196 web

‫گرانیی كرێی خانوو و كێشەیەكی دیكەی الوان‬

‫پێشکه‌وتن‬

‫‪196‬‬

‫‌ژماره‬ ‫ئەیلوولی ‪2013‬‬

‫مانگنامه‌یه‌کی رۆشنبیریی ‌ه یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان ده‌ریده‌کات‬

‫رۆشنبیر‬ ‫و‬ ‫پەرلەمان‬

‫بەهرە حەمەڕەش‪:‬‬ ‫تا ئێستا لە راگەیاندنی‬ ‫دەسەاڵت کارم نەکردووە‬

‫كرێكاری بیانی شوێنی الوانی كوردستانیان گرتۆتەوە‬

‫رادیۆی پێشکەوتن‪ ...‬دەنگی راستەقینەی الوان‬

‫داوایه‌ك بۆ‬ ‫هۆشداری له‌‬ ‫ڕوسیاوه‌‬ ‫مانگنامه‌یه‌کی رۆشنبیرییه‌ یه‌کێتی‬ ‫الوانی دیموکراتی کوردستان‬ ‫ده‌ریده‌کات‬

‫خاوه‌ن ئیمتیاز‪:‬‬ ‫ئومێد خۆشناو‬

‫ل‪2‬‬

‫سه‌رنووسه‌ر‪:‬‬ ‫ئاڤان حه‌م ‌ه ساڵح‬

‫‪0750 446 1301‬‬ ‫‪avanpirs@yahoo. com‬‬

‫جێگری سه‌رنووسه‌ر‪:‬‬

‫شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان‬

‫‪shaxawanlawan@yahoo. com‬‬

‫بەڕێوەبەری نووسین‪:‬‬ ‫محەمەد عومەر‬ ‫هاوکاران‪:‬‬ ‫نەوزاد فوئاد‬ ‫عومەر عەزیز‬ ‫تریفە بڵباس‬ ‫فۆتۆگرافەر‪:‬‬ ‫کارزان خۆشناو‬ ‫جیهانگیر گەردی‬

‫كچان یا كوڕان كامیان داوای خۆشەویستی بكەن ل‪8‬‬ ‫ئۆزێل بۆ‬ ‫فرۆشتن نییه‌‬

‫نه‌خشه‌ساز‪:‬‬ ‫فوئاد یوسفی‬ ‫ماڵپه‌ڕ‪:‬‬

‫‪www. lawanikurdistan. org‬‬ ‫ناونیشان‪ :‬هەولێر‪ -‬بارەگای مه‌کته‌بی‬ ‫سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی‬ ‫كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‬

‫ل‪35‬‬

‫وتــار‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫داوایه‌ك بۆ‬ ‫هۆشداری له‌‬ ‫ڕوسیاوه‌‬

‫نوسینی‪ :‬ڤالدیمێر پۆتین‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪2‬‬

‫ڕوداوه‌كانی ئه‌م دواییه‌ له‌باره‌ی‌ سوریاو‌ه‬ ‫وایان لێكردم كه‌ ڕاسته‌وخۆ قسه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫خه‌ڵكی ئه‌مریكا‌و سه‌ركرده‌ سیاسیه‌كانیان‬ ‫بكه‌م‪ .‬گرنگه‌ كه‌ كارێكی له‌و شێوه‌ بكرێت‬ ‫له‌كاتی په‌یوه‌ندی ناته‌واوی نێوان هه‌ر دوو‬ ‫كۆمه‌ڵگاكه‌‪.‬‬ ‫په‌یوه‌ندی نێوان ئێمه‌ به‌ چه‌ندین‬ ‫قۆناغی جیاوازدا گوزه‌ری كردووه‌‪ .‬ئێمه‌ له‌‬ ‫جه‌نگی سارددا دژی یه‌ك وه‌ستاین‪ .‬به‌اڵم‬ ‫هاوكات ئێمه‌ سه‌ردەمانێكیش هاوپه‌یمان‬ ‫بووین‌و نازیه‌كانمان پێكه‌وه‌ شكست پێهێنا‪.‬‬ ‫ڕێكخراوی نێوده‌وڵه‌تی گه‌ردونی – نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرتووه‌كان – ئه‌وكاته‌ دامه‌زرێنرا‬ ‫ت��ا ڕێ��گ��ری ل��ه‌دووب��اره‌ ب��وون��ه‌وه‌ی‌ وه‌ه��ا‬ ‫داڕوخانێك بكات‪.‬‬ ‫دامه‌زرێنه‌رانی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان‬ ‫له‌وه‌ گه‌ییشتبوون كه‌ بڕیاره‌كانی جه‌نگ‬ ‫و ئاشتی ته‌نها به‌ ڕه‌زامه‌ندی بدرێن‪ ،‬هه‌ر‬ ‫بۆیه‌ به‌ ڕه‌زامه‌ندی ئه‌مریكا بڕیاری ڤیتۆ له‌‬ ‫الیه‌ن ئه‌ندامه‌ هه‌میشه‌ییه‌كانی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ئاسایش خزێنرایه‌ نێو ڕێكه‌وتننامه‌ی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان‪ .‬به‌رفراوانی دانایی‬ ‫ئه‌و بڕیاره‌ش بووه‌ته‌ بنه‌مای سه‌قامگیری‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كان بۆ ماوه‌ی‌ چه‌ند‬ ‫ده‌یه‌یه‌ك‪.‬‬ ‫هیچكه‌س ناخوازێت نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان‬ ‫به‌ده‌ست چاره‌نوسی كۆمه‌ڵه‌ی‌ گه‌النه‌وه‌‬ ‫بناڵێنێت‪ ،‬كه‌ هه‌ره‌سی هێنا بۆ ئه‌وه‌ی‌‬

‫خ��اوه‌ن هه‌یبه‌ت نه‌بوو‪ .‬ئه‌مه‌ش ئه‌گه‌ری بوونیان هه‌یه‌‪ .‬به‌اڵم له‌ بڕی پێویست زیاتر‬ ‫ڕوودان��ی هه‌یه‌ گه‌ر بێت‌و واڵتانی خاوه‌ن جه‌نگاوه‌رانی ئه‌لقاعیده‌‌و توندڕه‌وه‌كان له‌‬ ‫پایه‌ باز به‌سه‌ر نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كاندا هه‌موو جۆر ڕه‌نگ بوونیان هه‌یه‌ له‌ شه‌ڕیان‬ ‫ب��ده‌ن‌و گ��ورزی سه‌ربازی به‌ بێ مۆڵه‌تی ل��ه‌دژی حكومه‌ت‪ .‬وه‌زاره‌ت���ی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ویالیه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا به‌ره‌ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی ئاساییش به‌كار بهێنن‪.‬‬ ‫هێرشی چ���اوه‌ڕوان���ك���راوی ویالیه‌ته‌ نوسره‌‌و ده‌وڵه‌تی ئیسالمی عێڕاق‌و شام‪،‬‬ ‫یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا له‌ دژی سوریا‪ ،‬كه‌ هاوشانی ئۆپۆزسیۆن ده‌جه‌نگن‪ ،‬وه‌ك‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای دژای �ه‌ت��ی زۆرێ���ك ل�ه‌ واڵت��ان‌و ڕێكخراوی تیرۆرست دی��اری��ك��ردون‪ .‬ئه‌م‬ ‫س�ه‌رك��رده‌ سیاسی‌و ئایینیه‌ دی��اره‌ك��ان‪ ،‬دوبه‌ره‌كیه‌ ناوخۆییه‌‪ ،‬كه‌ ئاگره‌كه‌ی‌ به‌‬ ‫له‌وانه‌ش پاپای ڤاتیكان‪ ،‬ده‌بێته‌ هۆی چه‌كی ده‌ره‌كی خۆشكراوه‌‌و به‌ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫قوربانی بێتاوانی زی��ات �ر‌و توندوتیژی ده‌درێت‪ ،‬یه‌ك له‌ خوێناویترین دووبه‌ره‌كیه‌‬ ‫زیاتر‪ ،‬به‌و جۆره‌ ئه‌گه‌ری باڵوه‌بوونه‌وه‌ی له‌ جیهاندا‪.‬‬ ‫به‌كرێگیراوانی واڵتانی عه‌ره‌بی كه‌ له‌وێ‬ ‫ئه‌و دووبه‌ره‌كیه‌ بۆ ده‌ره‌وه‌ی سنوره‌كانی‬ ‫سوریای لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪ .‬هێرشی سه‌ربازی شه‌ڕ ده‌ك�ه‌ن‪ ،‬هه‌روه‌ها سه‌دان چه‌كداری‬ ‫ده‌بێته‌ ه��ۆی زی��ادك��ردن��ی توندوتیژی‌و واڵتانی ڕۆژئاوا‌و ته‌نانه‌ت ڕوسیا‪ ،‬پرسێكه‌‬ ‫ده‌ستپێكی شه‌پۆلێكی ت��ری تیرۆریزم‪ .‬كه‌ جێگه‌ی‌ نیگه‌رانی قوڵی ئێمه‌یه‌‪ .‬تۆ بڵێی‬ ‫ده‌شكرێت ببێته‌ هۆی په‌لخسنی هه‌وڵه‌ چه‌ند ئه‌وان نه‌گه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ واڵته‌كانمان له‌گه‌ڵ‌ ئه‌و‬ ‫الیه‌نه‌كان بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌ی‌ ئه‌تۆمی ئه‌زمونه‌ی له‌ سوریا به‌ده‌ستیان هێناوه‌؟‬ ‫ئێران‌و ناكۆكی ئیسرائیل فه‌له‌ستین‌و زیاتر له‌دوای هه‌موو ئه‌وانه‌ش‪ ،‬له‌دوای جه‌نگیان‬ ‫ناسه‌قامگیركردنی ڕۆژهه‌اڵتی ناوین‌و باكوری له‌ لیبیا‪ ،‬توندڕه‌كان گواستنیانه‌وه‌ بۆ مالی‪.‬‬ ‫ئه‌فریقا‪ .‬ده‌شكرێت ئه‌وه‌ ته‌واوی سیسته‌می ئه‌مه‌ش مه‌ترسی بۆ هه‌موومان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌ سه‌ره‌تاوه‌‪ ،‬ڕوسیا بانگه‌شه‌ی‬ ‫یاسا‌و په‌یڕه‌وی نێوده‌وڵه‌تی بخاته‌ بارێكی‬ ‫بۆ دایالۆگی ئاشتیانه‌ ك��ردووه‌ تا وه‌ها‬ ‫ناهاوسه‌نگه‌وه‌‪.‬‬ ‫سوریا ئێستا شایه‌تی جه‌نگێك نیه‌ بۆ له‌ سوریه‌كان بكات پالنێكی سازشكردن‬ ‫دیموكراسی‪ ،‬به‌ڵكو ناكۆكیه‌كی چه‌كدارانه‌ په‌ره‌پێبده‌ن بۆ داهاتووی خۆیان‪ .‬ئێمه‌‬ ‫له‌ نێوان حكوم ‌هت‌و ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬ئه‌مه‌ش پارێزگاری له‌ حكومه‌تی سوریا ناكه‌ین‪،‬‬ ‫ل�ه‌ واڵتێكی ف��ره‌ ئاییندا‪ .‬ل�ه‌ س��وری��ادا به‌ڵكو له‌ یاسای نێوده‌وڵه‌تی‪ .‬ئێمه‌ پێویسته‌‬ ‫ژماره‌یه‌كی ك�ه‌م پاڵه‌وانی دیموكراسی له‌سه‌رمان ئه‌نجومه‌نی ئاساییشی نه‌ته‌وه‌‬

‫وتــار‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫یه‌كگرتووه‌كان به‌كار بهێنین‌و باوه‌ڕیشمان‬ ‫وایه‌ كه‌ پاراستنی یاسا‌و په‌یڕه‌‌و له‌ جیهانی‬ ‫جه‌نجاڵ‌و ئاڵۆزی ئه‌مڕۆدا یه‌ك له‌و ژماره‌‬ ‫كه‌مه‌ی‌ ڕێگه‌چارانه‌یه‌ كه‌ بۆ پاراستنی‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كان له‌ خزانه‌ ناو‬ ‫پشێوی‪ .‬یاسا هێشتا هه‌ر یاسایه‌‌و ده‌بێت‬ ‫هه‌ر شوێنی بكه‌وین جا چ خۆشمان بێت‬ ‫یان ترش‪ .‬به‌پێی ئه‌و یاسا نێوده‌وڵه‌تیه‌ی‌‬ ‫ئێستاش‪ ،‬هێز ته‌نها له‌ باری به‌رگری كردن‬ ‫له‌ خۆ ی��ان به‌پێی بریاری ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ئاساییش رێگه‌ی‌ پێدراوه‌‪ .‬هه‌ر شتێكی تر‬ ‫قه‌بوڵنه‌كراوه‌ به‌پێی په‌یماننامه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرتووه‌كان‌و به‌و شێوه‌ وه‌ك گورزی‬ ‫هێرشكاری له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێت‪.‬‬ ‫هیچ ك��ه‌س گومانی ل���ه‌و‌ه نییه‌ ك ‌ه‬ ‫چه‌كی كیمیایی ل ‌ه سوریا به‌كار هێنراوه‌‪.‬‬ ‫ب �ه‌اڵم هه‌موو هۆكارێك هه‌ی ‌ه تا ب��اوه‌ڕ‬ ‫بكه‌یت ك ‌ه ئ�ه‌و چه‌ك ‌ه له‌الیه‌ن سوپای‬ ‫سوریاو‌ه به‌كار نه‌هێنراوه‌‪ ،‬به‌ڵكو ل ‌ه الیه‌ن‬ ‫هێزه‌كانی ئۆپۆزسیۆنه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌و‌هی‌ ببن ‌ه‬ ‫ه��ۆی ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان ل�ه‌الی�ه‌ن هاریكار‌ه‬ ‫ده‌ره‌كیه‌ به‌هێزه‌كانیانه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ده‌چن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫پاڵ فه‌ندامێنتالیسته‌كان‪ .‬ئه‌و ڕاپۆرتانه‌ ‌‬ ‫ك ‌ه چ�ه‌ك��داره‌ك��ان خه‌ریكی ئاماده‌كاری‬ ‫هێرشێكی ترن – ئه‌مجار‌ه له‌دژی ئیسرائیل‬ ‫– نابێت پشتگوێبخرێن‪.‬‬ ‫جێگ ‌هی‌ هه‌ڵوێسته‌ له‌سه‌ركردنه‌ ك ‌ه‬ ‫ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان��ی س �ه‌رب��ازی له‌ ناكۆكی ‌ه‬ ‫ناوخۆییه‌كاندا له‌واڵتانی بێگان ‌ه بووه‌ت ‌ه‬ ‫كارێكی باو بۆ ویالیه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی‬ ‫ئه‌مریكا‪ .‬ئایا ئ��ه‌وه‌ ل � ‌ه ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی‬ ‫درێ��ژخ��ای�ه‌ن��ی ئه‌مریكایه‌؟ م��ن گومانم‬ ‫ل �ه‌و‌ه هه‌یه‌‪ .‬ئێستا ملیۆنه‌ها ك�ه‌س ل ‌ه‬ ‫سه‌رانسه‌ری جیهان ئه‌مریكا ده‌بینن‪،‬‬ ‫به‌اڵم نه‌ك وه‌ك مۆدێلێكی دیموكراسی‪،‬‬ ‫به‌ڵكو وه‌ك مۆدێلێك كه‌ متمان ‌ه ده‌خات ‌ه‬ ‫سه‌ر هێزی توند ب ‌ه ته‌نها‌و په‌لوپۆكردن‬ ‫بۆ هاوپه‌یمانێتی پێكه‌وه‌یی له‌ژێر دروشمی‬ ‫«ئێو‌ه یان له‌گه‌ڵ‌ ئێمه‌ن‪ ،‬یان ل ‌ه دژمان»‪.‬‬ ‫به‌اڵم سه‌لمێنراوه‌ كه‌ هێز كاریگه‌ر نیه‌‌و‬ ‫بێ ئامانجیشه‌‪ .‬ئه‌فغانستان وا له‌سه‌ر‬ ‫الره‌ڕێ ده‌ڕوات‌و هیچ كه‌سێكیش نازانێت‬

‫ك ‌ه چی ڕوو ده‌دات له‌دوای ئه‌وه‌ی هێز‌ه‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیه‌كان ده‌ك��ش��ێ��ن�ه‌وه‌‪ .‬لیبیا‬ ‫دابه‌شبووه‌ت ‌ه س�ه‌ر خێڵ‌‌و بنه‌ماڵه‌‪ .‬ل ‌ه‬ ‫عێڕاق‪ ،‬شه‌ڕی ناوخۆ به‌رده‌وامه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ل ‌ه كاتێكدا رۆژان���ه‌ ب ‌ه ده‌رزه‌ن خه‌ڵك‬ ‫ده‌كوژرێن‪ .‬له‌ ویالیه‌ته‌ یه‌كگرتوووه‌كان‪،‬‬ ‫زۆرێ��ك ب��ه‌راورد له‌نێوان عێڕاق‌و سوریا‬ ‫ده‌ك��ه‌ن‪ ،‬پرسیاریش ده‌ك��ه‌ن كه‌ بۆچی‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌یان ده‌یه‌وێت هه‌ڵه‌كانی ئه‌م‬ ‫دواییانه‌ی دووباره‌ بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫گ��رن��گ ن��ی �ه‌ ت��ا چ��ه‌ن��د ه��ێ��رش�ه‌ك��ان‬ ‫ئاراسته‌كراو ده‌بن یان چه‌كه‌كان ئاڵۆز‪،‬‬ ‫قوربانیانی مه‌ده‌نی ناكرێت به‌دووربگیرێت‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ كه‌سانی به‌ته‌مه‌ندا چوو ‌و مندااڵن‪،‬‬ ‫كه‌ ب��ری��اره‌ ئ �ه‌و هێرشان ‌ه پارێزگاریان‬ ‫لێبكات‪.‬‬ ‫جیهان ب �ه‌ پرسیارێك ك��اردان��ه‌وه‌ی‬ ‫ده‌بێت‪ :‬گه‌ر ناتوانن متمان ‌ه بخه‌نه‌ سه‌ر‬ ‫ی كه‌وات ‌ه ده‌بێت‬ ‫یاسای نێوده‌وڵه‌تی‪ ،‬د‌ه ‌‬ ‫رێگاگه‌لی تر بۆ ئاساییشتان بدۆزنه‌وه‌‪ .‬به‌و‬ ‫شێوه‌‪ ،‬ژماره‌یه‌كی ڕوو ل ‌ه زیادی واڵتان‬ ‫شوێن ده‌ستخستنی چه‌كی كۆمه‌ڵكوژ‬ ‫ده‌ك���ه‌ون‪ .‬ئه‌م ‌ه لۆژیكیه‌‪ :‬گ �ه‌ر خ��اوه‌ن‬ ‫بۆمب بیت‪ ،‬كه‌س ده‌ستت پێو‌ه نادات‪.‬‬ ‫ئێمه‌ ته‌نها ئه‌وه‌مان بۆ ماوه‌ته‌وه‌ قس ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر به‌هێزكردنی پێویستی رێگریكردن‬ ‫له‌ ب�ڵاوب��وون�ه‌وه‌ی پڕچه‌ككردن بكه‌ین‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا ك � ‌ه ل�ه‌راس��ت��ی��دا ئ��ه‌م ب��وار‌ه‬ ‫له‌نێوبراوه‌‪.‬‬ ‫ئێم ‌ه ده‌بێت واز بهێنین ل ‌ه زمانی زبر‌و‬ ‫بگه‌ڕێینه‌و‌ه بۆ سه‌ر رێچكه‌ی‌ چاره‌سه‌ری‬ ‫شارستانیان ‌هی‌ دیپلۆماتیك‌و سیاسیانه‌‪.‬‬ ‫له‌چه‌ند ڕۆژه‌ی‌ راب��ردوودا‪ ،‬ده‌رفه‌تێكی‬ ‫نوێی خۆ دوورگرتن ل ‌ه گورزی سه‌ربازی‬ ‫هات ‌ه كایه‌وه‌‪ .‬ویالیه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان‌و‬ ‫ڕوس��ی �ا‌و هه‌موو ئه‌ندامانی كۆمه‌ڵگای‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی ده‌بێت س��ود له‌ خواستی‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫حكومه‌تی سوریا وه‌رب��گ��رن ل��ه‌وه‌ ‌‬ ‫كۆگای چه‌كی كیمیایی بخات ‌ه جڵه‌وی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‌و به‌دواشیدا له‌نێوبردنی ئه‌و‬ ‫چه‌كانه‌‪ .‬ب ‌ه ڕوانین ل ‌ه لێدوانه‌كانی سه‌رۆك‬ ‫ئۆباما‪ ،‬ویالیه‌ت ‌ه یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا‬

‫ئه‌م هه‌ل ‌ه وه‌ك جێگره‌وه‌یه‌ك بۆ هێرشی‬ ‫سه‌ربازی ده‌بینێت‪.‬‬ ‫من خۆشحاڵم ب ‌ه خولیای س�ه‌رۆك بۆ‬ ‫به‌رده‌وامیدان ب ‌ه دایالۆگ له‌گه‌ڵ‌ ڕوسیا ل ‌ه‬ ‫سه‌ر بابه‌تی سوریا‪ .‬ئێمه‌ ده‌بێت به‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫كاربكه‌ین تا ئ �ه‌م هیوای ‌ه به‌ زیندویی‬ ‫بهێڵینه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك ل ‌ه دانیشتنی گروپی ‪8‬‬ ‫له‌ لۆك ئه‌یم ل ‌ه باكوری ئایرله‌ندا له‌سه‌ری‬ ‫رێكه‌وتین ل ‌ه مانگی حوزه‌یران‌و گفتوگۆك ‌ه‬ ‫ب ‌ه ئاراسته‌ی‌ دانوستان بابده‌ین‪.‬‬ ‫گ �ه‌ر خ��ۆم��ان ل�ه‌ ب�ه‌ك��ار هێنانی هێز‬ ‫به‌دوربگرین ل ‌ه دژی سوریا‪ ،‬ئه‌مه‌ دۆخی‬ ‫كاروبار‌ه نێوده‌وڵه‌تیه‌كان باشتر ده‌كات‌و‬ ‫ی دووالیه‌نه‌ش به‌هێز ده‌كات‪ .‬ئه‌و‌ه‬ ‫متمانه‌ ‌‬ ‫ده‌بێت ‌ه سه‌ركه‌وتنی هاوبه‌شمان‌و ده‌رگای‬ ‫هاوكاری له‌سه‌ر پرسگه‌ل ‌ه ژیاریه‌كانی تر‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫پ �ه‌ی��وه‌ن��دی ك���اری‌و كه‌سیم له‌گ ‌ه ‌ڵ‬ ‫س��ه‌رۆك ئۆباما به‌ زیاتربوونی متمان ‌ه‬ ‫ده‌ناسرێته‌وه‌‪ .‬من ئه‌م راستی ‌ه ده‌نرخێنم‪.‬‬ ‫من ب ‌ه وریاییه‌و‌ه ل ‌ه وتاره‌كه‌ی‌ بۆ نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫ئه‌مریكا ل ‌ه رۆژی سێ شه‌ممه‌م كۆڵیه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ناكۆك‬ ‫من پێمباشه‌ له‌گه‌ڵ‌ ئه‌و كه‌یسه‌ ‌‬ ‫بم ك ‌ه خستی ‌ه ڕوو‌و له‌بار‌هی‌ هله‌ڵئاواردی‬ ‫ی كه‌ سیاسه‌تی‬ ‫ئه‌مریكاو‌ه دووا‪ ،‬ب �ه‌وه‌ ‌‬ ‫ویالیه‌ت ‌ه یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ك�ه‌ «ئه‌مریكا ده‌ك��ات � ‌ه ج��ی��اواز‪ .‬ئ�ه‌و‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه ئێم ‌ه ده‌كات ‌ه هه‌ڵئاوارده‌«‪.‬‬ ‫كارێكی ته‌واو مه‌ترسیداره‌ ك ‌ه هانی خه‌ڵك‬ ‫بده‌یت خۆیان وه‌ك هه‌ڵئاوارد‌ه ببینن‪ ،‬جا‬ ‫پاڵنه‌ره‌كان هه‌رچی بن‪ .‬واڵتانی گه‌وره‌‌و‬ ‫ی‬ ‫بچوك هه‌ن‪ ،‬ده‌وڵه‌مه‌ند‌و هه‌ژار‪ ،‬ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫كه‌ نه‌ریتێكی دێرینیان له‌گ ‌هڵ‌ دیموكراسی‬ ‫ی خۆیان‬ ‫ه �ه‌ی��ه‌‌و ئ��ه‌وان��ه‌ش ك � ‌ه رێ��گ � ‌ه ‌‬ ‫به‌ره‌‌و دیموكراسی ده‌دۆزن��ه‌وه‌‪ .‬ئه‌وانیش‬ ‫به‌هه‌مان شێو‌ه سیاسه‌تیان جیاوازه‌‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫هه‌موومان جیاوازین‪ ،‬به‌اڵم كاتێك داوای‬ ‫به‌خششه‌كانی خودا ده‌كه‌ین‪ ،‬ئێمه‌ نابێت‬ ‫ئه‌وه‌ له‌بیر بكه‌ین ك ‌ه خودا هه‌موومانی ب ‌ه‬ ‫یه‌كسان دروست كردووه‌‪( .‬خەندان)‬ ‫و‪ .‬ئوسام ‌ه گوڵپی‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬نیۆیۆرك تایمز‬

‫‪3‬‬

‫وتــار‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫رۆشنبیر و پەرلەمان‬

‫دڵشاد میراودەلی‬

‫دەسەاڵت ئەگەر تادوێنێ‬ ‫سەرۆك عەشیرەت و‬ ‫ریش سپی و خاوەن‬ ‫دیوەخانی دەربردنە‬ ‫پەرلەمان‪ ،‬ئێستا‬ ‫رۆشنبیرو نوسەران‬ ‫و خاوەن بڕوانامەكان‬ ‫دەباتە پەرلەمان‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪4‬‬

‫ئەدیبان دەتوانن ببنە كادیری سیاسی و‬ ‫رێكخراوەیی و حكومی‪ ،‬وەلێ كادرانی حزب‬ ‫و حكومەت ناتوانن ببنە ئەدیب و نووسەر‬ ‫و شاعیر‪ ،‬لە ئەدەبیاتی سیاسی رۆژئاواو‬ ‫لە ئەدەبیات و رۆشنبیری كالسیكیشدا‬ ‫رۆشنبیران هەمیشە خۆیان دوور گرتووە‪،‬‬ ‫لە دەسەاڵت هۆكاری بنچینەیش ئەوە بووە‪،‬‬ ‫نەیان ویستووە لە ناو دەسەاڵتە شمولی و‬ ‫بیرۆكراسی و ناباوەكاندا تێكەڵی گەندەڵی‬ ‫و ن��ادادپ��ەروەری ببن و راستەوخۆ ببنە‬ ‫بەشێكی گرینك لە گەندەڵی‪ ،‬رۆشنبیران‬ ‫كەنەیان ویستووە بچنە ناو دەسەاڵتەوە و‬ ‫رۆڵی كارایان هەبێت لە بڕیارە سیاسی و‬ ‫یاسایی و نەتەوەییەكان‪ ،‬لە بەر ئەوەیە‬ ‫لە زەمەنێكدا دەس��ەاڵت قبو‌ڵی نەبووە‬ ‫رای س��ەردەم��ی و بیری ئ��ازادی��خ��وازان‬ ‫جێگەی ببێتەوە و سودمەندبێت لە‬ ‫بیردۆزەكانیان‪ ،‬كاتێك رۆشنبیر خەونی‬ ‫قوڵ بەدەسەاڵتێكی دادپ��ەروەر دەبینێت‬ ‫بەو مانایە نییە دەس��ەاڵت خەونی پێوە‬ ‫نەبینێت‪ ،‬بەاڵم دەسەاڵت لە بەرهۆكاری‬ ‫ملمالنێ و ركابەری حزبی و كێشمەكێشی‬ ‫هەڵبژادنەكان هەندێكجار توشی تەنگژەی‬ ‫ناباو دەبێتەوە‪ ،‬لەرۆژئاوا لە ئەدەبیاتی‬ ‫روس��ی��دا رام��ب��ۆ ك��ە گوێچكەی شیعری‬ ‫ئەدەبیاتی روسی راتەكاند‪ ،‬لەبەر هەژاری‬ ‫چەندینجار وابووە بەبێ پارە لە چێشتخانە‬ ‫نانیخواردووە‪ ،‬بەاڵم ئامادە نەبووە بچێتە‬ ‫ناو دەسەاڵتەوە‪ ،‬لەالیەن دەسەاڵتیشەوە‬ ‫دووری ل��ێ��ك��راوە و ب��ە چ���اوی بێڕێز‬ ‫تەماشاكراوە‪ ،‬ڤۆلتێر ئەو نووسەرە گەورەی‬ ‫فەرەنسا چەندانجار توشی ئەشكەنجەو‬ ‫زیندان بۆتەوە‪.‬بەگشتی لەدنیادا ئەدیبان‬ ‫بەدەست ئاقڵیەتی دەسەاڵتەكانەوە گیریان‬ ‫خواردووە‪ ،‬ئەوبۆچونەی دەسەاڵتی كوردی‬

‫بۆ رۆشنبیران و سودمەندبوون لە فكری‬ ‫ن��وێ‪ ،‬بۆ كوردستان مۆدێلێكی نوێیە‪،‬‬ ‫بەاڵم بۆ ئەوروپا هی سەردەمی رێنسانس‬ ‫و رۆشنگەرییە‪ ،‬كاتێك دەسەاڵتەكان‬ ‫گەیشتنە ئەو بڕوایەی پێشكەوتنی سیاسی‬ ‫و كۆمەاڵیەتی پێویستی بە هزرو دنیابینی‬ ‫رۆشنبیران هەیە‪ ،‬خاڵی ئەرێنیشی ئەوەیە‪،‬‬ ‫دەسەاڵت ئەگەر تادوێنێ سەرۆك عەشیرەت‬ ‫و ریش سپی و خاوەن دیوەخانی دەربردنە‬ ‫پەرلەمان‪ ،‬ئێستا رۆشنبیرو نوسەران و‬ ‫خاوەن بڕوانامەكان دەباتە پەرلەمان‪ ،‬بۆ‬ ‫پەرلەمانی داهاتوی كوردستانیش هەروا‬ ‫دەكەوێتەوە‪ ،‬سەبارەت بەكاندیدكردنی‬ ‫رۆشنبیران پرسیارەكە ئ��ەوەی��ە‪ ،‬ئایا‬ ‫ئەوانەی دەچنە پەرلەمان‪ ،‬ئایا پێداگری‬ ‫بۆچونە هاوچەرخەكانیا ‌ن دەكەن‪ ،‬یاخود‬ ‫داكۆكی لەرای لیستەكەیان دەكەن ئەگەر‬ ‫نادادپەروەریش بیت لە پێناو بەرژەوەندیە‬ ‫ف��ەردی��ەك��ەی��ان؟ ی��اخ��ود وەك���و ئ��ەوەی‬ ‫دەسەاڵت پێیان دەڵێت خۆت بگونجێنە‪،‬‬ ‫مانای بێدەنگ بە و چی وتم بڵێ راستە‪،‬‬ ‫ئەگەر بەهەموو رایەكانی دەسەاڵت رازیبین‪،‬‬ ‫باشترنەبوو ل���ەدەرەوەی پەرلەمان هەر‬ ‫شیعر و وتاری سیاسییان بۆ نوسیباین؟‬ ‫گەر ئاوابێت وەكو ئەوەی مەزندە دەكرێت‬ ‫ئ���ەوا بێشك ب��ەه��رەو هونەرەكەشیان‬ ‫لەبیردەكەن‪ ،‬بۆنمونە دكتۆر مەال بەشیر‬ ‫تا نە چۆبوەوە پەرلەمانەوە ب��ەردەوام‬ ‫وەك خاوەن شەهادەیەك و رۆشنبیرێكی‬ ‫ئایینی لە شاشەی تیڤیەكانەوە قسەی بۆ‬ ‫دەكردین و رای لەسەر پرسە كۆمەاڵیەتی‬ ‫و ئایینیەكان هەبوو‪ ،‬ئەوەنییە لەماوەی‬ ‫ئەم چوار ساڵەدا نەمان بینیوە دكتۆری‬ ‫بەرێز دوو قسەیترمان بۆبكات‪ ،‬كاتیك‬ ‫قسە لەسەر حزب و دەسەاڵت دەكەین ئەوا‬

‫وتــار‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫دەسەاڵت وەك داكۆكیكارێكی سەرسەخت‬ ‫راكانی خۆی دەپارێزێت‪ ،‬ئەوە بەو مانایە‬ ‫نییە دەسەاڵتیش ئ��ارەزوی دادپ��ەروەری‬ ‫نەكات و ئاشتەوایی مەبەست نەبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە بە‌ر ملمالنێی حزبی و ئایدۆلۆژی بۆی‬ ‫نالوێت دەستەمۆی راكانی بەرامبەر ببێت‪،‬‬ ‫بەناچاری دەخوازێت ئێمەی ئەدیبان و‬ ‫رۆشنبیران جڵەوی بۆچونەكانمان بۆئەو‬ ‫شل بكەین‪ ،‬من لە كۆمێنتێكی تریشدا‬ ‫كە لە فەیسبوك بۆ هاوبیرێكم نووسیبوو‪،‬‬ ‫وتومە ك��اری رۆشنبیران ئەوەیە بەهەر‬ ‫رەنگێك بێت دەبێت هەوڵی چاكسازی‬ ‫بدەین لەناو حزب و دەسەاڵتدا‪ ،‬ئێمە بەر‬

‫ل��ەوەی بمانەوێ لەرێگەی پ��رۆژەو بیری‬ ‫مەدەنیانە دەس��ەاڵت ناچاربكەین گوێ‬ ‫لە خەون و خولیاو پرۆژەكانمان بگرێت‪.‬‬ ‫كاتێك دەس��ەاڵت و حزب دەیانەوێت لە‬ ‫رێگەی پەرلەمانەوە‪ ،‬لە رێگەی یاسای‬ ‫ئەفسوناویەوە ب��ە‌س��ازدان و لەرێگەی‬ ‫دەستورەوە بمانخەنە جەنگی پەرلەمانەوە‪،‬‬ ‫دەبێت رۆشنبیران و مامۆستایانی زانكۆ و‬ ‫ئەدیبان ئەو حەقیقەتە بزانن لە پەرلەمانی‬ ‫دادێت دەكەونە ناو هاوكێشەی سیاسیانەی‬ ‫حزبیانەی تۆخەوە‪ ،‬پێویستە راكانی حزب‬ ‫بە راكانی نیشتمان ببستنەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫خەڵك ئەگەر ئینتیمای بۆ حزبیش نەبێت‪،‬‬

