخۆشی دەرونیان هەیە لە هەڵەبجە چارەسەر ناكرێن، بۆیە دەبێت رەوان��ەی نەخۆشخانەی سۆز بكرێن لە سلێمانی ،بێگومان دەتوانرێت ،ئەو گەنجەش رەوانەی سلێمانی بكرێت. سەبارەت بە نەبوونی بنكەیەكی تایبەت ب��ۆ ئ��ەو كەسانەی ك��ە توشی نەخۆشی دەرون��ی دێن ،یاخود ئەو كەسانەی كە لە ڕووی دەرونیەوە ت��ەواون و بەاڵم بێ سەر پەرشت ئەبن ،هەروەها نەبوونی شوێنی بەسااڵچوانیش لە شارەكەدا ،بەڕێوەبەرەكە وەهای وت»تا ئێستا لە هەڵەبجە بنكەیەكی تایبەت بە مانەوەی ئەو كەسانەی نییە كە نەخۆشی دەرونیان هەیە یاخود ئەو كەسانەی كە بێ سەرپەرشتن ،چونكە حاڵەتەكە زۆر كەمە ،ئەوەشی پەیوەندی بە شوێنی بەسااڵچوان هەیە گروپی كۆمپانیاكانی دیوان بەڕێز (حاجی عابد هەورامی) هەوڵی دروستكردنی خانەیەكی بە سااڵچوانی داوە». هەموو مرۆڤێك كە لەدایك دەبێ بەپێی رێسا زەمنیەكان و پەیامە ئاسمانیەكانی مافی رێزلێگرتن و ژیان و بەئازادی كاركردنی
هەیە ،هیچ مرۆڤێك ناكرێ لەژێر سیایەی هیچ دەسەاڵت و یاسایەك ئەو مافە هەرە سەرەتایی و سادانەی لێ زەوتبكرێ ،بۆیە كاتی ئەوە هاتووە كۆمەڵگاو دەسەاڵتی ئێمە بەپێی یاسا و سیستەمی یاسای بە ژیانی چین و توێژەكاندا بچێتەوە ،بەتایبەتیش ئەوانەی مرۆڤی ئاسایی نین و زۆر پێویستان بە یارمەتی و كۆمەكی هەیە، هەرچەندە ئێستا زۆر دەسگای سەردەمی رژێم وەكو ،دەزگای چاكسازی و خانەی بەسااڵچوان هەیە ،بەاڵم هێشتا پێویستە زیاتر ئەو بوارانە كاراتربكرێ ،تاكو سەرجەم چین و توێژەكانی كۆمەڵگا هەست بە ئارامی و دڵنیایی بكەن
10
ژماره 151
www.lawanikurdistan.org
2012/03/27
كۆمەڵی ئیسالمی لە قەیراندایە ملمالنێ و كێشە ناوخۆییەكانی كۆمەڵی ئیسالمی پەرە دەستێنێت راپۆرت :پرس
لە ماوەی ئەو دوان��زە ساڵەی كە كۆمەڵی ئیسالمی لە بزوتنەوە جیابۆتەوە ،توشی چەندین ملمالنێ و كێشە و قەیرانی ناوخۆیی بۆتەوە ،هەروەها بەهۆی ملمالنێی ناوخۆی كۆمەڵەوە ،سەلیم كۆیی لە بەرپرسی مەڵبەندی هەولێر البرا و تاماوەیەكیش لێدوانی لێ قەدەغەكرا بوو .ماوەیەكیش بەهۆی وەرگرتنی پۆستی وتەبێژی بەشێوەیەكی ناڕاستەخۆ ملمالنێ لە نێوان عەبدولستار مەجید ،زاوای عەلی باپیر و محەمەد حەكیمدا هەبوو ،مەڵبەندی گەرمیانی كۆمەڵیش یەكێكە لەو مەڵبەندانەی كە زۆرترین كێشە و ملمالنێی تێدایە. لەم راپۆرتەی «پرس»دا زانیاری زیاتر لەبارەی بارودۆخی ناوخۆی كۆمەڵی ئیسالمییەوە بخوێننەوە.
