كابینەی نوێ پێویستە چی بكات؟
ل3
153 باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده ،یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات .سێشه‌ممه 2012/4/24
ئومێد قەرەداغی: ئەو كەسەی دەبێتە ئەمینداری یەكگرتوو ،دەبێ رەزامەندی ئیخوانی نێودەوڵەتی بەدەست بهێنێت، ئەگەریش نا تاڕادەیەك زەحمەت دەبێت ل6
خەسرەو گۆران: بیستوومە شێروان حەیدەری پارەی بە رژێم بەخشیبێت ،ئەوكات زۆر کەس ئەو کارەی دەکرد
خەسرەو گۆران ،بەرپرسی دەزگای هەڵبژاردنی پارتی دیموكراتی كوردستان ،لەو دیمانەیەدا لەگەڵ (پرس) باسی كۆنفرانسی ناوخۆی پارتی دەكات و نكۆڵی لەوەش ناكات كە خروقات هەبووە .ئاشكراشی دەكات لەو شوێنانەی كە خروقات هەبووە هەڵبژاردن دووبارە كراوەتەوە .ئاماژە بەوەش دەكات كە پارتی ئامادەكاری تەواوی هەیە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان .روونیشی دەكاتەوە كە تائێستا بڕیار نەدراوە كە لەگەڵ یەكێتی دادەبەزن یاخود بە تەنیا.
ل2
وێڕای دەیان وەزیر و بەرپرس و پەرلەمانتار ،كورد لەبەغدا هێڵی بەرگری نییە لەو ئاڵۆزیانەی نێوان هەرێم و بەغدا، كورد لە هەر دوو سەنگەرەكە دایە، سەنگەری یەكەمی هەولێرە كە لەوێوە ئیدارەی ملمالنێ و هەڕەشەكان دەكرێت و ئاراستەی سەنگەرە نەیارەكەی دەكرێت كە بەغدایە .ئەو كوردانەی لە سەنگەرە نەیارەكەی كورددان لە ماوەی نۆ ساڵی رابردوودا نەیانتوانی هەماهەنگی سەنگەری هەولێر بكەن كە وزە و ئیعاز لەوێ وەردەگرن.
ل4
هاتنە پێشەوەی رۆڵی (چەك) و پاشەكشەی دادگاكان ،لە كێشە موڵكداریەكان
ل10
2
ژماره 153
www.lawanikurdistan.org
2012/04/24
خەسرەو گۆران بەرپرسی دەزگای هەڵبژاردنی پارتی بۆ پرس:
لە هەندێك شوێن خروقات هەبووە ،هەڵبژاردن دووبارە كراوەتەوە دیمانە :توانا شێخانی
خەسرەو گۆران ،بەرپرسی دەزگای هەڵبژاردنی پارتی دیموكراتی كوردستان ،لەو دیمانەیەدا لەگەڵ (پرس) باسی كۆنفرانسی ناوخۆی پارتی دەكات و نكۆڵی لەوەش ناكات كە خروقات هەبووە .ئاشكراشی دەك��ات لەو شوێنانەی كە خروقات هەبووە هەڵبژاردن دووب��ارە كراوەتەوە .ئاماژە بەوەش دەكات كە پارتی ئامادەكاری تەواوی هەیە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان .روونیشی دەكاتەوە كە تائێستا بڕیار نەدراوە كە لەگەڵ یەكێتی دادەبەزن یاخود بە تەنیا. پرس :دوای ساڵێك و چوار مانگ لە بەستنی كۆنگرە ،پارتی هەڵبژاردنی كۆنفرانسی ناوخۆیی ئەنجام دا ،هۆكاری ئەم دوا كەوتنە بۆچی دەگەڕێنیتەوە؟ خەسرەو :هەردەم كە كۆنگرەی پارتیمان بەستراوە دوای ئەویش كۆنفرانسی ناوخۆ دەستی پێكردوە ،بەاڵم دوای ئ��ەوەی مانگی دوان��زدەی 2010كۆنگرەمان بەست ،كۆمەڵێك رووداو و ئاڵۆزی هاتنەوە پێشەوە كە كاریگەری هەبوو بەسەر كاتی دواخستنی كۆنفرانس .دوای كە لە 4_1كۆنفرانس دەستی پێكرد تەنها لە ماوەی دە رۆژدا كارەكانی تەواوبوو .مەرجیش نیە راستەوخۆ دوای كۆنگرە كۆنفرانس ئەنجام بدرێت ،چونكە لە پەیرەو و پرۆگرامی ناوخۆدا هاتووە كە مەرج نیە راستەوخۆ دوای بەستنی كۆنگرە، كۆنفرانس ئەنجام بدرێت. پ���رس :دەرئ��ەن��ج��ام��ی ك��ۆن��ف��ران��س��ی ن��اوخ��ۆی ح���زب ،چ��ۆن هەڵدەسەنگێنی؟ خەسرەو :هەموو هەڵبژاردنێك ،جا چ پەرلەمانی بێت یان حزبی بێت یان ئەنجومەنی پارێزگاكان یان شارەوانی بێت ،كەموكوڕی هەر دەبێت ،بەاڵم بەشێوەیەكی گشتی دەتواتم بڵێم كۆنفرانسێكی زۆرباش و سەركەوتوبوو ،كەموكوڕییشی هەبوو. پرس :ئەو كەموكوڕییانە چی بوون؟ خ��ەس��رەو :هەندێك ك��ەم و ك��وڕی��ی هەیە ك��ە م��رۆڤ بیری لێنەكردۆتەوە یاخود بە باشی خۆی بۆ ئامادە نەكردووە ،كەم و كوڕییەكانیش رێكخستن و تەكنیكی بوون ،بەاڵم كێشە تەكنیكیەكان زوو چارەسەر دەكرا ،بەتایبەت لە هەندێك ناوچە ناوی ئەندامان كەم بوو یاخود نەبوو یاخود زۆر بوو. پرس :بۆچی زۆرترین كێشە لە سنوری لقی دووی هەولێر و لقی بیست و چواری سەفین هەبوون ،لە چەند شوێنكیش هەڵبژاردن دووبارە كرایەوە؟ خەسرەو :نەخێر ،بە پێچەوانەوە لە هەندێك شوێن لە دهۆك و سلێمانی و كەركوكیش هەڵبژاردن دووب��ارە كرایەوە ،لە هەر شوێنكیش زانرابێت خروقات هەبووە هەڵبژاردن دووبارە كراوەتەوە. پرس :خروقات تاچ رادەیەك بوونی هەبووە لە كاتی هەڵبژاردندا؟
خەسرەو :لە هەموو هەڵبژاردنێك جۆرە خروقاتێك دەبێت ،بۆ نمونە هەڤاڵێك زیاتر لە سنوری خۆی دیعایە بۆ خۆی دەكات یاخود یەكێك رازی نییە ،یاخود فێڵ دەكات ،بێگومان ئەوانەش دەچێتە خانەی خروقاتەوە. پرس :دەوترێت ئەندامانی مەكتەبی سیاسی تەداخولی كۆنفرانسیان كردووە ،بۆ نمونە لەوانەیە پشتگیری و پشتیوانی چەند كەسانێكیان كردبێت ،ئایا شتی وەها هەبووە؟ خەسرەو :نەخێر ،ئەوان بەهیچ شێوەیەك تەداخولیان نەكردووە، هەروەها پێش دەست پێكردنی كۆنفرانس جەنابی سەرۆك هەمووانی ئاگاداركردۆتەوە كە نابێت الیەنگر و پشتگیری هیچ كەسێك بكەن، ئەگەر هەشبووبێت بڕیاری تایبەتی بۆ دەردەچێت. پرس :هەندێك كەس لە خانەقین دەستیان لە حزب كێشاوەتەوە، ئایا بەهۆی چیەوە بووە؟ خەسرەو :دوو سێ هەڤاڵ دەرنەچوونە هەڕەشەی دەست لە كاركێشانەوەیان كردووە ،زۆریش ئاساییە ،بەاڵم كادیرێكی پارتی كە هەموو ژیانی لە ناو ئەو حزبەدا بەسەر بردووە وا بە ئاسانی دەست لە كارناكێشێتەوە. پرس :لەم كۆنفرانسەدا ،چەندین كەس هەیە كە پێشتر بەرپرسی ناوچە بووە یاخود كارگێر ناوچە یاخود ئەندام ناوچە بووە بەاڵم ئێستا دەرنەچۆتەوە ،ئایا چارەنوسی ئەوان چی لێدێت؟ خەسرەو :ئەو حاڵەتە زۆر ئاساییە ،بێگومان ئەوانەی كە دەرنەچونە هەر كادیری پارتین ،هەروەها هەندێكیان توانایان زۆرە و حەزیان لێیە ئیش بكەن ،دەكرێت بەپێی پێویست لە شوێنی تر دابندرێن. پرس :جیاواز لە كۆنفرانسەكانی تر ،لەم كۆنفرنسەدا زیاتر گەنجەكان هاتنە پێشەوە ،هۆكارەكەی بۆچی دەگەڕێنیتەوە؟ خەسرەو :هاتنە پێشەوەی گەنجان سونەتی ژیانە ،رۆژ بە رۆژ دەستەیەك دەڕوات و دەستیەكی تر شوێنی دەگرێتەوە ،لەگەڵ ئەوەشدا زۆر هەڤاڵی كۆنیش دووبارە دەرچونەوە. پ��رس :خەریكە نزیك دەبینەوە لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان ،ئایا پارتی چ ئامادەكاریەكی بۆی كردووە؟ خەسرەو :تاوەكو ئێستا خەریكی كۆنفرانسی ناوخۆ بوین ،بەاڵم لە چەند رۆژی داهاتوودا ئامادەكاری بۆ دەكەین .روون و ئاشكراشە كە پارتی ئامادەكارییەكی تەواوی هەیە بۆ بەشداری كردن لەم هەڵبژاردنە ،بەاڵم تاوەكو ئێستا ستراتیژییەكە دانەنراوە. پرس :ئایا پارتی بە تەنیا دادەبەزێت یاخود لەگەڵ یەكێتی؟ خەسرەو :هێشتا بڕیاری كۆتایی نەدراوە. پرس :بەپێی ئەو راپۆرتانە بێت كە باڵوكراونەتەوە ،لە سلێمانی گ��ۆڕان پلەی یەكەم بە دەستدەهێنیت ،واتە لە پێش پارتی و یەكێتیە؟ خەسرەو :نابێت لە بیرمان بچێت هەڵبژاردن موفاجەئاتە ،بۆیە كەس ناتوانێت پێشبینی بكات ،هەروەك دەشزانین كە لە هەڵبژاردنی ساڵی 2010دا گۆڕان لە سلێمانی زۆرترین دەنگی بە دەستهێنا ،بەاڵم ئەوكات 2010بوو ئێستا 2012یە. پ��رس :ئایا پارتی ئامادەیە لەگەڵ حزبێك داببەزێت كە لە پاشەكشە دابێت و هێزی سێیەم بێت؟ خەسرەو :راستە پارتی لە هەرێمی كوردستان هێزی یەكەمە ،بەاڵم نابێت لە بیری بكەین كە لەگەڵ یەكێتیدا هاوپەیمانی ستراتیژیمان لە نێواندا هەیە و حوكمڕانین و زۆر دەستكەوت ماوە بە دەستی بهێنن و دەبێت ماڵمان پتەوبێت بۆ ئەوەی كێشەكانمان لەگەڵ بەغدا یەكالبكەینەوە .تەئكید دەكەمەوە كە هێشتا بڕیار نەدراوە كە بە تەنیا داببەزین یاخود لەگەڵ یەكێتی. پرس :هەندێك لەالیەنی سیاسی لە بەغدا ،باسی هەڵبژاردنی پێشوەخت دەكەن ،ئەگەر بێت و هەڵبژاردنی پێشوەخت كرا ،پارتی ئامادەكاری بۆی هەیە؟ خ��ەس��رەو :جەنابی سەرۆكیش ،پێش ماوەیەكی زۆر داوای هەڵبژاردنی پێشوەختەی كرد ،لە هەر كات و ساتێكیشدا بێت پارتی ئامادەكاری هەیە بەشداری هەڵبژاردن بكات. پرس :گۆڤاری لڤین ،راپۆرتێكی باڵوكردەوە بەپێی ئەو راپۆرتە بێت پارتی لە هەولێر %40رێژەی ئەندامانی كەمی كردووە ،ئایا وایە؟ خەسرەو :نەخێر ،راست نیە ،بەڵكو مەكتەبی رێكخستن ئەبددێكی ئەندامانی خۆی كردووە ،زۆر كەس هەبووە لە دوو تا سێ شوێن
ناوی هەبووە یاخود ئەندام هەبووە چۆتە دەرەوەی واڵت یاخود لە ژیاندا نەماوە ،كەچی هەر ئەندامی پارتی بووە ،بۆیە ئەو شتەی كە كراوە ئەبدێدبووە ،ئەو كەسانەی كە لە دوو شوێن ناوی هەبووە ئەوانە ناویان رەشكراوەتەوە ،بۆ بەرچاو روونیش رۆژانە ئەندامی پارتی روو لە زیادبوونە. پرس :وەزیری ئێستای داد و ئەندامی پێشووی پەرلەمان ،شێروان حەیدەری كە دەوترێت دەستی هەبووە لە تاوانی ئەنفال ،رەخنەی ئەوە لە سەرۆكی حكومەت نێچیرڤان بارزانی دەیگرێت كە بۆچی شێروان حەیدەری كردووە بە وەزیری داد لە كاتێكدا كە دەستی هەبووبێت لە تاوانی ئەنفال؟ خەسرەو :هیچ زانیارییەكم نیە لەسەر بەڕێز شێروان حەیدەری كە دەستی هەبوبێت لە تاوانی ئەنفال ،لە ساڵی 1992ەوە بەرێزیان دەناسم و كەسێكی لێهاتو و زیرەكە ،بەاڵم نازانم ئایا لە هەشتایەكان چی كردوە و چی نەكردووە. پرس :كەوایە ،بۆچی دەوترێت دەستی هەبووە لە تاوانی ئەنفال؟ خەسرەو :نەوەك دەستی هەبووە ،بەڵكو شتێكی وەهام بیست كە پارەی بەخشی بێت ،ئەوكات زۆر خەڵك پارە و زێڕی بە رژێم دەبەخشی. پرس :حكومەتی هەرێم چل رۆژ ماوەی داوەت��ەوە ،وەزارەت��ی دارایی و ناوخۆ كە یەكبكرنەوە ،پێتوایە بەم چل رۆژە یەكدەگرنەوە؟ خەسرەو :ئینشائەڵاڵ یەكدەگرنەوە ،پێویستیشە یەكبگرنەوە، جەنابی كاك نێچیرڤانیش ئاماژەی پێداوە.