‫خۆشبەختانە ئینتمای بۆ نیشمان بەهێزە‪،‬‬ ‫لەم رۆژانە لە خۆناساندنی دەیان كاندید‬ ‫ئامادەبووم‪ ،‬كە بۆ مامۆستایانی كۆلێژ‬ ‫و زان��ك��ۆو ئامادەیی و سەرەتاییەكان‬ ‫رێكخرابوو‪،‬هەموو ئەو كاندیدە بەرێزانە‬ ‫وتیان‪ ،‬ئیشی راستە قینەمان داكۆكیكردنە‬ ‫لە توێژی مامۆستاو باشكردنی سیستەمی‬ ‫پەروەردەیە‪ .‬بێشك ئەو بەرێزانە لە ناو‬ ‫بنەماڵەی شەهیدان ئیش بۆ كەس و كاری‬ ‫شەهیدان دەكەن‪ ،‬واتا بۆ هەموو چین و‬ ‫توێژەكان ئیش دەكەن‪ ،‬كەدڵنیام ناكرێت‪،‬‬ ‫چونكە ك��ورد وتویەتی ب��ەردی گ��ەورە‬ ‫نیشانەی نەهاویشتنە‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪5‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫گرانیی كرێی خانوو و كێشەیەكی دیكەی الوان‬ ‫كرێچییەك‪ :‬بوونی كۆمپانیاو بارەگای حیزبە سیاسیەكان و ڕێكخراوە بیانییەكان‬ ‫هۆكاری گرانبوونن‬ ‫راپۆرتی‪ :‬ئەحمەد لەتیف‬

‫ب��ەش��ێ��ك ل��ە ت��اك��ەك��ان��ی كۆمەڵگای‬ ‫ك��وردەواری تووشی جۆرێك لەجۆرەكانی‬ ‫حاڵەتی بێ ئومێدی بوونە لە پێكهێنانی‬ ‫خێزان‪ ،‬ئەمەش لەبەر نەبوونی خانوو یان‬ ‫بەواتایەكی نزیكتر بڵێین گرانبوونی كرێی‬ ‫خانوو و دەس��ت نەكەوتنی خانوویەكی‬ ‫لەبار‪..‬لەكاتێكدا دەبوایە سەرەتایی ژیانی‬ ‫هاوسەرێتی بە خۆشی و ش��ادی بەسەر‬ ‫بەریت‪ ،‬كەچی ب��ەداخ��ەوە‪ ،‬وانییە هەر‬ ‫لەیەكەم ساتەكانی پێكەوەنانی ئەم ژیانە‬ ‫ڕووبەڕووی حاڵەتی بێ ئومێدی و ڕاكردن‬ ‫بەدوای پارەدا دەبێت‪.‬‬ ‫كۆمەڵێك فاكتەر لەپشتەوەی ئەم‬ ‫ب��ەرزب��وون��ەوەن‪ ،‬لەم ڕیپۆرتاژەدا هەوڵ‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪6‬‬

‫دەدەی���ن تیشكیك بخەینە س��ەر ژیانی‬ ‫ناهەمواری كرێچی و فاكتەرەكانی ئەم‬ ‫گرانبوونە‪.....‬‬ ‫لەسەرەتادا (مامۆستا عەلی قادر)كە‬ ‫یەكێك لەكرێچیەكانە لەم بارەوە گلەیی‬ ‫ڕاستەو خۆی لە حكومەت كرد‪ ،‬كە هۆكاری‬ ‫سەرەكی دروست بوونی كێشەكانن‪ ،‬كە‬ ‫دەڵێت» مامۆستایەك كە دادەمەزرێت‬ ‫موچوكە‪ 650‬هەزار تێپەڕناكان كەچی كرێی‬ ‫خانووی (‪)100‬مەتر(‪ )30000‬هەزار دینارە‪،‬‬ ‫واتە دەبێت( بە ‪) 300‬هەزار دینار تاكو‬ ‫سەری مانگ بەڕێ بكات»‪.‬‬ ‫ئەمە سەرەتای كێشەكانە‪ ،‬چونكە چینی‬ ‫فەرمانبەران بەهیچ جۆرێك موچەكەیان‬

‫بەرامبەر كرێی خانوو ناوەستێ‪ ،‬ناچار دەبێ‬ ‫كارێكی لەگەڵدا بكات‪ ،‬دواتر( مامۆستا‬ ‫فەهمی دێت هۆكارەكانی بەرزبوونەوەی‬ ‫كرێی خانوو مان بۆ دەخاتە ڕوو كە دەڵێت‬ ‫«نەبوونی یاسایەك لە الیەن حكومەتەوە‬ ‫بۆ پارێزگاریكردن لە كرێچیەكان و زۆر‬ ‫بوونی كۆمپانیاكان كە هۆكارێكی ڕاستەو‬ ‫خۆی هەیە بۆ زیاد بوونی كرێی خانوو»‪.‬‬ ‫دواتر(رەشید عەلی) كە ئەمیش هەم‬ ‫دیسان كرێچییە و مووچەكەی بەشی كرێی‬ ‫خانو ناكات‪ ،‬لەبارەی گران بوونی كرێی‬ ‫خانوەوە دەڵێت»زیاتر لە هۆكارێك هەیە‪،‬‬ ‫ڕەنگە زۆر بوونی ژمارەی دانیشتوان هۆكاری‬ ‫سەرەكی بێ و هەروەها بەرزبوونەوەی‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫توانایی دارایی خەڵكی و بوونی كۆمپانیاو‬ ‫بارەگای حیزبە سیاسیەكان و ڕێكخراوە‬ ‫بیانیەكان هۆكارێكی ترن»‪.‬‬ ‫بەڵێ زۆر بوونی بارەگاكانی حیزبی‬ ‫لەنێوشار‪ ،‬بەتایبەتی بارەگاكانی هەردوو‬ ‫پارتی سەرەكی(پارتی و یەكێتی) هاوكاری‬ ‫سەرەكین لە بەرزبوونەوەی بەردەوامی‬ ‫كرێی خانوو‪ ،‬لەم بارەشەوە لێپرسراوێكی‬ ‫حزبی ڕاشكاوانە زۆر بوونی بارەگاكانی‬ ‫بەهۆكاری سەرەكی ئەو زیادبوونەداناو‬ ‫گووتی»ئێمە مەسئولین لەوەی كە ژمارەی‬ ‫بارەگاكانمان زیادبێت تەئكید كرێی زیاد‬ ‫دەب��ێ‪ ،‬ب��ەاڵم لەگەڵ ئ��ەوەش��دا لەشاری‬ ‫هەولێر ئێمە بارەگامان كەمە‪ ،‬برادەرانی‬ ‫دیكە‪ ،‬تەسەوڕ ئەكەم مەقەڕەكانی ئەوان‬ ‫سێ بەرابەری ئێمەن‪ ،‬چونكە ئێمە ژمارەی‬ ‫هەموو بارەگاكانمان لە هەولێر بە سەنتەرو‬ ‫الوان و خوێندكارانیشەوە(‪ )27‬بارەگایە‪.‬‬ ‫بەڵێ ئەمە حاڵی یەك حیزبە كە ئەم‬ ‫هەموو بارەگایەی لەنێو ش��اری هەولێر‬ ‫هەبێ‪ ،‬دەبێ ئاخۆ پارتی و حیزبەكانی تر‬ ‫و ڕێكخراو سەنتەرەكان و‪.........‬هتد‬ ‫لە چ ئاستێكدابێت‪ ،‬بۆیە لێرەشدا‬ ‫حكومەت بەرپرسیاری یەكەمە لەم كێشەیە‬ ‫چونكە ڕۆژ دوای ڕۆژ ڕێژەی دانیشتوانی‬ ‫ش���اری ه��ەول��ێ��ر ل��ە زی���اد ب���وون دای��ە‪،‬‬ ‫كەچی هەولێر بەو ئاستە لەگۆڕاندانیە‪،‬‬ ‫ل��ەم ب��ارەوە»ه��ێ��رش محەمەد» دەڵ��ێ»‬ ‫نەبوونی سیاسەتێكی ڕاستەقینە بۆ‬ ‫چ��ارەس��ەرك��ردن و بنبڕكردنی كێشەكە‬ ‫بەشێوەیەك ك��ە ڕەچ���اوی زۆر بوونی‬ ‫ژمارەی دانیشتوان بكات‪ ،‬وەفراوان بوونی‬ ‫شار لە فراوانبوونێكی ئاسۆیی بگۆڕێ بۆ‬ ‫ستوونی‪ ،‬بەواتای دروست كردنی شووقەو‬ ‫ئەپارتمانی گەورە‪ ،‬نەك زەوی دابەشبكرێ‬ ‫وەفەرمانبەر توانای دروستكردنی خانووی‬ ‫نەبێ‪ ،‬دیارە قەرارە ئەم بەرنامەیە ئێستاكە‬ ‫لە هەولێر دەست پێ بكات‪ ،‬بەاڵم ئاخۆ‬ ‫كەی تەواو دەبێ وەخاوەنی كرێچیەكانیش‬ ‫لە بۆڵەبۆڵی خ��اوەن خانووەكان كەی‬

‫ڕزگ���اری���ان دەب��ێ��ت‪( ،‬م��ام��ۆس��ت��ا ق��ادر‬ ‫نەسرەدین) لەم بارەوە دەڵێ»خاڵی هەرە‬ ‫گرینگ بۆچارەسەركردنی ئەم كێشەیە‬ ‫ئ��ەوەی��ە پ��ێ��دان��ی زەوی ب��ۆ مامۆستاو‬ ‫فەرمانبەران لەیەكەم ساڵی دامەزراندنیان‬ ‫بۆ ئ��ەوەی س��وودی لێ وەربگرن نەوەكو‬ ‫دوای(‪)30-20‬ساڵ خزمەت»‪.‬‬ ‫لەهەمان كاتیشدا چارەسەركردنەكەی‬ ‫گ����ەڕان����دەوە ب��ۆ س��ل��ف��ەی ع���ەق���اری و‬ ‫دروستكردنی شووقە‪ ،‬كەدیارە ئەمەش‬ ‫ه��ەر هەموویان پەیوەندیدارە بە كاری‬ ‫حكومەت‪ ،‬واتە لەسەر حكومەت گەرەكە‬ ‫ئەم چارەسەرییانە بكات كە ئێستا سلفەی‬

‫عەقار دەدرێ‪،‬ئ��اخ��ۆ دەبێت حكومت چ‬ ‫چارەیەك بۆ ئەم كێشەیە بدۆزنەوە‪ ،‬لەم‬ ‫بارەوە بەرپرسەكە دەڵێ» ئێمە ئامادەین‬ ‫بەیەكەوە لەگەڵ هەموو حیزبەكان دابنیشین‬ ‫و هەولێر بكەین بە چوار پێنج قاتیع‪ ،‬تاكو‬ ‫بارەگاكانمان ك��ەم بكەینەوە‪ ،‬ئەوكاتە‬ ‫بۆ هەر قاتعێك یەك بارەگامان دەبێت‪،‬‬ ‫ئەوكاتەش كرێش هەرزان دەبێت‪....‬‬ ‫ئەمانە ڕێگا چ��ارەی��ە‪ ،‬ب��ەاڵم چ ڕێگا‬ ‫چارەیەك كە تەنها بەقسەكردنە بۆیە ئەم‬ ‫قسانە پێویستی بە جێ بەجێ كردنی هەیە‬ ‫لەسەر ئەرزی واقیع‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫كچان یا كوڕان كامیان داوای خۆشەویستی بكەن‬

‫ڕیپۆرتاژ‪ /‬دلێر ئەحمەد‬ ‫ساوێن كامەران‪ :‬من هۆكاری سەرەكی و كاریگەر‬ ‫دەبینم لەوەی كە كچان لە پەیامی خۆشەویستی‬ ‫دەس��ت پێشخەر ناكات لە خۆشەویستیان بۆ‬ ‫ك��وڕان ئەوانیش (ت��رس‪ ،‬ش��ەرم‪ ،‬كۆمەڵگە)یە‬ ‫كچان دەترسن لەوەی لەپاشەڕۆژدا ناشیرین بن‬ ‫بە بەرچاوی كوڕانەوە‪ ،‬یاخود بە كەسێكی كەم‬ ‫یان سووك سەیری بكرێت‪ ،‬شەرمیش وادەكات‬ ‫كە كچان بە دووربن لەم پەیامی خۆشەویستیەوە‪،‬‬ ‫چونكە كچان شەرمن ترن زیاتر لە كوڕان‪ ،‬هەروەها‬ ‫كۆمەڵگەش دەورێكی سەرەكی دەبینێت كە كچ‬ ‫لەم پەیامە خۆشەویستییە دەست پێشخەر نەبێت‪،‬‬ ‫چونكە كۆمەڵگە بە كارێكی ناشیاو عەیبەی‬ ‫دادەنێت‪ ،‬بەچاوێكی سووك و ڕقەوە سەیری كچ‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫چەند خاڵێكی گرنگ‬ ‫س���اوێ���ن‪ ،‬من‬ ‫ل����ەوەی ك��ە كچان‬ ‫و كاریگەر دەبینم‬ ‫ن��اب��ن لە‬ ‫دەست پێشخەر‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪8‬‬

‫پەیامی خۆشەویستی بۆ كوڕان‪ ،‬كە لەم خااڵنەدا‬ ‫كۆیان دەكەمەوە‪:‬‬ ‫ت���رس‪ :‬ك��چ��ان ل���ەوە دەت��رس��ن ك��ە داوای‬ ‫خۆشەویستیان كرد لە كوڕێك دوات��ر فەشەل‬ ‫بێنن‪ ،‬یاخود ڕەفز وەرگرن‪ ،‬حەزی كچان‪ :‬ئەمەش‬ ‫هۆكارێكی ترە كە كچ خۆی وا حەزدەكات كە‬ ‫كوڕ داوای خۆشەویستی لێ بكات‪ ،‬نەك خۆی‬ ‫دەست پێشخەربێت‪ ،‬بە واتایەكی دیكە ئەگەر‬ ‫كچێك داوای پەیوەندی خۆشەویستی لە كوڕێك‬ ‫بكات‪ ،‬كچەكە وابیر دەكاتەوە كە كوڕەكەو بگرە‬ ‫كۆمەڵگەش بە چاوێكی ناشیرین سەیری بكەن‪.‬‬ ‫بەفرین»بەڕای من دەست پێشخەری كچان‬ ‫لە داواكردنی پەیوەندی لە ڕەگ��ەزی بەرامبەر‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ دواكەوتوویی كۆمەڵگەو یاخود‬ ‫شەرمكردن لەالیەن كچانەوە‪ ،‬چونكە هەموو كچێك‬ ‫لەم سەردەمە ئازادنییە كەوا بتوانێت ئەو كەسەی‬ ‫كە خۆشی دەوێت هەستی خۆی بۆ دەربڕێ بە‬ ‫سەرپەرشتی یاخود بە سوككردنی كچان لەالیەن‬ ‫ك��وڕان‪ ،‬كاتێك داوای��ی پەیوەندی‬ ‫خۆشەویستی لە كوڕەكە دەكات‬ ‫یاخود ترسی ئ��ەوە الی‬ ‫كچانە كاتێك داوای‬ ‫پەیوەندی بكەن‪،‬‬ ‫ئ��ەو كەسەی‬ ‫داوای��������ی‬ ‫لێدەكەن‬ ‫ڕەفزی‬ ‫بكا ت ‪،‬‬ ‫ئ��ەوان��ە‬ ‫ه��ەم��وو ه��ۆك��اری‬ ‫سەرەكین لەوەیی كە‬ ‫كچ نەتوانێت داوایی پەیوەندی‬ ‫لە ڕەگ���ەزی بەرامبەر‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫الڤین دلێر» قوتابی‬ ‫شەشی ئامادەیی‪ ،‬بەالی‬ ‫منەوە زۆر ئاساییە چ كچ‬ ‫چ كوڕ دەس��ت پێشخەربن لە‬ ‫وش��ەی خۆشەویستی‪ ،‬گرنگ‬ ‫ئەوەیە ئ��ەو شتەی ئەیەوێ‬ ‫بەدەستی بهێنێ لەناخی خۆی‬ ‫نەیهێڵێتەوە هەستی خۆی‬

‫بۆ بەرامبەرەكەی دەرببڕێ و بەهیچ شێوەیەك‬ ‫گوێ بۆ قسەی دەوروب���ەری ڕانەگرێ‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەگەر سەیری دەوروب��ەری بكات كۆمەڵێ شت‬ ‫كۆبونەتەوە لەوانە دواكەوتوویی كۆمەڵگە‪ ،‬وەیان‬ ‫ئەڵێ ئەگەر زەواجمان كرد دواڕۆژ ئەیداتەوە‬ ‫بەچاوتا و لەهەمان كاتیشدا شەرمكردن‪ ،‬ئەمانە‬ ‫هەمووی ئەبێتە هۆی ئەوەی كە كچ نەتوانێ ئەو‬ ‫هەستەی هەیەتی بەرامبەر بە ڕەگەزی بەرامبەری‬ ‫دەری ببڕێ‪.‬‬ ‫بەاڵم من دەڵێم ئەگەر كچێك عاشقی كوڕێك‬ ‫بوو باپێی بڵێ بەبێ ئەوەی كە هیچ ترسی هەبێ‪،‬‬ ‫ئەوە باشترە نەك لەناخی خۆتا بە شاراوەیی‬ ‫بیهێڵیتەوە هەتا هەتایە خەفەتی بۆ بخۆی‪ ،‬دوایش‬ ‫پەشیمانی داد نایا‪ ،‬چونكە داری پەشیمانی بێ‬ ‫بەرە‪.‬‬ ‫دالرام ئەنوەر‪ ،‬قوتابی شەشی وێژەیی‪ :‬من پێم‬ ‫وایە پێویستە هەر كەسێك چ كچ بێ یاخود كوڕ‬ ‫ئەگەر كەسی بەرامبەری خۆشەویست باپێی بڵێ‬ ‫ئاساییە یان ڕازی دەیێ یان نا‪ ،‬ئەمە مانای ئەوە‬ ‫نییە ئەو كچە جواننیە یاخود باش نییە یاخود‬ ‫سووك دەبێ الی كوڕەكە‪ ،‬زۆر جاریش بینیومانە‬ ‫كچێك دەس��ت پێشخەربووە لە خۆشەویستی‬ ‫لەوانەیە شوشی پێ كردبێ بەختەوەریش بن‪ ،‬بۆیە‬ ‫من پێم باشە با كچان ناخی خۆیان بەتاڵ كەن‬ ‫ئەگەر كوڕێكیان خۆشەویست بابۆی بسەلمێنین‬ ‫ئەوكات یان سەردەگرێ یاخود ه��ەرەس دێنێ‬ ‫پەندێكی ك��وردی هەیە دەڵ��ێ (تاقیكردنەوە‬ ‫باشترین بەڵگەیە)‪.‬‬ ‫سكااڵ یاسن» ئەگەر سەیری كۆمەڵگای كوردی‬ ‫بكەین هێشتا ماوە بگاتە ئەو ئاستەی كە كچێك‬ ‫خۆی داوا لە كوڕێك بكات كەوا خۆشی بوێ‪،‬‬ ‫ئەگەر شتێكی واش هەبێ ئەوا دەبێ كچەكە هەر‬ ‫لە دڵی بێ چاوەڕێ دەكات كوڕەكە خۆی پێی‬ ‫دەڵێ خۆشم دەوێ��ی‪ ،‬چونكە كچەكە دەترسێ‬ ‫ل��ەوەی ئەگەر خۆی داوای خۆشەویستی بكات‬ ‫نەكا رەفز وەربگرێ‪ ،‬لە كۆمەڵگەی ئێمە بەشتێكی‬ ‫عەیبە لەقەڵەم ئ��ەدرێ یاخود ئەگەر ببێ بە‬ ‫هاوسەری بەرامبەری زمان كورت دەبێ ئەگەر‬ ‫سەیر بكەین لەم سەردەمە وا كوڕ واز لە كچ‬ ‫ناهێنێ‪ ،‬ئنجا بەچاوی سووك و كچێكی بێ شەرم‬ ‫سەیری دەكرێ ئینجا وەرە كچ داوای خۆشەویستی‬ ‫لە كوڕێك بكات دەبێ چی پێ بڵێن‪.‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫پرۆسەی هاوسەرگیری و بنەما گشتییەكانی‬ ‫ڕیپۆرتاژ‪ :‬رێبەند سلێمان‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫پ��رۆس��ەی ه��اوس��ەرگ��ی��ری یەكێكە لە‬ ‫ئاواتەكانی مرۆڤ كە بەردەوام لە هەوڵی‬ ‫ئەوەدایە لەڕێگای پرۆسەی هاوسەرگیری‬ ‫ژیانێكی ب��ەخ��ت��ەوەر دروس���ت ب��ك��ات و‬ ‫بتوانێت مومارەسەی حەزەكانی بكات‪،‬‬ ‫بەتایبەت الی گەنجان‪ ،‬بەاڵم پێش ئەوەی‬ ‫گەنجان پ��رۆس��ەی ه��اوس��ەرگ��ی��ری پێك‬ ‫بهێنن پێویستە بە تەواوی لە بنەماكانی‬ ‫پرۆسەی هاوسەرگیری تێبگەن بنەماكانیش‬ ‫پێكهاتووە لە تەمەنی گونجاو ئاستی‬ ‫ڕۆشنبیری و خوێندن و پێگەی كۆمەاڵیەتی‬ ‫و ب��اری ئ��اب��ووری و نیشتەجێبوون و‬ ‫پێداویستەكانی ناو ماڵ تا هاوسەریەكی‬

‫تەندروست و بەبێ كێشە دروست بكەن كە‬ ‫ئاواتی هەموو گەنجانە‪.‬‬ ‫لە سەرەتادا مامۆستا (مەعروف رەزاق)‬ ‫وەكو مامۆستایەكی دەروونزانی سەبارەت‬ ‫بە تەمەنی هاوسەرگیران ووتی‪ :‬لە ڕوانگەی‬ ‫سایكۆلیژیەوە ئەگەر تۆ تەماشای پرۆسەی‬ ‫هاوسەرگیری بكەی هاوسەرگیری واتە‬ ‫لێك تێگەیشتنی دوو مرۆڤ لە كۆمەڵێك‬ ‫فاكتەرەوە‪ ،‬لە ڕووی سایكۆلۆژییەوە لە‬ ‫ڕووی مەعریفەوە لەڕووی جنسەوە لەڕووی‬ ‫كۆمەاڵیەتیەوە‪ ،‬ئەوا دەبێت هاوتەریبی‬ ‫بەكتربن‪ ،‬ب��ۆ نموونە كاتێك مرۆڤێك‬ ‫دەگاتە تەمەنی هەرزەكاری لە تەمەنی‬

‫هەرزەكاریدا هۆڕمۆنەكانی مرۆڤ گەشە‬ ‫دەك��ات دەگ��ەڕێ��ت ب��ەدوای ئ��ەو كەسەی‬ ‫هاوشێوەی خۆیەتی ب��ۆئ��ەوەی بتوانێ‬ ‫لەگەڵیدا بژی‪ ،‬هاوسەرگیری واتە هاو ژیان‬ ‫یەكترە وەبوون و گونجان و ئەو كەسانەی‬ ‫ه��اوت��ەری��ب��ی ی��ەك��ت��رن‪ ،‬وات���ە پ��رۆس��ەی‬ ‫ه��اوس��ەرگ��ی��ری ب��ە بۆچوونی م��ن وەك��و‬ ‫دەروونزانێك گەڕانە بەدوای ئەو كەسەی‬ ‫كە لە خۆتدا دەدۆزیەوە‪ ،‬لەسەر كۆمەڵێك‬ ‫بنەما دەگونجێت یەكەمیان تەمەن‪ ،‬زۆربەی‬ ‫زانایانی دەروونی ئەو تەمەن دەشوبهێنن‬ ‫كەوا بۆ كوڕەكان (‪ )30 – 25‬ساڵی زۆر‬ ‫زۆر گونجاوە‪ ،‬یاخود (‪ )35 -30‬ساڵی‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪9‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪10‬‬

‫چونكە لەو تەمەنەدا لەڕووی فكری لەڕووی‬ ‫كۆمەاڵیەتی ل���ەڕووی وەزی��ف��ی لە ڕووی‬ ‫دەروونی ئیستقرارەكی پێوە دیارە‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا ب��ۆ ئافرەتیش ل��ە تەمەنی‬ ‫(‪ )30-25‬ساڵی لە تەمەنی (‪ )22‬ساڵیش‬ ‫دەگونجێ ئەو تەمەنە باشترین تەمەنە بۆ‬ ‫ئەوان گونجاوە كە لەو تەمەنەدا دەكرێ‬ ‫بیر لە پرۆسەی هاوسەرگیری بكەنەوە‪،‬‬ ‫دەتوانێ كەسێك هەڵبژێرێ بنەمایەكی‬ ‫فكری وای ال دروست بووە كە لەو تەمەنەدا‬ ‫دەتوانێ چ كەسێك شیاوە بۆ پێكەوەنانی‬ ‫هاوسەرگیری هەڵیان بژێرێ ئەمە گونجاوە‪،‬‬ ‫بەاڵم زۆرجار زانایان تەئكید لەسەر ئەوە‬ ‫دەك��ەن��ەوە دەب��ێ پیاوەكە گەورەتربێ‬ ‫یاخود هاوتەمەنی یەكتربن بە كەمتر‪،‬‬ ‫بەاڵم زۆرجار بە نەگونجاوی دادەنێت گەر‬ ‫هاتوو تەمەنی ئافرەتەكە زۆر گەورەتربوو‪،‬‬ ‫بۆنموونە ئەمەلێكی دەدەن���ەوە ل��ەڕووی‬ ‫بایلۆجییەوە‪ ،‬چونكە ئافرەت ب��ەڕووی‬ ‫حالەتەوەیە یەكەمیان منداڵبوون زۆر‬ ‫تەئسیری تێدەكات دووش حاڵەتی بێ‬ ‫نوێژی یاخوود بێ هیوابوون لە تەواوبونی‬ ‫سوری مانگانە‪.‬‬ ‫لە تەمەنی (‪ )45‬ساڵی ئەو تەمەنە‬ ‫وای لێدەكات كە بچووكتربێت كەمتربێت‪،‬‬ ‫بەاڵم هەرچی پیاوە تاوەكو تەمەنی (‪)70‬‬ ‫ساڵیش ئەم هەر بەكارە دەتوانێ ژیان‬ ‫دروس��ت بكات‪ ،‬بۆیە واچاكترە بەهەموو‬ ‫پێوەرەكانی دەروون���ی تەمەنی كچەكە‬ ‫بچووكتربێت كەمتربێت و ئەو تەمەنەش‬ ‫كە باسمان كرد تەمەنێكی زۆر شیاوە‬ ‫بۆ پ��رۆس��ەی هاوسەرگیری‪ ،‬ب��ەاڵم ئەو‬ ‫تەمەنانەی كە لە خ��وار تەمەنی (‪)85‬‬ ‫ساڵیە ئەمە زۆر جار بەفەشەل و بەكێشەو‬ ‫گیرو گرفت كۆتایی دێت‪.‬‬ ‫ه����ەروەه����ا (ه��ێ��م��ن رەزا) وەك���و‬ ‫كۆمەڵناسێك س��ەب��ارەت بە بنەماكانی‬ ‫پرۆسەی هاوسەرگیری وتی‪ :‬دیارە پرۆسەی‬ ‫هاوسەرگیری یەكێكە لە پرۆسە گرینگەكان‬ ‫كە م��رۆڤ ه��ەردوو ڕەگ��ەز لە ژی��ان ڕوو‬ ‫بەڕووی دەبێتەوە‪ ،‬ئەگەر پێناسەی بكەین‬

‫دەتوانین بڵێین كە پرۆسەی هاوسەرگیری‬ ‫دوو ڕەگ����ەزی ج��ی��اواز وەك���و (ن��ێ��ر و‬ ‫م��ێ) لەسەر رێ��ك��دەك��ەون‪ ،‬دیاردەیەكی‬ ‫كۆمەاڵیەتی جیهانییە لە كلتوری زۆرێك‬ ‫لە میللەتان دەبینرێ ڕێو ڕەسمی جیاوازی‬ ‫بۆ دەكرێ زۆرجار دەچێتە چوار چێوەی‬ ‫شەرع‪.‬‬ ‫سەبارەت بە تەمەنی گونجاو (هێمن)‬ ‫وتی‪ :‬ئەگەر هەردووكیان لە تەمەنێكی‬ ‫هاوسەنگ دابن ڕەنگە زۆر باشتربێ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەگەر ساڵێك یان دوو ساڵ جیاوازی‬ ‫هەبێت هیچ كێشەیەك نابێت‪ ،‬بەاڵم زۆر‬ ‫دوور نەبێ تەمەنەكەیان لە یەكتر ئەمە‬ ‫ڕەنگە كاریگەرتربێت‪ ،‬تێڕوانینی كلتوری‬ ‫كۆمەاڵیەتی ئێمە وا دەخوازێت كە زۆرجار‬ ‫پێویستە كوڕ گەورەتربێ لە كچ وەنابێ‬ ‫كچ گەورەتربێ ئەگەر كچ گەورەتربێ‬ ‫بە هۆكارێكی تر بزانرێ لەڕووی عەیبەو‬ ‫كۆمەڵێك شتەوە‪ ،‬لەبەرئەوە دیاریكردنی‬ ‫تەمەن یەكێكە لە بنەماكانی سەركەوتنی‬ ‫پ��رۆس��ەی هاوسەرگیری ئ��ەو تەمەنەی‬ ‫زانایان لەسەری ڕێككەوتوون تەمەنی‬ ‫پێگەیشتن لە م��رۆڤ لەسەرووی (‪)25‬‬ ‫ساڵیە پێگەیشتن ل���ەڕووی عەقڵیەوە‬ ‫ل��ەڕووی فكری ل��ەڕووی كەسایەتی‪ ،‬واتە‬ ‫دوای تەواوكردنی قۆناغی زانكۆ هەم كچ‬ ‫هەم كوڕ دەگات بە قۆناغی كامڵ بوون‬ ‫قۆناغی پێگەیشتن لەفكر لەعەقڵ واتە بە‬ ‫بڕوای من بۆ هەردوو ڕەگەز تەمەنی (‪)25‬‬ ‫ساڵ گونجاوترین تەمەنە‪.‬‬

‫س��ەب��ارەت ب��ە ئاستی رۆشنبیری و‬ ‫خوێندن (هێمن) وتی‪ :‬زۆرجار پرۆسەی‬ ‫ه��اوس��ەرگ��ی��ری ل��ە ن��ێ��وان دووك���ەس لە‬ ‫ژینگەی خوێندن دروست دەبێت‪ ،‬زانكۆ‬ ‫وەك فەرمانگەیەك وەكو قوتابخانەیەك‬ ‫لەبەرئەوە نزیكی لەیەكترو لە یەكچوونی‬ ‫ئاستی ڕۆشنبیری و ب��ڕوان��ام��ە ڕەنگە‬ ‫هۆكارێكی زۆر گرنگ بێت بۆ كەمكردنەوەی‬ ‫كێشەكان زیاتر لە پێكگەیشتنی یەكتر ڕەنگە‬ ‫زۆرجار وارێك كەوتووە كەسێكە خوێندەوار‬ ‫كەسێكی نەخوێندەواری هێناوە‪ .‬هەروەها‬ ‫سەبارەت بە پێگەی كۆمەاڵیەتیش گوتی‪:‬‬ ‫هەردووال زۆر گرنگە تەبیعەتی كۆمەڵگەی‬ ‫ئێمەش وایە دەبێ كچە ڕابردوویەكی پاكی‬ ‫هەبێت كوڕەش بە هەمان شێوە و خاوەنی‬ ‫كەسایەتیەكی كۆمەاڵیەتی و زانستی بێت‪،‬‬ ‫كچ زۆر سەرسامە بە كەسایەتی كوڕ پێش‬ ‫ئەوەی سەرسامبێت بە جوانی‪ ،‬بەاڵم لێرەدا‬ ‫بنەمایەكی تر دێتە ناو پرۆسەكە ئەویش‬ ‫بنەمای جوانیەكە ئەمڕۆ زۆر قسەی لەسەر‬ ‫دەكرێ یەكێكە لە بنەما زۆر گرنگەكان‬ ‫زۆرج��ار بۆتە هەڵوەشانەوەی پرۆسەی‬ ‫هاوسەرگیرەكە زۆرجار كوڕەكە كچەكەی‬ ‫بە دڵ نەبووە لەبەر جوانیەكەی زۆرجاریش‬ ‫كچەكە بەهەمان شێوە كوڕەكەی بەدڵ‬ ‫نەبووە لەبەرئەوەی ڕووخسارێكی جوانی‬ ‫نەبووە زۆرجار هەموو سیفەتێكی هەبووە‬ ‫هەموو بنەما جوانەكانی تێدابووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەبەرئەوەی جوانی نەبوە هاوسەرگیریەكە‬ ‫هەڵوەشاوەتەوە یاخود سەركەوتوو نەبووە‪.‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫الوان و رێكخراوەكان‬ ‫سەرباز عەبدوڵاڵ‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫زۆرب��ەی الوان و گەنجانی كوردستان‬ ‫ل��ە ڕێ��ك��خ��راوەك��ان ئ��ەن��دام نین ئینجا‬ ‫ڕێكخراوەكانی حزبی بێت یان ڕێكخراوەكانی‬ ‫كۆمەڵگەی مەدەنی بێت كۆمەڵێك هۆكار‬ ‫هەنە بۆئەوەی الوان دوورە پەرێزبن لەم‬ ‫ڕێكخراوانە بۆ ئەم مەبەستە ڕاپۆرتێكمان‬ ‫لەبارەیەوە سازدا‪.‬‬ ‫س��ەرەت��ا رەوەن���د عەلی دوك��ان��دار كە‬ ‫ئاستی خوێندنی شەشەمی ئامادەیی بوو‬ ‫لەهیچ ڕێكخراوێك ئەندام نەبوو هۆكاری‬ ‫ئەندام نەبوونەكەشی بەم جۆرە باسكرد‪،‬‬ ‫لە ڕێكخراوە حزبیەكان تایبەت بە گەنج‬ ‫و الوان ی��ان ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی‬ ‫م��ەدەن��ی‪ ،‬كەسانی ن��او ڕێكخراوەكان‬ ‫یارمەتی هیچ الوێكی هەژار نادەن لەهیچ‬ ‫بەرنامەیەك كۆڕو سیمنارێك ئاگاداریان‬ ‫ناكەنەوە‪ ،‬چونكە الیەنی كاسبی گرتووە‬ ‫هیچ پشتگیریەكی ناكەن هەروەها زۆربەی‬ ‫بەرپرسەكانی ن��او ڕێكخراو حەقی ئەو‬

