197 web

‫رژێمی سێداره‌ی ئێران له‌وێ و کۆمه‌ڵی ئیسالمی لێره‌‬

‫پێشکه‌وتن‬

‫‪197‬‬

‫‌ژماره‬ ‫تشرینی دووەمی ‪2013‬‬

‫مانگنامه‌یه‌کی رۆشنبیریی ‌ه یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان ده‌ریده‌کات‬

‫ن‬ ‫ا‬ ‫س‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫ش‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ەکانی‬ ‫گۆشەگیری لە الواندا‬ ‫نیان‬ ‫رکرد‬ ‫ەسە‬ ‫چار‬ ‫ەتی‬ ‫چۆنی‬ ‫و‬ ‫ئەو کوڕانەی لە مۆبایل خۆیان دەکەن بە کچ‬

‫خۆشەویستی یەکالیەنە‪...‬‬ ‫دێوەزمەی یەکێک و‬ ‫بورکانی ئەوەی دووەم‬

‫کاری هونەری شێوەکار هەژار‬

‫مانگنامه‌یه‌کی رۆشنبیرییه‌ یه‌کێتی‬ ‫الوانی دیموکراتی کوردستان‬ ‫ده‌ریده‌کات‬

‫خاوه‌ن ئیمتیاز‪:‬‬ ‫ئومێد خۆشناو‬

‫خەرجیەکانی ژیان گەنجانی ئەوروپا دەگێڕێتەوە‬ ‫ل‪16‬‬ ‫نێوماڵی باوانیان‬

‫سه‌رنووسه‌ر‪:‬‬ ‫ئاڤان حه‌م ‌ه ساڵح‬

‫‪0750 446 1301‬‬ ‫‪avanpirs@yahoo. com‬‬

‫جێگری سه‌رنووسه‌ر‪:‬‬

‫شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان‬

‫‪shaxawanlawan@yahoo. com‬‬

‫بەڕێوەبەری نووسین‪:‬‬ ‫محەمەد عومەر‬ ‫هاوکاران‪:‬‬ ‫نەوزاد فوئاد‬ ‫عومەر عەزیز‬ ‫تریفە بڵباس‬

‫ل‪13‬‬

‫توندوتیژی دژی ئافرەتان لە کۆمەڵگای کوردەواریدا‬

‫فۆتۆگرافەر‪:‬‬ ‫کارزان خۆشناو‬ ‫جیهانگیر گەردی‬ ‫نه‌خشه‌ساز‪:‬‬ ‫فوئاد یوسفی‬ ‫ماڵپه‌ڕ‪:‬‬

‫‪www. lawanikurdistan. org‬‬ ‫ناونیشان‪ :‬هەولێر‪ -‬بارەگای مه‌کته‌بی‬ ‫سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی‬ ‫كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‬

‫ل‪33‬‬

‫دۆرتمۆند‪-‬ی ئەڵمانی لەفێڵبازی ناکەوێت‬

‫وتــار‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫رەقیبەکانی دڵدار‬

‫زاگرۆس ڕێباز‬

‫دڵدار‪ ،‬دێڕی یەکەمی‬ ‫ئەو شیعرەی خۆی‪ ،‬کە‬ ‫لەزیندانێکی ئەوسای‬ ‫رژێمی عیراقیدا نووسیوە‪،‬‬ ‫خودا بە پشتیوان و پەنای‬ ‫گەلی کورد دەناسێنێت و‬ ‫بە دوژمن دەڵێت دانەری‬ ‫چەرخی زەمان نەتەوەی‬ ‫کورد دەپارێزێت‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪2‬‬

‫لەماوەی سااڵنی راب���ردوودا‪ ،‬وەک هەر‬ ‫دەرهاوێشتەیەکی دیکەی ژی��ان و هزری‬ ‫مرۆڤایەتی‪ ،‬ئەدەبیاتیش بۆتە جێگای‬ ‫ب��اس‌وخ��واس��ی کۆمەڵگا‪ ،‬س��رودی «ئەی‬ ‫رەقیب»یش‪ ،‬کە لەسەر بنەمای دەقێکی‬ ‫شیعریی شاعیری کورد یونس رەئوف (دڵدار)‬ ‫ە‪ ،‬زۆرت��ر لەهەر دەقێکی دیکەی ئەدەبی‬ ‫قسەوباسی ل��ەب��ارەوە ک��راوەو زۆرجاریش‬ ‫وەک کارتی سیاسی بۆ راکێشانی سۆز و‬ ‫کاریگەری خستنەسەر رای گشتی سوودی‬ ‫لێوەرگیراوە‪ ،‬کە لە زۆرب���ەی کاتەکاندا‬ ‫لەئەنجامی رام��ان��ی روک��ەش��ی کۆمەڵگا‪،‬‬ ‫«زمانزانی» وەک بنەمایەکی سەرەکیی‬ ‫رەخنەی ئەدەبی حسابی بۆ نەکراوە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئیرادەو پەیامی سیاسی بۆتەجێگرەوەی‬ ‫خودی رەخنەی ئەدەبی‪ .‬لەم وتارەدا باس لە‬ ‫گونجاوبوون یان نەبوونی ئەو شیعرە ناکرێت‬ ‫بۆ سروودی نیشتمانی‪ ،‬بەڵکو شرۆڤەیەکی‬ ‫زمانەوانی و ئەدەبی بۆ ئەو بەشەی دەقەکە‬ ‫دەکرێت کە لەئاستی جیاوازی کۆمەاڵیەتی و‬ ‫سیاسیدا قسەوباسی لێوەکراوەو زۆرجاریش‬ ‫بۆتە سەرچاوەیەکی دیکەی ناکۆکی‪.‬‬ ‫وا دی��ارە ئ��ەو حەقیقەتەی کە ف��ەزای‬ ‫کۆمەاڵیەتیی خ��اوەن��ی شیعرەکە بریتی‬ ‫بووە لە ژینگەی بنەماڵەیەکی دینپەروەر و‬ ‫م��ەالزادە‪ ،‬وەک خۆی نووسییەتی هەمیشە‬ ‫ل��ەژێ��ر ک��اری��گ��ەری��ی ب��ەره��ەم��ی ئەدەبیی‬ ‫شاعیرانی وەک نالی و مەحوی و حاجی قادر‬ ‫و وەفایی دا بووە‪ ،‬کاریگەریێکی ئەرێنیی‬ ‫ئەوتۆی نەخستۆتە سەر لێکدانەوەی بەرەی‬ ‫پشتیوانانی دڵدار لەبەرامبەر ئەو رەخنەیەی‬ ‫کە رەوتەکانی ئیسالمی سیاسی لە ناو کورددا‬ ‫تۆخیان کردۆتەوەو لۆبیان بۆ دروستکردووە‬ ‫ب��ەوەی کە دەق��ە شیعریەکە پێچەوانەی‬

‫مەیلی دیندۆستیی گەلی کوردستانەو لە دوو‬ ‫دێڕیشیدا ئاماژە بە هەبوونی دەستەواژەی‬ ‫«کوفر» دەکرێت‪ .‬روونتر بڵێێن‪ :‬دوو دێڕ لە‬ ‫هەردوو کۆپلەی‪:‬‬ ‫ئەی‌ ڕەقیب هەر ماوە قەومی کورد زمان‬ ‫‪ --‬نایشکێنێ دانەری تۆپی زەمان و‬‫ئێمە رۆڵەی میدیا و کەیخوسرەوین‪---‬‬ ‫دینمان و ئایینمان‪ ،‬هەر نیشتمان‬ ‫سەبارەت بە دێڕی یەکەم‪ ،‬کە لە کۆپلەی‬ ‫یەکەمی شیعرەکەی دڵداریشە‪ ،‬بەداخەوە‬ ‫نەک تەنها لێکدانەوەی زمانەوانیی هەڵەی‬ ‫بۆکراوە‪ ،‬بەڵکو بەهەڵەش گۆڕیویانەتە سەر‬ ‫شێوەزارەکانی دیکەی زمانی ک��وردی‪ ،‬کە‬ ‫رەنگە ئەو هەڵەیەی لە کاتی تەرجەمەکردندا‬ ‫روویداوە هەندێ جار بە مەبەست بووبێت و‬ ‫لەئەنجامی هەمان بەهەڵە لێکدانەوەی دەقە‬ ‫شیعریەکەوە بووبێت و هەندێجاریش بەهۆی‬ ‫نەزانیەوەبووبێت‪.‬‬ ‫ل���ەزۆرب���ەی دەق���ەک���ان���دا‪ ،‬ل���ەزۆرب���ەی‬ ‫تەرجەمەکانیشدا بۆ ئەو دێڕە چ بۆ زمانی‬ ‫غ��ەی��رە ک���وردی و چ ب��ۆ ش��ێ��وەزارەک��ان��ی‬ ‫زمانی کوردی‪ ،‬مەبەستی سەرەکیی دڵدار‬ ‫شێوێنراوە‪:‬‬ ‫دەقی «دڵدار»‪:‬‬ ‫«ئ��ەی‌ ڕەقیب هەر م��اوە قەومی کورد‬ ‫زمان‪ ،‬نایشکێنێ دانەری تۆپی زەمان»‬ ‫ئەو دەقە «باو»ەی تەرجەمە کراوە‪:‬‬ ‫«ئ��ەی‌ ڕەقیب هەر م��اوە قەومی کورد‬ ‫زمان‪ ،‬نایشکێنێ دانەیی تۆپی زەمان»‬ ‫لەکاتێکدا ئەمەی دوایی بەهیچ شێوەیەک‬ ‫ناگاتەوە بە مەبەستی دڵدار لە شیعرەکەی‪،‬‬ ‫بەڵکو ت��ەواوی مانای دێڕەکەشی گۆڕیوە‪،‬‬ ‫چونکە ل��ە کاتێکدا دڵ���دار «خ���ودا» بە‬

‫وتــار‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫«دانەری تۆپی زەمان» لەشیعرەکەیدا جێگا‬ ‫دەکاتەوە‪ ،‬گۆڕینی دەستەواژەکە بۆ «دانەی‬ ‫تۆپی زەم��ان» هەڵەو غەدرێکە لەو دەقە‬ ‫کراوە‪ ،‬لەبەر دوو هۆ‪:‬‬ ‫یەکەم‪:‬‬ ‫دڵدار‪ ،‬دێڕی یەکەمی ئەو شیعرەی خۆی‪،‬‬ ‫کە لەزیندانێکی ئەوسای رژێمی عیراقیدا‬ ‫نووسیوە‪ ،‬خودا بە پشتیوان و پەنای گەلی‬ ‫کورد دەناسێنێت و بە دوژمن دەڵێت دانەری‬ ‫چەرخی زەمان نەتەوەی کورد دەپارێزێت‪.‬‬ ‫لەم دێڕەیدا دڵدار رەنگە وەک هەر شاعیرێکی‬ ‫پێش خۆی‪ ،‬لە بازنەی عیرفانی و پابەندی‬ ‫بە دینەوە‪ ،‬بە پشت بەستن «بۆ نمونە» بە‬ ‫ئایەتی ‪ 13‬لە سورەتی حوجوراتی «قورئان»‬ ‫کە دەقەکەی بریتیە لە «یاایها الناس انا‬ ‫ی وجعلناكم شعوبا‬ ‫خلقناكم من ذكر وانث ‌‬ ‫وقبائل لتعارفوا ان اكرمكم عند هللا اتقاكم‬ ‫ان هللا علیم خبیر»‪ ،‬کەالمی خودا بکاتە‬ ‫پشتیوانی هیواکەی بۆ پاراستنی نەتەوەی‬ ‫کورد‪ .‬دڵدار دەڵێت دان��ەری تۆپی زەمان‬ ‫قەومی ک��ورد ناشکێنێ‪ ،‬وەک ئاماژەیەک‬ ‫بۆ ئەو مەبەستەی خۆی کە ئەو خودایەی‬ ‫ئێمەی مرۆڤی دابەشکردۆتە سەر نەتەوەو‬ ‫هۆزی جیاواز‪ ،‬خۆی ئەو جیاوازیە دەپارێزێت‬ ‫و لەناو نابات‪ .‬لەو دێڕەدا مەبەستی دڵدار‬ ‫لە «دان��ەری تۆپی زەمان» زۆر روونە کە‬ ‫خودای خۆیەتی‪.‬‬ ‫دووەم‪:‬‬ ‫ئەم شیعرەی دڵدار‪ ،‬یانزە بڕگەییە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫دڵ��دار لەوێدا مەبەستی بووبێت لەجیاتی‬ ‫«دان���ەر»‪« ،‬دان��ە» بەکاربێنێت‪ ،‬ریتمی‬ ‫شیعرەکەی تێکدەچێت و ئەودێڕە دەبێتە‬ ‫دێڕێکی دە بڕگەیی‪ .‬چونکە لە نێوان هەردوو‬ ‫وشەی «دانە»و»تۆپ» تەنها یەک «ی»‬ ‫وەک ئامرازی پەیوەندیی نێوان ئەو دووناوە‬ ‫پێویستە‪ ،‬نەک دوو «ی»‪:‬‬ ‫نایشکێنێ دان��ەری تۆپی زەم��ان ‪------‬‬ ‫«‪ »11‬بڕگە‬ ‫نایشکێنێ دان��ەی تۆپی زەم��ان ‪------‬‬ ‫«‪ »10‬بڕگە‬ ‫نایشکێنێ دانەی»ی؟» تۆپی زەمان ‪---‬‬ ‫‪ »11« --‬بڕگە‬‫لەهەموو ئەو نووسینەوەو تەرجەمانەدا‬ ‫کە نەیانویستووە دەس��ت��ەواژەی «دان��ەری‬

‫تۆپی زەمان» بەکاربێنن‪ ،‬بۆ خۆدەربازکردن‬ ‫لەو هەڵە تەکنیکیەی شیعر یەک «ی»‬ ‫بۆ پینەکردنی هەڵەتەکنیەکە زیادکراوە‬ ‫لەکاتێکدا لەرووی زمانەوانیەوە زیادە‪ .‬بە‬ ‫رێکەوت بێت ی��ان بەمەبەست لەزۆربەی‬ ‫تەرجەمەکانیشدا پشت بەو دێڕە بەستراوە‬ ‫کە هەڵەیە! ن��ەک ب��ەو دێ��ڕەی «دڵ��دار»‬ ‫نووسیویەتی‪.‬‬ ‫بۆ نمونە تەرجەمەی عەرەبیی ئەم دێڕە‬ ‫بۆتە‪:‬‬ ‫«ال تقهرهم وال تمحوهم مدافع الزمان»‬ ‫تەرجەمەی فارسیی بۆتە‪:‬‬ ‫«گردش چرخ زمانه نمی‌تواند او را به‬ ‫تسلیم وادارد»‬ ‫تەرجەمەی ئینگلیزیی بۆتە‪:‬‬ ‫‪They have not been‬‬ ‫‪crushed by the weapons of‬‬ ‫‪ - any time‬هەرگیز بەچەک لەناونەبران‬ ‫بەکرمانجی ژوروو‪:‬‬ ‫‪Nasikê û danayê bi topê‬‬ ‫‪ – zeman‬ناشکێ و دانایێ ب تۆپێ‬ ‫زەمان‪.‬‬ ‫لەراستیدا ئەگەر لەروانگەیەکی زمانەوانیی‬ ‫م��وج��ەڕەدەوە بیخوێنینەوە‪ ،‬تەرجەمەی‬ ‫کرمانجی ژوروو زۆر زیاتر لە هەر دەقێکی‬ ‫دیکە بۆنی «کوفر»ی لێدێت‪ ،‬چونکە لێرەدا‬ ‫مەبەستی دڵدار دەبێتە ئەوەی کە «کورد‬ ‫بە تۆپی زەمان ناشکێ و دانایایەتەوە»‪ ،‬کە‬ ‫ئەمەش هەم لە رووی زمان و هەم لەرووی‬ ‫گوزارشتەوە پێچەوانەی دەقە ئەسڵیەکە و‬ ‫دژی مەبەستی «دڵدار»ە‪.‬‬ ‫س���ەب���ارەت ب��ە دێ����ڕی دووەم‪ ،‬ئ��ەو‬ ‫لێکدانەوەیەی کە لەالیەن ئیسالمی سیاسیەوە‬ ‫بۆی دەکرێت‪ ،‬هێندەی بەهانەیەکی روکەشە‪،‬‬ ‫بەهایەکی ئەدەبیی نیە‪ ،‬چونکە لە بنەڕەتدا‬ ‫دەس���ت���ەواژەی «دی��ن��م��ان و ئایینمان»‬ ‫ئاماژەیەکی مەجازیە بۆ مەبەستی «هەموو‬ ‫شت»‪« ،‬هەموو موڵکی مەعنەوی و مادی»‪،‬‬ ‫«هەموو وجود» و لەالی زۆربەی شاعیرانی‬ ‫ک��وردەوە‪ ،‬بەتایبەت شاعیرانی کالسیک‪،‬‬ ‫بەشێوازی جیاواز بەکارهاتووە‪ ،‬کە زۆربەیان‬ ‫پەیڕەوانی تەریقەت و دیندارو کوڕەمەال‬ ‫بوون؛ بۆ بیرخستەوە‪:‬‬

‫وەفایی‬ ‫لێوی ئاڵ و چاوی كاڵت بۆت ‌ه فیتنه‌ی دین‬ ‫و دڵ‬ ‫حه‌قیه‌تی بیلال وه‌فایی ده‌ست ل ‌ه ئیمان‬ ‫به‌رده‌دا‬ ‫كوردی‪:‬‬ ‫من كه‌ رسوابووم و ته‌پڵی عاشقیم لێ دا‬ ‫ئیتر‪،‬‬ ‫كوردی ئه‌ز په‌روام سه‌ر و ئیمان و گیان‬ ‫و دڵ نیه‌‬ ‫سافی‪:‬‬ ‫من گه‌دای كۆی نیگارم‪ ،‬پادشاهیم كه‌ی‬ ‫ده‌وێ‬ ‫ده‌وڵه‌تی دونیا و قیامه‌ت‪ ،‬بۆچیمه‌ بێ‬ ‫چاوی یار‬ ‫ئه‌حمه‌د موختار جاف‪:‬‬ ‫ئه‌گه‌ر روح و دڵ و ئیمان ته‌ڵه‌ب كا‬ ‫بیده‌رێ عاشق‬ ‫كه‌ تفڵێ خورد‌ه ساڵه‌‪ ،‬قه‌ت دڵی ئه‌و یار‌ه‬ ‫مه‌شكێنه‌‬ ‫لەزمانی کوردیدا‪ ،‬کەبەشێکە لە شوناس و‬ ‫پێکهاتەی کلتوری کوردی‪« ،‬دین و ئاین و‬ ‫ئیمان» وەک گوزارشتێکی مەجازی بۆ هەموو‬ ‫پیرۆزی و بەها و گرنگیەکانی مرۆڤ بەکاردێن‪،‬‬ ‫هەر لەبەرئەوەش پێوانەی «دڵدار»ی شاعیر‬ ‫بۆ نرخاندنی نیشتمان «دین و ئاین»ە‪ ،‬بەالی‬ ‫«دڵدار»ەوە‪ ،‬نیشتمان هێندە خۆشەویستە‬ ‫کە ئامادەیە لەپێناویدا دەستبەرداری هەموو‬ ‫موڵکی عالەم بێت‪.‬‬ ‫بیرکردنەوە لەم حەقیقەتە و بیرخستنەوەی‬ ‫دژایەتیی رەوت��ی ئیسالمی سیاسی‪ ،‬نەک‬ ‫موسڵمانان‪ ،‬بۆنی پەیامێکی دیکەی لێدێت کە‬ ‫زۆر نامۆ نیە بە ستراتیژی ئیسالمی سیاسی‬ ‫وەک رەوتێکی سیاسی بۆ راکێشانی دڵی‬ ‫جەماوەرو کۆکردنەوەی زۆرترین پشتیوانی‬ ‫سیاسی‪.‬‬ ‫ف���ەزای گشتیی شیعرەکە ف��ەزای��ەک��ی‬ ‫نەتەوەپەروەرانەیە کە زۆر ناکۆکە لەگەڵ‬ ‫ستراتیجی و ئەجێندای سیاسیی رەوت��ی‬ ‫سیاسیی دینی کە ناسیۆنالیزم‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫ناسیۆنالیزمی عەجەمی‪ ،‬بە بەربەستێکی‬ ‫س��ەرەک��ی��ی خ���ۆی دەزان���ێ���ت ل���ەب���ەردەم‬ ‫باڵوبوونەوەو تەشەنەسەندنی هزری سیاسیی‬ ‫خۆی‪ .‬بەاڵم ئەمە هێشتا ئەو رەواییە ناداتە‬

‫‪3‬‬

‫وتــار‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪4‬‬

‫پارێزەرانی هزری ئیسالمی سیاسی کە ببنە‬ ‫رەخنەگری ئەدەبی‪.‬‬ ‫ل��ێ��ک��دان��ەوەو ش��رۆڤ��ەک��ردن��ی پ��ارچ��ەی‬ ‫ئەدەبیات ئاستی هەستیاریی مامەڵەکردن‬ ‫بەرزدەکاتەوە‪ ،‬شیعریش ‪ -‬هەر ژانرێکی بێت‬ ‫ زیاتر لەهەندێ فۆرمەکانی دیکەی ئەدەبیات‬‫دیققەتی گەرەکە‪ ،‬هۆکاری ئەو تایبەتمەندیەش‬ ‫ئەو زم��ان و ئ��اواز و ریتمەن کە لە دەقی‬ ‫شیعریدا هەن‪ .‬رەخنەگری ئەدەبیش دەبێ‬ ‫سەر بە قوتابخانەیەکی هزری بێت‪ ،‬چونکە‬ ‫قوتابخانە تیۆریەکان کە وەک چاویلکەی‬ ‫جیاواز وان کە کاتێک لێیانەوە دەڕوانرێتە‬ ‫ئەدەبیات تێگەیشتنی جیاواز لەدەقی ئەدەبی‬ ‫دەخ��ەن��ەوە‪ .‬بۆیە دەب��ێ ئ��ەو گۆشەنیگایە‬ ‫بناسین کەلێیەوە دەڕوانینە دەقی ئەدەبی‪،‬‬ ‫ئەو گۆشەنیگایەش تەنها کاتێک حسابێکی‬ ‫بۆ دەکرێت کە یەکێک بێت لە پێرەدایمە‬ ‫تیۆریەکان‪.‬‬ ‫بەوپێیەی هەندێ رەخنەی ئەدەبی ناچنە‬ ‫ن��او چ��وارچ��ێ��وەی هیچکام ل��ە گۆشەنیگا‬ ‫رەخنەییەکانی مێژووی رەخنەی ئەدەبیی‬ ‫وەک مۆرال ریالیزم‪ ،‬نۆمینالیزم‪ ،‬فۆرمالیزم‪،‬‬ ‫مارکسیزم‪-‬ریالیزمی کالسیک‪ ،‬بونیادگەرایی‪،‬‬ ‫پۆست ‪ -‬ستراکچرالیزم‪ ،‬بونیادشکێنی‪ ...‬و‬ ‫هتد‪ ،‬ئەگەر رەخنەی ئیسالمی سیاسی لە دەقی‬ ‫ئەدەبی بخەینەبەر گفتوگۆ‪ ،‬دەبێ بەر لەهەموو‬ ‫شتێک دان بەوەدابنێین کە قوتابخانەیەکی‬ ‫نوێی رەخنەی ئەدەبی لەدایکبووە و پێویستە‬ ‫ناوێکیشی بۆ بدۆزینەوە وەک «قوتابخانەی‬ ‫رەخنەی ئەدەبیی ئیسالمی سیاسی»‪.‬‬ ‫فراوانبوونی رەخنەی ئەدەبی و هونەریی‬ ‫رەوتی ئیسالمی سیاسی لە بەرهەم و پارچە‬ ‫ئەدەبی و هونەریە کۆن و هاوچەرخەکانی‬ ‫جیهان پێویستی بە فرێیم و رێکخستنێکی‬ ‫دەقیقەوە هەیە‪ .‬رەخنەی ئیسالمی سیاسی لە‬ ‫دەقی ئەدەبی بە هەموو فۆرم و ژانرەکانیەوە‪،‬‬ ‫لە نیگارو تابلۆ‪ ،‬لەسینەما‪ ،‬لەکاریکاتێر و‬ ‫هەر چاالکیێکی ئەدەبی یان هونەریی دیکە‬ ‫پێویستی بەوەیە لە بازنەی قسەفڕێدان‬ ‫و بۆچوون و دژایەتیەوە بگوازرێتەوە بۆ‬ ‫سەکۆی رەخنە‪ ،‬تا پەیامە سیاسیەکەشی‬ ‫لەچوارچێوەی مەکتەبەکانی تیۆریەکاندا‬ ‫شیبکرێتەوەو نەبێتەمایەی گەوجاندن و‬ ‫بەالرێدابردن‪( .‬خەندان)‬

‫خۆپیشاندانەکەی بەردەم کونسوڵخانەی‬ ‫کۆماری ئیسالمی ئێران لە هەولێر و دوو قسە‬ ‫بەكر ئیبراهیم‬

‫ئێمەی ک��ورد بۆ ڕژان��ی خوێنی هەر‬ ‫مرۆڤێک بەتایبەت ئەگەر بۆ ماف و ئازادی‬ ‫و دەسکەوتی نەتەوەیبێ بەتایبەت تریش‬ ‫ئەگەر کوردبێ و ه��اوزم��ان و خوێنمان‬ ‫بێ و ب��ەب��ەرچ��اوی خۆمان و جیهانەوە‬ ‫ل��ەس��ەر ک���ورد ب���وون پ��ەت��ی س��ێ��دارەی‬ ‫بکرێتە گەردن لە دڵەوە و بە ئاشکراش‬ ‫رەشپۆش و غەمباردەبین و غەم و خوێنی‬ ‫دڵی هەمووشمانە‪ ،‬ئاسودەیی و ئارامی و‬ ‫دەستکەوتی کوردانیش لەهەرکوێیەکی‬ ‫دنیابێ گەشبین ترمان دەکات بۆدواڕۆژێکی‬ ‫ڕوونتر‪ ،‬هەروەک ئەمڕۆ باشوری کوردستان‬ ‫بۆ کوردانی هەرچوارپارچەی کوردستان کە‬ ‫برایانی کوردی رۆژهەاڵت لەکۆیە و کوردانی‬ ‫باکور لە مەخمور و رۆژئاواش لە دۆمیز و‬ ‫چەندین کەمپی تر بۆتە ئەو زێدە پاک و‬ ‫بەئەمەکەی کە کوردانی هەرچوار پارچەی‬ ‫کوردستانی لە ئامێز گرترووە‪ ،‬بۆتەباوەشی‬ ‫ئەو دایکەی هەڵگری خەم و سارێژی زام و‬ ‫خەمەکانی برایانمان لە هەر چوار پارچەی‬ ‫کوردستان و بۆتە ئەو ئاسۆیەش لەگەڵ‬ ‫ئ��ەوه��ەژان��ەی کە رۆژه��ەاڵت��ی ناوەراستی‬ ‫گرتۆتەوە‪ ،‬هەرێمی کوردستان بەخێرایی و‬ ‫ئارامی هەنگاوی گرنگ دەنێ بەئاراستەی‬ ‫بناغەیەکی پتەوی دەوڵەتی ک��وردی کە‬ ‫میدیاکانی جیهان و نووسەرانی گەورەی‬ ‫بیانی و شارەزایانی کاروبای رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست لە بارەیەوە دەنووسن‪ .‬بەهۆی‬ ‫ئ��ەو ئ��ارام��ی و ئاسایشەوەش چەندین‬ ‫دەوڵ��ەت کونسوڵخانەو نوێنەرایەتیان لە‬ ‫هەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستان‬ ‫کردۆتەوە و بەردەوامیش لەزیاد بووندان‬ ‫لەوانەش کۆماری ئیسالمی ئێران کە لە‬ ‫خۆپیشاندانێکی رێگەپێدراودا و یاسایدا‬ ‫بۆ برایانی رۆژهەاڵتی کورستان بۆبەردەم‬ ‫کونسوڵخانەی ئێران بۆئەوەی هاوخەمی‬ ‫و دڵگرانی خۆیان بەهێمنانە لەرێگای‬ ‫کونسوڵخانەوە بگەیەننە کۆماری ئیسالمی‬ ‫ئێران‪ ،‬سەبارە بە لەسێدارەدانی گەنجان و‬

‫الوانی کورد لە ڕۆژهەاڵت‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە‬ ‫خەڵکانێک دوور لەهەستکردنیان بە‬ ‫هەستیاری پەیوەندیەکان و پاراستنی ئارامی‬ ‫پایتەختی هەرێمی کوردستان هەستان‬ ‫بەگۆڕینی ئاراستەی خۆپیشاندانەکەو دوور‬ ‫لەهەست کردن بە بەرپرسیاریەتی ئەمنی و‬ ‫نەتەوەیی بەردیان گرتە قونسوڵخانەی ئێران‬ ‫و ئاراستەی خۆپیشاندانەکەیان بەئاقاری‬ ‫نامەدەنیانە برد‪ ،‬لە کاتێکدا بەپێی یاسا‬ ‫نێودەوڵەتیەکان بەکارهێنانی توندوتیژی‬ ‫دژی بە کونسوڵگەری واڵتان قەدەغەو ڕێگا‬ ‫پێنەدراوە‪ ،‬چونکە کونسوڵگەری جیا لەوەی‬ ‫نوێنەرایەتیەکی فەرهەنگی و هەماهەنگی‬ ‫دەکات لە هەمان کاتدا نابێتە ناوەندێکی‬ ‫بڕیاردانی سیاسی کە بە ئامانج بیگرێت‪،‬‬ ‫بۆیە کردنەوەی دەی��ان کونسوڵگخانە و‬ ‫نوێنەرایەتی واڵت��ان لەم کاتەی ئێستای‬ ‫کوردستاندا لەم رۆژگاری سەدەی بیست و‬ ‫یەکەدا جیا لەسەدەکانی رابردوو فەرهەنگی‬ ‫گفتوگۆ و لێک گەیشتنی سیاسی زیاتر‬ ‫ل��ەدەس��ک��ەوت��ە ن��ەت��ەوەی��ەک��ان��م��ان نزیک‬ ‫دەکاتەوە‪ ،‬ئەوەش ئەو واتایە ناگەیەنێت‬ ‫کە دەس��ب��ەرداری خەباتی چەکداریبین‬ ‫پێش ئەوەی بگەینە مافە نەتەوەیەکانمان‬ ‫ئێستاش هەرێمی کوردستان بۆ برایانمان لە‬ ‫هەرچوار پارچەی کوردستان ئەوژینگەیەیە‬ ‫کە بۆ ئەوانیش و ئێمەش کە بەفرمێسک و‬ ‫خوین بەدەستمان هێناوە و پاراستومانە و‬ ‫دەیپارێزین کە ئاسایش تێیدا پارێزراو بێت‬ ‫و بتوانین بە ئازادانە بخوێنین و بنوسین و‬ ‫قسەبکەین خۆپیشاندان بکەین و بخەوین‬ ‫‪.....‬ەت���د‪ .‬هەمووشمان لە چوارچێوەی‬ ‫یاسادا هەنگاو بنێین و هەنگاوەکانمان‬ ‫بە ئاراستەی خزمەتی زیاتری ئارامی و‬ ‫چەسپاندنی دەسکەوتەکانمان بێ لەهەرێمی‬ ‫کوردستان‪ ،‬نەک ببێتە مایەی پشێوی و‬ ‫تەگەرە لەبەردەم بەروپێش چوونی ژیانی‬ ‫سیاسی و دیموکراتی دەسەاڵتی باشوری‬ ‫کوردستان‬

‫وتــار‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫رژێمی سێداره‌ی ئێران له‌وێ و کۆمه‌ڵی ئیسالمی لێره‌‬

‫ئایا ئێو ‌ه وه‌ک هێزێکی‬ ‫سیاسی کورد ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌ده‌نگی گه‌ل چونه‌ته‌‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬چۆن ئه‌و مافه‌‬ ‫به‌خۆتان ده‌ده‌ن و کێ‬ ‫ئه‌و مافه‌ی ب ‌ه ئێوه داوە‌‬ ‫هه‌وڵی قه‌ده‌غه‌کردنی‬ ‫سرودی نه‌ته‌وه‌یی کورد‬ ‫ل ‌ه په‌رله‌مانی کوردستاندا‬ ‫بده‌ن‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫بێریڤان محه‌مه‌د‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫له‌ دوو رۆژی رابردوو له‌ یه‌که‌م دانیشتی‬ ‫خولی چ��واره‌م��ی په‌رله‌مانی هه‌رێمدا‬ ‫چه‌ند په‌رله‌مانتارێکی کۆمه‌ڵی ئیسالمی‬ ‫له‌سه‌رتای کارکردنیان دا‪ ،‬نیاز و هەڵویست‬ ‫و پالنیان خۆیان بۆ چوار ساڵی داهاتوو‬ ‫هه‌ر له‌یه‌که‌م ساته‌کانه‌وه‌ ئاشکرا کرد‪.‬‬ ‫به‌ شه‌ش کورسی و به‌وپه‌ڕی پشت قایمی‬ ‫و چاونه‌ترسی له‌ به‌رامبه‌ر میلله‌تێکی په‌نجا‬ ‫ملیونی رایانگه‌یاند که‌ ئه‌وان دژ به‌ به‌ها‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی و نیشتیمانیه‌کانی کورد و دژی‬ ‫مارشی نه‌ته‌وه‌یی کورد ئه‌ی ڕه‌قیبن‪.‬‬ ‫سرودێک که‌ له‌ هه‌ر چوار به‌شی کوردستان‬ ‫گه‌ل قبوڵی کردوه‌ و بۆته‌ ره‌مزی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫و به‌ درێژایی چه‌ندین ساڵ تا ئه‌مڕۆش‬ ‫له‌ شۆرشه‌ جیاجیاکاندا وت��راوه‌ت �ه‌وه‌ و‬ ‫ده‌وترێته‌وه‌ و چه‌ندین شۆرشگێڕ له‌ قازی‬ ‫محه‌مه‌ده‌وه‌ تا حه‌بیبوڵاڵ گوڵپه‌ری پوور‬ ‫به‌ده‌م وتنه‌وه‌ی ئه‌ی ڕه‌قیب سه‌ربه‌رزانه‌‬ ‫چونه‌ته‌ ژێر په‌تی سێداره‌ و تا ئه‌مڕۆکه‌ش‬ ‫ئ �ه‌و گه‌نجانه‌ی که‌ رژێمی دیکتاتۆر و‬ ‫خوێنمژی ئ��ێ��ران ده‌یانباته‌ ژێ��ر په‌تی‬ ‫سێداره‌‪ ،‬به‌ ده‌م وتنه‌وه‌ی ئه‌و سروده‌وه‌‬ ‫ملی ئه‌ستوریان له‌به‌ر په‌تی باریکی سێداره‌‬ ‫نه‌وی ناکه‌ن تا هه‌موو رژێمه‌کانی دنیا بزانن‬ ‫گه‌لی کورد هه‌ر زیندوه‌ و نه‌ به‌ سێداره‌ و‬ ‫نه‌ به‌ هیچ کوشتن و بڕینێک له‌ناو ناچێت‪،‬‬ ‫دواین جاریش به‌هه‌زاران کورد له‌ باکور‬ ‫و ڕۆژئ���اوای کوردستان له‌سه‌ر سنوری‬ ‫ده‌ستکردنی نێوان هه‌ردوو پارچه‌ی واڵتدا‬ ‫کۆبونه‌وه‌ و دژ به‌ دروستکردنی دیواری‬ ‫شه‌رم له‌نێوان نه‌ته‌وه‌یی ک��ورددا به‌یه‌ک‬ ‫ده‌نگ سرودی ئه‌ی ره‌قیبان وته‌وه‌‪.‬‬