بەهیچ شێوەیەك ئەندامانی مەكتەبی سیاسی تەداخولی كارەكانی كۆنفرانسیان نەكردووە ئەوانەی كە دەرنەچونە وەك كادیری پارتی دەمێننەوە هێشتا بڕیار نەدراوە كە لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بە تەنیا دادەبەزین یاخود لەگەڵ یەكێتی پارتی ئەندامی كەمی نەكردووە، بەڵكو رۆژ دوای رۆژ روو لە زیادبونە نازانم شێروان حەیدەری لە هەشتایەكان چی كردوە و چی نەكردوە ،بەاڵم دەڵێن پارەی بەخشیوە بە بەعس
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 153
2012/04/24
3
كابینەی نوێ پێویستە چی بكات؟ راپۆرت :پرس
لەسەرەتای مانگی چ��واردا پەرلەمانی كوردستان متمانەی بەخشییە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم .جەماوەری كوردستان و تەنانەت الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆنیش بە ئومێدەوە دەڕواننە ئەم كابینەیە و چاوەڕێی زێتری لێدەكەن لە بوارەكانی گۆڕانكاری ریشەیی و خزمەتگوزاری و هێنانەدی عەدالەتی كۆمەاڵیەتی و پاراستنی ماف و ئازادییەكانی هاواڵتیان و بە دامەزراوە كردنی دام و دەزگاكانی حكومەت. رۆژنامەنووسان و سیاسییەكان پێیانوایە كە پێویستە ئەم كابینەیە جیاوازتر بێت لە كابینەكانی تر و جەختیش دەكەنەوە كە دەبێ گۆڕانی ریشەیی دەست پێبكات و گوێ لە جەماوەر و ئۆپۆزسیۆن بگرێت. بەرهەم عەلی سەرنووسەری هەفتەنامەی ب��اس ،پێیوایە كابینەی نوێ جیاوازە و هەوڵی بەردەوامیش دەدا جیاواز بێ، وەكخۆی وتی «ئەگەر جیاواز نەبێ رەوشی سیاسی و ئابووری و كۆمەاڵیەتیی كوردستان دەگەڕێتەوە بۆ خاڵی سفر». سەرنووسەرەكە قسەكانی شیدەكاتەوە و دەڵێ «من جیاوازیی كابینەی نوێ لە چەند خاڵێكی گرنگدا دەبینم ،یەكەم :مامەڵەی ئەم كابینەیە لەگەڵ الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆندا ،ئێمە لە كابینەی پێشوودا بینیمان هیچ خاڵێكی هاوبەش لەنێوان ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵتدا نەبوو ،دوو ساڵی پڕ بەیەكدا هەڵشاخان و تەنگژەی سیاسی و لێكتێنەگەیشتنمان بینی ،لەو بەینەشدا جەماوەر بوو بە سەماوەر ،كێشە سیاسییەكان دەیان گرفتی ئابووری و كۆمەاڵیەتییان بەدوای خۆیاندا هێنا و هەرێمێكی بێ متمانەی لێ هاتە بەرهەم ،بەاڵم هەنگاوەكانی سەرەتای سەرۆكی كابینەی نوێ و دانیشتن و سەردانی بەردەوام و نزیكبوونەوەی لە ئۆپۆزسیۆن، ئاماژەگەلێكی جیاواز لە كابینەی پێشوومان پێشان دەدات. دووەم :زۆرب��ەی ئەو رووداوان��ەی كە لە سەردەمی كابینەی شەشدا روویان دا ،شتی تازە بوون و لە كوردستان ئەزموونی پێشتر نەبوو بۆ مامەڵەكردن لەتەكیاندا ،بۆ نموونە بەهاری عەرەبی و خۆپیشاندانی نزیكەی دوو مانگ لەسەر یەكی بەردەركی سەرای سلێمانی ،سووتانی مەساجخانە و شوێنەكانی مەیفرۆشی و بارەگاكانی یەكگرتوو لە بادینان ،بوونی ئۆپۆزسیۆنێكی توند و دڕ لەنێو پەرلەماندا ،ئەمانە و چەندان رووداوی تر ،كە من پێموابێ بوونە ئەزموون بۆ كابینەی حەوت و ل��ەوب��اوەڕەدام بە سوودوەرگرتن لە تەوقیت ،كابینەی حەوتەم مامەڵەیەكی جیاوازتریان لەگەڵ بكات. سێیەم :كارنامەی كابینەكە ،ئ��ەوەی لە زاری نێچیرڤان بارزانیمان گوێ لێ بوو لە پەرلەمانی كوردستان ،هەستمان كرد هەم هێڵە گشتییەكانی پرۆژەی چاكسازیی سەرۆكایەتیی هەرێم و هەم پاكێجەكانی ئۆپۆزسیۆن لە بەرنامەی كاری كابینەكەدا هەیە، رەنگە ئەركێكی سەخت بێ ،بەاڵم وەدیهێنانیشی مەحاڵ نییە، بەهیواین لە پراكتیكدا بیبینین. پرسیارێكی جدی لەبارەی كابینەی نوێوە ئەوەیە :ئایا گۆڕانی ریشەیی پێدەكرێت كە دوو مانگ جەماوەری پارێزگای سلێمانی و گەرمیان خۆپیشاندانیان لەپێناویدا كرد؟ بەرهەم عەلی وەها وەاڵم��ی پرسیارەكەی داینەوە «گۆڕانی ریشەیی پرۆسەیەكی گەورەی گشتگیری سیاسی و ئابووری و كۆمەاڵیەتی و كولتوورییە ،پەیوەندیی بە تاكەكەسەوە نییە ،گۆڕینی سەرۆكی حكومەت و چەند وەزیرێك ،گۆڕانی ریشەیی لێ بەرهەم نایە ،من نێچیرڤان بارزانی بە سەرۆك حكوومەتێكی سەركەوتوو و لێهاتوو دەبینم ،بەاڵم دیسان بڕوام بەوە نییە كە گۆڕانی ریشەییان پێ بكرێ و پێشم وانییە سەرۆكی حكوومەت بانگەشەیەكی وای كردبێ ،چونكە گۆڕانی ریشەیی پێویستی بە گۆڕینی سیستەم و فەرهەنگە. بۆ نموونە با كێشەی گەندەڵی وەربگرین ،گەندەڵی ئەوەندەی پەیوەندیی بە سیستەمەوە هەیە پەیوەندیی بە كەسەكانەوە نییە، گەندەڵی بە البردنی چەند بەرپرسێكی گەندەڵ و گۆڕینیان بۆ
كەسانی دی ،وەدی نایە ،بەڵكو دەبێ پێش هەموو شتێك ئەو ژینگە و زەمینەیە لەبار ببەیت كە گەندەڵیی تێدا گەشە دەكات». ناوبراو مەسەلەی گەندەڵی بەستەوە بە نەبوونی دەزگای چ��اودێ��ری��ی ك���ارا ،سستیی چ��اودێ��ری��ی پ��ەرل��ەم��ان ،نەبوونی رۆژنامەگەرییەكی بێالیەنی پیشەیی ،الوازیی یاسا ،تێوەگالنی بەرپرسانی ب��ااڵی واڵت و كەسوكاریان لە ك��اری بازرگانی،
رووەوە كابینەی نوێ حكومەتێكی كۆنە ،وەك حكومەتەكە بە عەقڵییەتی حزبی دروستكراوە و وەزیرەكان سەر بە حزبەكانن و بێالیەنی تێدا نییە ،بەشێك لە وەزیرە كۆنەكان دانرانەوە كە خەڵكی لێیان نارازین ،ئەم كابینەیەش نە گەنجی تێدایە و نە ئافرەتی زیاتری تێدایە ،بۆیە كۆنە». لەبارەی گۆڕانكاری و چاكسازییەوە ،عەلی كەریم پێیوایە ئەم
موحاسەبە نەكردنی توندی گەندەڵكاران ئیتر زۆر شتی تریش هەن كە لە سایەیاندا گەندەڵی گەشە دەكات.