‫شوێنەیان نییە‪ ،‬وات��ە كەسی شیاو بۆ‬ ‫شوێنی شیاو نییە‪ ،‬خولی ئاستی بەرز‬ ‫ناكەنەوە خولەكان لەئاستی سەرەتاییدان‪،‬‬ ‫ب��ەڕای من ڕێكخراوەكان كێشەیان زیاتر‬ ‫كردوە بۆ الوان لەوەی كەمتر بكەنەوە‪.‬‬ ‫ڕێكخراوەكان تەنها بەدروشم كاردەكەن‬ ‫هیچ كردەیەكی گرنگیان لێ بەدی ناكرێ‪.‬‬ ‫دواتر ئازاد عەلی قوتابی ئامادەیی وەكو‬ ‫الوێكی یاخی‪ ،‬ئەویش بەم جۆرە هۆكاری‬ ‫ئەندام نەبوونی خۆی باسكردن هۆكار‬ ‫زۆرن كەوا دەك��ات من هۆگری سەنتەرو‬ ‫ڕێكخراوەكان نەبم لەوانە كەمی كردنەوەی‬ ‫خوولە جیاجیاكان لە هەندێ ڕێكخراو ئەو‬ ‫ڕێكخراوانە سااڵنە خول دەكەنەوە لەجیاتی‬ ‫ئەوەی مانگانە خول بكەنەوە‪.‬‬ ‫دووەم لە ڕێكخراوەكان چارەسەریان بۆ‬ ‫كێشەو گرفتەكانی الوان نییە‪ ،‬كێشەكانی‬ ‫الوان ناخەنە ئەستۆی خۆیان بیدەنە الیەنە‬ ‫پەیوەندیدارەكان‪ ،‬هەروەها ووتی‪ :‬زۆربەی‬

‫ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی شوێنی‬ ‫قاوە خواردنەوەیە كە هیچ بەرنامەیەكی‬ ‫تۆكمەو بەهێزیان نییە بۆ الوان چۆن دەبن‬ ‫بە ئەندامیان‪.‬‬ ‫دواتر وشیار ساڵح‪ ،‬لە گەڕەكی نشتمان‬ ‫لەم بارەیەوە وتی‪ :‬بەرای من ئەندام نەبوونی‬ ‫الوان بۆ چەند شتێك دەگەڕێتەوە ئەویش‬ ‫گەنج و الوەكانی ئێمە تائێستا خاوەن‬ ‫بوونی ماددیەكی خۆیان نین واتە خۆیان‬ ‫خاوەنی خۆیان نین ل��ەڕووی ماددیەوە‬ ‫زۆرب��ەی گەنج و الوان بێكارن ڕێژەیەكی‬ ‫زۆر بێكاری لە كوردستان هەیە لە ژیانی‬ ‫هەر كۆمەڵگایەكیش شتی پێویست هەیە‬ ‫پێویستریش هەیە‪ ،‬بۆیە زۆرب��ەی الوان‬ ‫تێكۆشان دەكەن بۆ بژێوی ژیانی خۆیان‬ ‫هەوڵنادەن بۆ ئەندام بوون لەم ڕێكخراوانە‪.‬‬ ‫لەوەاڵمی پرسیارێك كە ڕێكخراوەكان‬ ‫بە ئەركی خۆیان هەڵساون ناوبراو وتی‪:‬‬ ‫كارەكان بەپێی ڕێكخراوەكان دەگۆڕێت‪،‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪11‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫هەموو ڕێكخراوێك ك��ارو چاالكیان نییە‬ ‫بۆ الوان‪ ،‬ب��ەو شێوە نییە الوان ڕووی‬ ‫تێبكەن ك��ەم��وو ك��وڕی ل��ەه��ەردوو الدا‬ ‫هەیە ه��ەم ڕێ��ك��خ��راوەك��ان ب��ە حزبی و‬ ‫مەدەنی وەك��و پێویست پەیامی خۆیان‬ ‫نەگەیاندیە‪ ،‬الوانیش كەم تەرخەمن خۆیان‬ ‫نایێن بەرنامەو خولی ڕێكخراوەكان ببینن‬ ‫داوای شتێك بكەن بەپێی خواست و‬ ‫ئارەزوویان هەروەها الوان زیاتر سەردانی‬ ‫ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی دەكەن‪،‬‬ ‫چونكە هەموو الوێك ئامادە نییە ڕوو لە‬ ‫ڕێكخراوێكی حزبی بكات ئەوان بە ئاشكرا‬ ‫ریكالم بۆ حزبەكانیان دەك��ەن پەیرەو‬ ‫پرۆگرامی حزبیان هەیە پاشكۆی حزبن‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ڕێكخراوەكانی مەدەنی پەیامیان‬ ‫لەبواری ڕۆشنبیری و هۆشیاركردنەوەو‬ ‫كۆمەاڵیەتییە‪.‬‬ ‫لەبارەی رێكخراوەكان تاچەند بەرنامەو‬ ‫خولی بەهێزیان هەیە تا الوان ببنە ئەندام‪،‬‬ ‫وشیار وتی‪ :‬سەبارەت بەجۆری ئەو خول و‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪12‬‬

‫ئیشانەی كە ڕێكخراوەكان پێی هەڵدەستن‬ ‫رێ��ك��خ��راوی ئێمە خ��ول��ی درێژخایەنی‬ ‫چەند مانگەمان ه��ەب��ووە ك��ە تایبەت‬ ‫بووە بەشداریكردنی گەنج لە سیاسەت‪،‬‬ ‫دروس��ت��ك��ردن��ی گەنجی س��ەرك��ردە‪ ،‬بە‬ ‫سەرپەرشتی كەسانی پسپۆر بەڕێوەچووە‪،‬‬ ‫بەاڵم هەموو ڕێكخراوێك خول و بەرنامەیان‬ ‫نییە تا الوان بێنە پێشەوە داوای ئەندام‬ ‫بوون بكەن‪.‬‬ ‫ڕۆژ بە ڕۆژ الوان ك��وڕو كچەوە ڕوو‬ ‫لەم ڕێكخراوانە دەكەن‪ ،‬چونكە لەئێستا‬ ‫فەراهەمترین شوێنە تا الوان ڕووی تێبكەن‬ ‫بە تایبەت ئەو ڕێكخراوانەی كە كتێبخانەیان‬ ‫هەیە خول و سمینار دەكەنەوە بوونیان‬ ‫شتێكی زۆر پێویستە بوونیان زۆرێك لە‬ ‫كێشەكانی الوان��ی��ان چ��ارەس��ەرك��ردووە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەمەرجێك كەسانی شیاویش بۆ ئەو‬ ‫ڕێكخراوانە دابین بكرێ ئەگەر كەسانی‬ ‫شیاو نەبن پەیامی خۆیان ناگەیەنن‪.‬‬ ‫رێبوار مەعروف بەڕێوەبەری سەنتەری‬

‫خەرمان بۆ ئەو پرسە وتی‪ :‬ڕێكخراوەكانی‬ ‫حزبی الوان بۆ خۆیان زیاد دەكەن لەڕێگای‬ ‫بەرنامەو ئینتمای حزبی یان لەڕێگای‬ ‫پارەدان بەو الوانەی كار بۆ ڕێكخراوەكە‬ ‫دەك��ەن‪ ،‬ب��ەاڵم لەڕێكخراوی كۆمەڵگەی‬ ‫مەدەنی ئەندامی نییە خۆبەخشی هەیە‬ ‫لەهەر ڕێكخراوێك (‪ )300-100‬خۆبەخشی‬ ‫ه��ەی��ە الوان����ی ك���ورد ش��ت��ی زۆر ل��ەوە‬ ‫گەورەتریان پێویستە لەوەی ببنە ئەندام‬ ‫سەردانی ڕێكخراوەكان بكەن گەورەترین‬ ‫مافە سەرەتایەكانیان بۆدابین نەكرایە‪ ،‬یان‬ ‫بژێوی ژیان ببتە رێگر بۆ ئەندام نەبوون‬ ‫حكومەت و دەس��ەاڵت كەم تەرخەمن بۆ‬ ‫مافەكانی گەنج‪.‬‬ ‫هەروەها وت��ی‪ :‬گرنگترین شت شوێن‬ ‫و بینای ئ��ەو ڕێ��ك��خ��راوان��ەی��ە‪ ،‬چونكە‬ ‫الوان لەخۆیان لەماڵەوە بێزارن كە دێتە‬ ‫ڕێكخراوێكیش بەهەمان شێوە بە ماڵەوە‬ ‫دەچ��ی هیچ جیاوازیەكی نییە لەگەڵ‬ ‫خانووی ماڵی خۆی‪.‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫كرێكاری بیانی‬ ‫شوێنی الوانی‬ ‫كوردستانیان‬ ‫گرتۆتەوە‬ ‫ڕاپۆرت‪ /‬سەردار سەلمان‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫لەماوەی ئەم چوار ساڵەدا كوردستان ڕوو‬ ‫بەڕووی هاتنی لێشاوێكی كرێكاری بیانی‬ ‫بوو‪ ،‬لەماوەیەكی كەمدا كەسانێكی زۆر‬ ‫لەبیانی هاتن بۆ كوردستان بەمەبەستی‬ ‫كاركردن‪ ،‬هەریەكەیان لە واڵتی جیاو جیاو‬ ‫نەتەوەی جیاجیاو ئایین و كلتووری جیا‬ ‫جیا هاتوون و لە كوردستاندا كاری جیا‬ ‫جیادەكەن بە زۆری لە واڵتەكانی فلیپین‬ ‫و بەنگالدیش و ئەسیوبیاو تایالندو چین‬ ‫و مالیزیاو میانمار و چەند واڵتێكی تری‬ ‫ئاسیایی و ئەفریقی‪ ،‬خۆ ئەگەر سەیری ئەو‬ ‫هەموو ڕێژە زۆرەی كرێكارە بیانیانە بكەین‬ ‫ڕەنگە چەندین پرسیار لە ناخمان دروست‬ ‫ببێت كە ئاخۆ دەبێ كار لەو واڵتە ئەوەندە‬ ‫زۆربێت بۆیە ئەم واڵتە پێویستی بەهاتنی‬ ‫كرێكاری دەرەوەب��ێ��ت وە یاخود دەبێت‬ ‫هەموو كرێكارێكی ئەم واڵتە كاری هەبێت‬ ‫و بێكار نەبێت و یاخود هاتنی ئەو ڕێژە‬ ‫زۆرەی كرێكارەكان كارناكاتە سەر ژێرخانی‬ ‫ئابووری كوردستان و ببێتە گواستنەوەی‬ ‫پارە لە كوردستانەوە بۆ دەرەوە و ژێرخانی‬ ‫ئ��اب��ووری واڵتێكی تر لەسەر حیسابی‬ ‫كوردستان ببوژێتەوە‪ ،‬دەبێت سانسۆرێك‬ ‫لەسەر ئەوكەسانە هەبێت كە كرێكاری‬ ‫بیانی دەهێنن و لە كوردستان كاریان بۆ‬ ‫دەدۆزنەوە لەسەر حیسابی كرێكاری كورد‬ ‫وە یاخود ئەو كرێكارانە بە چ شێوەیەك‬

‫مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت‪ ،‬لەشێوازی‬ ‫مامەڵەی كورد ڕازین و دەگونجێن لەگەڵ‬ ‫ئەو ئیشەی كە بۆیان دۆزراوەت���ەوە وە‬ ‫دەبێت ئەوانە هیچ كێشەكیان نەبێت وە‬ ‫لە واڵتەكانی خۆیانەوە بە چ شێوەیەك‬ ‫هێنرابنە كوردستان‪ ،....‬ئامادەكردنی ئەم‬ ‫ڕاپۆرتە بووە تەوەرێك بۆ وەاڵمدانەوەی‬ ‫بەشێك لەم پرسیارانەو كۆمەڵێك كەسمان‬ ‫دوواند كە تاڕادەیەك بەشێوەی جیا جیا‬ ‫بیروڕای خۆیان دەربڕی‪.‬‬ ‫سەرەتای ئامادەكردنی ڕاپۆرتەكەشمان‬ ‫بە الوێكی بەنگالدیشی دەستی پێكرد كە‬ ‫لەبازاڕی شێخەڵاڵ بینیمان سەرەتا من‬ ‫وامزانی كوردیەكی باش فێربووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كەلێم پرسی كوردی دەزانی وتی‪ :‬نەخێر‬ ‫ئینجا بەهەردوو زمانی عەرەبی و ئینگلیزی‬ ‫كەوتینە گفتوگۆ و وەاڵمی یەكە بە یەكەی‬ ‫پرسیارەكانی دامەوە‪ ،‬دەیوت هیچ پارەم‬ ‫پێ نییە ژیان یەكجار سەختە بۆمان ئەم‬ ‫ك��وڕەش��ی ن��اوی (عەبدولموتین حەمید‬ ‫عەلی) بوو كە بەم شێوەیە بۆمان دوا‪:‬‬ ‫من خەڵكی بەنگالدیشم سێ ساڵە ژیانی‬ ‫هاوسەریم پێك هێناوەو دوو منداڵیشم‬ ‫هەیە پێشی ئ��ەوەی بێم بۆ كوردستان‬ ‫ل��ە سعودیە ب��ووم دوات���ر گ��ەڕام��ەوە بۆ‬ ‫بەنگالدیش و لەواڵتەكەمان هیچ كارێك‬ ‫نەبوو‪ ،‬دواتر كۆمپانیایەك منی هێنا بۆ‬

‫كوردستان لە فڕۆكەخانەی هەولێر ئێمەیان‬ ‫دابەزاندو پاشان كاریان بۆ دۆزینەوەو من‬ ‫لە كۆمپانیایەكی تایبەت بە گۆشتی مریشك‬ ‫كارم دەكرد ماوەیەك لەوێ مامەوەو وا دوو‬ ‫ساڵە لە كوردستانم كاردەكەم‪ ،‬بەاڵم دواتر‬ ‫لەبەر چەند هۆكارێك وازم لە كارەكەم‬ ‫هێناو ئێستا بێكارم هیچ كارم نییە شەوان‬ ‫لەناو ب��ازاڕ لە ب��ەردەم سوپەرماركێتێك‬ ‫لەسەر مقەبا دەنووم ژیانم زۆر ناخۆشە‪،‬‬ ‫ب��ەردەوام ب��ەدوای ك��اردا دەگەڕێم كەس‬ ‫ك��ارم بۆنادۆزێتەوە لەبەرئەوەی ئێستا‬ ‫پاسەپۆرتم النیە هیچ پارەشم پێ نییە‬ ‫ئەوەی هەموو سەرفم كرد ئێ خۆناش كرێ‬ ‫دەرۆزە بكەم‪ ،‬بەاڵم ئەوەی لە گرفتێكی‬ ‫گەورەی بۆ دروست كردووم ئەوەیە كەلە‬ ‫مەحكەمە (‪ )3000‬دۆالریان لێم وەرگرتووە‬ ‫لەگەڵ پاسەپۆرتەكەم و تاوەكو ئێستا‬ ‫نەیان داوومەتەوە ئەگەر بێت و پارەكەم‬ ‫و پاسەپۆرتەكەم بدەنەوە ئەوا یەكسەر‬ ‫م��ن دەگ��ەڕێ��م��ەوە ب��ۆ واڵت��ەك��ەی خۆم‬ ‫هەرچەندە كاریشی لێ نییە‪ ،‬بەاڵم ناچارم‬ ‫خۆلێرە دەرۆزە ناكەم‪ ،‬دواتر عەبدولموتین‬ ‫بەچاوێكی پر گریان و حەسرەت و خەونی‬ ‫گەڕانەوە بۆ كەس و كاری جزدانەكەی لە‬ ‫گیرفانی دەرهێناو سەیری وێنەی دایكی و‬ ‫خێزانەكەی و دوو منداڵەكەی كردو وتی‪:‬‬ ‫ئەو (‪ )3000‬دۆالرە وەربگرم پەنا بەخوا‬

‫‪13‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪14‬‬

‫دەگەڕێمەوە بۆالتان و دەیووت بم زانیبایە‬ ‫من تووشی ئ��ەو بێكاریە دەب��ووم چۆن‬ ‫دەهاتم هەر چەندە مانگانە لەكارەكەشم‬ ‫(‪ )300‬دۆالرم وەردەگرت پارەیەكی باش‬ ‫بوو‪ ،‬بەاڵم چی بكەم‪ ،‬دواتر ویستم خوا‬ ‫حافیزی لێ بكەم ووتی‪ :‬لەبیرت نەچێت‬ ‫كە گ��ەڕای��ت��ەوە ب��ۆالی دایكت و باوكت‬ ‫وێنەی منیان پێ نیشان بدەو بڵێ ئەم‬ ‫كوڕە سەالمی لێیان دەكرد دواتر لەبازاڕی‬ ‫نیشتمان چاومان كەوت بە عەبدولكەریم كە‬ ‫تەمەنی نزیكەی (‪ )16‬ساڵ بوو خەریكی‬ ‫پاككردنەوەی بازاڕەكە بوو وتی‪ :‬لەبەر‬ ‫كەم دەرامەتی ناچاربووم وازم لە خوێندن‬ ‫هێنا تەنانەت (‪ )10‬ساڵیشم خوێند‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەر دەبووایە واز لە خوێندن بهێنم بۆیە‬ ‫ڕووم لە كوردستان كردو كۆمپانیایەک منی‬ ‫هێنا بۆ ئێرەو كاری بۆ دۆزینەوەو مانگانە‬ ‫بە ب��ڕی (‪ )300‬دۆالر ئ��ەم ب���ازاڕە پاك‬ ‫دەكەمەوە ئەم بڕە پارەیەش زۆركەمەو‬ ‫هەفتانە دەبێت زیاتر لە (‪ )10‬دۆالر بەس‬ ‫بۆ خواردن دابنێم جگە لە پێداویستیەكانی‬ ‫ت��ر ش��ەوان��ە ل��ە ش��ەری��ك��ە دەخ��ەوی��ن و‬ ‫پاسەپۆرتمان الی شەریكەیە ئەگەر بێت‬ ‫و كرێكارێك پاسەپۆرتی نەبێت ئەوا نابێت‬ ‫لێرە كاربكات و پاسەپۆرتەكەی وەكو‬ ‫گەرەنتیەك الی ئەو كۆمپانیایە دادەنێت‬ ‫بۆئەوەی متمانەیان بەئێمە هەبێت‪ ،‬ئەوە‬ ‫زیاتر لە (‪ )10‬مانگە من لە كوردستانم هیچ‬

‫كێشەیەكم نییە تەنانەت ئەوە نەبێت كە‬ ‫پارەكە كەمە‪ ،‬وە زۆریش غەریبی دایك و‬ ‫باوك و خوشك و براكانم دەكەم و هیوادارم‬ ‫ڕۆژێك لە ڕۆژان بگەڕێمەوە بۆالیان وەلێرە‬ ‫تاڕادەیەك هەست بە غەریبی و دوورە واڵتی‬ ‫ناكەین‪ ،‬چونكە كرێكاری تری واڵتەكەمانی‬ ‫زۆرلێیە‪.‬‬ ‫پاشان سەردانی كۆمپانیایەكمان كرد كە‬ ‫كۆمەڵێك گەنج دانیشتبوون كە هەموویان‬ ‫خەڵكی بەنگالدیش ب��وون و هەندێكیان‬ ‫ب��ە مەبەستی س��ەردان��ی ك���ردن ب��ۆالی‬ ‫هاورێكانیان هاتبوون و هەموویان بەیەكەوە‬ ‫بوون وات دەزانی كە ئەندامی یەك خێزانن‪،‬‬ ‫بالل عودینی بەنگالدیشی كە یەكێك بوو‬ ‫لەوانە وتی‪ :‬من خەڵكی بەنگالدیشم‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێستا كوردستانیم و كوردم‪ ،‬وا دەزانم من‬ ‫لە واڵتی خۆمم و لەناو كەس و كاری خۆم‬ ‫دانیشتووم‪ ،‬هەموو كوردێك برای منەو خۆم‬ ‫بەبرای هەموو كوردێك دەزان��م‪ ،‬نزیكەی‬ ‫(‪ )10‬مانگە لێرەم لە كۆمپانیای‪ ...‬چێشت‬ ‫لێنەرم مانگێ بە (‪ )600‬دۆالر سوپاس بۆ‬ ‫خوا پارەیەكی زۆر باشەو ئەو پارەیە من‬ ‫كۆی دەكەمەوە و دواتر بۆ بەنگالدیشی‬ ‫دەنێرم بۆالی دایك و باوكم‪ ،‬ئەمە ئەركی‬ ‫منە كە بەخێویان بكەم و كاریان بۆ بكەم‪،‬‬ ‫خەڵكی كوردستان زۆر سەرنجی ئێمەیان‬ ‫ڕاكێشاوە بەتایبەتی ئەو ڕێزە زۆرە كەلە‬ ‫ئێمەی دەگرن‪ ،‬تەنانەت كەبەالی منداڵێكدا‬

‫تێدەپەڕین پێمان دەڵێن چۆنی چاكی و‬ ‫ڕێزێكی زۆرمان لێ دەگرێت‪ ،‬گەلی كورد‬ ‫وەكو هیچ گەلێكی تر نییە‪ ،‬پێشتر من‬ ‫لە دوبەی بووم بەم شێوەیە ڕێزیان لێ‬ ‫نەدەگرتین تەنانەت بەچاوێكی سووكەوە‬ ‫تەماشایان دەكردین‪ ،‬بەاڵم لە كوردستان‬ ‫وەكو هاواڵتیەكی تری كوردی تەماشامان‬ ‫دەكەن و هیچ جۆرە جیاوازییەك لەنێوان‬ ‫من و تۆدا نییە‪ ،‬ئێستا من و تۆ براین‪ ،‬بە‬ ‫پێی دوو خاڵ یەكێكیان ئەوەیە كە من لە‬ ‫كوردستان دەژیم و خۆم بە كورد دەزانم‪،‬‬ ‫دووەمیش ئەوەیە كە وەكو تۆ موسڵمانم‪.‬‬ ‫لە كۆتایی پێم ووت‪ :‬خۆ بەنیاز نیت ژیانی‬ ‫هاوسەری لە كوردستان پێك بهێنیت‪،‬‬ ‫وتی‪ :‬زۆریش حەز دەكەم‪ ،‬بەاڵم پارەم نییە‬ ‫و ئەوەش پاریەكی زۆری دەوێ��ت‪ ،‬منهاز‬ ‫عودین كە برای بالل بوو وتی‪ :‬من لەحیم‬ ‫چیم لە لە سلێمانی هاتووم بۆ هەولێر بۆ‬ ‫الی (بالل)ی برام و چەند هاوڕێیەكی ترم‪،‬‬ ‫خێزاندارم و دوو كچ و كوڕێكیشم هەیە‪،‬‬ ‫مانگێ بە (‪ )500‬دۆالر لەو كۆمپانیایە‬ ‫كاردەكەم‪ ،‬كەسێك لە بەنگالدیش بەناوی‬ ‫(نورهان الدین) ئێمەی تەسلیمی دەستی‬ ‫كەسێكی كورد كرد بۆئەوەی ئێمە بهێنێتە‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬كە گەیشتینە كوردستان‬ ‫بۆ م��اوەی (‪ )15‬ڕۆژ لە ئوتێل ماینەوە‬ ‫كەیەكجار ناخۆش بوو‪ ،‬بەاڵم دواتر كاریان‬ ‫بۆ دۆزینەوە‪ ،‬بەاڵم ئێستا گرفتێكمان هەیە‬ ‫ئەویش كارتی نیشتەجێ بوونە (اقامە) كە‬ ‫ئەگەر بێت و ئێمە ئەو كارتەكان نەبێت‬ ‫ئەوا گرفتمان بۆ دروست دەكات تەنانەت‬ ‫چەندین ج��ار ت��ووش��ی كێشە بووینە‪،‬‬ ‫هەروەها (بورهان الدین) كە لە بەنگالدیش‬ ‫كۆمپانیای هەیە بڕیار بوو لە كوردستان‬ ‫ف��ی��زەی بەنگالدیشمان ب��ۆ وەربگرێت‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم خۆی لە ئێمە ش���اردەوەو تاوەكو‬ ‫ئێستاشی لەگەڵدابێت نەمان بینیوەتەوە‪،‬‬ ‫بۆیە داواكارم لە حكومەتی كوردی ئاسان‬ ‫كاریمان بۆبكات ب��ۆ وەرگ��رت��ن��ی فیزە‬ ‫بۆئەوەی ئەگەر ویستمان بگەڕێینەوە بۆ‬ ‫واڵتەكەی خۆمان‪.‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫فه‌یسبوک چۆن دامه‌زرا‬ ‫و گه‌نجانی کورد چۆن به‌کاری دێنن؟‬ ‫رزگار جه‌بار‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫گه‌نجانی کوردستان ب ‌ه شێوه‌یه‌کی به‌رچاو‬ ‫خویان ب ‌ه به‌کارهێنانی فه‌یسبووکه‌وه‌گرتوه‌‌و‬ ‫هاواڵتیه‌کیش پێی وای ‌ه ئاسان نیه‌ گه‌نج‬ ‫له‌م تۆره‌کۆمه‌اڵیه‌تی ‌ه وه‌ره‌س‌و بێزار بێت‪،‬‬ ‫چونک ‌ه زۆر شتی خ��ۆش و ن���اواز‌ه له‌م‬ ‫تۆره‌کۆمه‌اڵیه‌تیه‌دا هه‌یه‌‌و به‌رده‌وامیش ل ‌ه‬ ‫گۆراندان‪ ،‬توێژه‌رێکی کۆمه‌اڵیه‌تیش ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫زۆرێک له‌ گه‌نجانی کوردستان ئالوده‌یی‬ ‫فه‌یسبووک بوونه‌‌وخویان پێوه‌گرتووه‌‪.‬‬ ‫فه‌یسبووک (‪ )facebook‬ماڵپه‌ڕێکی‬ ‫به‌یه‌کگه‌یشتنی کۆمه‌اڵیه‌تیه‌ ده‌توانرێت‬ ‫ب �ه‌خ��ۆڕای��ی ت��ی��ای��دا ب�ه‌ش��داری��ب��ک��رێ��ت و‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ده‌ب��رێ��ت ل��ه‌الی��ه‌ن کۆمپانیایی‬ ‫فه‌یسبووکی سنورداره‌وه‌ وه‌ک خاوه‌ندارێتی‬ ‫تایبه‌تی‪.‬‬ ‫ت���ۆڕی ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی فه‌یسبووک ل ‌ه‬ ‫‪ 28‬ئۆکتۆبه‌ری ‪ 2003‬ل �ه‌الی �ه‌ن م��ارک‬ ‫زۆرگ ب��ێ��رگ‪ ،‬ل�ه‌ زان��ک��ۆی ه��ارف��ارد ل ‌ه‬ ‫والیه‌ته‌یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا دامه‌زرێنرا‪.‬‬ ‫مارک ئیلیۆت زۆرگ بێرگ له‌دایکبووی‬ ‫‪14‬مه‌ی ساڵی ‪1984‬پیاوی کارووپرۆگرام‬ ‫سازی کۆمپیوته‌ره‌‪ ،‬له‌ساڵی‪(2010‬گۆڤاری‬ ‫تایم) م��ارک زۆربێرگی به‌پله‌ی یه‌که‌می‬ ‫له‌‪100‬که‌سایه‌تی کاریگه‌ری جیهانی ل ‌ه‬ ‫وساڵه‌داده‌ست نیشانکردمارک ئێستاخاوه‌نی‬ ‫‪19‬ملیاردۆالره‌به‌هۆی تۆڕه‌کۆمه‌اڵیه‌تیه‌که‌ی‬ ‫که‌ناسراوە له‌جیهاندا‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی سه‌ره‌تا ئه‌م تۆڕه‌کۆمه‌اڵیه‌تی ‌ه‬ ‫ب ‌ه ته‌نها له‌نێوان( مارک زۆرگبێرگ) و‬ ‫چه‌ندهاورێیه‌کی تری خۆی له‌ زانکۆی‬ ‫هاردفارد دا به‌کارده‌هێنرا بۆ ئاڵوگۆرکردنی‬ ‫زانیاری وهه‌واڵ پرسین ل ‌ه نێوانیاندا‪ ،‬به‌اڵم‬

‫‪15‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫تۆڕی کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫فه‌یسبووک ل ‌ه ‪28‬‬ ‫ئۆکتۆبه‌ری ‪ 2003‬له‌الیه‌ن‬ ‫مارک زۆرگ بێرگ‪،‬‬ ‫ل ‌ه زانکۆی هارفارد له‌‬ ‫والیه‌ته‌یه‌کگرتووه‌کانی‬ ‫ئه‌مریکا دامه‌زرێنرا‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪16‬‬

‫دواتر ئه‌م تۆڕ‌ه له‌ ساڵی‪ 2004‬دا باڵوبووه‌و‌ه‬ ‫بۆ زانکۆکانی تری ئه‌مریکاو که‌نه‌دا‪.‬‬ ‫پاشان ل ‌ه ساڵی ‪ 2006‬دا ده‌رگ��ای بۆ‬ ‫هه‌موو هاواڵتیه‌کی ئاسایی ک��رده‌و‌ه تا‬ ‫به‌شداربن ل ‌ه نێو ئه‌م تۆڕه‌دا له‌و کاته‌و‌ه‬ ‫تا ئێستا ژماره‌یه‌کی زۆر بەشداربووی ل ‌ه‬ ‫خۆی کۆکردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م تۆڕه‌یش وه‌ک ت �ه‌واوی جۆره‌کانی‬ ‫تری ته‌کنه‌لۆجیا الیه‌نی باشه‌و خه‌راپه‌ی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬وات��ا ده‌ت��وان��رێ��ت س��وودی زۆری‬ ‫لێببینرێت له‌که‌مترین م���اوه‌دا و‌ه ب ‌ه‬ ‫پێچه‌وانه‌یشه‌وه‌ ئه‌گه‌ر رۆشنبیریه‌کی ئه‌و‬ ‫تۆ نه‌بوو الی به‌کارهێنه‌ر یاخود که‌سی‬ ‫ئه‌ندام له‌م تۆڕه‌کۆمه‌اڵیه‌تی ‌ه ئه‌وا زه‌ره‌رێکی‬ ‫زۆری ده‌بێت بۆ به‌کارهێنه‌روو پاشان‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌ی سلبی ده‌بێت له‌سه‌ر ژیانی‬ ‫رۆژانه‌ی ده‌وروبه‌ر‪.‬‬ ‫له‌ئێستاشدا به‌شێکی زۆری گه‌نجانی‬ ‫کوردستان له‌م تۆڕه‌کۆمه‌اڵیه‌تیه‌دا بهشدارن‬ ‫و به‌جۆرێک ته‌کنه‌لۆجیای ئینته‌رنێتیان‬ ‫له‌م تۆڕه‌دا کورتکردۆته‌وه‌!‬ ‫سیروان سامی‪ ،‬ته‌مه‌ن ‪23‬ساڵ یه‌کێک‬ ‫بوو ل ‌ه ئه‌ندامانی ئه‌م تۆڕه‌کۆمه‌اڵیه‌تی ‌ه و‬ ‫بۆ (چه‌تر پرێس) دوا و وتی‪« :‬به‌داخه‌و‌ه‬ ‫گه‌نجانی واڵت���ی ئێمه‌ رۆشنبیریه‌کی‬ ‫ئ�ه‌وت��ۆی��ان نی ‌ه ل �ه‌ب��اره‌ی به‌کارهێنانی‬ ‫فه‌یسبوکه‌وه‌‪ ،‬چونک ‌ه جگ ‌ه له‌کات کوشتن‬ ‫و ب ‌ه فیڕۆدانی هێز و توانای گه‌نجان هیچی‬ ‫تری تیا نابینم‪.‬‬ ‫وتیشی‪« :‬گه‌نجانی ئێمه‌ ته‌نها ب ‌ه الیه‌ن ‌ه‬ ‫خراپه‌کانی فه‌یسبووک ئاشنان وه‌ک کات‬

‫کوشتنێکی زۆر به‌ یاریه‌کانی ناوی و بوون فه‌رمانبه‌رانی دام‌وده‌زگاکانی حکومه‌ته‌و‌ه‬ ‫به‌ ئه‌ندام ب ‌ه چه‌ندین ناوی جۆراو جۆرو له‌کاتی ده‌وامی ئاسیدابو‌ه به‌دیارد‌ه ئه‌مه‌ش‬ ‫گاڵته‌کردن ب ‌ه هاوڕه‌گه‌زه‌کانی خۆیان و وای کردوو‌ه کاروباری هاواڵتیان ب ‌ه باشی‬ ‫رایی نه‌بێت»‬ ‫چه‌ندین شتی بێ سوودی تر»‬ ‫محمد ئه‌نوەر‪ ،‬ته‌مه‌ن ‪25‬ساڵ‪ ،‬یه‌کێکی ب��ه‌وت��ه‌ی ت��وێ��ژه‌رێ��ک��ی کۆمه‌اڵیه‌تیش‬ ‫تربوو ل ‌ه به‌کارهێنه‌رانی تۆری کۆمه‌اڵیه‌تی زۆرێک ل ‌ه گه‌نجانی کوردستان ئاڵوده‌یی‬ ‫ف�ه‌ی��س��ب��ووک و ده‌ی����وت‪« :‬ش��ه‌وان�� ‌ه تا فه‌یسبووک بوونه‌‌وخویان پێوه‌ گرتووه‌‬ ‫مه‌ریوان حوسێن ــ توێژه‌ری کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫کاتژمێر‪ 2‬به‌یانی فه‌یسبووک به‌کارده‌هێنم»‬ ‫هۆکاری زۆر به‌کارهێنانی فه‌یسبووکیشی بۆ (چه‌ترپرێس) وت��ی‪ :‬ئه‌وکه‌سانه‌ی‬ ‫الی زۆرێ��ک ل ‌ه گه‌نجان گ��ه‌ران��ده‌و‌ه بۆ کاتێکی زۆربه‌دیارفه‌یسبووکه‌و‌ه به‌سه‌رده‌بن‬ ‫بێکاری‌و ده‌س��ت به‌تاڵی گه‌نجانی ئه‌م و له‌کاتی ئاسایشدا بیریان الی به‌کارهێنانی‬ ‫واڵته‌‪ ،‬و‌ه محمد باوەڕی وابوو ئاسان نی ‌ه ئ �ه‌و ت��ۆڕه‌ی � ‌ه ئ��ه‌وا ئ �ه‌و ج��ۆر‌ه که‌سان ‌ه‬ ‫گه‌نج له‌م تۆره‌کۆمه‌اڵیه‌تی ‌ه وه‌ره‌س‌و بێزار مرۆڤێکی نائاساین‪.‬‬ ‫بێت‪ ،‬چونک ‌ه زۆر شتی خۆش و ناواز‌ه له‌م وتیشی‪ :‬زیادبه‌کارهێنانی ئ �ه‌م تۆڕ‌ه‬ ‫تۆره‌کۆمه‌اڵیه‌تیه‌دا هه‌یه‌‌و به‌رده‌وامیش ل ‌ه جگه‌له‌به‌فیڕۆدانی کاتێکی زۆرئ�ه‌گ�ه‌ری‬ ‫ئ �ه‌وه‌ه �ه‌ی � ‌ه ک�ه‌س��ی به‌کارهێنه‌رتوشی‬ ‫گۆراندان‪.‬‬ ‫له‌ ئێستادا ب��اره‌گ��ای س�ه‌ره‌ک��ی تۆڕی نه‌خۆشی ده‌روونی گۆشه‌گیری ببێت‪.‬‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی فه‌یسبووک ل ‌ه شاری (دبلن)ی ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌شکرد‪ :‬جگ ‌ه ل ‌ه ئالوده‌بون‬ ‫پایته‌ختی واڵتی ئیرله‌ندایه‌‪ ،‬ل ‌ه ئێستاشدا به‌ ماده‌ی هۆشبه‌رو جگه‌ره‌و چه‌ندانشتی‬ ‫ژماره‌ی ئه‌ندامانی ئه‌م تۆڕه‌ کۆمه‌اڵیه‌تی ‌ه ل ‌ه تریش به‌هه‌مان شێوه‌ زۆر مانه‌و‌ه له‌سه‌ر‬ ‫جیهاندا خۆی ل ‌ه زیاتر ل ‌ه ‪750‬ملیۆن که‌س فه‌یسبووکیش جۆرێک ‌ه ل ‌ه جۆره‌کانی‬ ‫ئ��ال��وده‌ب��وون‪ ،‬ل ‌ه ئێستایشدا زۆرێ��ک ل ‌ه‬ ‫دا ده‌بینێته‌وه‌‪.‬‬ ‫چۆمان له‌تیف‪ ،‬خوێندکاری زانکۆ بۆ گه‌نجانی کوردستان ئالوده‌یی فه‌یسبووک‬ ‫(چه‌ترپرێس) دواو وت��ی‪« :‬له‌ ئێستادا بوونه‌‌وخویان پێوه‌گرتووه‌‪.‬‬ ‫ب �ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ی ف �ه‌ی��س��ب��ووک ل��ه‌الی��ه‌ن چەتر پرێس‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫ئەزموون و بیرەوەری‬