‫چه‌ند ڕۆژ له‌مه‌وبه‌ر سرودی ئه‌ی ره‌قیب‬ ‫هه‌ر ماوه‌ قه‌ومی کورد زمان‪ ،‬که‌ له‌سه‌ر‬ ‫زاری منداڵ و گه‌وره‌ و چین و توێژه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگا وه‌ک هه‌میشه‌ له‌ کاته‌ جیاوازه‌کان‬ ‫به‌و سروده‌ عیشق و گرێدانی خۆیانیان به‌‬ ‫خاک و ئاو نه‌ته‌وه‌ و نیشتیمانه‌که‌یان پێ‬ ‫دوباره‌ کردۆته‌وه‌ و بۆته‌ ره‌مزیک و هه‌میشه‌‬ ‫دوژمنانی کورد له‌ وتنه‌وه‌ی ئه‌م سروده‌‬ ‫سڵیان کردوه‌ته‌وه‌ و ترساون ‪ ،‬به‌رده‌وام له‌‬ ‫دژایه‌تیکردنی دا بوون‪.‬‬ ‫ئ��ه‌وی جێگه‌ی س �ه‌رس��وڕم��ان ب��وو له‌‬ ‫وه‌ختێکی وادا و له‌ یه‌که‌م دانیشتنی‬ ‫په‌رله‌مانی باشووری کوردستان‪ ،‬شاهیدی‬ ‫بێڕێزی کردنی چه‌ند په‌رله‌مانتارێکی‬ ‫کۆمه‌ڵی ئیسالمی بووین به‌و سروده‌وه‌ که‌‬ ‫س�ه‌ره‌ڕای هه‌ڵنه‌سانیان له‌به‌ر سروده‌که‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو که‌وتنه‌ دژایه‌تی کورد و به‌کوفر و‬ ‫گوناح ناوزه‌ندیان کرد و داوای گۆڕین یان‬ ‫البردنی سروده‌که‌ یان کرد‪.‬‬ ‫من لێره‌دا له‌و په‌رله‌مانتارانه‌ی سه‌ر به‌‬ ‫کۆمه‌ڵی ئیسالمی نزیک له‌ تاران ده‌پرسم‪،‬‬ ‫ئایا ئێوه‌ ک�ه‌ ل�ه‌ په‌رله‌مانی هه‌رێمی‬ ‫کوردستانن‪ ،‬له‌ وه‌ختێکدا ئه‌م هه‌رێمه‌‪ ،‬له‌‬ ‫ناو گه‌نده‌ڵی و بێمافی به‌رامبه‌ر خه‌ڵک و‬ ‫قۆرخکاری ده‌س �ه‌اڵت و چه‌ندین کێشه‌ی‬ ‫سیاسی و کۆمه‌اڵیه‌تی و ئابوری ده‌ناڵێنێت‪،‬‬ ‫ئایا له‌م هه‌رێمی کوردستانه‌ که‌ به‌شێکی تا‬ ‫ئێستا نه‌ به‌ ماده‌ی ‪ 140‬نه‌ به‌هیچ شێوه‌یه‌ک‬ ‫نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ سه‌ر کوردستان‪ ،‬خه‌ڵکی ئه‌و‬ ‫ناوچه‌ دابڕاوانه‌ش له‌وپه‌ڕی مه‌ینه‌تی ژیان‬ ‫به‌سه‌ر ده‌به‌ن‪ ،‬ڕۆژانه‌ ڕووبه‌ڕووی تیرۆری‬ ‫گ��روپ�ه‌ ت��ون��دڕه‌وه‌ک��ان��ی وه‌ک ده‌وڵ�ه‌ت��ی‬

‫‪5‬‬

‫وتــار‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪6‬‬

‫ئیسالمی ع��ێ��راق��ی س��ه‌ر به‌ئه‌لقاعیده‌‬ ‫ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬و چه‌ندین کێشه‌ی دیکه‌ی گه‌لی‬ ‫کورد هه‌ڵواسراو هه‌یه‌ ‪ ،‬ئایا ئێوه‌ چونه‌ته‌‬ ‫په‌رله‌مان تا چی جۆره‌ نوێنه‌رایه‌تیه‌کی گه‌ل‬ ‫بکه‌ن؟ چون بۆ ئه‌وه‌ی به‌ له‌ژێر په‌رده‌ی‬ ‫ئیسالمدا وه‌ک واڵتانی عه‌رب و تورک و‬ ‫فارس‪ ،‬دیفاع له‌ گه‌لی خۆتان بکه‌ن و به‌‬ ‫ده‌وڵه‌تانی داگیرکه‌ری کوردستان بڵێن بۆ‬ ‫مافی گه‌لی کورد ژێرپێ ده‌که‌ن و فتوای‬ ‫قه‌تڵ و عامی نه‌ته‌وه‌یه‌ک ده‌ده‌ن ‪ ،‬گه‌لی‬ ‫کورد له‌ به‌جێهێنانی ڕوکنه‌کانی ئیسالم‬ ‫له‌پێش هه‌موو نه‌ته‌وه‌کانه‌وه‌یه‌ و بگره‌‬ ‫بۆ ئ �ه‌و دینه‌ قوربانیشی داوه‌ ‪ ،‬کورد‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌که‌ که‌ هیچ کات کێشه‌ی ئاینی و‬ ‫مه‌زهه‌بی نه‌بوه‌‪ ،‬به‌ڵکو کێشه‌ی کورد کێشه‌‬ ‫سیاسی و نه‌ته‌وه‌ییه‌‪.‬‬ ‫ئایا ئێوه‌ وه‌ک هێزێکی سیاسی کورد‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌ده‌نگی گه‌ل چونه‌ته‌ په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫چۆن ئه‌و مافه‌ به‌خۆتان ده‌ده‌ن و کێ ئه‌و‬ ‫مافه‌ی به‌ ئێوه داوە‌ هه‌وڵی قه‌ده‌غه‌کردنی‬ ‫س��رودی نه‌ته‌وه‌یی ک��ورد له‌ په‌رله‌مانی‬ ‫کوردستاندا بده‌ن‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتار ه�ه‌ورام��ان گێچه‌نه‌یی که‌‬ ‫له‌به‌ر ئه‌و سروده‌ هه‌ڵنه‌ستا له‌کاردانه‌وه‌یدا‬ ‫ده‌ڵێت (سه‌رده‌می س��رودی ئه‌ی ڕه‌قیب‬ ‫به‌سه‌رچووه‌ و ئێستا ک��ورد په‌رله‌مانی‬ ‫هه‌یه‌)‪.‬‬ ‫ئه‌م قسانه‌ی گێچه‌نه‌یی له‌کاتێکدایه‌‬ ‫که‌تا ئێستاش نزیکه‌ی له‌سه‌دا ‪ 40‬خاکی‬ ‫باشووری کوردستان هه‌روه‌ها ڕۆژهه‌اڵتی‬ ‫کوردستان‪ ،‬باکوری کوردستان و ڕۆژئاوای‬ ‫کوردستانیش که‌ ئێستا له‌ شۆڕشێکی‬ ‫مه‌زندایه‌‪ ،‬له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌ نکۆڵی کردن له‌‬ ‫ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌ییدایه‌ و له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌ی‬ ‫گروپه‌ ئیسالمیه‌کاندایه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها شه‌ڕ له‌‬ ‫هه‌رچوار پارچه‌ی کوردستان به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪،‬‬ ‫له‌ رۆژئاوای کوردستان بۆ سه‌رکوتی شۆرش‬ ‫ئه‌مریکا و تورکیا و ڕۆژئاوا به‌ رێگای گروپه‌‬ ‫چه‌ته‌ ئیسالمیه‌کان و رێگای جۆراو جۆری‬ ‫تر ه �ه‌وڵ ده‌ده‌ن بۆ سه‌ده‌یه‌کی تریش‬ ‫گه‌له‌که‌مان که‌ له‌ ئاستی هه‌ره‌ به‌هێزیدایه‌‬ ‫تێک بشکێنن و ده‌ستکه‌وته‌کانی له‌ناو‬

‫ببه‌ن‪.‬‬ ‫له‌ هه‌مان ک��ات‪ ،‬ئه‌ردۆغانی ئیسالمی‬ ‫سه‌وز که‌خۆی وه‌ک میانڕه‌و ناو ده‌بات به‌‬ ‫هه‌رچوارالدا هه‌وڵی ئه‌نفالکردنی ناسنامه‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی کوردی ده‌دات تا قه‌ده‌غه‌کاری‬ ‫زم��ان و سه‌رکوت و گرتن و ئه‌شکه‌نجه‌‬ ‫ڕۆژانه‌ به‌ سه‌دان پالن له‌ به‌رامبه‌ر کوردان‬ ‫به‌ڕێوه‌ ده‌بات چی له‌ باکوری کوردستان‬ ‫و چی له‌به‌رامبه‌ر پارچه‌کانی تر درێغی‬ ‫ناکات‪.‬‬ ‫ل�ه‌الی یه‌کی ت��ره‌وه‌ له‌کاتیدا که‌ ئێوه‌‬ ‫داوای قه‌ده‌غه‌کردنی سرودی نه‌ته‌وه‌ییمانتان‬ ‫لێ ده‌ک �ه‌ن‪ ،‬رژێمی ئیسالمی ئێران سێ‬ ‫گه‌نجی شۆرشگیڕی کورد له‌ ڕۆژهه‌اڵتی‬ ‫کوردستان (حه‌بیبواڵ گ��وڵ په‌ریپور و‬ ‫ره‌زا ئیسماعیلی و شێرکۆ مه‌عارفی)‬ ‫له‌سێداره‌ ده‌دات و ئه‌وانیش وه‌ک ته‌واوی‬ ‫شه‌هیدانی تری کوردستان به‌ وتنه‌وه‌ی‬ ‫سرودی ئه‌ی ره‌قیبه‌وه‌ ده‌چنه‌ ژێر په‌تی‬ ‫سێداره‌‪ ،‬ئا له‌و کاته‌دا بۆ ئێوه‌یه‌ک که‌ له‌‬ ‫به‌رامبه‌ر کوژرانی چه‌ند که‌سێکی گروپ‬ ‫و حیزبه‌ ئیسالمیه‌کانی میسر گه‌وره‌ترین‬ ‫خۆپیشاندان ک��رد له‌ ش��اری هه‌ولێر و‬ ‫پشتیوانی ئه‌وانتان ده‌کرد و فرمێسکتان بۆ‬ ‫ده‌ڕشتن‪ ،‬که‌چی شه‌هیدبونی سه‌دان گه‌نجی‬ ‫کورد له‌سه‌ر کوردبونیان له‌ الیه‌ن رژێمه‌‬ ‫سه‌رده‌سته‌کانه‌وه‌ ئێوه‌ی نه‌ هێنایه‌ ده‌نگ‪،‬‬ ‫نه‌یخستنه‌ سه‌ر شه‌قامێک‪ ،‬نه‌یکردنه‌ خاوه‌ن‬ ‫هه‌ڵوێستێک‪ ،‬هه‌ڵوێستێکی نه‌ته‌وه‌یی‪،‬‬ ‫نیشتیمانی‪ ،‬یان مرۆیی‪.‬‬ ‫له‌ به‌رامبه‌ر پرسی نه‌ته‌وه‌ییمان که‌‬ ‫کێشه‌ی بنه‌ڕه‌تیه‌کانی میلله‌تێکه‌ ئێوه‌‬ ‫خۆتان به‌ په‌رله‌مانتاره‌که‌ی ده‌زانن‪ ،‬ئێستا‬ ‫چۆن ئه‌وه‌نده‌ بێویژدانانه‌ هه‌وڵی سڕینه‌وه‌ی‬ ‫سرودی نه‌ته‌وه‌ییمان ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫به‌م کاره‌تان ده‌تانه‌وێت دڵی کێ خۆش‬ ‫بکه‌ن؟‬ ‫گ�ه‌ر ئه‌مه‌ ده‌ستپێک و یه‌که‌م رۆژى‬ ‫کاره‌کانتان بێت‪ ،‬به‌نیازن له‌م چوار ساڵه‌ى‬ ‫په‌رله‌مانیتاندا چاره‌نوسمان ب�ه‌ره‌و کوێ‬ ‫ببه‌ن؟!‪( .‬چەترپرێس)‬

‫رۆڵی راگەیاندن لە‬ ‫هەڵبژاردنەکاندا‬

‫هاوکار یاسین شریف‬

‫لەهیچ وواڵتێکی دون��ی��ادا لە کاتی‬ ‫هەڵبژاردن و لەکاتی بانگەشەی بەو‬ ‫ج��ۆرەی لە هەرێمی کوردستان هەیە‪،‬‬ ‫یەکتر تۆمەتبارناکەن و وشەی ناشرین‬ ‫و قسەی هەڵەبستراو بۆ یەکتر دروست‬ ‫ن��اک��ەن‪ ،‬ئ��ەوان بە مەنتق بانگەشەی‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن ئ��ەن��ج��ام��دەن ئ���ەوەی لە‬ ‫بەرژەوەندی جەماوەربێ دەخرێتە کار‬ ‫نامەکان‪ ،‬بەاڵم بە داخەوە لە واڵتی ئێمە‬ ‫لەالیەن هەندێک حزبەوە بەرژەوەندی‬ ‫حزبی دەخرێتە پێش بەرژەوەندی گشتی‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی جێگەی سەرنج بوو بۆ من‪،‬‬ ‫هەموو ئ��ەوان��ەی کەمێک وەک من بە‬ ‫ئەکادیمی ک��اردەک��ەن‪ ،‬ببووە مایەی‬ ‫سەرسوورمان بۆیان کە لەکاتی راگەیاندن‬ ‫و دەست نیشانکردنی رۆژی هەڵبژاردن‬ ‫هەندێ حزب لەبری ئەوەی خۆیان ئامادە‬ ‫بکەن بۆ ئەوەی بەرنامەیەک دابڕێژن کە‬ ‫لەگەڵ حەز و ویستی جەماوەر بگونجێت‪،‬‬ ‫کەوتنە لێدانی تەپڵ و واتەواتی بوونی‬ ‫تەزوویر‪ ،‬ئەمەش لەهیچ کام لەوواڵتە‬ ‫پێشکەوتووەکانی دونیا شتی وەها‬ ‫نەبووەو ناشبێت‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە لە‬ ‫کوردستان ئەم حاڵەتە بینرا جگە لەمەش‬

‫وتــار‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫تۆمەت بەخشینەوە‬ ‫یەکێکە لە کارە هەر‬ ‫قێزەونەکانی بانگەشەی‬ ‫هەڵبژاردن‪ ،‬کە زۆر‬ ‫بەداخەوە هەندێک‬ ‫حزب و الیەن بنەماو‬ ‫چوارچێوەی کاری‬ ‫سیاسیان لەسەر‬ ‫بەخشینی تۆمەت‬ ‫داڕشتووە‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫تا دوای هەڵبژاردنیش هەر بەردەوامە‪،‬‬ ‫زۆرب���ەی واڵت���ان دان��ی��ان ب��ە پاکی ئەم‬ ‫هەڵبژاردنە دانا‪ ،‬کەچی هەندێک لەو حزبانە‬ ‫بەزۆر دەیانەوێ بەگوێی ئەو وواڵتانە دا‬ ‫بچەسپێنن کە لە هەڵبژاردن تەزوویر بووەو‬ ‫دەنگەکان چاک نین‪ ،‬بەڕای من هەر حزبێک‬ ‫خۆی بە حزبی جەماوەر بزانێت دەبێت‬ ‫خۆی دەربخات لەم جۆرە هەڵسوکەوتانە‬ ‫و لەبواری زانستەسیاسیەکان ئەو جۆرە‬ ‫حزبانە بە حزبی ف��ەوزەوی و ئاژاوەچی‬ ‫ناودەبرێن‪.‬‬ ‫هەموومان دەزانین راگەیاندن یەکێک لە‬ ‫ئەرکە سەرەکییەکانی بریتیە لە گواستنەوەی‬ ‫راستیەکان بۆ ج��ەم��اوەر و راستی لە‬ ‫هەرشوێنێک هەبێت دەبێت راگەیاندن‬ ‫وجودی هەبێت‪ ،‬ئەوەی من باسیی دەکەم‬ ‫شێوازی کارکردنی راگەیاندنی پرۆفیشناڵی‬ ‫یە‪ -‬بەاڵم بەداخەوە من لەیەکەم ساتی‬ ‫دەستپێکردنی هەڵبژاردنەکان بە حکومی‬ ‫ئ��ەوەی قوتابی ماستەرم لە راگەیاندن‬ ‫زۆر ب���ەووردی و بێالیەنیەوە متابعەی‬ ‫یەکە یەکەی راگەیاندنەکان دەکەم‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەداخەوە دیسان لێرە هەستم کرد هەندێک‬ ‫راگەیاندن هەر چەند رۆژێک بەرنامەیان‬ ‫بۆ ناشرینکردنی پرۆسەکە ئامادەکردبوو‪،‬‬ ‫لە کارەکە و راپۆرتەکانیان لە داڕشتنی‬ ‫هەواڵەکان و باڵوکردنەوەی لێدوانەکان‬ ‫بەدواداچوونەکانیان زۆر بە ئاشکرایی‬ ‫هەست ب��ەوە دەک��را کە ئەم ڕاگەیاندنە‬ ‫و ئەوانەی لەپشت ئەم راگەیاندنەوەن‬ ‫کار بۆ ئ��ەوە دەک��ەن پرۆسەکە ناشرین‬ ‫بکەن و راستیەکان بشێوێین‪ ،‬ئەو جۆرە‬ ‫راگەیاندنانەش دواج��ار ه��ەرەس دەهێنن‬ ‫و جەماوەر متمانەیان پێ ناکەن وەک‬ ‫سەرچاوەی هەواڵیش کەس متابەعەیان‬ ‫ناکەن‪.‬‬ ‫ئێمە دەزانین هەندێک حزب کەی دروست‬ ‫ب��وون‪ ،‬ئەو جۆرە حزبانە رابردووییەکی‬ ‫دوورودرێژیان نییە لە خەبات و تێکۆشان‪،‬‬

‫یان رەنگە لە کاری سیاسیی و حزبیاندا‬ ‫شتێک نەبێت وەک دەسکەوتی خۆیان‬ ‫باسیی بکەن بۆ جەماوەر روونی بکەنەوە‪،‬‬ ‫ناچار پەنا دەبەنە بەر ئەوەی رابردووی‬ ‫کەسێک یان حزبێک هەڵدبنەوە و قسەی‬ ‫لەسەر بکەن‪ ،‬کەئەمەش رەنگە لە رووی‬ ‫بانگەشەی هەڵبژاردنەوە بە زیانی خۆی‬ ‫بشکێتەوە‪ ،‬ئەو جۆرە باسکردنانە رەنگە‬ ‫ئاماژەیەک بێت لەالی جەماوەر واتە بۆی‬ ‫روون دەبێتەوە ئەو حزبە هیچی نەکردووە‬ ‫باسی بکات‪ ،‬بۆیە باسی رابردووی حزبێک‬ ‫دەکات ‪-‬بەڕای من لەبری ئەم کارانە حزبی‬ ‫سیاسی لە بانگەشەی هەڵبژاردن نابێت‬ ‫کاتی خۆی بە فیرۆ بدات‪ ،‬دەبێت هەوڵبدات‬ ‫لەم ماوەیە زۆرترین کارنامەکانی خۆی بۆ‬ ‫جەماوەر بخاتە روو ئەو شێوازە کارکردنەی‬ ‫هەندێک حزب ئەنجامیاندا زۆر کۆنەو لە‬ ‫هیچ شوێنێکی دونیا باوی نەماوە‪.‬‬ ‫تۆمەت بەخشینەوە یەکێکە لە کارە‬ ‫هەر قێزەونەکانی بانگەشەی هەڵبژاردن‪،‬‬ ‫کە زۆر بەداخەوە هەندێک حزب و الیەن‬ ‫بنەماو چ��وارچ��ێ��وەی ک��اری سیاسیان‬ ‫ل��ەس��ەر بەخشینی ت��ۆم��ەت داڕش��ت��ووە‬ ‫بینیمان لەم هەڵبژاردنە دەی��ان کاری‬‫تۆمەت بەخشینەوە لەالیەن هەندێک حزب‬ ‫ئەنجامدرا من بەباشیی دەزانم هەر حزبێک‬ ‫هەست دەکات تۆمەتی بەرامبەر کراوە پەنا‬ ‫بباتە بەردادگانی کوردستان داوای یاسایی‬ ‫تۆمار بکات بۆ ئ��ەوەی ئەگەر دادگ��ا بێ‬ ‫تاوانی ئەوی سەلماند ئەوا ئەو الیەنەی‬ ‫تۆمەتی بەخشیوەتەوە سزا بدرێت‪ ،‬تاوەکو‬ ‫جارێکی تر نەتوانێت تۆمەت لە خۆییەوە و‬ ‫بەبێ بەڵگە دروست بکات‪ ،‬زۆربەی واڵتانی‬ ‫دونیاش لەکاتی تۆمەت پێ کردنیان حزبەکە‬ ‫پەنا بۆ دادگا دەبات‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە پەنا‬ ‫بردنە بەر دادگ��ا لە کوردستان الوازە‪،‬‬ ‫پێویستە حزبەکان ئەم هەنگاوە بنیین و‬ ‫بەبڕیاری دادگاش پابەندبن‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫خۆشەویستی یەکالیەنە‬ ‫دێوەزمەی یەکێک و بورکانی ئەوەی دووەم‬ ‫راپۆرتی بەهرە گەردی‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪8‬‬

‫ئۆشو ئەفسانەی رۆحی هیندی‪ ،‬لەکتێبی‬ ‫ئاوازی بێدەنگیدا دەڵێت‪ :‬مرۆڤ ناتوانێت‬ ‫بەتەواوەتی لەخۆشەویستی خۆی بۆ خوا‬ ‫تێبگات‪ ،‬تا دڵنیا نەبێت ل��ەوەی خودا‬ ‫ئاگاداری ئەو خۆشەویستیەیە و خۆشی‬ ‫دەوێت‪.‬‬ ‫د‪.‬ئیبراهیم فەقێ لە کتێبی دە کلیلی‬ ‫سەرکەوتن دەڵێت‪ :‬تۆی مرۆڤ هەنگاوێک‬ ‫بۆ ئەوی تر مەنێ کە هەنگاوەکەت پێش‬ ‫نەخات‪ ،‬چونکە ئەگەر لەگەڵت ن��ەڕوات‬ ‫دوات دەخات‪ ،‬یان دەبێتە لەمپەر بۆت‪.‬‬ ‫ئەو دوونمونەی سەرەوە حەقیقەتێکی‬ ‫گ��ەورەن بۆ تێگەیشتن لەخۆشویستن و‬ ‫سەرکەوتن ل��ەدوو دی��ودا‪ ،‬دیوێک لەدڵی‬ ‫یەکەمدا بۆ دیوی دووەم دەڕوات‪.‬‬ ‫خۆشەویستی یەک الیەنە ئاماژەیەکی‬ ‫قورسی گوتنە‪ ،‬ئەگەر چی لەواڵتانی‬ ‫پێشکەوتوو‪ ،‬تاک لەسەر بنەمای کەسێتی‬ ‫خۆشەویست و خ��اوەن بڕیاری تاکیانە‬ ‫بونیاددەنرێت‪ ،‬بەو واتایەی هەنگاوێک‬ ‫ناهاوێت کە یەک راست و هاوکێش نەبێت‬ ‫لەگەڵ بەرامبەرەکەی‪ ،‬لەکۆمەڵگەیەکی‬ ‫وەک ئینگلیزدا زۆر بەدەگمەنی دەبینرێت‪،‬‬ ‫کچێک لەدوورەوە کورێکی خۆش بوێت و‬ ‫پێ نەڵێت‪ ،‬کە چەند ساڵێک بخایەنێت‪،‬‬ ‫بەڵکو چەند سەعاتێک‪ ،‬یان چەند رۆژێکە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم لەکۆمەڵگە ت��ازە فراژووبوەکاندا‪،‬‬ ‫هەمیشە داستانی عەشق و س��ۆزداری و‬ ‫دڵخوازی زۆرترن و زاڵترن بەسەر هەنگاوە‬ ‫فیکری و مەعریفی و مەنتیقیەکانی مێشک‬ ‫و عەقڵدا‪.‬‬

‫لەم راپۆرتەدا بۆچوونی کۆمەڵێک چین‬ ‫و توێژی ج��ی��اواز وەرگ��ی��راوە‪ .‬هەریەک‬ ‫لەمانە چیرۆکێکی خەمبار و ناخۆشی‬ ‫هەیە‪ ،‬بەشێک لەوانە هێشتا لەگەڵ ئەو‬ ‫خەمەدان و بەشێکیان خۆیان پێ براوەیە و‬ ‫بەشێکیشیان پەشیمانن‪.‬‬ ‫کارۆ قوتابی زانکۆی جیهان تەمەن ‪٢٤‬‬ ‫ساڵ دەڵێت «بێگومان زۆربەمان تووشی‬ ‫ئەوشتە دەب��ی��ن‪ ،‬ئ��ەوە بەسەر منیشدا‬ ‫هاتووە‪ ،‬بەردەوامیش بووم هەتا شووی‬ ‫کرد‪ ،‬بەاڵم تا نەرۆیشت الیەنە خراپەکانی‬ ‫ئەوم نەبینی‪ ،‬هەرچۆنێک بێت پێم باش‬ ‫بوو‪ ،‬بەاڵم کەرێگەی خۆی گرت زانیم ئێمە‬ ‫بۆیەک نەدەگونجاین ئەوە دڵ بوو زاڵ بوو‬ ‫بەسەر مێشکدا»‪.‬‬ ‫زیاتر دوا و گوتی‪ :‬دوای رۆیشتنی ئەو‬ ‫دەروون��م خراپ بوو‪ ،‬خراپی دەروونیشم‬ ‫دەگەرێتەوە بۆئەوەی کە هۆکاری رۆیشتنی‬ ‫پارەو ماڵ و موڵک بوو‪ ،‬سروشتی مرۆڤ‬ ‫ئەوەیە کەسێک لێت دووربێ حەزدەکەی‬ ‫لێی نزیک بی و زۆر کەسانیش کەلێت‬ ‫ن��زی��ک دەب���ن ب��ەرام��ب��ەرەک��ەی��ان لێیان‬ ‫دووردەکەوێتەوە و قەدریان نازانێ‪ .‬ئەو‬ ‫وای لێکردم هەوڵ بدەم بگەم بەلوتکە‪،‬‬ ‫لەوکەسانە گەورەتر بم کەالی ئەو پەسەندن‬ ‫ناخۆشترین شت ئەوەیە کەعاشقی کەسێک‬ ‫بی خۆشەویستی خۆت بۆکەسێک دەرببڕی‬ ‫کە الی ئەو ئەوشتانە بوونی نەبێت‪ .‬هیچ‬ ‫کاتیش ئامادەنیم وەری بگرمەوە ئەگەر‬ ‫خۆی بگەرێتەوە‪ ،‬چونکە ئەوتازە رێی خۆی‬ ‫گرت»‪.‬‬

‫قوتابیەک‪ :‬ناخۆشترین‬ ‫شت ئەوەیە کەعاشقی‬ ‫کەسێک بی خۆشەویستی‬ ‫خۆت بۆکەسێک دەرببڕی‬ ‫کە الی ئەو ئەوشتانە‬ ‫بوونی نەبێت‬

‫هانا سەلیم کچە فەرمانبەرێکە ئاماژە‬ ‫بەوە دەکات کە‪ ،‬قورسترین شت ئەوەیە‬ ‫کە تۆ کەسێکت خۆشبوێ‪ ،‬ب��ەاڵم ئەو‬ ‫هیچ ک��ات ه��ەس��ت ب��ەو خۆشەویستیە‬ ‫نەکات‪ .‬ئەو دەڵێت «منیش وەکو هەموو‬ ‫گەنجێکی ئەو سەردەمە بەو قۆناغە دا‬ ‫تێپەڕیم و هەستێکی زۆر بە ئ��ازارە و‬ ‫ناخۆشە غەریبیەک هەستت پێ دەکات تا‬ ‫ئەو کەسەی لەدڵتە هەستت پێ دەکات‪،‬‬ ‫بەاڵم سوپاس بۆ خوا زو زو بەئاگا هات‬ ‫نەمهێشت ک��اری��گ��ەری دەروون���ی هەبێ‬ ‫لەسەرم‪ ،‬بۆیە لەم رۆژەوە کەتوانیم لە دڵی‬ ‫خۆمی دەربکەم نەمهێشتوە دڵم ببێتە‬ ‫زەوی هەموو کەس بە ئ���ارەزووی خۆی‬ ‫بێت و ب��ڕوات‪ ،‬بەڵکو با وەکو ئاسمان‬ ‫بێت هەموو کەس ئارەزوو بکات بیگاتێ‪.‬‬ ‫شەیما جاف‪ ،‬سینەماکار دەڵێت «هەستی‬ ‫کچێک بۆ کورێک هیچ جیاوازیەکی‬ ‫نییە‪ ،‬لە‌بەرامبەر ئە‌و هەستەی کورێک بۆ‬ ‫کچێکی دەری دەبڕێت‪ ،‬گرنگ ئەوەیە چ‬ ‫کچ یاخود کوڕ دڵ و هەستیان هەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم بە‌داخە‌وە لە کۆمەڵگەی ئێمە ئەگەر‬ ‫بێت و کچ دەستپێشخەر بێت و هەستی‬ ‫خۆی بۆ کوڕێک دەردەبرێت نە‌ک کۆمەڵگە‬ ‫تە‌نانە‌ت خودی ئە‌وکوڕە‌ش بە چاوێکی‬ ‫کەم لێکدانەوەی خراپی بۆ کچەکە دەکات‪،‬‬ ‫زۆرن ئەو کچانەی یەک الیەنە کوڕانیان‬ ‫خۆشویستوەو نەیان توانیوە دەریببڕن‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫فەرمانبەرێک‪ :‬ئەومنی‬ ‫لەدەستدا نەک من ئەو‬ ‫لەدەست بدەم‬

‫کۆمە‌ڵگە و بابە‌تی‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫و بونە‌تە قوربانی‬ ‫نە‌خوازراو»‪.‬‬ ‫شەیما زیاتر دەدوێت و دەڵێت‪ :‬دەبێ‬ ‫کوڕان لەوە‌ تێ بگەن کچانیش دەتوانن‬ ‫وەک کوڕان عاشق و خۆشویستنی یەک‬ ‫الیەنە بن و زۆرک��ات دەری نابڕن و‬ ‫دەیپارێزن‪ ،‬لەبەر ترس !! هەندێ کاتیش‬ ‫کچانیش هەن بێ گوێدانە بەربەستی زۆر‬ ‫بوێرانە دەری دەبڕن رونیشی دەکاتەوە‪،‬‬ ‫خۆشەویستی هیچ رەگەزێک ناناسێ و هەر‬ ‫کات لە دەرگای دای ئیتر ناچاری دەری‬ ‫ببڕیت»‪.‬‬ ‫ک�����اروان ئیسماعیل‪ ،‬ف��ەرم��ان��ب��ەر‬ ‫ب��ە پێشکەوتنی گ���وت‪ :‬ی���ەک کەسم‬ ‫خۆشویستووە ب��ەدڵ‪ ،‬ماوەیەکی زۆریش‬ ‫بەیەکەوە بووین دواتر دابڕاین خەتاکەی من‬ ‫نەبووم ئەوبوو‪ ،‬نەبووە قسمەت بۆیەش‬ ‫لەدڵی ئەوکەسە نیم و تائێستا نازانم‬ ‫خۆشەویستی بوو یان یەک الیەنە بووە زۆر‬ ‫غەردی لێکردم بۆیە ئێستاش لێی تێناگەم‬ ‫و پەشیمانە خیانەتی لێکردم هەر بیانووی‬ ‫دەدۆزی��ەوە‪ ،‬تا لەیەک دابڕاین ئێستاش‬ ‫چ��اوەرێ دەک��ات بگەرێمەوە الی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫مەحاڵە‪ ،‬چونکە درۆی زۆری کرد وخیانەتی‬ ‫کرد خۆشی باش ئەوە دەزانێ کەسی وەکو‬ ‫من نابێتەوە بۆی ئەومنی لەدەست دا نەک‬ ‫من ئەو لەدەست بدەم»‪.‬‬ ‫نارین حەسەن‪ ،‬کچە فەرمانبەرێکە‬ ‫و دەڵێت‪ :‬ئ��ەوەی راستی بێ ئەوکاتەی‬ ‫هەستم بەوە کرد کە زیاد لەپێوست گرنگی‬ ‫بەکەسێک دەدەم ئەوکاتە زانیم کەوا من‬ ‫عاشق ب��وم ی��ان بەشێوەیەکی سادەتر‬ ‫هەستم ب��ەوەک��رد کەسێکم خۆشدەوێ‪،‬‬ ‫ئەوکاتی کە زانیم ئ��ەو خۆشەویستیە‬ ‫ی��ەک الیەنەیە هەستیکی زۆر ناخۆشم‬ ‫الدروستبوو‪ ،‬هەستم بەوەکرد کەوا فێڵ لە‬