باسكردنی ملمالنێ و كێشەی ناوخۆ و راو بۆچونی جیاواز هەر لەسەرەتای راگەیاندنی كۆمەڵی ئیسالمیەوە بە گەرمی باسكراوە ،بە پێی راپۆرتێك كە چەند مانگێك بەر لە ئێستا باڵوكراوەتەوە ،باس لە كێشە و ملمالنێ لە نێوان سەركرایەتی و مامۆستا عەلی باپیر دەكات ،پێیان وایە كە دەستی بەسەر حزبەكەدا گرتووە ،چونكە زیاتر لە 12ساڵە هەر خۆی ئەمیرە و دوای بەستنی چەند كۆنگرەیەك هەر خۆی كەسی یەكەمی حزبە .شارەزاكەی بواری ئیسالمی سیاسی بۆ پرس روونی دەكاتەوە كە گومانی تێدانیە كێشەی ناوخۆ و ئایدۆلۆژی لە ناو كۆمەڵدا هەیە ،هەروەها زیاتریش وتی «ئەوە رەنگە لە بنەڕەتدا پەیوەندی بەوەوە هەبێت كە پێكهاتووی دوو باڵە، و م��ل��م�لان��ێ بۆیە كێشە
هاتنەوەی ئەندامانیان بەهۆی داوا كردنیان لە ئەمریكاوە بە تۆمەتی تێوەگالنیان لە كاریی تیرۆریستی و تێكدان ،چەند ساڵێك پێش ئێستا ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی كۆمەڵی ئیسالمی رووی كردە ئێران ،بەاڵم لەسەرەتای مانگی ئ��ادارەوە دڵشاد گەرمیانی گەڕایەوە كوردستان ،ناوبراو لە یەكەم لێدوانیشیدا وت��ی «ئ��ەگ��ەر پێویست بێت دەس��ت بە جیهاد دەكەینەوە و مەكتەبی عەسكەری دادەمەزرێنینەوە» .ئەو لێدوانەی دلشاد نەوەك لەالیەن خەڵكەوە رەخنەی لێگیرا، بەڵكو لە ناو خودی حزبەكەی خۆشیەوە رەخنەیان لەسەری بوو ،مسعود عەبدولخالق چاودێری سیاسی پێیوایە ئەو لێدوانەی دلشاد خەلفیەكی كۆنی پێوە دی��ارە ،ئەو دەڵێت «ئەو كاتەی كە بەرێزیان كوردستانی جێهێشت جیهاد و مەكتەبی عەسكەری زۆر باوی هەبوو ،ئەو كەمتر ئاگاداری ئەوەبووە كە ئێستا لە كوردستان وەچەرخانێكی زۆر لە رووی دیموكراسی و هەڵبژاردن و بەشداری حكومەت هاتۆتە مەیدان». ملمالنێی ناوخۆ
هاوژین مەال ئەمین :كۆمەڵ پێكهاتووی دوو باڵە بۆیە كێشە و ملمالنێ شتێكی واردە عەلی باپیر حەزی لێیە دەست بەسەر سەرجەم كارەكانەوە بگرێت ئەندامێكی سەركردایەتی كۆمەڵ :بە هیچ شێوەیەك ملمالنێ و باڵباڵێن و كێشە لە ناو كۆمەڵدا بونی نیە مسعود عەبدولخاق :كۆمەڵ لە قەیراندایە ،قەیرانەكەشی ئەوەیە كە گەشە ناكات و ناچێتە پێشەوە
ش��ت��ێ��ك��ی ل�����������������ەوەش جگە واردە، ڕكابەرایەتی هەیە لەسەر سەركردەی ئەو حزبە ،لە هەمان كاتیشدا كەسایەتی مامۆستا عەلی باپیر تا ئەندازەیەك لەوانەیە كاریگەر بێت بۆ سەرهەڵدانی هەندێك ناكۆكی و ملمالنێ ،چونكە مامۆستا تا ئەندازەیەك حەزی لێیە دەست بەسەر سەرجەم كارەكانەوە بگرێت و ئەو كارانەی كە خۆی حەزی لێیەتی كەمتر لە رێگەی پرس و راو راوێژكردن بە شورا رایدەپەڕێنێت ،بێگومان ئەوەش دەبێتە هۆی سەرهەڵدانی ملمالنێ». لەالیەكی تریشەوە سەلیم كۆی ئەندامی سەركرایەتی و بەرپرسی پێشوی مەڵبەندی سێی كۆمەڵ لە هەولێر بە دووری دەزانێت كە ملمالنێ و باڵباڵێن لە ناویاندا هەبێت هەروەك خۆی دەڵێت «لە ناو هەر حزبێكدا ملمالنێ و باڵباڵێن هەبێت لە ناو ئێمەدانیە» .لە هەمان كاتیشدا مەسعود عەبدولخالق پێیوایە كە كۆمەڵ لە قەیراندایە ،قەیرانەكەشی ئەوەیە كە گەشە ناكات و ناچێتە پێشەوە بە بەراورد لەگەڵ حزبەكانی تر». كێشەی نێوان عەبدولستار مەجید و محەمەد حەكیم؟ عەبدولستار مەجید ئەندامی مەكتەبی سیاسی هاوكات كە دەكاتە زاوای عەلی باپیر ،ناوبراو كە پێشتر وتەبێژ بووە ،لە