‫حسن نوری حسن‪ :‬لە سەردەمی شاخدا یەکێتی الوان لە ناو پێشمەرگە بووە و‬ ‫بەشداریی شەڕەکانی کردووە‬ ‫ئامادەكردنی‪ :‬نـەوزاد فـوئـاد رەشید‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫(حسن نوری حسن) لە ساڵی ‪1967‬لەشاری‬ ‫دهۆك لەدایك بوە‪ ،‬لەساڵی ‪ 1985‬تا ‪ 1993‬لە ناو‬ ‫ریزەكانی یەكێتی الوانی دیموكراتی بەردەوام بوە‪،‬‬ ‫كاری ئێستاكەی فەرماندەی فەرماندەیی هێزی‬ ‫پاراستنی ژینگەیە بەپلەی لیوا‬ ‫لە درێژەی هەڵدانەوەی الپەڕەكانی ئەزمون‬ ‫و بیرەوەری لە ناو یەكێتی الوان��ی دیموكراتی‬ ‫كوردستان‪ ،‬لە گۆشەی ئەمجارەماندا هەڤاڵ‬ ‫(حسن نوری حسن) رۆشنایی دەخاتە سەر سااڵنی‬

‫كاركردنی لەم رێكخراوەداو‪ ،‬لە دیدی خۆیەوە باس‬ ‫لە رابردووی پڕ سەروەری و رۆڵی بەرهەمداری‬ ‫(ی‪ .‬ل‪ .‬د‪ .‬ك) دەكات‪ ،‬هەروەها ئاماژەدەدا بە‬ ‫كاریگەرییەكانی ئەم رێكخراوەو بە قوتابخانەی‬ ‫دەزان��ێ بۆ پێگەیشتنی الوان لە رووی بەهرەو‬ ‫كەسایەتی و گەیشتن بە ئاستێكی پێشكەوتوو‪ ،‬لە‬ ‫كۆتاییشدا چەند پێشنیازێك دەخاتەڕوو‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬من هەمیشە ئەو پرسیارە ئاراستەی‬ ‫میوانان دەكەم كە باسی سەرەتای پەیوەندیكردن‬

‫و هاتنیان بۆ ناورێكخراوی الوان بكەن‪.‬‬ ‫وەاڵم‪ /‬لەیادمە ئەوكات بە رەحمەت بێت شەهید‬ ‫(سمكۆ ئامێدی) و كاك (رزگار كوردستانی )‬ ‫و كاك ( تەیارسەلیم ) و كاك ( حسن محمد‬ ‫) ناسراوە بە ( حسن شەبیبە ) وە كاك (‬ ‫خۆشەوی نێروەی ) و كاك ( دەلیل ) و زۆر‬ ‫برادەری دیكە ناوەكانیانم لەیاد نەماوە لەم كاتەدا‪،‬‬ ‫لە ناو ئەمانەدا كاك خۆشەوی و كاك دەلیل‬ ‫زۆر ب��رادەرم بون‪ ،‬وتیان بۆ ناێیت بۆ ناو ئەم‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪17‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫‪18‬‬

‫رێكخراوە تۆ دەستی نووسینت هەیە‪ ،‬لە بوارەكانی‬ ‫چیرۆك و هەڵبەست و بەگشتی ئەدەبیات نوسین‪،‬‬ ‫بیرۆكەیەكی چاكیان بەمندا زۆرم پێ خۆش بو و‬ ‫فۆرمی ئەندامێتیم پركردەوە‪ ،‬لە ساڵی ‪ 1985‬لە‬ ‫بارەگای لقی دهۆك نەینەوا لە دەڤەری زیوە شكان‬ ‫زێی گەورە‪.‬‬ ‫پرسیار‪/‬پاشان لەوبوارەی كە حەزی خۆت بو‬ ‫نوسینی ئەدەبی بە كوێ گەیشتی؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬كاتێك من هاتمە شاخ و بۆمە پێشمەرگە‬ ‫دامەزرێنەری تیپێكی شانۆی بوم بەناوی تیپی‬ ‫شانۆی ( شۆرشڤانان )بوم كە ئێستاكەش تیپەكە‬ ‫بەو ناوەو ماوە لە دهۆك‪ ،‬یەكەم دەقی شانۆی كە‬ ‫نوسیم بە ناوی نامە بوو‪ ،‬كارەكەم زیاتر تەركیز‬ ‫كردنەوە بو لەسەر ئەوەی كە چۆن ئێمە كوردین‬ ‫و ئەوان زوڵمان لێ دەكەن و نەهی لە بونمان‬ ‫دەك��ەن‪ ،‬جا ئەو دەق��ە شانۆگەریە كە ت��ەواوم‬ ‫كرد بووە مەشروعێك دەنگ و سەدای دایەوە لە‬ ‫ناوچە رزگاركراوەكانی ئەو كات‪ ،‬لەرووی نوسینی‬ ‫شعریشەوە ئێمە گروپێكی زۆر چاالك بوین وەك‬ ‫بەرێزان شەهیدان (سعدالله ئاڤ دل و سمكۆ‬ ‫ئامیدی و ئەحمد قەرەنی ئێستاكە بەرێوبەری‬ ‫گشتیە لە وەزارەت��ی پ��ەروەردە‪ ،‬هەموجارێك لە‬ ‫یادە نەتەوەیی نیشتیمانیەكاندا رۆڵی باشمان‬ ‫دەگێڕا و ڤیستڤاڵی شعریمان دەگیرا زۆر جار‬ ‫ئەو شعرو پەخشنانە دەكران بە نامیللكە‪ ،‬هەر‬ ‫چەندە ئیمكانیاتی چاپكردنمان زۆر زۆر دیاری‬ ‫كراو بوو‪ ،‬لەو شعرانەش كە لە چاپ دران بریتی‬ ‫بون لە هەندێك لە شیعرەكانی ( ریڤینگ هەرۆری‬ ‫و شەهید سمكۆ ئامیدی ) بڕیار بوو هی منیش‬ ‫بكەن ب��ەاڵم فریانەكەوتن لەبەر هاتنە ئەنفال‬ ‫بەسەر گەلەكەماندا‪ ،‬پاشان لە ساڵی ‪1989‬لە‬ ‫راژان لە چاپخانەی خەبات لە مەكتەب سیاسی‬ ‫لە چاپ درا‪.‬‬ ‫پرسیار‪/‬لەكاتی شانۆكان گەر پێویستان بە‬ ‫ئافرەت هەبا چیتان دەكرد؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬بەداخەوە لەشاخ ئافرەت لە ناو شۆڕش‬ ‫نەبوو واقعەكە وابوو‪ ،‬جارێكیان واپێویستی كرد‬ ‫ئافرەت رۆڵ ببینێت كوڕێكیان كرد بە ئافرەت لە‬ ‫جێگای ئافەرەتەكە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬لەكتی شاخ بونە رۆڵی پێشمەرگەو‬ ‫مەفرەزەكانی تایبەت بە رێكخراوی الوان چۆن بوە‪.‬‬ ‫وەاڵم‪ /‬زۆربەی هەرە زۆری پێشمەرگەكان لە‬ ‫ناو الواندابون‪ ،‬گشت ئەو شەڕانەدەكران نەدەگوترا‬ ‫بە ناوی رێكخراوی الوان بەاڵم یەكێتی الوان تێیدا‬ ‫بەشدار بووبون‪ ،‬پالنی سەربازی لەالیەن كەسانی‬ ‫شارەزای سەربازی دادەنرا‪.‬‬

‫پ��رس��ی��ار‪/‬ل��ەوس��ەردەم��ەی ك��ە ب��ەری��زت��ان‬ ‫پێشمەرگەبون و لەهەمانكاتدا ك��اری الوانیش‬ ‫بویتە كاتیك چاالكیتان ئەنجام دەدا پێتخۆش بو‬ ‫چاالكیەكانتان بەناوی شۆرش بێت یان بەناوی‬ ‫رێكخراوی الوان‪.‬‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەوكات بۆ ئێمە جیاوازی نەبوو یەكێتی‬ ‫الوان هەمان ئینتیمای بۆ پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان و لەشكری شۆرشگێری كوردستان‬ ‫هەبوو‪.‬‬ ‫پرسیار‪/‬گۆڤاری گ��ازی خوێنكار و الوان‬ ‫لەسەردەمی تۆدا لەدەڤەری دهۆك دەردەچو چۆن‬ ‫بوو؟‬ ‫وەاڵم‪/‬خ��زم��ەت��ەك��ان��ی ئ��ەوگ��ۆڤ��ارە زۆر بوە‬ ‫لەبوارەكانی ئەدەبیاتی بەردەوام بون و بوارەكانی‬ ‫سیاسی و رۆشنبیری گشتی‪ ،‬ئامانجی گشتی ئەم‬ ‫گۆڤارە جۆشدان و هاندانی جەماوەربو بۆ شۆڕش‬ ‫و قوربانی دان و بەرخودان و ئاگاداركرنەوەی‬ ‫جەماوەر لەنیازی گاڵوی رژێم‪ ،‬من دوایی كۆنفرانسی‬ ‫ساڵی ‪ 1986‬كرام بە بەرپرسی لێژنەی رۆشنبیری‬ ‫لە بەشی مۆسیقا‪ ،‬مەكتەبی سینەمایشمان هەبو‪،‬‬ ‫ئەوكات كەسێك هەبو بەناوی (رۆبەرد گوین )‬ ‫كامێرەیەكی بۆ هێنابوین لەكاتی شەڕكاندا وێنەی‬ ‫شەڕەكانمان دەگ��رت‪ ،‬بۆ خۆشی لەگەڵماندا‬ ‫دەه��ات‪ ،‬ئنجا بەشی سینەمایمان ك��ردەوە بۆ‬ ‫چاالكیەكانی كە وەك دیكۆمینتاری تۆماربكرێت‬ ‫بەشی زۆری ئەوەی ئێستاكە لە تەلەفزیۆن دەی‬ ‫بینین گرتە ڤیدیۆیەكان لەشاخ و شۆرش هی‬ ‫ئەوكاتەن كە ئێمە گرتومانن بە كامێرای ڤیدیو‪،‬‬ ‫هەربۆ مێژوو دەی گێڕمەوە جاڕێكیان تەیارەی‬ ‫مێك هاتەسەرمان و قەسفی دەست پێكرد بەسەر‬ ‫هەردوو بارەگای لقی ‪1‬ی پارتی و لقی الوان لە‬ ‫شاخ لە ناو گەلیكەدا بارەگامان دانابو كاك(‬ ‫سەعید بامەڕنی ) ئەوكات وێنەگر بو كامێڕای‬ ‫لەسەرشان بو وێنەی دەگرت‪ ،‬لەوكاتەدا تۆپێك‬ ‫لە نزیك مان كەوت هەوای تۆپەكە كاك سەعیدی‬ ‫بە شاخ دادا و كەوت‪ ،‬بەاڵم یەك سەر هەستایەوە‬ ‫دەستی بە وێنەگرتن كردەوە گەرچی برینداریش‬ ‫بوە‪ ،‬من زۆر بەو كاری سەرسام بوم ئەوكارەی‬ ‫ئەوكات بۆتە ئەریشفێك هەموومان سودی لێ‬ ‫وەردەگ��ری��ن‪ ،‬وەبەداخەوەلەو كاتەدا بەرپرسی‬ ‫ناوچەی دهۆكی الوانی ئەوكات كاك (تحسین‬ ‫محمد عبدۆ) شەهید كرا‪..‬‬ ‫پرسیار‪ /‬داستانی دێرەلوك چۆن بوو؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەوداستانە هەروا شتێكی عەفەوەی‬ ‫نەبو سێ مانگ ئامادەكاری بۆكرا‪ ،‬ئێمە بەكامێڕای‬ ‫ڤیدیو ئەو برادەری كە پێشتر ناومانهێنا (رۆبەرد‬

‫گوین) تەسویری هێزی رژێمیكرد و دوواتر هاتین‬ ‫دیراسەی ئەومان كرد لە چ جێگاوە هێرش بكەین‪،‬‬ ‫چونكە بەباشی لە هێزی رژێم گەیشتین چەندن‬ ‫و چی چەك و چبەخانەیان هەیە‪ ،‬دواتر الیەنی‬ ‫سەربازی چون بوو‪ ،‬هەڵگرتنی ئەڵغامەكان و لە‬ ‫هەندێك شوێنیش لەرێگەی خەت مایلەكانمانەوە‬ ‫رێخوشكەری كرابوو كاتی هێرشكردنمان كە‬ ‫نزیك ‪10‬ربەیە توانر پەیوەندیان لەگەڵ ببەسترێ‬ ‫و هاوكاریمان بكەن لە ‪ 1988/1/21‬دەستی‬ ‫پێكرد‪ ،‬لە سعات سفر بەداخەوە ‪14‬پێشمەرگە‬ ‫شەهید بون زۆربەیان كادیر و ئەندامی الوان بون‬ ‫لەوانە ( خەسرۆ بامەڕنی و بورهان ئامێدی و‬ ‫ئەسوەد هەدینەی و عبداالریم شلدۆخی و مەناف‬ ‫رەشاڤەی و منیش لەوێ برینداربوم‪ ،‬كردارەكە زۆر‬ ‫زۆر گەورەبو مەبەستی سیاسی لەم داستانە ئەوە‬ ‫بو گواستنەوەی عەمەلیاتی سەربازی لە حەوزی‬ ‫ب��ەرواری بۆ ح��ەوزی ناوچەی نیروەرێكان‪ ،‬لەم‬ ‫كاتەدا عونسوری مفاج بۆ رژێم دروست دەبێت‬ ‫كە تو لە لەحەوزی بەرواری عەمەلیات بكەیت و‬ ‫پاشان بە پەلە بیگوازیەوە بۆ حەوزی نیروە و‬ ‫ریكان‪ .‬ئەم كارە لە بواری سەربازی مانای خۆی‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬بۆ لە كۆنگرەی ئازادی كۆنگرەی ‪4‬‬ ‫خۆت هەڵنەبژارد رەنگە دەرفەتی باشی بۆ تۆ‬ ‫هەبوبێت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬كە خۆمم هەڵنەبژارد رەنگە لەبەر ئەوە‬ ‫بوبێت پێمان باش بوو دەرفەت بە الوانی دیكە‬ ‫بدەین رۆڵی خۆیان بگێڕن‪.‬‬ ‫پرسیار ‪ /‬لەنیوان پاداشت و سزا هاو سەنگیت‬ ‫چۆن راگرتوە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لەوسەردەمەی من كارمكرد هیچ كەس‬ ‫چاوی لە پاداشت نەبوە كەس داوای پاداشت كاری‬ ‫نەكردووە تاكو من لەم رێكخراوە بوم یەك كەسم‬ ‫نەدیت داوای پاداشت و موچەوە شتی وابكات‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ك��اری ئێستای رێكخراوی الوان��ت‬ ‫بەدڵە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لە رێكخراوی الوان رازیم و زۆر چاالكن‬ ‫بەاڵم مانایی ئەوەنیە هیچ سەرنج و تێبینیمان‬ ‫نەبێت‪ .‬بۆیە داوام وای��ە لە رێكخراوی الوان‬ ‫گەرچی ئەركیان قورسترە لەم سەردەمەدا بازیاتر‬ ‫كاركردنیان بە پیشەیی بێت‪ ،‬وە مەسیجێكی‬ ‫تاریخی بۆ م��ێ��ژووی رێكخراوی الوان بكات‪،‬‬ ‫پاشان هەڵسەنگاندێك بۆ نەوەی ئەمڕۆ بكات‪.،‬‬ ‫گەربتوانی لەم شەریحەیە بگەیت و ئاراستەی‬ ‫بكەیت بۆ كاری نەتەوایەتی و خۆشەویستی خاك‬ ‫و واڵت و ئایەندەی ئەم گەلە كاریكی زرۆباشە‪.‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫ئەسعەد عەلی‪ ،‬سەرۆكی شارەوانی شەش لە هەولێر‪:‬‬ ‫ئەوانەی كە سوودمەند بوونە لە‪ ،‬سندووقی نیشتەجێبوون‪،‬‬ ‫پێشینەی خانووبەر‪ ،‬زەوی‪ ،‬خانوی كۆریەكانیان نادرێتێ‬ ‫دیدار‪ :‬نەوزاد فوئاد‪-‬ئاالن عومەر‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫پ‪ :‬ئەگەر بكرێت‪ ،‬زانیاری لەسەر پرۆژەی‬ ‫دابەشكردنی فۆڕم و دروستكردنی یەكەی‬ ‫نیشتەجێبوون بخەیتەڕوو‪.‬‬ ‫و‪/‬ئەم پڕۆژە نیشتەجێبوونە ناوی (شاری‬ ‫كۆرییەكان) ‪ 5‬هەزار یەكەی نیشتەجێبوون‬ ‫لەخۆ دەگرێت‪ ،‬پڕۆژەكە دەكەوێتە نزیك‬ ‫شاوێس‪ ،‬تا ئێستا ئەو پڕۆژەیە دروست‬ ‫نەكراوە‪ ،‬بەڵكو تەنیا نمونەی لێ دروست‬ ‫كراوە و لەسەرەتای جێبەجێكردن دایە‪،‬‬ ‫تەنیا فۆڕمی وەرگرتن دابەش دەكرێت و‬ ‫وەردەگیرێتەوە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬مەرجەكانی ورەگرتنی ئەو یەكانە‪،‬‬

‫ئەو هاواڵتیەی دەبێتە خاوەی یەكەیەكی‬ ‫نیشتەجێبوون ل��ەو پ��ڕۆژان��ە دەب���ێ چ‬ ‫مەرجێكی هەبێت؟‬ ‫و‪/‬ئ���ەوان���ەی دەت��وان��ن ل��ەم خانووانە‬ ‫سوودمەند بن ئەمانەن (یەكەم‪ :‬پسولەی‬ ‫خۆراكیان هەولێر بێت‪ .‬دووەم‪ :‬كرێچی و‬ ‫كەم دەرامەتەكان‪ ،‬سێیەم ‪:‬یان لە خانووی‬ ‫ماڵی باوكیان دابن و بەهیچ شێوەیەكی‬ ‫سوودمەند نەبووبن‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئ��ێ��وە ئێستا تەنیا ل��ە قۆناغی‬ ‫كۆكردنەوەی زانیاری دان‪ ،‬دوای ئەو قۆناغە‬ ‫بە چ ئالیەتێك لەگەڵ پارێزگای هەولێر ئەم‬

‫ناوانەی فۆڕمیان پێشكەشك كردووە لێك‬ ‫جیا دەكەنەوە‪ ،‬چونكە رێژەی پێشكەشكردن‬ ‫زۆر زیاترە لە رێژەی خانووەكان؟‬ ‫و‪/‬ئ��ەوەی ئێمە ئاگادار بین لیژنەیەك‬ ‫دادەن��درێ��ت لە سەرۆكایەتی ش��ارەوان��ی‬ ‫هەولێر و لەگەڵ پارێزگای هەولێر‪ ،‬زۆر بە‬ ‫ئاسانی دەتوانین ئەوانەی سوودمەندبوونە‬ ‫لە حكومەتی هەرێمی كوردستان و ئەوانەی‬ ‫سوودمەند نەبوونە لێكیان جیا بكەینەوە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئایا بیر لەوە نەكراوەتەوە كە هەندێك‬ ‫كەس هەن بە هیچ شێوەیەك سوودمەند‬ ‫نەبوون لە حكومەت‪ ،‬بەاڵم خانوویان بەناوە‪،‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪19‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫ب��ژێ��ووی ژیانیان كەمە و خانووەكەیان‬ ‫بە ه���ەژاری دروس��ت ك���ردووە‪ ،‬بیر لەوە‬ ‫نەكراوەتەوە ئەوانە داخلی پرۆسەكە بكرێن؟‬ ‫پ‪/‬راستە ئەو بابەتەش هەیە‪ ،‬بەاڵم ئێمە‬ ‫تەنیا دەتوانین بە پێی ئەو ڕێنمایانەی بۆ‬ ‫ئێمە هاتییە جێبەجێیان بكەین‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫كە خانوویان بەناوە‪ ،‬بە هەر شێوازێك بێت‬ ‫بۆ ئێمە ناكرێت لە رێنماییەكان دەربچین‪.‬‬ ‫پ‪ :‬یەكێك لەو مەرجانەی ئێوە داتان‬ ‫ناوە دەبێ فۆڕمی خۆراكی هەولێر بێت‪،‬‬ ‫كەسانێك هەن فۆڕمیان هەولێر نییە‪ ،‬لە‬ ‫شارێكی تری كوردستان هاتووە و لە هەولێر‬ ‫نیشتەجێ ب��ووە‪ ،‬ب��ەاڵم كارتی زانیاری‬ ‫و‪/‬ئەو جۆرە خانووانە خێراتر دروست‬ ‫هەولێرە و لە هەولێر دادەنیشێ‪ ،‬هەموو دەكرێت لە جۆری خانووی بلۆك‪ ،‬چونكە‬ ‫مەرجەكان دەیگرێتەوە تەنیا فۆڕمەكە كەرەستەكەی لە سەندەویچ پەناڵە‪ ،‬لەسەر‬ ‫نەبێت‪ ،‬بۆ ئەوە هیچ ئاسانكارییەك هەیە؟ ش��ێ��وازی خ��ان��ووی كۆرییەكان دروس��ت‬ ‫و‪/‬وەك���و باسم ك��رد ئێمە رێنماییمان دەكرێت‪.‬‬ ‫هەیە‪ ،‬گەر لەو رێنمایانە دەربچین كۆمەڵە‬ ‫پ‪ :‬بە بۆچوونی ئێوە چەند دەخایەنێت؟‬ ‫خەڵکێكی تر زیاتر دەب��ن و خەڵكانێکی‬ ‫و‪/‬ئ��ەگ��ەر بە هەڵەدا نەچووبووم دوو‬ ‫دیكەش گازندە دەكەن‪.‬‬ ‫ساڵ دەخایەنێت‪ ،‬تا هەر ‪ 5‬هەزار خانوو‬ ‫پ‪ :‬گەر باس لە شێوازی دروستكردنی دروست دەكرێت‪ ،‬بەاڵم ئێمە دەڵێین هێشتا‬ ‫خانووەكان بكەی‪ ،‬لە چی دروست كراون؟ زووە بۆ ئ��ەوە‪ ،‬ئ��ەوەی گرنگە پرۆسەی‬ ‫و‪/‬ئەو خانووانە لەسەر رووبەری ‪ 200‬مەتر دابەشكردنەكەیە‪ ،‬كە بەسەالمەتی ئەنجام‬ ‫دووجا دروست دەكرێن‪ ،‬رووبەری بینا ‪ 103‬بگەێندرێت‪،‬‬ ‫مەترە‪ ،‬رووبەرەكەی تر سەوزاییە‪ ،‬پێك‬ ‫پ‪ :‬خەڵكی ئێمە كاتێك فۆڕمەكە پڕ‬ ‫هاتووە لە ژووری نوستن و هۆڵی ناوەوە و دەك��ات��ەوە لەوانەیە ئومێدی ك��ەم بێت‪،‬‬ ‫گەراج ومەتبەخ و كۆگایەكیشی هەیە‪.‬‬ ‫بۆیە بەشێكیان رەنگ بێت بیر لە واستە‬ ‫پ‪ :‬ئەوەندەی ئێمە تێبینی بكەین‪ ،‬چەند بكاتەوە‪ ،‬لە رێگەی كەسێكەوە بۆ ئەوەی‬ ‫ساڵێكە دوو خانوو بۆ نمونە دروست كراوە‪ ،‬ناوی دەربچێت‪ ،‬بۆ ئەوەی قەناعەتێك بۆ‬ ‫تا ئێستا هەر ئەوەندەیە‪ ،‬جارێكی تر ئێستا خەڵك دروست بكەی‪ ،‬ئێوە چی بە خەڵك‬ ‫ئەو دەنگوباسە هاتۆتە پێش‪ ،‬دواكەوتنی دەڵێن؟‬ ‫ئەو پڕۆژەیە بۆ چی بووە؟‬ ‫پ‪/‬دەمەوێ هاواڵتیان ئاگادار بكەمەوە‪،‬‬ ‫و‪/‬ساڵێك دەبێت بە نیازین ئەم كارە پرۆسەكە زۆر بە سەالمەتی دەڕوات‪ ،‬ئەمە‬ ‫ئەنجام بدەین‪ ،‬ئێمە ساڵی پار ئەو كاتانە فەرمانە و لەسەرووی ئێمەوەیە‪ ،‬ئەو كەسەی‬ ‫ژووریشمان بۆ تەرخان ك��رد‪ ،‬ب��ەاڵم ئەو شایستە بێت دەچێتە ناو پرۆسەكەوە‪،‬‬ ‫خانووانە كێشەی زەوی هەبوو و یەكال لیژنەی تایبەتی سەرۆكایەتی شارەوانی‬ ‫نەكراوبۆوە و ماوەیەكی زۆی خایاند‪ ،‬زۆر هەولێر و پارێزگاری هەولێر پێداچوونەوەی‬ ‫جار ئێمە لەسەرووی خۆمان لە پارێزگا بۆ دەك��ات‪ ،‬بە سێ قۆناغ ئەو پرۆسەیە‬ ‫پرسیارمان دەك��رد‪ ،‬ب��ەاڵم خۆشبەختانە دەڕوات‪ ،‬پرسیار لە دراوسێیەكانی دەكرێت‪،‬‬ ‫ئێستا ئەم كێشەیەی چارەسەر كراوە‪.‬‬ ‫پرسیار لە خودی هاواڵتییەكەش دەكرێت‪،‬‬ ‫پ‪ :‬ئالیەتی دروستكردن و كاتەكەی زۆر هەروەها سەردانیشی دەكرێت‪ ،‬لیژنەكە‬ ‫دەخایەنێت یان بە خێراییە؟‬ ‫سەردانی دەك��ات بۆ ئ��ەوە بزاندرێت ئایا‬

‫نرخی كۆی گشتی‬ ‫خانووەكە ‪ 39‬هەزار و‬ ‫‪ 500‬دۆالرە‪ 7 ،‬هەزار‬ ‫دۆالر وەك پێشەكی‬ ‫وەردەگیرێت‪ ،‬دواتر‬ ‫‪ 12‬هەزار و ‪ 700‬دۆالر‬ ‫بۆ ماوەی دووساڵ‬ ‫لێیوەردەگیرێت‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪20‬‬

‫شایستەیە‪ ،‬بۆیە هاواڵتیان دڵنیا دەكەمەوە‬ ‫ئەوانەی مەرجەكانیان دەگرێتەوە دەتوانن‬ ‫سوودمەند بن‪.‬‬ ‫پ‪ :‬تیروپشك چۆن دەكرێت؟‬ ‫و‪/‬لەبەر چاوی راگەیاندنەكان دەكرێت‪،‬‬ ‫ئەمەش دوای ئەوەی پرۆسەكە تەواودەبێ‬ ‫و چەند كەس مەرجەكان دەیگرێتەوە و‬ ‫شایستەیە‪ ،‬دەچێتە ناو پرۆسەكەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونە لە قۆناغی كۆتاییدا ‪ 10‬هەزار كەس‬ ‫مایەوە‪ ،‬ب��ەاڵم ئێمە ‪ 5‬ه��ەزار خانوومان‬ ‫هەیە‪ ،‬بۆیە بە تیروپشك مونافەسە لەسەر‬ ‫بە دەستهێنانی خانووەكە دەبێت‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ب���ڕی ئ���ەو پ��ارەی��ە ل��ە ه��اواڵت��ی‬ ‫وەردەگیرێت بۆ ئەو خانووە چەندە؟‬ ‫و‪/‬نرخی كۆی گشتی خانووەكە ‪ 39‬هەزار‬ ‫و ‪ 500‬دۆالرە‪ 7 ،‬هەزار دۆالر وەك پێشەكی‬ ‫لێی وەردەگیرێت‪ ،‬دواتر ‪ 12‬هەزار و ‪700‬‬ ‫دۆالر بۆ ماوەی دووساڵ لێیوەردەگیرێت‪،‬‬ ‫ئەوەی كە دەمێنێتەوە ‪ 19‬هەزار ‪ 700‬دۆالر‬ ‫كە دەمێنێتەوە‪ ،‬بۆ م��اوەی ‪ 10‬ساڵ بە‬ ‫قیست لە خاوەن خانووەكە وەردەگیرێت بۆ‬ ‫هەر مانگێك ‪ 160‬دۆالر‪.‬‬ ‫پ‪ :‬زۆر جار ئەو كەسانەی سوودمەند‬ ‫دەب���ن‪ ،‬تەنانەت ل��ە زەوی وەرگرتنیش‬ ‫دەچن دەیفرۆشنەوە‪ ،‬لەبەر هەر هۆیەك‬ ‫بێت‪ ،‬كاتێك هاواڵتی سوودمەند دەبێت‬ ‫لەو خانووانە حكومەت رێگەی پێ دەدات‬ ‫بیفرۆشێتەوە؟‬ ‫و‪/‬ت��ا ئەو ‪ 10‬ساڵە بۆی نییە بە هیچ‬ ‫شێوەیەك خانووەكە بفرۆشێتەوە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫بە پێی رێنمایەكان بێت تا ئەو ماوەیە‬ ‫مامەڵەی پێ ناكرێت‪ ،‬چونكە خۆی نەبۆتە‬ ‫خاوەنی خانووەكە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئ���ەی ئ���ەوان���ەی ئ���ەو م��ەرج��ان��ە‬ ‫نایانگرێتەوە كێن؟‬ ‫و‪/‬ئ��ەوان��ەی ك��ە س��وودم��ەن��د ب��وون��ە لە‬ ‫پ��ڕۆژەك��ان��ی نیشتەجێبوون‪ ،‬سندووقی‬ ‫نیشتەجێبوون‪ ،‬پێشینەی خانووبەرە‪،‬‬ ‫ئەوانەی زەوی و خانوویان لەسەر تاپۆیە‪،‬‬ ‫یان ئەوانەی لە حكومەت زەوی و خانوویان‬ ‫وەرگرتووە‪ ،‬بە كورتییەكەی بۆ ئەوانەیە‬ ‫هیچیان نییە و سوودمەند نەبوونە‪.‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫بەهرە حەمە ڕەش‪ :‬بە هۆی زاڵبوونی دابونەریت‪ ،‬كاركردن‬ ‫لەهەموو بوارەكان لە بواری كۆمەاڵیەتی ئاسانترە‬ ‫دیمانە‪ :‬محەمەد عومەر‬

‫لەمیانەی دیمانەیەكدا بەهرە حەمەرەش‬ ‫رۆژن��ام��ەن��ووس ب��اس لە ئەزمونی كاری‬ ‫رۆژنامەوانی خۆی دەكات‪.‬‬

‫پێشكەوتن‪ :‬سەرەتاكانی كاری میدیایی‬ ‫چ��ۆن ب��وو‪ ،‬چ��ۆن ب��وو هاتیە ن��او ك��اری‬ ‫راگەیاندنەوە؟‬ ‫ب��ەه��رە‪ :‬تەمەنم سیانزە چ��واردەس��اڵ‬ ‫دەب��وو‪ ،‬كە بەرنامەی مندااڵنم لە رادیۆی‬ ‫سۆشیالیست پێشكەشدەكرد‪ .‬دوات��ر‬ ‫لەبەرخوێندن وازم هێنا‪ ،‬بەاڵم ئارەزووی‬ ‫كاركردنم لە راگەیاندن هەرهەبوو‪ .‬تا بووە‬ ‫پیشەم‪.‬‬

‫پێشكەوتن‪ :‬جەنابتان زیاتر كار لەسەر‬ ‫كەیسە كۆمەاڵیەتیەكان دەكەی كەمتر كار‬

‫پێشكەوتن‪ :‬زۆرجار باس لەوە دەكرێت‬ ‫كە رۆژنامەنووسانی ئافرەت زیاتر ئۆفیسین‬ ‫هەتا مەیدانی بن هۆكاری چییە؟‬ ‫بەهرە‪ :‬من ئەوەم نەبیستووە‪ .‬ئەو ژنانەی‬ ‫كە خۆیان سروشتی قۆناغەكان دەب��ڕن‪،‬‬ ‫هەست بەوەناكەن كە كاری دەرەوە و كاری‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫پێشكەوتن‪ :‬هەڵبژاردنی ژیانی هاوسەریت‬ ‫چۆن بوو؟‬ ‫ب��ەه��رە‪ :‬دوای م��اوەی��ەك یەكترناسین‬ ‫و ئ��اڵ��وگ��ۆڕك��ردن��ی ب���ی���روڕا‪ ،‬ب��ڕی��اری‬ ‫هاوسەرگیریماندا‪ .‬ژیانێكی ئاسایی دەبەینە‬ ‫سەر‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫پێشكەوتن‪ :‬بەهرە حەمە رەش كێیە؟‬ ‫ب��ەه��رە‪ :‬م���اوەی ه��ەش��ت س��اڵ��ە ك��اری‬ ‫رۆژنامەنوسی دەكەم‪ .‬دەرچووی پەیمانگای‬ ‫تەكنیكی بەشی راگەیاندنم‪ .‬هاوسەرگیریم‬ ‫كردووە‪.‬‬