كابینەیە پێی ناكرێت و راشكاوانە دەڵێت «ئەم كابینەیە توانای گۆڕانی ریشەیی نییە ،چونكە دەبێ هەموو الیەنەكان لەسەر بەرنامەیەكی نیشتمانی رێكەوتبن بۆ گۆڕانێكی ریشەیی ،بۆیە ناتوانێ گۆڕانی ریشەیی بكات لەبەر ئەم خااڵنە :یەكەم گۆڕانی ریشەیی واتا هەڵوەشانەوەی ئەو سیستمە گەندەڵكارەی لە كوردستان دروستكراوە ،ئەمەش نەك بەم كابینەیە بەڵكو بە دوو سێ كابینەی تریش زەحمەتە بكرێت .دووەم لە هەرێم قەیرانی سیاسی قوڵ هەیە كە بێ متانەیی لە نێوان الیەنە سیاسییەكان هەیە ،ئەمەش وادەكات ببنە هۆكاری هەڵوەشانەوەی بەرنامەی ئەویتر .سێیەم :ئەم كابینەیە لەژێر رۆشنایی رێكەوتننامەی ستراتیژی پێكهێنراوە ،كە خودی رێكەوتنەكە هۆكارێكە بۆ گەندەڵی و رێگرتن لە گۆڕانی ریشەیی». لەتیف فاتیح ف��ەرەج چاودێری سیاسی پێیوایە هەبوونی قەیرانەكان و چارەسەر كردنیان پێوەندی بە كەسەكانەوە نییە ،بەڵكو پێوەندی بە خراپی سیستمەكە هەیە ،وەك نەبوونی شەفاییەت و سەربەخۆ نەبوونی دادگاكان ،بەتایبەتی دەستوەردانی حزب لە حكومەت كە لە دەسەاڵتی كاك دكتۆر بەرهەم و كاك نێچیرڤان بارزانیدا نییە. چاودێرەكە جەخت دەكاتەوە بۆ ئەوەی كابینەكە كارا بێت پێویستە یەكێتی و پارتی ئەم كابینەیە ئازاد و سەربەخۆی بكەن لەئیشكردندا. داواش دەك��ات ئۆپۆزسیۆن و دەس��ەاڵت فۆرمۆلەی خۆیان بكەنەوە و پێوەندی تەندروست لە نێوان ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵت هەبێ و دەسەاڵت پاكێجەكانی بۆ چاكسازی ئۆپۆزسیۆن تەبەنی بكات و بیكاتە بەشێك لە كارنامەی حكومەت. لەتیف فاتیح پێشنیار دەكات كابینەی نوێ چەند مەكتەبێكی ئیشكردن دروست بكات بۆ «مەكتەبێك بۆ پێوەندی نێوان بەغدا و هەرێم ،مەكتەبێك بۆ ناوچە دابڕێنراوەكان ،مەكتەبێك بۆ پێوەندی نێوان هەرێم و پارچەكانی تری كوردستان ،مەكتەبێك بۆ رەوەندی كوردی ،مەكتەبێك بۆ پێوەندی نێوان دەسەاڵت و ئۆپۆزسیۆن» ئەم مەكتەبانە ،دەبی ئیش بكەن و لە سەرۆك و جێگری سەرۆكی حكومەتەوە نزیكبن.
بەبڕوای فرسەت سۆفی ،مامۆستای زانستە سیاسییەكان لە زانكۆی سەالحەدین ئەستەمە بەم پێكهاتەوە كابینەی نوێ گۆڕانی ریشەیی پێبكرێت .وەك خۆی وتی «ئێمە چاوەڕوانی زێترمان لە نەوعییەتی پێكهاتەی كابینەكە هەبوو ،چونكە ئەو بەڵێنانەی كە لە كارنامەی سەرۆكی حكومەت لە پەرلەمان راگەیاندرا ،من پێموایە ئەستەمە بەم پێكهاتەوە بتوانرێت كاریی لەسەر بكرێت، بەاڵم تەمەننا دەكەین بەشێكی زۆری كارنامەكە جێبەجێ بكەن». مامۆستاكە رەخنە لە پێكهاتەی كابینەی حەوتەم دەگرێت و دەڵێت «ئەوەی ئێمە بینینمان گۆڕانەكانی كابینەكە زۆر نەبوو، تەنیا هەندێك وەزیر گۆڕان و تەواو .بەتایبەتی چەند وەزیرێك ماوەیەكی زۆر لە پۆستەكانیان ماونەتەوە و گلەیی زۆریان لێدەكرێت و رەخنەیان لەسەرە». راشیدەگەیەنێت كارنامەی كابینەكە ج��وان ب��وو ،بەاڵم جێبەجێكردنی گرنگە. سەبارەت بەپێوەندی نێوان ئۆپۆزسیۆن و كابینەی حەوتەم، فرسەت سۆفی رای وایە نابێ چاوەڕێی ئەوە بین پێوەندی دەسەاڵت و ئۆپۆزسیۆن خۆش بێ ،چونكە ئەگەر وابێ لەسەر حیسابی بەرژەوەندییەكانی میللەت دەبێت ،بۆیە پێویستە ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵت رووبەرووی یەكتر بوەستن بۆ زێتر خزمەتكردنی میللەت و چاكسازی نەك لەكەداركردنی سیستمی سیاسی هەرێم. عەلی كەریم ،بەرپرسی ئینستیۆتی كوردستان بۆ مافەكانی مرۆڤ لە هەندێك رووەوە جیاوازی كابینەكە دەخات روو و دەڵێت «لە هەندێك رووەوە جیاوازە ،بۆ نموونە سەرۆكی حكومەت جیاوازە ،راستە دكتۆر بەرهەم جێگری سكرتیری گشتی یەكێتی بوو ،بەاڵم وەك جێگری سەرۆكی پارتی ئەو دەسەاڵتەی نییە كە كاك نێچیرڤان بارزانی لەناوحزبەكەی هەیەتی ،هەروەها هەندێك وەزیر و بەشێك لەبەرنامەی كار و هەندێك راوێژكاری جیاوازە». بەاڵم بەدیوەكەی تریدا رەخنەی لێگرت و وتی «لە هەندێك
4
ژماره 153
www.lawanikurdistan.org
2012/04/24
وێڕای دەیان وەزیر و بەرپرس و پەرلەمانتار، كورد لەبەغدا هێڵی بەرگری نییە راپۆرت :پرس
لەو ئاڵۆزیانەی نێوان هەرێم و بەغدا ،كورد لە هەر دوو سەنگەرەكە دای��ە ،سەنگەری یەكەمی هەولێرە كە لەوێوە ئیدارەی ملمالنێ و هەڕەشەكان دەكرێت و ئاراستەی سەنگەرە نەیارەكەی دەكرێت كە بەغدایە .ئەو كوردانەی لە سەنگەرە نەیارەكەی كورددان لە ماوەی نۆ ساڵی رابردوودا نەیانتوانی هەماهەنگی سەنگەری هەولێر بكەن كە وزە و ئیعاز لەوێ وەردەگرن. لە م��اوەی نۆ ساڵی راب���ردوودا ك��ورد وەك��و پێكهێنەری سەرەكی بەشداری عێراقی نوێی كرد لە ئاستێكی زۆر بەرزدا، وەك لە پۆستە سیادیەكانەوە س��ەرۆك كۆمار و جێگری س��ەرۆك وەزیرانی عێراق و جێگری سەرۆكی پەرلەمان و هەتا پارلەمانتار و وەزیر و بریكار و بەرێوەبەری گشتی و كۆمیسۆنەكان و سلكی سەربازی و هەواڵگری ،ئەم نوێنەرانە نەیانتوانیوە بەردەوام شەڕی بەغدا بكەن ،بەڵكو لەگەڵ هەر كێشە و گرفتێك پەیوەندییەكانی بەغدا و هەرێم تێكچووە، كێشەكان بە شەخساندن كراوە. سەرەتا ،شوان محەمەد پارلەمانتاری عێراقی لە هاوپەیمانی كوردستانی ،لەو بارەوە وتی «ڕەوشی عێراق زۆر ئاڵۆزە، گەلێك كێشەمان هەیە ،هەندێكی كارگێڕییە ،هەندێكیان پەیوەستن بە ق��ەزاوە ،ئەو كێشانەی سیاسین بە تەئكید نوێنەرانی كورد لە بەغدا جێبەجێی دەكەن ،هەندێك كێشە هەیە راستەوخۆ پەیوەستن بە حكومەتی هەرێم و حكومەتی بەغداوە ،بەاڵم قسەكردن لەسەر ئەو بابەتە لێك جیاكردنەوەی خەڵكی كوردستان و خەڵكی بەغدا ڕەنگە كارێكی تەندروست نەبێت ،ئێمە بە هەموو الیەك دەبێت پێگەی هەرێمی كوردستان بەهێزتر بكەین». لەبارەی ڕۆڵی نوێنەرانی كورد لە ناوەندەكانی پارلەمان و حكومەت و سەربازی لە بەغدا هەڵوێستیان بەرامبەر بە كێشەكان ،پارلەمانتارەكە دەڵێت «ئەو بابەتانەی ئێوەی باسی دەكەن زۆر بەسەرچووە ،ئەو دەسەاڵتانە قۆرخ كراون لە الیەن دەوڵەتی یاسا ،لەبەر ئەوەی مالكی سەركردەی گشتی هێزە چەكدارەكانە و بڕیارەكان راستەوخۆ دەردەكات». بەبڕوای دكتۆر جوتیار عادل مامۆستای زانستە سیاسیەكان لە زانكۆی سەالحەدین كەلتوری سیاسی شیعە ئاوایە بەزارەكی دەڵێ بە هەموو شێوەیەك لە خزمەتت دامە ،بەاڵم وەكی تر پیالنت بۆ دادەنێ .ئەم بیركردنەوەیە زاڵە بەسەر سەركردەكانی
شیعە بە تایبەت مالیكی .شیعەكان هەمیشە بەڵێن دەدەن، بەاڵم جێبەجێی ناكەن. ئ��ەو مامۆستایەی زانستە سیاسیەكان داوا دەك��ات دەس��ەاڵت و بەرپرسیارەتی داب��ەش بكرێت بۆ ئ��ەوەی هەر كەس رۆڵی خۆی بزانێ .هەروەكو خۆی دەڵی «پێویستە دەسەاڵت و بەرپرسیارەتی دابەش بكرێت و هەریەك بزانێت بەرپرسیارەیەتیەكەی چیە». مامۆستاكەی زانكۆ پێیوایە پێویستە پێداچوونەوە بەو پێوەرانە بكرێت كە نوێنەرانی كورد لە بەغدا نیشان دەكرێت، پالنی ستراتیژیش هەبێت و پێوەرەكان زیاتر نەتەوەیی و نیشتیمانی بن نەك كەسێتی. كورد لە حكومەتی عێراقدا وەك پێكهاتەیەكی سەرەكییە نەك وەكو بەشدار بوو ،لە هەموو دامەزراوەكانی دەوڵەت پشكی هەیە لە هەر یەك لە وەزارەتەكان ،كۆمیسێونەكان ،سلكی سەربازی، هەواڵگری ،باڵیۆزەكانی دەرەوە ،..،بەاڵم ئەمانە نەیانتوانیوە لە بەغدا چارەسەرێك بۆ كێشەكانی هەولێر و بەغدا بدۆزنەوە و نەهێڵن شەڕەكە بگوازرێتەوە نێوان هەولێر و بەغدا .لەبارەی ڕۆڵی نوێنەرانی كورد لە دامەزراوە جێبەجێكارەكانی بەغدا، سەالم خۆشناو بریكاری وەزارەتی خوێندنی بااڵ و توێژینەوەی زانستی حكومەتی عێراق ،بۆ رۆژنامەی پرس وتی «من كە نوێنەری كوردم لە بەغدا ئەو ئیشەی من دەیكەم بۆ هەموو عێراقە ،ئەو نوێنەرانەی كە لەوەزارەتی نەوت ،یان دارایی یان هەر وەزارەتێكە ئەوەندەی پێیدەكرێت دەبێ خزمەت بە وەزارەتی «دووەم» بكات لە كوردستان .ئێمە لە بەغدا لە ژێر چەتری هاوپەیمانی كوردستانی كۆبوونەوە دەكەین ،پێشتر لە ماڵی دكتۆر بەرهەم كۆدەبوینەوە كە جێگری سەرۆك وەزیران بوو ،ئێستا لە ماڵی دكتۆر رۆژ كۆبونەوە دەكەین». ئەو بریكارەی خوێندنی بااڵی عێراق رەخنە لە هەندێك لە نوێنەرانی كورد لە بەغدا دەگرێت و ئاماژە بەوە دەكات كە خەڵكانی وا لە بەغدا نوێنەری كوردن عەرەبی نازانن، هەر وەكو خۆی دەڵێ «لە دەزگاكانی جێبەجێ كردن ئێمە هیچ كێشەیەكمان نییە ،ئەوەی هەیە لە پارلەمانە لەگەڵ رێزم بۆ سەركردایەتی كورد هەندێك كەسی وایان بردووە عەرەبی نازانێ ،چۆن بتوانێ بەرگری لە مافی كورد بكات؟ هەندێكیان لەو ئاستەدا نین». بەپێچەوانەی قسەكانی دكتۆر سەالم خۆشناوەوە ،هاوڕاز شێخ پارلەمانتاری كوردستان لە فیدراسیۆنی یەكگرتووی ئیسالمی پێیوایە بەرپرسەكانی كورد لە بەغدا بێدەنگ بوونە،