قسەكانی پێشتریدا روون دەبێتەوە كە ملمالنێ لەسەر پۆستی وتەبێژی هەبووە ،ناوبراو نایشارێتەوە كە بیروبۆچونی جیاواز لە نێوانیاندا هەیە ،بەاڵم هەرچی محەمەد حەكیمە بە باشی نازانێت كە جگە لە خۆی كەسی تر لێدوان بۆ راگەیاندنەكان بدات ،هەروەك پێشتر سەبارەت بەم باسە روونكردنەوەیەكی باڵوكردەوە ،بەاڵم عەبدولستار وتویەتی دیاریكردنی وتەبێژ مانای ئەوەنیە كە ئەندامی مەكتەبی سیاسی یان سەركردایەتی نەتوانێت لێدوان بدات ،هەر ئەمەش وایكردووە كە محەمەد حەكیم چەند جارێك روونكردنەوە باڵوبكاتەوە. قەدەغەكردنی لێدوان لە سەلیم كۆیی پاش الدانی لە بەرپرسی مەڵبەند ،ماوەیەكە دەنگۆی ئەوەیە كە كۆمەڵی ئیسالمی لێدوانی لە سەلیم كۆیی قەدەغەكردووە ،بەاڵم ناوبراو ئەو دەنگۆیانەی رەتكردەوە و وتی «نەخێر راست نیە و لێدوانیشم لێ قەدەغە نەكراوە، بەاڵم لە ئەم ماوەیەدا وا بەباش زان��را كە لەسەر مەسەلە سیاسیەكان تەنیا وتەبێژی كۆمەڵ لێدوان بدات». داخستنی رۆژنامەی كۆمەڵ بڕیاری راگرتنی رۆژن��ام��ەی كۆمەڵ كە هەفتانە كۆمەڵی ئیسالمی دەری��دەك��رد، قسەو باسێكی زۆر لێكەوتەوە و دەگوترێت زیاتر بەهۆی كێشەی ناوخۆوە ئەو رۆژنامەیە راوەستا ،بەاڵم سەرنوسەری ئەو رۆژنامەیە رەتی دەكاتەوە بەهۆی كێشەوە داخرابێت. هاوژین عومەر سەرنوسەری رۆژنامەی كۆمەڵ لەم ب��ارەی��ەوە دەڵێت «گەیشتوینەتە ئەو ئەنجامەكەی كە كۆتایی بە مۆدیلێكی كاری راگەیاندن بێنین و ئەم دەستپێشخەرییەی ئێمە ببێتە سەرەتایەك بۆ رۆژنامەكانی تریش» .هەروەها هاوزین عومەر تەئكیدی لەوەشكردەوە كە بەهۆی كێشەی كەمی خوێنەر و سیاسی و دارای��ی و ملمالنێی ناوخۆوە رانەگیراوە ،بەڵكو دوای چەندین كۆبونەوە لەگەڵ لێژنەی راگەیاندنی كۆمەڵ وایان پێباشبوو رۆژنامەكە بە یەكجاری دابخەن» .مسعود عەبدولخاق دەربارەی داخستنی ئەو رۆژنامەیە دەڵێت «دەچێت كە ئەوان كێشەی قەیرانی داراییان هەبێت ،دەبێت ئ��ەوەش لەبەر چاوبگرین كە لە ئێستادا رۆژنامەی ئەلیكترۆنی جێگای رۆژنامەی مێكانیكی گرتۆتەوە ،لەوانەشە هەر ئەوەش وایكردبێت كە رۆژنامەكەیان دابخەن». گۆڕینی مۆدێلی ئۆتۆمبێل لە ماوەی رابردوودا عەلی باپیر ئۆتۆمبێلەكانی خۆی گۆڕی و كردویەتی بە دوا مۆدێل ،ئەمەش چ لە ناو خەڵك چ لە ناو خودی ئەندامانی سەركرایەتی حزبەكەی رەخنەی لێگیراوە، بەاڵم سەلیم كۆیی ئەندامی سەركرایەتی ،دەڵێت «پێشتر لە حكومەتی عێراقی پ��ارەی دوو ئۆتۆمبێلیان پێدابوو، بەاڵم رادەستی بەشی دارایی حزبی كردەوە ،لەبەر ئەوەی ئۆتۆمبێلەكانی خراپ ببوو فرۆشتی و دووی تری كڕیوەتەوە، ئەمەش مەكتەبی سیاسی بڕیاری ل��ەس��ەرداوە» .هاوكات دەربارەی هەمان پرس هاوژین مەال ئەمین دەڵێت «ئامانجی كاری سیاسی و حزبایەتی روونە و دەشبینین لە ژینگەی كوردستان چی لێهاتووە». تێبینی :چەند جارێك پەیوەندیمان بە محەمەد حەكیم، وتەبێژی كۆمەڵەوە كرد ،بەاڵم ناوبراو وەاڵمی نەبوو.