‫لەسەر پرسە سیاسیەكان دەكەی؟‬ ‫بەهرە‪ :‬لە ماوەی كاری رۆژنامەوانیمدا‪ ،‬لە‬ ‫هەموو بوارەكاندا كارم كردووە‪ ،‬بەاڵم ئەو‬ ‫ماوەیەم بۆ كاركردن لە بواری كۆمەاڵیەتیدا‬ ‫تەرخان كردووە‪.‬‬ ‫هەرچەندە لەم كۆمەڵگایە‪ ،‬كاركردن‬ ‫لەهەموو ب��وارەك��ان ئاسانترە وەك لە‬ ‫ب��واری كۆمەاڵیەتی بە حوكمی زاڵبوونی‬ ‫دابونەریت و ئەو پاشخانە كۆمەاڵیەتییە‬ ‫هاوردەكراوەی كە تا ئێستا بەسەر رەفتار‬ ‫و هەڵسوكەوتماندا زاڵە‪ .‬ئەوە وێڕای ئەوەی‬ ‫كە بۆشاییەكی گەورەی كاركردن لە بواری‬ ‫كۆمەاڵیەتیدا هەیە‪ .‬زۆربەی دەزگا راگەیاندن‬ ‫و رۆژنامەوانەكانیش بۆ كاركردنی سیاسی‬ ‫خۆیان دەكوتن‪ ،‬بااڵدەستی زیاتری دەدەنێ‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم من ئ��ەوە پێچەوانە دەبینم بواری‬ ‫سیاسی گرنگترین نییە الی من‪ .‬رەوشی‬ ‫كۆمەاڵیەتی ه��ەر كۆمەڵگەیەك‪ ،‬ئاستی‬ ‫پێشكەوتن و جموجوڵێ كۆمەڵگەكە دیاری‬ ‫دەك��ات‪ .‬هەمووشمان دەزانین‪ ،‬كە بواری‬ ‫كۆمەاڵیەتی ئەم واڵتە پێویستی بەكاری‬ ‫یەكجار زۆر و فرەالیەن هەیە‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫ئۆفیس جیاوازبێت‪.‬‬ ‫هەركارێكی رۆژنامەوانی هەردوو بواری‬ ‫كاری پێویستە‪ .‬لەماوەی كاركردنمدا‪ ،‬كە‬ ‫پەیامنێر‪ ،‬ستافی كارا‪ ،‬دەستەی نوسەران‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەری نووسین بووم هەستم بەوە‬ ‫ن��ەك��ردووە‪ .‬ك��ار ی��ان راپ��ۆرت��ەك��ەم چی‬ ‫پێویست بووبێت ئەنجامم داوە‪ .‬لەوانەیە‬ ‫ئەوە بۆ كەسانێك راست بێت‪ ،‬كە تەنیا بە‬ ‫ناو رۆژنامەوانن‪ .‬بزانە كە لێرە كەسانێكی‬ ‫زۆر هەن تەنیا هەڵگری ناوی رۆژنامەوانن‪،‬‬ ‫بەاڵم رۆژنامەوان نین‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬رۆژنامەنووسانی ئافرەت‬ ‫زیاتر ڕوو لەو دەزگا راگەیاندنانە دەكەن كە‬ ‫سەر بە دەسەاڵت و نزیك لە دەسەاڵتن هەتا‬

‫ڕوو لە دەزگا راگەیاندنەكانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫بكەن ئایا ئ��ەوە پ��ەی��وەن��دی ب��ە الیەنە‬ ‫مادیەكەوە هەیە كە دەزگاكانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ئەو ئیمكانیەتە مادییەیان نییە كە دەزگا‬ ‫راگەیاندنەكانی دەسەاڵت هەیەتی؟‬ ‫بەهرە‪ :‬ئەوەش هەر یەكەمجارە لەتۆی‬ ‫دەبیستم‪ .‬من راگەیاندنكارم‪ ،‬هەر دەزگایەك‬ ‫كە بزانم دەتوانم لەگەڵی كاربكەم و مافەكانم‬ ‫پارێزراو دەبێت‪ ،‬الم ئاسایی بووە كاری‬ ‫تێدابكەم‪ .‬تائێستا لەدەزگای راگەیاندنی‬ ‫سەر بەدەسەاڵت ك��ارم ن��ەك��ردووە‪ .‬دواتر‬ ‫دەزگا راگەیاندنەكانی ئۆپۆزسیۆنیش پڕن‬ ‫لە ژنی راگەیاندنكار‪ .‬ئەوە بەهیچ جۆرێك‬ ‫پەیوەندی بەالیەنی ماددییەوە نییە‪ ،‬خۆ‬ ‫دەزگ��ا راگەیاندنەكانی ئۆپۆزسیۆنیش‬

‫ئیمتیاز و موچەیان خراپ نییە‪ .‬بەالشمەوە‬ ‫ئاسایی دەبێت ئەگەر رۆژێك‪ ،‬لەدەزگایەكی‬ ‫راگەیاندنی ئۆپۆزسیۆن كاربكەم‪ ،‬ئەگەر‬ ‫گونجا بەپێی ئەو مەرجانەی كە من لە‬ ‫ژیانی كاری خۆمدا دامناوە‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬گۆڤاری سڤیل لە كوێی‬ ‫ئەزمونی رۆژنامەوانیتە لەكاتێكدا تۆ لەو‬ ‫گۆڤارەدا زیاتر ئۆفیسی و كارگێری؟‬ ‫بەهرە‪ :‬لە گۆڤاری سڤیل‪ ،‬بەڕێوەبەری‬ ‫كارگێڕیم‪ .‬بەاڵم ژمارە هەبووە شەش كاری‬ ‫منی تێدابووە‪ .‬واتە ئەو ئەركە كاڕگێڕییە‬ ‫رێگری كاری رۆژنامەوانیم نییە‪ .‬گۆڤاری‬ ‫سڤیل گۆڤارێكی باش و سەنگینە‪ .‬دەتوانم‬ ‫بەنەفەسێكی ئازاد بەرجەستەی كارەكانی‬ ‫خۆم بكەم‪.‬‬

‫تائێستا لەدەزگای‬ ‫راگەیاندنی سەر‬ ‫بەدەسەاڵت كارم‬ ‫نەكردووە‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪22‬‬

‫هــونــەری‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫تۆڵە ئومێد‪:‬‬ ‫گیتار جۆرە‬ ‫تایبەتمەندییەكی‬ ‫هەیە زوو ئاوێتەی‬ ‫رۆح دەبێت‬ ‫دیمانە‪ :‬هێمن خەلیل‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫بەپلەیەكی سەركەوتووانە بەشی موزیكی‬ ‫كۆلێژی هونەرەجوانەكانی ت��ەواوك��ردو‬ ‫بەردەوامە لەكارە هونەریەكانی‪ ،‬بۆ ئەم‬ ‫مەبەستە بەچەند پرسیارێك هێنامانە‬ ‫ئاخاوتن‪:‬‬ ‫پ‪/‬دەستپێكی ك��ارە هونەریەكانت بۆ‬ ‫كەی دەگەڕێتەوە؟‬ ‫و‪/‬ه��ەر لەتەمەنی منداڵیەوە خولیای‬ ‫ه��ون��ەری م��وزی��ك و ه���ۆن���راوە ب���ووم‪،‬‬ ‫سەرەتا دایكم و باوكم سروود و هۆنراوە‬ ‫نیشتیمانیەكانیان فێركردم‪ ،‬ئەو سروودانەی‬ ‫كە پڕبوون لە رۆح و هەستی نیشتیمان‬ ‫پ��ەروەری و ڕووناكی بوون بۆ ڕاپەڕین‪،‬‬ ‫ئەوكاتە تەنها تەمەنم چوار ساڵ دەبوو‪،‬‬ ‫كە خەڵكی كوردستان بوێرانە بەرەنگاری‬ ‫زوڵم و ستەمی ڕژێمی بەعس بونەوە و‬ ‫سەربەخۆبوونیان بەدەست هێنا‪ ،‬بۆیە‬ ‫زۆربەی كات لە ڕێگەی ڕادیۆ كوردییەكانەوە‬ ‫گوێمان لە سرود و هۆنراوەكانی ( دەمی‬ ‫ڕاپەرین‪،‬هۆ كاكی پێشمەرگە‪ ،‬وا هاتن‬ ‫پێشمەرگێ مە ) دەبوو‪ ،‬بۆیە تا ئێستاش‬ ‫ئەو سرود و هۆنراوە و گۆرانیانە ڕەگی‬ ‫لە دڵما داكوتاوە‪ ،‬و فێری ئەوەی كردم‬ ‫كە كوردستانی ببم و بناغەیەكی زۆر‬ ‫باش بوو بۆ ئەوەی زیاتر برەو بدەم بە‬

‫هونەر‪ ،‬كە تەمەنم بوو بە نۆ سااڵن بووم‬ ‫بە ئەندام لە گرووپی مندااڵنی خەندە‪،‬‬ ‫ئەو گرووپەش بریتی بوون لە كۆمەڵێك‬ ‫منداڵ كە بەشێوەی (كۆرۆ) بوون و منیش‬ ‫لەگەڵ چەند منداڵێكی دیكە سۆلیست‬ ‫بووین‪ ،‬لەچەندین كاردا بەشداریمان كرد‪.‬‬ ‫پاشان كە خوێندنی ئامادەیم تەواو كرد‬ ‫ڕووم لە كۆلێژی هونەرە جوانەكانی هەولێر‬ ‫بەشی موزیك كرد‪ ،‬لە ماوەی خوێندندا‬ ‫لە سەرجەم چاالكیەكانی بەشی موزیك‬ ‫بەشداریم كرد‪ ،‬پاشان بوومە ئەندام لە‬ ‫گرووپی پەنجە زێرینەكان وەك ژەنیاری‬ ‫ئامێری گیتار گۆرانیبێژ‪ ،‬توانیم كۆلێژ بە‬ ‫سەركەوتووی تەواوی بكەم و پلەی دووەم‬ ‫بەدەست بێنم لە سەر بەشی موزیك و‬ ‫وەكو (معید) بگەڕێمەوە بۆ بەشی موزیك‪،‬‬ ‫وە ئێستاش ئەندامم لە گرووپی ( تاریكی‬ ‫شەو ) كە گروپێكی مۆدێرن ڕۆكە‪ ،‬هەروەها‬ ‫مامۆستام لەبەشی پ��ەروەردەی هونەری‪،‬‬ ‫سكوڵی پ��ەروەردەی��ی بنەڕەتی‪ ،‬زانكۆی‬ ‫سلێمانی‪.‬‬ ‫پ‪/‬بۆ لە نێو ئامێرەكاندا گیتارت هەڵبژارد‬ ‫و‪/‬ئامێری گیتار جۆرە تایبتمەندییەكی‬ ‫هەیە زوو ئاوێتە دەبێت بە رۆح و وە‬ ‫دەتوانێت هێمنت بكاتەوە هەڵبژاردنیشم‬

‫لە ڕووی زانستیەكەیەوە ئەوەیە كە ئامێری‬ ‫گیتار ئامێرێكی فرە دەنگە ( هاڕمۆنی)‬ ‫ە‪ ،‬دەتوانێت بە بێ هاوكاری ئامێری دیكە‬ ‫وەك ( چەنگ ) و ( پیانۆ) بژەنرێ‪،‬‬ ‫س����ەرەڕای ئ���ەوەی ك��ە دەت��وان��ێ��ت وەك‬ ‫باكگراوندێك بە شێوەی دویت (دووانی )‬ ‫لەگەڵ ئامێری دیكەی وەك (ڤیۆلین‪-‬فلوت‪-‬‬ ‫هتد) بژەنرێت جگە لەوەی دەتوانرێت وەك‬ ‫سۆلۆش بەكاربهێنرێت‪ ،‬هەروەها دەتوانێت‬ ‫كاری دابەشكردنی پێبكەیت وەك ئامێری‬ ‫پیانۆ‪ ،‬بەاڵم ئامێری گیتار باشی لەوەدایە‬ ‫كە گواستنەوەی ئاسانترە‪.‬‬ ‫پ‪/‬موزیك چی بە تۆ بەخشی ؟‬ ‫و‪/‬موزیك هەمیشە لە خوێنما وەك خڕۆكە‬ ‫دیێت و دەچێت‪ ،‬هەندێك جار دەمگرێنێت‪،‬‬ ‫هەندێك جار پێكەنینم پێئەبەخشێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫فێری خۆشەویستی كردم و وای لێكردم بە‬ ‫متمانە بە خۆبوون و بێ گوێدان بە ماندوو‬ ‫بوون كارەكانم بە ئەنجام بگەیەنم‪.‬‬ ‫پ‪/‬تا چەند سودت لە كۆلێژی هونەرە‬ ‫جوانەكان و بەشی موزیك وەرگرت؟‬ ‫و‪/‬بەشی موزیك گۆرانكاریەكی گەورەی‬ ‫لە ژیانی مندا خوڵقاند‪ ،‬منی بەشێوەیەكی‬ ‫زانستی و ئەكادیمی پ����ەروەردە ك��رد‪،‬‬ ‫وایلێكردم كە هونەری موزیك وەك زانستێك‬

‫‪23‬‬

‫هــونــەری‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫بناسم‪ ،‬كە بەڕاستی مامۆستایانی بەشی‬ ‫موزیك ئەوپەری هاوكارم بوون لە ماوەی‬ ‫چوارساڵی خوێندنم و هەروەها دووساڵی‬ ‫كاركردنم لە بەشی موزیك وەك ڕاهێنەرێكی‬ ‫هونەری‪ .‬سەرەڕای ئەوەی كە بەشی موزیك‬ ‫ل��ەڕووی بینا و كەمی مامۆستای پسپۆر‬ ‫كەم و كوڕی هەبوو‪ ،‬بە پێویستی دەزانم‬ ‫سوپاسی مامۆستای بەرێز (پ‪.‬ی‪.‬د محمد‬ ‫زازا ) بكەم كە زۆر هاوكاری كردم لە پێناو‬ ‫ئ��ەوەی ببمە ژەنیارێكی باش لە ئامێری‬ ‫(گیتار) و بتوانم شارەزایم هەبێت لە پارچە‬ ‫موزیكیە كالسیكیەكان و تێگەیشتنم هەبێت‬ ‫لە وردەكایەكانیاندا‪.‬‬ ‫پ‪/‬بەرنامەت چی یە لە بواری موزیك؟‬ ‫و‪/‬بەڕاستی بۆ ئەمساڵ بەرنامەم هەبوو‬ ‫بۆ خوێندنی ماستەر لە بواری موزیك تا‬ ‫زیاتر برەو بە ئاستی زانستی خۆم بدەم‪،‬‬ ‫بەاڵم بەشی موزیك خوێندنی دواخست بۆ‬ ‫ساڵی ئایندە‪ ،‬بۆیە ئێستا درێژە بە كاری‬ ‫هونەری خۆم دەدەم‪ ،‬دەمەوێت كارێكی‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪24‬‬

‫گۆرانی و موزیك بە شێوەی كورتە فلیم بە بە جوانترین شێوە نیشان بدات و پەلە‬ ‫نەكات‪.‬‬ ‫ئەنجام بگەیەنم‪.‬‬ ‫پ‪/‬دەت���ەوێ���ت ل��ە ڕێ��ی ه���ون���ەرەوە چ‬ ‫پ‪/‬گرفتەكانت لەم بوارە چین ؟‬ ‫و‪/‬گرفتەكانی بەردەم كارێكی هونەری خزمەتێك بكەی؟‬ ‫و‪/‬س��ەرەڕای ئەوەی كە دەمەوێت كارە‬ ‫وپێشكەوتنی زۆرن‪ ،‬بۆ نمونە بە شێوەیەكی‬ ‫باش زەمینە خۆشناكرێت تاوەكو بتوانیت هونەریەكانم نوێگەری لە خۆی بگرێت‪،‬‬ ‫بەرهەمێكی هونەری بە تێر و تەسەلی كاری دەم��ەوێ��ت لە ڕێگەی ه��ون��ەرەوە الیەنی‬ ‫لەسەر بكەی‪ ،‬چونكە هەمیشە یان گرفت جوانی و تەنگ و چەڵەمەكان و زەحمەتی‬ ‫هەیە لە ڕووی ماددیەوە یاخود لەڕووی ژیان پیشان بدەم هەروەك ئەوەی پێشتر‬ ‫تەكنیكی ك��ارەك��ەوە‪ ،‬چونكە تا ئێستا باسم كرد كە كلیپێك بەشێوەی كورتە‬ ‫ئامێرەكانی دەنگ و ڕەنگمان پێشكەوتوو فلیم ك��ە گۆرانیەكی ل��ە خ��ۆی گرتووە‬ ‫نین و ستۆدیۆكانمان وەكو پێویست نین پێشكەشی دەك��ەم بە گشت منداڵێكی‬ ‫و ئەندازیاری دەنگمان نییە و كەسانی بێنازی فەرامۆشكراوی سەر شەقام كە‬ ‫شارەزاش لەو بوارە پێویستیان بە زیاتر بێبەشن لە خوێندن و خۆشیەكانی ژیان‬ ‫فێربوونە‪ ،‬بۆیە كارە هونەرییەكانی وەك ئەو بەرهەمەش ناوی (خەونی منداڵێكی‬ ‫موزیك و گۆرانی زۆربەی كات پێچەوانەی سەر شەقام )ە‪ ،‬هەروەها كاری دووەمیشم‬ ‫خواستی خۆت دەردەچن‪ ،‬هەموو كارێكی كارێكە پێشكەشە بە گشت مامۆستاینی‬ ‫باشی هونەری پێویستی بە هاوكاری ماددی كوردستان‪ .‬من هیوادارم خزمەتی هونەر‬ ‫و مەعنەوی هەیەو پێویستە خاوەن كاری بكەم تا بتوانم هونەرەكەم خزمەتی خەڵك‬ ‫هونەریش ئارام گربێت تاوەكو كارەكەی و كوردستان بكات‪.‬‬

‫هــونــەری‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫هونەرمەند ئازاد جەلەوالیی‪:‬‬ ‫خەڵكی حەزی لە گۆرانی هەڵپەڕكێیە‪،‬‬ ‫بۆیە لەو رێگەوە هەوڵدەدەم خۆشی‬ ‫بخەمە نێوو دڵیانەوە‬ ‫دیمانە‪ :‬سەربەست برزو‬

‫مامۆستا حەسەن زیرەك‬ ‫هەمیشە دەنگی لە نێو‬ ‫مێشكمدا دەجوڵێتەوە و‬ ‫زۆر كاریگەری لە سەرم‬ ‫هەیە‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫و‪/‬بەلێ موچەكە تەنها (( ‪ )) 60‬هەزار‬ ‫دینار بوو ئەمە چی كاریگەری لە سەر حكومەت‬ ‫دروست دەكات‪ ،‬من زۆر دڵخۆش بوم بەو ((‬ ‫‪ )) 60‬هەزار دینارە‪ ،‬چونكە هەستم دەكرد كە‬ ‫من هونەرمەندم و رێزم لێ دەگریێت بە داخەوە‬ ‫بڕیان‪.‬‬ ‫پ‪/‬ئازاد جەلوالیی جگە لە برینی موچەكەی‬ ‫گلەیی تری هەیە؟‬ ‫و‪ /‬بەڵێ من گلەیی لەوە دەكەم كە دەیان‬ ‫تەلەفزیۆن و رادی���وو و رۆژن��ام��ە هەیە لەم‬ ‫واڵتە ئێمەدا بە تایبەتی لە دەڤەرەكە روژێك‬ ‫بانگێشتی ئێمەیان نەكردوە جگە لە رادیوی‬ ‫مەدەنیەت و رۆژنامە بەرێزەكەتان كە منیان بە‬ ‫سەركردەوە‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫هونەرمەند ئازاد جەلەوالیی لە ساڵی ‪1978‬‬ ‫لە شارۆ چكەی جەلەوال لە دایك بوو‪ ،‬یەكێكە‬ ‫لەهونەرمەندە دیارەكانی شارۆچكەی جەلەوال‪،‬‬ ‫جێی دەستی دیارە لە بواری هونەر ومۆسیقا‬ ‫ل��ەودەڤ��ەرە‪ ،‬بۆیە بەپێویستمان زان��ی ئەم‬ ‫دیمانەی لەگەڵ سازبدەین‬ ‫پ‪/‬لەكەیەوە دەستت داوەتە كاری هونەری‬ ‫وكێ هاندەرت بوو؟‬ ‫و‪/‬لە ساڵی ‪ 1991‬وە دەستم بەكاری هونەری‬ ‫كردوە لەشاری جەلەوال وبەغداد‪ ،‬برایەكم بەناوی‬ ‫محمد حمید هاندەرم بو لە ك��اری هونەریم‬ ‫هەمیشە هەوڵی دەدا و ئاواتی ئەوە بو كە ببمە‬ ‫هونەرمەند‪ ،‬هەروەها لەماڵەوە كە سێك نەبوو‬ ‫رێگرم بێت هەموو هاوكارم بون‪.‬‬ ‫پ‪/‬ئازاد جەلەوالیی گۆرانی بۆكێ دەڵێت؟‬ ‫و‪/‬من گۆرانی بۆخاك ونیشتمان و شارەكەم‬ ‫دەڵێم‪ ،‬جەلەوال كەساڵەهای ساڵە لەژێر دەستی‬ ‫رژێم دەچەوسایە و ئێستاش بەهۆی تیرۆرەوە‬ ‫وێران بوە بۆیە لە ناخەوە گۆرانی بو شارەكەم‬ ‫دەڵێم‪.‬‬ ‫پ‪/‬زۆرج����ار دەبینرێت هونەرمەند ئ��ازاد‬ ‫جەلەوالیی گۆرانی شادی دەڵێ هۆكارچیە؟‬ ‫و‪/‬لەبەر ئەوەی خەڵكی بەگشتی حەزی لە‬ ‫گۆرانی هەڵپەڕكێیە بۆیە لەو رێگەوە هەوڵدەدەم‬ ‫كە خۆشی وشادی بخەمە نێوو دڵی خەڵكەوە‪.‬‬ ‫پ‪/‬ئێستا رەوشی هونەر چۆنە لە شارۆچكەی‬ ‫جەلەوال؟‬ ‫و‪/‬لەشارۆچكەی جەلەوال ن��ەوەك هونەر‪،‬‬ ‫بەڵكو ژیان نەماوە‪ ،‬چونكە لە دوایی پرۆسەی‬ ‫ئازادییەوە بەدەست تیرۆرەوە دەناڵێنێ زۆربەی‬ ‫زۆری كوردەكانی جەلەوال شارەكەیان بەجێ‬ ‫هێشت‪ ،‬هەروەها هونەر الی تیرۆرستان كارێكی‬ ‫ح��ەرام ون��اڕەوای��ە بۆیە ژیانمان هەمیشە لە‬

‫مەترسیدایە هیوادارین كە حكومەتی‬ ‫هەرێمی كورستان هێزی پێشمەرگە‬ ‫رەوان����ەی ج��ەل��ەوال ب��ك��ات و ل��ەوێ‬ ‫جێگیریان بكات بۆ پاراستنی ژیانی‬ ‫هاواڵتیان هەروەها‪.‬‬ ‫پ‪/‬هونەر چی بۆ ئازاد جەلەوالیی‬ ‫كردوە وچی لێت سەندوە؟‬ ‫و‪/‬خ��ۆش��ەوی��س��ت��ی ج��ەم��اوەر الی م��ن هە‬ ‫مووشتێكە ئەوەی كەلەمنی سەندوە‪ ،‬هەندێك‬ ‫جار خەڵكانێك هەیە بە چاوی سوك سەیرمان‬ ‫دەك���ەن ت��اك��و ئێستا ب��ەب��اش��ی ل��ەه��ون��ەری‬ ‫نەگەشتون‪.‬‬ ‫پ‪/‬بەدەنگی كام لە هونەرمەندە رەسەنەكانی‬ ‫كورد سەرسام دەبی یا خود كاریگەریان لە‬ ‫سەرت هەیە؟‬ ‫و‪/‬مامۆستا حەسەن زیرەك هەمیشە دەنگی‬ ‫لە نێو مێشكمدایە دەجوڵێتەوە و زۆر كاریگەری‬ ‫لە س��ەرم هەیە‪ ،‬ه��ەروەه��ا ن��وری باریكە كە‬ ‫هونەرمەندێكی سنوری خۆمانە و مامۆستا ناسر‬ ‫رەزازی‪.‬‬ ‫پ‪/‬سەندیكای هونەرمەندانی كوردستان چی‬ ‫بۆ ئ��ازاد جەلەوالیی ك��ردوە یاخود تا چەند‬ ‫توانیویەتی خزمەتی هونەرمەندانی دەڤەرەكە‬ ‫بكات؟‬ ‫و‪/‬سەندیكای هونەرمەندانی كوردستان‬ ‫لە دەڤ���ەری گەرمیان هیچ بۆنێكیان نییە‬ ‫ونازانم بارەگاكەیان لە كوێیە وهیچ خزمەتی‬ ‫هونەرمەندانیان نە كردوە ئە مانە خزمەت بەكێ‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫پ‪/‬وەك بیستمان ماوەیەك موچەی رێزلێنانت‬ ‫هەبوو دواتر بڕیان هۆكاری چی بوو‪ ،‬ئایا ئێوە‬ ‫بە هونەرمەند نازانن یا خود موچەی ترتان‬ ‫هەیە؟‬

‫‪25‬‬

‫جـوگـرافـی‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫أ‪/‬ئاسیا‬ ‫‪/23‬ژاپۆن(یابان)‬

‫هەرجارەو واڵتێك‬

‫چۆمان تەقێدین‬

‫‪/1‬ن�����اوی ف���ەرم���ی‪ /‬ئ��ی��م��پ��رات��ۆری��ای‬ ‫ژاپۆن(یابان)‪.‬‬ ‫‪/2‬پایتەخت‪ /‬تۆكیۆ ‪ 13.500.000‬كەس‪.‬‬ ‫‪/3‬مانای واڵت‪ /‬وش��ەی یابان(ژاپۆن)‬ ‫لەوشەی نیهۆن وەرگ��ی��راوە كەوشەێكی‬ ‫چینییە كەواتەی واڵتی خۆری خۆرهەاڵت‬ ‫یان واڵتی خۆرهەاڵتی خۆر‪ ،‬بەاڵم گەالنی‬ ‫خۆرهەاڵتی ناوەند بەیابان ناوزەندی ئەكەن‪،‬‬ ‫ناوی ئینگلیزی و زمانەكانی تری ئەوروپا‬ ‫جاپان ناوزەندی ئەكەن كەلەوشەی ژۆینی‬ ‫چینییەوە وەرگیراوە‪.‬‬ ‫‪/4‬دانیشتوان‪ 135.000.000 /‬كەس‪.‬‬ ‫‪/5‬رووب�����ەر‪ 377.850 /‬كیلۆمەتر‬ ‫چوارگۆشە‪.‬‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫‪26‬‬

‫‪/6‬ڕۆژی سەربەخۆیی‪ /‬هەر لەكۆنەوە شنتۆ‪ ،%8‬مەسیحی‪ ،%2‬شەمانی‪،%0.85‬‬ ‫ئیسالم‪ ،%0.11‬هیندۆس‪.%0.04‬‬ ‫واڵتێكی سەربەخۆ بووە‪.‬‬ ‫‪/9‬زمان‪ /‬یابانی(ژاپۆنی) زمان فەرمییە‪.‬‬ ‫‪/7‬ن����ەت����ەوە‪19 /‬ن����ەت����ەوەی تێدایە‬ ‫‪/10‬دراو‪ /‬یەن=‪100‬سن‪.‬‬ ‫كەئەمانەن‪.‬‬ ‫‪/11‬زانینی خوێندن ونووسین‪%100 /‬‬ ‫ژاپ�����������ۆن‪ ،%97.8‬ك��������ۆری‪،%0.7‬‬ ‫چ����ی����ن(ه����ان)‪ ،%0.6‬ف��ی��ل��ی��پ��ن‪ ،%0.3‬تەنها واڵتە كەڕێژەی خوێندن تێیدا لەسەدا‬ ‫ب�����ەرازی�����ل�����ی‪ ،%0.2‬ئ���ای���ن���ۆ‪ ،%0.1‬سەدە كەئەمەش بۆتە هۆكاری پێشكەوتنی‬ ‫ری�����وك�����ی�����وان‪ ،%0.04‬ه���ی���ن���د‪ ،%0.04‬ئەو واڵتە لەبوارەكانی ژیان‪.‬‬ ‫‪/12‬رژێمی دەسەاڵت‪ /‬ئیمپراتۆریەتێكی‬ ‫ڤ��ی��ت��ن��ام‪ ،%0.04‬ئ��ەن��دەۆن��ووس��ی‪،%0.03‬‬ ‫پ��اك��س��ت��ان��ی‪ ،%0.02‬دیموكراسی لیبراڵییە‪ ،‬لەهەبوونی دوو‬ ‫ڕووس‪،%0.02‬‬ ‫بنگاڵی‪ ،%0.02‬ئورۆك‪ ،%0.02‬نیفچ‪ ،%0.02‬ئەنجوومەن كەیەكەمیان ئەنجوومەنی‬ ‫فارس‪ ،%0.02‬مەگۆڵ‪ ،%0.01‬كورد‪ ،%0.01‬وەزیرانە‪ ،‬دووەمیان ئەنجوومەنی نوێنەرانە‪،‬‬ ‫یەكەمیان ئەنجوومەنی نیشتمانییەكە‬ ‫تورك‪.%0.01‬‬ ‫‪/8‬ئایین‪/‬بێ دی���ن‪ ،%67‬ب���وزی‪ ،%22‬ل��ە‪500‬ئ��ەن��دام پێكهاتووە و دووەم��ی��ان‬

‫جـوگـرافـی‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫‪www.‬‬ ‫‪lawanikurdistan. org‬‬

‫ئەنجوومەنی ڕاوێژكارییەكەلە‪ 252‬ئەندام‬ ‫پێكهاتووە‪.‬‬ ‫‪/13‬داه��ات��ی نەتەوەیی‪ 405 /‬تریلیۆن‬ ‫دۆالر لەساڵێكدا‪.‬‬ ‫‪/14‬بەشی تاك لەداهاتی نەتەوەیی‪/‬‬ ‫‪ 30.000‬دۆالر‪.‬‬ ‫‪/15‬زەویی كشتوكاڵی‪ %14 /‬لەرووبەری‬ ‫واڵت‪.‬‬ ‫‪/16‬بەرهەمی كشتوكاڵی‪ /‬میوەجات‪،‬‬ ‫تەڕە‪ ،‬پەتاتە‪ ،‬برنج كەهەڵكەوتەی خاكی‬ ‫بەشێوەیەكە كەئەتوانێرێ لەساڵێكدا‬ ‫دووج���ار س��ەوزب��ێ��ت‪ ،‬ك��رن��ەب ڕەنگەبێ‬ ‫تەنهالەخاكی یابان(ژاپۆن)سەزەو بێت‪،‬‬ ‫گەنم‪ ،‬جۆ‪ ،‬چەوەندەری شەكر‪ ،‬توتن‪.‬‬ ‫‪/17‬سامانی ئاژەڵی‪ /‬پەلەوەر ‪26‬ملیۆن‬ ‫سەر‪ ،‬بەراز‪11‬ملیۆن سەر‪ ،‬مانگاوگامێش‬ ‫‪6‬ملیۆن سەر‪.‬‬ ‫‪/18‬بەرهەمی كارەبا‪976 /‬ملیار كلیۆوات‬ ‫كاژمێر‪.‬‬ ‫‪/19‬سامانی سروشتی‪/‬زێر‪ ،‬زیو توتیا‪،‬‬ ‫خەڵوز‪ ،‬نوحاس‪ ،‬ئاسن‪ ،‬مس‪ ،‬قورقۆشم‪،‬‬ ‫كبریت‪.‬‬

‫‪/20‬پ��ی��ش��ەس��ازی��ی��ەك��ان��ی‪ /‬كەلوپەلی‬ ‫كارەبایی و ئەلكترۆنی‪ ،‬مادەی كیمیاویی‪،‬‬ ‫ئاسن و پۆال‪ ،‬كەلوپەلی زانستی‪ ،‬ئۆتۆمبیل‬ ‫وپێداویستەكانی‪ ،‬دەرهێنانی كانزاكان‪،‬‬ ‫پیتاندنی یۆرانیۆم كەبۆمەبەستی ئاشتی‬ ‫س���وودی ل��ێ وەرئ��ەگ��رێ‪ ،‬ڕاوە ماسی‪،‬‬ ‫دورستكردنی كەشتی‪ ،‬بەرهەمەكانی ڕستن‬ ‫وچینین‪ ،‬گەلێ بەرهەمی تر لەكارگەكانی‬ ‫دورست ئەكرێ وەكو ئامێری مۆبایل‬ ‫‪/21‬دەرچ���ووەك���ان���ی‪ /‬ئۆتۆمبێل و‬ ‫پێداویستەكانی‪ ،‬كەشتی‪ ،‬كەلوپەلی‬ ‫كارەبایی وئەلكترۆنی‪ ،‬مادەی كیمیاویی‪،‬‬ ‫بەرهەمی ئاسن وپۆاڵ‪ ،‬كەلوپەلی زانستی‪،‬‬ ‫مۆبایل‪ ،‬جل وبەرگی ئامادەكراو‪ ،‬وەگەلێ‬ ‫بەرهەمی تر‪.‬‬ ‫‪/22‬هاتووەكانی‪ /‬سوتەمەنی بەتایبەتی‬ ‫نەوت‪ ،‬كەلوپەلی خۆراكی‪ ،‬ئاژەڵی زیندوو‪،‬‬ ‫دار‪ ،‬خۆری‪ ،‬ئاسنی خاوی‪ ،‬مادەی كیمیاویی‬ ‫خاو‪ ،‬نوحاسی خاو‪ ،‬بۆكسیت‪ ،‬بەرهەمی‬ ‫ڕستن وچینین‪.‬‬ ‫‪/23‬ه��اوب��ەش��ی ب��ازرگ��ان��ی‪ /‬ئەمریكا‪،‬‬ ‫ڕووسیا‪ ،‬واڵتانی یەكێتی ئەوروپابەگشتی‬