بێ رووتووش
*22ی نیسان ی��ادی رۆژنامەنووسانی كوردستان حزبێكی ئۆپۆسیۆن لە بری ئەوەی لەو یادەدا پەنجە بخاتە سەر كەم و كاسیەكانی بواری رۆژنامەنووسی كوردی و پێشنیاری باشتربوونی رەوشەكە بخوازێ ،بۆنەكەی كردە هەلێك بۆ هێرشكردنە سەر پارتی و یەكێـتی. (كەچی ئەوان بە دەسەاڵت دەڵێن بۆنەكان بۆ مەبەستی حزبی)..... *شەوێك راپۆتێكی نیشاندا كە گەلە گورێگ لە پارچە مەرێكی دابوو و زیانێكی زۆری مادی بە خاوەن پەزەكە گەیاندبوو ،سەیرەكە ئەوەبوو خاوەنی مێگەلەكە داوای لە حكوومەت دەكرد پێویستە قەرەبوومان بكاتەوە. (یا فێركەران فێرمەكە ،یا لە بیریان مەكە) * پ��اش پێكهێنانی كابینەی حەوتەمی حكومەت و راگەیاندنی ن��اوی وەزی��رەك��ان و ئاشكرابوونی ئەو حزبانەی كە بەشداری حكوومەتن ،الیەنێكی ئاینی كەوتە گازەندەكردن كە پارتی و یەكێتی هیچ پۆستێكی وەزیریان پێ نەداون. (دووساڵی دیكە عەرەبە هەاڵتوەكانیش لە كوردستان داوای پۆست دەكەن) *ناوە ناوە بەرپرسانی حكوومەتی عێراقی حكوومەتی هەرێم و دەسەاڵتەكەی ب��ەوە تاوانبار دەك��ەن ،كە لە گرێبەستیە نەوتیەكان و داهاتەكانی سنورەكانی كوردستان شەفاف نییە و گەندەڵی دەكرێ. (یەكێ نە شارەزابێ وا دەزانێ لە بەغدا ئیمای عومەر حاكمە) *غاز فرۆشێك فێربووە لە كاتی فرۆشتن و ساغكردنەوەی غازەكانی كە بە كۆاڵنەكاندا دەگەڕێت« ،سرودی خوایە وەتەن ئاواكەی» بە رێكۆردەرەكەی بۆ خەڵكەكە پەخش دەكات. (گۆرانیەكی سدیق فەقیانی لێدا باشترە) هەروەكو خۆی دەڵێ «ئێمە لەوێ پۆستی بااڵمان هەیە بە حیساب شەریكین نەك بەشداربوو ،بەاڵم كێشەكان ماوە ماوە بەجۆرێك گەرم و هەڵدەكشێن بەراستی بێ دەنگی ئەو بەرپرسانە ڕوونە و شتێكی وا نەكراوە .ئەو بێدەنگیەی نوێنەرانی كورد لە بەغدا جێگای پرسیارە كە دەبوایە ئەوانیش لەسەر خەت بوونایە».
دكتۆر جوتیار عادل ،مامۆستای زانستە سیاسیەكان« :كەلتوری سیاسی شیعە ئاوایە بە زارەكی دەڵێ بە هەموو شێوەیەك لە خزمەتتدامە ،بەاڵم وەكی تر پیالنت بۆ دادەنێ .ئەم بیركردنەوەیە زاڵە بەسەر سەركردەكانی شیعە بە تایبەت مالیكی .شیعەكان هەمیشە بەڵێن دەدەن ،بەاڵم جێبەجێی ناكەن»
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 153
2012/04/24
5
سەعدی ئەحمەد پیرە ،بەرپرسی مەڵبەندی سێی رێكخستنی یەكێتی لە هەولێر
دامەزراندنی دەوڵەتی كوردی بە دەستی یەكێتی و پارتی نییە دیمانە :محەمەد عومەر لەم دیمانەدا سەعدی ئەحمەد پیرە ،ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان ئەوە ڕەتدەكاتەوە بارزانی و تاڵەبانی تێڕوانینی جیایان هەبێت لەبارەی كێشەكانی هەرێم و بەغدا و دەوڵەتی كوردی. هەروەها باس لە گواستنەوەی بارەگای مەكتەبی سیاسی دەكات لە سلێمانیەوە بۆ هەولێر لەگەڵ كەیسەكەی قایمقامی كۆچ كردووی سلێمانی. پ :دەوترێت تێڕوانینی پارتی و یەكێتی لەمەڕ كێشەكانی بەغدا و هەرێم جیایە ،پارتی زیاتر لە لیستی عێراقیە و یەكێتی زیاتر لە دەوڵەتی یاسا نزیكە .ڕای جەنابتان چییە؟ و :بە هەڵە تێگەیشتنێكی گەورە هەیە لەو بابەتە ،پارتی و یەكێتی لە سەر پرسە نەتەوەییەكان بە تایبەتی ئەوەی لەگەڵ حكومەتی فیدراڵی بەغدایە بەیەكەوە بڕیار دەدەن ،بۆیە ئەوەی كە پێیوایە ئێمە جیاوازی لە بیروبۆچوونمان هەیە ،پێموایە هەڵەیەكی گەورە دەكات ،بە هەڵە تێگەیشتووە ،ئەوەی كە پەیوەندی بە عێراقیە و دەوڵەتی یاساوە هەیە لە بەغدا دیسان بە هەڵە تێگەیشتنێك هەیە ،عێراقیە وەكو چێشتی مجێور وایە گروپی زۆر جیا جیای تێدایە ،هەندێكیان نەك فیدراڵی تەنانەت ئۆتۆنۆمیشیان بۆ كورد قبوڵ نییە .ئێستاش لەناو عێراقیە هەیە بە ئاشكرا دەڵێن ئێمە بەعسین ،خەڵكیش هەیە لەناو عێراقیە كە پشتیوانی لە مەسەلەی كورد دەكات ،بەاڵم ئێمە ناتوانین دوا رۆژی میللەتی خۆمان
كە پەیوەندی بە مەسەلەی نەوت و پارەوە كە گوایە ئێمە ناكۆكیمان لەگەڵ شیعە لە سەر دەسەاڵت و پارەیە ،پێموایە ئەمەشیان دەگەڕێتەوە بۆ تێگەیشتنی بە هەڵە. پ :وەكو كەسێكی نزیك لەناوەندی بڕیار لە هەرێمی كوردستان ئایا بارزانی و تاڵەبانی ڕاو بۆچوونی جیایان نییە لەمەڕ كێشەكانی بەغدا و هەرێم؟ و :نا ب��ڕوا ناكەم ،یەكێكیان سەرۆكی هەرێمە یەكێك سەرۆكی كۆماری عێراقە ،هەر یەك لە مەوقعی خۆی بەپێی پۆستەكەی خۆی تەحامول دەكات ،سەرۆك تاڵەبانی دەبێت وەكو سەرۆك كۆماری عێراق تەحامول بكات لەگەڵ هەموو پێكهاتەكانی عێراقدا ،سەرۆك بارزانی وەكو سەرۆكی هەرێمی كوردستانی عێراق هەڵبژێردراوە بۆ ئەوەی بەرگری لە بەرژەوەندیەكانی خەڵكی كوردستان بكات ،بۆیە لەنێوانی ئەو دووە ئیختیالف نییە ئیختیالف لە مەوقعەكانیانە. پ :هەڵوێستی یەكێتی نیشتیمانی بەرامبەر باس و خواسی دەوڵەتی كوردی چیە؟ و :دەوڵەتی كوردی بە باس و خواس نابێت ،هەڵگرتنی دروشمی دروستی كردنی دەوڵەتی ك��وردی بە دەست یەكێتی و پارتی نییە، ئێمە پارلەمانێكمان هەیە لە ساڵی 1992ەوە بڕیاری داوە كە ئێمە لە چوارچێوەی عێراقێكی فیدراڵیدا هەرێمێكمان هەبێت ئەو هەرێمەی ئێمە
بە هیچ یەكێك بە گروپێكی دیاری كراو ببەستینەوە ،بەستنی هاوپەیمانی لەگەڵ هەریەك لەو گروپانە لەسەر ئەوە دەوەستێت كە ئەو گروپە چەند بڕوای بە مەسەلەی ڕەوای خەڵكی كوردستان هەیە و چەند پشتیوانی لێدەكات. پ :كورد كێشەی خاكی لەگەڵ عێراقیە هەیە و كێشەی بودجە و نەوت و دەسەاڵتی لەگەڵ دەوڵەتی یاسا هەیە ،لەم نێوەندەدا كورد چۆن هاوسەنگی رابگرێت؟ و :پێویستیمان بە هاوسەنگی نییە ،ئێمە ئەوەی كە پەیوەندی بە خاكەوە هەیە راستە ،ئێمە لە ژینگەیەكدا دەژین دراوسێیەكانمان بەشێكی زۆریان برایانی سونەن ،ئاشكرایە الی ئێمە برایانی سونە تێڕوانینیان بۆ مەسەلەی كورد وەكو یەك نییە ،لە ڕابردوو لە داهاتووش ئێستاش هەموویان دەسەاڵتیان نەبووە تا بزانین لە كرداردا چی دەكەن ،ئەوەی كە هەبووە رژێمێك بووە بە ناوی رژێمی سەدام حوسێن ،ڕەحمی بە حزبەكەی خۆشی نەكردووە ،بۆیە لە دابەش كردنی تاوان لە دژی هەر یەك لەم پێكهاتانە دادپەوەر بووە. ناوچە كێشە لەسەرەكان لە چوارچێوەی دەستوری عێراق چەسپاوە، گەلی عێراق دەنگی بۆ داوە ،بەشێكی كەمی سوننە دەنگی بۆ داوە ،شیعە و كوردیش دەنگی بۆ داوە ،بۆیە ئێستا لە مادەی 140كۆبۆتەوە ،ئەوەی