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 151
2012/03/27
11
تارمایی تەلەفزیۆن و ئەنتەرنێت شوێن پێی بە رادیۆ لێژكردووە راپۆرت :پرس
بەمەبەستی قسەكردن و گفتوگۆی زیاتر لەسەر بەشێكی دیكەی گرنگی راگەیاندن كە رادیۆیە ،رای هەر یەك لە مەغدید سەپان مامۆستای زانكۆ و ساالر عوسمان بەرێوەبەری گشتی دەنگی كوردستانمان وەرگرت. *گەر لە روی زانستی راگەیاندەوە پێناسەیەكی رادیۆمان بۆ بكەی ،ئایا رادیۆ چییە؟ مەغدید سەپان» گەر بەشێوەیەكی زانستی پێناسەی كەینرادیۆ دەكاتە گەیاندی دەنگ لە شێوەی شەپۆل ،دۆزینەوەی رادی��ۆ لە مێژووی راگەیاندن كار و دەسكەوتێكی یەكجار گەورەبوو ،ئێمەی زۆر لەیەك نزیكردەوە ،بۆیەكەم جاربوو لە مێژووی مرۆڤایەتی كەسێك بتوانێ سود لەو دەزگایە وەرگرێ بەبێ ئەوەی خوێندەواری هەبێ ،رادیۆ نزیكەی 110ساڵە هەیە، پێش ئەو زەمەنە لەهەموو دنیا خەڵك خوێندەوار نەبوون بۆیە كە پەیدابوو ،خەڵك باوەڕی نەدەكرد كە چۆن دەبێ سندوقێكی ئاوا وەك رادی��ۆ دەنگی هەبێ ،دوات��ر رادی��ۆ بەكار هات بۆ باڵوكردنەوی داب و نەریتی هەرنەتەوەیەك بۆخۆی ،الی ئێمە لە شۆرشەكانی كورد ئەو رادیۆیانە كاریگەری یەكجار زۆری هەبووە بەسەر جەماوەر و هاندان و روروژاندیان ،بەكورتی بیسەر دەتوانێ لەهەمان كاتدا كتێب و رۆژنامە بخوێنێتەوە و نانبخوا و سەیارە لێ بخورێ ئەوسا گوێگری رادیۆش بێ، لە بوارەكانی دیكەی راگەیاندن تۆ ناتوانی وا بكەی ،سەیری تەلەفزیۆن بكەی یان نابخۆی و رۆژنامە بخوێنیەوە ،بۆیە رۆڵی رادیۆ زۆر گرنگتر و پر بایەخ ترە هەتا لە تەلەفزیۆن و رۆژنامە و گۆڤاریش. *بۆچونێك هەیە دەڵێ پاش ئەوەی تەكنەلۆژیا پێشكەوت و ئەنتەرنێت و تەلەفزیۆن دامەزرا ،رادیۆ ئەو گرنگیەی نەما ،تۆ لەو بارەوە چی دەڵێی؟ ساالر عوسمان» دیارە لەگەڵ دورستبوونی تەلەفزیۆن ئەوپرسە بوە برسێكی گرنگ و باس لێوەكراو لە ناو میدیادا لە سەرتاسەری جیهان ،پرسیار كرا ئایا رادیۆ دەتوانێ كێ بڕكێی رەنگ بكات لەگەڵ تەلەفزیۆن و ئایا دەتوانێ ئەو گۆرەپانە بۆخۆی داگیر بكات ،تا ئێستا ئەو گفتوگۆیە بەردەوامە خەڵكێك پێی وایە كەوا رەنگ زۆر زاڵە لەرووی سایكۆلۆژیەوە و تەلەفزیۆن ئامرێكی زۆر سحریە ،بۆیە رادیۆ لە پاشەكشەدایە و تەلەفزیۆن توانێوێتی شوێن بەرادیۆ چۆڵبكات ،ئەم تێزە و شێوازە لەبیركردنەوە بەشێك لەراستی تێدایە ،بەاڵم بەپێی ئەو راپرسیانەی لە نێوەدەكانی میدیا دەكرێ ،رادیۆ هەمیشە لە كۆكردنەوەی خەڵك لە دەوری خۆی پلەی یەكەمی هێناوە، من پێم وایە رادیۆ بە دووخەسڵەت دەتوانێ ئەو پێشبركێیە بباتەوە ،ئەوانیش بریتین لە خێرایی لەگەیاندن و ئاسانی لە بەكارهێناندا ،ئەگەر باسی هۆكاری یەكەم بكەین ئەوەی رادیۆ لە ئامێرەكانی دیكەی میدیای جیادەكاتەوە خێراییە ،رادیۆ خێراترین و بەلەزترین ئامێری راگەیاندنە كە دەتوانێ لەگەڵ روداو بژی ،خەڵك دەزانێ تا هەواڵێك لە تەلەفزیۆن ئامادەدەكرێ پێویستی بەچەند كاتێكی زۆرە ،پێوستی بە كۆكردنەوەی وێنە و مۆنتاژكردنە ،و پێوستی بە ئامادەكاریە لە رووی ئێكس وار و ئینارە و هەتا دوایی ،بەاڵم رادیۆ لەرێی چركەساتێكەوە دەتوانێ ئەم هەواڵە تەناتەن لە رێگای ئامێرێكی تەلەفۆنەوە بگوزاێتەوە ،لە دوورترین شوێن دەتوانێ بە كەمترین كات هەواڵێك بگەێنێ ،خەسڵەتی دووەم خێراییە لە بەكارهێنانیدا، لەسەردەمێكدا كە سەردەمی پلۆرالیزم و بچوكبونەوەی دنیا و هەروەها سەردەمی تەكنەلۆژیا و ئاڵۆزیەكانە ،كەمرۆڤ زۆر خاوەنی ئیمتیاز: ئومێد خۆشناو سەرنووسەر: ئاڤان حه‌مه ساڵح
0750-446 1301