‫خۆم دەکەم‪ ،‬بەاڵم زوو بەئاگاهاتم تەنانەت‬ ‫نەمهێشت ئەو هەستم پێبکات تائێستاش‬ ‫وەک��و دوو ه��اوڕێ لەگەڵ یەکین‪ ،‬دوای‬ ‫ئەوەی زانیم یەک الیەنەیە هیچ هەستێکی‬ ‫خۆشەویستی لە دڵما نەما ئەویش بە‬ ‫تێپەربونی کات توانیم بەسەر دڵمدا زاڵبم‬ ‫هۆکاری خۆشەویستیەکەشم ئەوەبوو‪ ،‬کە‬ ‫ئەو گرنگیەکی زۆری پێدەدام منیش بە‬ ‫سروشتی خۆم کەسێکی زۆر عاتفیم‪ ،‬بەاڵم‬ ‫سوپاس بۆ خوا ئێستا ئەتوانم زاڵبم بەسەر‬ ‫هەست و سۆزمدا‪.‬‬ ‫شوانی راگەیاندکار دەڵێت» بەڵێ من‬ ‫تا ئێستاش بە دەست خۆشە ویستی یەک‬ ‫الیەنە دەناڵێنم‪ ،‬نزیکەی ‪ ٦‬ساڵە کچێکم‬ ‫خۆشدەوێت و ناتوانم پێی بڵێم‪ ،‬چونکە‬ ‫دەترسم رەفزم بداتێ‪ .‬بۆیە هەر لەدڵی‬ ‫خۆم هێشتۆتەوە»‪.‬‬ ‫عەلی حوسێن‪ ،‬ئەندازیار دەڵێت‪ :‬هێشتا‬ ‫گەنج بووم تەمەنم ‪ ٢٢‬ساڵ بوو سروشتی‬ ‫خۆشمە رێزو نرخی ئافرەت دەگرم ئەوکاتە‬ ‫کچێکم خۆش ویست لەکۆلێژ لەگەڵم بوو‬ ‫لەبەر چاوی من جوانترین دروستکراوی سەر‬ ‫زەوی بوو یەکەم جاربینیم هەستم کرد دڵم‬ ‫وەستا لەلێدان‪ ،‬دواتر هەموو رۆژ بۆئەوەی‬ ‫بیبینم بەهانەیەکم دەبینیەوە و دەچووم‬ ‫ب��ۆالی بەشی ئ��ەو هەرچەندە یادگاری‬ ‫رابردوویەکی دوورە‪ ،‬بەاڵم واهەست دەکەی‬ ‫نوێیە ژیانی من پڕە لەشت و سەفەرێکی‬ ‫پرە لە ترسناکی و خۆشەویستی و خەم و‬ ‫مردن وژیان چەند مانگی دەوێ باسی بکەم‬ ‫ئەو خۆشەویستیەم بەوشێوەیە ساڵێک و‬ ‫نۆ مانگ بەردەوام بوو‪ ،‬هەرچەندە کەمەک‬ ‫وای لێکردم هەست بەخۆشەویستی بکەم‬ ‫لەهەمان کاتدا هەستم دەکرد ئەوبۆمن نییە‪،‬‬ ‫چونکە من خۆشم دەویست ئەویش وەکو‬ ‫هاورێیەکی نزیک و باوەرپێکراو خۆشی‬ ‫دەویستم ئەوەش سەرچاوەی ئازاری من‬ ‫بوو لەوکاتەدا بۆئەو هەمووشتێک بووم‪،‬‬ ‫بەس خۆشەویست نەبووم ئەو ب��اوەری‬ ‫پێدەکرم و هەمووقسەی ب��ۆدەک��ردم و‬

‫لەکاتی تەنگانەو ناخۆشی بۆم دەهاتەوە‬ ‫هەرشتێکی پێویست با بۆالی من دەهات‬ ‫هاورێیەکی زۆر نزیکی ئ��ەوب��ووم بەس‬ ‫خۆشەویست ن��ەب��ووم نەیتوانی خۆشی‬ ‫بوێم لەگەڵ ئ��ەوەش��دا خۆشم دەویست‬ ‫چونکە ئەگەر ئەوە لەدەستی خۆمان بوایە‬ ‫ئەوئازارەمان هەڵنەدەبژارد ئەوخۆی رێگەی‬ ‫پێدام بچمە ژیانیەوە‪ ،‬نازانم ئێستاش‬ ‫بۆخۆشی نەویستم دڵخۆش بوو بەمنەوە‬ ‫ب��اوەڕی پێم دەک��رد دەش��ی زان��ی خۆشم‬ ‫دەوێ ئەهەموو کاتە لەئازارو برینداری ژیام‬ ‫لەبیرکردنی زۆر گران بوو»‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫ئەو کوڕانەی لە مۆبایل خۆیان دەکەن بە کچ‬ ‫فەرهاد محمد عەلی‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪10‬‬

‫زۆرجار بیستومانە کە کوڕێک پەیوەندی بە‬ ‫کوڕێکی ترەوە کردووەو خۆی لێکردووە بە‬ ‫کچ‪ ،‬هەروەها جگە لەوەش چەندین دۆالری‬ ‫پێ تەحویل کردووە‪ ،‬بەاڵم دوای ئاشکرابوونی‬ ‫کێشە لەنێوانیاندا دروست بووە‪ ،‬یان هەبووە‬ ‫ب��ەرل��ەوەی ئاشکرابێت وازی لێ هێناوەو‬ ‫نەیهێشتووە بگات بەوەی ئاشکرابێت‪ .‬زۆر‬ ‫چیرۆکی لەم جۆرە بە بەر گوێمان دەکەوێت‪،‬‬ ‫هەر یەکە بە جۆرێک و بە شێوازێکە‪ ،‬هەر‬ ‫بۆیەشە ئێمەش بە چاکمان زانی لەم بارەوە‬ ‫ئەم ریپۆرتاژە ئامادەبکەین لەگەڵ چەند‬ ‫کوڕێک ل��ەوان��ەی خۆیان ک���ردووە بە کچ‪،‬‬ ‫بۆ ئ��ەوەی لە زاری خۆیانەوە چیرۆکەکان‬ ‫بگێڕنەوە‪ ،‬سەرەتا‪:‬‬ ‫«کارزان» کە نازناوی یەکێک لەو کوڕانەیە‬ ‫کە خۆی وەک کچ بە کوڕان ناساندووە‪ ،‬ماوەی‬ ‫دوو ساڵە لە ڕێگەی مۆبایلەوە پەیوەندی بە‬ ‫پیاوان دەکات و دەنگی خۆی دەکات بە کچ‪،‬‬ ‫بەبێ ئەوەی کەس پێی بزانێ‪ ،‬ئەو لەوبارەوە‬ ‫دەڵ��ێ‪ :‬دوو ساڵ لەمەوبەر من فێری ئەو‬ ‫کارە ب��ووم‪ ،‬بیرۆکەی ئەو ک��ارەش لەالیەن‬ ‫برادەرێکمەوە بۆم دروست بوو‪ ،‬برادەرێکم پێی‬ ‫ڕابواردم و (‪ )٢٠‬دۆالری پێ تەحویل کردم‪،‬‬ ‫بەاڵم دوای ئەوەی ئاشکرا بوو‪ ،‬ئینجا منیش‬ ‫هەمان بیرۆکەم کەوتە مێشکەوەو لەوکاتەوە‬ ‫دەستم کرد بەو کارە‪ ،‬تەنانەت ئەو برادەرەی‬ ‫خ��ۆم کە کاتی خ��ۆی پێی راب��واردب��ووم و‬ ‫کارتیشی پێ تەحویل ک��ردب��ووم‪ ،‬یەخەی‬ ‫ئەویشم گرت‪ ،‬بەاڵم من زۆر بە زیرەکانە‪ ،‬کە‬ ‫(‪ )٢٠٠‬دۆالرم پێ تەحویل کرد‪ ،‬و بۆماوەی‬ ‫شەش مانگ لەگەڵیدابووم‪ ،‬بەبێ ئەوەی‬ ‫هەستی پێ بکات‪ ،‬ئینجا دوای ئەو شەشە‬ ‫مانگە بۆخۆم ئاشکرام کردو پێشم گووت کە‬

‫دامێ‪.‬‬ ‫ئەوە تۆڵەیە‪.‬‬ ‫«ک��ارزان» لە درێ��ژەی قسەکانی خۆیدا‬ ‫ئ���ەو پ���اران���ەم ه���ەر ه��ەم��ووی ل��ەگ��ەڵ‬ ‫باسی ئەوەمان بۆ دەک��ات کە پیرەمێردی ب��رادەرەک��ەم‪ ،‬وات��ە کوڕەکەی ئەو پیاوەدا‬ ‫تەمەن (‪ )٧٠‬ساڵەی چۆن هەڵخەڵەتاندووە‪ ،‬دابەشکرد‪ ،‬پارەیەکی باشمان لێی دەست‬ ‫لە ڕێگەی مۆبایلەکەیەوە‪ ،‬باوکی برادەرێکم زۆر دەکەوت‪ ،‬ئەو پیاوێکی زۆر ڕەزیل و قرچۆک‬ ‫دڵ تەڕبوو‪ ،‬بەاڵم نەیدەهێشت کوڕەکانی بەهیچ بوو‪ ،‬بەاڵم بۆ کچان وانەبوو‪ ،‬تەنیا بۆ کڕینی‬ ‫نهێنییەکی ئەو بزانن‪ ،‬هەر بۆیە برادەرەکەم یەک سوخمە (‪ )١٠٠‬دۆالری دام��ێ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫داوای ئەوەی لێکردم کە دەبێت کاری لەم کورەکەی لە زانکۆ دەیخوێند پێی گوناح‬ ‫شێوەیەی بۆ بکەم‪ ،‬بۆئەوەی من هەندێک بوو ڕۆژان��ە (‪ )١٠٠٠‬دیناری بریمەری بداتێ‬ ‫پارەی پێ تەحویل بکەم‪ ،‬منیش ڕازی بووم‪ ،‬بۆ هاتوچۆکردن‪ ،‬هەر بۆیە ئێمەش وامان‬ ‫بەاڵم لەسەرەتا هەردووکمان لەسەر ئەوە ڕێک لێی دەکرد‪ ،‬هەروەکو پەندێکی کوردی هەیە‬ ‫کەوتین کە نابێت هیچ کەسێکم بەم مەسەلەیە دەڵێ‪« :‬ماڵی نەخۆری بۆ چەکمە سۆر» ئەوە‬ ‫بزانێ‪ ،‬هەروەها هەرچییەکی کە تەحویلیش ئەوەیە‪ ،‬ئەو نەیدەخوارد ئێمەش بەناوی کچان‬ ‫کرا بە نیوەیمان‪.‬‬ ‫لێیمان بەردەدایەوە‪ ،‬دوایی لەترسی ئەوەی‬ ‫دوای ئەوەی ژمارە مۆبایلەکەیم وەرگرت‪ ،‬نەوەکو ئاشکرا بین و تووشی گرفت بین‪،‬‬ ‫بەیانیەک هەردووکمان بەیەکەوەبووین‪ ،‬منیش وازمان لێی هێناو سیم کارەتەکەم شکاند‪.‬‬ ‫پەیوەندیم پێیەوەکرد‪ ،‬ئەو سەلماندی کە دڵ‬ ‫هەر سەبارەت بەم مەسەلەیە گەنجێکی‬ ‫تەڕەو حەزی لە پەیوەندی کردن لەگەڵ کچاندا دی��ک��ەش ک��ە م��اوەی��ەک��ی زۆرە ئ��ەو ک��ارە‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫دەک���ات‪ ،‬و ن��ازن��اوەک��ەی (شێرکۆ) ب��وو‪،‬‬ ‫لەسەرەتا خۆم پێی ناساند کە من ناوم ئەویش لەوبارەوە دەڵێ‪ :‬من خاوەنی (‪)٢٢‬‬ ‫(بێریڤان)ەو تەمەنم (‪ )١٩‬ساڵە‪ ،‬بەاڵم سیمکارتم‪ ،‬هەر سیمکارتەی هی نەفەرێکە‪،‬‬ ‫ئەو درۆی لەگەڵ کردم و گوتی‪ :‬من ناوم هەموو سیمکارتەکان ناوم لەسەریان نوسیوە‪.‬‬ ‫(‪ )......‬و تەمەنم (‪ )٢٥‬سااڵنە‪ ،‬تەنانەت‬ ‫زۆر جار هەبووە پێیان گوتوومە بۆچی‬ ‫ئ��ەو ن��اوەک��ەی خۆشی ب���ەدرۆ پ��ێ گوتم‪ ،‬ڕەقەمەکەت داخراوە‪ ،‬من گوتوومە لەترسی‬ ‫بەهەرحاڵ‪ ،‬بەیەکەوە ب��ەردەوام بووین بۆ براکەم یان ماڵەوەمان دامخستووە‪ ،‬ئیدی‬ ‫م��اوەی سێ مانگ‪ ،‬لەو ماوەیەدا زیاتر لە ئ��ەوان هیچ قسەیەکیان نەماوەو ب��ەردەوام‬ ‫(‪ )١٠٠٠‬دۆالرم پێ تەحویل کرد‪ ،‬ئەوە جگە بوونە لەگەڵم‪.‬‬ ‫ل��ەوەی زیاتر لە (‪ )٥٠٠‬دۆالریشم بەناوی‬ ‫داهاتی مانگانەی من زۆر باشە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫جلوبەرگەوە لێوەرگرت‪ ،‬تەنانەت جارێکیان ئەو پارەو پولەی دەستم دەکەوێ هەمووی‬ ‫گوتم دەمەوێ جلوبەرگەکانی ژێرەوەم بگۆڕم دەبەخشم بە خۆشەویستەکەم‪ ،‬من کچێکم‬ ‫وەکو سوخمەو‪...........‬هتد‪ ,‬ئەو لە خۆشی خۆش دەوێت بەردەوام پەیوەندی پێوەدەکەم‬ ‫ئەو قسانە ناونیشانێکی بۆدانام و بڕی (‪ )١٠٠‬و لەگەڵی دەچمە دەرەوە‪ ،‬هەربۆیە ئەو پارەو‬ ‫دۆالری تەنیا بۆ سوخمەو جلوبەرگی ژێرەوە پولەی وەری دەگرم بەشم ناکات‪.‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ئەوانەی من پەیوەندیم لەگەڵیاندا هەیە‬ ‫زۆربەیان دەوڵەمەندن‪ ،‬هەندێک لەوانە کوڕە‬ ‫بەرپرسی گەورەن‪ ،‬هەشیان خاوەنی کۆمپانیاو‬ ‫کارگەی گ��ەورەن‪ ،‬وات��ە زۆربەیان خاوەنی‬ ‫سەروەت و سامانی زۆرن‪ ،‬کە مانگانە زیاتر لە‬ ‫(‪ )٢٠٠٠‬هەزار دۆالرم لێیان دەست دەکەوێ‪.‬‬ ‫یەکێک لەوانە من بەردەوام قسەی لەگەڵ‬ ‫دەکەم‪ ،‬ئەو هەموو شەوێک کارتێکی (‪)٢٠‬‬ ‫دۆالریم بۆ تەحویل دەکات‪ ،‬تەنیا بۆئەوەی‬ ‫من قسەی لەگەڵدا بکەم‪ ،‬منیش هەروادەکەم‬ ‫دەڵێم کارتم نەمایە‪ ،‬ئەویش خێرا کارتم بۆ‬ ‫دەنێرێ‪.‬‬ ‫بەهۆی ئەو کارەوە بەردەوام گیرفانەکانم‬ ‫(‪ )٥-٤‬وەرەق�����ەی ت��ێ��دای��ە‪ ،‬ه��ەروەه��ا‬ ‫سیمکارتەکانیشم لە (‪ )٥٠‬دۆالرەوە تاوەکو‬ ‫(‪ )٣٠٠‬دۆالر وەحدەیان تێدایە‪ ،‬جگە لەوەش‬ ‫مۆبایلی خۆشەویستەکەشم بە بەردەوامی‬ ‫(‪ )١٥٠-١٠٠‬دۆالر وەح��دەی تێدایە‪ ،‬منیش‬ ‫زۆرج��ار وەح��دە دەفرۆشم بە برادەرەکانم‬ ‫بە نرخێکی هەرزانتر لەبازاڕ‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫وەحدەم زۆرە‪.‬‬ ‫تاوەکو ئێستا هیچ کێشەیەکم نەبووە‬ ‫لەگەڵیاندا‪ ،‬کاتم بۆیان داناوە‪ ،‬جەدوەلێکم‬

‫دروست کردووە‪ ،‬بە سەعات قسەیان لەگەڵدا‬ ‫دەک���ەم‪ ،‬ب��ەاڵم زۆر ج��اری واش هەبووە‬ ‫بێزاربوومەو پەیوەندیم بە هیچیان نەکردووە‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی وەاڵمدانەوەی (‪ )٢٢‬سمکارت و‬ ‫ڕازی کردنی ئەو هەموو کەسە کارێکی وەها‬ ‫ئاسان نییە‪ ،‬زۆرج���اری واه��ەب��ووە ئ��ەوەی‬ ‫بەیەکەوە باسمان کردووە لەبیرم چۆتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوان گوێیان پێ نەداوە لەبەرئەوەی‬ ‫من پێیانم گوتووە کە لەبەرماڵەوەمان دەترسم‬ ‫ئینجا دایک یان برا یان باوک یان هەر شتێکی‬ ‫ترەوە بێت‪ ،‬ئەوانیش دووبارە شتەکەیان بۆ‬ ‫باسکردوومەوتەوە‪.‬‬ ‫زۆری ئەوانەی پەیوەندیم لەگەڵیاندا هەیە‬ ‫داوای بینینم دەک��ەن‪ ،‬هەشە داوای ئەوەم‬ ‫لێدەکات ک��ە ش��ووی پ��ێ بکەم و ژیانی‬ ‫هاوسەرێتی بەیەکەوە دروست بکەین‪ ،‬تەنانەت‬ ‫هەندێکیشیان زۆر بێ شەرمن و داوای کاری‬ ‫سێکسیم لێ دەکەن‪.‬‬ ‫ساڵێک لەمەوبەر پەیوەندیم لەگەڵ پیاوێکدا‬ ‫دروستکرد‪ ،‬دوای دوو مانگ پەیوەندیمان‪ ،‬کابر‬ ‫ئەوەندە غەشیم بوو تەنانەت دوای ئەوەی‬ ‫خۆشم لێی ئاشکرا کرد کە کوڕم و کچ نیمە‪،‬‬ ‫ئەو گووتی‪ :‬کێشە نییە تازە هەر دەتهێنم‬

‫ئەگەر کوڕیش بیت‪ ،‬ئیدی تاوەکو لەکۆڵ خۆم‬ ‫کردەوە زۆری برد‪.‬‬ ‫«هەژار» نازناوی گەنجێکی تەمەن (‪)٢٢‬‬ ‫ساڵە‪ ،‬کە ئەو یەکێک ب��ووە لەو کوڕانەی‬ ‫کەوتۆتە داوی ئەو کوڕانەی کە خۆیان کردووە‬ ‫بە کچ‪ ،‬ئەو سەبارەت بەو مەسەلەیە گوتی‪:‬‬ ‫شەوێک لەگەڵ چەند برادەرێکم لە دەرەوە‬ ‫بووم‪ ،‬ئەوەندەم زانی نوکەیەک بۆ مۆبایلەکەم‬ ‫هات‪ ،‬منیش کاتێک سەیرم کرد‪ ،‬ژمارەیەکی‬ ‫نەناسراوبوو‪ ،‬ژمارەکەیم نەناسی‪ ،‬بەاڵم گوێم‬ ‫پێی ن��ەدا‪ ،‬ئ��ەوەن��دەی نەبرد ه��ەم دیسان‬ ‫نوکەیەکی تری لێدایەوە‪ ،‬منیش پەیوەندیم‬ ‫پێیەوەکرد‪ ،‬کاتێک وەاڵم��ی تەلەفۆنەکەی‬ ‫دامەوە ئەو کچ دەرچوو‪ ،‬دەنگی زۆر خۆش‬ ‫و ناسک بوو‪ ،‬ئیتر لەو کاتەوە پەیوەندیمان‬ ‫بەیەکەوە دروست بوو بۆ ماوەی سێ مانگ‪،‬‬ ‫بەاڵم دوایی بۆم دەرکەوت کە ئەو کوڕبووە‬ ‫نەوەکو کچ‪.‬‬ ‫زۆر بەالمەوە سەیربوو‪ ،‬کە بیستم ئەو‬ ‫کوڕبووە‪ ،‬لەبەرئەوەی شێوازی قسەکردن و‬ ‫هەموو شتێکی بەهی کچان دەچوو‪ ،‬نەوەکو‬ ‫کوڕ‪ ،‬بەاڵم ئەو لەبەرئەوەی کەسێکی خاوەن‬ ‫ئەزموون بوو‪ ،‬هەر بۆیە هەستت پێی نەدەکرد‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪11‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫ناسینی نیشانەکانی گۆشەگیری لە الواندا و چۆنیەتی‬ ‫چارەسەرکردنیان‬

‫هۆگر کاکەڕەش‬

‫زیاتر لە ‪%٦٠‬ی الوان بۆ بەرەنگاربوونەوەی‬ ‫گۆشەگیری هیچ کات داوای یارمەتی ناکەن‪،‬‬ ‫لە کاتێکدا کە یارمەتی بۆ چارەسەرکردنی‬ ‫گ��ۆش��ەگ��ی��ری ل��ە الوان����دا زۆر سانایە‪.‬‬ ‫بوونی کەسێکی گۆشەگیر لە خێزانێکدا‬ ‫کێشەگەلێکی زۆر دروس��ت دەک��ات‪ ،‬لە‬ ‫کاتێکدا کە گەورەترەکان زۆر بە ئاسانی‬ ‫دەتوانن لەو حاڵەتەیان دەربهێنن‪.‬‬ ‫نەوجەوانی‪ ،‬یەکێک لە هەستیارترین‬ ‫قۆناخەکانی ژیانە‪ .‬نەوجەوانی بە قۆناخی‬ ‫پەشۆکاویش ناو دەبرێت‪ ،‬لەبەر ئەوەی‬ ‫تاک لەگەڵ گۆڕانکاریی جەستەیی‪ ،‬عاتیفی‬ ‫و کۆمەاڵیەتی رووبەڕوو دەبێتەوە‪.‬‬ ‫گۆڕانکاری لە هەڵسوکەوتدا تا ئەو‬ ‫کاتەی کاریگەریی لەسەر ژیانی رۆژان��ە‬ ‫نەبێت‪ ،‬ئاساییە‪ .‬ئاگاداربن کە ورەیەکی‬ ‫خراپ و کاتی لەگەڵ نیگەرانی و دڵەڕاوکێی‬ ‫بەردەوام جیاوازی هەیە‪ .‬نیگەرانیی باش‬ ‫یارمەتی نەوجەوانەکان دەدات تا لەگەڵ‬ ‫گۆڕانکارییەکاندا بگونجێت‪ ،‬بەاڵم دڵەڕاوکێی‬ ‫نائاسایی بۆ بابەتە بچوکەکان ئاسایی نییە‪.‬‬ ‫ئەو دایک و باوکانەی لەو قۆناخە ناسکەدا‬ ‫ن��ات��وان��ن‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪12‬‬

‫پەیوەندی لەگەڵ نەوجەوانەکانیان دروست‬ ‫بکەن‪ ،‬منداڵەکانیان کە لە دەربڕینی ترس‬ ‫و نیگەرانییەکانیاندا ترسیان هەیە‪ ،‬لێیان‬ ‫دوور دەک��ەون��ەوە‪ ،‬ئەمەش دەبێتە هۆی‬ ‫ئ��ەوەی کە گەنجێکی گۆشەگیریان لێ‬ ‫دروست بێت‪ .‬لە بەرامبەردا ئەو خێزانانەی‬ ‫بە هۆشیارییەوە کات و وزە بۆ منداڵەکانیان‬ ‫تەرخان دەکەن‪ ،‬دەتوانن یارمەتییان بدەن‬ ‫تا داهاتووی خۆیان دروست بکەن و بە‬ ‫خێرایی بەسەر نیگەرانییەکانیاندا زاڵ بن‪.‬‬ ‫پ��ێ��وی��س��ت ن���اک���ات ه��ەم��ی��ش��ە ئ��ەو‬ ‫دەستپێشخەر بێت‬ ‫گوشاری دایک و باوک بۆ سەرکەوتن‬ ‫و یەکەمینبوون ل��ە وان��ەک��ان��دا و لە‬ ‫بەرامبەردا بێئاگابوونی تەواو لە هەندێک‬ ‫چاالکیی نائاسایی‪ ،‬لە هزری منداڵەکەیاندا‬ ‫کێشەیەکی ئاڵۆز دروس��ت دەک��ات‪ .‬ئەو‬ ‫کارە‪ ،‬نەوجەوانەکە لە نێوان ئارەزووەکانی‬ ‫و بەجێگەیاندنی چ��اوەڕوان��ی��ی��ەک��ان��ی‬ ‫خێزانەکەیدا سەرگەردان دەکات‪.‬‬ ‫دەبێ گەنجەکان هان بدرێن تا ئەو شتانە‬ ‫فێر بن کە ئ��ارەزووی��ان لێیانە‪،‬‬ ‫ه��ەروەه��ا دەب���ێ ئ��ەوەی��ان‬ ‫پێ بسەلمێنرێت کە زۆر‬ ‫ئاساییە هەندێک جار‪،‬‬ ‫هەندێک شت بە باشی فێر‬ ‫نەبن و تاکە شتێک کە بۆ‬ ‫فێربوون پێویستیانە‪ ،‬کات‬ ‫و پرۆڤەی زیاترە‪.‬‬ ‫ل������ە ب�����ەرام�����ب�����ەر‬ ‫سەرکەوتنەکانیاندا بە‬ ‫ب���وارە ج��ی��اوازەک��ان‪،‬‬ ‫ه���ان���ی���ان ب�����دەن‪.‬‬ ‫پ������ێ������ش������دادوەری و‬

‫پێشبینی نابەجێ مەکەن‪ .‬رێگە بدەن‬ ‫گەنجەکان هەنگاوە سروشتییەکانیان لە‬ ‫رەوت��ی گەشەکردنی خۆیاندا هەڵبگرن‬ ‫و ب��ە چ��اوەڕوان��ی��ی��ەک��ان��ی خ��ۆت��ان یان‬ ‫بەرپرسیارێتییە خێزانییەکان مەیانخەنە‬ ‫زەحمەتەوە‪.‬‬ ‫تا ئەو جێیەی دەتوانن‪ ،‬لە مەسەلەی‬ ‫وەک گوشاری هاوتەمەنەکانیان‪ ،‬داڕشتنی‬ ‫بەرنامەی رۆژانە‪ ،‬دۆزینەوەی هاوڕێ‪ ،‬بابەتی‬ ‫وەک نەکێشانی جگەرە و ماددەسڕکەرەکان‬ ‫و مەسەلە جێندەرییەکاندا قسەیان لەگەڵ‬ ‫بکەن‪.‬‬ ‫لەجیاتی ئ���ەوەی ک��ە دوات���ر ک��ات بۆ‬ ‫دەرمانی گۆشەگیرییەکەیان دابنێن‪ ،‬هەر‬ ‫ئێستا هەر کاتێک پێویستییان پێتان بوو‪،‬‬ ‫ئامادەی هاوکاری بن‪.‬‬ ‫لەبارەی ئەو سەرکەوتنانەدا کە توانیوتانە‬ ‫ژیانی خۆتان کۆنتڕۆڵ بکەن و بەسەر‬ ‫هۆکارەکانی دڵەڕاوکێدا زاڵ بوونە‪ ،‬نموونە‬ ‫بهێننەوە‪ .‬هانی بدەن کە لە بارەی هەست‬ ‫و نیگەرانییەکانیدا لەگەڵ ئێوە قسە بکات‪.‬‬ ‫نیشانەکانی گۆشەگیری لە نەوجەواندا نابێ‬ ‫نیگەرانتان بکات‪ ،‬گرینگتریش ئەوەیە کە‬ ‫لە رەفتاری توندوتیژ بەدوور بن و هەرگیز‬ ‫گاڵتەیان پێ نەکەن‪.‬‬ ‫ن���ەوج���ەوان���ی گ��ۆش��ەگ��ی��ر ه��ەروەه��ا‬ ‫هەڵسوکەوتی خۆئازاردەرانە نیشان دەدەن‬ ‫و لەبارەی مەرگ و خۆکوشتنەوە دەدوێن‪.‬‬ ‫دایک و باوک دەبێ بەبێ دروستکردنی‬ ‫ترسی خۆکوشتن‪ ،‬لەبارەی ئەو هەستانەوە‬ ‫گفتوگۆی لەگەڵ بکەن‪ ،‬بەاڵم ئەم قسانە‬ ‫وەک هۆشدارییەک بزانن‪ ،‬زۆر بە جددییان‬ ‫وەربگرن و تەنانەت داوای یارمەتی بکەن‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪ :‬رۆژنامەی جام جم‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫توندوتیژی دژی ئافرەتان لە کۆمەڵگای کوردەواریدا‬ ‫هۆکار و دەرئەنجامەکانی ‪ ،‬هەوڵ و هەنگاوەکانی نەهێشتن و بنبڕکردنی‬ ‫راپۆرتی بەهرە گەردی‬ ‫ئەگەرچی لەماوەی راب��ردوودا لەرێگەی‬ ‫بەرنامەو هەوڵ و هەنگاوەکانی حکومەتی‬ ‫هەرێم و رێکخراوەکانی ژن��ان و مافەکانی‬ ‫مرۆڤ و رێکخراوە مەدەنیەکان و چاالکوانان‬ ‫ک��اری زۆر ک���راوە‪ ،‬دواج���ار لەپەرلەمانی‬ ‫کوردستان لەرێگەی پەسندکردنی یاسای‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی خێزانی‪،‬‬

‫وەک هۆکارێکی پڕ بایەخ بۆ رێگری کردن‬ ‫لە کەمکردنەوەو ونەهێشتنی توندوتیژی دژ‬ ‫بەئافرەتان هاتە جێبەجێ کردن‪ ،‬سااڵنەش‬ ‫حکومەت و الی��ەن��ە پ��ەی��وەن��دی��دارەک��ان و‬ ‫رێکخراوەکانی تایبەت بەمافەکانی ئافرەت‬ ‫لەهەرێم‪ ،‬هەوڵی جۆراو جۆری خۆیان لەم‬ ‫بارەیەوە دەخەنەڕوو‪ ،‬لەم راپۆرتەدا بۆچوونی‬

‫ژمارەیەک کەس وەرگیراوە لەسەر بەردەوامی‬ ‫توندوتیژی دژ ب��ە ئافرەتان و دووب��ارە‬ ‫وەبەرهێنانەوەی هۆکار و دەرئەنجامەکانی‬ ‫و فاکتە راستەقینەکانی نەهێشتن و‬ ‫کەمکردنەوەی ئەو دیاردەیە‪ .‬ئەگەر چی زۆر‬ ‫کات قسە لەسەر حاڵەت بوونی ئەو پرسە‬ ‫یان دیاردەبوونی دەکرێت‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪13‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪14‬‬

‫هۆشیارمحەمەد یاسین قوتابی کۆلێژی‬ ‫ئاداب دەڵێت «کاری کۆمەاڵیەتی هۆکاری‬ ‫سەرەکی توندوتیژی لە کۆمەڵگەی ئێمەدا‬ ‫دەگەرێتەوە بۆکلتور‪ ،‬چونکە کلتوری ئێمە‬ ‫جیاوازە لە دەوڵەتەکانی دەرەوە‪ ،‬چونکە‬ ‫ئێمە واڵتێکین کە هێشتا نەگەیشتوینەتە ئەو‬ ‫کاتانەی کە واڵتەکەمان بگۆڕین لەوکلتورە‪،‬‬ ‫پیاوان بۆیە توندوتیژی دەک��ەن بە بڕوای‬ ‫هەندێکیان ئافرەت کەم و کورتی هەیە لە‬ ‫کۆمەڵگە و ناتوانێ ک��اری باش بکات لە‬ ‫راستیدا ئەمە هەڵەیەو بەبۆچوونی من ئافرەت‬ ‫شان بە شانی پیاو دەتوانێت کارەکانی بکات‪،‬‬ ‫من وەک کوڕێک هیچ رێگریەک لە خولیاو‬ ‫بۆچونی رەگەزی بەرامبەرم ناگرم ئەگەر لە‬ ‫سنوری ئیسالم دەرنەچێت»‪.‬‬ ‫پ��ەی��ام ق��اس��م‪ ،‬خ��وێ��ن��دک��اری کۆلێژی‬ ‫کشتوکاڵ بۆچوونی وایە‪ :‬من وەک ئافرەتێک‬ ‫دی��اردەی توندوتیژی رێگری لە خولیاکانی‬ ‫ئافرەت دەگەرێنمەوە بۆ داب و نەریتی‬ ‫کۆمەڵگاکەمان‪ ،‬وە ئاستی رۆشنبیری‬ ‫تاکە کەس دەورێکی گرنگی هەیە لەسەر‬ ‫ک��ەم ک��ردن��ەوەی دی����اردەی توندوتیژی‪.‬‬ ‫رونکردنەوەش بۆ ئەوەی کە هەندێ کەس بە‬ ‫هەڵە لە ئاینی پیرۆزی ئیسالم تێگەشتون»‪.‬‬ ‫پەیام بەو پەڕی دڵنیایەوە دەڵێت «ئاینی‬ ‫پیرۆزی ئیسالم مافی بە ئافرەت داوە کە‬ ‫کاروبارەکانی بە باشترین شێوە ئەنجام بدات‪،‬‬ ‫بەاڵم بە مەرجێک لە سنورەکەی دەرنەچێت‪،‬‬ ‫بەاڵم بە داخەوە هەندێ کەس بیرکردنەوەی‬ ‫هەڵە و کلتوری کۆنیان بەستوەتەوە بە‬ ‫ئاینی پیرۆزی ئیسالم و تێکەڵیان کردوە‬ ‫بە یەکەوە‪ ،‬بە شێوەیەکی ئاڵۆز لە زۆر‬ ‫شوێن وابیر دەکەنەوە وا دەزان��ن بیڕورای‬ ‫هەڵە و بنەماڵەیی تێکەڵ بە ئاینی ئیسالم‬ ‫ک��راوە‪ ،‬ئەمەش دووب���ارە دەگ��ەرێ��ت��ەوە بۆ‬ ‫تێنەگەیشتنیان لە ئاینی پیرۆزی ئیسالم ‪،‬‬ ‫بۆیە پێویستە لەسەر بانگخواز و کەناڵەکان‬ ‫هۆشیاری بدەن بۆجیاکردنەوەی ئەم دوو‬ ‫دیاردە زۆر بە روونی»‪.‬‬ ‫ئەحمەد دالوەر سەالحەدین فەرمانبەر‬ ‫لە بەرێوبەرایەتی کاروباری پزیشکی گشتی‬ ‫پێیوایە «لە کۆمەڵگەی ئێمەدا زۆر جار پیاو‬ ‫ساالری دەبینرێت بەو پێوەرەی کە الیەنی‬ ‫عەقڵی پیاو زاڵە بەسەر هەست و سۆزی‬

‫بەرامبەر ئافرەت کە نایەوێت بە شێوازێکی‬ ‫ج��وان و س��ۆزداری��ەوە رەگ��ەزی بەرامبەری‬ ‫تێبگەینێت ل��ەو خولیاو ب��ی��رک��ردن��ەوەی‬ ‫ئ��اف��رەت��ەک��ە ه��ەی��ەت��ی ب��ە ش��ێ��وازێ��ک��ی وا‬ ‫بەرەنگاری دەبێتەوە کە بە شێوەیەکی دیار‬ ‫ئافرەتەکە هەست بە توندوتیژی دەکات کە‬ ‫بەرامبەری کراوە‪ ،‬ئەو یاساو بیرکردنەوانەی‬ ‫کە لە کۆنەوە هەیە بۆتە هۆی توندوتیژی‬ ‫کۆمەڵگەی ئێمە ل��ە ب��ن��ەڕەت��ەوە ئ��ەوەی‬ ‫هێناوەو لە کلتورو بیروبۆچونی کۆنەوە‬ ‫ئەوەی بۆ ماوەتەوە‪ ،‬هەندێ پیاوان رێگری‬ ‫لە ئافرەت دەکەن لە هەندێ حاڵەتدا‪ ،‬من‬ ‫ئەمە دەگەرێنمەوە بۆ نەبونی متمانە‪ ،‬هەندێ‬ ‫پیاو بۆیە ڕێگری لە ئافرەت و خێزانەکانیان‬ ‫دەکەن هۆکارەکەی دەگەرێتەوە بۆ ئەوەی لە‬ ‫دەرەوە شتی زۆر دەبیستن‪ ،‬نایانەوێت ئەو‬ ‫روداوانە توشی خێزان و خوشک و کچی خۆی‬ ‫ببێ‪ ،‬بە بێ رونکردنەوەیەکی سۆزداری بە‬ ‫شێوازیکی توندوتیژی رێگری دەبێت‪.‬‬