لەگەڵ عێراق بەپێی دەستور پەیوەندیەكانمان تەنزیف دەكەین لە هەموو بوارەكاندا .پارلەمان تا ئێستا بریارێكی تری نەداوە تا ئێمە دروشمی خۆمان بگۆڕین ،پێش ساڵ نیوێك یەكێتی كۆنگرەی كرد دروشمی خۆی نەگۆڕی ،پێش ساڵێك پارتی كۆنگرەی كرد دروشمی خۆی نەگۆری ،بۆیە كەس باسی دەوڵەتی نەكردووە. یەكێتی نیشتیمانی بڕوای بە مافی چارەی خۆنووسین هەیە چارەی خۆنووسینیش لە ئۆتۆنۆمیەوە دەگرێتەوە تا دەگاتە سەربەخۆی واڵت، بەاڵم لەو قۆناغەدا كێ دیاری دەكات ئێمە چیمان دەوێ؟ ئەوە پارلەمان دی��اری دەك��ات ،بەاڵم ئێمە وەكو یەكێتی نیشتیمانی عەیبەكە لەوێ نابینن ئەگەر كوردیش وەكو هەموو میللەتانی تر دەوڵەتی خۆی هەبوو، بەاڵم ئێمە ئەو داوایە دەبەستینەوە بە دامەزراوەكی هەڵبژێردراو وەكو مەرجەعیەتی كوردستان كە ناوی پارلەمانی كوردستانە. پ :هەڵوێست و تێڕوانینی پارتی و یەكێتی لەمەڕ رووداوەكانی سوریا جیایە .بۆچی؟ و :پروپاگەندەی پێدەكرێ و نان و پیازی پێدەخورێ ،چی كراوە بۆ كوردی سوریا كە یەكێتی نەیكردبێت و وتبێتی من نایكەم؟ پێموایە ئێوە قوربانیی بەشێك لە قسەكانی ئۆپۆزسیۆنن ،ئێمە لە هەردوو مەكتەبی سیاسی بە یەكەوە ڕەئیمان داوە و پشتیوانیان لێ دەكەین .ئێمە نیین
داوای مافیان بۆ دەكەین بەڵكو ئەوان بە ئەندازەی كافی حزب و الیەنی سیاسیان هەیە. تائێستاش ئۆپۆزسیۆنی سوریا پانتایەكی بە كورد نەبەخشیوە كە الیەق بە قەبارەی بزوتنەوەی رزگاری كورد لە سوریا بێت ،ئێمە لە هەرێمی كوردستان چۆن پشتیوانی لە كێشەی گەالنی دونیا دەكەین مەعقولە پشتیوانی لە بەشێك لە میللەتی خۆمان لە سوریا نەكەین؟ گۆڕانكاری بكرێت و نەكرێت هەر دەبێ كورد مافی بدرێتێ. پ :بریاری گواستنەوەی بارەگای مەكتەبی سیاسی یەكێتی لە سلێمانیەوە بۆ هەولێر ،لێكدانەوە جیا جیای بۆ دەكرێت ،دەوترێت گومان لە پێگەی یەكێتی لە سلێمانی دەكرێت یاخود بەهێز كردنی پێگەی یەكێتی لە هەولێر .ڕای جەنابتان چییە؟ و :مێژووی دروست كردنی ئەم بارەگایە دەگەرێتەوە بۆ پێش 6 ساڵ لەمەوبەر ،زۆر پێش دروست بوونی گۆڕانیش .ئەگەر مەبەست پێگەی یەكێتیە لە سلێمانی پێگەی یەكێتی بەهێزە ،بەاڵم ئێمە بمانەوێت یان نەمانەوێت حزبێكی سەرتاسەرین نەك هەر تەنیا لە كوردستان لە عێراقیش ،بۆی دەبێ لە پایتەختی هەرێمی كوردستان بارەگایەكی مەكتەبی سیاسی یەكێتی هەبێت ،پارتیش بارەگایەكی مەكتەبی سیاسی لە سلێمانی هەیە ،تەنانەت بارەگایەكی مەكتەبی سیاسی لەناو هەولێریش هەیە. ژمارەیەكی زۆر لە ئەندامانی مەكتەبی سیاسی بە كاری جیا جیا لێرەن ،ئەوە جێگری سەرۆكی هەرێمە ،سەرۆكی پارلەمانە ،جێگری سەرۆكی حكومەتە ،كاك عەدنان موفتییە ،كاك رزگ��ار بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوەیە ،ئەوە منم لێرە بەرپرسی مەڵبەندم ،هەموومان ئەندامی مەكتەبی سیاسین ،بەشێكی زۆری كارەكانی مەكتەبی سیاسی لە هەولێر پێكدێت .دەتوانین كارەكانمان لێرە بكەین. یەكێتی نە لە هیچ جێگایەك پێگەی الواز بووە نە لە هیچ جێگایەك هەوڵی گۆڕینی هاوسەنگی دواوە ،مەسەلەی هەڵبژاردن پەیوەندی بەوە نییە تۆ بارەگایەكت هەیە ،ئەنجامی هەڵبژاردن هەر چۆنێك بێت ئێمە و پارتی پێكەوە حكومەت تەشكیل دەكەین. پ :لە كاتی ئاڵۆگۆڕیەكانی پارلەمان و حكومەتدا وێنەی سەركردەكانیش ئاڵوگۆڕیان پێدەكرێ ئەمە ئەوە ناگەێنێ هێشتا پارتی و یەكێتی بە تەواوی یەكیان نەگرتووە؟ و :نا ،ئەوە گومان لەسەر بێ ویژدانی ئێوە دەكات لەسەر ناراستی
“
ئەوەی كە پەیوەندی بە عێراقیە و دەوڵەتی یاساوە هەیە لە بەغدا دیسان بە هەڵە تێگەیشتنێك هەیە ،عێراقیە وەكو چێشتی مجێور وایە گروپی زۆر جیا جیای تێدایە، هەندێكیان نەك فیدراڵی تەنانەت ئۆتۆنۆمیشیان بۆ كورد قبوڵ نییە
گواستنەوەی زانیاریەكانتان ،وێنەی تاڵەبانی و بارزانی هێشتا لە ژوورەكەی نێچیروان بارزانییە ،وێنەكەی بارزانی و تاڵەبانی و مەال مستەفای بارزانی هێشتا لە ژوورەك��ەی سەرۆكی پارلەمانە ،بۆ ئەم هەواڵە بە ناراستی دەگوازنەوە؟ زۆر ئاساییە من كورسیەكەی خۆم لەوێ دەبەمە ئەوێ بەجۆرێكی تر دادەنێم خۆ ئایەتی قورئان دەستی لێنەدراوە و كەعبەش كەچ نەبووە .ئەم وێنانە لە هەمان ژوورن هەمان رێزیان لێدەگیرێ ،ئەم بۆچوونە بۆچوونێكی هەڵەیە ،رۆژنامەكان دەیانەوێ بەو مەسەلەیە نارێكی دروست بكەن. پ :كەیسەكەی قایمقامی كۆچ كردووی سلێمانی ڕای گشتی جواڵند. ڕای جەنابتان چییە؟ و :پەیوەندی بە یاساوە هەیە ،دادوەر و لێژنەی تایبەتی هەیە لێی دەكۆڵێتەوە ،تا بڕیاری دادگا دەرنەچێت ،قسەی لێناكەم .دادگا سەربەخۆیە ،كەسەربەخۆیە من حەقم چیە ،دادگا هەر بریارێكی دا یان رێزی لێدەگرێت یان داوای تەمیزی دەكەنەوە ،دەبێت رێزی لێبگیرێتەوە. شتێكە ڕوویداوە جێگای داخە ،جێگای لێكۆڵینەوەیە ،پێویستە دادوەر لێی بكۆڵێتەوە .ئەگەرنا مەسەلەیەكە هەموومانی تەزاند.
6
ژماره 153
www.lawanikurdistan.org
2012/04/24
راپۆرتێك لەسەر كاندیدەكان بۆ پۆستی ئەمینداری یەكگرتوو
ملمالنێی توند دەكەوێتە نێوان دكتۆر محەمەد ئەحمەد و هادی عەلی؟ راپۆرت :پرس یەكگرتووی ئیسالمی لەسەروبەندی بەستنی كۆنگرەی شەشەمی خۆیدایە، دوای راگەیاندنەكەی سەاڵحەدین بەهائەدین ئەمینداری ئێستای یەكگرتوو، لەهەمبەر خۆ نەپااڵوتنەوەی بۆ پۆستی ئەمینداریەتی ،قسەوباسێكی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا ،بەشێك لە چاودێران پێیان وابوو ئەمە مۆدێلێكی سیاسەتكردنی نوێیە ،بەاڵم بەپێی ئەو زانیارییانەی كە بەدەستكەوتون ناوبراو بەو مەرجە رازیبووە كە دەستبەرداری پۆستی ئەمینداریەتی بهێنێت ،هادی عەلی كە بەڕكابەری ئەو ناسراوە خۆی نەپاڵێوێت ،ئەگەریش خۆی پااڵوت نابێت ببێتە ئەمیندار .بەشێك لە چاودێران پێیان وایە باڵی موحافەزەكارین كە سەاڵحەدین بەهائەدین سەرپەرشتی دەكات ئەوان پۆستی ئەمینداریەتی وەردەگرنەوە ،واش چ��اوەڕوان دەكرێت كە ملمالنێیەكی بەهێز بكەوێتە نێوان هادی عەلی و دكتۆر محەمەد ئەحمەدی سەرۆكی ئەنجومەنی گشتی شوڕا .لەم راپۆرتەی «پرس»دا ،تەواوی وردەكارییەكان لەسەر پۆستی ئەمینداریەتی و وازهێنانی سەاڵحەدین و باڵە بەهێزەكانی ناو یەكگرتوو و پشتگیریكردنی سەاڵحەدین و كاری دوای وازهێنانی سەاڵحەدین ،بخوێننەوە. بڕیاری خۆ نەپااڵوتنی سەاڵحەدین بەهائەدین لە ئێستاكەدا كە سەالحەدین بەهائەدین بڕیاری داوە خۆی كاندید نەكات بۆ پۆستی ئەمیندارێتی ،ئێستا قسەوباسێكی زۆری لەسەر دەكرێت ،كە ئایا بۆچی سەاڵحەدین دوای هەژدە ساڵ واز لە ئەمینداریەتی دینێت و بڕیار دەدات خۆی نەپاڵێوێت؟ دەوترێت لە ژێر فشاری ئیخوان موسلیمنەوە ئەو بڕیارەی داوە .لەالیەكی تریشەوە باس لەوەشدەكرێت كە بەهۆی دەنگی ناڕەزایی گەنجانی ناویەكگرتووەوە ئەو بڕیارەی داوە .ئومێد قەرەداغی شارەزا لە ئیسالمی سیاسی لەم بارەوە دەڵێت «هەر حزبێكی ئیخوانی دانانی ئەمیندارەكەی بەبێ ئاگاداری و رەزامەندی خۆیان بەڕێوە نەچووە ،پێموایە ئەو كەسەی دەبێت بە ئەمینداری یەكگرتوو بەشێوەیەك لە شێوەكان دەبێت رەزامەندی ئیخوانی نێودەوڵەتی بەدەستبهێنێت ،ئەگەریش نا تاڕادەیەك زەحمەت دەبێت». كۆنگرەی شەش و گۆڕانكارییەكان؟ كۆنگرەی شەشەمی یەكگرتوو پێدەچێت كۆنگرەیەكی ئاسایی نەبێت، دوای ئەوەی سەاڵحەدین بەهائەدین بڕیاریدا خۆی نەپاڵێوێت ،ملمالنێیەكان دەستی پێكردووە و هەر لە ئێستاشەوە پێشبینی دەكرێت چەند كەسێكی بااڵی یەكگرتوو لە بێ ئومێدیان بەرامبەر گەیشتن بە پۆستی ئەمینداریەتی دەست لە یەكگرتوودا بكێشنەوە ،چونكە ئەمینداری ئێستای یەكگرتوو لە ماوەی هەژدە ساڵ كاركردنی ،كاری بۆ ئەو رۆژەش كردووە كە رۆژێك دوای خۆی یەكێكی تر لە شوێنی خۆی دابنێت .هەروەها جیاواز لە كۆنگرەی چوار و پێنچدا ئەمیندار دوو جێگری دەبێت ،هەرئەوەش ئەم پرسیارە بە دوای خۆیدا دێنێت كە ئایا ئەمیندار بۆچی رازیبووە بەوەی دوای خۆی دوو جێگردابنێت؟ ئایا دەیەوێت لە رێگەی ئەو دوو كەسەوە باڵەكەی خۆی هەر بە بەهێزی بمێنێتەوە؟ بە بڕوای بەشێك لە چاودێران كۆنگرەی شەشی یەكگرتوو هیچ گۆرانكارییەكی ئەوتۆ لە نێو هەیكەلی یەكگرتوودا دروست ناكات ،چونكە هەر كەسێكیان ببنە ئەمیندار ،یەكگرتوو هەر یەكگرتووەكەی جاران دەبێت. ئایا پۆستی ئەمینداری بۆ موحافیزكارەكانە یاخود ریفۆرمخوازەكان؟ باڵی موحافیزكارەكان ،بە باڵێكی بەهێزی ناو یەكگرتوو دادەنرێت ،لەالیەن خودی سەاڵحەدین بەهائەدینەوە سەرپەرشتی دەكرێت ،كە پێكهاتوون لە عومەر عەبدولعەزیز و دكتۆر محمەد ئەحمەد و محەمەد رەئوف و محەمەد فەرەج ،بەاڵم هەرچی باڵی ریفۆرمخوازەكانە پێكهاتوون لە هادی عەلی كە بەركابەری سەاڵحەدین بەهائەدین ناسراوە ،مەولود باوەموراد ،ئەبوبەكر كاروانی ،لە ئێستاشدا هەوڵەكانی ئەمیندار بۆ ئەوەیە كە هادی عەلی دەرنەچێت ،چونكە هەروەك زانراوە هادی عەلی لە ژێر فشاری ناوبراوەوە دەستی لە پۆستەكەی كێشاوەتەوە .بەپێی زانیارییەكان لە باڵی موحافیزین دكتۆر محەمەد ئەحمەد خۆی دەپاڵێوێت و لە باڵی ریفۆرمەكانیش هەر یەكە لە هادی عەلی و مەولود باوەرموراد بەشێوەیەكی ڕاستەوخۆ رایانگەیاندووە كە خۆیان بۆ پۆستی ئەمیندارەتی هەڵدەبژێرن .پرسیارەكە لێرە ئەوەیە ئایا كام باڵ دەتوانێت پۆستی ئەمینداریەتی مسۆگەر بكات؟ بەبۆچونی شاخەوان برایمی رۆژنامەنوس ،باڵەكەی سەاڵحەدین بەهائەدین لە كۆنگرەدا دەردەچنەوە ،چونكە هەروەك خۆی باسی لێوە دەكات ،مامۆستا سەاڵحەدین
لە ساڵی 1994ەوە ئیش بۆ بەهێزكردنی پێگەی خۆی دەكات ،بۆیە ناتوانێت ئەو پۆستە بدات بە كەسێكی تر كە ركابەری ئەو بووبێت. شاخەوان برایم وتیشی «بەهائەدین دەیەوێت لەدوای خۆیدا كەسێك بەجێبهێڵێت كە دووبارە حیزب بە فۆڕمێكی تر بخاتەوە خزمەتی سەالحەدین بەهائەدینەوە ،كە لەئێستاكەدا ئەو كەسە وەك زانراوە محەمەد ئەحمەد بە بەهێزترین مونافەسی هادی عەلی هەژمار دەكرێت». مەولود باوەر موڕاد ئەندامی مەكتەبی سیاسی ،كە یەكێكە لە كاندیدە بەهێزەكانی باڵی ریفۆرم دوای هادی عەلی ،ئەگەرچی بۆ پرس باسی ئەوە دەكات كە هێشتا خۆی یەكالیی نەكردۆتەوە كە ئایا خۆی دەپاڵێوێت یاخود دەكشێتەوە ،بەاڵم بە لێدوانەكەی ئەودا وادەردەكەوێت كە بەشێوەیەكی فەرمی نایەوێت لە ئێستاوە بڵێت خۆم هەڵدەبژێرم ،دەشڵێت «مافی خۆ پااڵوتنم هەیە ،تەمەناش دەكەم لە كۆنگرەش ئەو متمانەیە هەبێت». دكتۆر محەمەد ئەحمەد كە بە بەهێزترین كاندیدی نێو باڵی موحافیزین دادەنرێت بۆ پرس وتی «تائێستا خۆم یەكالیی نەكردۆتەوە كە ئایا خۆم كاندید دەكەم یاخود نا» .هەروەها هەرچی هادی عەلییە پاش ئەوەی لە ژێر فشاری سەاڵحەدین بەهائەدین لە پۆستی بەرپرسی مەكتەبی سیاسی دەستی لەكاركێشایەوە ،ئامادەنییە بەهیچ شێویەك بۆ راگەیاندنەكان لەسەر كۆنگرەی شەش قسەبكات .هاوكات شاخەوان برایم رۆژنامەنوس لەم بارەیەوە دەڵێت «هادی عەلی ناتوانێت ئەو پۆستە بەدەست بهێنێت ،ئەمەش بەو دەلیلەی كە دەمێكە ملمالنێیەكی توند لەنێوان سەالحەدین بەهائەدین و هادی عەلی لە ئارادایەو نەیتوانیوە جێگە بە ئەمینداری یەكگرتوو لەق بكات ،بەڵكو ملمالنێكان زۆر جار بە زیانی خودی هادی عەلی كەوتۆتەوە». ئومێد قەرەداغی چاودێری سیاسی ،پێیوایە باڵی موحافیزن بەهێزترینن بۆ وەرگرتنی ئەمیندار ،لەكاتێكیشدا رەنگە كەسێك دەربچێت ناچاربێت سازش لەگەڵ ئەوان بكات و پڕەنسیب و موبادیرەكانی ئەوان بۆ سیاسەت كردن قبوڵ بكات». سەاڵحەدین بەهائەدین پشتگیری كێ دەكات؟ تاوەكو ئێستا بەشێوەیەكی فەرمی هیچ قسە و باسێك لەسەر ئەوە نەكراوە ،ئاخۆ سەاڵحەدین بەهائەدین پشتگیری و پشتیوانی كێ دەكات بۆ ئ��ەوەی ببێت بە ئەمیندار ،ب��ەاڵم بەپێی ئەو زانیارییانە بێت كە بەدەستكەوتون ،ناوبراو دەیەوێت هەر یەك لە عومەر عەبدولعەزیزی ئامۆزای و دكتۆر محەمەد ئەحمەد لە دوای خۆی پۆستی ئەمینداری وەربگرن ،بەاڵم دەنگۆی پاڵپشتیكردنی عومەر عەبدولعەزیز زیاترە ،چونكە ئامۆزایەتی و سەر بە باڵی هەورامیەكانە و لەالیەكی تریشەوە ناوبراو پێگەیەكی باشی لە ناو یەكگرتوودا هەیە بە بەراورد لەگەڵ دكتۆر محەمەد ئەحمەد .نابێت ئەوەش لە یاد بكەین كە مامۆستا سەاڵحەدین لە ناو یەكگرتوودا پشتگیری لە هەر كەسێك كردبێت بۆ وەرگرتنی پۆست سەركەوتنی بەدەستهێناوە، بۆیە ئەگەری دەرچوونی ئامۆزاكەی زۆرە ،پاڵپشتی كردنی ئەوانیش لەالیەن ناوبراوەوە ،زیاتر الوازكردنی هادی عەلی بەرپرسی پێشووی مەكتەبی سیاسیە بۆ ئەوەی دەرنەچێت .چونكە دەوترێت پێش ئەوەی بڕیاری خۆ نەپااڵوتنی بدات لەگەڵ سەركردایەتی كۆبۆتەوە بەو مەرجە رازیبووە خۆی نەپاڵێوێتەوە كە هادی عەلی شوێنی نەگرێتەوە .مەولود باوە موڕاد ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكگرتوو پێیوانیە كە ئەمینداری ئێستا الیەنگر و پشتگیری هیچ كەسێك بكات ،چونكە دەڵێت «مامۆستا تائێستا راینەگەیاندووە كە كێی پێباشە ببێت بە ئەمیندار ،رۆژانە لە مەكتەبی سیاسیم تائێستاش شتی وەهام نەبیستووە ،ئەگەر واش بێت بە گران لەسەری دەوەستێت». دكتۆر محەمەد ئەحمەدیش دەڵێت «تائێستا مامۆستا الیەنگری هیچ كەسێكی نەكردووە ،چونكە بۆ ئەو هەموومان وەك یەكین» .ئومێد قەرەداغیش پێیوایە بەهۆی ئەو راب��ردووەی كە هەیەتی مامۆستا لە ناو یەكگرتوودا ،كۆمەك و الیەنگری باڵەكەی خۆی دەك��ات كە بە باڵی موحافیزكارین ناسراوە». بەاڵم پرسیارێكی گرنگ دێتە پێشەوە ،ئەویش لە ئەگەری دەرنەچونی باڵەكەی مامۆستا سەاڵحەدین ئاخۆ دەبێت یەكگرتوو چی بەسەربێت ،یاخود دەبێت هەر بە یەكگرتووی بمێنێتەوە؟ قەرەداغی پارچەبوونی یەكگرتوو بەشێكی مەحاڵ دەزانێت ،چونكە هەروەك خۆی دەڵێت «كادیرەكانی یەكگرتوو سەرەڕای خیالفی فیكری و بەرژەوەندی و كۆمەڵێك بیروبۆچونی جیاواز و سیاسەتكردنی جیاواز ،لەسەر ئەوە كۆكن كە لەناو یەكگرتوودا بمێننەوە ،بۆیە لەو بڕوایەدا نیم كە ئایندەی یەكگرتوو لەم حاڵەتەدا بەرەو
ئومێد عەلی چاودێری سیاسی: دەرچونی باڵەكەی سەاڵحەدین یاخود هادی عەلی هیچ لە یەكگرتوو ناگۆڕێت و هەر یەكگرتووەكەی جاران دەبێت ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی یەكگرتوو :تائێستا مامۆستا پشتگیری هیچ كەسێكی نەكردووە پارچەبون هەنگاوبكێشێت». پاش كۆنگرە سەاڵحەدین بەهائەدین چی پۆستێكی دەبێت؟ ئەگەرچی تەمەنی سەاڵحەدین بەهائەدین لە پۆستی ئەمنیداری مانگێكی ماوە ،بۆیە لە ئێستا زۆرترین قسەوباس لەسەر ئەوە دەكرێت كە ئایا دوای كۆنگرە سەاڵحەدین بەهائەدین چی دەكات و ئایا لە ناو هەیكەلی حزبدا چ پۆستێكی دەبێت؟ بەپێی ئەو زانیارییانەی بە دەست پرس كەوتون سەاڵحەدین بەهائەدین دوای كۆنگرە ،وەك ئەندامێكی یەكگرتوو دەمێنێتەوە، بەاڵم ئەركی حزبی جێبەجێ ناكات .هەروەها بەرپرسانی یەكگرتوو باسیان لەوەشكردووە كە ناوبراو دوای هەژدە ساڵ ئەمینداریەتی دەوێت بۆ خۆی بژیت و خەریكی بەشێك لەو نوسینانەی بێت كە بە نیازە چاپی بكات. لەسەر زاری چەند بەرپرسێكی بااڵی یەكگرتووە رایانگەیاندووە كە مامۆستا سەاڵحەدین وتویەتی چاوم لە حزب دەبێت و ئەوەی پێمبكرێت و لە توانای مندا بێت دەیكەم .مەولود باوەموڕاد دەڵێت «ئەمینداری ئێستا دوای وازهێنانی لە چوار چێوەی رەسمی كاری حزبایەتی هیچ شتێك ناكات» .بەاڵم ئەوەشی وت «كەسێك ئەوەندە ساڵە خزمەتی كردبێ و ئێستاش بە ئیرادەی خۆی واز لە پۆستەكە بهێنێت ناكرێت ئیهمال بكرێت و راوبۆچونەكانی وەردەگیرێت» .ئومێد قەرەداغییش لەم بارەیەوە دەڵێ «زانیارییم نیە، لەسەر ئەوەی پاش كۆنگرە مامۆستا چیدەكات ،بەاڵم هەندێك سەرچاوەی هەواڵ دەڵێن ،وەك مەرجەع دەمێنێتەوە ،بەاڵم نازانرێت ئەو مەرجەعەی مەبەستیانە چ رۆڵ و سەاڵحیەتێكی دەبێت».