سەرقاڵبێ ،پێویستە ئامێرێكت هەبێ زۆر ئاسان بێ هەم لە بەكارهێنان و هەم لە پێدانی زانیاری ،رادیۆ دەتوانێ ئەو كارە بكات ،بۆنموونە تەلەفزیۆن هەم كاتی دەوێ ،هەم ژووری دەوێ هەم دانیشتنی دەوێ ،و جورێك لە تەفەروغ و پێداویستی كارەبایی دەوێ هتد ،بەاڵم رادیۆ وانییە زۆر بەئاسانی دەتوانی بەكاری بێنی ،لە هەر شوێنێك بیت ،لەدەشت و لەدەر ،لەناو سەیارەبی یا لەناو ژورێك ،گەر بەپێوەش برۆی، تەنانەت دەتوانی لەرێگای مۆبایلیشەوە بەكاری بێنی ،ئاسانی لە بەكارهێنان وادەك���ات ك��ە كێبڕكێی تەلەفزیۆن بكات ،لەبیرمان نەچێ هەتا لەگەڵ رۆژنامەش رادی��ۆ دەتوانێ كێبركێی بكات ،رۆژنامەش تەركیز و كات و شوێنی دەوێ ،بەاڵم رادیۆ وانییە ،تۆ دەتوانی كاربكەی و ئیش بكەی و گوێ بدەیە رادیۆ. *بۆچی لەكوردستان وەكو بەڵگەو هەواڵ زیاتر پشت بە رۆژنامەو پێگە ئەلیكترۆنیەكان دەبەسترێ تاكو رادیۆ، هۆكارەكەی چییە؟ م���ەغ���دی���دسەپان» بەڕای من ئ��ەوە لەواڵتێكەوە ب��ۆ واڵتێكی دیكە ج����ی����اوازە ،ب���ەرای من ئ��ەوە بۆ كەمتر خ��ەم��ی ك��ارم��ەن��دان��ی رادیۆ دەگەرێتەوە ،جا ك��ەئ��ەوان كەمتر پشت بەخۆ دەبەستن رەنگە بۆ ئ��ەوە بگەرێـتەوە ك���ە دەس���ەاڵت���ی���ان ن��ی��ی��ە ،دی�����ارە لە ك���وردس���ت���ان���ی���ش راگ�����ەی�����ان�����دن زی��ات��ر حزبییە، ئ���ەوان���ەی ل����ەوان����ەش����ە ه�����ەواڵ�����ن ب��ۆ س����ەرچ����اوەی زی��ات��ر گ��رن��گ��ی بە ر ا گە یا ند ە كا نن ن����ووس����راو ب�����دەن ،تا راگەیاندنی بینراو بیسراو ،لەالیەكی دیكەوە خەتای رۆژنامەنووسەكانی ئێمەیە كە لە رادیۆ ئیش دەكەن زۆر تەمبەڵن ،زۆرجار دەچن هەواڵەكان لە رۆژنامەكان وەردەگرن و لە رادیۆكان دەیخوێننەوە ،هەروەها خەتای سیاسیەكانی ئێمەشە كە كەمتر بایەخ بە رادیۆ دەدەن ،بۆنموونە ل��ەدەرەوە وانییە تۆ رۆژنامەنووسی كە هەواڵێكت دەسدەكەوێ یەكەم جار لە رادیۆ باڵوی دەكەیەوە پاشان لە رۆژنامەو تەلەفزیۆنیش باڵو دەبێتەوە ،یانیش بەپێچەوانەوە زۆرجاریش رۆژنامە دەبێتە سەرچاوەی ه��ەواڵ بۆ رادی��ۆ ،ئ��ەوەش دەبێتە بابەتێك بۆ گفتوگۆ و موناقەشەكردنـ ،لە واڵتێكی وەكو سوید كە ئۆڵف پاڵمەیان كوشت ،رادیۆی بی بی سی نزیكی چل دەقە پێش هەموو دەزگاكانی راگەیاندنی جیهان هەواڵەكەی باڵوكردەوە، هەمان رادیۆ زۆرجار شتێك دەوروژێنی هەمان بابەت دەبێتە
جێگری سه‌رنووسه‌ر :شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان 0750-448 0225
به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین :فەرەیدون بێوار 0750-414 1910 f_bewar@yahoo.com
ستافی پەیامنێران: توانا شێخانی محەمەد عومەر شاخەوان شێخانی نه‌خشه‌ساز :شێرکۆ
باسی گفتوگۆی رۆژنامە و تەلەفزیۆنەكان ،لە كوردستان راستە زۆر بایەخ بە رادیۆ نەدراوە ،كە بایەخیشی پێ نەدراوە ،لەبەر ئەو هۆكارانە بووە كە باسكراوە. *بۆچی تەنانەت قوتابیەكانی بەشی راگەیاندیش زیاتر حەز بە تەلەفزیۆن و رۆژنامە دەكەن؟ س��ەپ��ان» راستە ئ��ەوە هەیە ،هۆكارەكەشی بۆ ئەوەدەگ��ەرێ��ت��ەوە ك��ە لەشاشە خەڵك دەبێتە ق��ارەم��ان ،دەن��اس��رێ��ت و دەردەك����ەوێ، لەوەش رەنگە باری ئابوریت باشتربێ، لە رۆژنامەش ناوت دەردەكەوێ ،بەاڵم ئەوانەی لە رادیۆ كاردەكەن زیاتر وەكو سەربازی ونن ،چونكە لە كوردستانیش هێندە بایەخ بە رادیۆ نادرێ ئەوەندەی بایەخ بە رۆژنامە و گۆڤار و تەلەفزیۆن دەدرێ ،ب��ەداخ��ەوە ئ��ەگ��ەر ل��ەرووی مێژوویەوە بچینە دوای رادی��ۆ زیاتر بایەخی هەبووە ،هەروەها گوێگریشی زۆر بووە ،چونكە رادیۆ دەگاتە گشت شوێنێك ،هەموو كەسێك دەتوانێ س��ود لە رادی��ۆ وەرگرێ.