‫فەرەنسا بە تایبەتی‪ ،‬واڵتانی باشووری‬ ‫خۆرهەاڵتی ئاسیا‪ ،‬واڵتانی خۆرهەاڵتی‬ ‫ناوەند‪ ،‬جەزائیر و واڵتانی تری عەرەبی‪.‬‬ ‫‪/24‬شارە گرنگەكانی‪/‬یۆكۆهاما‪ ،‬ئۆساكا‪،‬‬ ‫ناگۆیا‪ ،‬هیرۆشیما‪ ،‬ناكازاكی‪ ،‬كاوزاكی‪،‬‬ ‫ئۆزاكاچیتا‪ ،‬فۆكۆكا‪ ،‬كاواساكی‪ ،‬كاناگاوا‪،‬‬ ‫كیتاكیوشو‪ ،‬كوبە‪ ،‬كیویو‪ ،‬سایتاما‪،‬‬ ‫سابۆرو‪ ،‬شندا‪ ،‬شیزۆكا‪.‬‬ ‫‪/25‬پێگەوسنووری جوگرافی‪ /‬خۆرهەاڵتی‬ ‫ئاسیا‪ ،‬هیچ واڵتێك هاوسێی ژاپۆن(یابان)‬ ‫نییە‪ ،‬چونكە ئەو واڵتە لەهەر چوار الوە‬ ‫بەدەریا دەورە دراوە‪.‬‬ ‫‪/26‬داب��ەش��ی جوگرافی‪ /‬دابەشكراوە‬ ‫ب��ەس��ەر هەشت ن��اوچ��ەدا‪ ،‬كەئەوانیش‬ ‫دابەشكراون بەسەر ‪47‬پارێزگادا‪.‬‬ ‫‪/‬كورتەیەك لەمێژووی ژاپۆن(یابان)‪/‬‬ ‫هەرلەكۆنەوە واڵتەكە ئاوەدان بووە‪ ،‬نەتەوەی‬ ‫ئاینۆلێ ژیاوە‪ ،‬دواتر ژاپۆنییەكان لەچینەوە‬ ‫كۆچیان بۆ واڵتەكەكرد‪ ،‬بەمەش ئاینۆییەكان‬ ‫كەدانیشتوانی ڕەسەنی واڵتەكەبوو لەژێر‬ ‫فشاری ژاپۆنییەكان بەشێكی زۆری واڵتەكە‬ ‫چۆڵكرد‪ ،‬بەاڵم تائێستا لەدوورگەی هۆكایدۆ‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫‪27‬‬

‫جـوگـرافـی‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪28‬‬

‫بوونیان م��اوە‪ ،‬بەاڵم ژاپۆنییەكان بەپێی‬ ‫ئەفسانەكانیان كە گوایە واڵتی یابان لەالیەن‬ ‫خواوەندی ڕۆژ دورستكراوە‪ ،‬نەوەێكی خۆی‬ ‫بەناوی جیمۆ(‪585-660‬پ‪.‬ز)بووە‪ ،‬یەكەم‬ ‫ئیمپراتۆری یابان ئیتر بەم شێوەیە مێژووی‬ ‫سیاسی یابان دەستی پێ كرد‪ ،‬ئەو سەردەمە‬ ‫بەسەردەمی كالسیكی ناوئەبرێت كەلەنێوان‬ ‫س����ااڵن����ی(‪660‬پ‪.‬ز‪270-‬ز) وەل���ەو ساڵدا‬ ‫هۆزی یاماتۆ توانی دەست بە سەرعەرشی‬ ‫ئیمپراتۆریەت بگرێت كە تاساڵی (‪549‬ز)‬ ‫لەدەسەاڵتدامانەوە‪ ،‬لەماوەی دەسەاڵتی‬ ‫هۆزی یاماتۆ‪ ،‬دەوڵەتی گۆكۆریۆی كۆری‬ ‫توانی بەشی باكووری یابان داگیربكات‪،‬‬ ‫لەساڵی(‪549‬ز)بنەماڵەی ئاسوكا دەستیان بە‬ ‫سەرعەرشداگرت‪ ،‬توانییان لەساڵی(‪668‬ز)‬ ‫دووبارە ناوچەی باكوور بگرنەوە‪ ،‬دەسەاڵتی‬ ‫ئەوبنەماڵەیە تاساڵی(‪715‬ز) درێژەی كێشا‪،‬‬ ‫بنەماڵەی نارالە هەمان ساڵدا دەستییان‬ ‫بەعەرشی ئیمپراتۆریدا گرت تاساڵی(‪781‬ز)‬ ‫وەدواتر خانەدانی هییان كەناوەكەی شاری‬ ‫هییان هاتووە دەسەاڵتیان بەدەستەوەگرت‪،‬‬ ‫لەساڵی(‪1853‬ز)ئەمریكا داوای لەژاپۆن كردن‬ ‫بۆ بەستنی پەیوەندی دیپلۆماسی و بازرگانی‬ ‫وەیابانیش بەداواكەی ئەمریكا ڕازی بوو‬ ‫كەئەمەش بووە سەرەتای پەیوەندی نێوان‬ ‫هەردوو واڵت‪ ،‬لەساڵی(‪1868‬ز)مۆتسۆهییتۆ‬ ‫ب��ەن��ازن��اوی م��ی��ج��ی(‪1912-1868‬ز)ب��ووە‬ ‫ئیمپراتۆری ژاپۆن وەپایتەختی لەكیۆتۆوە‬ ‫گواستەوە بۆئیدۆ(تۆكیۆی ئێستا)وەدەستی‬ ‫دایە چاكسازی ئابووری وهەڵوەشاندنەوەی‬ ‫سیستەمی دەرەبەگایەتی و دامەزراندنی‬ ‫سوپایەكی بەهێز‪ ،‬كەئەوەیش بەزۆر بوو‪،‬‬ ‫ب��ووە هۆی بەرپابوونی جەنگی ناوخۆیی‬ ‫بەناوی جەنگی بۆشین لەنێوان سوپای‬ ‫واڵت وشۆڕشگێڕانی شوگونیەتۆكۆگارا‪،‬‬ ‫وحكومەتی پەرلەمانی لەساڵی(‪1889‬ز)‬ ‫دامەزراند‪ ،‬لەنێوان سااڵنی(‪1895-1894‬ز)‬ ‫شەڕوپێكدادان بەرپابوو لەنێوان یابان‬ ‫وچین بەناوی جەنگی یەكەمی یابان وچین‪،‬‬ ‫كە بوە هۆی دەركردنی چین لەهەریەكە‬ ‫لەتایوان (فۆرمۆزا) و كۆریا و دوورگ��ەی‬ ‫بیسكادوریس ونیمچە دوورگ��ەی لیاودۆنگ‬

‫وب��اش��ووری منشۆریا كەئەوەیش بەپێی‬ ‫رێكەوتننامەی شیمۆنۆسیكی كەلە‪/17‬‬ ‫ئەبریل‪ 1895/‬لەنێوان یابان وچین بوو‬ ‫ڕوویاوئەڵمانیاوفەرەنسا‪،‬‬ ‫بەناوبژیوانی‬ ‫ل��ەس��اڵ��ی(‪1902‬زب��ەری��ت��ان��ی��ا پەیمانێكی‬ ‫ب��ەرگ��ری��ی��ان ڕێ��ك��خ��س��ت و ل��ەن��ێ��وان‬ ‫س���ااڵن���ی(‪1905-1904‬ز)ش���ەڕ و پێكدادان‬ ‫بەرپابوو لەنێوان هێزەدەریاییەكانی یابان و‬ ‫ڕووسیای قەیسەری كەجەنگەكە بەهێرشی‬ ‫كەشتیگەلی یابانی دەستی پێكرد كەهێرشی‬ ‫كردە سەر بەندەری پۆرت ئارسەری ڕووسی‬ ‫لەباكووری منشۆریاوەلە‪/10‬فێبرایر‪1904/‬‬ ‫یابان جەنگی دژی ڕووس��ی��ای قەیسەری‬ ‫ڕاگەیاند‪ ،‬بەمەش جەنگ لەنێوان هەردوو‬ ‫واڵت هەڵگیرساوە لەمیانەی ئەو جەنگەدا‬ ‫جەنگێكی دوو ڕۆژە ناوی تسوشیماڕوویدا‬ ‫لە‪/28-27‬مایو‪ 1905/‬كەهەریەكە هێزەكانی‬ ‫ه��ەردوو واڵت هەوڵیاندا كۆریاداگیربكەن‬ ‫بەاڵم ڕووسیای لەو جەنگە شكستی هێنا‪،‬‬ ‫وەلە‪/7‬سێپمبر‪ 1941/‬ژاپ��ۆن هێرشێكی‬ ‫ئاسمانی كردە سەر بەندەری پێرل هاربوری‬ ‫دوورگەی هاوای كەبنكەی ئاسمانی هێزەكانی‬ ‫ئەمریكابوو كەبووە هۆی كوژرانی‪2.402‬كەس‬ ‫لەسەرباز وسیڤیلی ئەمریكی‪ ،‬ئەوەبوو هۆی‬ ‫ئەمریكا لە‪/8‬دیسمبر‪1941/‬هاتەناوجەنگی‬ ‫دووەم��ی جیهانی بۆپشتیوانی هێزەكانی‬ ‫ه��اوپ��ەی��م��ان��ان(ی��ەك��ێ��ت��ی س��ۆڤ��ێ��ەت‬ ‫وبەریتانیاوفەرەنسا)بەدژی هێزەكانی(یابان‬ ‫وئەڵمانیاوئێتاڵیا)‪ ،‬وەل��ەس��اڵ��ی(‪1942‬ز)‬ ‫هێزەكانی یابان هێرشیان كردە سەریەكە‬ ‫لەواڵتانی تایالندوبۆرما(میانمار)وفیلیپین‬ ‫وئەندەونووسیا ومالیۆو باكووری گینیای‬ ‫نوێیی دا‪ ،‬داگیری ك��ردن‪ ،‬دوای هەریەكە‬ ‫لە ئیتاڵیا و ئەڵمانیا خۆیان دابەدەست‬ ‫هاوپەیمانانەوەبەمەش جەنگ لەئەوروپا‬ ‫كۆتایی هات تەنها لەیابان و زەریای هادی‬ ‫مابوو‪ ،‬كەئەوەبوو هێزەكانی ئەمریكا توانی‬ ‫هەردوو دوورگەی ئوكیناوا وریكیۆی یابانیان‬ ‫داگیركرد‪ ،‬لەپێناو خۆبەدەستەوەدانی‬ ‫یابان لەڕێكەوتی‪/6‬ئەگۆست‪1945/‬بەچەكی‬ ‫ناوكی هێرشی كردەسەر شاری هیرۆشیما‬ ‫ك��ەب��ووە ه��ۆی ك���وژران���ی‪140.000‬ك���ەس‬

‫وب��ری��ن��دارب��وون��ی‪90.000‬ك��ەس‪ ،‬وەل���ەدوای‬ ‫سێ ڕۆژ لەهێرشی یەكەم واتەڕێكەوتی‪/9‬‬ ‫ئەگۆست‪ 1945/‬هێرشی دووەم كرایەسەر‬ ‫ناگازاكی كەبووەهۆی كوژرانی ‪80.000‬كەس‬ ‫وبرینداربوونی ‪69.000‬ك��ەس‪ ،‬كەبووەهۆی‬ ‫ئ���ەوەی ی��اب��ان ل��ە‪/15‬ئ��ەگ��ۆس��ت‪/‬ه��ەم��ان‬ ‫س��اڵ خ��ۆی داب��ەدەس��ت هاوپەیمانان‪،‬‬ ‫هێزەكانیان چوونەنا و یابانەوە‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بوو ئەوناوچەوواڵت وشوێنەداگیركراوانەی‬ ‫ك��ەی��اب��ان داگ��ی��ری ك��ردب��وون‪ ،‬واڵت��ەك��ان‬ ‫سەربەخۆی خۆیان ب��ەدەس��ت هێنایەوە‬ ‫ودوورگ���ەون���اوچ���ەك���ان���ی ت���رگ���ەڕان���ەوە‬ ‫سەرواڵتەكانی خۆیان‪ ،‬وەلەساڵی(‪1947‬ز)‬ ‫لەژێرسەرپەرشتی ژەن��ەڕاڵ دۆگ�لاس ماك‬ ‫ئ��ارس��ەری فەرماندەی گشتی هێزەكانی‬ ‫ئ��ەم��ری��ك��ا ل��ەن��اوچ��ەی زەری�����ای ه��ادی‬ ‫دەستوورێكی نوێ بۆیابان نووسرا وەبەپێی‬ ‫ئەو دەستوورەنوێیە دەسەاڵتی ئیمپراتۆر كەم‬ ‫كرایەوە وەواڵتەكەبووە دەوڵەتی دیموكراسی‬ ‫وەدوای ماوەی كەم یابان دووبارەئاوەدان‬ ‫كرایەوە‪ ،‬وەواڵت گەڕایەوەباری ئاسایی خۆی‪،‬‬ ‫دەستیكردن بەپێشكەوتن‪ ،‬لەساڵی(‪1956‬ز)‬ ‫یابان بووە ئەندامی نەتەوەیەكگرتووەكان‪،‬‬ ‫لەساڵی(‪1972‬ز)دوورگەكانی ئۆكیناواوریكیۆ‬ ‫گەڕانەوەسەر خاكی یابان‪ ،‬وەئیتر یابان‬ ‫بەهیچ ش��ێ��وەی��ەك ب��ەش��داری لەچاالكی‬ ‫س��ەرب��ازی ل�����ەدەرەوەی س��ن��ووری یابان‬ ‫نەكردووە‪ ،‬لەساڵی(‪2003‬ز)یابان بۆیەكەم‬ ‫لەدوای جەنگی دووەمی جیهانی بەشداری‬ ‫لەجەنگی سێیەمی كەنداو(جەنگی ئازادی‬ ‫ع��ێ��راق)ل��ەپ��اڵ هێزەكانی هاوپەیمانان‪،‬‬ ‫وەس��ااڵن��ە یابان ڕووب����ەڕووی بومەلەرزە‬ ‫وەلەڕێكەوتی‪/11‬مارس‪2011/‬‬ ‫ئەبێتەوە‪،‬‬ ‫بومەلەرەزێك بەتاوی تسونامی تۆهۆكۆ‬ ‫لەناوچەی فۆكۆشیمای یابانی دا كەبووەهۆی‬ ‫م���ردن���ی‪ 15.641‬ك��ەس وب��ری��ن��دارب��وون��ی‬ ‫‪2.776‬ك��ەس وبێ سەروشوێنی ‪16.224‬‬ ‫كەسی تر‪ ،‬وەوێران بوونی فرۆكەی سندای‬ ‫بەتەواویی‪ ،‬وەبومەلەرزەیەخەریك بێتە هۆی‬ ‫تەقاندووەی بنكەی ئەتۆمی فۆكۆشیما‬ ‫كەئەوەش ئەبووە هۆی ڕوودانی كارەساتێكی‬ ‫گەورەلەیابان وناوچەوجیهاندا‪.‬‬

‫گــشــتــی‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫مرۆڤ لە نێوان غەریزە و نەریت دا‬ ‫شەوكەت برادۆستی‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫روونکردنەوە‪ :‬لە ژمارەی رابردوودا ئەم وتارەی کاک شەوکەت برادۆستی باڵو کرایەوە کە بە هەڵە وێنەی نووسەرەکە دانرابوو‪ .‬بۆیە داوای لێبوردن لە خوێنەران دەکەین‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫مرۆڤ بوون بە واتای هەموو ئەو غەریزە‬ ‫خ��ۆرس��ك و مادیانە دێ��ت كەلەبنیاتی‬ ‫مرۆڤدا جێگیرن‪ ،‬كۆمەڵكاش ئەو پانتاییە‬ ‫بەرفراوانەی گێتیە كە مرۆڤ بۆژیان تێیدا‬ ‫لە كێبركێكی و هەولێ سەخت و ئاڵۆزدایە‬ ‫و ع��ەوداڵ��ی تێركردنی غەریزەكانیەتی‬ ‫هایدیگەر دەڵی مرۆڤ بونەوەرێكی ناتەواوە‬ ‫لە كۆششدایە بۆ تەواوكردنی خۆی! هیچ‬ ‫مرۆڤێك نییە بەدەربێت لە كرداری باش‬ ‫هەروەها كرداری خراپ‪ ،‬هیچ مرۆڤێك نیە‬

‫پاڵنەری توندو تیژی و هەڵچون و سەرە‬ ‫رۆیی نەبێت‪ ،‬هەروەها ئارامی و بەخشندەیی‪،‬‬ ‫هیچ مرۆڤێك نییە خولیای سامانی زۆر و‬ ‫ناو ناوبانگ نەبێت هیچ مرۆڤێك نیە حەزی‬ ‫سێكس والی پڕ نە بێت و ئارەزووی زیاتر‬ ‫نەكات‪ ،‬هەموو ئەوانەی كە دەبنە رێگر لە‬ ‫بەردەم غەریزەكانی مرۆڤ نەریتە یاخود‬ ‫ئاین یان یاساێكی ترسێنەرە‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫زۆرج��ار پێگیر ب��وون بە هەندێ غەریزە‬ ‫الدانە لەیاسای ئەو بەهایانەی كە كۆمەڵگا‬ ‫دایدەرێژێ‪ ،‬بۆنمونە پیاو ئارەزووی فرەژنی‬ ‫دەكات‪ ،‬بەاڵم ئەمە بۆ ئافرەت تاوانێكی‬ ‫گەورەیە هەرگیز ئافرەت بۆی نییە داوای‬ ‫فرەپیاوی بكات (ئانا خارسیسی یۆنانی‬ ‫دەڵێ ئەخالق كۆمەڵە هەواو هەوەسێكی‬ ‫كۆمەڵگایە ئەگەر لە نێوان كۆمەڵگاكان‬ ‫شەن وكەوی نەریتەكان بكرێت ئەوە هیچ‬ ‫شتی بە پیرۆزی و جێگیری نامێنتەوە)‬ ‫واتە جیاوازی هەیە لە نێوان ئاین و نەریتی‬ ‫كۆمەڵگاێك و كۆمەڵگاێكی تر‪ ،‬ئەشێ‬ ‫ئەوەی لێرە تاوان بێت لە شوێنێكی تر‬ ‫ئاسایی بێت‪ ،‬ناشرینی لە ئاكاری نەریتی‬ ‫شوێنك جوانی ئاكاری نەریتی شوێنێكی تر‬ ‫بێت‪ ،‬واقیعی مرۆڤ ئاڵۆزە ناتوانرێ بخرێتە‬ ‫هیچ هاوكێشەیەكی زانستی و وێنەیەكی‬ ‫راستەقینەی بۆ بكێشرێ‪ ،‬لە گۆشەیەكی‬ ‫وەس��ت��او قەتیس بكرێ م��رۆڤ هەرگیز‬ ‫ناتوانێ تەنها بە ئاراستەیەك پێگیر بێت‬ ‫و گوزەركات‪ ،‬ناتوانێ تا سەر بە نەریت و‬ ‫یاساێكەوە پابەند بێت و ال نەدات‪ ،‬بۆیە‬ ‫هەركاتێ پاڵنەرێكی مادی یاخود سێكسی‬ ‫یانیش كۆمەاڵیەتی بیجوڵێنێ ئەشی تاوانێك‬ ‫ئەنجام بدات و ئەو ئاراستە باوە بگۆرێ و‬

‫پێشێلی كۆت و بەندی نەریت و ئاین و‬ ‫یاسا بكات‪ ،‬تاوانناسێكی ئەمریكی بەناوی‬ ‫(هیرشی) (دەڵێ هەموومان دەمانەوێت‬ ‫گەر بتوانین) مەبەستی ئەوەیە كە مرۆڤ‬ ‫بە سروشتی خۆی حەز خوازە هەوڵ دەدات‬ ‫تا ئارەزووەكانی تێر بكات بۆیە (هیرشی)‬ ‫دەڵ��ێ هەرگیز نابێت بڵێین ئەم مرۆڤە‬ ‫بۆچی تاوانی ئەنجام داوە‪ ،‬تاوان بە مانای‬ ‫شكاندنی نەریت و یاسای كۆمەڵگا دێت لە‬ ‫راستیدا ئەو نەی توانیوە زاڵ بێت بەسەر‬ ‫پاڵنەرێكی خۆرسكی خۆیدا‪ ،‬كە رەنگبێ‬ ‫ئەمرۆ یاسبەی لە ئێمەشدا رووبدات‪ !.‬لە‬ ‫هەندێ واڵتیشدا داوا دەكرێ كە تاوانبار‬ ‫نەخرێتە بەندیخانە‪ ،‬بۆ تەمبێ كردن و‬ ‫سزا وەرگرتن بۆ ئەوەی لە چاوی دەوروبەر‬ ‫بە تاوانبار نەناسرێ‪ ،‬كە ئەمەش دەبێتە‬ ‫رووخانی كەسێتی ئەو مرۆڤە و بەردەوام‬ ‫بوون لەسەر تاوان دوای سزا وەرگرتنی‪ ،‬تا‬ ‫ژیان بەردەوام بێت مرۆڤ لە ژێر كاریگەری‬ ‫غەریزە و هەژموونە نەریتەكانی كۆمەڵگا‬ ‫ژیان دەگوزەرێنێ‪ ،‬بەردەوام ئاواتە خوازە‬ ‫پێان بگات تا كۆمەڵكاش پەرە بسەنێت‬ ‫و گ���ەورە بێت رووداوەك��ان��ی��ش زی��اد و‬ ‫ئاڵۆز و گەورەتردەبن ئەوەی كە جیاوازە‬ ‫ئاست و شێوە و رێژەی رووداوەكانە لە‬ ‫نێو كۆمەڵگای مرۆڤایەتید! هەركاتێكیش‬ ‫واقیعی مرۆڤ زانرا كە ئاخۆ بۆچی و لە بەر‬ ‫چی دروستكراوە‪ ،‬ئەو كاتە نەهامەتیەكانی‬ ‫ژیان و مرۆڤیش كۆتایان دێت باوەڕم وایە‬ ‫كە ئەمەش هەرگیز ڕوو نادات‪ ،‬لە راستیدا‬ ‫وەزیفەی مرۆڤ نییە پەی بەهەندێ شت‬ ‫ببات كە سەروو سروشتە و لە دەرەوەی‬ ‫هێزی بیركردنەوەی ئەودا‪..‬‬

‫‪29‬‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫ئاواز نهێلی‪ ...‬پەیڤێ ئەز كرمە هەلبەستڤان‬ ‫رێڤینك نێچیرڤانی‬ ‫ئاواز عه‌بدوال ژ دیك بویا ‪ 1984‬یه‌ ل گو‌ندێ بناڤێ ل ده‌ڤه‌را نهێلی ده‌ست ب هوزان گوتنێ كری ‌ه هه‌ر ژ ساال ‪ 1996‬ل ئێك ژ ڤیسته‌ڤالێن‬ ‫نه‌وروزێ ل گوندێ به‌رچی‪ ..‬و ئێك بو ژ پشكدارێن به‌رنامێ هه‌لبه‌ستڤانێن سالێ ئه‌وا ل كه‌نالێ دهوك تیفی ب رێڤه‌چوی دیسان‬ ‫ئه‌ندام ‌ه د كوماال هه‌لبه‌سڤانێن گه‌نج دا ئه‌ندامه‌ د سه‌ندیكا روژنامه‌نڤیسان و ئه‌نداما لژنا خانمێن روژنامه‌نفیس ‌ه ئه‌وا سه‌ر بسه‌ندیكا‬ ‫روژنامه‌نفیسانڤ ‌ه لقا دهوك و ئه‌نداما ناڤه‌ندا په‌یامنێر‌ه و كادرا راگه‌هاندنێ یه‌ ل ئێكه‌تیا ژنان و كارمه‌ندا رادیویا ده‌نگێ به‌هدینان ‌ه و‬ ‫خودانا خو ئێكا نه‌ به‌رهه‌مێ چاپ كری ‌ه بناڤێ (خه‌ونێن بێ هیڤی)‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪30‬‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫تو چه وا هه‌لبه‌ستێ پێناسه‌دكەی؟‬ ‫هه‌لبه‌ست چه‌ند په‌یڤه‌كن و هه‌رپه‌یڤه‌ك‬ ‫جیهانه‌كا رام���ا دن��اڤ��ا خ���ودا دروس��ت‬ ‫دكه‌تن‪،‬هه‌لبه‌ست دیروك ‌ه یا وی چاخێ‬ ‫هه‌ر هه‌لبه‌سته‌ك تێدا هاتبیت ‌ه نڤیسین‬ ‫كو دیروكا وی چاخی ب رێكا هه‌لبه‌ستێ‬ ‫تێته‌ناسكرن و دیسان ملله‌ت ب هه‌لبه‌ست‬ ‫و هه‌لبه‌سڤانا دهێن ‌ه ناسكرن‪ ،‬و مه‌زنترین‬ ‫په‌یڤه‌ نیك من جیهانا نهێنیا یه‌ كو تو‬ ‫دشێی ب رێكا هه‌لبه‌ستێ هه‌ر تشته‌كێ ت ‌ه‬ ‫بڤێت بگه‌هینی‪.‬‬

‫دوماهیك په‌یڤ؟‬ ‫چه‌ند خوزیه‌كن خ��وزی هه‌می خه‌ون‬ ‫ییێن كچ تێدا دژیتن ببنه‌ راستیه‌ك ئێشانا‬ ‫ئه‌قینێ و نه‌گه‌هشتنا هیڤیا هه‌التنا ژیانه‌كا‬ ‫ئازاد وده‌ربرینا هه‌ستێن ئازاد هه‌می ببن ‌ه‬ ‫راستیا ژیانێ كوشتنا ژنێ و خوسوتن ل‬ ‫وه‌التێ من ب هێته‌ بنبركرن‪.‬‬ ‫و داخازێ ش هه‌می كجا دكه‌م كو ئه‌وژی‬ ‫سنورێن ئازادییێ بزانن و رێزگرتن ل نیك‬ ‫م ‌ه بیتن به‌رامبه‌ر هه‌ر كاره‌كێ كچ بكه‌تن‬ ‫دا ییێن به‌رامبه‌ر ژی رێزی لێ بگریتن و‬

‫هه‌لبه‌ست چه‌ند په‌یڤه‌كن‬ ‫و هه‌رپه‌یڤه‌ك جیهانه‌كا‬ ‫راما دناڤا خودا دروست‬ ‫دكه‌تن‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫ئاوازهه لبه ستی بو كێ نڤیسیتن؟‬ ‫ئ���اواز هه‌له‌به‌ستێ ب��و ه��ه‌ر كچه‌كێ‬ ‫نڤیسیتن و بو وان بیرهاتنا نڤیست ئه‌وێن‬ ‫روژانه‌ دبنه‌ خه‌یال وه‌ك خه‌زنه‌كا بێ هیڤی‬ ‫خو نیشا جانێ من دده‌تن دیسان نڤیسم بو‬ ‫هه‌ر كه‌سه‌كێ حه‌ش په‌یڤا كوردی بكه‌تن‬ ‫دنڤیسیتن و خوزی من شیابیتن یا سه‌ر‬ ‫مللێن هه‌الندبیت و ئه‌رگێ خو به‌رامبه‌ر‬

‫چ تشته‌كێ تو كریه‌ هه‌لبه‌ست ڤان؟‬ ‫په‌یڤێ ئه زكرمه‌ هه‌لبه‌ستڤان دیسان‬ ‫ئازادیا ئه‌ز تێدا دژیم رێك دا من ببم ‌ه‬ ‫هه‌لبه‌سڤان كو بشێم ئه‌وی هه‌ستێ من‬ ‫پارچەك ژ هەلبەستەكا ئاوازێ‬ ‫هه‌ی ب كه‌م ‌ه په‌یڤ و بنڤیسم لێ تشتێ‬ ‫جان‪.....‬‬ ‫هه‌ره‌ گرن دڤێت بهێته‌ گوتن دایك وبابێن‬ ‫دیركه‌تنا ت ‌ه من بێزار دكه‌تن‬ ‫من ئه‌گه‌رێ سه‌ره‌كی بون بو من كو ب‬ ‫چركا دكه‌ت خوله‌ك‬ ‫شێم خزمه‌تا په‌یڤێ بكه‌م قه‌رارا وانامه‌ ب‬ ‫خوله‌ك دبیت ده مژمێر‬ ‫جانێ خو كو ئه‌و ئێكه‌م ده‌رگه‌ه بون بو‬ ‫و ده‌مژمێر دبن سال‬ ‫هندێ ئه‌ز به‌ره‌ڤ ئاره‌زویا خو بچم كو چ‬ ‫وسال دبیتهە چاخ‬ ‫جارن رێك ل من نه‌ گرتیه‌ یان ئاسته‌نك بو‬ ‫و ژیێێ من ب چاخان ناهێتن هژمارتن‬ ‫من نه‌چێ كرینه‌ كو هه‌لبه‌ستێ نه‌ نڤیسم‬ ‫جان‪....‬‬ ‫به‌لكو هه‌رده‌م پال ده‌رێن ئێكێ بون بو‬ ‫هه التنا هیڤیا خو ژ خوشیێن ژیانێ‬ ‫هیڤێن من كو بشێم خزمه‌ته‌كێ بو په‌یڤا ناكریت‬ ‫كوردی بكه‌م‪.‬‬ ‫روژ یا دهەلێت و ئافا دبیت‬ ‫میلێ ده م ژمێرێ باش ڤه نازڤریت‬ ‫هه‌لبه‌ستێ بو چ الیه‌كێ ئاراسته‌ دكه‌ی؟‬ ‫ئه‌ڤجا دل ب دیربونا ته ناژیت‬ ‫هه‌لبه‌ستێ بو هه‌ر ئاسته‌نگه‌كا هه‌ی بو‬ ‫نه‌گه‌هشتنا هیڤا و رێگرتنا ئازادیا كچێ‬ ‫و هه‌ر خه‌مه‌كا كچ تێدا دژیتن ئاراست ‌ه‬ ‫دكه‌م دیسان بو ئه‌وێ ژیانا روژان ‌ه و ماندی‬ ‫بونا باب و بابیران داب و نه‌ریتێن باش و‬ ‫بیرهاتێن ژیانێ و نهێنیێن كچان ئاراست ‌ه‬ ‫دكه‌م‪.‬و هیڤی دكه‌م بشێم ده‌رهه‌قی ئه‌ڤان‬ ‫ئه‌ڤان ئاره‌سته‌یان ده‌ر بكه‌ڤم‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ئاوازبوچی هه‌لبه‌ستێ نڤیستن؟‬ ‫ئ��اواز هه‌لبه‌ستێ نڤیسیتن دا ببیت ‌ه‬ ‫دیروك بو ئه‌وی چاخێ ئه‌ز تێدا دژیم و بو‬ ‫ده‌ربرینا ئه‌وان هه‌ستا ئه‌وێن ژ الییێ كچا‬ ‫ده‌ڤه‌را م ‌ه تێدا دژیتن كو ب شێم ب رێكا‬ ‫هه‌لبه‌ستێ هنده‌ك ئێش و ئه‌زارێن كچێن‬ ‫م ‌ه دیاربكه‌م ب رێكا هه‌لبه‌ستێ و هه‌رده‌م‬ ‫هه‌لبه‌ست یا بو من بوی ‌ه ده‌رگه‌هه‌ك بو‬ ‫به‌رجافكرنا هنده‌ك دیمه‌نێن كچ تێدا دژیتن‬ ‫مه‌ خانده‌ڤانێ هوزانێ هه‌یه‌‪...‬؟؟؟‬ ‫ب دیتنا من م ‌ه خانده‌ڤان تاراده‌یه‌كێ‬ ‫م��ه‌زن ب��و چ تشته‌كێ نینه‌ بتایبه‌تی‬ ‫هه‌لبه‌ست چونكی ئه‌ز نابینم مه‌ خانده‌ڤانێ‬ ‫هه‌لبه‌ستێ هه‌بیتن ئه‌گه‌ر ئه‌م ته‌ماشه‌ی‬ ‫په‌رتوكخانا بكه‌ین و ره‌وشا په‌رتوكا دێ‬ ‫بو مه‌ ئه‌ڤ چه‌نده‌ پتر دیار بیتن كو م ‌ه‬ ‫خانده‌ڤان بكشتی بو په‌رتوكێ نین ‌ه و‬ ‫بتایبه‌ت بو هه‌لبه‌ستێ‪.‬‬

‫خزمه‌تكرنا په‌یڤێ من ب جه ئینابیتن‬

‫داخازا سه‌ركه‌تنێ بو هه‌می الیه‌كێ‬

‫‪31‬‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫قەهار شێخانی‪:‬‬ ‫ڕەخنە نووسینی‬ ‫دەقێكە لەنێو‬ ‫دەقێكی تردا‬ ‫دیمانە‪ :‬هێمن خەلیل‬

‫چەندین پارچە شیعری ناوازەو جوانی هەیە لەبواری خۆشەویستی و نیشتیمان پەروەری‪...‬هتد‪ ،‬تائێستاش لەهۆنینەوەی شیعر‬ ‫بەردەوامە‪ ،‬هەندێك لەگۆرانیبێژەكانیش شیعرەكانیان كردوە بەگۆرانی‪ ،‬بۆ ئەم مەبەستە بەچەند پرسیارێك هێنامانە ئاخاوتن‪:‬‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫‪32‬‬

‫پ‪/‬لەكەیەوە هاتوویتە نێو دنیای شیعر‪،‬‬ ‫یاخود لەچ ساڵێكەوە دەستت بەنوسینی‬ ‫شیعر كردوە؟‬ ‫و‪/‬ڕەنگە خۆشم نەزانم یان لەبیرم نەبێت‬ ‫كەی دەستم بەنووسینی شیعر كردووە‪،‬‬ ‫بەاڵم هەر ئەوەندە دەزانم لەوەتەی بیرم‬ ‫دێ��ت ه��ەر نووسینێكی ج��وان��م بەرچاو‬ ‫كەوتبا و بەشێوەی شیعر نوسرابا یان‬ ‫وەك شیعر قافیەی هەبووایە‪ .‬من بەقووڵی‬ ‫دەمخوێندەوەو زۆر سەرنجی ڕادەكێشام‪.‬‬ ‫بەپیرۆزی سەیرم دەك��رد‪ .‬بۆیە منیش‬ ‫هەوڵم داوە هیچ نەبێت لەنووسیندا السایی‬ ‫بكەمەوە‪..‬دواتر بەتێپەر بوونی كات و زیاتر‬ ‫قوڵبوونەوە و گەڕانم بەنێو خوێندنەوەی‬ ‫ب��ەره��ەم و دی��وان��ی شیعری شاعیراندا‬ ‫بەتایبەت لەقۆناغی ناوەندی و دواناوەندی‬ ‫شیعر زیاتر پەلكێشی كردم بۆ خوێندنەوەو‬ ‫دواتریش بۆ نووسین‪.‬‬ ‫پ‪/‬شیعرەكانی ئێوە زیاتر چ الیەنێكی‬ ‫وەرگرتووە؟‬ ‫و‪/‬س����ەب����ارەت ب��ەش��ی��ع��رەك��ان��ی من‬