پرۆفایل: سەاڵحەدین بەهائەدین لە ساڵی 1950لە شارۆچكەی تەوێڵە لە دایكبووە. لە ساڵی 1965پەیوەندی بە كۆمەڵەی برایانی ئیسالمیەوە كردووە. لە ساڵی 1968بۆ 1969خانەی مامۆستایانی تەواو كردووە. لە ساڵی 1994دا یەكگرتووی ئیسالمی راگەیاندووە. لە دوای بەستنی پێنج كۆنگرە ،هەر خۆی ئەمینداربووە ،كە هەژدە ساڵی خایاندووە. بڕیاریداوە خۆی نەپاڵێوێت لە كۆنگرەی شەشدا. ماوەی دە ساڵ لە واڵتی ئێران و توركیا ژیاوە.
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 153
2012/04/24
7
مەروان گەاڵڵی ،بەرپرسی مەڵبەندی سێی هەولێری كۆمەڵی ئیسالمی:
نابێ تەمەننا بكەین كە دەسەاڵت شكست بێنێت ،چونكە شكستهێنانی ئەم حكومەت و ئەزموونە ،شكستهێنانی هەموو خەڵكی كوردستانە بە ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵتیشەوە دیمانە :پرس
پ :ساڵێك لەمەوبەر خۆپیشاندانەكانی سلێمانی و دەڤەری گەرمیان كۆتایی پێهێنرا ،ئێستاكە رەوشی كوردستان چۆن دەبینی؟ و :هیچ نەكراوە تا رەوشەكە هێور ببێتەوە .تەنانەت داواكارییەكانی شەقام و بڕیارەكانی پەرلەمان و بڕیارەكەی سەرۆكی هەرێمیش جێبەجێ نەكراوە ،بەتایبەتی دادگایی كردنی ئەوانەی دەستیان هەیە لە كوشتنی هاواڵتیان .ئێستا رەوشەكە بەهەڵواسراوی لەنێوان دەسەاڵت و ئۆپۆزسیۆندا ماوەتەوە. چاوەڕێی كابینەی نوێ دەكەین ،تابزانین ئایا داواكارییەكانی شەقام و ئۆپۆزسیۆن جێبەجێ دەكات یان نا. پ :تۆ پێتوایە كابینەی نوێ جیاواز دەبێت و گۆڕانكاری پێدەكرێ؟ و :هەتا كردار نەبینین ناتوانین حكوم بدەین .چونكە كێشەی ئێمە ئەوەیە كە یاسا سەروەر نییە ،تەنانەت ئیش بەو یاسایە ناكەن كە خۆیان دەریانكردووە .بۆیە لە كوردستان خەڵكانێكی دەس��ەاڵت��دار ل��ەس��ەرووی ی��اس��اوەن ،ه��ەر كاتێك بە فێعلی هەنگاوەكانی چاكسازی و جێبەجێكردنی داواكانی شەقامم بینی ،ئەوكات دەكرێ بڵێین چاكسازی كردووە. پ :پێتوایە كەسایەتی سەرۆكی حكومەت رۆڵ��ی دەبێ لەجێبەجێكردنی یاساكان و پرۆسەی چاكسازی؟ و :راموایە لە كوردستانا كەسایەتییەكان رۆڵی تایبەتی خۆیان هەیە ،لەبەر ئەوەی كوردستان نەبۆتە دەوڵەتی موئەسەساتی .هەڵس و كەوتی و مامەڵەكردنی سیاسیش شتێكی ترە .ئێمە نكۆڵی ناكرێ كە كەسایەتی سەرۆكی حكومەتی كابینەی پێوەندیەكی لەمێژینەمان لەسەردەمی شاخ و شار لەگەڵ كاك نوێ جیاوازی هەیە لەگەڵ سەرۆكی پێشووی حكومەت. نێچیرڤان بارزانیدا هەیە ،بەاڵم ئەم پێوەندییە وابەستە نییە بە پ :جیاوازییەكە لە چیدایە؟ چۆنییەتی مامەڵە كردنی ئێمە لەگەڵ كابینەكەی. خەباتی �ژووی � �ێ � م و كۆمەاڵیەتی و :ل��ە رووی پێگەی پ :ئێستا بارگرژییەك لەنێوان هەرێم و بەغدادا هەیە ،تۆ شۆڕشگێری و مێژووی بنەماڵەیی و ...ئەو خاڵە ئیجابیانەن پێتوایە ئەو بارگرژیانە لەسەر پرسی نەتەوەیین یان حزبی و كە لە سەرۆكی حكومەتی كابینەی نوێدا هەیە .لە سەرۆكی شەخسی؟ پێشووی حكومەتیش خاڵی ئیجابی تر هەن ،لەرووی كرانەوەی و :شەقامی كوردی دابەش بووە بەسەر دوو بەرەدا ،بەرەیەك بە رووی جەماوەر و بڕوانامە و زۆر شتی تر .بەاڵم خەڵكی پێیوایە ئەو شتێكی شەخسییە لەنێوان سەرۆكی هەرێم و كوردستان تەماشای مێژووی خەباتی شۆڕشگێڕی و بڕوانامە مالیكیدا ،بەرەكەی تر پێیوایە ئەوە كێشەیەكی دوور و قوڵە ناكات ،بەڵكو تەماشای كردەوە دەكات .بۆیە ئێمەش تەماشای لەنێوان كورد و عەرەبدا. كردار دەكەین نەك وتار. بەبڕوای من كێشەكە لەوە گەورەترە كە شەخسی بێت ،هەر نەدات؟ نوێ كابینەی پ :بۆ دەنگتان بە كات كێشەی دوو نەتەوە پێوەست بوو بە دوو شەخسەوە ،ئەوە و :گۆڕانكارییەكی ئەوتۆ لەم كابینەیەدا نەكراوە ،هەر كارەساتە. لە سەرەوە هەتا خوارەوە هەمان پێكهاتەی پێشووە ،تەنیا بەبڕوای من كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغدا رەگ و ریشاڵی كاك دكتۆر بەرهەم الچووە و كاك نێچیرڤان بارزانی هاتووە .دەگەڕێتەوە بۆ جێبەجێ نەكردنی دەستوور بەتایبەتی ماددەی ئەمە هۆكارێك بوو كە كۆمەڵی ئیسالمی و الیەنەكانی تری 140كە پەیوەستە بە چارەنووسی ناوچە دابڕێنراوەكانەوە. ئۆپۆزسیۆن دەنگی پێنەدەین و بایكۆتی دانیشتنەكە بكەین. لەگەڵ جێبەجێ نەكردنی ئەو بەڵێنانەی كە بە میللەتی كورد پ :وەكو دەوترێ مامەڵەكردنی كۆمەڵی ئیسالمی لەگەڵ دراوە لەالیەن بەرپرسان و حكومەتی ناوەندییەوە. خودی نێچیرڤان بارزانی و حكومەتەكەی جیاوازترە ،لەگەڵ پ :مادام وایە ،ئەی 8ساڵە بەرپرسان و نوێنەرانی كورد لە كابینەی پێشوو و سەرۆكەكەی؟ بەغدا چی دەكەن؟ و :رەنگە ئۆپۆزسیۆن بوونی ئێمە و یەكگرتوو و بزوتنەوەی و :هەمیشە ئەو رەخنەیە لە بەرپرسان و نوێنەرانی كورد گۆڕان بە یەك نەفەس نەبێت .ئێمە وەك كۆمەڵی ئیسالمی لە بەغدا گیراوە و لە ئەدایان رازی نین ،جا ئایا گوشارێكی هەمیشە وتوومانە :بە باش دەڵێین باش و بە خراپیش دەڵێین نێودەوڵەتییە لەسەر كورد كە بەو شێوەیە لەبەغدا بمێنێتەوە و خ��راپ .ئەگەر دەس��ەاڵت كارێكی باشی ك��رد دەستخۆشی بەشدار بێت لەو حكومەتە؟ یان ئەوەتا ئەجێندای حزبی لەپاڵ لێدەكەین ،نابێ تەمەننا بكەین كە شكست بێنێت ،چونكە ئەو قەزەیەوەیە ،كە بەرژەوەندی حزبی لەبەر چاوبگرێت نەك شكستهێنانی ئەم حكومەت و ئەزموونە ،شكستهێنانی هەموو بەرژوەندی گشتی میللەت. خەڵكی كوردستانە بە ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵتیشەوە. بەاڵم ئەوەی تێبینی دەكرێت زیاتر كوتلەی كوردی لەبەغدا پێوەندی شەخسی و هاوڕێتی و خۆشەویستی شتێكە و تەماشای بەرژەوەندی تەسكی حزبی و شەخسی خۆیان دەكەن،
مەبەستیان دەستكەوتە ماددی و شەخسییانەكەیە نەك شەڕ لەسەر ماددەی 140بكەن. پ :بۆچوونی ئێوە لەبارەی سەردانەکەی سەرۆکی هەرێم بۆ ئەمریکا چییە؟ و :دەخوازین ئەم جۆرە سەردانانە كوردستان بەرەو قۆناغێكی تر بەرێت .هیوادارم لەو ماوەیەی كە كاك مەسعود سەرۆكی هەرێمە ،بتوانێت ئەو بڕیارە بوێرانەیە بدات بۆ بەدەوڵەتبوونی كوردستان .ئەوكات جیهان دەمانبینێ كە چۆن بە شێوەیەكی مەدەنیانە هەڵس و كەوت و مامەڵە لەگەڵ دەوڵەتانی هاوسێمان و جیهان دەكەین. پ :عەلی باپیر ،ئەمیر كۆمەڵی ئیسالمی رایگەیاند كە چەژنی نەورۆز حەرام نییە ،بەاڵم لەالیەن مەكتەبی زانایانی ئیسالمی كۆمەڵەوە رخنەی لێگیراو وەاڵمدرایەوە .گوایە ئەمە ناكۆكی خستۆتە ناو كۆمەڵەوە و بۆتە كێشە؟ و :مەسەلەی راجیایی سروشتییە و حزبەكە بەرەو پێشدەبات، مامۆستا عەلی باپیریش ئامادە نییە سەرۆكایەتی حزبێك بكات كە خاوەن را نەبێت. مامۆستا وەكو ئەمیری كۆمەڵ ئەو فتوایە نەداوە ،ئەگەر وابا دەبوایە هەموومان پێیوەی پابەند بین ،بەڵكو وەكو زانایەك رای دەربڕیوە ،مەكتەبی زانایان و هەندێك ئەندامی تریشمان رای خۆیان دەربڕیوە ،ئەمە نیشانەی زیندوێتی كۆمەڵی ئیسالمییە. پ :تۆ راجیایی بە سروشتی دەزانی ،بەاڵم دەوترێ سەلیم كۆیی بەرپرسی پێشووی مەڵبەند لەسەر راجیایی لەپۆستەكەی دوور خراوەتەوە؟ و :نەخێر وانییە .هەر ئۆرگانێكی حزبی ناوەناوە گۆڕانكاری دەكات ،حزب پێی باش بووە ئەو گۆڕانكارییە بكات ،لەوانەشە نەمان پێكابێت كە كاك سەلیمان لە پۆستی مەڵبەند البردووە، لەوانەشە ئامانجەكەمان پێكابێت.