ناونیشان :هەولێر -بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران یان له رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه بابه‌ته‌کانتان بنێرن: shaxawanjournalist@yahoo.com
ئەندامێکی سەرکردایەتی یەکێتی ئافرەتان:
ئا :توانا شێخانی
ساكار ئومەر سێنارەیی ،ئەندامی سكرتاریەتی یەكێتی ئافرەتان و بەرپرسی بەشی چاكسازی كۆمەاڵیەتی یەكێتی ئافرەتان ،لەو دیدارەیدا لەگەڵ رۆژنامەی «پرس» باس لە زیاد بوونی كێشەكانی ئافرەتان و چەند پرسێكی تری تایبەت بە ئافرەتان دەكات و پێیوایە كە كێشەكانی ئافرەتان ئەوەندە زەق كراوەتەوە وا دەزانن كە هۆكاری خوڵقاندنی كێشەكان تەنها ئافرەتانن .هەروەها ناوبراو هۆكاری زیادبونی كێشەكانی ئافرەتان بۆ رۆشنبیری و هۆشیاربونەوەی ئافرەتان دەگەڕێنێتەوە .بە پێویستیشی دەزانێت كە لە كوردستان سیستەمی رێنمایی پێش هاوسەرگیری ببێتە ئیجباری و كاری پێبكرێت. ساكار لە سەرەتای دیمانەكەدا ئاماژە بە زیادبونی كێشەكان دەكات و پێیوایە لە سەردەمی كابینەی پێنچەم زیاتر گرنگی بە ئافرەت و كێشەكانی دەدرا .ئەو دەڵێت «لە كابینەی پێنچمە زیاتر گرنكی بە ئافرەت دەدرا و وایكرد زیاتر رێز لە ئافرەت بگیرێت و وەك كەسی دووەم سەیر نەكرێت ،بەداخەوە لە ئێستادا رۆژ دوای رۆژ كێشەكانی ئافرەت روو لە زیادبوندایە و بە جۆرێكە كە بە بەراورد لەگەڵ سااڵنی رابردوو زۆر زیادی كردووە». ئەو بەرپرسەی بەشی چاكسازی كۆمەاڵیەتی یەكێتی ئافرەتان هۆكاری زیادبونی رێژەكان بۆ زیاتر هۆشیاربوونەوەی خەڵك دەگەڕێنێتەوە .هەروەك خۆی باسی لێوە دەكات پێشتر ئافرەت هیچ شوێنێكی شك نەدەبرد كە پشتگیری و پاڵپشتی بكات ،بۆیە كێشەكان لە چوارچێوەیەك دەهێڵدرایەوە ،بەاڵم خۆشبەختانە ئێستا چەندین رێكخراو هەن تایبەت بە پشتگیری كردنی ئافرەتان ،هەر بۆیە پێموایە ئێستا رێژەكان بە تەواوی لەبەر دەستدایە و بەروونی دیارە. رەتیشی كردەوە رێكخراوەكانی تایبەت بە ئافرەتان هۆكارێك بووبن بۆ زێتر بوونی كێشەكانی ئافرەتان .لەبارەی رۆڵی میدیاوە ئەو دەڵێت «ڕاگەیاندنەكانیش زیاتر گرنكی بە چەندایەتی رووداوەكە دەدەن و باسی هۆكار و چارەسەر ناكەن ،بۆیە لەسەر ئەوانیش پێویستە پەنجە بۆ هۆكار و چارەسەركردنی كێشەكان ببەن نەوەك تەنها وەك رووداوێك پێشانی خەڵكی بدەن». بە بڕوای ساكار زۆربەی ئەو كەسانەی لە رێگەی خۆشەویستیەوە هاوسەرگیرییان كردووە ،جیا بوونەتەوە ،هەروەك باسی لێوە دەكات تائێستا ژینگەی كوردستان گونجاو نیە بۆ خۆشەویستی ،چونكە كوڕ و كچ پێش ئەوەی هاوسەرگیری بكەن تەنها باسی چۆنیەتی ئاهەنگ و شیرینی و بەدلە و سالۆن و هتد ...