‫بەکارهێنانی توندوتیژی‬ ‫دژ بە ئافرەتان لە‬ ‫کۆمەڵگای کوردەواریدا‬ ‫بۆتە نەریتێکی باو و‬ ‫کاریگەری سلبی خۆی‬ ‫دەبێت لەسەر ژیانی‬ ‫ئافرەت‬

‫ئەو درێژەی پێدەدات و دەڵێت‪ :‬لە روی‬ ‫ئاینیەوە بە ب��ڕوای من ئافرەت هیچ کات‬ ‫کەمینە نەبوە وەک دەڵێ(ئافرەت نیوەی‬ ‫کۆمەڵەو دایکی نیوەکەی ترە) ئەوە پیاوە‬ ‫زۆر کات ناتوانێت خوێندنەوە بۆ شتەکان‬ ‫بکات و مێشکیان داخراوە»‪.‬‬ ‫خ��ات��وو ب��ەه��ار‪ ،‬ن��وس��ەرو ت��وێ��ژەری‬ ‫کۆمەاڵیەتی لەسەر ئەم پرسە بەشێوەیەکی‬ ‫کۆمەاڵتیانە و لەسەر بنەما زانستیەکانی‬ ‫زانستی کۆمەاڵیەتی رەهەندو هۆکارەکانی‬ ‫توندوتیژی دژ بەئافرەتان شی دەکاتەوە‪.‬‬ ‫ئەو توێژەرە دەڵێت‪ :‬بێ گومان شتێکی‬ ‫روون و ئاشکرایە بەکارهێنانی توندوتیژی دژ‬ ‫بە ئافرەتان لە کۆمەڵگای کوردەواریدا بۆتە‬ ‫نەریتێکی باو و کاریگەری سلبی خۆی دەبێت‬ ‫لەسەر ژیانی ئافرەت‪ ،‬چونکە بە کارهێنانی‬ ‫توندوتیژی دژ بە ئافرەت ئەگەر بە شێوەیەکی‬ ‫راستەوخۆ یان ناراستەوخۆ بەکار بێت یان‬ ‫ئەو توندوتیژیەی دژ بە ئافرەت دەکرێت‬ ‫ئەگەر توندوتیژیەکی جەستەیی بێت یان‬ ‫دەروونی بێت یان هەر جۆرێکی تر بێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫کاریگەری سلبی لەسەر دەروونی ئەو ئافرەتە‬ ‫دەکات کە توندوتیژیەکەی بەرامبەر کراوە‪،‬‬ ‫ئەوەی شایەنی باسە دەرئەنجامە سلبیەکانی‬ ‫بەکارهێنانی توندوتیژی لە کۆمەڵگادا زۆرن‪.‬‬ ‫خاتوو ب��ەه��اری ت��وێ��ژەری کۆمەاڵیەتی‬ ‫بە شێوەیەکی زانستی وەها دەرئەنجامە‬ ‫نەرێنیەکانی بەکارهێنانی توندوتیژی رێزبەند‬ ‫دەکات‪-:‬‬ ‫‪-١‬پەنابردنە ب��ەر خۆکوشتن‪ :‬زۆرج��ار‬ ‫ئ��اف��رەت��ان پەنا دەب��ەن��ە ب��ەر خۆکوشتن‬ ‫ل��ە ئەنجامی ئ���ەوەی ک��ە توندوتیژیان‬ ‫بەرامبەرکراوە‪.‬‬ ‫‪-٢‬ت��ووش��ب��ون و پەنابردنە ب��ەر ک��اری‬ ‫سێکسی‪ :‬ئەمەش هۆکارەکەی دەگەرێتەوە بۆ‬ ‫ئەو توندوتیژیەی بەرامبەر ئافرەتەکە کراوە‪.‬‬ ‫‪-٣‬توشبون بە حاڵەتە دەروونیەکان‪:‬‬ ‫هۆکاری سەرەکی تووشبون بە و حاڵەتە‬ ‫بەکارهێنانی توندوتیژیە‪.‬‬ ‫‪-٤‬دروست بونی رارایی و لە دەست دانی‬ ‫متمانە‪ :‬هۆکاری سەرەکی توندوتیژیە کەوا لە‬ ‫و ئافرەتە دەکات توشی ڕارایی و لە دەست‬ ‫دانی متمانە بێت‪.‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫پەیوندی قوتابی و شوفێرەکان‬ ‫کاروان ئیسماعیل‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫بەنەمانی شێواز و‬ ‫ڕێگاکانی هاتوو چۆ بە‬ ‫پاس و دورکەوتنەوەی‬ ‫شوێنی قوتابخانەکان لە‬ ‫قوتابی‪ ،‬بەهۆی زۆری‬ ‫ڕێژەی قوتابیان و کەمی‬ ‫قوتابخانەکان دیاردەی‬ ‫تاکسی گرتن و هاتوو‬ ‫چۆکردنی قوتابیان بەو‬ ‫ڕێگایە لەو چەند ساڵەی‬ ‫دواییدا پەرەی سەندوە‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫ه��ەر تەمەنێک پێویستی بە جۆرێک‬ ‫پەروەردەکردن و ئاگا لێبوونە کە دەبێت‬ ‫باوکان و دایکان ئەو ئەرکە بگرنە ئەستۆی‬ ‫خ��ۆی��ان‪ ،‬تەمەنی ه��ەرزەک��اری��ش وەک��و‬ ‫تەمەنێکی هەستیار زیاتر لە تەمەنی منداڵی‬ ‫پێویستی بە ئاگا لێبون و پەروەردەکرنە‪،‬‬ ‫چونکە ل��ەو تەمەنەدا ه��ەرزەک��اران بە‬ ‫گەشەکردنی ئەندامی سێکسیان دەکەونە‬ ‫بەر لێشاوێک ت��ەوژم و بیرکردنەوەو لە‬ ‫دەست دانی عەقڵ و زاڵبوونی هەست و‬ ‫الیەنە سێکسیەکان بەسەر بیرکردنەوە‬ ‫عەقاڵنیەکانیاندا‪ ،‬کە ئەمەش دەبێتە هۆی‬ ‫هەڵەکردن و لە دەستدانی کەسایەتی و‬ ‫دورکەوتنەوە لە خوێندن و شتی بەسود‬ ‫کە لە تەمەنی کامڵ بوندا پێویستیان پێی‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫بەنەمانی شێواز و ڕێگاکانی هاتوو چۆ بە‬ ‫پاس و دورکەوتنەوەی شوێنی قوتابخانەکان‬ ‫لە قوتابی‪ ،‬بەهۆی زۆری ڕێژەی قوتابیان و‬ ‫کەمی قوتابخانەکان دیاردەی تاکسی گرتن‬ ‫و هاتوو چۆکردنی قوتابیان بەو ڕێگایە لەو‬ ‫چەند ساڵەی دوییدا پەرەی سەندوەو وەک‬ ‫و دیاردەیەک بەدەر ئەکەوێت بەتایبەتی‬ ‫بۆ کچانی هەرزەکار و تازە پێگەیشتوو‪،‬‬ ‫ئەمەش وای کردوە کە دیاردەیەکی نامۆو‬ ‫نێگەتیڤ بە کۆمەڵگاکەمان لە الیەن‬ ‫سایەقی تاکسیەکانەوە س��ەر هەڵبدات‬ ‫کە دی��اردەی هەڵخەڵەتاندن و فریودان‬ ‫لە ڕێگای خۆشەویستیەوە بۆ بردنیان‬ ‫بۆ دەرەوەی شارو کردنی کاری سێکسی‬ ‫لە گەڵیاندا‪ ،‬کە ئەمەش سەرەنجام زیان‬ ‫دەگەیەنێت بە کۆمەڵگاو ئاراستەی خوێندن‬ ‫لە کۆمەڵگاکەماندا‪.‬‬ ‫ب��ەو هۆیەوە بە پێویستمان زان��ی کە‬ ‫چەند سایەقی تاکسیەک بهێنینە قسە کە‬ ‫خەریکی کاری لەو جۆرەن‪.‬‬

‫رەون��د گەنجێکی تەمەن ‪ ٢٦‬سااڵنەو‬ ‫لە قوتابخانەیەکی ئێواران قوتابی پۆلی‬ ‫شەشەمی ئامادەیی یەو لەگەڵ ئەوەشدا‬ ‫سایەقی تاکسیەو هاتوو چۆ بەچەند‬ ‫کچێکی تەمەن هەرزەکاری پۆلی سێیەم‬ ‫و چوارەمی ناوەندی و ئامادەیی دەکات‪،‬‬ ‫زۆر بەلوت بەرزیەوە الی هاوڕێیەکانی باس‬ ‫لەوە دەکات کە یەکێک لەو کچانە بە فێڵ‬ ‫و هەڵخەڵەتاندنی خۆشەویستی دەباتە‬ ‫دەرەوەی شار و بەپێی مەجالی شوێن و‬ ‫جێگاکان کاری سێکسی لە گەڵدا دەکات‪،‬‬ ‫کاتێک داوامان لە هاوڕێیەکەی هیوا کرد‬ ‫کە دەکرێت لە زمانی هیوا خۆیەوە گوێمان‬ ‫لە چەند شتێک بێت لەوانەی ئێوە باسی‬ ‫دەک��ەن یەکێک لە هاوڕێیەکانی ژمارەی‬ ‫مۆبایلەکەی لێداو لە ماوەیەک چاوەڕوانی‬ ‫ب��ەدەرک��ەوت‪ ،‬رەوەن��د دەی��گ��ووت(( من‬ ‫زۆربەی ڕۆژەکان ئەو کچە دەبەمە دەرەوە‬ ‫و ڕێگای چۆڵ و شوێنێک کەکەسی لێ‬ ‫نەبێت‪ ،‬بەتایبەتی ئەو ڕۆژانە دەیبەم کە‬ ‫زوو وانەکانیان تەواو بێت پێش ئەو هەموو‬ ‫کچەکانی دیکە دادەنێم ئنجا هەر من و‬ ‫ئەو دەمێنینەوە ئەویش دێتە پێشەوەی‬ ‫سەیارەکە بەیەکەوە دەڕۆین لەگەڵ خۆی‬ ‫سەرپۆش و عەینەکێک دەهێنێت تاوەک و‬ ‫کەس نەیناسێت‪ ،‬ئەو وادەزانێت کە من‬ ‫دەیهێنم بەاڵم من قەت کچێکم ناوێت لەگەڵم‬ ‫پێش هێنان کاری سێکسی کردبێت‪.‬‬ ‫ئەحمەد گەنجێکی دیکەی شۆفێرەو‬ ‫بەهەمان شێوە ل��ە ڕێ��گ��ای پەیوەندی‬ ‫خۆشەویستیەوە ک��اری سێکسی لەگەڵ‬ ‫کچە هەرزەکارێکی یەکێک لە قوتابخانەکان‬ ‫دەک���ات ب��ە م��ەرج��ی ئ���ەوەی ک��ە ن��اوی‬ ‫قوتابخانەو ناوی تەواوی خۆی نەنوسین‬ ‫دەربارەی ئەو دیاردەیە بۆمان هاتە قسەو‬ ‫دەیووت» یەکەمجار بیرم لەوە نەدەکردەوە‬

‫کە ئەو کچانەی هاتوو چۆیان پێ دەکەم‬ ‫کاری ئەو هایان لەگەڵدا بکەم‪ ،‬بەاڵم یەکێک‬ ‫لەو کچانە کە ژمارەی مۆبایلەکەم لە الی‬ ‫بوو ڕۆژێکیان نامەیەکی بۆ ناردم نوسی‬ ‫بوی من لە ئاخیری دابنێ‪ ،‬چونکە پێشتر‬ ‫ئەوم دادەن��ا ئنجا کچێکی دیکەم دادەنا‬ ‫منیش وامکرد لەو ڕۆژەوە ترسم لێ شکاو‬ ‫بە مۆبایل قسەم لە گەڵی دەکرد تاوەک‬ ‫و پەیوەندی خۆشەویستی لە نێوانمان‬ ‫دروس��ت بوو‪ ،‬ئیتر خۆی دەی��وت بمبەوە‬ ‫دەم��ووت ماڵەوە ناڵێن بۆ تاخیر بوویت‬ ‫دەیووت نا وا دەزانن درەنگ تەواو دەبم‬ ‫بابم درەنگ دێتەوە دایکیشم نەخوێندەوارە‬ ‫نازانێت‪ ،‬ئیتر لەو ڕۆژەوە هەرکاتێک مەجال‬ ‫بێت دەیبەمە دەرەوەو لەگەڵی رادەبوێرم‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫خەرجیەکانی ژیان گەنجانی ئەوروپا دەگێڕێتەوە نێوماڵی‬ ‫باوانیان‬

‫کارزان جەوهەر‬

‫لە کاتی ئێستادا رێژەی ئەو الوانەی لە‬ ‫ماڵێکدا لەگەڵ دایک و باوکیان دەژین لە‬ ‫بەریتانیا لە زیادبووندایە‪ ،‬لە هەمان کاتدا‬ ‫رێژەی ئەو خانمانەی لە خوار ‪ ٢٥‬ساڵی و‬ ‫بەر لە هاوسەرگیرییان منداڵیان دەبێت بە‬ ‫هەمان شێوە لە زیادبووندایە‪.‬‬ ‫لە راپۆرتی نوسینگەی ئاماری نیشتیمانی‬ ‫بەریتانیادا دەرک��ەوت��ووە‪ ،‬کە ژم��ارەی‬ ‫دانیشتوانی بەریتانیا لە زیادبووندایە‪،‬‬ ‫بەاڵم زیاتریش بەساڵدادەچێت و تا دێت‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪16‬‬

‫زیاتر پشت بە کرێکارە پەناهەندەکان‬ ‫دەبەستێت‪ ،‬ژمارەی ئەوە کەسانەشی تا‬ ‫ئێستا بە تەنیا دەژین لە زیادبووندایە و تا‬ ‫ئێستاش خانەوادە بەریتانیەکان لە دانی‬ ‫کرێی خانووەکانیان دووچ��اری زەحمەتی‬ ‫زۆر دەبن‪ ،‬هەرچەندە بازاڕی خانوبەرە و‬ ‫زەویوزار لەو ماوانەی دواییدا پاشەکشەی‬ ‫بە خۆیەوە بینیوە‪.‬‬ ‫بە پێی راپۆرتەکە لە واڵتی بەریتانیا‬ ‫ژمارەی ئەو کەسانەی لە سەرووی تەمەنی‬

‫خانەنشینیەوەن زیاترە لە ئەو گەنجانەی‬ ‫لە خوار تەمەنی ‪ ١٦‬ساڵیەوەن‪ .‬هەروەک‬ ‫لە سااڵنی نێوان ‪ ١٩٩٧‬تا ‪ ٢٠٠٧‬تێکڕای‬ ‫کرێی خانوو لە سێ هێند و نیوەوە بۆ‬ ‫ح��ەوت هێندەی خ��ۆی زی���ادی ک��ردوە‪.‬‬ ‫هەرچەندە داهاتی تاکەکەس و خێزانیش‬ ‫لە نێوان ماوەی ‪ ١٩٨٧‬تا ‪ ٢٠٠٧‬هاوشانی‬ ‫بەرزبوونەوەی نرخی خانوو‪ ،‬بەرزبوونەوەی‬ ‫بە خ��ۆوە بینیوە‪ ،‬ب��ەاڵم خەڵکی زیاتر‬ ‫داهاتەکانیان لە کڕینی کۆمپیوتەر و مۆبایل‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫ژمارەی ئەو قوتابیانەی‬ ‫زیاتر لە ماوەی ئاسایی‬ ‫خۆیان لە خوێندندا‬ ‫دەمێننەوە لە بەریتانیا‪ ،‬لە‬ ‫ساڵی ‪١٩٧١‬ەوە تا ئێستا‬ ‫گەیشتۆتە ‪ ٣.٦‬ملیۆن‪،‬‬ ‫لەمەشیاندا بەرپرسان‬ ‫حەز و ویستی الوان بۆ‬ ‫مانەوە و ژیان لەگەڵ‬ ‫ماڵی باوکیاندا بە هۆکاری‬ ‫سەرەکی دادەنێن‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫دواخستنی هاوسەرگیریی و منداڵبوونی‬ ‫یەکەم‪ ،‬لە الیەن گەنجانی ئەو واڵتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم پێشبینی دەکرێت ژمارەی دانیشتوانی‬ ‫بەریتانیا لە ساڵی ‪٢٠٢٦‬دا بگاتە ‪ ٦٩‬ملیۆن‬ ‫کەس‪ ،‬ئەمەش بە هۆی زیادبوونی خەڵکانی‬ ‫بەسااڵچوو لە کۆمەڵگاکەدا‪ ،‬هەروەها بە‬ ‫هۆی زیادبوونی رێژەی ئەو پەناهەندانەش‬ ‫کە روو لە واڵتەکە دەکەن‪.‬‬ ‫لە سااڵنی شەستەکان و حەفتاکانی‬ ‫سەدەی رابردوودا‪ ،‬ژمارەی ئەو کەسانەی‬ ‫بەریتانیانیان جێدەهێشت‪ ،‬زیاتر بوو لەو‬ ‫کەسانەی روویان لەو واڵتە دەکرد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە سااڵنی نەوەتەکاندا ئەم هاوکێشەیە‬ ‫پێچەوانە بوویەوە‪.‬‬ ‫ه��ەر بە پێی زانیاریەکانی راپۆرتی‬ ‫نوسینگەی ئاماری نیشتمانی بەریتانی‪،‬‬ ‫ژمارەی ئەو پەنابەرانەی لە ساڵی ‪٢٠٠٧‬دا‬ ‫چوونەتە نێو ئەو واڵتەوە گەیشتۆتە ‪٢٣٧‬‬ ‫هەزار کەس‪ ،‬کە ئەمەش دووەم گەورەترین‬ ‫ژمارەیە تا ئێستا لەو واڵتەدا تۆمار کرابێت‪.‬‬ ‫بەاڵم رەنگە لە سااڵنی داهاتوودا رێژەی‬ ‫ئەو کەسانەی روو لە واڵتەکە دەکەن کەمتر‬ ‫ببێتەوە‪ ،‬بە هۆی پاشەکشەی ئابووریی و‬ ‫زەحمەتی لە دەسکەوتنی هەلی کاردا‪.‬‬ ‫بە هەمان شێوە چاوەڕێ دەکرێت ژمارەی‬ ‫خەڵکانی بەسااڵچووش لەو واڵتەدا روو لە‬ ‫زیادی بکات‪ ،‬پێشبینش دەکرێت لە ساڵی‬ ‫‪٢٠٢٦‬دا ژمارەی ئەو کەسانەی لە سەرووی‬

‫تەمەنی خانەنشینیەوەن‪ ،‬بگاتە ‪١٦.٥‬‬ ‫ملیۆت کەس‪ ،‬واتە رێژەی ‪ %٢٤‬ژمارەی‬ ‫دانیشتوانی ئەو واڵتە‪ ،‬لە کاتێکدا لە هەمان‬ ‫ساڵدا ژمارەی ئەو الوانەی لە خوار تەمەنی‬ ‫‪ ١٦‬ساڵیەوەن‪ ،‬نزیکەی ‪ ١٢.٨‬ملیۆن کەس‬ ‫دەبێت‪ ،‬واتە تەنیا ‪%١٨.٥‬ی دانیشتوانی‬ ‫واڵتەکە پێک دەهێنن‪.‬‬ ‫ئاندرۆ تایلەر‪-‬البشایر‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫و گەشتوگوزار و بەسەربردنی پشووەکان‬ ‫لە دەرەوەی واڵتدا خەرج دەکەن‪.‬‬ ‫زەحمەتی کڕینی خانوویەک‪ ،‬هۆکاری‬ ‫سەرەکی مانەوە و ژیانی گەنجەکانی ئەو‬ ‫واڵتانەیە بۆ ماوەیەکی درێژتر لەگەڵ‬ ‫باوانیان‪ ،‬ئەمە بە گشتی شێوەی ژیانی‬ ‫خەڵکی واڵتانی باشووری ئەوروپایە‪.‬‬ ‫ژمارەی ئەو قوتابیانەی زیاتر لە ماوەی‬ ‫ئاسایی خۆیان لە خوێندندا دەمێننەوە لە‬ ‫بەریتانیا‪ ،‬لە ساڵی ‪١٩٧١‬ەوە تا ئێستا‬ ‫گەیشتۆتە ‪ ٣.٦‬ملیۆن قوتابی‪ ،‬لەمەشیاندا‬ ‫بەرپرسان حەز و ویستی الوان بۆ مانەوە‬ ‫و ژیان لەگەڵ ماڵی باوکیاندا بە هۆکاری‬ ‫سەرەکی دادەنێن‪.‬‬ ‫هەر بە گوێرەی راپۆرتەکەی نوسینگەی‬ ‫ئاماری نیشتمانی بەریتانی‪ ،‬ژمارەی ئەو‬ ‫الوانەی تەمەنیان لە نێوان ‪ ٣٤-٢٠‬ساڵی‬ ‫دایە و هێشتا لەگەڵ ماڵی باوکیاندا دەژین‪،‬‬ ‫لە ساڵی پاردا بە رێژەی ‪ %٢٩‬زیادی کردوە‬ ‫و گەیشتۆتە ‪ ١.٨‬ملیۆن کەس‪ .‬بەاڵم ئەم‬ ‫رێژەیە لە کچانی هاوتەمەنیاندا گەیشتۆتە‬ ‫‪ ١.١‬ملیۆن کەس و بە رێژەی ‪ %١٨‬بەرز‬ ‫بۆتەوە‪.‬‬ ‫زۆربەی کچان پێیان وایە ئەو رووداوەی‬ ‫ژیانی ئەوان لە تەمەنی بەر لە ‪ ٢٥‬ساڵیدا‬ ‫دەگۆڕێت‪ ،‬منداڵبوونی یەکەمیانە‪ ،‬نەوەک‬ ‫پرۆسەی هاوسەرگیری‪.‬‬ ‫لەگەڵ زیادبوونی ژمارەی دانیشتوان‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم ل���ە س��اڵ��ی ‪٢٠٠٦‬دا ژم����ارەی‬ ‫رەشپێستەکان لە ئینگتەڕا و وێڵز بۆ ‪٢٣٧‬‬ ‫هەزار کەس کەمبۆتەوە‪ ،‬ئەمەش نزمترین‬ ‫ئاستە ل��ە ساڵی ‪١٩٨٥‬ەوە ب��ەخ��ۆەوە‬ ‫بینیبێت‪ .‬ه��ەروەک زۆرب��ەی کچانیش لە‬ ‫ساڵی (‪)١٩٧١‬ەوە منداڵبوونی یەکەمیان‬ ‫لە تێکڕای تەمەنی ‪ ٢٣.٧‬ساڵیدا بۆ ‪٢٧.٥‬‬ ‫ساڵی دواخستووە‪.‬‬ ‫رێژەی ئەو بەریتانیانەی بە تەنیا دەژین‪،‬‬ ‫لە سایەی تەمەندرێژی کۆمەڵگاکەدا‪،‬‬ ‫دووهێندی لێهاتووە‪ ،‬لە هەمان کاتیشدا‬ ‫رێژەی تەاڵقدان لە هەمان ماوەدا بە رێژەی‬ ‫‪ %١٢‬زیادی کردوە‪.‬‬ ‫ل��ەگ��ەڵ زی��ادب��وون��ی رێ���ژەی ت���ەاڵق و‬

‫‪17‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫مەحبوبە‪ :‬لە ئەمریکا حکومەت بە یاسا زۆر پشتگیری لە‬ ‫خێزان و ژنان و منداڵ دەکات‬ ‫دیمانە‪ :‬محەمەد عومەر‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪18‬‬

‫لە میانەی دیمانەیەکدا محبوبە حوسێنی‪،‬‬ ‫چاالکوانی بواری ئافرەتان باس لە ژیانی‬ ‫خۆی و گیروگرفتەکانی خێزانی کوردی لە‬ ‫ئەمەریکا دەکات و دەشڵێت شاعیر نیمە‪،‬‬ ‫بەاڵم هەستی شاعیریم هەیە‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪ :‬محبوبە حوسێنی کێیە؟‬ ‫محبوبە‪ :‬خەڵکی کوردستانی رۆژهەاڵتم‬ ‫‪ ١٩‬ساڵ لە ئێراندا مامۆستا بووم ‪ ٥‬ساڵە‬ ‫لە ئەمەریکام ئەندامی حزبی دیموکراتی‬ ‫کوردستانی ئێرانم‪ ،‬ئەندامی دەستەی‬ ‫ب��ەرێ��وەب��ەری یەکێتی ژن��ان��م بەرپرسی‬ ‫پەیوەندییەکان و راگەیاندنی یەکێتی ژنانم‬ ‫لە ئەمەریکا‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪:‬چەند ساڵە تێکەڵی کاری‬ ‫سیاسی و رێکخراوەکانی ئافرەتان بووی؟‬ ‫محبوبە‪ :‬ئێمە بنەماڵەیەکی سیاسین‬ ‫لە رێکخراو و پارتە کوردیەکان کاری‬ ‫سیاسیمان کردووە‪ ،‬چ خۆم و هاوسەرەکەم‬ ‫و چ بنەماڵەکەمان‪ ،‬بەاڵم بە رەسمی لە‬ ‫ئەمەریکا سێ ساڵە لە یەکێتی ژنانم کاری‬ ‫ئاشکرا دەکەم‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪ :‬ئەمەریکا چۆن دەڕوانێتە‬ ‫پێشکەوتنەکانی هەرێمی کوردستان لە‬ ‫ڕووی ئابوری و سیاسیەوە؟‬ ‫محبوبە‪ :‬زۆر بە باشی لێی دەڕوانن بە‬ ‫تایبەت حکومەتی هەرێم لەوێ زۆر چاالکە‪،‬‬ ‫نوێنەری هەیە هەروەها حزبەکان پارتی‬ ‫و یەکێتی نوێنەریان هەیە‪ ،‬حکومەتی‬ ‫ه��ەرێ��م ل���ەوێ رۆڵێکی ب��اش��ی ه��ەب��ووە‬ ‫لەگەڵ رێکخراوەکانی ئەمەریکا لە بواری‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫دۆستانم هەمووی‬ ‫نووسەر و شاعیرن‪ ،‬ڕەنگە‬ ‫تەمبەڵی خۆم بێت‪،‬‬ ‫زۆرێک لە شیعرەکان هی‬ ‫هاوڕێیەکانمن‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫هەستی شاعیریم هەیە‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫سیاسی و ئابوری لە هەموو بوارەکاندا‬ ‫ئاشنای کردوون بە کوردستان‪ ،‬حکومەتی‬ ‫هەرێم چاالکی زۆری هەبووە لە ناساندنی‬ ‫کوردستان بە ئەمەریکاییەکان‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪ :‬ژیانی کۆمەاڵیەتی کوردانی‬ ‫ئەمەریکا چۆنە و مەسەلەی ژنهێنان و‬ ‫جیابوونەوەی کوردانی ئەمەریکا چۆنە‬ ‫ئەگەر زانیاری و داتا و ئامارێکتان ال بێت؟‬ ‫محبوبە‪ :‬ئێمە ل��ە ب���واری ژن���ان و‬ ‫رێکخراوەیی لە ئەمەریکا کار دەکەین زیاتر‬ ‫تاکەکان موجەرەد دەژین‪ ،‬بەاڵم یاسا و‬ ‫حکومەت زۆر پشتگیری لە خێزان و ژنان‬ ‫و منداڵ دەکات‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪ :‬ئەو سەردانەی ئەوجارەت بۆ‬ ‫چ مەبەستێک بووە ئایا بە نیازی ئەوەنی‬ ‫بە یەکجاری لە هەولێر نیشتەجێ بی؟‬ ‫محبوبە‪ :‬بۆگەشتێک بۆ کوردستان‬ ‫هاتومە و چاالکی سیاسی بکەم لە بواری‬ ‫سیاسی و رێکخراوەیی ژن��ان‪ ،‬ب��ەاڵم لە‬ ‫ئایندەدا ئەگەر رێک بکەوێ لێرە نیشتەجێ‬ ‫دەب��م و مەگەر بە س��ەردان بگەرێمەوە‬ ‫ئەمەریکا‪.‬‬ ‫پ��ێ��ش��ک��ەوت��ن‪ :‬س�����ەرەڕای دووری و‬ ‫غوربەتنشینی تۆ‪ ،‬ب��ەاڵم هێشتا جل و‬ ‫بەرگی کوردی دەپۆشی ئەمەیان بۆچی؟‬ ‫محبوبە‪ :‬ئ��ەوە هەستی کوردایەتی و‬ ‫نەتەوایەتی خۆمە هەستێکی ناسیۆنالیستی‬ ‫زۆر گەورە لە مندا هەیە‪ ،‬باوەڕم پێیەتی‬ ‫جلوبەرگیش کەلتور و فەرهەنگی ئێمەیە‬ ‫بۆ ناساندنی ئەو کەلتورە دەبێت هەمیشە‬ ‫لە بیری نەکەی لە تارواگەش لەبەری‬ ‫بکەین‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪:‬زۆرجار لە فەیسبوک شیعر‬ ‫باڵو دەکەیتەوە ئایا شیعر دەنوسی؟‬ ‫محبوبە‪ :‬خۆم شاعیر نیم‪ ،‬بەاڵم هەستی‬ ‫شاعیریم هەیە دۆستانم هەمووی نووسەر و‬ ‫شاعیرن ڕەنگە تەمبەڵی خۆم بێت ئەگەرنا‬

‫ئەو هەستەم هەیە بەنووسینی شیعر زۆرێک‬ ‫لە شیعرەکان هی هاوڕێیەکانمن‪ ،‬بەاڵم بە‬ ‫داخەوە تەمبەڵ بووم لە نووسینی شیعردا‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪ :‬جەنابتان لە ئەمریکا دەژین‬ ‫وەکو چاالکوانی بواری ئافرەتان چۆن رێگە‬ ‫بە خۆتان دەدەن بەناوی ئافرەتێکی الدێ‬ ‫نشینەوە قسە بکەن؟‬ ‫محبوبە‪ :‬راستە ئێمە زۆربەمان لە الدێ‬ ‫نەژیاوین‪ ،‬بەاڵم کەسانی ترمان بینیوە‬ ‫زەحمەتیان بینیوە لە ئازاریان دەگەین‬ ‫زۆرجار ئەوانەی لە تاراوگە دەژین پێشتر لە‬ ‫دێهاتەکان ژیاون ژنان هەموو دەردەکانیان‬ ‫هاوبەشە چ لە شاربن چ لە دێهات بێت‬ ‫الی��ەن��ی ئ��اب��وری ل��ە ه��ەم��وو کەسێکدا‬ ‫کاریگەری هەیە ئەوجا چ شارستانی بێت چ‬ ‫الدێ بێت کاریگەری خۆی هەیە‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫ئەزموون و بیرەوەری‬

‫سەاڵح حەسەن‪ :‬لە کۆنگرەی ‪ ٣‬الوان لە ساڵی ‪ ١٩٧٤‬داراتۆفیق سەرپەرشتی و سەیدا‬ ‫ساڵح یوسفی هێڵە گشتیەکانی بەرێوەچونی کۆنگرەی دادەڕشت‬ ‫ئامادەكردنی‪ :‬نـەوزاد فـوئـاد رەشید‬ ‫(سەالح حسن) ناسراو بە مامۆستا سەالح‪ ،‬لە ساڵی ‪١٩٤٣‬لەخانەقین لەدایک بوە لە سەرەتای ساڵی ‪ ١٩٧٠‬لەریزی یەکێتی الوانی دیموکراتی کوردستان‬ ‫کاری کردووە‪ ،‬چەندین بەرپرسیارێتی لەناو رێکخراوی الواند بڕیوە تاکو پلەی کارگێڕی سکرتاریت‪ ،‬ئێستا سەرۆکی لێژنەی ئوڵمپی حکومەتی هەرێمی‬ ‫کوردستانە‬ ‫لە درێژەی هەڵدانەوەی الپەڕەکانی ئەزمون و بیرەوەری لە ناو یەکێتی الوانی دیموکراتی کوردستان‪ ،‬لە گۆشەی ئەمجارەماندا هەڤاڵ سەاڵحسن‪ ،‬رۆشنایی‬ ‫دەخاتە سەر سااڵنی کارکردنی لەم رێکخراوەداو‪ ،‬لە دیدی خۆیەوە باس لە رابردووی پڕ سەروەری و رۆڵی بەرهەمداری (ی‪ .‬ل‪ .‬د‪ .‬ک) دەکات‪ ،‬هەروەها‬ ‫ئاماژە دەدا بە کاریگەرییەکانی ئەم رێکخراوە و بە قوتابخانەی دەزانێ بۆ پێگەیشتنی الوان لە رووی بەهرە و کەسایەتی و گەیشتن بە ئاستێکی پێشکەوتوو‪،‬‬ ‫لە کۆتاییشدا چەند پێشنیازێک دەخاتەڕوو‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬هاتن بۆ ناو رێکخراوی (ی‪.‬ل‪.‬د‪.‬ک)‬ ‫چۆن بوو؟‬ ‫وەاڵم‪/‬لە خانەقین لەسەرەتای ساڵی ‪١٩٧٠‬‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫‪20‬‬

‫هاتمە ناو رێکخراوی الوان‪ ،‬ئەوکات وەک حزبیش‬ ‫لە گۆرەپانی سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستان‬ ‫و حزبی شوعی عیراق هەبوون‪ ،‬بنەماڵەی ئێمەش‬