‫بەشێوەیەكی گشتی شیعرم بۆ هەموو‬ ‫الیەنەكانی ژیان نووسیوە‪ ،‬بۆ نمونە ‪:‬‬ ‫بۆ الیەنی س��ۆزداری و بۆ منااڵن و بۆ‬ ‫نیشتیمان و بۆ سروشت و بۆ گاڵتە و‬ ‫گەپ و شیعری میللی و هتد‪.‬لەم بوارانەدا‬ ‫بەرهەمم هەبووە‪ ،‬بەاڵم لەهەر قۆناغە و‬ ‫بەپێی پێویست هەوڵم داوە ئەوەی مەرامم‬ ‫بووبێت لەڕێی شیعرەوە دەرم بڕیووە‪.‬‬ ‫پ‪ /‬شیعرەكانی تۆ بەشێوەیەكی گشتی‬ ‫هەڵگری چ جۆرە پەیامێكن؟‬ ‫و‪/‬پەیامی من لەشیعردا گەیاندنی ئەم‬ ‫هەست و سۆزەیە كە دوو عاشق بۆ یەكتری‬ ‫دەریدەبڕن‪ ،‬لەهەمان كات دەربڕینی هەستی‬ ‫مناڵێكە كە ئەیەوێت بەئازادی ممارەسەی‬ ‫مناڵیەتی خۆی بكات‪ ،‬پەیامی من لەشیعردا‬ ‫پەیامی ئازادیخوازی میللەتێكە‪.‬پەیامی‬ ‫خۆڕاگریە‪...‬پەیامی جوانیە‪ .‬پەیامی پاكی‬ ‫و خۆشەویستیە‪ ،‬چونكە لەهەر قۆناغێكی‬ ‫ژیانی مرۆڤایەتیدا شیعر زۆر بەئاسانی‬ ‫ئەتوانێت جێگای خۆی بكاتەوە‪ ،‬لەنێو‬ ‫میللەتی وشیاردا شیعر كاریگەری خۆی‬

‫هەیە‪ .‬لەنێو میللەتی وشیاردا شاعیرێك‬ ‫زیاتر لەسەركردەیەك ڕێزی لێ دەگیرێت‪،‬‬ ‫چونكە ج��اری وا هەیە شیعرێك بەقەد‬ ‫شۆڕشێك كاریگەری دەبێت و هێزو تین‬ ‫و ورە دەبەخشێت بەمیللەت‪ .‬ئێمە وەكو‬ ‫میللەتی كورد هەمیشە شیعر و شاعیر‬ ‫لەنێو شۆڕشەكانمان جێ پەنجەیان دیار‬ ‫بووە و ئەو پەیامەی هەیان بووە لەرێی‬ ‫شیعرەوە وەك شۆڕشگێرێك گەیاندوویانە‪.‬‬ ‫پ‪/‬بەبۆچوونی ئێوە تا چەند رەخنە‬ ‫لەنێو ئەدەبی ك��وردی بەگشتی و لەنێو‬ ‫شیعردا بەتایبەتی ئامادەگی هەیە؟‬ ‫و‪/‬ڕەخنە زۆر پێویستە بوونی هەبێت‬ ‫لەنێو شیعردا‪ .‬چونكە ڕەخنە نووسینی‬ ‫دەقێكە لەنێو دەقێكی تردا‪ ،‬ڕەخنە ئەوەیە‬ ‫كە الیەنە باش و خراپەكانی ئەو دەقە‬ ‫دی��اری دەك��ات‪ .‬لەنێو ئەدەبی كوردیدا‬ ‫ڕەخنەگری ڕاستەقینە لەپەنجەی دەست‬ ‫تێ پەر ناكات‪ .‬بەداخەوە ڕەنگە هەندێكجار‬ ‫ڕەخ���ن���ەش ل��ەس��ەر ب��ن��ەم��ای زانستی‬ ‫نەنووسرێت یان دەست نیشانی هەموو كەم‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ئەوەی شیعرێك زووتر لەشیعرێكی دیكە‬ ‫بكرێتە گۆرانی‪ .‬ئەم ستایلەی من و چەند‬ ‫شاعیرێكی دیكە شیعری پێ دەنووسین‬ ‫ڕەنگە ئاسانتر بێت بۆ ئەوەی زووتر بكرێنە‬ ‫گۆرانی ئەویش ئەوەیە شیعرەكە خۆی‬ ‫لەخۆیدا ڕیتمێكی مۆسیقی تێدایە كەواتا‬ ‫شیعرەكە لەنێو خۆیدا هەڵگری ئاوازێكە‪.‬‬ ‫بۆ ئاواز دانەرەكە ئاسانكاریەك هەیە بۆ‬ ‫ئەوەی بتوانێ بەئاسانی یان بەماوەیەكی‬ ‫كەم ئاوازێك بۆ ئەم جۆرە شیعرە دابنێت‪،‬‬ ‫بەاڵم من پێم وایە هەر شیعرێك هەڵگری‬ ‫وێنەی شیعری ج��وان بێت و هەڵگری‬ ‫پەیامێك بێت و شیعرەكە شیعرێكی‬ ‫بابەتیانە بێت خوێنەر یاخود گوێگر‬ ‫خۆی لەنێو دەقە شیعریەكە بدۆزێتەوە‬ ‫ئەوە بێگومان بۆ گۆرانی دەشێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێویستە كاری باشی بۆ بكرێت بۆ ئەوەی‬ ‫گۆرانیەكی باشی لێ دەرچێت‪.‬‬ ‫پ‪/‬بەبۆچوونی ئێوە ب�ڵاو كردنەوەی‬ ‫شیعر بەشێوەی نامیللكە یاخود دیوان یان‬ ‫سیدی‪ .‬تاچەند كاریگەرن بۆ ئەوەی زیاتر‬

‫بچنە نێو جەماوەر؟‬ ‫و‪/‬باڵو كردنەوەی بەرهەمە شیعریەكان‬ ‫جا چ بەشێوەی كتێب بێت یاخود سیدی‬ ‫هەردووكیان كاریگەری خۆیان هەیە وە زیاتر‬ ‫و زووتر دەكەونە بەردەستی خوێنەر یان‬ ‫گوێگر‪ .‬بەداخەوە من تائێستا نەمتوانیوە‬ ‫بەرهەمەكانم چ بەشێوەی كتێب یاخود‬ ‫سیدی باڵو بكەمەوە ئەویش لەبەر زۆری‬ ‫خەرجی لەڕووی مادییەوە‪ .‬بۆیە لێرەوە من‬ ‫داوای لێبوردن لەخوێنەرانی خۆم دەكەم‪.‬‬ ‫بەاڵم لەهەمان كات من دەتوانم بڵێم بەقەد‬ ‫نامیللكەیەك بەرهەمەكانم لە ڕۆژنامە و‬ ‫گۆڤار و باڵوكراوە و سایتە ڕۆشنبیری و‬ ‫ئەدەبیە ئەلكترۆنیەكان باڵوكردۆتەوە‪ .‬و‬ ‫خوێنەرێكی زۆریان هەبووە و بونەتە جێی‬ ‫ڕەزامەندی خوێنەرانی شیعر‪ ،‬ئومێد دەكەم‬ ‫كەالیەنی پەیوەندیدار هاوكاریم بكات‬ ‫بۆ ئ��ەوەی بتوانم بەشێك لەشیعرەكانم‬ ‫لە دووتوێی كتێبیكی قەشەنگدا‪..‬بخەمە‬ ‫بەردەستی خوێنەرانی شیعر‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫و كوڕیەكانی دەقەكە نەكات‪ ،‬بۆیە تا ئێستا‬ ‫ڕەخنە نەیتوانیووە لەنێو ئەدەبی كوردیدا‬ ‫ئەو كاریگەریەی هەبێت‪ .‬ئەمەش هۆكاری‬ ‫زۆرە‪ .‬بۆیە ئەدەبی كوردی بەتایبەت لەم‬ ‫قۆناغەدا پێویستی بەڕەخنەگری جدی‬ ‫هەیە بۆ ئ��ەوەی بتوانرێ ئەو بەرهەمە‬ ‫ئەدەبیانەی دەكەونە بەردەستی خوێنەران‬ ‫شەن و كەو بكرێن و كەم كوڕیەكانیان‬ ‫دەست نیشان بكرێت‪.‬‬ ‫پ‪/‬ئ��ێ��س��ت��ای شیعری ك���وردی چۆن‬ ‫ئەبینیت ب��ەڕای تۆ شیعری ك��وردی لەچ‬ ‫ئاستێك دایە ؟‬ ‫و‪/‬من نە ڕەخنەگرم وە نە پسپۆڕیشم‬ ‫لەهەڵسەنگاندنی شیعردا‪.‬بەاڵم بەپێی‬ ‫ئەزموونی خۆم لەنێو شیعردا و بەپێی‬ ‫ئ��ەو خ��وێ��ن��دن��ەوە ب���ەردەوام���ەی م��ن بۆ‬ ‫شیعر هەمە‪ ،‬ب��ەڕای من شیعری كوردی‬ ‫ئێستا لەقۆناغیكی ب��اش دای��ە‪ .‬چونكە‬ ‫گەشەسەندنێكی ب��ەرچ��اوی بەخۆیەوە‬ ‫بینیوە و شیعری شاعیرانی كورد ئێستا‬ ‫وەر دەگێڕدرێتە سەر زمانەكانی دیكە‬ ‫ئەوەشیان هەر كاریگەری باشی هەیە بۆ‬ ‫زیاتر بەرەو پێشچونی شیعری كوردی و بۆ‬ ‫ناساندنی شیعری كوردی‪ .‬لەگەڵ ئەمەشدا‬ ‫قەڵەمی زۆر باش هاتونەتە پێش‪ .‬بێگومانم‬ ‫لەوەی كە لەچەند ساڵی داهاتوو شیعری‬ ‫كوردی دەچێتە قۆناغێكی دیكە‪ .‬لەهەمان‬ ‫كاتیش كرچ وكاڵیش هەیە لەنێو شیعری‬ ‫كوردیدا‪ ،‬بەاڵم ئاساییە با ئەم قەڵەمە‬ ‫كرچ و كااڵنەش هەبن‪..‬لەكۆتایدا ڕۆژگار‬ ‫دەیسەلمێنیت كامە شاعیر دەتوانیت تاسەر‬ ‫لە مەیدانی شیعر نووسیندابمێنێتەوە و‬ ‫ببێتە شاعیرێك كەبەردەوام بخوێندرێتەوە‪.‬‬ ‫پ‪/‬ب��ەو پێیەی بەرهەمە شیعریەكانی‬ ‫تۆ گونجاون بۆ ئەوەی بكرێن بەگۆرانی‪.‬‬ ‫تۆ پێت وایە شیعری گۆرانی دەبێت چۆن‬ ‫بێت ؟ ئایا شیعری گۆرانی جیاوازی هەیە‬ ‫لەگەڵ شیعری دیكە؟‬ ‫و‪/‬سەبارەت بەشیعری گۆرانی من هیچ‬ ‫جیاوازیەك نابینم لەنێوان ئەو شیعرانەی‬ ‫دەكرێن بەگۆرانی لەگەڵ شیعرێكی دیكەدا‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم لێرەدا چەند بنەمایەك هەیە بۆ‬

‫‪33‬‬

‫تــەنــدروســتــی‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫خراپیی دەرمان و كاریگەری لەسەر كۆمەڵگا‬ ‫فاتمە كریم‬

‫ك��ەرت��ی ت��ەن��دروس��ت��ی ی��ەك��ێ��ك��ە لە‬ ‫گرنگترین فاكتەرەكانی خۆشگوزەرانی‬ ‫پێشوەچوونی كۆمەڵگا‪ ،‬چونكە بەبێ‬ ‫بوونی تەندروستیەكی ب��اش ئەستەمە‬ ‫ت��اك ك��اراب��ێ��ت‪ ،‬ئ��ەگ��ەر تاكەكانی هەر‬ ‫كۆمەڵگایەكیش الوازبوون‪ ،‬گومانی تێدانیە‬ ‫كە ئەو كۆمەڵگایە نەك هەر پێشناكەوێت‪،‬‬ ‫بەڵكو بەرەو دواوە دەگەرێتەوە‪ ،‬گومان‬ ‫لەوە دانییە كەوا نەخۆشی هەر لەگەڵ‬ ‫پەیدابوونی مرۆڤ پەیدا بووە‪ ،‬دەرمانیش‬ ‫هۆكاری هەرە سەرەكیە بۆچاك بونەوەی‬ ‫هەرنەخۆشیەك‪.‬‬ ‫ل����ەدوای ڕاپ��ەری��ن��ی س���اڵ���ی(‪)1991‬‬ ‫وئازادبوونی هەرێمی كوردستان بووین‬ ‫بەخاوەنی حكومەتی خۆمان كەئەمە‬ ‫ب���ووە جێگای دڵ��خ��ۆش��ی ه��ەم��ووم��ان‪،‬‬ ‫بەاڵم بە داخەوە كەواحكومەت لەوساوە‬ ‫تائێستاكە زیاترلە(بیست و دووساڵە)‬ ‫نەیتوانیوە بەپێی پێویست دەرمانی‬ ‫باش دابین بكات‪،‬‬ ‫ل��ەوەش‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪34‬‬

‫خراپتر نەیتوانیوە ڕێگربێت لەهێنانی‬ ‫دەرمانی خراپ؛ جاچ ئەودەرمانانەی كە‬ ‫خۆی هاوردەی دەكات یان بازرگانەكان كە‬ ‫بە داخە وە بەشێك لەو بازرگانانە هیچ‬ ‫بەهایەك بۆمرۆڤایەتی دانانێن‪ ،‬بااڵنس و‬ ‫ویژدانیان بە تاڵەو دەرمان گەلێك هاوردە‬ ‫دەك��ەن كە دانەیەك نابێتە هۆی چاك‬ ‫بوونەوەی هاونیشتیمانیان‪ ،‬بەڵكو زۆرجار‬ ‫بەناو دەرمانەكانی ئ��ەوان دەبنە هۆی‬ ‫خراپتربونی باری تەندروستیان‪ ،‬هەندێ‬ ‫جاریش بەداخەوە دەبنە هۆی كوشتنی‬ ‫نەخۆشەكە كە تاوانەكەی لەئەستۆی‬ ‫حكومەتە‪ ،‬چونكە حكومەت تائێستا‬ ‫نەیتوانیوە كۆنترۆڵێكی جۆری پرۆفیشناڵ‬ ‫و ك��ارا دابنێت‪ ،‬كە ئەمەش بۆتە هۆی‬ ‫ئەوەی ئێمەی هاواڵتی هەركاتێك نەخۆش‬ ‫بەردەرگامان بگرێت خەمێكی قوڵترلە‬ ‫هاتنی نەخۆشیە كە ببێتە میوانمان‪،‬‬ ‫ئەویش نەبونی دەرمانی باشە سەرباری‬ ‫نرخەكەی‪.‬‬ ‫بەبڕوای من نزای زۆرب��ەی هەژارەكان‬ ‫بەر لە دەوڵەمەندبوون بۆ ئەوەیە نەخۆش‬ ‫ن��ەب��ن‪ ،‬چونكە ب��ازاڕی‬ ‫ئ�����������ازادی‬

‫هەرێمەكەمان نرخی كەل وپەلەكانی ئێجگار‬ ‫ب��ەرزك��ردوە لەوەشیان بەشی شێر بەر‬ ‫دەرمان دەكەوێت‪ ،‬كە بەداخەوە زۆرجار‬ ‫بەشێك لە ه��ەژاران��ی سەربڵندی ناچار‬ ‫كردووە دەست پان بكەنەوە كە ئەوەشیان‬ ‫هەر لەئەستۆی حكومەتە‪ ،‬ئەم هەواڵنەی‬ ‫دوایی حكومەت و وەزارەت��ی تەندروستی‬ ‫ئومێدێكی ك��ەم��ی��ان پ��ێ بەخشیوین‪،‬‬ ‫ه��ی��واداری��ن ح��ك��وم��ەت بەشێوەیەكی‬ ‫باشترو پڕتر چاو بخاتە سەر دەرمان و‬ ‫چاودێری بكات و بەدواداچوون بكات بۆ‬ ‫هەموو ئەوكەسانەی كەوا دەرمانی خراپ‬ ‫هاوردەی ئەم هەرێمە دەكەن و ئەوانەش‬ ‫كە رێگە بەهاتنی دەدەن و ئەوانەش كە‬ ‫بەناراستەوخۆ لە پشت ئ��ەو ك��ارەوەن‬ ‫كەلەسەر گیانی هاواڵتیانی خێر نەدیوی‬ ‫ئەم هەرێمە وورگ و گیرفانیان پڕدەكەن‪،‬‬ ‫هەموویان رووبەرووی دادگاییەكی عادیالنە‬ ‫بكەنەوە و بیانگەیەنێن بەسزای عادیالنە‪،‬‬ ‫بۆئەوەی گیانی شەهیدانی دەرمانی خراپ‬ ‫ئارام بێت و چیتر رۆڵەكانی ئەم میللەتە‬ ‫گیانیان نەكەوێتە مەترسی‪ ،‬ئەوە ئەركی‬ ‫حكومەتە‪ ،‬چونكە حكومەت باوكی میللەتەو‬ ‫باوكانیش خەمخۆرن و كەمتەرخەم نین‪.‬‬

‫وەرزش‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫ئۆزێل بۆ فرۆشتن نییه‌‬ ‫لوقمان غەفوور‬ ‫رۆیشتنی ئ��ۆزێ��ل ل�ه‌ی��ان�ه‌ی شاهان ‌ه‬ ‫یه‌كێك ‌ه له‌و هه‌ڵه‌ گه‌ورانه‌ی یانه‌ك ‌ه مه‌گه‌ر‬ ‫له‌ڕۆیشتنی شنایده‌ر و رۆب��ن‪-‬دا دووبار‌ه‬ ‫بوبێته‌وه‌‪.‬‬ ‫یاریزانێك نابینیت له‌یانه‌ی شاهان ‌ه دان‬ ‫به‌وه‌دا بنێت ك ‌ه ده‌ستبه‌رداربوونی مه‌سعود‬ ‫ئۆزێل‪ ،‬كارێكی باشه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت كاتێك‬ ‫ئه‌و هه‌واڵ ‌ه له‌ناكاو‌ه باڵوبۆوه‌‪ ،‬ئه‌نێستا‪-‬ی‬ ‫ی��اری��زان��ی ب �ه‌رش �ه‌ل��ۆن �ه‌‪ ،‬ب �ه‌ت��وان��ج �ه‌و‌ه‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫له‌نێو كۆنگره‌یه‌كی رۆژن��ام�ه‌ن��ووس��ی��دا‬ ‫وتی‪»:‬به‌اڵیه‌كمان له‌كۆڵ ب��ۆوه‌«‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫بۆ یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه‌ له‌هه‌موو یارییه‌كدا‬ ‫به‌اڵیه‌كی گه‌وره‌ بوو‪ ،‬ك ‌ه ئه‌مه‌ش له‌خۆو‌ه‬ ‫نیی ‌ه و ساڵی پار به‌یه‌كه‌م یاریزانی خولی‬ ‫اللیگا ده‌رچ���وو له‌دروستكه‌ری گ��ۆڵ و‬ ‫‪70%‬ی گۆڵه‌كانی ریاڵ مه‌درید ئه‌و دروستی‬ ‫كردوون‪.‬‬ ‫له‌كاتی باڵوبوونه‌وه‌ی هه‌واڵی رۆیشتنی‬ ‫مه‌سعود ئۆزێل‪-‬دا ئه‌م نیگه‌رانییه‌ باڵی‬ ‫به‌سه‌ر ته‌واوی یانه‌كه‌دا كێشاو‪ ،‬له‌یه‌كه‌م‬ ‫كاردانه‌وه‌یدا سێرخۆ رام��ۆس نیگه‌رانی‬ ‫به‌رووخسارییه‌و‌ه دیاربووكاتێك باسی‬ ‫رۆیشتنی ئۆزێل‪-‬یان بۆكرد و له‌لێدوانێكی‬ ‫رۆژنامه‌نووسیدا وت��ی‪« :‬ئۆزێل یه‌كێك‬ ‫بوو له‌و هاوڕێیانه‌م جیا له‌هه‌موو هاوڕێ‬ ‫یاریزانه‌كانی ری��اڵ مه‌درید و له‌هه‌موو‬ ‫یاریزانه‌كانی یانه‌كه‌ش جیاوازتره‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌ده‌ست من بوای ‌ه دواهه‌مین یاریزان ده‌بوو‬ ‫ك ‌ه ده‌ستبه‌رداری ده‌ب��ووم‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئه‌و‌ه‬ ‫بڕیاری خۆی و یانه‌كه‌ی ‌ه و بڵێم چی؟»‬ ‫ه���ه‌روه‌ه���ا ئیسكۆ ی��اری��زان��ی هێڵی‬ ‫ن��اوه‌ڕاس��ت��ی ی��ان �ه‌ی ش��اه��ان �ه‌‪ ،‬تووشی‬ ‫سه‌رسوڕمان بوو كاتێك هه‌واڵی رۆیشتنی‬ ‫ئۆزێل‪-‬ی بیست‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك خۆی باسی‬ ‫لێوه‌كردووه‌ هه‌فته‌یه‌ك به‌ر له‌ڕۆیشتنی‬ ‫باسی مانه‌وه‌ی كردووه‌ له‌یانه‌ی شاهانه‌و‬ ‫چۆنێتی ده‌سته‌به‌ركردنی نازناوه‌كانی‬ ‫ئه‌مساڵ‪.‬‬ ‫له‌هه‌مووی سه‌رنجڕاكێشتریش بۆ سه‌رۆكی‬ ‫یانه‌ی شاهانه‌ ئه‌و هوتاف ‌ه بێ وێنه‌ی ‌ه بوو‬ ‫ك ‌ه رۆژی ‪ 9/2‬ل�ه‌الی�ه‌ن هانده‌رانییه‌و‌ه‬ ‫رووب �ه‌ڕووی بۆوه‌‪ ،‬كاتێك گاریس بێڵ‪-‬ی‬ ‫یاریزانی یانه‌ی وێلز‪-‬ی پێشكه‌شی هانده‌ران‬ ‫كرد له‌یاریگای سانتیاگۆ برنابیۆ‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی هێنده‌ی ت��ر ئ��ه‌و ‪ 25‬ه��ه‌زار‬ ‫ه���ان���ده‌ره‌ی ت���ووڕه‌ك���رد هه‌ڵسوكه‌وتی‬ ‫سه‌رسوڕهێنه‌ری فلۆرنتینۆ پێریز‪-‬ی‬

‫سه‌رۆكی یانه‌كه‌ بوو‪ ،‬به‌رامبه‌ر به‌هانده‌ران‬ ‫و داوای لێكردن كه‌ بێده‌نگ بن‪ ،‬كاتێك‬ ‫له‌بری ئ�ه‌وه‌ی هوتاف بكێشن بۆ هاتنی‬ ‫گاریس بێل‪-‬ی یاریزانی وێلز‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫هاواریان ده‌كرد‪،Ozil no se vende‬‬ ‫به‌زمانی ئیسپانی وات ‌ه ئۆزێل بۆ فرۆشرتن‬ ‫نییه‌‪ ...‬زیاتر له‌‪ 10‬ده‌قیق ‌ه هانده‌رانی یانه‌ی‬ ‫شاهانه‌ ئه‌م هوتافه‌یان كێشا‪ ،‬به‌اڵم كاتێك‬ ‫سه‌رۆكی یانه‌ك ‌ه به‌په‌نجه‌كانی ئاماژه‌ی پێدا‬ ‫بێده‌نگ بن ئه‌وان زیاتر هاواریان ده‌كرد‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی لێره‌دا مه‌سعود ئۆزێل‪-‬ی ته‌مه‌ن‬ ‫‪24‬ساڵی ئه‌ڵمانی دڵخۆش كردوو‌ه بوونی‬ ‫دوو یاریزانی ت��ری ئه‌لمانیی ‌ه له‌یانه‌ی‬ ‫ئه‌رسنال كه‌ ئه‌وانیش لۆكاس بۆدۆلسكی‬ ‫هێرشبه‌ری چ�ه‌پ و مێتساكه‌ری هێڵی‬ ‫به‌رگرییه‌ ك ‌ه ده‌بنه‌ هاوكارێكی باش بۆی‬ ‫و سه‌ره‌نجامیش هه‌ڵبژارده‌ی ئه‌ڵمانیا زۆر‬ ‫سوودمه‌ند ده‌بێت له‌و راهێنانه‌ی ئارسین‬ ‫فینگه‌ری یانه‌ی ئه‌رسناڵ و به‌ر له‌چونیشی‬ ‫بۆ له‌نده‌ن له‌په‌یوه‌ندییه‌كی ته‌له‌فۆنیدا‬ ‫فینگه‌ر به‌زمانی ئه‌ڵمانی پێی وت��وو‌ه‬ ‫باوه‌ڕی ته‌واوم به‌تواناكانت هه‌ی ‌ه و ده‌بیت ‌ه‬ ‫یاریزانی سه‌ره‌كی‪.‬‬ ‫خاڵێكی تر ك ‌ه ئۆزێل دڵخۆش ده‌كات‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ گرانبه‌هاترین یاریزانی ئه‌ڵمانیی ‌ه‬ ‫له‌مێژوودا ك ‌ه به‌و نرخ ‌ه له‌الیه‌ن یانه‌ی‬ ‫ئ�ه‌رس��ن��اڵ‪-‬ی ئینگلیزییه‌و‌ه گرێبه‌ستی‬ ‫له‌گه‌ڵ كرابێت ك ‌ه ئه‌ویش ب��ڕی ‪66.2‬‬ ‫ملیۆن یۆرۆی ‌ه بۆ ماوه‌ی ‪ 5‬وه‌رز‪.‬‬ ‫ئه‌وكاته‌ی ك ‌ه یانه‌ی شاهان ‌ه ده‌ستبه‌رداری‬ ‫تواناكانی ئاریه‌ن رۆبن و ویسلی شنایده‌ر‬ ‫ب��وون هه‌ردووكیان ل �ه‌دوو وه‌رزی جیادا‬ ‫توانیان سه‌ركه‌وتنی گ��ه‌وره‌ بۆ یانه‌ی‬ ‫میونخ و ئینته‌ر میالن تۆمار بكه‌ن‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫هانده‌رانی ریاڵ مه‌دریدیش له‌و بڕوایه‌دان‬ ‫ئه‌مجار‌ه ئۆزێل له‌نده‌ن بنیاتده‌نێته‌و‌ه‬ ‫و نازناوێك بۆ فینگه‌ر مسۆگه‌رده‌كات‪.‬‬ ‫(خەندان)‬

‫‪35‬‬

‫وەرزش‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫گه‌یشتن به‌لوتك ‌ه قورس ‌ه و پارستنی قورسترە‪ ،‬نیمار ب ‌ه نموونه‌‬ ‫شرۆڤه‌ی‪ :‬هه‌وراز كاوه‌‬

‫ل �ه‌م ب��اب�ه‌ت�ه‌دا تیشك ده‌خ �ه‌م �ه‌ سه‌ر لیۆ» له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ته‌مه‌نی له‌و كه‌متر‌ه‬ ‫یاریزانی نوێی یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه‌ نیمار و میسی» ڕازی�� ‌ه ك ‌ه ببێته‌ مامۆستای‬ ‫داسیڤا و لیۆنێل میسی كه‌چۆن ده‌بێت پرسیاره‌ك ‌ه ئه‌وه‌یه‌‬ ‫میسی» چی فێر ده‌ك��ات؟‪ .‬پاراستنی‬ ‫نیمار» ل ‌ه ئه‌زموون سه‌راكه‌ی میسیدا‬ ‫ده‌بێت خۆ بگونجێنێت و له‌ یانه‌كه‌یدا هاوسه‌نگی میسی و نیمار»‪،‬ئه‌و دوان ‌ه‬ ‫ه��اوب�ه‌ش��ن ل � ‌ه ك��ارام��ای��ی و توشكردنی‬ ‫هه‌میشه‌ له‌ته‌كیدا هاوته‌ریب بێت‪.‬‬ ‫به‌رشه‌لۆن ‌ه پاڵه‌وانی خولی ئیسپانی ل ‌ه ڕك��اب�ه‌ره‌ك��ان��ی��ان ب�ه‌ ب��ێ��زاری‪ ،‬ه�ه‌روه‌ه��ا‬ ‫ساڵی ڕاب��ردوودا زۆرب��اش بۆی ده‌ركه‌وت توشوبونیان به‌لێدان‪ ،‬به‌اڵم لیۆ» به‌و‌ه‬ ‫ك ‌ه ئه‌ستێره‌ی یه‌كه‌می یانه‌كه‌ی (لیۆنێل ن��اس��راوه‌ ك ‌ه زۆر به‌هێزه‌وه‌ هاوسه‌نگی‬ ‫میسی) بناغه‌ی تیپه‌كه‌یه‌‪ ،‬پێویسته‌ ك ‌ه ڕاده‌گرێت و هه‌لێكی زۆری ده‌وێت تا بخرێت ‌ه‬ ‫كاره‌كان ب ‌ه پێی ئه‌و ب��ڕوات‪ ،‬پێویست سه‌رزه‌وی‪ ،‬به‌ پێچه‌وانه‌ی نیماری» الواز‪.‬‬ ‫خۆڕاگری میسی هه‌ویر‌ه له‌ ئاوی تیكی‬ ‫به‌گرێبه‌ست ناكات له‌گه‌ڵ یاریزانانی دیكه‌‪،‬‬ ‫تا له‌گه‌ڵی بچنه‌ ناو یانه‌كه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی تاكا»‪ ،‬ئه‌و پالن و شێوازی یاریكردنه‌ی‬ ‫ئه‌و باشترین ‌ه ل ‌ه جیهاندا‪ ،‬یاریزانێكی كه‌پشت ده‌به‌ستێت له‌سه‌ر به‌ڕێكردنی‬ ‫الو وه‌ك نیمار» ئه‌بێته‌ درێژه‌پێده‌ری زۆر و ڕكابه‌ر توشی بێزاری ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪36‬‬

‫نیمار» پشت ده‌به‌ستێت به‌خێرایی ك ‌ه‬ ‫ده‌گات ‌ه ڕاده‌ی په‌له‌كردن‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ الوی‬ ‫بچوك پێویست ‌ه فێری خۆ ڕاگری ببێت‪.‬‬ ‫نمونه‌ی نیمار داسیلڤای به‌ڕازیلی‪.‬‬ ‫گ��رن��گ��ی ك��ارك��ردن��ی ب���ه‌دڵ نیمار»‬ ‫ناوبانگه‌كه‌ی ل ‌ه به‌ڕازیل به‌ده‌ستهێناو‪،‬‬ ‫الوێكی به‌هره‌مه‌ندی خاوه‌ن خێرایی و فێڵی‬ ‫ئه‌فسوناویه‌‪ ،‬گۆڵی جوانی زۆر‌ه و به‌ده‌ست‬ ‫ده‌هێناوه‌‪ ،‬به‌اڵم میسی» ئه‌و له‌ یانه‌ی‬ ‫به‌رشه‌لۆنه‌وه‌ سه‌ركه‌وت بۆ تیپی یه‌كه‌می‬ ‫یان ‌ه كه‌ته‌لۆنییه‌كه‌‪ .‬جگ ‌ه ل ‌ه كارامایه‌كانی‬ ‫به‌هه‌وڵێكی ن���اواز‌ه بۆ سااڵنێكی درێژ‬ ‫كاریكردو ئه‌وه‌ش وایكرد ك ‌ه بۆ سااڵنێك‬ ‫ببێت ‌ه باشترین له‌ یاریزانه‌كانی جیهان‪.‬‬ ‫دروستكردنی گۆڵ گرنگی كه‌مترنی ‌ه ل ‌ه‬