دەكەن ،باسی چۆنیەتی خۆگونجاندنی ژیانی داهاتویان ناكەن ،بۆیە دەبینین دوای مانگێك لە هاوسەرگیری ئەو كوڕ و كچە دادگا ئاوەدان دەكەنەوە و داوای جیابونەوە دەكەن .واتە هۆكاری سەرجەم كێشەكان بۆ لێكتێنەگەیشتن دەگەڕێتەوە. هەروەها لە بەردەوامی قسەكانیشدا بەرپرسەكەی بەشی كۆمەاڵیەتی ئاشكراشی كرد بەپێی ئامارەكان لە %42پیاوانیش رووی لە بەشی چاكسازی كۆمەاڵیەتی كردووە بۆ ئەوەی كێشەی لەگەڵ خێزانەكەی چارەسەر بكەن .ناوبراو نمونە بە سەرهەڵدانی كێشەیەكی بچوكی وەك بە گوێ نەكردن دەهێنێتەوە و پێشیوایە هۆكاری سەرهەڵدانی كێشەكان بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە .هەروەها گوتیشی «ژن و پیاو هەن كێشەیەكی زۆر بچوكیان هەیە شیاوی ئەوە نیە كەوا گەورە بكرێت، یاخود بێنە الی ئێمە ،واتە بۆخۆیان كێشەكانیان گەورە دەكەن ،بۆیە لێرەوە داوا لە هەمووان دەكەم كێشەكانیان لە رێگەی دانیشتن و گفتوگۆوە چارەسەر بكەن و دەرفەت بە یەكتر بدەن بۆ گفتوگۆكردن». ساكار ئومەر تەئكید لەوەدەكاتەوە تا پێیان بكرێت ناهێڵن كێشەكانی ژن و پیاو بچێتە دادگا و لە رێگەی توێژەری كۆمەاڵیەتیەوە گفتوگۆیان پێدەكرێت و هۆكار و خاڵە الوازەكانی هەردووال دیاری دەكرێت و هەوڵدەدرێت هەردووال ئاشت بكرێنەوە و بە ئاسایی و بەبێ كێشە بژین. ئەو ئەندامەی سكرتاریەتی ئافرەتان هۆكاری تێكرای كێشەكانی نێوان ژن و پیاو بۆ كارپێنەكردنی رێنمایی هاوسەرگیری دەگەڕێنێتەوە و بە وتەی خۆی چەندینجار داوایان لە وەزیری داد كردووە كە چۆن لە كاتی هاوسەرگیردا پشكنینی خوێن ئیجبارییە ،ئاواش رێنمایی
فەرەیدون بێوار
زۆربەی ئەو كەسانەی لە رێگەی خۆشەویستیەوە هاوسەرگیرییان كردووە ،جیا بوونەتەوە
ئااڵ ،چەتری یەكخستنمان
هاوسەرگیری ببێتە شتێكی ئیجباری چونكە لە هەموو واڵتێك ئەو سیستەمە كاری پێدەكرێت .تەمەنای خواست رۆژێك لە رۆژان ئەو سیستەمەش لە كوردستان كاری پێبكرێت بۆ ئەوەی هەر هیچ نەبێت رێژەی جیابونەوە روو لە كەمی بكات .ئەو كەسانەی كە لە سەرەتادا لەگەڵ یەكتر ناگونجێن پەیوەندیان نەمینێت باشترە لەوەی دوای هاوسەرگیری جیاببنەوە. ساكار لە بەشێكی تری دیدارەكەدا باسی لە رۆڵی خۆیان كرد لە خوازبێنیدا ،ئەو دەڵێت «بەداخەوە تا ئێستا رازی نەبونی بنەماڵەی كچان لە خوازبێنی شتێكی باوە ،بۆ نمونە كچێك و كوڕێك یەكتریان خۆشدەوێت ،بەاڵم بنەماڵەی كچەكە ڕازی نابن وەك كارێكی پێچەوانەی لێدێت ،بۆیە چەندجارێكیش ئێمە تەداخولمان كردووە ،واتە دووبارە لە بڕی بنەماڵەی كوڕەكە وەك یەكێتی ئافرەتان چوینەتە خوازبێنی كچەكە ،تائێستاش دووجار رەفزمان وەرگرتووە و سێ جاریش خوازبێنیەكەمان سەركەوتوو بووە».