‫شۆڕشگێڕ و کورد پەروەربوین کاک (عبدالعزیز‬ ‫پشتیوان) کەیەکێک بو لە دامەزرێنەرانی پارتی‬ ‫دیموکراتی کوردستان و پێشوتر لە ناو حزیی‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫هیوا بو ئامۆزای منە و کاک رەشید باجەالن‬ ‫و باوکیشم یەکێک بوون لەو ئەندامانەی لە‬ ‫ساڵی (‪) ١٩٤٦‬پەیوەندی بە پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردستانەوە کرد‪.‬‬ ‫پرسیار‪/‬یەکەم چاالکیت چۆن بو گەر لەیادت‬ ‫مابێ؟‬ ‫وەاڵم‪/‬م���ن کادرێکی وەرزش���ی ب��وم لە ناو‬ ‫رێ��ک��خ��راوی الوان و توانیم چەندین تیپی‬ ‫وەرزش���ی دروس��ت بکەم‪ ،‬لەیادمە دەهاتینە‬ ‫شارەکانی سلێمانی و دەربەندیخان و کەرکوک‬ ‫و شوێنەکانی دیکە یاری دۆستانەمان لەگەڵیان‬ ‫ئەنجامدا‪ ،‬خانەقین بەناوبانگ بوو لە بواری‬ ‫جموجۆڵی وەرزش���ی‪ ،‬لە بوارەکانی دیکەی‬ ‫هونەری و رۆشنبیریش برادەرانی دیکە کاریان‬ ‫تیادەکرد ئەوانیش سەرکەوتوبون تێیدا‪ ،‬تیپی‬ ‫شانۆمان هەبوو چەندین شانۆگەری ئەنجامدەدرا‪،‬‬ ‫شانۆکانیش زیاتر لەسەر ئەوەبوون کە چۆن‬ ‫مافی کرێکار و جوتیار دەستبەربکرێ و‬ ‫داکۆکی لە مافیان بکرێت‪ ،‬چونکە ئەو سەردەمە‬ ‫ئەوبابەتانە باوبو‪ ،‬لە ب��واری کۆمەاڵیەتیش‬ ‫بە زۆرکچ بەشودان و ه��ەرەوەزی و سیاسی و‬ ‫چەوساندنەوەی کورد‪ ،‬لەگەڵ ئەوەش ئەوکات‬ ‫یەکێتی الوان تیمێکی دروستکرد بوو دەچون‬ ‫یارمەتی جوتیار و کرێکارانی خانەقینماندەدا‪،‬‬ ‫کاری ه��ەرەوەزی لەگەڵ دەک��ردن ( کاک مەال‬ ‫بەختیار) لەناو الوان ناوبانگی دەرک��رد‪,‬‬ ‫ئەو لەناوچە بو من لەلق بوم‪ ،‬ئەو یەکێک‬ ‫بوو لەوکادیرانە لەگەڵ ئەوانی دیکە دەچونە‬ ‫گوندەکانی دەوروبەری خانەقین بەتایبەتی لە‬ ‫وەرزی هاویندا لە گەڵ جوتیار و کرێکارەکان‬ ‫هەرەوەزیان دەکرد بە پارەیەکی زۆرکەم کاریان‬ ‫لەگەڵ دەکردن‪ ،‬پاشانیش کە ئێوارە دەهاتنەوە‬ ‫شەوەکەی لەبەر روناکی فانوس شانۆگەریەکیان‬ ‫ئەنجامدەدا‪ ،‬باسی کوردایەتی و مافی کورد دەکرا‬ ‫و رێنمایی ئەوەیاندەدا کە منداڵەکانیان بنێرنە‬ ‫قوتابخانە و لەبواری تەندروستی و خۆپاراستن‬ ‫لە نەخۆشیش رێنماییان پێدەدان‪.‬‬ ‫پرسیار‪/‬ئەم شێوازەکارکردنە خۆتان دیاریتان‬ ‫دەکرد یان بۆتان دەست نیشان دەکرا؟‬ ‫وەاڵم‪/‬خۆمان کە دادەنیشتین و بیروڕامان‬ ‫ئاڵوگۆردەکرد کارەکانمان دەست نیشان دەکرد‬ ‫و بەرنامەمان ب��ۆدادەن��ان‪ ،‬لەهەندێ چاالکی‬ ‫کێبڕکێمان لەگەڵ حزبدەکرد‪ ،‬ئەو چاالیانەی‬ ‫ئێمەدەمان کرد حزب پێی نەدەکرا‪.‬‬ ‫پرسیار‪/‬هیچ جار چاالکیتان ئەنجامداوە حزب‬ ‫پێی نارازبێت؟‬

‫وەاڵم‪/‬ل��ە چاالکیەکانی الوان لەبوارەکانی‬ ‫هونەر و وەرزش و رۆشنبیری و ه��ەرەوەزی‪،‬‬ ‫دەست خۆشیمان لێ دەکرا‪ ،‬بەاڵم لەسەر ئاستی‬ ‫ت��اک هەندێک جارحەسادەتیش هەبو‪ ،‬پێان‬ ‫ناخۆش بوو‪ ،‬چونکە کادری باش لەناو یەکێتی‬ ‫الوان دروست دەبو بۆ پاشەرۆژی کورد‪.‬‬ ‫پرسیار‪/‬گرفتی ئێوە لەو سەردەمە زیاترچی‬ ‫بوو‪ ،‬ئایا هیچ جار کێشەتان بۆ دروست نەبو‬ ‫ل��ەوەی کە کۆمەڵگا ل��ەوس��ەردەم��ەدا زیاتر‬ ‫داخراوبوە‪ ،‬هەزمی هەندێک شت نەکات؟‬ ‫وەاڵم‪/‬بەپێچەوانەوە کۆمەڵکا زۆری پێشخۆش‬ ‫ب��وو ئێمە ئ��ەو ج��ۆرە چاالکیانەمان دەک��رد‪،‬‬ ‫بەاڵم کێشەی مادەمان هەبو بۆ ئەم کارەش‬ ‫ئابونەمان کۆ دەکردەوە بە پەنچا فلس و دەفلس‬ ‫هەندێک جار لەوکەسانەی دەوڵمەندبوون داوای‬ ‫هاوکاریمان دەکرد بۆ چاالکیەکانمان‪ ،‬چونکە‬ ‫نەسریەکەمان تەنها بەشی کرێی بارەگاو کارەباو‬ ‫ئاوەکەی دەکرد‪.‬‬ ‫پرسیار‪/‬ئەوالوانەی کەدەهاتن بۆ ناو رێکخراوی‬ ‫الوان مەرجی وەرگرتنیان چی بوو؟‬ ‫وەاڵم‪/‬ک��ات��ێ��ک کۆبونەوەمان ئەنجامدەدا‬ ‫ئامادەبوانی کۆبونەوەکە باسی ئەوەیان‬ ‫دەکرد ئەم ماوەیە توانیومانە ئەم چەند کەسە‬ ‫بهێنینە رێزی رێکخراوی الوانەوە‪ ،‬دوای ئەوەی‬ ‫ناوی کەسەکانمان وەردەگرت و هەڵسەنگاندمان‬ ‫ئەنجامدەدا و ئەو الوانەمان دەدیت لەنزیکەوە‬ ‫قسەمان لەگەڵ دەکرد‪ ،‬مەرجەکانی ئەندامێتیمان‬ ‫بۆ ب��اس دەک���ردن و پاشان ئ��ەرک و ماف‬ ‫لەم رێکخراوە چیە باسدەکرا‪ ،‬هەمیشە ئەو‬ ‫پرسیارەمان دەکرد مەبەست لە هاتنتان چیە؟‬ ‫پرسیار‪ /‬بۆ ئەندامێتی کورد بون مەرج بوو؟‬ ‫وەاڵم‪/‬ئێمە باشترین کادری شانۆکارمان هەبو‬ ‫عارەب بو ناوی (ئیبراهیم عەرەب) بو‪ ،‬هەموو‬ ‫نەتەوەکان وەردەگیران بەاڵم دەبوا پابەندی‬ ‫رێکخراوەکە و نیشتیمان پەروەری بێت‬ ‫پرسیار‪/‬چۆن داوا لە ع��ەرب و تورکمان‬ ‫دەکرێت نیشتیمان پەروەر بێت؟‬ ‫وەاڵم‪/‬ئێمە زۆر پێشمەرگەی ع��ەرەب و‬ ‫تورکمانیشمان هەبوە ل��ەو س��ەردەم��ە‪ ،‬ئەمە‬ ‫بەرۆحی کوردایەتیەوە هاتبون‪ ،‬ئەوان لەگەڵ‬ ‫ئێمە پەروەردەبون و گەورەبون نەک هاوردەکان‪،‬‬ ‫دیراسە کوردی بون و پەیوەندیان بە الوان و‬ ‫حزبیشەوە دەک���رد هیچ ج��ی��اوازی��ان لەگەڵ‬ ‫ئێمەنەبوە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬لەبواری راگەیاندن و خۆرۆشنبیرکردن‬ ‫سەرچاوە و کەرستەی ئێوە چی بوە؟‬

‫وەاڵم‪/‬کاتێک من بەرپرسی ناوچەی خانەقینی‬ ‫الوان بوم لەناو برادەران جگە لەکارەکانی دیکە‬ ‫کە ئەمانکرد هەریەکەو ئەرکێکی دیکەیان‬ ‫پێ سپاردبون بۆ نموونە‪ :‬نەشرەیەکمان‬ ‫دروستدەکرد لە دیوار هەڵمان دەواسی لە ناو شار‬ ‫خەڵک سودی لێ دەبینی‪ ،‬پاشان هەبرادەرو رام‬ ‫دەسپارد متابعەی رادیۆ کتێب و رۆژنامە بکات‪،‬‬ ‫هەفتانە کۆدەبوینەوە تابزانین هەریەکەمان چی‬ ‫وەرگرتوە لەوەی لەجیهاندا رودەدات و پاشان‬ ‫وەزعی داخلی شارو بازاریش هەتا کتێبخانەیەکی‬ ‫گچکەشمان هەبو لە بارەگا‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬وەک بەرچاوە هەمیشە حکومەتە‬ ‫یەک لە دوای یەکەکانی عیراق هەوڵی سڕینەوەی‬ ‫زمانی کوردی داوە‪ ،‬رۆڵی رێکخراوی الوان چۆن‬ ‫بوە بۆ بەرپەرچدانەوەی ئەم کردارە‪.‬‬ ‫وەاڵم‪/‬ل���ێ���ت ن��اش��ارم��ەوە خانەقین وەک‬ ‫هەڵکەوتەی جوغرافیاو هێڵی تەماس دووربو لە‬ ‫شارەکوردیەکان لە سلێمانی و هەولێر زیاترلە‬ ‫شارە عەربیەکان نزیکتربوو‪ ،‬رۆشنبیری نوسینیان‬ ‫هەبوبە عەرەبی بوو‪ ،‬ئێمە خەباتێکی زۆرمان کرد‬ ‫لەم بوارە چەندین خولمان دەکردەوە بۆ فێربونی‬ ‫خوێندن و نوسینی کوردی‪ ،‬لەهاوینان سێ مانگ‬ ‫خول دەکرایەوە بۆ مامۆستاکان لە سلێمانی‬ ‫و لە هەولێر کەوادیرەکان مامۆستاکانی فێری‬ ‫کوردی دەکرد تاکو ئەوانیش بتوانن قوتابیەکان‬ ‫لە وەرزی خوێندن فێری خوێندن و نوسینی‬ ‫کوردی بکەن‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ک��ۆن��گ��رەی (‪ )٣‬الوان ک��ە لە‬ ‫ساڵی ‪ ١٩٧٤‬ئەنجامدراوە گەر باسێکی ئەو‬ ‫کۆنگریەمان بۆ بکەیت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لەساڵی (‪ )١٩٧٤‬لە شاری هەولێر‬ ‫لەهوڵی گەل ئەنجامدراوە‪ ،‬ئێمە لە خانەقین‬ ‫مافی (‪ )٧‬ئەندامی کۆنگرەمان هەبوو یەکێک‬ ‫لەوانە ئافرەتێک بو بەناوی (پەروین عەلی‬ ‫محمد) ئێستاکە کارگێری لقی پارتیە لە‬ ‫خانەقین‪ ،‬ناو براو لەکۆنگرە خۆی هەڵبژارد‬ ‫ب��وە ئەندامی سەرکردایەتی الوان‪ ،‬ئەوکات‬ ‫(داراتۆفیق) سەرپەرشتی کۆنگرەکەی دەکرد‪،‬‬ ‫بەرەحمەت بێت (سەیدا ساڵح یوسفی) هێڵە‬ ‫گشتیەکانی بەرێوەچونی کۆنگرەی دادەڕشت‪ ،‬لە‬ ‫نزێک هوڵی گەل کەبابخانەیەک هەبو بەکارێکی‬ ‫تیرۆرستی حکومەتی عیراق تەقاندیەوە کەسێک‬ ‫شەهید بوو ئێستاکە لەیادم نەماوە ناوی چی‬ ‫بوو‪ ،‬ئێمە لە جەلسەی کۆنگرەبوین تەقینەوەکە‬ ‫ئەنجامدرا‪ ،‬ئەمە نیهایەتی تێکچونی وەزعەکەبو‬ ‫کە کۆنگرەتەواو بو ئیترنەمان توانی بگەڕێینەوە‬

‫‪21‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪22‬‬

‫شوێنەکانی خۆمان و ماڵی خۆمان‪ ،‬چونکە‬ ‫لەسەروبەندی تێکچونی وەزعی کورد بوو لەگەڵ‬ ‫حکومەتی بەغدا‪ ،‬بۆیە زۆربەمان پەیوەندیمان بە‬ ‫شۆرشەوەکردو چۆینە ناو پێشمەرگە سەرەتالە‬ ‫ناوچەی چۆمان‪.‬‬ ‫پرسیار‪:‬حکومەتی عیراق لەرێگەی نوێنەری‬ ‫خۆیەوە وتاری هەبولە کۆنگرەکە و بەشداربوە؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬نەخێر شتی وانەبوە ئێمە هەرخۆمان‬ ‫بوین‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬کێ بوە سکرتێر‪:‬‬ ‫وەاڵم‪( :‬ئەنوەر رەئیس)‬ ‫پرسیار‪ /‬دوواتر چونە شاخ و لەشاردەرچون‬ ‫چیتان کرد؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬دوایی ئەوەی لەرێگای سەرکردایەتی‬ ‫خۆمان زانیمان ناتوانین بگەڕێینەوە شوێنی‬ ‫خۆمان چوینەوە و هەواڵی ئەوەمان پێگەیشت‬ ‫پەیوەندیمان لەگەڵ بەغدا پچڕاوە‪ ،‬برادەرێک‬ ‫کەمن نەم دەناسی هەرچی بەڵگەنامەی الوان‬ ‫و حزب هەیە بەمەبەستی ئەوەی نەکەوێتە بەر‬ ‫دەستی حکومەت و نەفەوتێ بردبوی لە گوندی‬ ‫(کونە فلوسە) کەگوندێکی نزیک شاری هەولێرە‬ ‫شاردبویەوە‪ ،‬بەاڵم حکومەت بە تەیارە لێی دا بو‬ ‫سوتاند بوی‪.‬‬ ‫ئێمە ل��ە قوتابخانەیەکی ناوکێلەکان‬ ‫کۆبوینەوە ئەو قوتابخانەیە تازە بوو‪ ،‬هێشتاکە‬ ‫دەوامی تیانەکرابو لەوەی کۆبوینەوە وتمان‬ ‫بابیکەینە ب��ارەگ��ای خۆمان دەس��ت بە ئیش‬ ‫بکەین‪ ،‬دوواتر لەوێش نەمیان چوینە ناو چۆمان‬ ‫لەوێ فەرمانگەیەکی کشتوکاڵی لێ بو تەنیشت‬ ‫گەراجی چۆمان ئەومانکردە بارەگای خۆمان‪،‬‬ ‫پاش دوومانگ نارێکی تەنزیمی لەنێوانماند‬ ‫سەری هەڵدا‪ ،‬کارگەیشتە سەرکردایەتی پارتی‪.‬‬ ‫ناردیان بەدوواماندا ئەوکات کاک (حەبیب محمد‬ ‫کریم) سکرتێری پارتی بوو‪ ،‬گوتی کێشەتان‬ ‫چیە؟ ئیتر ب��رادەران هەریەکەو قسەیەکیان‬ ‫دەکرد دواتر کاک (حبیب)کە بە عارەبی قسەی‬ ‫دەکرد وتی (ئەنوەر ) بەمن بێ ئەوبرادەرانە‬ ‫تۆیان ناوێ وازبهێنە‪ ،‬گوتی نا ئەمانە حاقدن‪،‬‬ ‫گوتی نامن بەوە شێوە ناڵێم من میسالێکت بۆ‬ ‫دەهێنمەوە ئێستاکە من سکرتێری پارتی نیم‬ ‫گوتی بەڵێ‪ ،‬وتی گەرتۆ و چەند برادەرێکی‬ ‫سەرکردایەتی جوابی سەالمی من نەدەنەوە منیان‬ ‫پێ قەبوڵ نەبێت من باتڵم‪ ،‬تۆش وازیان لێ‬ ‫بهێنە باکاری خۆیان بکەن‪ ،‬گوتی نا گوتی مادام‬ ‫دەبێت هەڵبژاردنتان بۆبکەم‪ ،‬هەریەکە و وەرقەوە‬ ‫قەڵەمێکیان پێداین و وتیان هەریەکە و بچەن‬

‫پەنای دارێک دەنگ بدەن کەدەنگە کان فەرزکرا‬ ‫بەداخەوە ئەنوەر بەس دەنگی خۆی هێنا‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬کێ بوە سکرتێر و برادەرانی دیکەی‬ ‫سەرکردایەتی کێ بون؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬بەم شێوە سکرتێرو سەرکردایەتی‬ ‫دانرا‪:‬‬ ‫‪)١‬شاخەوان نامیق‪.‬‬ ‫‪ )٢‬عوسمان سەر سۆر بوە جێگری‬ ‫‪ )٣‬سەربەست بامەڕنی بوە سکرتێر‬ ‫‪ )٤‬بایز تاڵەبانی بوە ئەندام‬ ‫‪ )٥‬مامۆستا سالح حسن ئەندام‬ ‫ئەوانی دیکەی سەرکردایەتی و بەرپرسی‬ ‫لقەکان ئەمانەبون‪.‬‬ ‫سەعید وەیس‬ ‫جەلیل میکائیل بەرپرسی لقی کەرکوک‬ ‫عیسمەت‬ ‫محمد بامەڕنی‬ ‫یونس‬ ‫شازاد بەرپرسی لقی سلیمانی‬ ‫محمد سایەخان بەرپرسی لقی خانەقین‬ ‫پرسیار‪:‬پەیوەندیەکانتان لەوسەردەمە و‬ ‫بەشداری فیستڤاڵ و جموجۆڵی دەرەوەتان چۆن‬ ‫بو؟‬ ‫وەاڵم‪/‬پەیوەندیەکانی رێکخراوی الوان هەر‬ ‫لەگەڵ پەیوەندیەکانی حزب بوو بۆ نمونە لە‬ ‫ساڵی ‪ ١٩٧٠‬هەربەناوی الوانی عیراق وەفدێکی‬ ‫گەورەی کوردی سەردانی کۆنگرەی فیستڤاڵی‬ ‫جیهانی الوان نیانکرد لە ئەڵمانیای دیموکرات‬ ‫نوێنەرەکانی الوان بریتی بون لە‪:‬‬ ‫‪)١‬عوسمان سەرسۆر‬ ‫‪)٢‬سەربەست‬ ‫‪)٣‬محمد سایەخان‬ ‫‪ )٤‬بائیزتاڵەبانی‬ ‫‪)٥‬شەهید ئارام‪.‬‬ ‫‪)٦‬دارا‬ ‫پرسیار‪/‬پاشان لەوێ مانەوە لە چۆمان چیتان‬ ‫دەکرد‬ ‫وەاڵم‪ /‬کاتێک لە چۆمان بوین بارودۆخی‬ ‫ئەوێ زۆر نارێک بو نان خواردن بەزەحمەت بوو‪،‬‬ ‫بیرمان کردەوە چی بکەین بیرۆکەی ئەوەمان بە‬ ‫مێشکدا هات خواردنگایەک دابنێین بە بەنرخێکی‬ ‫کەم قازانج کە نیوەی پارەی خواردن پێشکەشی‬ ‫خەڵک بکەین‪ ،‬ئەوەمان کرد زۆر سەرکەوتوبوین‬ ‫توانیمان خواردنێکی باش و بە نرخێکی زۆرکەم‬ ‫قازانچ پێشکەشی میوانەکان بکەین و خۆمان‬ ‫سودی لی ببینین وەک رێکخراوەکە‪ ،‬ناومانا‬

‫چێشتخانەی الوان ناوبانگی دەرکرد لە چۆمان‪.‬‬ ‫پاشان بیرمان ک��ردەوە ل��ەروی رۆشنبیری‬ ‫چی بکەین هەستاین بەدەرکردنی مجەلەیەک‬ ‫بەناوی الوان (دەنگی الوان ) هەرچەندە من‬ ‫ک��ارم وەرزش��ی بو‪ ،‬ب��ەاڵم ئەو ئەرکەم خستە‬ ‫ئەستوی خۆم‪ ،‬ناردمان لە ئیران جیهازێکی چاپ‬ ‫کە (رۆن��وی) یان پێ دەگ��وت بۆمان هات و‬ ‫تابیعەیەکیشان کڕی بەو گۆڤارەکەمان دەردەکرد‪،‬‬ ‫ه��ەر ژم���ارەی (‪)٢٥٠‬دان���ەم���ان لێ دەردەک���رد‬ ‫دابەشی سەر گشت بارەگاکانی حزب و خەڵکی‬ ‫رۆشنبیرو کەسایەتیەکانمان دەکرد‪ ،‬جەماوەرێکی‬ ‫باش هەبو لە خوێنەرو نوسەر کە یارمەتیمانیان‬ ‫دەدا لەناردنی بابەت‪ ،‬لەماوەی ساڵونیوێک‬ ‫(‪ )١١‬ژمارەمان لێ دەرکرد‪ ،‬جگە لە گۆڤارەکە‬ ‫پوستەریشمان دەردەک��رد وێنەکێشێکی باش‬ ‫وێنەکەی دروست دەکردو پاشان فۆتوکۆپیمان‬ ‫دەکرد لە شوێنەگشتیەکان هەڵمان دەواسی بۆ‬ ‫بەرزکردنەوەی ورەی جەماوەر بۆ ئەوەی بڵێن‬ ‫لێرە ژیان بەردەوامە‪ ،‬دوواتر لە لقەکان هەستاین‬ ‫بە دانانی چەند بەرنامەیەک بەم شێوەیە لقی‬ ‫کەرکوک نانەواخانەی دانا چونکە نان دەست‬ ‫نەدەکەوت زەحمەت بوو‪.‬‬ ‫لقی خانەقین ه��ەس��ت��ان ب��ە هەڵمەتی‬ ‫قەاڵچۆکردنی نەخوێندەواری بەکردنەوەی خول‪،‬‬ ‫مەفرەزەیەکی چەکداری الوانیشمان دروستکردبو‪،‬‬ ‫خۆشمان وەک سەرکردایەتی (‪)٣٥٠‬ک��ارت��ی‬ ‫خۆین بەخیشنمان کرد بۆ خۆئامادەکردن بۆ‬ ‫خوێندان بە هەر کەسێک پێویستی پێ هەبێت‪،‬‬ ‫لێرە ئاگاداری نەخۆشخانەمان کردەوە بۆ هەر‬ ‫ئەگەرێک‪.‬‬ ‫پرسیار‪/‬هیچ جار لەنزیکەوە بارزانی نەمرتان‬ ‫دیت لەگەڵتان کۆببێتەوە قسەتان بۆبکات؟‬ ‫وەاڵم‪/‬جارێکیان لە رێگا دەه��ات ئێمەش‬ ‫سەیارەکی رێکخراوی الوانمان پێ ب��وو‪ ،‬من‬ ‫نەم ناسی رێگاکە باریک بو دەبوا یەک سەیارە‬ ‫بڕاوات ئەوەی دیکە راوەستێ رێگەی بکات‪ ،‬ئیدی‬ ‫خوالێ خۆش بو بارزانی وەستا و سەالمی کرد‬ ‫گوتی ئێوە بڕۆن رێگەی منی دا‪ ،‬جارێکی دیکە‬ ‫ش لە قەسرێ کۆی کردینەوە باسی ئەوەی‬ ‫بۆکردین حکومەتی عبدالکریم قاسم شەرمان پێ‬ ‫دەفرۆشیت وتی (من لەپێناو ئەوەی گفتوگۆکانی‬ ‫نێوانمان سەرکەوتوبێت هەردوو کوڕەکانی خۆم‬ ‫وەک بارمتە دەنێرم وەک زەمان التان بێ وەرن‬ ‫قسەبکەین‪ ،‬بەاڵم ئەوان هەرنیەتی شەڕیان هەیە‬ ‫و دەڵێن کورد هی ناو حەزارەت و شارنیە کورد‬ ‫هەردەبێت لەو چیایە بژیێت‪.‬‬

‫هــونــەری‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫سامان ستار‪ :‬عەشق‬ ‫الی من بریتییە‬ ‫لە نوێبوونەوە‬ ‫و پاکبوونەوەی‬ ‫مرۆڤەکان‬

‫دیمانە‪:‬تریفە ئازاد‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫سامان ستار ماوەیەکی زۆرە لە نێو‬ ‫بواری ڕاگەیاندن کار دەکات‪ ،‬سامان باس لە‬ ‫وێستەگەکانی دەست پێکردنی دەکات لە نێو‬ ‫ئەو بوارە و دەڵێت یەکەم وێستگەی کاری‬ ‫میدیایی لە کەناڵی دایک دەستی پێکرد کە‬ ‫ئەویش کەناڵی ئاسمانی (کوردستان تیڤی)‬ ‫بوو لە ساڵی (‪ ،)٢٠٠٧‬هەرچەندە پێشتر‬ ‫چەندین وتاری لە رۆژنامەو باڵو کراوەکان‬ ‫باڵو کرابووە‪ ،‬بەاڵم ئەو کارکردنی لە کەناڵی‬ ‫کوردستان تیڤی بە یەکەم وێستگەی کاری‬ ‫ڕاگەیاندنی بە فەرمی دا ئەنێم‪ ،‬تاوەکوو‬ ‫ئێستاش بەردەوامم لەو کەناڵە بەردەوامی بە‬ ‫کارەکەی خۆ دەدات‪ ،‬لە دیمانەیەکی تایبەت‬ ‫بە گۆڤاری پێشکەوتن باس لە ژیانی خۆی و‬ ‫ڕاگەیاندن دەکات‪.‬‬ ‫پ‪/‬ل��ە کاتی دەس��ت بەکار بوونت لە‬ ‫راگەیاند الی تۆ راگەیاندن حەز بوو یان‬ ‫پیشە؟‬ ‫و‪/‬ڕاگەیاندن سەرەتا الی من حەز بو‬ ‫پێشم وایە حەز بۆ دەست پێکردن بە هەر‬ ‫کارێک‪ ،‬دەست پێکێکی باشە بۆ سەرکەوتنی‬ ‫ئەو کەسە لەو کاییە‪ ،‬پاشان ئیتر کاری‬ ‫ڕاگەیاندنم هەم بوە پیشەو هەمیش حەز‪.‬‬ ‫پ‪/‬ک���اری پەیامنێری کارێکی قورسە‬ ‫تاچەند لە الیەن دەزگاکان هاوکاری دەکرێیت‬ ‫بۆ ئەوەی کارەکەی خۆت بەرێکی بکەی؟‬ ‫و‪/‬هەڵبەت کاری پەیامنێری و ڕاگەیاندن‬

‫بەگشتی کارێکی قورسە و ئاسان نییە‪،‬‬ ‫چ��ۆن ڕۆژن��ام��ەن��وس بەرپرسیاریەتیەکی‬ ‫ئەخالقی و پیشەی ل��ەس��ەرە ل��ە کاتی‬ ‫گەیاندنی هەواڵ و زانیاریەکان کە نابێ لێی‬ ‫البدەین‪ ،‬بۆ مەسەلەی هاوکاری کردنیش‬ ‫ئەگەر مەبەستتان دەزگ��اک��ەی خۆم بێت‬ ‫بێگومان ه��اوک��اری زۆرم ئ��ەک��ری‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەگەر مەبەستتان دەزگا میریەکان بێت ئەوا‬ ‫ئەوانیش تاڕادەیەکی باش هاوکارمانن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وەک پێویست نین‪.‬‬ ‫پ‪/‬رەوش���ی راگەیاندن لە ئێستا چۆن‬ ‫ئەبینی؟‬ ‫و‪/‬ڕەوت��ی میدیای ک��وردی لە ئێستا تا‬ ‫ڕادەی��ەک��ی زۆر ب��اش چۆتە پێش‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هێشتا ئەو قۆناغەی تێ نەپەڕاندوە کە‬ ‫پێی دەڵێن زۆری و بۆری‪ ،‬کە ئەمەش پێم‬ ‫وایە ڕاگەیاندنی کوردی لە داهاتوی خۆی‪،‬‬ ‫خۆی لەم قۆناغە دەرب��از دەک��ات‪ ،‬بەوەی‬ ‫کە ئەوانەی خۆیان بەو ناوەندە هەڵواسیوە‬ ‫دەکەونە دەرەوەی ئەم بازنەیە تەنیا ئەوانە‬ ‫ئەمێننەوە کە میدیای ڕەسەنن‪.‬‬ ‫پ‪/‬پێت وانیە بەهۆی تەکنەلۆجیا ئەمڕۆ‬ ‫راگەیاندنی بینراو خوێنەری کەم بووە؟‬ ‫و‪/‬نەخێر‪ ،‬چونکە هیچ لە دەزگاکانی‬ ‫تری میدیای تاوەکو ئێستا نەیان توانیوە‬ ‫هێندەی ڕاگەیاندنی بینیراو بچنە ناو خەڵک‪،‬‬ ‫ئەمەش بۆ ئەوە دەگەرێتەوە تاوەکو ئێستا‬

‫پێشکەوتنەکانی مرۆڤایەتی نەیتوانیوە لە‬ ‫ب��واری ڕاگەیاندن لە تیڤی کاریگەرتر دا‬ ‫بهێنێت‪.‬‬ ‫پ‪/‬بڕیارت نەداوە واز لە راگەیاندن بێنی؟‬ ‫و‪/‬نەخێر ت��اوەک��و ئێستا بیریشم لێ‬ ‫نەکردۆتەوە‪.‬‬ ‫پ‪/‬کێ زۆر هاندەرت بوە لە دەست پێکی‬ ‫کاری ڕاگەیاندن؟‬ ‫و‪/‬هاوڕێیان زۆرن کە من لێرەوە زۆر‬ ‫سوپاسیان دەک��ەم‪ ،‬بەاڵم هەرگیز دەست‬ ‫گ��رت��ن و ه��اوک��اری��ەک��ان��ی ب���راو ه���اورێ و‬ ‫مامۆستای خۆم لە یاد ناکەم کە ئەویش‬ ‫(شێروان تالب)ە‬ ‫پ‪/‬دور لە راگەیاندن ئەمانەوێت بزانین‬ ‫سامان عاشقە بەکەسی بەرامبەر؟‬ ‫و‪/‬بەڵێ‪ ،‬بە تەئکید‬ ‫پ‪/‬ئایە ئەو عەشقە بەکوێ گەیشت؟‬ ‫و‪/‬تاوەکو ئێستا پێ ناوەتە پێنجەمین‬ ‫ساڵی تەمەنی خۆی‪،‬بەاڵم دیارە ئەبێ زیاتر‬ ‫تێ بکۆشین بۆ ئەوەی بە یەک بگەین‬ ‫پ‪/‬عەشق الی تۆ چ پێناسەیەکی هەیە؟‬ ‫و‪/‬ع��ەش��ق الی من بریتی ی��ە لە نوێ‬ ‫بونەوە و پاک بونەوەی مرۆڤەکان‪ ،‬چونکە‬ ‫مرۆڤ ئەگەر لە هەموو شتەکانی تری بتوانێ‬ ‫نواندن بکات‪ ،‬بەاڵم لە عەشق ناتوانێت‪،‬‬ ‫چونکە وەک هایدە دەڵ��ێ ئەزیزم عەشق‬ ‫دڵێکی پاک و مەزنی ئەوێ‪.‬‬

‫‪23‬‬

‫هــونــەری‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫گۆنا عومەر‪ :‬زۆرجار دەکرێت فۆتۆیەک پەیامی چەند‬ ‫هەزار وشەیەک بگەیەنێتە خوێنەر‬

‫دیمانە‪ :‬محەمەد عومەر‬ ‫لەمیانەی دیمانەیەکی پێشکەوتن دا گۆنا‬ ‫عومەر‪ ،‬فۆتۆگرافەری رۆژنامەوانی باس لە‬ ‫کارە فۆتۆگۆافیەکانی خۆی دەکات‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪ :‬گۆنا عومەر کێیە؟‬ ‫گۆنا‪:‬دانیشتوی شاری سلێمانیم و تا‬ ‫قۆناغی ناوەندیم خوێندووە و بە هۆی‬ ‫بارودۆخی تایبەتیەوە لە خوێندن دابڕاوم‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪ :‬ماوەی چەند ساڵە لە میدیا‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪24‬‬

‫کار دەکەی؟‬ ‫گۆنا‪:‬لە راستیدا دەمێکە خولیای کاری‬ ‫میدیاییم‪ ،‬بەاڵم ئەوەی کە راستەوخۆ کارم‬ ‫تێیدا کردبێت بۆ ماوەی ‪٣‬ساڵە بەردەوام‬ ‫کاری میدیایی دەکەم‪ ،‬زیاتر وەکو کاری‬ ‫فۆتۆ ک��ار دەک��ەم و خۆشم زیاتر هەر‬ ‫خولیای کاری فۆتۆگرافیم‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪ :‬چۆن بوو هاتیە نێو کاری‬

‫راگەیاندنەوە؟‬ ‫گۆنا‪:‬هەر لە زووەوە خولیای کاری‬ ‫فۆتۆگرافی بووم‪ ،‬بەوهۆیەوە هاتمە بواری‬ ‫راگەیاندنەوە‪ ،‬چونکە دەرفەتی تر نەبوو‬ ‫تا پەرە بە کاری فۆتۆگرافی بدەم‪ ،‬ئەوەی‬ ‫خۆم حەزی پێدەکەم و خولیامە و بەدوایدا‬ ‫دەگەڕێم ئەنجامی بدەم‪ .‬بۆیە راگەیاندن‬ ‫ئەو دەالقەیەیە کە من لێیەوە دەمەوێت بە‬

‫هــونــەری‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫خەونەکانم بگەم‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪ :‬ف��ۆت��ۆگ��راف الیەنێکی‬ ‫سەرەکی کاری میدیای نووسراوە وەکو‬ ‫فۆتۆگرافێک چۆن دەڕوانیە فۆتۆگرافی لە‬ ‫میدیای کوردی؟‬ ‫گۆنا‪ :‬بەگشتی میدیای کوردی تا ئێستا‬ ‫زۆر بە کەمی گرنگی بە فۆتۆ دەدات‪،‬‬ ‫ئەمەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە تا ئێستا‬ ‫تێگەیشتن بۆ کاری فۆتۆ و پەیامی فۆتۆ‬ ‫نییە‪ .‬ئەوە بۆ بەرپرسانی بواری میدیاکان‬ ‫ڕوون نییە‪ ،‬ی��ان خۆیانی لێ الدەدەن‬ ‫کە هێزی گەیاندنی پەیامی فۆتۆیەک‬ ‫لە هەزار وشە کاریگەرترە‪ .‬واتە زۆرجار‬ ‫دەکرێت فۆتۆیەک پەیامی چەند هەزار‬ ‫وشەیەک بگەیەنێتە خوێنەر و لە ماوەیەکی‬ ‫کورتیشدا‪ ,‬بۆیە بەالی منەوە ئەو ڕوانینەی‬ ‫کەناڵەکانی راگەیاندن بۆ کاری فۆتۆ هەیانە‬ ‫تا ئێستا ڕوانینێکی تەواو و کامڵ نییە و‬ ‫پێویستە بایەخی زیاتر بە فۆتۆ بدەن‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪ :‬م��ەرج��ە ئ���ەوەی ببێتە‬ ‫هاوژینی ژیانت لە هەمان بواری خۆتدا کار‬ ‫بکات؟‬ ‫گۆنا‪ :‬لەراستیدا نەخێر مەرج نییە‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئەوەی گرنگ پێکەوە گونجان و تێگەیشتنە‬ ‫لە یەکتری نەک هەردووکمان لە یەک بواردا‬ ‫کار بکەین‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪ :‬هیچ جار عەشق بەرۆکی‬ ‫گرتووی؟‬ ‫گۆنا‪ :‬عەشق بەشێکی دانەبڕاوە لە ژیانی‬ ‫مرۆڤدا و کەسیش نییە عەشق بەرۆکی پێ‬ ‫نەگرتبێ‪ ،‬بەاڵم هەر کەسە و بەشێوەیەک‬ ‫خۆی ل��ەب��ەردەم عەشقدا دەبینێتەوە و‬ ‫ڕوانینی جیاواز بۆ ئەم چەمکە هەیە‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪ :‬چاالکییەکانت لە بواری‬ ‫فۆتۆگرافی چۆنە ئایا رۆژانە چەند فۆتۆ‬ ‫بۆ رۆژنامەکەت دەبیتەوە؟‬ ‫گۆنا‪ :‬کاری فۆتۆگرافەری لە رۆژنامەدا‬ ‫تایبەتمەندی خۆی هەیە و رۆژ هەیە بە‬ ‫دەی��ان فۆتۆ دەبەمەوە بۆ رۆژنامەکە و‬