‫وەرزش‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫تۆماركردنی گۆڵ میسی» زۆر چێژده‌بینێت ل ‌ه دروستكردنی گۆڵ‬ ‫و زۆر جار ب ‌ه ته‌نیا له‌سه‌ر گۆڵه‌كان توانای هه‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ێ‬ ‫فێڵكردن یاخود ئاڕاسته‌كردنی‪ ،‬به‌اڵم تۆپه‌ك ‌ه زۆر جار به‌ڕ ‌‬ ‫ده‌كات بۆ هاورێكانی و مسۆگه‌ركردنی هه‌ژاندنی تۆڕی تیپی‬ ‫به‌رابه‌ر‪ .‬ئه‌وه‌ش جیاكاریه‌كی گه‌وره‌ی ‌ه وایی لێده‌كات ببێت ‌ه‬ ‫دروستكه‌رێكی جیاكاری یارییه‌كان‪ ،‬جگ ‌ه له‌ توانای وه‌ك‬ ‫هێرشبه‌ری ڕاسته‌قینه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ شتانێك ‌ه ك ‌ه یه‌كه‌می ده‌داتێت‬ ‫له‌زۆر له‌نه‌خشه‌و پالنه‌كان و‪ ،‬هه‌لی زیاد ده‌كات له‌ به‌ده‌ستهێنانی‬ ‫خه‌اڵت ‌ه تاكێكان‪ ،‬جگ ‌ه ل ‌ه سوود گه‌یاندن ب ‌ه تیپه‌كه‌ی و هاوڕێكانی‪.‬‬ ‫ته‌رازوی شانازی و ساده‌یی میسی» یاریزانێكی التینیه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك‬ ‫نیمار» مێژوو گه‌واهی داوه‌ له‌سه‌ر یاریزانانی ئه‌مریكای باشوور‬ ‫كه‌ ئه‌وان بیرۆكه‌یه‌كی پیشه‌گه‌ری جیاكاریان نیه‌ و زۆربه‌ی‬ ‫ئه‌و یاریزنانه‌ی ئه‌مریكای التین ل ‌ه ئه‌وروپا سه‌ركه‌وتنیان‬ ‫به‌ده‌ستهێناو‌ه به‌خێرایی گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌ بۆ واڵته‌كه‌یان به‌هۆی‬ ‫له‌خۆبایی بوون و دووركه‌وتنه‌و‌ه له‌ مه‌شقكردن و هانده‌ران‬ ‫خۆیان خه‌ریك كردووه‌ به‌ خه‌رجكردنی سامانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫میسی» ئه‌و گه‌وهه‌رێكه‌ جوانییه‌كه‌ی زیاد ده‌كات‬ ‫له‌گه‌ڵ زیادكردنی لێهاتوویه‌كه‌ی و هه‌میش ‌ه ئه‌و ل ‌ه‬ ‫خۆی هه‌وڕێكانی به‌شدار پێكرد‪.‬‬ ‫پانتایی ژیانی‬ ‫له‌گه‌ڵ تیپه‌كه‌دا هه‌ركه‌سێك بڕگه‌یه‌ك كارامایی‬ ‫ك��ارل��ێ��ك��ك��ردن‬ ‫له‌ یانه‌ی سانتۆس» و میسی» له‌ یانه‌ی‬ ‫نیماری» بینیبێت‬ ‫زۆرب���ه‌ری هێرشه‌كانی میسی»‪ ،‬هاوڕێكانی‬ ‫به‌رشه‌لۆنه‌ ده‌بینێت‬ ‫و تۆپه‌كه‌یان ل ‌ه گه‌ڵدا ئاڵوگۆڕ ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم نیمار‬ ‫ت��ێ��دا ده‌رده‌ك����ه‌ون‬ ‫داس���ل���ڤ���ا» ئ����ه‌و‌ه ئه‌ستێره‌ی هه‌موو بڕگه‌كانی بوو‪ ،‬ل ‌ه هه‌مان كاتدا نیمار»‬ ‫تۆپه‌كه‌ ده‌گرێت و به‌ دڵخۆشی و دڵی هه‌مووالیه‌ك خۆش ده‌كات به‌بێ‌ هاریكاری‬ ‫له‌گه‌ڵ كه‌سدا‪ ،‬ئه‌وه‌ش خویه‌ك ‌ه پێویسته‌ ك ‌ه بگۆڕدرێت تا بچێت ‌ه ناو ڕێكخراوی ب ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵی به‌رشه‌لۆنه‌‪.‬‬ ‫چۆن ده‌بێت ‌ه باشترین؟ گه‌یشتن به‌لوتكه‌ قورس ‌ه و پارستنی قورستره‌‪ ،‬میسی» خاوه‌نی‬ ‫ئه‌م جیاكاریه‌یه‌ به‌ هه‌موو هێزو ئیمتیازاتێك سه‌ركه‌وت بۆ لوتكه‪ ،‬له‌وكاته‌دا میسی»‬ ‫ته‌مه‌نی (‪ )20‬ساڵ كه‌متر بوو‪ ،‬تائێستا ئه‌و باشترینه‌ و هه‌ڵگری كۆتا (‪ )4‬تۆپی ئاڵتونی‬ ‫یه‌‪ .‬بۆی ‌ه له‌سه‌ر نیماره‌ فێربێت چۆن ده‌مێنێته‌و‌ه له‌ لوتكه‌دا و چۆن نه‌كه‌وێت له‌گه‌ڵ یه‌كه‌م‬ ‫ڕكابه‌ریدا له‌ یانه‌یه‌كی ترسناكی وه‌ك به‌رشه‌لۆنه‪ ،‬كه‌ ئێستا ده‌یان یاریزانی هاڕیوه‌‪( .‬خەندان)‬

‫‪37‬‬

‫رەنــگاوڕەنــگ‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫سپی كچ ‌ه‬ ‫ی ‌‌‬ ‫كۆشك ‌‬ ‫كوردێك خه‌اڵت‬ ‫ده‌كات‬

‫رۆژی‌ پێنج شه‌ممه‌ له‌ كۆشكی سپی‪ ،‬كچ ‌ه‬ ‫ئه‌و خه‌اڵته‌ كه‌ به‌ “پێشه‌نگی گۆڕان” ناسراوه‌‪،‬‬ ‫كوردێك به‌ناوی‌ كه‌سه‌ر عه‌بدواڵ‪ ،‬خوێندكاری له‌ پرۆگرامی “به‌خێرهاتنی ئه‌مریكا” كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ماسته‌ر و دانیشتوی ش���اری ناشڤێڵ له‌ كۆشكی سپیه‌وه‌ دانراوه‌ بۆ تاكه‌كه‌س و بیزنس‬ ‫ویالیه‌تی تێنیسی ئه‌مریكا یه‌كێك له‌گه‌وره‌ترین و رێكخراوه‌كان كه‌ یارمه‌تی كۆمه‌ڵگاكانیان له‌‬ ‫خه‌اڵته‌كانی‌ كۆشكی‌ سپی‌ وه‌رگرت‪..‬‬ ‫ئه‌مریكا ده‌ده‌ن بۆ به‌هێزتربونیان و هاندانیان‬ ‫خه‌اڵتكردنه‌كه‌ی‌ (كه‌سه‌ر) له‌ به‌ر هه‌وڵه‌كانی بۆ به‌شداریكردن له‌ ژیانی گشتی له‌و واڵته‌‪.‬‬ ‫بوو بۆ پێكه‌وه‌ ژیانی ئاشتیانه‌ ل ‌ه نێوان ئایین‬ ‫كه‌سه‌ر عه‌بدواڵ یه‌كێك له‌و ‪ 10‬كه‌سه‌یه‌ كه‌‬ ‫و نه‌ته‌وه‌ جیاوازه‌كان و كاركردنی له‌گه‌ڵ رۆژی‌ پێنج شه‌ممه‌ ‪ 19‬ئه‌یلول خه‌اڵتكرا به‌‬ ‫په‌نابه‌ره‌كاندا بۆ تێكه‌ڵبونیان له‌ كۆمه‌ڵگای وته‌ی كۆشكی سپی ‪ 17‬ساڵه‌ هه‌وڵی “مه‌زن”‬ ‫ئه‌مریكا‪.‬‬ ‫ده‌دات له‌ ب �ه‌ره‌و پێشبردنی ش��اری ناشڤێڵ‬

‫كه‌ له‌الیه‌ن میدیای ئه‌و شاره‌ و كورده‌كانی‌‬ ‫دانیشتوی‌ ئه‌و شاره‌وه‌ نازناوی “كوردستانی‬ ‫بچوك”ی پێدراوه‌‪.‬‬ ‫كه‌سه‌ر عه‌بدواڵ له‌ گوندی بێگداوده‌ له‌‬ ‫پارێزگای ده��ۆك له‌ ‪ 1986‬له‌ دای��ك بوه‌ و‬ ‫چه‌ندین كه‌سی بنه‌ماڵه‌كه‌ی له‌الیه‌ن حكومه‌تی‬ ‫به‌عسه‌وه‌ كوژراون‪.‬‬ ‫كه‌سه‌ر له‌ ‪ 1988‬تا ‪ 1992‬له‌گه‌ڵ خێزانه‌كه‌ی‬ ‫ل �ه‌ كه‌مپی پ �ه‌ن��اب �ه‌ران ل �ه‌ ش���اری مێردین‬ ‫له‌كوردستانی توركیا ژی��اون و له‌ ئه‌یلولی‬ ‫‪ 1992‬له‌ الیه‌ن حكومه‌تی ئه‌مریكاوه‌ مۆڵه‌تی‬ ‫نیشته‌جێبونیان پێدراوه‌ له‌و واڵته‌‪.‬‬ ‫كه‌سه‌ر به‌ ماڵپه‌ڕی‌ هاواڵتی راگه‌یاندوه‌ كه‌‬ ‫ئه‌م خه‌اڵته‌ بۆ ئه‌و زۆر گرنگه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ كه‌‬ ‫“منداڵی له‌ شه‌ڕ و له‌ كه‌مپی په‌نابه‌ران به‌سه‌ر‬ ‫بردوه‌ و كاتێكیش له‌ ئاماده‌یی بوم كارم كردوه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی كه‌ یارمه‌تی دایك و باوكم بده‌م بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی بتوانن ژیانمان دابین بكه‌ن‪( .‬نەوا)‬

‫دووپشكێكی زیندوو ل ‌ه گوێی كه‌سێك ده‌رهێنرا‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪38‬‬

‫پزیشكانی ئێرانی له‌ پارێزگای هه‌مه‌دانی‬ ‫ئه‌و واڵته‌ دووپشكێكی زیندوویان ل ‌ه گوێی‬ ‫نه‌خۆشێكدا ده‌رهێنا‪.‬‬ ‫ئ��ه‌و دووپ��ش��ك � ‌ه ك �ه‌ درێ��ژی��ه‌ك��ه‌ی ‪3.5‬‬ ‫سانتیمه‌تر بوو ب ‌ه هۆی زیندوبوونه‌كه‌ی بوو‌ه‬ ‫مایه‌ی سه‌رسوڕمانی پزیشكه‌كان‪.‬‬ ‫ئه‌و پیاو‌ه خه‌ڵكی شاری ئه‌سه‌د ئابادی‬ ‫پارێزگای هه‌مه‌دان ‌ه و دوای هه‌ست كردن ب ‌ه‬ ‫ئازارێكی زۆر له‌ گوێیه‌كه‌یدا سه‌ردانی پزیشكی‬ ‫كردوو‌ه و پزیشكه‌كانیش دوای پشكنینی گوێی‬ ‫ئه‌و كه‌س ‌ه ب ‌ه ئامێری ئۆتۆسكۆپ ده‌بینن ك ‌ه‬ ‫دوپشكێكی زه‌ردی زیندووی تێدایه‌‪.‬‬ ‫پزیشكه‌كان ب ‌ه رێگه‌ی تێكردنی ئاو ل ‌ه‬ ‫گوێی ئه‌و نه‌خۆشه‌ دووپشكه‌كه‌ ب ‌ه زیندوویی‬ ‫ده‌رده‌هێنن‪( .‬نەوا)‬

‫رەنــگاوڕەنــگ‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫چوكلێتی تاڵ خه‌مۆكی ناهێڵێت‬ ‫ل��ێ��ك��ۆڵ �ه‌ران��ی ك��ه‌ن��ه‌دی ل��ه‌ نوێترین‬ ‫توێژینه‌وه‌یاندا گه‌یشتوونه‌ ئه‌و ئه‌نجامه‌ی‬ ‫كه‌ چوكلێتی تاڵ مه‌ترسی تووش بوون به‌‬ ‫خه‌مۆكی كاتی دووگیانی و دوای منداڵبوون‬ ‫كه‌م ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ لێكۆڵینه‌وه‌كانی پێشووتردا ده‌ركه‌وتبوو‬ ‫كه‌ چوكلێتی تاڵ به‌ هۆی بوونی ئانتی‬ ‫ئۆكسیدان و فالونۆئیده‌كان كاریگه‌ریه‌كی‬ ‫زۆر گرنگی له‌سه‌ر به‌رگری كردن له‌ توشبون‬ ‫به‌ نه‌خۆشی دڵ و ده‌ماره‌كان و جه‌ڵته‌ هه‌یه‌‪.‬‬

‫له‌م توێژینه‌وه‌ نوێیه‌دا‬ ‫ده‌رك��ه‌وت��ووه‌ ئ �ه‌م م��اد‌ه‬ ‫خ��ۆراك��ی��ی �ه‌ ك��اری��گ �ه‌ری‬ ‫نه‌رێنی له‌سه‌ر ته‌ندروستی‬ ‫كۆرپه‌ڵه‌ نییه‌ و بارودۆخی‬ ‫ده‌رون���ی دای��ك باشتر و‬ ‫جێگیر تر ده‌كات‪.‬‬ ‫دووگیانییان هه‌یه‌‪ ،‬پێش خواردنی چوكلێتی‬ ‫پ��س��پ��ۆڕان پێشنیار‬ ‫ده‌ك���ه‌ن ئ��ه‌و دای��ك��ان �ه‌ی ك � ‌ه ش�ه‌ك��ره‌ی��ان تاڵ یان هه‌ر ماده‌ خۆراكییه‌كی دیكه‌ راوێژ‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬په‌ستانی خوێن و ژه‌ه��راوی بوونی له‌ گه‌ڵ پزیشكدا بكه‌ن‪( .‬نەوا)‬

‫سوده‌كانی نه‌عنا بۆ جوانی خانمان‬

‫بۆ(‪ )8‬تیپی وەرزشی سنورەكەی كرد بۆە‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچوكراوە بۆ(‪)18‬‬ ‫تیپی وەرزشی سنورەكەی لە بۆسكێن‪.‬‬ ‫ئەنجامدانی كەمپینێكی كۆمەك بۆ خوشك و‬ ‫براكانمان لە ڕۆژئاوای كوردستان كە بۆماوە(‪ )6‬ڕۆژ‬ ‫بەردەوام بوو‬ ‫ناوەندی چاالكی بیتوێن هەڵسا بەئەنجامدانی‬ ‫ماڕاسۆنێك بۆ(‪ )40‬وەرزشوانی سنورەكەی‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی خۆشناوەتی هەڵسا بەكردنەوەی‬ ‫خولێكی بڕین و درومان بۆ(‪ )50‬ئافرەتی سنورمان‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی خۆشناوەتی‬ ‫هەڵسا بەئەنجامدانی ماڕاسۆنێك بۆ(‪ )50‬وەرزشوانی‬ ‫سنوری ناوەندەكەی‬ ‫لەشاری ڕانیە یاری كۆتایی خولی قەزاو ناحیەكانی‬ ‫سنوری بیتوێن و پشدەری ئەنجامدا و ئەنجامەكەش‬ ‫لەبەرژەوەندی تیپی كێوەڕەش بە كۆتا هات‬

‫كۆتاییی هێنان بەخولێكی تۆپی بالە یاری كۆتایی‬ ‫لە نێوان تیپی وەرزشی(شەپۆل) ی حاجیاوە و‬ ‫(بۆڵیانی) سەروچاوە لەكۆتایدا تیپی شەپۆل توانی‬ ‫ببێتە پاڵەوانی خولەكە و خەاڵت بەسەر سەركەوتواندا‬ ‫دابەشكرا‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی سەنگەسەر لەناحیەی ژاراوە‬ ‫كۆتایی هێنا بەخولێكی تۆپی پێی بچوكراوە كە‬ ‫بۆ(‪ )17‬تیپی وەرشی سنورەكەی كردبۆوە‬ ‫ناوەندی چاالكی ڕانیە كۆتایی هێنا بەخولێكی تۆپی‬ ‫پێی بچوكراوە لەشارەدێی بۆسكێن كە بۆ (‪ )18‬تیپی‬ ‫كردبۆو‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچوكراوە بۆ(‪)8‬‬ ‫تیپی سنورەكە‬ ‫ناوەندی چاالكی بیتوێن لەشارۆچكەی حاجیاوە‬ ‫هەڵسا بەكردنەوەی خولێكی بڕین و درومان بۆ(‪)45‬‬ ‫ئافرەتی سنورەكە‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫ن��اوەن��دی چاالكی و پێگەیاندنی الوان��ی ڕانیە‬ ‫و ناوەندی بااڵمان بە بەشداریكرد لە كۆرێكدا كە‬ ‫ناوچەی ڕانیەی پارتی سازی دابوو‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی بیتوێن هەڵسا‬ ‫بەكۆتایی هێنان بە خولێكی بڕین و درومان كە ماوەی‬ ‫مانگێكی خایاند بۆ (‪ )35‬ئارەزوومەندی ئەم بوارە‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی بیتوێن هەڵسا‬ ‫بەئامادەكردنی ۆركشۆپێك لەژێر ناونیشانی وەرگرتنی‬ ‫قەرزی بچووك بۆ ڕێكخراوی ئەندازیارانی ئاشتی الوان‬ ‫كە تییدا (‪ )28‬الوی لەخۆ گرتبوو‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی سەنگەسەر‬ ‫هەڵسا بەئامادەكردنی ۆركشۆپێك لەژێر ناونیشانی‬ ‫وەرگرتنی قەرزی بچووك بۆ ڕێكخراوی ئەندازیارانی‬ ‫ئاشتی الوان كە تییدا (‪ )30‬الوی لەخۆ گرتبوو‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی سەنگەسەر كۆتایی هێنا بەخولێكی‬ ‫تۆپی پێی بچووك كراوە بەناوی خولی ڕەمەزان كە‬

‫ناوەندی بااڵی رانییە‬

‫چاالکی‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫نه‌عنا له‌پێكهاته‌ی زۆرێ���ك له‌كرێم ‌ه‬ ‫جوانكاریه‌كانی پێستدا به‌دیده‌كرێت‬ ‫چونكه‌ كاریگه‌ریه‌كی زۆر خێرای هه‌یه‌ بۆ‬ ‫چاككردنه‌وه‌ی كێشه‌كانی پێست‪.‬‬

‫ئاوی نه‌عنا به‌كارده‌هێنرێت بۆ چاره‌سه‌ری‬ ‫زیپكه‌‪ ،‬ته‌نها كه‌مێك نه‌عنا له‌ بڕێك ئاودا‬ ‫بكوڵێنه‌ و دواتر ئاوه‌كه‌ بپاڵێوه‌ و به‌كاری‬ ‫بهێنه‌ بۆ سڕینی ده‌موچاوت به‌مه‌ش تێبینی‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كه‌یت كه‌ زیپكه‌كانی ده‌موچاوت‬ ‫به‌ره‌و وشكبونه‌وه‌ ده‌بات و ژماره‌شیان زۆر‬ ‫به‌ خێرایی كه‌م ده‌كات‪.‬‬ ‫ده‌توانیت رۆژان�ه‌ بۆ ماوه‌ی ‪ ١٠‬خوله‌ك‬

‫پارچه‌ لۆكه‌ی ته‌ڕكراو به‌ ئ��اوی نه‌عنا‬ ‫له‌سه‌ر ده‌موچاوت دابنێیت بۆ پاككردنه‌وه‌‬ ‫و گه‌شكردنی پێست‪.‬‬ ‫ن �ه‌ع��ن��ا س��ودێ��ك��ی زۆری ه��ه‌ی��ه‌ بۆ‬ ‫بچوككردنه‌وه‌ی ده‌میله‌كانی پێست ئه‌گه‌ر‬ ‫بێتو رۆژانه‌ به‌كاربهێنرێت بۆ ته‌ڕكردنی‬ ‫ده‌موچاو‪( .‬نەوا)‬

‫‪39‬‬

‫چــاالکــی‬

‫‪Sep 2013 No 196‬‬

‫ناوەندا بااڵ ئاكرێ‬ ‫سمینارەك ئامادەكربو بو رێزدار سربست تروانشی‬ ‫بەرپرسێ لقێ ‪ 9‬بەریز بو ژمارەكا زور الوین سنورێ‬ ‫ناوەندا بااڵ‬ ‫سمینارەك ئامادەكربو بو خانم فیروز خان كارگیرا‬ ‫لقێ ‪ 9‬بەریز و كاندیدا پەرلەمانێ كوردستانێ بو‬ ‫ژمارەكا زور الوین سنورێ ناوەندا بااڵ‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالكی بوتان‬ ‫مەراسونەكا غاردانێ ئامادەكربو بو ( ‪ )70‬الوین‬ ‫سنورێ ناوەندا خو ل سەنتەرێ ناحیا كەلەك‬ ‫كوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئەوا هاتبو ڤەكرن‬ ‫بو ( ‪ ) 54‬تیپین سنورێ ناوەندا خو‬ ‫سمینارەك ئامادەكربو بو دكتور سمیر محو گوران‬ ‫ناوەندا چاالكی ئازادی‬

‫ناوەندا چاالكی ئازادی سمینارەك ئامادەكربو بو‬ ‫بەرپرسێ ناوەندا بااڵ‬ ‫خولەكا توپا پێ ڤەكر بو ‪ 48‬تیپین سنورێ‬ ‫ناوەندا خو ل گورەپانا فریزێ دەست كرد‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالكی روڤیە‬ ‫سمینارەك ئامادەكربو بو بەرپرسێ ل‪ .‬ن‪ .‬بوتان‬ ‫ل سەر پروسا هەلبژاردنا‪.‬‬ ‫ئاهەنگەكا قەشەنك گیرا ل سەنتەرێ ناحیا روڤیە‬ ‫بو پالپشتی كرنا لیستا ‪ 110‬یا پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان‬ ‫ناوەندا چاالكی ئاكرێ‬ ‫سمینارەك ئامادەكربو بو بەرپرسێ ل‪ .‬ن‪ .‬ئاكرێ‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‬

‫كوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئەوا هاتبو ڤەكرن‬ ‫بو ‪ 36‬تیپین سنورێ ناوەندا وان‬ ‫ناوەندا چاالكی بجیل‬ ‫سمینارەك ئامادەكربو بو بەرپرسێ ل‪ .‬ن‪ .‬بجیل‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫كوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئەوا هاتبو ڤەكرن‬ ‫بو ‪ 46‬تیپین سنورێ ناوەندا‬ ‫ناوەندا چاالكی دینارتە‬ ‫خولەكا توپا پێ ڤەكر بو ‪ 42‬تیپین سنورێ‬ ‫ناوەندا خو ل سەنتەرێ ناحیا دینارتە‪.‬‬ ‫سمینارەك ئامادەكربو بو ری��زدار م��ردان خدر‬ ‫كارگیرێ لقێ ‪ 9‬بەریزو و هەلبژیرێ پەرلەمانێ‬ ‫كوردستانێ‪.‬‬

‫ناوەندی بااڵی مەخموور‬

‫بەئامادەبوونی (ئومید خۆشناو) سكرتێری‬ ‫(ی‪.‬ل‪.‬د‪.‬ك) وكاندیدی پارلەمانی كوردستان‬ ‫و ژمارەیەكی زۆر لەوەرزشوانان و تیپی میللی‬ ‫هەڵسا بەدابەشكردنی جل وبەرگی وەرزشی بەسەر‬ ‫وەرزشوانانی تیپەمللیەكان‪.‬‬ ‫سازكردنی كۆرێك لەالیەن (مكرم فائق) كارگێری‬ ‫ناوەندی بااڵ‪،‬بەمەبەستی زیاتر ناساندنی لیستی‬ ‫(‪)110‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪40‬‬

‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی شەمامك‬ ‫كۆتایی هێنا بەخولی وەرزشی تۆپی پیێ‬ ‫بەئامادەبوونی (ئومید خۆشناو) سكرتێری‬ ‫(ی‪.‬ل‪.‬د‪.‬ك) وكاندیدی پارلەمانی كوردستان‪ ،‬هەڵسا‬ ‫بەدابەشكردنی جل وبەرگی وەرزشی بەسەر (‪)100‬‬ ‫تیپی سنوری ناوەندی چاالكی‬ ‫سازكردنی كۆرێكی فراوان بۆ (ئومێد خۆشناو)‬ ‫سكرتێری یەكێتیەكەمان و كاندید بۆ پەرلەمانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ل��ەس��ەر چۆنیەتی دەس���ت ك��ردن‬ ‫بەبانگەشەی هەڵبژاردن‪.‬‬ ‫هەڵدانی خێوەت لەالیەن ناوەندی شەمامكەوە‬ ‫بەمەبەستی كۆكردنەوەی زۆرترین رێ��ژەی الوان‬ ‫بەمەبەستی بانگەشەی هەڵبژاردن وناساندنی لیستی‬ ‫(‪)110‬‬

‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی كانی قرژاڵە‬ ‫لەپێناو زیاتر گرنگی دان ب��ەب��واری وەرزش��ی‬ ‫وخ��زم��ەت ك��ردن��ی وەرزش��وان��ان بەئامادەبوونی‬ ‫(ئومید خۆشناو) سكرتێری (ی‪.‬ل‪.‬د‪.‬ك) وكاندیدی‬ ‫پارلەمانی كوردستان‪ ،‬دابەشكردنی جل وبەرگی‬ ‫وەرزشی بەسەر (‪ )34‬تیپ‬ ‫سازكردنی كۆرێكی فراوان بۆ (ئومێد خۆشناو)‬ ‫سكرتێری یەكێتیەكەمان و كاندید بۆ پەرلەمانی‬ ‫كوردستان لەسەر چۆنیەتی دەستكردن بەبانگەشەی‬ ‫هەڵبژاردن و پابەندبوون بەرێنماییەكان و نەرمی‬ ‫نواندن لەهەموو حاڵەتەكان دا‪.‬‬ ‫هەڵدانی خێوەت لەالیەن ناوەندی شەمامكەوە‬ ‫بەمەبەستی كۆكردنەوەی زۆرترین رێ��ژەی الوان‬ ‫بەمەبەستی بانگەشەی هەلبژاردن وناساندنی لیستی‬ ‫(‪)110‬‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی تورەق‬ ‫بەئامادەبوونی (ئومید خۆشناو) سكرتێری‬ ‫(ی‪.‬ل‪.‬د‪.‬ك) وكاندیدی پارلەمانی كوردستان‪ ،‬هەڵسا‬ ‫بەدابەشكردنی جل وبەرگی وەرزشی بەسەر (‪)36‬‬ ‫تیپی سنوری ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی تورەق‬ ‫سازكردنی كۆرێكی فراوان بۆ (ئومێد خۆشناو)‬ ‫سكرتێری یەكێتیەكەمان و كاندید بۆ پەرلەمانی‬

‫ك��وردس��ت��ان ل��ەس��ەر چۆنیەتی دەس���ت ك��ردن‬ ‫بەبانگەشەی هەلبژاردن و پابەندبوون بەرێنماییەكان‪.‬‬

‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی قوشتەپە‬ ‫بەئامادەبوونی (ئومێد خۆشناو) سكرتێری‬ ‫(ی‪.‬ل‪.‬د‪.‬ك) وكاندیدی پارلەمانی كوردستان‬ ‫وژمارەیەكی زۆر ل��ەوەرزش��وان��ان و تیپی میللی‬ ‫سنورەكان وكادرو ئەندامی الوان ناوەندی قوشتەپە‬ ‫لەمەراسیمێك دا هەلسا بەدابەشكردنی جل وبەرگی‬ ‫وەرزشی بەسەر (‪ )45‬تیپی سنوری ناوەند‬ ‫سازكردنی كۆرێكی فراوان بۆ (ئومێد خۆشناو)‬ ‫سكرتێری یەكێتیەكەمان و كاندید بۆ پەرلەمانی‬ ‫كوردستان‬ ‫هەڵدانی خێوەت لەالیەن ناوەندی شەمامكەوە‬ ‫بەمەبەستی كۆكردنەوەی زۆرترین رێ��ژەی الوان‬ ‫بەمەبەستی بانگەشەی هەلبژاردن وناساندنی لیستی‬ ‫(‪)110‬‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی كندێناوە‬ ‫كردنەوەی خولی بلیار بۆ یاریزان و هەوادارانی‬ ‫ئەم یاریە‬ ‫كردنەوەی خولی تۆپی سەرمێز (تێنس)‬

‫مافەكانی كورد گەرەنتیی یەكپارچەیی توركیا دەكەن‬

‫ملمالنێی خوێناوی لە نێوانی حكوومەتی توركیا و كورددا‪،‬‬ ‫كە ژمارەیان ‪%20‬ی ژمارەی دانیشتوانی توركیایە‪ ،‬لە بیستەكانی‬ ‫سەدەی رابردوو لە دایك بوو‪ ،‬لەو كاتەی دەوڵەتی نەتەوەییی‬ ‫تورك دامەزرا‪ ،‬ملمالنێكان بەشێوەیەكی ترسناك گەورە بوون‪،‬‬ ‫بەبێ ئەوەی بیر لەوە بكرێتەوە بەتایبەت لە الیەن دەوڵەتی‬ ‫توركیاوە كە كێشەی نەتەوەی كورد لەو واڵتەدا پێویستی بە‬ ‫چارەسەری سیاسی هەیە‪ ،‬بەهەرحاڵ خوێنێكی زۆر رژاوە‪ ،‬و‬ ‫ه��ەزاران گوندی كوردی وێران كراوە و دەیان هەزار ەاوواڵتی‬ ‫ئاوارە و سەرگەردان بوون‪ ،‬زۆربوونی ژمارەی قوربانییەكانی‬ ‫ەەردووالش (دەوڵ��ەت و كورد) تا ئەمڕۆ نیگەرانیی گەورەی‬ ‫دروست كردووە و رك و ناكۆكیی نێوان خێزانە كورد و توركەكانی‬ ‫قووڵتر كردووە»ئەمە لە كاتێكدا زۆربەی سەركردەكانی توركیا بە‬ ‫مەدەنی و سەربازییەوە دڵنیابوون لەوەی تا كورد بمێنێ كێشە‬ ‫رەواكەیشی بەردەوام دەبێ»‪.‬‬ ‫ئێستا هەنگاوەكانی توركیا بۆ چارەسەری كێشەی كورد لە‬ ‫سەرەتای دۆزینەوەی رێگەچارەی گونجاودایە‪ ،‬سەرەڕای ئاستەنگ‬ ‫و بەربەستەكان‪ .‬گفتوگۆ لەسەر چارەسەركردنی پرسی كورد لە‬ ‫ئارادایە‪ ،‬بۆ ئەوەی رێگەچارەی گونجاو بدۆزنەوە و ئەو وێنە‬ ‫خراپەی رابردوو بسڕنەوە و كەشێكی گونجاو بۆ پێكەوەژیان‬ ‫بێتە ئاراوە‪.‬‬ ‫هەنگاوەكانی چ��ارەس��ەری ئ��ەو كێشەیە بە وازهێنان لە‬ ‫رێگەچارەی سەربازی دەستی پێ كردووە‪ ،‬كە ئەوە راستترین‬ ‫رێگەیە بۆ چارەسەركردنی كێشەكان بەرەو سەلماندنی ناسنامەی‬ ‫كوردی‪ ،‬و مافە سیاسی و كولتوورییەكان‪ ،‬بەشێوەیەكی فراوان‬ ‫لە ناوچە كوردنشینەكان و لە سەرتاسەری توركیادا‪.‬‬ ‫پێویستە ئەردۆگان وەك سەركردەیەكی ئازا بەئاشكرا سروشتی‬ ‫راستەقینەی كێشەكە رابگەیەنێ كە تا ئێستا رای نەگەیاندووە‬ ‫بەبێ پەنابردنە بەر كردەوەی سەربازی ئەو كێشەیە چارەسەر‬ ‫بكات‪ .‬هەنگاونان بە ئاراستەی چارەسەركردنی كێشەی كورد‬ ‫بەئاشكرا هەست پێ دەكرێ و دیارە كە توانای گەشەسەندنی ئەو‬ ‫واڵتەی زیاتر كردووە‪ ،‬و كوردێكی زۆریش لە توركیا باوەڕیان وایە‬ ‫پارتی داد و گەشەپێدان پەناگەیەكی گونجاوە بۆ چارەسەركردنی‬ ‫كێشەكانی كورد‪ ،‬بەشێوەیەكی گشتی گەشبینن لەوەی توركیا لە‬ ‫مەودایەكی زۆر درێژ نا‪ ،‬چونكە قۆناغەكە وا ناخوازێت‪ ،‬دەتوانێت‬ ‫بۆ رێگەچارەی ئاشتی و سیاسی و كۆمەاڵیەتییەكان هەنگاوی‬ ‫پێویست بنێت و سنووری توركیا و یەكپارچەییی خۆی بپاریزێت‪،‬‬ ‫چونكە تا ئێستا هیچ رێكخراوێكی گرنگی ك��وردی نییە لە‬ ‫توركیادا داوای دەوڵەتی سەربەخۆی كوردی بكات‪ ،‬بەڵكو تەنیا‬

‫بەكر ئیبراهیم‬

‫لە چوارچێوەی دەوڵەتدا چارەسەرێكی رەوا دەخوازن‪ ،‬و هیچ‬ ‫ئاماژەیەك بۆ جیابوونەوە و دەوڵەتی سەربەخۆ نییە‪ .‬زۆربەی‬ ‫توندڕەوە كوردەكانیش ئەمڕۆ بەەیوای دەوڵەتێكی فیدراڵی‬ ‫و پەرلەمانێكی كوردین لە ئامەد‪ ،‬لە بەرامبەر پەرلەمانەكەی‬ ‫ئەنكەرەدا‪.‬‬ ‫ئەمە بەو مانایە نییە هیچ كوردێك نییە حەز بە دەوڵەتێكی‬ ‫سەربەخۆی ك��وردی نەكات‪ .‬زیاتریش ل��ەوە فەرامۆشكردنی‬ ‫كێشەی كورد و چارەسەرنەكردنی ناكۆكییەكان دەتەقێنێتەوە‬ ‫و بۆشاییی نێوان (كورد و تورك) دەگەیەنێتە دوا قۆناغ‪ ،‬هەر‬ ‫دواكەوتنێكیش لە چارەسەركردنی ئامانجە رەواكانی كورد لە‬ ‫ئەنجامنەدانی ریفۆرم لەو واڵتە دەبێتە هۆی بەفیڕۆدانی كاتی‬ ‫بەنرخ‪ ،‬بودجەیەكی زۆر‪ ،‬گیان لەدەستدانی ه��ەزاران (كورد‬ ‫و ت��ورك)‪ ،‬شكستهێنانی هەنگاوەكانی ئاشتی و گفتوگۆ بۆ‬ ‫دۆزینەوەی رێگەچارەكانی چارەسەری پرسی كورد لە توركیا‪،‬‬ ‫قووڵتربوونەوەی كێشەكان و دواجار دەبێتە هەڕەشە لەسەر‬ ‫چارەنووسی توركیا‪ ،‬بۆیە پێویستە حكوومەتی توركیا ئەوەندە‬ ‫باوەڕی بەخۆی هەبێ بەسەركەوتوویی كێشەی كورد چارەسەر‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫چونكە ئاماژەكانی چارەسەركردنی كێشەی كورد‪ ،‬توركەكانیشی‬ ‫گەیاندە ئەو راستییەی كە توركیای پێ بەهێز دەبێ و دەیكاتە‬ ‫دەسەاڵتێكی وا كە لە ناوچەكەدا زۆر زیاتر رەچ��او بكرێ‪،‬‬ ‫ئەوەیش روونە كە داواكارییەكانی كورد بۆ چارەسەری كێشەكانی‬ ‫پێشكێشی كردوون رێك ئەو داواكارییانە بۆ فراوانكردنی بنەمای‬ ‫دیموكراسییە لە توركیادا و ئەو مافانەی كورد دەستی دەكەوێت‬ ‫بەزیانی تورك لێك نادرێتەوە و ئەگەر توركیا توانی كێشەی كورد‬ ‫بە دیموكراسی چارەسەر بكات ئەوا چاوەڕوانی ئەوەی لێ دەكرێ‬ ‫ببێتە یەكێك لە واڵتە ئارام و گرنگ و بەدەسەاڵتەكانی ناوچەكە‪.‬‬ ‫خۆ ئەگەر ئۆجەالن و ئەردۆگان ئەم دەرفەتەیان لە دەست دا‬ ‫و لە چارەسەری كێشەكان شكستیان ەێنا‪ ،‬بێ شك لە داەاتوودا‬ ‫دەبێتە هۆی جیابوونەوەی یەكجارەكیی كورد و جەنگی ناوخۆیی‬ ‫چاوەڕوانكراو دەبێ‪.‬‬