چەندینجار داوامان لە وەزیری داد كردووە كە سیستەمی رێنمایی هاوسەرگیری ببێتە ئیجباری و كاری پێبكرێت كێشەكانی ئافرەتان ئەوەندە زەق كراوەتەوە وادەزانن كە هۆكاری خوڵقاندنی كێشەكان تەنها ئافرەتانن وەك یەكێتی ئافرەتان چەندینجار چوینەتە خوازبێنی
دوژمنانم باش بزانن دۆستانم باش بزانن چەند باوەڕم بە ئاڤێستا و زەردەشت و خوا هەیە هەزار هێندەش باوەڕم بە هەڵكردنی ئااڵی «كوردستان» هەیە. (عەبدواڵ پەشێو) پتر لە شەش دەیە دەبێ «ئااڵی كوردستان» و سرودی «ئەی رەقیب» خۆرسكانە بێ ئەوەی حزب و الیەنێك بەبڕیارێكی سیاسی یان سەپاندن بڕیاریان لەبارەوە دابێت ،وەكو دوو رەمزی نەتەوەیی كورد ناسراون و هەمیشە كورد شانازی پێوە كردوون و دەیان گەنج و قارەمانی كورد بوونەتە قوربانی لەپێناو هەڵكردنی ئااڵی كورد و مانی قەومی كورد. لەكۆنفرانسی نەتەوەیی الوانی هەر چوار پارچەی كوردستان كە رۆژانی ( )2012\3\17-15لەهەولێر بەڕێوەچوو ،بەزۆرینەی دەنگ كۆنفرانس ئااڵی كوردستانی وەك رەمزی نەتەوەیی كورد پەسەند ،كەچی جێی سەرنج و داخ بوو كە سەرجەم پارت و رێكخراوەكانی الوانی سەر بە پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) دژایەتی ئەو ماددەیە و ئااڵی كوردستانیان كرد و بۆ ماوەیەك هۆڵی كۆنفرانسیان جێهێشت ،بەبیانووی ئەوەی گوایە دەبێ «كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان» كە بەم نزیكانە لە نێوان پارتە سیاسییەكانی هەر چوار پارچەی كوردستان دەبەسترێت ،بڕیار لەبارەی ئااڵی نەتەوەیی كوردەوە بدات. هەر چەندە كۆنفرانسەكە بۆ یەكگووتاری نەتەوەیی الوانی كورد بوو، چاوەڕێمان دەكرد ئااڵی كوردستان رەمزێكی گرنگ بێت بۆ یەكگوتاری و یەكهەڵوێستی الوانی كورد و یەكخستینان لە ژێر ئەو ئااڵیە ،كەچی الوانی سەر بە (پەكەكە) لە ژێر هەژموونی سیاسەتی حزبەكانیان ،سەرەرای ئەوەی ویستیان درز بخەنە ئەو یەكریزی و یەكهەڵوێستییەوە ،دژایەتی خۆشیان بۆ ئااڵی كوردستان ،كە بەخوێنی هەزاران شەهید پارێزراوە و پێشەوا قازای محەمەد خۆی كردە قوربانی ،دەبڕی. من لەگەڵ ئەوەدام كە هەر پارچەیەكی كوردستان ،ئەگەر لە ئاییندە بوو بە چوار دەوڵەت یان چوار هەرێمی فیدراڵی ،ئەوا ئااڵ و سرودی تایبەت بە خۆیان هەبێت ،بەاڵم النیكەم ئێستا دەكرا وەك پەیامێك بۆ دوژمنان و كەڵك وەرگرتن لەو بارودۆخە سیاسی و گۆڕانكارییانەی لە ناوچەكەدا هاتوونەتە ئاراوە ،ئااڵی كوردستان وەك رەمزی نەتەوەیی بۆ ئەم قۆناغە پەسەند كرابا و ناكۆكی و راجیایی تەسكی حزبایەتی لەبارەوە نەكرابا. دەیان ساڵە شەهیدانمان بە دەم مەرگەوە دەڵێن «كەس نەڵێ كورد مردووە ،كورد زیندووە .زیندووە و قەت نانەوێ ئااڵكەمان» .كەچی تازە بە تازە هێزێكی ناوخۆیی كوردی كە ئیدیعای دەوڵەتی كوردستانی گەورە و یەكپارچەیی خاكی كوردستان و یەكنەتەوەیی كورد دەكات ،ئااڵی شەست ساڵەی نەتەوەیی كورد رەتدەكاتەوە ،یان دەیەوێ لە كۆنگرەیەكی چارەنوسسازدا مساوەمە و موزائیدەی بەسەرەوە بكات و رەوتی كۆنگرەكەش بگۆرێت و بە كێشە الوەكییە دروستكراوەكانی ناوخۆوە سەرقاڵی بكات. ئێمە بەهیواوە دەڕوانینە بەستنی كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان كە نەخشەرێگەیەك بۆ چۆنییەتی چارەسەری پرسی كورد لە هەر چوار پارچەی كوردستان ئامادە و گەاڵلە بكات و داهاتوویەكی مسۆگەر و ئومێدبەخشی چەشنی دەوڵەتی كوردیمان بۆ دەستبەر بكات ،بۆیە دەخوازین مەسەلەكانی وەك ئااڵ و سرود و ...مژاری لەم چەشنە بابەتی ئەو كۆنگرە چارەنووسسازە نەبن و تەوەرەكانی باسكردن بێت لە دەوڵەتی كوردی. سوپاس و پێزانین نزیك بە سێ ساڵ دەبێ ،هاوڕێی خۆشەویستمان كاك ئەنوەر حوسێن «ئەنوەر بازگر» مانگانە جارێك بە بەردەوامی ئەم گۆشەیەی بۆ دەنوسین ،ئەمە وێرای ئەوەی كە پێشتریش هەر هاوكارمان بووە .بەاڵم ئێستا بەهۆی سەرقاڵی بە كارەكانییەوە ماڵئاوایی لە گۆشەكەی كرد .ئێمەش هیوای سەركەوتنی بۆ دەخوازین و سوپاس وپێزانینمان بۆی هەیە. ستافی رۆژنامەی پرس