‫جاری واش هەیە بە هەفتەیەک یەک فۆتۆ‬ ‫نابەم بۆی‪ .‬واتە پەیوەستە بە چۆنێتی‬ ‫ئیش و کار و ئەو ڕووداوانەی ڕووەدەن یان‬ ‫ئەو پێویستیانەی رۆژنامەکە لە بوارێکی‬ ‫دیاریکراودا هەیەتی‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪ :‬زۆرجار باس لەوە دەکرێت‬ ‫رۆژنامەوانی ژنان لە کارەکانیاندا بە هۆی‬ ‫ژن بوونەوە هاوکاری دەکرێن و ئاسانکاری‬ ‫زۆریان بۆ دەکرێت لە چاو پیاوان؟‬ ‫گ��ۆن��ا‪ :‬ن��ەخ��ێ��ر ب��ەه��ی��چ ش��ێ��وەی��ەک‬ ‫کارئاسانیمان بۆنەکراوە‪ ،‬بە تایبەت ئەو‬ ‫شوێنانەی من کارم تێدا کردووە هەردوو‬ ‫ڕەگەزیان بە یەک چاو تەماشا کردووە و‬

‫گرنگ کارکردن بووە‪ ،‬نەک چ رەگەزێکە و‬ ‫چۆنە‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪ :‬جوانترین فۆتۆی خۆت کە‬ ‫بە التەوە زۆر جوان بێت؟‬ ‫گۆنا‪ :‬زیاتر چێژ لەو فۆتۆیانە وەردەگرم‬ ‫ک��ە دیمەنێکی س��روش��ت ی��ان وێنەی‬ ‫منداڵێکی چاوگەش دەگوێزنەوە لە ئێستادا‬ ‫ناتوانم راستەوخۆ یەک فۆتۆ دیاری بکەم‪،‬‬ ‫بەڵکو دەیان فۆتۆ هەیە کە وەکو بەشێکە‬ ‫لە رۆحی خۆم و هێندەم خۆش دەوێت‬ ‫وەکو ئەوەیە کە پارچەیەکی جیانەکراوەی‬ ‫ژیانم بێت‪.‬‬

‫‪25‬‬

‫هــونــەری‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫ستران ل دەڤەرا بادینان د چ ئاست دایە‬

‫ئامادەکرن‪ :‬رێڤینک نێچیرڤانی‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪26‬‬

‫دەڤ����ەرا ب��ادی��ن��ان ه��ەر ژ کەفندا‬ ‫دەڤ��ەرەک��ا زەنگین بویە ب کلتور و‬ ‫هونەرێ ک��وردی ب تایبەت (ستران)‬ ‫ل ڤێ دەڤ��ەرێ چەندین ستران بێژێن‬ ‫مەزن لێ رابوینە و شیاینە ب دەنگ و‬ ‫ستراناخو خزەمەتەکا مەزن بو هونەرێ‬ ‫کوردی بکەن‪ .‬و بەردەوام هونەر لدوور‬ ‫رەوشا نها یا سترانێ ژالیێ پەیڤێ و‬ ‫گوتنێ ڤە مە ڤیا ڤێ راپورتێ دگەل‬ ‫چەند کەسێن شارەزا و نێزیکی سترانێ‬ ‫دا ئامادە بکەین‪.‬‬ ‫ل دەس��ت پێکێ روژنامەڤان کاوین‬ ‫جیهاد ل دوور رەوش��ا نها یا سترانا‬ ‫کوردی دبێژیت‪ :‬ل دەسپێکێ دڤێت ئەم‬ ‫ستران بێژ ژ سترانبێژی جودا بکەین‬ ‫ژبەرکو نها ستران بێژ ژ کوهداران پتر‬ ‫لێهاتینە ژەب��ر ڤێ یەکێ لبەر ستران‬ ‫بێژ و ک��وه��داران بەرزەبویە کا کیش‬ ‫ستران یا خوش و باشە و جهێ خوە‬ ‫گرتیە ئانکو سترانبێژێن باش و خراب‬ ‫دناف ئێکدا تێک هەلبوینە ل وەالتێ‬ ‫مە سترانبێژێن شاهی و دەهواتان و‬ ‫سترانبێژێن ئەکادیمی ب ئێک کوە‬ ‫گوهداری دکەن ئانک مەرەم ئەوە ب‬ ‫ئێک چاف دهێنە دیتن سترانا کوردی‬ ‫نوکە گەلەک پێشڤەچون بخوەڤە دیتیە‬ ‫هەرچەندە دهێتە گوتن کو نها سترانا‬ ‫کوردی یا چارچوڤە کریە‪ ,‬لێ بدیتنامن‬

‫ژ وی چارچوڤەی دەرکەفتیە نوکە هەمو‬ ‫سنور دەرباز کرینە و جیهانا بیانی ژی‬ ‫کوهدارێ سترانا کوردی نە دەمێ ئەف‬ ‫جەندە هەبیت دبینم ب��ەرەف‬ ‫ئاستێن باش پێشکەفتیە‬ ‫پاشان هونەرمەند ئوسمان‬ ‫جەمیل ل��دوور پسیارا مە‬ ‫دبێژیت ئەز سترانا کوردی‬ ‫ل ئاستەکێ باش دبینم‬ ‫و بەردەم بەرەف پێشڤە‬ ‫دجیت لێ دگ��ەل هندێ‬ ‫ژی هەر هندەک کێماسی‬ ‫هەنە ئەگەرێ ڤانکێماسیان‬ ‫ژی هندەک خەلکێ مەنە یێ‬ ‫فێری زارڤەکرنێ بوی و ئەز ڤێ‬ ‫ب گونەها دەزگایێن راگەهاندنێ‬ ‫دزان��م وەک��ی گەلەک ‪ tv‬یێن مە یێن‬ ‫هونەری پتر خزمەتا هونەرێ بیانی‬ ‫دکەن و ریکالمێ بو دکەن‪ ,‬ودڤێت ئەم‬ ‫وەکو سترانبێژێن کورد سترانا کوردی‬ ‫ن��وژەن بکەین و ئەو سترانێن کوردی‬ ‫یێن ب زم��ان��ی ت��ورک��ی هاتین گوتن‬ ‫ئەم جارەکادی ب کوردی بێژین ڤە و‬ ‫زەنگینیا هونەرێ خو بو خەلکەکی دیار‬ ‫بکەین‪.‬‬ ‫ددوی��ڤ��دا هەلبەست ڤ��ان قهرەمان‬ ‫عگید ل دوور بەیڤ دسترانا کوردی دا‬ ‫دبێژیت‪:‬‬

‫هــونــەری‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫بێ کۆمان د ه��ەر سەردەمەکی دا‬ ‫جیاوازی و رەنگ و تاما خوە یا تایبەت‬ ‫هەیە‪ ,‬ب تایبەت ژ هەر دیتنەکا مرووڤ‬ ‫دبینیت‪ ,‬ستران و موزیک ژ هەر دیتنەکا‬ ‫دی جودا تر ە‪ ,‬ئەگەر ئەم لەزی نە کەین‬ ‫کو بەلێ ژ هندەک الیان ڤە یا جوانە و‬ ‫ژ هەژی ماندی بو نا بەرێ خوەدانێ‬ ‫یە‪ ,‬وەکی موزیک و دەرهینانەکا باش‬ ‫لێ وەکی پەیڤ و ئ��اواز ب دیتنا من‬ ‫ئەز الوازیێ هندەک سترانبیژان دا بین‬ ‫و چونکی یان پەیڤا بیانی یە یانژی‬ ‫ئاوازا بیانی یە ئاها لڤێرە بال بەرسڤ بو‬ ‫وان بیت ب ڤی رەنگی خزمەتا سترانا‬ ‫ک��وردی دێ هێتە کرن؟ ئەز دبێژم چ‬ ‫شەم تێدانی نە ئەگەر بێژن نە کارێ‬ ‫من نە و بو خوە یان گوهداریێ بکەن‬ ‫یانژی کار دمشەنە و بال ک��ەرەم کەن‬ ‫و سترانا کوردی مەزن بکەن و کوژیێن‬ ‫کەلتورێ مە پێدڤی تژی کرنا دەنگێن‬ ‫الواز نی نە‪ ,‬و ژالیەکێ دیڤە هندەک‬ ‫ستانبێژ هەنە مایکێ دهمبێزا سینگێ‬ ‫خوە د هەلگرن و خودان جەماوەرەکێ‬ ‫باشن‪ ,‬ئەگەر ئەم چەند دیتنەکا بشێڤین‬ ‫دی بینین کو بەلێ پرانیا سترانبێژێن‬ ‫مە ئەون یێن خودانێ پەیڤێ و ئاواز ژی‬ ‫هەر یا وانە و بێ کو بو خوە سترانە‬ ‫کا باش بگەرن‪ ,‬ئەڤەژی الوازیەکە بو‬

‫روشنبیریا سترانبێژی دزڤریت‪ ,‬دیتنا‬ ‫کەسێن نە د ش��ارەزا د بێژن سترانا‬ ‫بەرێ گەلەک خوەشترە یا نوکە‪ ,‬ئەژی‬ ‫دگ��ەل و دیتنا وان��م وچونکی سترانا‬ ‫نوکە خودانێ ژیەکێ کیمە و لێ سترانا‬ ‫بەرێ گاڤێن مەزن دهاڤیژیت و رۆژ بو‬ ‫رۆژێ خوەشترو نەمرترە‪ ,‬بوزانین ژی‬ ‫سەدەمێ نوکە تەکنولوژیا پێشکەفتی‬ ‫ترە ب تایبەت ژالیێ ستودیو و موزیک و‬ ‫موزیک ژەنا ڤە‪.‬‬ ‫ژالیێ خوڤە هونەر مەند دیارێ کورد‬ ‫دبەرسف دانا پرسا مە دبێژیت‪ :‬برەئیا‬ ‫من بەرەف پاشڤەیە و پاشڤە چوناوێ‬ ‫ژی دزفریت ژ بو کەنال و دەزگەهێن‬ ‫راگەهاندنێ‪,‬ئەو ژی بو چەند ئەگەرا‬ ‫دزڤرینم ‪ -١‬هندەک کەنالێن راگەهاندنێ‬ ‫بتنێ پشتەڤانێن رەگ��ەزێ مێ نە ‪٢‬‬ ‫دیسان پتر خزمەتا هونەرمەندێن ئەرەب‬ ‫دهێتەکرن ژ هونەر مەندێن ک��ورد‪,‬‬ ‫سترن بێژێ مە دێ گەلەک ماندوی بیت‬ ‫تاکو هەلبەستەکێ پەیدابکەت و ئاوازێ‬ ‫لسەردانیت و کلیب بکەت و ب دەتە‬ ‫کەنالێن ‪ tv‬سەرڤێ هەمی را دڤێت تە‬ ‫واستە هەبن داکو وێ کلیپێ بینە خار‬ ‫ئانکو هندی مە کەنالێن وەسا هەبن خو‬ ‫هونەرمەندێن مە کلیپێن خو ل ئەمریکا‬ ‫و یابانێ چێکەن یا بێ فایدەیە ژبەرکو‬

‫ئەم دوژمنێن خو و هونەرێ خوینە و‬ ‫بتنێ تشتێ خەلکێ بیانی یێ شرینە‪,‬‬ ‫دگەل رێزێن من بو گەلەک کەناال‪.‬‬ ‫هەلبەستڤان هلز علی سلیم لدوور‬ ‫بابەتێ مە دبێژیت‪ :‬ه��وزان ب هەر‬ ‫ئاستەکی رامانەک هەیە راستە هندەک‬ ‫ه��وزان ڤ��ان هەنە نوکە پەیڤێن وان‬ ‫دالوازن لێ بەرامبەر هندێ هەنە خودان‬ ‫پەیڤێن بهێز ژی‪ ,‬ئەو دێ مینتە لسەر‬ ‫ستران بێژی کاچەند ب��اوەری ب وێ‬ ‫پەیڤێ هەیە یا دهەلبژێریت بێگومان‬ ‫ئەڤەژی لسەر ئاستێ سترانبێژی یێ‬ ‫رەوشەنبیری و ئەکادیمی دمینیت‬ ‫بو هەلبژارتنا پەیڤا هوزانێ چ پیڤەر‬ ‫نینن بوو دەربرینێ و دارشتنا پەیڤا‬ ‫لەومان هندەک جاران هوزانڤانی دگوتنا‬ ‫سترانەکێ دا دەسپێکێ توشی گەلەک‬ ‫خەلەتیا دبیت و پەیڤێن وی دالوازان لێ‬ ‫لگور بورینا دەمی ئەوژی چارە دبیت‪,‬‬ ‫لەومان بگشتی ئاستەکێ باش هەیە‬ ‫چونکی نوکە گەنج گەلەک پیتەی ددەتە‬ ‫رەسەنا کوردی و یادیتر دمینتە ستران‬ ‫بێژی کا چ جورە پەیڤێ دهەلبژێریت لێ‬ ‫هندەک جارا وێنە و سیناریویا نەگونجای‬ ‫دگەل پەیڤا دبیتە ئەگەرێ الواز کرنا‬ ‫هەلبەست و سترانێ‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪27‬‬

‫جـوگـرافـی‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫أ‪/‬ئاسیا‬ ‫‪/٢٤‬سەنگافۆرە‬

‫هەرجارەو واڵتێك‬

‫چۆمان تەقێدین‬

‫‪/١‬ناوی فەرمی‪ /‬کۆماری سەنگافۆرە‪.‬‬ ‫‪/٢‬پایتەخت‪ /‬سەنگافۆرە ‪٤.٥٠٠.٠٠٠‬‬ ‫کەس‪.‬‬ ‫‪/٣‬مانای واڵت‪ /‬هەندێ بیروڕا دەربارەی‬ ‫مانای واڵتەکە هەیە‪،‬کەڕای یەکەمیان‬ ‫دەڵ��ێ��ت س��ەن��گ��اف��ۆرە ل����ەدوو وش��ەی‬ ‫لێکدراوی زمانی سانسکریتی هیندیی‬ ‫پێکهاتوە‪ ،‬کەوشەی سەنگا واتەی شار‬ ‫دێت‪ ،‬وشەی دووەم فۆرە بەواتەی شێر‬ ‫دێت‪ ،‬واتەی هەردوو وشەکە بەسەریەکەوە‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫‪28‬‬

‫شاری شێر دێت‪ ،‬ڕای دووەمیان دەڵێت کە‬ ‫ناوی واڵتەکە لەناوی یەکەم دۆزەرەوەی‬ ‫ئەو واڵت دێت کەشازادەیەکی خەڵکی‬ ‫س��ۆم��ەت��رە ب���ووە ب��ەن��اوی س��ان��گ نیال‬ ‫ئۆتاما‪ ،‬دواتر سەنگافۆرەی دورستکرد‪،‬‬ ‫سێیەمان دەڵ��ێ��ت ک��ە دووب����ارە ن��اوی‬ ‫سەنگافۆرە لەدوو بڕگە پێکدێت یەکەمیان‬ ‫سەنگا واتەخاوەنی شێرە و دووەمیان‬ ‫ف��ۆرە وات��ەی شێری میرلیۆن کەواتەی‬ ‫هەردووکیان بەشێرماسی دێت‪.‬‬

‫‪/٤‬دانیشتوان‪ ٦.٠٠٠.٠٠٠ /‬کەس‪.‬‬ ‫‪/٥‬رووبەر‪ ٧١٠ /‬کلیۆمەتر چوارگۆشە‪.‬‬ ‫‪/٦‬ڕۆژی سەربەخۆیی لەڕێکەوتی‪/٣‬‬ ‫ی��وی��ن��و‪١٩٥٩/‬ئ��ۆت��ۆن��ۆم��ی وەرگ����رت‬ ‫لەدەسەاڵتی بەریتانیا‪ ،‬لەڕێکەوتی‪/٣١‬‬ ‫ئەگۆست‪١٩٦٣/‬سەربەخۆیی لەدەسەاڵتی‬ ‫بەریتانیا ڕاگەیاند‪ ،‬لە‪/١٦‬سێپتەمبەر‬ ‫لەهەمان ساڵدا لەگەڵ مالیزیا یەکیان‬ ‫گرت‪ ،‬بەاڵم لەڕێکەوتی‪/٩‬ئەگۆست‪١٩٦٥/‬‬ ‫جیابوونەوەی ڕاگەیاند لەیەکێتییەکەی‬

‫جـوگـرافـی‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫‪www.‬‬ ‫‪lawanikurdistan. org‬‬

‫ل��ەگ��ەڵ مالیزیا ل��ەوک��ات��ەوە واڵتێکی‬ ‫سەربەخۆیە‪.‬‬ ‫‪/٧‬ن���ەت���ەوە‪١٤ /‬ن���ەت���ەوەی تێدایە‬ ‫کەئەمانەن‪.‬‬ ‫هان(چین)‪،%٥٠‬هۆکلۆ‪،%١٥‬مالیۆ‪،%٧.٥‬‬ ‫هاککا‪،%٧.٥‬تامیل‪،%٥‬نونریسیدنیت(نری)‬ ‫‪،%٥‬بوگی‪،%٢.٥‬تایی‪،%١.٥‬سینهاڵ‪،%١‬عەر‬ ‫ەب‪،%١‬الۆ(الۆس)‪،%١‬گورج‪،%١‬ئینگلیز‪%١‬‬ ‫‪،‬ژاپۆن‪.%١‬‬ ‫‪/٨‬ئایین‪/‬بوزی‪%٣٣‬مەسیحی‪،%١٨‬بێدین‬ ‫‪،%١٧.٨‬ئیسالم‪،%١٤.٦‬تاوی‪،%١٢‬هندۆسی‬ ‫‪،%٤‬بیروباوەری کۆن‪.%٠.٦‬‬ ‫‪/٩‬زمان‪/‬چینی ماراندینی‪ ،‬تامیلی‪،‬‬ ‫م����االوی‪ ،‬ئینگلیزی ف��ەرم��ی ل��ەگ��ەڵ‬ ‫زمانەکانی تر‪.‬‬ ‫‪/١٠‬دراو‪ /‬دۆالری س��ەن��گ��اف��ۆری‬ ‫=‪١٠٠‬سەنت‪.‬‬ ‫‪/١١‬زانینی خوێندن ونووسین‪.%٩٠ /‬‬

‫‪/١٢‬رژێ��م��ی دەس����ەاڵت‪ /‬کۆمارێکی وچ��اک��ک��ردن��ەوەی ک��ەش��ت��ی‪ ،‬بەرهەمی‬ ‫وئەلیکترۆنی‪،‬دورستکردنی‬ ‫دیموکراسی پەرلەمانییە‪ ،‬لەگەڵ هەبوونی کارەبایی‬ ‫دوو ئەنجوومەن یەکەمیان ئەنجوومەنی مەتات‪.‬‬ ‫‪/١٩‬دەرچ��ووەک��ان��ی‪ /‬بەرهەمەکانی‬ ‫وەزی��ران��ە‪ ،‬دووەم��ی��ان نیشتمانییە واتە‬ ‫نەوت‪ ،‬کەلوپەلی دورستکراوی کارەبایی‬ ‫پەرلەمان کەلە‪٨١‬ئەندام پێکهاتووە‪.‬‬ ‫‪/١٣‬داهاتی نەتەوەیی‪ ٣٦٠.٠٠٠.٠٠٠.٠٠٠ /‬وئەلیکترۆنی‪،‬ماسی‪.‬‬ ‫‪/٢٠‬ه��ات��ووەک��ان��ی‪ /‬ف��رۆک��ە‪ ،‬ن��ەوت‪،‬‬ ‫ملیار دۆالر لەساڵێکدا‪.‬‬ ‫‪/١٤‬بەشی تاک لەداهاتی نەتەوەیی‪ /‬پێداویستی کیمیاویی‪،‬گەلێک بەرهەمی‬ ‫هەمەجۆر‪.‬‬ ‫‪ ٦٠.٠٠٠‬دۆالر‪.‬‬ ‫‪/٢٤‬ه��اوب��ەش��ی ب��ازرگ��ان��ی‪ /‬چین‪-‬‬ ‫‪/١٥‬زەویی کشتوکاڵی‪ %٢.٥/‬لەرووبەری‬ ‫هۆنگ کۆنگ‪ ،‬یابان‪ ،‬واڵتانی باشووری‬ ‫واڵت‪.‬‬ ‫‪/١٦‬بەرهەمی کشتوکاڵی‪ /‬گەنم‪ ،‬جۆ‪ ،‬خۆرهەاڵتی ئاسیا‪ ،‬ئەمریکا‪ ،‬واڵتی یەکێتی‬ ‫مەتات‪ ،‬تەڕە‪ ،‬میوەجات‪ ،‬برنج‪ ،‬گوێزی ئەوروپا بەگشتی وبەریتانیا بەتایبەتی‪.‬‬ ‫‪/٢٥‬شارەگرنگەکانی‪ /‬نییەتی‪.‬‬ ‫هندی‪.‬‬ ‫‪/٢٦‬پ��ێ��گ��ەوس��ن��ووری ج��وگ��راف��ی‪/‬‬ ‫‪/١٧‬بەرهەمی کارەبا‪٣٥ /‬ملیار کیلۆوات‬ ‫ب��اش��ووری خ��ۆره��ەاڵت��ی ئاسیا‪ ،‬ک��ە لە‬ ‫کاتژمێر‪.‬‬ ‫‪/١٨‬پ��ی��ش��ەس��ازی یەکانی پااڵوتنی هەر چوار الیەوە دەریای چینی باشوور‬ ‫نەوت‪ ،‬ئامادەکردنی خۆراک‪،‬دورستکردن و زەری��ای هنیدی و گ��ەرووی جەوهەر‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫‪29‬‬

‫جـوگـرافـی‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫دەوری���ان داوە‪ ،‬وات��ە هیچ سنووریەکی‬ ‫وشکانی لەواڵتانی ناوچەکە نییە‪.‬‬ ‫‪/٢٧‬کورتەیەک لەمێژووی سەنگافۆرە‪/‬‬ ‫واڵتی سەنگافۆرە هیچ تۆمارێکی نییە کەباس‬ ‫لە بوونی ئاوەدان وخەڵکی بکات لەکۆندا‪،‬‬ ‫لەبنچینەدا بەشێک ب��ووە لەشانشینی‬ ‫سیریڤیاچا(‪١٣٣٧-٦٥٠‬ز)ی ئەندۆنووسی‪،‬‬ ‫ل��ەو س��اڵ��ەوە ک��ەوت��ە دەس��ت شانشینی‬ ‫ماجاپاهیت(‪١٥٢٧-١٢٩٢‬ز)ی ئەندۆنووسی‪،‬‬ ‫بووە بەشێک لەسوڵتان نشینی ماالکا(‪-١٤٠٠‬‬ ‫‪١٥٢٨‬ز)ی مالیزی‪ ،‬پاشتر بووە قەڵەمڕەوی‬ ‫سوڵتان نشینی جوهەر(‪-١٥٢٨‬تائێستا)‪،‬‬ ‫کە ئەوەبوو لەساڵی(‪١٨١٩‬ز)سنگافۆرە‬ ‫ل��ەالی��ەن کۆمپانیای هنیدی خۆرهەاڵتی‬ ‫بەریتانییەوە بەکرێ گیرا لەسوڵتان حوسێن‬ ‫ج���وه���ەر(‪١٨٢٤-١٨١٩‬ز)ب���ەم���ەش ب��ووە‬ ‫ناوچەیەکی داگیرکراوەی بەریتانی‪ ،‬لەهەمان‬ ‫ساڵدا شاری سنگافۆرە لەالیەن تۆماس‬ ‫ستامفۆرد ڕاففلزدورست ک��را کەیەکێک‬ ‫لەبەرپرسە سەربازییەکانی کۆمپانیای‬ ‫هنیدی خۆرهەاڵتی بەریتانی لەناوچەکەدا‪،‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪30‬‬

‫ب��ەرەب��ەرە خەڵکی لەشوێنەکانی ت��رەوە‬ ‫ڕوویان کردە شاری سەنگافۆرە‪ ،‬تائەوەی‬ ‫لەساڵی(‪١٨٦٩‬ز)خەڵکی شاری سەنگافۆر‬ ‫و دوورگە گەیشتە نزیکەیی(‪١٠٠.٠٠٠‬هەزار‬ ‫کەس)وە بووە ناوەندیەک بۆساغکردنەوەی‬ ‫ک��ااڵپ��ی��ش��ەس��ازی��ی��ەک��ان��ی ب��ەری��ت��ان��ی��ا و‬ ‫ناوەندییەکی گەورەی بازرگانی لەباشووری‬ ‫خۆرهەاڵتی ئاسیا‪ ،‬ب��ارودۆخ��ەک��ە وەکو‬ ‫خۆی مایەوە تاکاتی هەڵگیرسانی جەنگی‬ ‫دووەمی جیهانی‪ ،‬ئەوەبوو لەساڵی(‪١٩٤٥‬ز)‬ ‫لەدوای سوپای بەریتانی بەماوەی شەش‬ ‫ڕۆژ لەبەرامبەر سوپای ئیمپراتۆریای یابانی‬ ‫شکستیان هێنا وەتوانیان سەنگافۆرە داگیر‬ ‫بکەن‪ ،‬زیانێکی زۆر بەر واڵتەکە و شارەکە‬ ‫کەوت‪ ،‬ناوی واڵتەکەیان گۆری بۆشۆنانتۆ‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ل��ەدوای خۆبەدەستەوەدانی یابان‬ ‫لەجەنگەکەدا بۆهاوپەیمانان بەگشتی و‬ ‫ئەمریکا بەتایبەتی‪ ،‬دووب��ارە سەنگافۆرە‬ ‫کەوتەژێردەسەاڵتی بەریتانیا کەئەمەش‬ ‫وایکرد بزووتنەوەی نیشتمانی لەناو خەڵکی‬ ‫واڵتەکە گەشەی سەند‪ ،‬لە لەڕێکەوتی‪/٣‬‬

‫یوینو‪١٩٥٩/‬ئۆتۆنۆمی وەرگرت لەدەسەاڵتی‬ ‫ب��ەری��ت��ان��ی��ا‪ ،‬دوات����ر ل��ە ڕێ��ک��ەوت��ی‪/٣١‬‬ ‫ئەگۆست‪١٩٦٣/‬سەربەخۆیی لەدەسەاڵتی‬ ‫بەریتانیاڕاگەیاند‪ ،‬دوای ش��ان��زدە ڕۆژ‬ ‫لەسەربەخۆیی واتەلە‪/١٦‬سێپتەمبەر‪/‬هەمان‬ ‫ساڵدا لەگەڵ مالیزیا یەکیان گرت بەناوی‬ ‫یەکێتی مالیزیا‪ ،‬ب��ەاڵم بەهۆی هەبوونی‬ ‫کێشەوملمالنێ لەناو یەکێتی مالیزیادا‪،‬‬ ‫لەدوای یەک ساڵ و یازدەمانگ وحەوت ڕۆژ‬ ‫مانەوەی لەیەکێتی مالیزیا واتە لە ڕێکەوتی‬ ‫‪/٩‬ئەگۆست‪ ١٩٦٥/‬جیابوونەوەی ڕاگەیاند لە‬ ‫یەکێتییەکەی لەگەڵ مالیزیا‪ ،‬بووە واڵتێکی‬ ‫سەربەخۆ‪ ،‬بووتە ناوەندێکی گ��ەورەی‬ ‫بازرگانی لەباشووری خۆرهەاڵتی ئاسیا‬ ‫و جیهان‪ ،‬بەمەش ئاستی بژێوی خەڵکی‬ ‫بەرزە‪ ،‬بووتە یەکێک لەپێشکەوتووەکانی‬ ‫باشووری خۆرهەاڵتی ئاسیاوجیهان‪ ،‬ئەوەش‬ ‫ئەگەڕێتەوە بۆ ئەو دەسەاڵتەی کەلەو واڵتە‬ ‫فەرمانڕەوایی ئەکات کەڕێگا بەکەرت بوون‬ ‫ولێکترازانی نەتەوەکانی نادات‪.‬‬

‫ئـــەدەب‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫گوڵە هەنارێک مەست بە‬ ‫خۆشەویستی‬

‫‪٤‬‬ ‫دەتکەم بە سپێدەیەکی گەش‬ ‫تەنهایت کۆتایی بێت و‬ ‫کۆتری ئاشتی‬ ‫لەسەر هێالنەی دڵت بنیشنەوە‬ ‫کەژاڵ ئیبراهیم خدر‬

‫‪٦‬‬ ‫تۆ کەمانی دەستی مۆسیقاری‬ ‫ئاوازی چاوەڕوانی دەژەنیت و‬ ‫تابلۆی دەستی نیگارکێشی و‬ ‫سۆزی ئەوین دەبەخشیتەوە‬

‫‪٣‬‬ ‫دەتکەم‬ ‫بەچڵی گوڵهەنارێک‬ ‫دەنکەکانی پڕبن‬ ‫لەترووسکەی خۆشەویستی و‬ ‫شیلەی ژیانم بنۆشنەوە‬

‫‪٨‬‬ ‫کەدێتەوە‬ ‫شەرابی لێوەکانت مەستە و‬ ‫لەباوەشی خۆشەویستی پڕ خەیاڵتا‬ ‫دەبمە مۆمێکی گەش و‬ ‫وردە وردە دەتوێمەوە‬

‫لەچاوانم ڕوانی‬ ‫لەوچاوە سحراویانەی‬ ‫کە پێیان گوزەرت دەکرد‬ ‫ئالەو چاوە سەرمەستانەی‬ ‫کەلەدەڤەرێکی سەرشێتانەوە‬ ‫ئاشنایی کردم‬ ‫لە پیاسەیەکی بێ دەنگ و‬ ‫لەڕوانینی ڕوخسارێک ڕەوشەنەوە‬ ‫چاوە کانت‪..........‬‬ ‫ئەدرەوشێتەوە‬ ‫وەکو ئەستێرەکانی ئاسمان‬ ‫کە بە جوانی خۆیەوە‬ ‫بە سەر دونیایەکی پاکیزەی دا ئەی ڕوانی‬ ‫سەرمەستانە‬ ‫وەکو گوڵێک لە بەر دەم بۆن کردنا‬ ‫لە چاوانتم ڕوانی‪..‬‬ ‫ئا لەو چاوانەی کەبەشەرمەوە‬ ‫دەیان ڕوانیە‬ ‫ئەو تیشکە هەتاویانەی کە لە دەڤەرێکی سەرمەستەوە‬ ‫کە وتنە ڕێ‪!..‬‬ ‫ئەو چاوانەی‬ ‫زیاتر جەستەمی کزرکردو‬ ‫پیاسەکانی کورتر کرد‬ ‫ئەو پیاسانەی‬ ‫کە لەگەڵ چاوە کرستاڵیەکانت‬ ‫وەکو شەپۆلەکانی دەریا‬ ‫هێدی‪...‬هێدی‪..‬‬ ‫بەڕێ دەکەوتن‬ ‫بەرەو کۆتایی کەنار دەریاکان‬ ‫ئا لەو چاوە ئەڤینداریانە دا‬ ‫ئەو شەپۆالنەم بەدی دەکرد‬ ‫کە لە دەریاکاندا‬ ‫سەما لەگەڵ کەنارەکاندا دەکەن‬ ‫ئە وشەپۆالنەی کەف و کۆڵ پێک دێنن و‬ ‫بە دەم کەنارەکاندا‬ ‫خەندەیەکی هێمن بەدی دەکەن‬ ‫ئا لەو کات و ساتانەدا‬ ‫پیاسەکان بەرەو نەمان بەڕێ دەکەون‬ ‫بەرەو جیابوو نەوە‬ ‫بەرەو جیابوو نەوە‪!...‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪٢‬‬ ‫دەتکەم‬ ‫بە تارایەکی بوکێنی شەوی بەفر‬ ‫تا دەروونت‬ ‫بەشەونمی سەر ڕووم بکرێتەوە‬

‫‪٧‬‬ ‫تۆ دەزانیت‬ ‫لەگوڵی ئەرخەوانێک دەچیت‬ ‫چی پەپولەی ناسکی گەاڵی هەیە‬ ‫نیگا دەکەن‬ ‫خەمی دووری دەپێچنەوە‬

‫دڵسۆز رەسوڵ‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫‪١‬‬ ‫گوڵەپەمەییەکە‬ ‫دەتکەم‬ ‫بە دەریایەک لە ڕووباری دڵم‬ ‫تاکو تارای زیوینی‬ ‫شەپۆلەکانی تیا نەبینیت‬ ‫ببیت بەبەهارێک بۆ سێبەری‬ ‫ڕۆحی خۆم‬ ‫تاکو گەاڵکانی پایز‬ ‫زەرد نەچنەوە‬

‫‪٥‬‬ ‫دەتکەم بە پەرژینێک‬ ‫بۆژووانی باخچەی دڵم‬ ‫تاکو ڕووناکی ببوژێننەوە‬

‫پیاسەیەک لەگەڵ گوڵە‬ ‫شەرمنەکاندا‬

‫‪31‬‬

‫وەرزش‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫رەوشتی وەرزشی‬ ‫مەزن محمد عبداللە‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪32‬‬

‫ڕەوشت بەرزی و گیانی وەرزشی لە ئەنجام‬ ‫و سەرکەوتن گرینگترە کە مرۆڤ لەمنداڵییەوە‬ ‫لەگەڵ وەرزش تێکەڵ دەبێت پێویستە زۆر‬ ‫ب��ە پاکی و دڵسۆزییەوە ئ��ەو ئ��ەرک��ەی لە‬ ‫سەرشانیەتی جێبەجێی بکات و پەیامـەکەی‬ ‫بگەیەنێت‪ ،‬بۆ ئەوەی ئەم وەرزشە بە پاک و‬ ‫ڕاست و دروستی ئەنجام بدرێت و بەبێ ئـەوەی‬ ‫هیچ ئـامـانجێکی تاکـەکەسی لـەپشتەوەبێت‬ ‫‪ ،‬گەلـێک زۆرن ئــەو هەڵـوێسـتە جـوانانەی‬ ‫نـاو وەرزش کـە دەکـرێ لـە مـاوەی کـاری‬ ‫رۆژانەشماندا پراکتیزەی بکەین ‪ ،‬بـەشـێوەیـەک‬ ‫دڵ و دەروونمـان هەمیشە ئاسوودە و حەساوە‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ئەگەر لەهەر جێگایەک کارێکی وەرزشی یـان‬ ‫بەرپرسیاریەتییەکی وەرزشیمان پێ سپێردرا و‬ ‫نەمانتوانی لـەئـاست ئـەو بەرپرسیارەتیەدا‬ ‫بـین‪ ،‬دەکرێت وەری نەگرین بـۆ ئ��ەوەی بۆ‬ ‫کەسێکی بـەئـەزمـوون و پسپۆڕی ئەم کارە‬ ‫بـەجێ بهێڵین‪ ،‬تاکو ئــەوەی کـەسـێکی‬ ‫بـەئــەزموون و شــایسـتە ئــەم پـۆسـتە‬ ‫وەربـگرێـــت کـوردیـش دەڵـێــت ( کەسی شـیاو‬ ‫بۆ جـێـگای شـیاو )چونکە وەرزش پەیامێکی‬ ‫زۆر جوانی هەڵگرتووە ئەویش خۆشەویستی و‬ ‫برایەتییە و لەهەمان کاتیش پڕە لە ڕەفتاری‬ ‫جوان و پڕە لە بەها مرۆڤایەتییەکان‪ ،‬هەروەها‬ ‫پڕە لەهەڵوێستی جوانی مرۆڤانە‪.‬‬ ‫زۆر هەڵوێستی جوان هەیە بۆ ئەوەی ئێمەی‬ ‫وەرزشوان بتوانین لەکاتی یارییەکان ئەنجامی‬ ‫بدەین‪ ،‬لێرەدا چەند هەڵوێستێکی جوان کە‬ ‫جێگەی شانازین بۆ کەسی ئەنجامدەر‪ ،‬بە خاڵ‬ ‫دەی خەمە روو‪.‬‬ ‫‪-١‬لەکاتی یاریکردن‪ ،‬کە یاریزانێک تووشی‬ ‫پێکان هات و نەیتوانی یاری بکات و لە نێو‬ ‫یاریگە ک��ەوت‪ ،‬یاریزانی تیپی بەرامبەریش‬ ‫بەوپەڕی وەف���اداری و خوڕەوشتی ب��ەرزەوە‬

‫بەزوویی هاوکاری ئەو یاریزانە دەکات و زوو‬ ‫هەڵی دەستێنێتەوە‪ ،‬هەر زوو تۆپەکە فڕێ‬ ‫دەداتە دەرەوەی یاریگە بۆ ئەوەی ناوبژیوان‬ ‫یارییەکە بووەستێنێت و ئەو یاریزانە چارەسەر‬ ‫بکرێت‪ .‬پێویستە تیپی بەرانبەریش کارێکی‬ ‫جوانتر بکات و لەکاتی هەڵدانی ئاوتەکە‪،‬‬ ‫تۆپەکە بۆ تیپی بەرامبەر بگەڕێنێتەوە‪ .‬ئەو‬ ‫کات رووی راستەقینەی وەرزش وەک خۆی‬ ‫پیشان دەدرێت‬ ‫‪-٢‬رەوش���ت بەرزییەکی ت��ر‪ ،‬پیرۆزبایی و‬ ‫یەکتر لەئامێز گرتنە لە کۆتایی هەریارییەک‪،‬‬ ‫جا ئەنجامی یارییەکە بەهەر شێوەیەک بێت‬ ‫و لەبەرژەوەندی هەر تیپێک بێت‪ ،‬ئەمە ڕێزو‬ ‫خۆشەویستی وەرزشە والە گشت یاریزانەکان‬ ‫دەکات هێندەی دیکە و زۆر زیاتر وەرزشیان‬ ‫خۆش بووێت‬ ‫‪-٣‬ئەوکاتەی تیپ گۆڵێک لە دوایە و لە کاتی‬ ‫گەڕاندنەوەی تۆپدا‪ ،‬گۆڵپارێزی تیپی بەرانبەر‬ ‫دەکەوێت‪ ،‬ئەو یاریزانەی تۆپەکە نەخاتە ناو‬ ‫گۆڵ و فڕێی بداتە دەرەوە ئەوە رەوشتێکی‬ ‫بااڵ و نموونەیی هەیە و رووی وەرزش گەشتر‬ ‫و جوانتر دەکات‬ ‫‪-٤‬ل���ەو ک��ات��ەی ی��اری��زان ئاستێکی ب��ەرز‬ ‫پێشکەش دەک��ات و ڕاهێنەر گۆڕانکاری پێ‬ ‫دەک��ات‪ ،‬هیچ کاردانەوەیەکی خراپی نەبێت‪،‬‬ ‫ئەو کاتە پەیامی بنچینەیی وەرزش دەگەیەنێت‬ ‫و گیانی وەرزشی پێش بەرژەوەندیی تایبەتی‬ ‫دەخات‬ ‫‪-٥‬ئەو کاتەی هاندەرانی تیپی بەرانبەر قسەی‬ ‫ناشیرین بە یاریزانێک بڵێن‪ ،‬ئەو چەپڵەیان بۆ‬ ‫لێ بدات و قسەیان پێ نەڵێت‪ ،‬ئەو کات وا‬ ‫دەکات هاندەرانی تیپەکەی تریش بە خۆیدا‬ ‫بچێتەوە و واز لە کاری نامۆ بە وەرزش بهێنن‬ ‫‪-٦‬ب��ەرزی��ی گیانی وەرزش��ی��ی ه��ان��دەران‪،‬‬ ‫زۆر لە گیانی وەرزشیی یاریزانان گرینگترە‪،‬‬

‫چونکە هاندەران دەتوانن هاوسەنگی یارییەکان‬ ‫رابگرن‪ ،‬زۆر جار بینیومانە بە هۆی پشێویی‬ ‫هاندەرانەوە‪ ،‬یارییەک هەڵوەشاوەتەوە‪ ،‬یان‬ ‫ش��ەڕ دروس��ت ب��ووە و دەی��ان قوربانیی لێ‬ ‫ک��ەوت��ووەت��ەوە‪ ،‬وەک رووداوەک����ەی سااڵنی‬ ‫هەشتاکانی نێوان لیڤەرپوول و یوڤێنتۆس و‬ ‫رووداوەکانی دوو ساڵ لەمەوبەری یاریگەیەکی‬ ‫میسڕ‪ .‬لەکۆتاییدا دەڵێم‪ ،‬چەندە ج��وان و‬ ‫هەڵوێستێکی مەزن و پیرۆزە لەکاتی گشت‬ ‫یارییەکان کاتێک ناوبژیوانان ئەوپەڕی بێالیەنی‬ ‫خۆیان دەنوێنن لەکاتی بەڕێوەبردنی یاریی لە‬ ‫نێوان دوو تیپ بەو پەڕی شاییستەییەوە و‬ ‫زۆر بەزیرەکانە و لێهاتوویەکی زۆرەوە گشت‬ ‫یاساکانی وەرزشی جێبەجێ دەکەن و دڵ و‬ ‫دەروونی خۆیان بەتەواوی ئاسوودە دەکەن‪،‬‬ ‫ه��ەردوو تیپ و هاندەرانیش لە خۆیان رازی‬ ‫دەکەن‪ ،‬چونکە لەو حاڵەتەدا ئەم ناوبژیوانانە‬ ‫ل��ەم ک��ات��ەدا لەبەر ئ��ەوەی ئ��ەم هەڵوێستە‬ ‫جوانە و بێ الیەنەی نواندووە‪ ،‬بۆیە لەهەموو‬ ‫روویەکەوە ئاسوودەن‪ ،‬دەبێت لە الیەن هەموو‬ ‫الیەکەوە سوپاس و ستاییش بکرێن و ڕۆڵی‬ ‫ئ��ەم ناوبژیوانانە لە ب��ەرچ��اوان بگیرێت و‬ ‫بەهەند وەربگیرێن‪ .‬بۆیە لەئەنجامی هێنانەوەی‬ ‫ئەو چەند هەڵوێستە جوانانەی کەوا لەکاتی‬ ‫ئەنجامدانی یارییەکان ئەنجام دەدرێت‪ ،‬دەبێت‬ ‫بە هەمووالیەکمان بتوانین هەوڵ بدەین بۆ‬ ‫ئ��ەوەی ئەم خوڕەوشتە جوانانەی وەرزش��ی‬ ‫پیشانی هەمووالیەک بدەین‪،‬بۆ ئەوەی نەوەکانی‬ ‫دوای خۆشمان سوودی لێ وەربگرن‪.‬ڕاهێنەری‬ ‫یانەی وەرزشی قەاڵی تورکمان‬

‫وەرزش‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫دۆرتمۆند‪-‬ی ئەڵمانی لەفێڵبازی ناکەوێت‬ ‫لوقمان غەفوور‬

‫ه��ەم��وو وەرزێ���ک یانەیەکی زەب��ەالح‬ ‫ئەکەوێتە ناو فێڵ و تەڵەکەکانی یانەی‬ ‫نوردراین فێستڤالن‪ -‬بروسیا دۆرتمۆندی‬ ‫زەرد‪ ،‬ئەمساڵ تا ئ��ەم ساتەش بایرن‬ ‫میونخ لێی بەاڵیە و لەدوای فرۆشتنی ماریۆ‬ ‫گۆتزەی تەمەن ‪22‬ساڵ بەمیونخ هێشتا ئەو‬ ‫فێڵە لەسەر میونخ دەرنەکەوتووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تارمایی ئەو فێڵە تا ئەم ساتە بەڕووی‬ ‫مانچستەر یونایتید‪-‬ی ئینگلیزی و ریاڵ‬ ‫مەدرید‪-‬ی ئیسپانییەوە دیارە ئەویش دوای‬ ‫فرۆشتنی شینگی کاکاوای یاریزانی ژاپۆنی‬

‫و نوری شاهینی یاریزانی تورکی‪.‬‬ ‫فێڵ و تەڵەکەکانی کڵۆپ گەیشتۆتە‬ ‫رادەیەک بەو توانا کەمەی ماکینەکانییەوە‬ ‫س��اڵ نییە‪ ،‬پاڵەوانێتییەک لەچنگی‬ ‫بایرن میونخ دەرنەهێنێت‪ ،‬دوای ئەوەی‬ ‫دوو وەرزی لەسەر یەک (‪ 2011-2010‬و‬ ‫‪ )2012 -2011‬بووە پاڵەوانی بۆندس لیگا‬ ‫و میونخ‪-‬ی بێبەش کرد‪ ،‬وەرزی ‪-2012‬‬ ‫‪2013‬ش جامی سوپەری ئەڵمانی لەمیونخ‬ ‫بێبەش کرد و نەیهێشت ببێت بە خاوەنی‬ ‫هەرسێ نازناوەکەی ئەڵمانیا (بۆندس‬

‫لیگا‪-‬جامی ئەڵمانیا‪-‬جامی سوپەری‬ ‫ئەڵمانیا) و هەر لەم وەرزەش���دا وێرای‬ ‫ئەو هەموو پێکانە لەریزەکانیدا دیسانەوە‬ ‫هەڕەشەکانی دەستی پێکردەوە و لەیاری‬ ‫سێیەمی‪ ،‬خولی یەکەمی چامپۆنس لیگدا‬ ‫توانی یانەی ئەرسنال‪-‬ی ئینگلیزی لەناو‬ ‫یاریگای لەندەن‪ ،‬داغ بکات و بەزیرەکی‬ ‫و خێرایی و تاکتیکی یارییەکەی لێی‬ ‫بەرێتەوە کە سەرکەوتنی بۆ خولی دووەمی‬ ‫ئەمساڵی مسۆگەر ک���ردووە‪ ،‬تەنانەت‬ ‫بەپلەی دووەمیش بێت‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪33‬‬

‫وەرزش‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫‪34‬‬

‫یۆرگن ئ��ەو راهێنەرەی کە ل��ەوەرزی‬ ‫‪2008-2007‬ەوە راهێنەرایەتی دۆرتمۆندی‬ ‫گرتە دەست‪ ،‬ئەوکات یانەکە مایەپووچی‬ ‫خ��ۆی راگەیاندبوو‪ ،‬ب��ەاڵم توانی‬ ‫ئەو وەرزە دۆرتمۆند بهێنێتەوە‬ ‫پلەی شەشەمی ریزبەندی‬ ‫بۆندس لیگا کە م��اوەی ‪5‬‬ ‫س��اڵ ب��وو ئ��ەو پلەیەی‬ ‫بەخۆیەوە نەبینیبوو‪،‬‬ ‫لەدوای ئەو وەرزەشەوە‬ ‫کەوتە پلەکانی دووەم‬ ‫و سێیەم و تا دواجار‬ ‫دووس���اڵ ل��ەس��ەر یەک‬ ‫نازناوەکەی برد‪ ،‬لەمەش‬ ‫زیاتر ئەوەی کە خستییە‬ ‫سەر دڵی یانەکە کڕینی‬ ‫ی��اری��زان ب��وو بەنرخێکی‬ ‫ه���ەرزان بەها و فرۆشتنی‬ ‫ب��ەی��ان��ە زەب���ەالح���ەک���ان‪ ،‬ی��ان‬ ‫پێگەیاندنی لەئەکادیمیای دۆرتمۆند‬ ‫و فرۆشتنی بەیانە زەبەالحەکان وەک‬ ‫ریال مەدرید و میونخ‪.‬‬ ‫کڕین و فرۆشتن لەنێو یانەکانی ئەوروپادا‬ ‫بۆتە بەشێکی دانەبڕاوی ئەو گەمەیەی کە‬ ‫کۆتایی نایەت و بۆ هەندێکیان بۆتە زیانی‬ ‫گەورە‪ ،‬بەاڵم بۆ یانەیەکی وەک دۆرتمۆند‬ ‫بۆتە خێر و ئەو خێرەش بەفێڵەکانی کلۆپ‬ ‫دەڕوات بەڕێوە‪...‬چونکە کاتێک ساڵی‬ ‫‪ 2010‬دۆرتمۆند‪ ،‬لەیانەی سیریز ئۆساکا‪-‬ی‬ ‫ژاپۆنی‪ ،‬شینگی کاکاوا‪-‬ی بە ‪350‬ه��ەزار‬ ‫یۆرۆ کڕی‪ ،‬دوای دوو وەرز یاریکردن بە‬ ‫یانەی مان یونایتدی فرۆشت بە‪15‬ملیۆن‬ ‫ی��ۆرۆ‪ ،‬کە قازانجی م��اددی بۆ دۆرتمۆند‬ ‫لەو سەودا و مامەڵەیە زیاد لە‪ 14‬ملیۆن‬ ‫یۆرۆ بوو‪ ،‬لەکاتێکدا ئەوەتا ئەم وەرزە‬ ‫کاکاوا لەسەر کورسی یەدەک دانیشتووە و‬ ‫دوور نییە وەک نوری شاهین بە خواستن‬ ‫نەگەڕێتەوە بۆ دۆرتمۆند‪.‬‬ ‫ی��ۆرگ��ن کلۆپ‪-‬یش وەک ئاماژەیەک‬ ‫ب��ۆ ک��ردن��ەوەی دەرگ���ا ل��ەس��ەر ک��اک��اوا‪،‬‬ ‫لەمیدیاکانەوە دەڵێت‪»:‬کاکاوا ئەو یاریزانە‬ ‫نییە لەسەر کورسی یەدەک دانیشێت و‬

‫پێویستە‬ ‫ب��ەردەوام لەیاریکردندا بێت»‪ ،‬هەروەها‬ ‫وەرزی ‪2011-2010‬ش کاتێک دۆرتمۆند‬ ‫گرێبەستی فرۆشتنی نوری شاهین‪-‬ی ئیمزا‬ ‫کرد لەگەڵ یانەی ریاڵ مەدریدی ئیسپانی‬ ‫بە‪ 20‬ملیۆن یۆرۆ تا ساڵی ‪ ،2017‬کەچی‬ ‫لەرێگەی یانەی لیڤەرپول‪-‬ی ئینگلیزییەوە‬ ‫ن��وری شاهێن بەخواستن بۆ ‪ 18‬مانگ‬ ‫گ��ەڕان��ەوە دۆرتمۆند و ئێستا یاریزانی‬ ‫سەرەکییە‪ ،‬لەم نێوەندەشدا دۆرتمۆند‬ ‫قازانجێکی ماددی گەورەی کرد‪ ،‬بەو قازانجە‬ ‫توانی مارکۆ ریوس لەمیونشن گالدباخ‪-‬ەوە‬ ‫بگوازێتەوە بۆ خۆی بە‪17‬ملیۆن یۆرۆ و‬ ‫لەیانەی باڤاری بێبەشی بکات‪ ،‬کە ئێستا‬ ‫هەموو یانەیەکی زەبەالحی وەک شاهانەی‬ ‫ئیسپانی و بەرشەلۆنە و ئارسنال و مان‬ ‫یونایتد لە‪ 40‬ملیۆن یۆرۆ کەمتری پێنادات‪.‬‬ ‫بەدوای ئەو فێڵ و سەودایەی دۆرتمۆند‪-‬‬ ‫دا لەسەر دەستی کلۆپ سەرەتای وەرزی‬ ‫هاوین گرانترین گرێبەستی لەگەڵ میونخ‬

‫ک��رد ئ��ەوی��ش فرۆشتنی م��اری��ۆ گۆتزە‬ ‫بە‪37‬ملیۆن ی��ۆرۆ‪ ،‬لەکاتێکدا تائێستا‬ ‫میونخ تەنیا لەهەفتەی نۆیەم و دەیەمی‬ ‫بۆندس لیگا‪-‬دا سوودی لەگۆتزە‬ ‫وەرگرتووە‪ ،‬ئەوە جگە لەوەی‬ ‫بۆ پڕکردنەوەی گۆتزە پەنای‬ ‫بردە بەر کڕینی میختاریان‬ ‫هێرشبەری ئەرمینیا و‬ ‫لەو کڕین و فرۆشتنەدا‬ ‫‪ 12‬ملیۆن یۆرۆ قازانجی‬ ‫ک���رد‪ ،‬چونکە بەپێی‬ ‫رێ��ک��ەوت��ن��ێ��ک ل��ەگ��ەڵ‬ ‫یانەی شاختار دۆنس‪-‬ی‬ ‫ئ���ۆک���ران���ی‪ ،‬ه��ێ��ن��رش‬ ‫م��ی��خ��ت��اری��ان‪-‬ی ک��ڕی‬ ‫بە‪25‬ملیۆن یۆرۆ‪.‬‬ ‫ل����ەم��ل�اوە ب���ۆئ���ەوەی‬ ‫دەرگ�����ای گ��واس��ت��ن��ەوە بۆ‬ ‫ئەلکای گەندۆگان‪-‬ی یاریزانی‬ ‫هێڵی ناوەڕاستی بکاتەوە و خۆی‬ ‫بکات بەیانەیەکی زەبەالحدا میدیاکانی‬ ‫پ��ێ س��ەرق��اڵ ک���ردووە ک��ە روودەک��ات��ە‬ ‫یانەی شاهانەی ئیسپانی یان ئەرسناڵ‬ ‫چ��اوی تێبڕیوە‪ ،‬ل��ەوالش��ەوە ئەمساڵ‬ ‫بیار ئۆبامیانگ‪-‬ی ی��اری��زان��ی گابۆنی‬ ‫تەمەن ‪24‬ساڵی لەیانەی سان ئیتیان‪-‬ی‬ ‫بە‪13‬ملیۆن یۆرۆ کڕی کە لەیەکەم یاری‬ ‫بۆندس لیگای ئەم وەرزە هاتریکێکی تۆمار‬ ‫کردوو و یاری لەدوای یاری ئاستی بەرزتر‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫ئێستا ئەگەر بۆ گواستنەوەی زستانە‬ ‫فێلێکی تری کلۆپ سەرکەوێت بەفرۆشتنی‬ ‫گەندۆگان و لیڤاندۆفسکی ئەوا النی کەم‬ ‫‪ 57‬ملیۆن یۆرۆ دەخاتە خەزێنەی یانەکە‬ ‫و بێگومانیشە لەوەی پێکهاتەی یانەکەی‬ ‫هەرچۆن بێت ئەوا یەکێک لەنازناوەکان‬ ‫زیاتری بۆ نابچرێت لەمیونخ و بەهەردوو‬ ‫سیاسەتی پێگەیاندن لەئەکادیمیای‬ ‫دۆرتمۆند و کڕینی یاریزان بەنرخی هەرزان‬ ‫و فرۆشتنەوەی دەتوانێت لە ‪ 10‬ساڵی‬ ‫ئایندە دۆرتمۆند لەرووی دەوڵەمەندییەوە‬ ‫شانبدات لەشانی میونخ‪( .‬خەندان)‬

‫رەنــگاوڕەنــگ‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫دە شوێنی جیهان ك ‌ه كه‌س نایه‌وێت تێیدا بژی‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪ -10‬سیتی سۆلی‪ ،‬پۆرتر پرینس‪ ،‬واڵتی هایتی‬ ‫كاتێك كه‌سێك گوێبیستی ناوی ناوچه‌ی (سیتی‬ ‫سۆلی) ده‌بێت‪ ،‬دڵی ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه ب ‌ه واتای‬ ‫(شاری خۆر) دێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر ك ‌ه ئه‌م شاره‌ی بینی‪،‬‬ ‫خێرا دڵی ده‌گیرێت! به‌خێربێن بۆ ئه‌و شاره‌ی كه‌‬ ‫خاوه‌نی پیسترین ژینگه‌ی وشكانییه‌! له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫سیستمی ئاوه‌ڕۆ (زێراب) ی بۆ نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫‪ -9‬گه‌ڕه‌ك ‌ه هه‌ژاره‌كانی ریۆ دی جانێرۆ‬ ‫شاری ڕیۆ دی جانێرۆی واڵتی به‌رازیل شارێكی‬ ‫نایاب ‌ه و سااڵن ‌ه هه‌زاران گه‌شتیار رووی تێده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ل ‌ه چوارده‌وری ئه‌م شاره‌دا چه‌نده‌ها گه‌ڕه‌كی‬ ‫هه‌ژارنشین هه‌ن ك ‌ه زۆرێك ل ‌ه خانوه‌كانی له‌سه‌ر‬ ‫یه‌كتر دروستكراون و دیمه‌نێكی ئێجگار ناشرینیان‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫‪ -8‬شاری دیترۆیت‪ ،‬ویالیه‌تی میشیگن‪ ،‬ئه‌مریكا‬ ‫ش��اری دیترۆیت ل ‌ه میشیگن ب ‌ه «پایته‌ختی‬ ‫پیاوكوژه‌كان داده‌نرێت‪ .‬باوه‌ڕ بكه‌یت یان نا‪ ،‬رێژه‌ی‬ ‫دانیشتوانی ئه‌م شار‌ه ل ‌ه ئێستادا به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ‬ ‫ساڵی ‪2000‬دا ب ‌ه رێژه‌ی ‪ %25‬كه‌می كردووه‌‪ ،‬جا‬ ‫به‌هۆی ئه‌وه‌و‌ه بێت ك ‌ه خه‌ڵكی كوژراون یان له‌ترسدا‬ ‫شاره‌كه‌یان چۆڵ كردووه‌‪%70 .‬ی ئه‌و تاوانانه‌ی له‌م‬ ‫شاره‌دا ئه‌نجامده‌درێن‪ ،‬بكه‌ره‌كانی نادۆزرێنه‌وه‌!‬ ‫‪ -7‬سیوداد خوارێز‪ ،‬مه‌كسیك‬ ‫ل ‌ه ماوه‌ی ‪ 10‬ساڵی راب��ردوودا‪ ،‬شاری سیوداد‬ ‫خوارێز بوه‌ت ‌ه ئیمپراتۆریه‌تی بازرگانیكردن ب ‌ه مادده‌‬ ‫هۆشبه‌ره‌كانه‌وه‌‪ ،‬ب ‌ه هه‌ر كۆاڵنێكی ئه‌م شاره‌دا‬ ‫ده‌ڕۆیت‪ ،‬رێگه‌ت پێده‌گیرێت و پێتده‌وترێت ك ‌ه ئه‌مه‌‬ ‫كۆاڵنی فاڵن گروپه‌‪ .‬ساڵی ‪ 2009‬ئه‌م واڵت ‌ه خه‌اڵتی‬ ‫پایته‌ختی تاوانی پێبه‌خشرا‪ .‬زۆرینه‌ی پۆلیسی ئه‌م‬ ‫شار‌ه له‌به‌ر گه‌نده‌ڵی یاخود ترسنۆكی‪ ،‬ناچن ‌ه سه‌ر‬

‫شه‌قامه‌كان‪.‬‬ ‫‪ -6‬شاری مێدیلین‪ ،‬كۆڵۆمبیا‬ ‫ئه‌م ‌ه شاری پابلۆ ئێسكۆباری گه‌ور‌ه بازرگانی‬ ‫مادد‌ه هۆشبه‌ره‌كانه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه ناوبراو له‌ساڵی‬ ‫‪1993‬دا له‌الیه‌ن پۆلیسه‌و‌ه كوژراوه‌‪ ،‬به‌اڵم تاوه‌كو‬ ‫ئێستا سه‌دان «تاوانبار»ی له‌و جۆر‌ه له‌م شاره‌دا‬ ‫ماون‪ ،‬به‌جۆرێك ك ‌ه له‌ساڵی ‪ 2011‬دا ژماره‌ی سكااڵ‬ ‫تۆماركراوه‌كان ل ‌ه بنكه‌كانی پۆلیسی دژ‌ه تاوان‬ ‫گه‌یشت ‌ه نزیكه‌ی سێ هه‌زار سكااڵ!‬ ‫‪ -5‬كۆشیتس‪ ،‬سلۆڤاكیا‬ ‫ئایا ئه‌زانی ئه‌م ش��ار‌ه نازناوی «پایته‌ختی‬ ‫كلتوور»ی پێبه‌خشراو‌ه بۆ ساڵی ‪2013‬؟! ئه‌م‬ ‫نازناوه‌ش خه‌اڵتێكی ‪ 50‬ملیۆن یۆرۆیی له‌گه‌ڵدا‬ ‫ب��ووه‌‪ ،‬كام پایته‌ختی كلتوور؟ ئه‌م ش��ار‌ه وه‌ك‬ ‫ده‌یبینن زبڵدانێكی گه‌وره‌یه‌‪ ،‬ئه‌ی ئه‌م ‪ 50‬ملیۆن‬ ‫یۆرۆی ‌ه له‌كوێیه‌؟ له‌كاتێكدا ‪%50‬ی دانیشتوانه‌كه‌ی‬ ‫بێكارن و ب ‌ه بێ ئاو و كاره‌با ده‌ژین!‬ ‫‪ -4‬دۆڵی فێرگانا‪ ،‬ئۆزبه‌كستان‪-‬قرغیزستان‪-‬‬ ‫تاجیكستان‬ ‫ب ‌ه دیمه‌ن ‌ه جوانه‌كه‌ی ئه‌م دۆڵه‌دا تێ مه‌كه‌ون‪،‬‬ ‫ئێر‌ه النه‌ی كۆمه‌ڵێكی زۆر ل ‌ه چه‌كدار‌ه توندڕه‌وه‌‬ ‫ئیسالمیه‌كانه‌‪ ،‬له‌م شاره‌دا هیچ كه‌س ب ‌ه بینینی‬ ‫الشه‌ی مردوو ل ‌ه قه‌راغی شه‌قامه‌كان تووشی شۆك‬ ‫نابێت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌م ناوچه‌ی ‌ه جێگه‌ی ملمالنێی‬ ‫سێ واڵت ‌ه ك ‌ه ئه‌وانیش‪ :‬ئۆزبه‌كستان و قرغیزستان‬ ‫و تاجیكستانه‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬كیبێرا‪ ،‬نایرۆبی‪ ،‬كینیا‬ ‫ن��اوچ��ه‌ی كیبێریا ل��ه‌الی��ه‌ن ح��ك��وم�ه‌ت�ه‌وه‌‬ ‫پشتگوێخراوه‌‪ ،‬له‌جیاتی حكومه‌ت‪ ،‬ئه‌م شاره‌‬ ‫له‌الیه‌ن چه‌ند گروپێكی چه‌كداری گێره‌شێوێنه‌وه‌‬

‫به‌ڕێوه‌ده‌برێت‪ ،‬ئه‌م گروپان ‌ه خزمه‌تگوزاری وه‌ك ئاو‬ ‫و كاره‌با بۆ ئه‌و شوێنان ‌ه دابین ده‌كه‌ن ك ‌ه خۆیان‬ ‫مه‌به‌ستیانه‌‪ ،‬به‌م شێوه‌یه‌ش ل ‌ه شه‌ودا ئه‌م شاره‌‬ ‫یه‌ك پارچ ‌ه تاریكیی ‌ه و ده‌توانین بڵێین ژیانی تێدا‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه جگ ‌ه ل ‌ه ملمالنێی چه‌كداری ل ‌ه ناوخۆی‬ ‫ئه‌م ناوچه‌یه‌دا ك ‌ه سااڵن ‌ه ه�ه‌زاران كه‌س ده‌كاته‌‬ ‫قوربانی‪.‬‬ ‫‪ -2‬كولون‪ ،‬هۆنگ كۆنگ‪ ،‬چین‬ ‫‪ 20‬ساڵ له‌مه‌وبه‌ر بڕیار وابوو ك ‌ه ئه‌م شارۆچكه‌یه‌‬ ‫بڕوخێنرێت و ته‌ختی زه‌وی بكرێت‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‬ ‫زۆری دانیشتوانه‌كه‌یه‌و‌ه نه‌توانرا ئه‌و‌ه بكرێت‪ ،‬له‌‬ ‫ئێستادا ئه‌م شار‌ه هێند‌ه قه‌ره‌باڵغ ‌ه ك ‌ه ته‌نها له‌‬ ‫یه‌ك كیلۆمه‌تر چوارگۆشه‌دا‪ 200 ،‬خێزان نیشته‌جێن!‬ ‫ره‌نگ ‌ه هیچ كه‌س له‌م شوێن ‌ه نه‌توانێت ژیانی‬ ‫تایبه‌تی هه‌بێت به‌وپێیه‌ی هه‌میش ‌ه له‌ناو خه‌ڵكدایت‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌ماڵیشه‌و‌ه گوێت ل ‌ه ده‌نگی دراوسێكه‌ت‬ ‫ده‌بێت!‬ ‫‪ -1‬نزیك خاڵی پشكنینی ك �ه‌ره‌ج ئه‌لحاجز‪،‬‬ ‫حه‌له‌ب‪ ،‬سوریا‬ ‫راست ‌ه به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ل ‌ه ئێستادا كه‌س‬ ‫نایه‌وێت ل ‌ه هیچ شوێنێكی سوریادا بژی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی تایبه‌تی خاڵی پشكنینی (كه‌ره‌ج‬ ‫ئه‌لحاجز) شوێنێك ‌ه ك ‌ه ماوه‌ی ساڵێك زیاتر‌ه ده‌نگی‬ ‫فیشه‌ك تێیدا بۆ ساتێكیش نه‌وه‌ستاوه‌‪ ،‬هه‌لی‬ ‫كوژرانی ئه‌و كه‌سانه‌ی ب ‌ه ئه‌م خاڵه‌دا تێپه‌ڕده‌بن‬ ‫‪%99‬ی���ه‌‪ ،‬ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌وه‌ی زۆرت��ری��ن قه‌ناس لێره‌دا‬ ‫كۆبوونه‌ته‌و‌ه و هه‌رگیز چاویان ل ‌ه دووربینه‌كه‌یان‬ ‫ناتروكێنن و په‌نج ‌ه له‌سه‌ر په‌له‌پیتكه‌ی چه‌كه‌كانیان‬ ‫دوورن��اخ�ه‌ن�ه‌وه‌! هه‌ربۆی ‌ه له‌نێو سوریه‌كاندا به‌‬ ‫«رێره‌وی مه‌رگ» ناوده‌برێت‪( .‬خەندان)‬

‫‪35‬‬

‫رەنــگاوڕەنــگ‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫ی ئه‌شكه‌نجه‌یان نوسییه‌وه‌‬ ‫ی مێژوو ‌‬ ‫ئه‌و ئامێران ‌ه ‌‬ ‫ئامێری داخ کردن‪:‬ئەم ئامێرە لە دێر‬ ‫زەمانەو دروستکراوەو لە گرتووخانەکاندا‬ ‫بەکارهاتوە و هەروەها نەک تەنها بۆ‬ ‫پیاوان بەڵکو بۆ ژنانیش بەکارهاتوەو‪،‬‬ ‫هەروەها لەو سەردەمەدا بەزۆری بۆ ئەو‬ ‫کەسانە بەکارهاتوە کە ناپاکی جنسیان‬ ‫کردوە و بەم ئامێرە داخیان کردوە کە‬ ‫لێی نوسراوە ئەمە کەسێکی ناپاکە تاکو‬ ‫کۆتای ژیانی لەسەر پێست ماوەتەوەو‬ ‫لە ئێستاشدا لە زۆرب���ەی وواڵت��ەک��ان‬ ‫بەکاردەهێنرێت بۆ ئازاردانی کەسەکان‪.‬‬

‫تەلی درکاوی‪:‬ئەم ئامێرەیان بە کلکی‬ ‫پشیلە ن��او ب���ردوە ئ��ەم��ەش بەهۆی‬ ‫شێوەکەیەوە بووە کە لە شێوازی کلکی‬ ‫پشیلەدا دروس���ت ک���راوە و کەسێک‬ ‫دەسکەکەی گرتوەو بە هەموو ‌هێزی‬ ‫خۆی کێشاویەتی بە کەسی تاوانباردا‬ ‫بەاڵم ئەم ئامێرە لە ئێستادا کەمە و لە‬ ‫زۆر شووێن نەماوە‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪36‬‬

‫قەڕوێڵەی کارەبای‪:‬ئەمەش یەکێک بووە‬ ‫لەو ئامێرانەی کە لە ساڵی ‪ 1930‬دروست‬ ‫کراوە و بەهۆی وایەرێکەوە گەیەنراوە‬ ‫بە کارەباو پاشان کەسە تاوانبارەکە‬ ‫لەسەری پاڵخراوەو و کارەبا دراوە لە‬ ‫مێشکی و ئازارێکی زۆری پێگەیاندوە ‪.‬‬

‫داری کارەبای‪:‬ئەم ئامێرە لە ساڵی‬ ‫‪1960‬دا دروست کراوە کە لە ڕێگەی ئەم‬ ‫دارەوە کارەبایان داوە لەکەسەو ئەمەش‬ ‫وای ک��ردوە ئازارێكی زۆر بەو کەسە‬ ‫بگەیەنێت بە تایبەتی بە مێشکی و‬ ‫ئەمەش کاتێک پەرەیسەند کە شازادەی‬ ‫وواڵتی «ئەبوزەبی» عەرەبی بەکاریهێنا‬ ‫بۆ ئازاردانی گەنجێنی ئەفغانی کە چەند‬ ‫کێشەیەکیان هەبوو پێکەوە‪.‬‬

‫ئامێری پەنجە قرتاندن‪:‬ئەم ئامێرەش‬ ‫وەک ئامێرەکانی دیکە لە دێر زەمانەوە‬ ‫دروستکراوە و توانراوە پەنجەی کەسە‬ ‫تاوانبارەکانی پێبقرتێنرێت و زۆرجار بۆ‬ ‫ئەوەی زیاتر ئازاری کەسەکەی پێبرێت‬ ‫بە پلەیەکی زۆر گەرم کراوە و پاشان‬ ‫بەکارهاتوە‪.‬‬

‫ئامێری سەرپەڕاندن‪:‬بەهۆی ئەوەی‬ ‫لە کۆندا تاوانبارەکان سەربراون بۆیە‬ ‫ئەم ئامێرە دروست کراوە و بەشتێکی‬ ‫باش دان��راوە بەهۆی ئ��ەوەی یەکسەر‬ ‫کەسەکە دەمرێت و ئازارێکی زۆری‬ ‫پێناگات‪،‬ئەمەش وێنەی گرتوخانەیەکە‬ ‫لە ناوچەی «دیالوەیەر» کە دەکەوێتە‬ ‫وواڵتی ئەمەریکاوەو لەساڵی ‪ ١٩٠٧‬ئەم‬ ‫ئامێرەی تێدا بەکارهاتوە‪.‬‬

‫بۆری هەڵواسین‪:‬ئەم وێنەی کە دەیبینین‬ ‫وێنەی ژورێکە لە گرتوخانەیەکی شاری‬ ‫سلێمانی کە لە ئێستا وەک شووێنێکی‬ ‫دێ���رن م���اوەت���ەوە ب��ە ن���اوی «ئەمنە‬ ‫سورەکە»کە دەکەوێتە باکوری وواڵتی‬ ‫عێراقەوە کە سەرۆکی پشوی ئەم وواڵتە‬ ‫«سەدام حوسەین» ماوەیەک فەرمانڕەوای‬ ‫کردو بە ڕێژەیەکی زۆر ئازاری کوردەکانیدا‬ ‫تەنها لەبەر بنبرکردنی نەتەوەی کورد و‬ ‫سەرخستنی نەتەوەی عەرەب بوو‪.‬ئەوەی‬ ‫دەیبینین ئەو بۆریەیە کە کەسەکەیان‬ ‫پ��ێ ه��ەڵ��واس��ی��وە ب��ەه��ۆی بەستنەوەی‬ ‫دەستەکانیەوە کارەبایان لێداوەو هەروەها‬ ‫دیوارەکانی لە دار دروس��ت ک��راوە تاکو‬ ‫لەکاتی دانپێدانای کەسەکەدا دەنگەکە‬ ‫تەنها لەو ژورەدا بمێنیتەوە ئامێرێکیان‬ ‫داناوە بۆ تۆمارکردنی قسەکانی‪.‬‬

‫رەنــگاوڕەنــگ‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫ئامێری کارەبای‪:‬ئەم ئامێرە تەنها ماوەی‬ ‫چەند ساڵێکی کەمە دروس��ت ک��راوەو‬ ‫کاتێک بەر کەسەکە دەکەوێت هەموو‬ ‫ماسوولکەکانی ئەو شووێنەی لەکار‬ ‫دەخات و پاش ماوەیەک جێگاکەی شین‬ ‫دەبێتەوە‪.‬‬

‫ئامێری تەیکەتر تەلەفون‪:‬ئەم ئامێرە‬ ‫تەلەفۆن بوە بەاڵم بە هەمان شێوەی‬ ‫ئامێرە کارەباییەکانی دیکە بەهۆی‬ ‫وایەرێکیەوە کارەبا دەگەیەنێت بەکەسی‬ ‫بەرامبەر و وادەکات کەسەکە ماوەیەک‬ ‫نەتوانێت جووڵە بکات ئەمەش وێنەی‬ ‫گروتخانەیەکە لە ناوچەی «ئەرکەناس»‬ ‫لە ساڵی ‪ 1960‬دا بەکارهاتوە کە‬ ‫دەکەوێتە باشووری ووالتی ئەمەریکا‪.‬‬

‫مێزی ئاوی‪ :‬لەسەر ئەم مێزە ئامێرێکیان‬ ‫داناوە کە ئاوی کردوە بە دەم و چاوی‬ ‫کەسی بەرامبەرداو لە لوتی و دەمیەوە‬ ‫چۆتە ژورەوەو ئەمەش وای کردوە کە‬ ‫کەسەکە نەتوانێت هەناسە ب��دات و‬ ‫هەست بە خنکاندن بکات‪.‬‬

‫تونێلی عاشقان له‌ شاری كلێڤنی‌ ئۆكرانیا یه‌كێك له‌سه‌رنج‬ ‫ڕاكێشترین شوێنه‌كانی جیهانه‌‪ ،‬ئه‌م تونێله‌ ڕێڕه‌وی شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌و‬ ‫ئه‌و دره‌ختانه‌ی كه‌ به‌ كه‌ناری ڕێ��ڕه‌وه‌ی شه‌مه‌نده‌فه‌ركه‌دا‬ ‫نێژراوه‌ تونێلێكی ‪ ٣‬كیلۆمه‌ترییان دروستكردووه‌‪ ،‬ئێستا ئه‌م‬ ‫تونێله‌ به‌ناوی تونێلی عاشقان ناوبانگی ده‌ركردووه‌‪.‬‬

‫فیشه‌كه‌كه‌ی به‌ریكه‌وت ب ‌ه كۆكه‌كردن هێنای ‌ه ده‌ره‌وه‌‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫له‌ ڕووداوێ���ك دا دوای ئ �ه‌وه‌ی ژنێك ل ‌ه‬ ‫الیه‌ن هاوسه‌ره‌كه‌یه‌وه‌ ته‌قه‌ی لێده‌كرێت‬ ‫و بریندارده‌بێت‪ ،‬ئه‌و فیشه‌كه‌ی به‌رسنگی‬ ‫ده‌كه‌وێت به‌ ڕێگه‌ی كۆك ‌ه له‌ ده‌مییه‌وه‌‬ ‫ده‌هێنێته‌ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی هه‌واڵێكی سایتی سه‌باحی توركی‪:‬‬ ‫ژنێك به‌ناوی ن��وران ئاكتاش له‌ شاری‬ ‫ئیستانبول له‌ به‌ر نه‌گونجانیان به‌ یه‌كه‌وه‌‬ ‫به‌ جیا ژیان به‌سه‌رده‌به‌ن‪ ،‬هاوسه‌ره‌كه‌ی‬ ‫به‌ ناوی محه‌مه‌د ئاكتاش هه‌وڵ ده‌دات به‌‬ ‫رژاندنی به‌نزین به‌سه‌ریدا بیسوتێنێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پاشان ته‌قه‌ی لێده‌كات و به‌جێی ده‌هێلێت‬ ‫و له‌ دوایی دا خۆی ده‌كوژێت‪.‬‬

‫ئ �ه‌وه‌ی جێی سه‌رسوڕمانی كارمه‌ندانی‬ ‫فریاكه‌وتنی خێرا ب��وه‌ دوای ماوه‌یه‌ك‬ ‫ل�ه‌ب��ری��ن��داری��ی�ه‌ك�ه‌ی‪ ،‬ژن �ه‌ك �ه‌ ب �ه‌ ڕێگه‌ی‬ ‫كۆكه‌كردن ئه‌و فیشه‌كه‌ی به‌ر سنگی الی‬ ‫ڕاستی‬ ‫ده‌كه‌وێت له‌ ده‌مییه‌وه‌ ده‌یهێنێته‌ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫پزیشكه‌كان ئاشكرایان كردوه‌ ئه‌م حاڵه‌ته‌‬ ‫زۆر به‌ ده‌گمه‌ن ڕووده‌دات ‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫فیشه‌كه‌ كه‌وتبێته‌ یه‌كێك له‌ كه‌ناڵه‌كانی‬ ‫فراوانه‌كانی ه��ه‌واوه‌ ئ �ه‌وا پێده‌چێت به‌‬ ‫ڕێگه‌ی كۆكه‌وه‌ بێته‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ژنه‌كه‌ش له‌‬ ‫نه‌خۆشخانه‌ خراوه‌ته‌ ژێر چاودێرییه‌وه‌ و‬ ‫باری ته‌ندروستی به‌ره‌و خراپی ده‌چێت‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫تونێلی عاشقان‬

‫‪37‬‬

‫چــاالکــی‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫نوێنەرایەتی دەرەوە‬ ‫لەژێر چاودێری کۆمەنیتی الوان��ی دیموکراتی‬ ‫ئەوروپا و الوانی دیموکراتی سویسرا کۆبوونەوەی‬ ‫(الوان س��ەرک��ردەی ئایندە) لە ش��اری زی��ورخ‬ ‫دەستیپێکرد‪ ،‬فەالح حەسەن راوێژکاری ئەنجوومەنی‬ ‫سەرکردایەتی یەکێتی الوانی دیموکراتی جیهانی‬ ‫ونوێنەری دەرەوەی یەکێتی الوان��ی دیموکراتی‬ ‫کوردستان کە بە داوەتێکی فەرمی بانگهێشت‬ ‫کرابوو‪ ،‬بەشداری کۆبوونەوەکەی کرد و باسی لە‬ ‫بارودۆخی ئەمڕۆی الوانی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست و‬ ‫الوانی کوردستان کرد‪ ،‬وە تیشکی خستە سەر‬ ‫ئەوخااڵنەی کە رێگری الو دەبن بۆ پێشخستن و‬ ‫پێشکەوتنیان لە ئایندە‪.‬‬ ‫راوێ��ژک��اری سەرکردایەتی الوان��ی دیموکراتی‬ ‫جیهانی سەردانی دەزگ��ای ‪Solar Europa‬‬ ‫دەکات‬ ‫ف���ەالح ح��ەس��ەن راوێ���ژک���اری ئەنجوومەنی‬ ‫سەرکردایەتی یەکێتی الوانی دیموکراتی جیهانی‬ ‫و نوێنەری دەرەوەی یەکێتی الوانی دیموکراتی‬ ‫کوردستان لەسەر داوەتێکی فەرمی ‪solar‬‬ ‫‪ eurpa‬دەزگای ووزەی خۆر لەوواڵتی بەریتانیا‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪38‬‬

‫پێشوازیکرا لەالیەن (دەیڤید هاوکینس) سەرۆکی‬ ‫دەزگ��ا و چەندین تەکنیکار و سەرپەرشتیاری‬ ‫دەزگاکە‪ ،‬لە چاوپێکەوتنەکەدا فەالح حەسەن‬ ‫باسی لە رەوشی هەرێمی کوردستان و پێشکەوتن و‬ ‫ئاسایشی هەرێمەکەی کرد و باسی لە پێشکەوتنی‬ ‫بواری بیناسازی و بازرگانی و سەرجەم بوارەکانی‬ ‫وەبەرهێنان کرد لە هەرێمی کوردستان دا‪ ،‬و داوای لە‬ ‫دەزگای ‪ solar Europa‬کرد کە لە کوردستان‬ ‫وەبەرهێنان بکەن بۆ بەدەستهێنانی ووزەی کارەبا‬ ‫لەرێگەی تیشکی خ��ۆرەوە‪ ،‬الی خۆیەوە(دەیڤد‬ ‫هاوکینس) سەرۆکی دەزگا خۆشحاڵی خۆی بۆ‬ ‫سەردانەکە دەربڕی و هیوای خواست کە بتوانن‬ ‫لەم نزیکانە شاندێکی خۆیان بنێرن بۆ هەرێمی‬ ‫کوردستان کە بتوانن لە بواری دابینکردنی کارەبا‬ ‫لە رێگەی تیشکی خۆرەوە سوودیان هەبێت بۆ‬ ‫هەرێمی کوردستان‪ ،‬شایەنی باسە دەزگای سولەر‬ ‫ئەوروپا گەورەترین دەزگایە لە سەرجەم وواڵتانی‬ ‫ئەوروپا بۆ وەدەستهێنانی ووزەی کارەبا لەرێگەی‬ ‫تیشکی خۆرەوە‪ ،‬دەزگای ناوبراو سااڵنە نزیکەی‬ ‫‪ ٪١٨‬ووزەی کارەبای وواڵتی بەریتانیا دابین دەکات‬ ‫ئەویش لە رێگەی تیشکی خۆرەوە‪.‬‬

‫بۆ پشتگیری و پاڵپشتی الوانی کوردی شاری‬ ‫کەرکوک (فەالح حەسەن) ڕاوێژکاری ئەنجومەنی‬ ‫سەرکردایەتی یەکێتی الوانی دیموکراتی جیهانی‬ ‫و نوێنەری دەرەوەی یەکێتی الوانی دیموکراتی‬ ‫کوردستان سەردانی شاری کەرکوکی کردو لەالیەن‬ ‫عەمید (سەرحەد قادر) بەرێوبەری پۆلیسی قەزاو‬ ‫ناحیەکانی شاری کەرکوک پێشوازی لێکرا‪ ،‬فەالح‬ ‫حەسەن دەستخۆشی لە بەرێوەبەر و سەرجەم‬ ‫کارمەندانی پۆلیس و ئاسایشی ئەم شارە کرد‬ ‫و شەونخونی ئەوانی بە بەرزی نرخاند‪ ،‬پاشان‬ ‫راوێژکاری ئەنجومەنی سەرکردایەتی یەکێتی الوانی‬ ‫دیموکراتی جیهانی سەردانی بارەگای ناوەندی بااڵی‬ ‫کەرکوکی یەکێتی الوانی دیموکراتی کوردستانی‬ ‫کرد و لەالیەن بەرپرس و کارگێرانی ناوەندی بااڵی‬ ‫کەرکوک پێشوازی لێکرا‪ ،‬فەالح حەسەن هیوای‬ ‫ئارامی و سەالمەتی خواست بۆ سەرجەم الوانی‬ ‫شاری کەرکوک کە چەند ڕۆژێکە باری ئاسایشی‬ ‫شارەکە ڕووی لە خەراپ بوونە‪ ،‬دووپاتی پشتگیری‬ ‫الوان��ی دیموکراتی جیهانی بۆ الوان��ی کەرکوک‬ ‫کردەوە و هیوای سەرکەوتنی بۆ خواستن‪.‬‬

‫چــاالکــی‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫ناوەندا چاالکی ئازادی‬ ‫کوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئ��ەوا هاتبو‬ ‫ڤەکرن بو پالپشتی کرنا لیستا ‪ ١١٠‬یا پارتی‬ ‫دیموکراتی کوردستان ل یاریگەها نوی گەرەکا‬ ‫شەهیدان ‪.‬‬ ‫کوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئ��ەوا هاتبو‬ ‫ڤەکرن بو ‪ ٤٢‬تیپین سنورێ ناوەندا خو ل‬ ‫یاریگەها کوردستان‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالکی دارەتوو‬ ‫خولەکا توپا پێ ڤەکر بو ‪ ٣٢‬تیپین سنورێ‬ ‫ناوەندا خو ل سەنتەرێ ناحیا دارەتوو ‪.‬‬ ‫مەراسونەکا غاردانێ ئەنجام دا بو ‪ ٥٠‬الوین‬

‫ناوەندی بااڵی ئاکرێ‬ ‫سنورێ ناوەندا خو ‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالکی دینارتە‬ ‫کوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئ��ەوا هاتبو‬ ‫ڤەکرن بو ‪ ٣٦‬تیپین سنورێ ناوەندا خو ل‬ ‫یاریگەها فریزێ دەست کرد ل دینارتە ‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالکی ئاکرێ‬ ‫مەراسونەکا غاردانێ ئەنجام دا بو ‪ ٤٠‬الوین‬ ‫سنورێ ناوەندا خو ‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالکی گردەسین‬ ‫کوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئ��ەوا هاتبو‬ ‫ڤەکرن بو ‪ ٤٢‬تیپین سنورێ ناوەندا خو‬ ‫ناوەندا چاالکی بجیل‬

‫ناوەندا چاالکی بجیل خولەکا توپا بااڵ ڤەکر بو‬ ‫‪ ٢٢‬تیپین سنورێ ناوەندا خو ‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالکی بەردەرەش‬ ‫خولەکا توپا سەر مێز ڤەکر بو ‪ ٣٤‬یاریزانین‬ ‫سنورێ ناوەندا خو ‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالکی بوتان‬ ‫خولەکا توپا پێ ڤەکر بو ‪ ٤٦‬تیپین سنورێ‬ ‫ناوەندا خو ل سەنتەرێ ناحیا کەلەک ‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالکی روڤیە‬ ‫کوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئ��ەوا هاتبو‬ ‫ڤەکرن بو ‪ ٢٤‬تیپین سنورێ ناوەندا خو ل‬ ‫سەنتەرێ ناحیا روڤیە‪.‬‬

‫ناوەندی بااڵی رانییە‬

‫ناوەندی بااڵی باڵەک‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫دابەشکردنی جل و بەرگی وەرزشی بەسەر ‪١٦٥‬‬ ‫تیپی تۆپی پێی سنورەکە‬ ‫سەردانیکردنی قایمقامی ق��ەزای چۆمان بە‬ ‫مەبەستی گەیاندن داوا و خواستەکانی الوانی‬ ‫سنورەکە و چارەسەری کێشەکانیان‬ ‫سەرپەرشتی کردنی یەکەم کۆنفرانسی سەنتەری‬

‫رۆشنبیری ق��ەس��ەرێ‪ ،‬لە ک��ەش و هەوایەکی‬ ‫دیموکراسیانەدا ستاف و س��ەرۆک��ی سەنتەر‬ ‫هەڵبژێردران کە کادرێکی ن��اوەن��دی قەسرێ‬ ‫بەسەرۆک و پێنج بەرپرسی گروپ بەدەستەی‬ ‫کارگێڕی هەڵبژێردران‬ ‫ن���اوەن���دی چ��ۆم��ان خ��ول��ێ��ک��ی ت��ۆپ��ی پێی‬

‫بچوککراووەی بۆ ‪ ٨‬تیپی میللی سنورەکە کردەوە‬ ‫ناوەندی قەسەرێ هەستا بەکردنەوەی خولێکی‬ ‫تۆپی پێ بۆ تیپە میللیەکانی دۆڵی باڵەییان کە‬ ‫‪ ١٢‬تیپ تێیدا بەشداربوون‬ ‫ناوەندی سمێالن هەستا بەکردنەوەی خولێکی‬ ‫تۆپی پێی بچوککراوە بۆ ‪ ١٢‬تیپ‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ناوەندی چاالکی خۆشناوەتی کۆتایی هێنا‬ ‫بە خولێکی برین و دورمان بۆ (‪)٥٠‬ئافرەتی‬ ‫سنوری ناوەندی خۆی‬ ‫ن��اوەن��دی چ��االک��ی خ��ۆش��ن��اوەت��ی هەڵسا‬ ‫بەکردنەوەی خولێکی کۆمپیوتەر بۆ (‪)٤٥‬‬ ‫قوتابی سنوری ناوەند‬ ‫ئامادەکردنی سمینارێک بۆ (ئومێد خۆشناو)‬ ‫سکرتێری یەکێتیەکەمان لەهۆڵی ناوچەی‬ ‫رانیەی(پ‪.‬د‪.‬ک)بۆ پشتگیریمان لە لیستی‬ ‫ژمارە(‪)١١٠‬‬ ‫ئامادەکردنی سمینارێک لەسەر هەڵبژاردن‬ ‫کەتێیدا هەریەک لەدکتۆر (حسن محمد سورە)‬ ‫و (النە محمد علی حافز) ئەندامی پەرلەمانی‬ ‫عێراق باسیان لەگرنگی پرۆسەی هەڵبژاردن‬ ‫کرد‬ ‫تەواوی ستافی ناوەندی بااڵمان و ناوەندی‬

‫چاالکیەکان بەشداریمان ک��رد لە کۆرێکی‬ ‫جەماوەری کە لەالیەن لقی (‪)١١‬ی پارتی‬ ‫دیموکراتی کوردستانەوە ساز کرابوو‬ ‫بەشداریمان کرد لە ئاهەنگێکی جەماوەری‬ ‫کە لەالیەن لقی (‪)١١‬ەی بەرێزەوە ساز کرابوو‬ ‫بە ئامادە بوونی بەرێز (کاک مەسرور)بارزانی‬ ‫ئەندامی مەکتەبی سیاسی پارتیمان‬ ‫ناوەندی چاالکی الوانی بیتوێن لەدرێژەی‬ ‫چاالکیەکانی خۆیدا بەبۆنەی بانگەشەکردنی‬ ‫لیستی (‪)١١٠‬ی پارتی دیموکراتی کوردستان‬ ‫لە شارۆچکەی حاجیاوا کۆتایی هینا بەخولێکی‬ ‫برین و دوورمان بۆ(‪)٤٥‬ئافرەتی سنورەکە‬ ‫دابەشکردنی(‪)٢٠‬تاقم سێتی وەرزش��ی و‬ ‫(‪)٢٠‬تۆپی وەرزشی بەسەر (‪)٢٠‬تیپی وەرزشی‬ ‫سنوری ناحیەی جوارقورنە و حاجیاوا‪..‬‬ ‫دابەشکردنی(‪)٢٠‬تاقم سێتی وەرزش��ی و‬

‫(‪)٢٠‬تۆپی وەرزشی بەسەر (‪)٢٠‬تیپی وەرزشی‬ ‫سنوری ناوچەی خۆشناوەتی‬ ‫دابەشکردنی(‪)٢٠‬تاقم سێتی وەرزش��ی و‬ ‫(‪)٢٠‬تۆپی وەرزشی بەسەر (‪)٢٠‬تیپی وەرزشی‬ ‫سنورەکەی‪..‬‬ ‫دابەشکردنی(‪)٢٠‬تاقم سێتی وەرزش��ی و‬ ‫(‪)٢٠‬تۆپی وەرزشی بەسەر (‪)٢٠‬تیپی وەرزشی‬ ‫سنورەکەی‪..‬‬ ‫ناوەندی چاالکی الوانی قەاڵدزێ کۆتایی هێنا‬ ‫بەخولێکی تۆپی پێی بچوککراوە کە بۆ (‪)٨‬‬ ‫تیپی وەرزشی سنورەکەی کردبۆوە‬ ‫ناوەندیچاالکی بیتوێن هەڵسا بە ئەنجامدانی‬ ‫سیمینارێک بەهاوکاری لەگەڵ رێکخراوی‬ ‫دیموکراسی بۆپرسی هە ڵبژاردن لەشارۆچکەی‬ ‫چوارقورنە لەسەربابەتی چۆنیەتی بەکارهێنانی‬ ‫ئەنتەرنێت‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫چــاالکــی‬

‫‪Nov 2013 No 197‬‬

‫ناوەندی بااڵی مەخمور‬ ‫ناوەندی بااڵ هاوکاری رێکخراوی ئەندازیاری‬ ‫ئاشتی بۆ الوان‪ ,‬لەسنوری ناوەندی چاالکی‬ ‫وپێگەیاندنی الوانی قوشتەپە و شەمامک‬ ‫و تورەق هەڵسا بەئەنجام دانی سمینارێک‬ ‫لەسەر زانیاری پێدان و فێرکردنی الوانی‬ ‫س��ن��ورەک��ە ل��ەم��ەر پ���رۆژەی (ک��اری��گ��ەری‬ ‫پ��رۆژەی بچووک لەکەمکردنەوەی بێکاری‬

‫الوان)‪ ,‬کەسودێکی زۆری گەیاندە بەالوانی‬ ‫بەشداربووی ئەم سمینارە ‪.‬‬ ‫ ناوەندی چاالکی وپێگەیاندنی الوانی‬ ‫گوێر‬ ‫کۆتایی هێنا بەخولی وەرزشی تۆپی پیێ‪,‬‬ ‫کەتێیدا (‪ )٢٦‬تیپی سەر بەناوەندی چاالکی‬ ‫وپێگەیاندنی گوێر بەشداربوون‬

‫ناوەندی چاالکی وپێگەیاندنی الوانی مخمور‬ ‫بەشداری کرد لەوۆرک شۆپێک کە لەالیەن‬ ‫ئەنیستیۆتی کوردستان رێکخرابوو لەسەر‬ ‫(ئیدارەو پرۆپۆزەل نوسین) لەناو کتێبخانەی‬ ‫مخمور کە دوو رۆژی خایاند‪.‬‬ ‫ئەنجامدانی هەڵمەتێکی خوێن بەخشین بۆ‬ ‫تووشبوانی نەخۆشی تاالسیمیا‪.‬‬

‫ناوەندی بااڵی شارەزوور‬ ‫ناوەندی بااڵ کەرنەڤاڵێکی جەماوەری لە قەزای‬ ‫سەیدسادق سازکرد کە تێیدا بەرپرسی لق و‬ ‫سەرجەم کاندیدەکانی پارتی ئامادەبوون‪.‬‬ ‫ناوەندی بااڵ بەشداری لە کۆڕێکی فراوانی‬ ‫(هێمن هەورامی) ئەندامی سەرکردایەتی پارتی‬ ‫دیموکراتی کوردستانکرد‪.‬‬ ‫ن��اوەن��دی چ��االک��ی و پێگەیاندنی الوان��ی‬ ‫هەورامان‬ ‫کردنەوەی خولی بەهێزکردنی زمانی ئینگلیزی بۆ‬ ‫(‪ )٢٥‬قوتابی پۆلی ‪١٢‬ی ئامادەیی سنورەکەمان‪.‬‬ ‫ناوەندمان لە هۆڵی لقی‪ ١٢‬دا بەشداری کرد‬ ‫لە مەڕاسیمی ‪ ١٦‬ئ��اب ی��ادی (‪ )٦٧‬ساڵەی‬ ‫دامەزراندنی پارتی دیموکراتی کوردستان‬ ‫کردنەوەی خولێکی وەرزشی تۆپی پێ بۆ ‪١٨‬‬ ‫تیپی وەرزشی سنورەکەمان‪.‬‬ ‫هاوکاری کردنی دوو تیپی وەرزشی تەوێڵە و‬ ‫دەگا شێخان بە پێداویستی وەرزشی‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪40‬‬

‫ن��اوەن��دی چ��االک��ی و پێگەیاندنی الوان��ی‬ ‫هەڵەبجە‬ ‫ناوەندمان بەشداری کرد لە کۆرێک لە ژێر‬ ‫ناونیشانی (خۆکوژی ئافرەتان)‬ ‫کردنەوەی خولێکی بەهێزکردنی زمانی ئینگلیزی‬ ‫بۆ فێرخوازانی سنورەکەمان‪.‬‬ ‫ک��ردن��ەوەی خولێکی دروم��ان بۆ ئافرەتانی‬ ‫سنورەکەمان‪.‬‬ ‫کردنەوەی خولێکی مۆسیقا بۆ هەردوو ڕەگەز‬ ‫بەشداربووین لە گردبوونەوەی ڕێکخراوەکان و‬ ‫الیەنە سیاسیەکانی شارەکە بۆ پاڵپشتی لە ‪١٨‬‬ ‫کچە ئەنفالکراوەکەی کورد سازیانکرد‪.‬‬

‫ن��اوەن��دی چ��االک��ی و پێگەیاندنی الوان��ی‬ ‫سەیدسادق‬ ‫سازکردنی کۆڕێکی شیعری بۆ شاعیری الوی‬ ‫قەزای سەید سادق (ڕێبوار ئیسماعیل)‪.‬‬ ‫ن��اوەن��دم��ان بەشداریکرد ل��ە کەرنەڤاڵێکی‬ ‫جەماوەری کە لە قەزای سەیدسادق سازکرابوو بۆ‬ ‫پاڵپشتیکردن لە لیستی پارتی‪.‬‬ ‫ناوەندمان بەشداری لە کۆڕێکی فراوانی (هێمن‬ ‫هەورامی) ئەندامی سەرکردایەتی پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردستانکرد‪.‬‬ ‫ن��اوەن��دی چ��االک��ی و پێگەیاندنی الوان��ی‬ ‫شارەزوور‬ ‫کردنەوەی خولی کۆمپیتەر بۆ فێربوونی دیزاین‬ ‫و ڕێکالم و فێربوونی بەرنامەی ۆرد کە ژمارەیەک‬ ‫الو تێیدا بەشداربوون‪.‬‬ ‫بەشداربووین لە کەرنەڤاڵە جەماوەرییەکەی‬ ‫سلێمانی‪.‬‬ ‫دابەشکردنی پێداویستی وەرزشی بە سەر چەند‬ ‫تیپێکی وەرزشی سنورەکەمان‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێگەیاندنی الوانی خورماڵ‬ ‫دابەشکردنی جلوبەرگی وەرزش��ی بەسەر ‪١٠‬‬ ‫تیپی وەرزشی سنورەکەمان‪.‬‬ ‫بەشداریمانکرد لە کەرنەڤاڵێکی جەماوەری بۆ‬ ‫پشتگیری کردنی لیستی ‪ ١١٠‬ی پارتیمان کە‬ ‫لەالیەن ناوەندی بااڵوە سازکرا‪.‬‬ ‫ک��ردن��ەوەی خولێکی ڕۆژنامەوانی بۆ بەشی‬ ‫پەیامنێری کە تێیدا ‪ ٨‬الوی سنورەکەمان‬ ‫بەشداربوون‪.‬‬

‫ناوەندی چاالکی و پێگەیاندنی الوانی زەڕایەن‬ ‫بەشداریمانکرد لە ئێوارە کۆڕێکی سەرۆکی‬ ‫پەڕلەمانی کوردستان کە لە قەزای ش��ارەزوور‬ ‫سازکرا‪.‬‬ ‫ناوەندمان بەشداری کرد لە ئاهەنگی یادی‬ ‫دامەزراندنی پارتی دیموکراتی کوردستان کە لە‬ ‫بارەگای لقی‪ ١٢‬بەڕێوەچوو‬ ‫پێداویستی وەرزشیمان دابینکرد بۆ یاری‬ ‫کۆتایی خولێکی تۆپی پێ‪.‬‬ ‫ناوەندمان هاوکاری مادی پێشکەش بە تیپی‬ ‫وەرزشی ئاگری داخ و تیپی وەرزشی سەفین‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫کڕینی سێت بۆ هەردووتیپی وەرزشی گواڵن و‬ ‫بارزانی‪.‬‬ ‫ن��اوەن��دی چ��االک��ی و پێگەیاندنی الوان��ی‬ ‫پێنجوێن‬ ‫دابەشکردنی (‪ )٢٠‬سێتی وەرزش��ی بە سەر‬ ‫ژمارەیەک لە تیپە وەرزشیەکانی سنورەکەمان‪.‬‬ ‫کۆکردنەوەی کۆمەک و هاوکاری بۆ کوردانی‬ ‫خۆرئاوا‪.‬‬ ‫کردنەوەی خولێکی تێنس‬ ‫دابەشکردنی (‪ )١٠٠‬سەد کراس بە سەر الوانی‬ ‫سنورەکەماندا‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێگەیاندنی الوانی سیروان‬ ‫بەرپرسی ناوەندمان سەبارەت بە هەڵبژاردن‬ ‫و چۆنێتی دەنگدان کۆڕێکی لە خوێندنگای‬ ‫هەڵەبجەی کچان بۆ سازکرا و تێیدا چۆنێتی‬ ‫پرۆسەی هەڵبژاردنی خستەڕوو‪.‬‬

‫وەاڵمێک بۆ گۆران ئازاد‬ ‫ئەگەر هێندە موشتاقن‪ ،‬فەرموو بامردنەکەی ئاشکرا بکەین‬

‫ماوەیەکە بەهەموو شێوەیەک لە بەرانبەر لێدوانی هەندێ‬ ‫لە سەرکردایەتی یەکێتی و ئەندامانی پەرلەمانی ئەو حزبە‬ ‫بێدەنگیمان هەڵبژاردوە‪ ،‬ئەمەش لە بەر دوو هۆ‪.‬‬ ‫یەک‪ ،‬قۆناغەکەو پشتگیری لە پێناو پێکهێنانی حکومەتی‬ ‫کۆدەنگ‬ ‫دوو‪ ،‬ئێمە پارتیەکان هەر کەسەو کاری خۆمان دەزانین‬ ‫وا ڕانەهاتووین‪ ...‬کەوچکی هەموو خواردنێک بین و فرە‬ ‫گوتاریمان هەبێت‪.‬‬ ‫لە لێدوانێکدا گۆران ئازاد دەڵێ ڕێکەوتنی ستراتیژی پارتی‬ ‫و یەکێتی کۆتای پێهاتوە و بەس ماوە مردنەکەی ڕابگەێنرێت‪،‬‬ ‫پێشتریش ئەو بەڕێزە دژایەتی خۆی لە مەڕ ئەو ڕێکەوتنە‬ ‫نەشاردۆتەوە و هەمیشە بەخاڵی الوازی خۆیانی زانیوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫دەڵێین ئەگەر هێندە موشتاقن و زەرەرمەندن فەرموون ئیعالنی‬ ‫مەرگی ڕێکەوتنەکە بکەن و سیاسەتی خورمژ وازلێبێنن‪.‬‬ ‫ئێوە پێشترواتان نیشان دەدا گوایە لە یەک لیستی پارتی‬ ‫و یەکێتی زەرەرمەند بووینە‪ ،‬ئێمەش دەمان ووت نزیکەی دە‬ ‫کورسیمان زەرەرەو لە یەک لیستی دە کورسی پەرلەمانمان لە‬ ‫دووتان هاتوە‪ ،‬بەڵێ ئەنجامی هەڵبژاردنەکانیش هەر ئەوەی‬ ‫دەرخست و ئێستا کورسیەکانی ئێمەو ئێوە دیارە و ڕیزبەندی‬ ‫حزبەکانیش جەماوەری کوردستان نەک قسە و لێداونی ئەم و‬ ‫ئەو دیاریکرد‪.‬‬ ‫بۆیە دەرکەوت لە ڕابردوو کێ زەرەرمەندە و کێش سودمەندە‪،‬‬ ‫هەڵبەت یەکێک لە هۆکارەکانی ئەو بارەی یەکێتی نیشتیمانی‬ ‫کە ئێمە خوازیاری نەبووین ئەو فرە لێداون ولێکدانەوە‬ ‫هەاڵنەبوون‪ ،‬کە لەدواین پەرچەکرداردا وای کرد وتەبێژی‬ ‫مەکتەبی سیاسی ئەو حزبە بەڕێز جوندیانی دەسبەرداری‬ ‫کارەکەی بێت‪.‬‬ ‫هەر بۆیە وێڕای ئەوەی زەمەنی پەنجا بەپەنجا بەکۆتا هات‪،‬‬ ‫بە هەمان چەشنیش سیاسەتی خورمژیش بە کۆتا هات و چیتر‬ ‫ناتوانن لەدەسەاڵت بن ولە دەربڕینەکانیشتان وای نیشان بدەن‬ ‫ئێوە فریشتەن‪ ،‬خۆ ئەگەر زۆریش خوازیارن فەرموون ئێوە‬ ‫بگەڕێنەوە الی گۆڕان وئەو کات بۆ پارتیش زۆر ئاسانتر دەبێ‬ ‫لەگەڵ کێ مامەڵە داکات‪.‬‬

‫ئومێد خۆشناو‬

‫ئێوە پێشتر واتان نیشان‬ ‫دەدا گوایە لە یەک‬ ‫لیستی پارتی و یەکێتی‬ ‫زەرەرمەند بووینە‪،‬‬ ‫ئێمەش دەمانوت لە‬ ‫یەک لیستی دە کورسی‬ ‫پەرلەمانمان لە دووتان‬ ‫هاتوە‬

‫روخساری پاییز‬

‫فۆتۆ‪ :‬فوئاد یوسفی‬