8
ژماره 153
www.lawanikurdistan.org
2012/04/24
سەرۆكی هەرێم:
ئەمجارەیان گەر خوێنی كورد برژێت دەبێت بۆ سەربەخۆی كوردستان بێت ،نەك فیدراڵی و كێشەكانی دیكە
دیمانە :پرس
20012 /4 /22لە ی��ادی 114ساڵەی رۆژنامەگەری ك��وردی و بۆ رون��ك��ردن��ەوەی ئامانجی سەردانەكانی بۆ ئەمریكاو ئەوروپا ،پێشهاتەكانی ئەم دواییەی نێوان بەغدا و هەرێم سەرۆكی هەرێم لەگەڵ سەرنووسەر و بەرێوەبەرانی دەزگاكانی راگەیاندن كۆبۆووە ،كە تێیدا زۆربەی نوێنەری رۆژنامە ئەهلی و حزبیەكان و كەناڵەكانی راگەیاندن بە بینراو و بیسراو ئادەبوون. سەرەتا سەرۆكی هەرێم تیشكی خستە سەر ئاكامەكانی سەردانەكەی بۆ ئەوروپا بەگشتی و ئەمریكا بە تایبەتی، گوتی» بەرپرسانی بااڵی ئەمریكا ئامادەیی تەواوی خۆیان بۆ گەلی كورد دەربڕی لە رێگای پاڵپشتی كردنی دەستوری عیراق و پەیوەست بوون بە بنەماكانی ،رونیشكردەوە كە ئەمریكا لەگەڵ یەك پارچەیی خاكی عیراق دایە ،دەربارەی گرێبەستیە نەوتیەكانی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و كێشەكانی بەغدا لەو روەوە ،سەرۆكی هەرێم رایگەیاند ،ئێمە پێمان وایە بۆ ئەوەی ئەمریكا پابەندی چاودێری كردن و پاراستنی ئەمنیەتی هەرێمی كوردستان بێت ،پێویستە لە جیاتی بوونی بنكەی سەربازیان لە ناوچەكە ،بەرژەوەندی ئابووریان هەبێت ،بۆیە كاتێك كۆمپانیای ئیكسۆن مۆبیل هاتنە كوردستان ،من نامەیەكم بۆ مالیكی نووسیی دەربارەی ئەوەی كە ئێمە پێمان باشە ئەو كۆمپانیایە لە كوردستان دەست بەكاربێت ،بەوەش لە زۆر روەوە قازانح دەكەین ،مالیكی وەاڵمی دایەوە گوتی شتێكی باشە ،دیسان ئەو كاتەی كە كۆمپانیاكە هاتن دەست بەكاربن ،نامەیەكی دیكەم بۆی نارد هیچ الری نەبوو ،ئیتر نازانم دواییی ئەو شتانە لەچی پەیدابوون. دەرب���ارەی كەسیەتی ن��وری مالیكی سەرۆكی هەرێم ئاماژەی بەوەكرد ،كە وەكو شەخس هیچ كێشەی لەگەڵ مالیكی نییە ،بەڵكو كێشەی لەگەڵ شێوازی بیركردنەوەی
ناوبراو هەیە ،زیاتر گوتی» لە كۆبوونەوەیەكی سەركردە سەر بازیەكان لەگەڵ مالیكدا باس لە كێشەكانی هەرێم و بەغدا كراوە ،پێشنیار بۆ مالیكی كراوە كە بڕیار بدات تاكو هێرش بكەنە سەر كوردستان ،مالیكی وەاڵمی داونەتەوە كە پەلە نەكەن تاكو فرۆكەی ئێف شازدە دەكڕین ،هاوكات گوتی مالیكی ئێستا سەرۆكی هێزە چەكدارەكانە و منیش مەترسی گەرانەوەی عێرقم بۆ سەردەمی دیكتاتۆری هەیە، ئەوەشم راشكاوانە بە ئەمریكا راگەیاندەوە. سەرۆكی هەرێم گوتی من گلەیی ئەوەندە لە مالیكی ناكەم ،بەڵكو زیاتر رووی گلەیم لە پەرلەمانی عیراقیە كە چۆن رێگایان داوە ناوبراو ئەو هەموو دەسەاڵتەی هەبێ، بۆیە گوتی من بە ئەمریكام گوتوە ،نابێ تا مالیكی سەرۆك وەزی��ران بێت فرۆكەی ئێف شازدە بە عیراق بفرۆشرێت، سەرۆكی هەرێمی زیاتر گوتی» خۆ تەیاری ئێف شازدە لە تەیارەكانی جۆری مێك و سیخۆی روسی كاریگەر ترنین، سەدام 7000هەزار دەبابەی هەبوو ،ئێستا مالیكی بیست دەبابەی هەیە ،كاتی خۆشی لەسەر كێشەكانی ئەم دواییەی خانەقین و جەلەوال بریاری دابوو كەتیبەی دەبابات بۆ ئەو شوێنانە جوڵەی پێ بكرێت. دەربارەی حوسێن شەهرستانیش سەرۆكی هەرێم ئاماژەی دا،ك��ە شەهرستانی پێشنیاركردووە بودجەیەك تەرخان بكرێت بۆ لێدانی هەرێمی كوردستان ،بۆیە سەرۆكی هەرێم مەترسی خۆی لەو روەشەوە نەشاردەوە و ئاماژەی بەوە كرد كە ئایندەی عێراق رۆشن نییە. لە بارەی جیاوازی هەڵوێستی سەرۆكی هەرێم و سەرۆك كۆماری عێرق لەسەر كێشەكانی ئەم دواییەی نێوان بەغدا و هەرێم ،سەرۆكی هەرێم رونیكردەوە كە راستە مام جەالل بەهۆی ئەو پۆستەی كە هەیەتی دەبێت رەچاوی ئەو رەوشە بكات ،بەاڵم دڵنیاتان دەكەینەوە كە ئێمە ،واتا مام جەالل و سەرۆكی هەرێم لەسەر پرسەكانی تایبەت بە كوردستان یەك هەڵوێستمان هەیە ،لە كۆتایشدا سەرۆكی هەرێم گوتی
سەرۆكی هەرێم» لە كۆبوونەوەیەكی مالیكی لەگەڵ سەركردە سەربازیەكان، پێشنیاری بۆ دەكەن هێرش بكەنە سەركوردستان ،مالیكی پێیان دەڵێ پەلە مەكەن تا فرۆكەی F16دەكڕین ئەمجارەیان گەر خوێنی كورد برژێت دەبێت بۆ سەربەخۆی كوردستان بێت ،نەك فیدراڵی و كێشەكانی دیكە. جێی باسە بەم دواییانە پاش هەڵوێستەكانی نوری مالیكی و حسێن شەهرستانی دەرب��ارەی گرێبەستیە نەوتیەكانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ كۆمپانیای ئیكسۆن مۆبیلو و لێدوانەكانی سەرۆكی هەرێم دەربارەی نوری مالیكی كە بە كەسێكی توند رەو و تاك رەو وەسیفكرد ،پەیوەندیەكانی نێوان بەغدا و هەرێم ب��ەرەو ئاستێكی ترسناك چون و لێدوانی ئاگرینی لێكەوتەوە ،یەكسەر پاش ئەو رەوشەش سەرۆكی هەرێم گەشتێكی بۆ ئەمریكا بەتایبەتی و واڵتانی ئەوروپا دەسپێكرد و لەو ێشدا لە دیدارە رۆژنامەنووسیەكان دیسانەوە مالیكی بەوە تۆمەتباركرد كە عیراق بەروە و دیكتاتۆری و تاك رەوی دەبات و مەترسی لەسەر ئایندەی ئەو واڵتە هەیە. هەر لە دانیشتنەكەدا رۆژنامەنووسان چەندین سەرنج و راو پێشنیار و پرسیاریان راشكاوانە ئاراستەی سەرۆكی هەرێم كرد و بەشێكی دانیشتنەكەش تایبەت بوو بە رەوشی ناوخۆی هەرێمی كوردستان و كێشەكانی دوو ئیدارەیی و چاكسازیەكانی بواری گەندەڵی و پەیوەندیەكانی نێوان ئۆپۆ زسیۆن و دەسەاڵت.
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 153
2012/04/24
9
مالكی بۆ سێیەم جار دشێت ببیتە سەروك وەزیر عادل بەرواری :پارتی و یەكێتی ل بەغدا ئێك هەلویست نینن دیمانە :بیالل ئەحمەد
عادل ب��ەرواری شیرەتكارێ كار الدایێ مالكی بۆ پرس دبێژیت هەلویستێ هەڤالبەندا كوردستانی ل بەغدا الواز بویە و سستی كەفتیی ،مالكی ژی ب كەسەكێ سەركەفتی دزانیت و چەندین نهێنیێن مالكی ئاشكرا دكەت. عادل ب��ەرواری دبێژیت جهێ داخێ یە د خوال نوو دا هەڤالبەندا كوردستانی وەكو خوال بەری یا ئێكگرتی نینە و ل گورەی گوتنا پەرلەمانتارێن وان سستی دڤێ خولێ دا هەیە ،گوران و ئێكگرتوو خۆی جوداكریە. پارتی نها سیه ئەندام پەرلەمان ل بەغدا هەنە سەروكێ كوتال پارتی كو محسن سەعدونە گەلەك برادەرێن پارتی گوهداریا وی ناكەن و رێنمایان ژ وی وەرناگرن ئەڤجا ژ خۆ ناگرن یان هندێ ژێ چێ دكەن! ژبەركو پلەیا پارتایەتیا محسن سەعدون ژ پلەیا هندەك پەرلەمانتاران كێمترە یان هندەكان دڤێت پتر بناڤ و دەنگ بن و شیانێن خۆ پتر دیاربكەت هندەكان ژی پەیوەندیەكا راستەوخۆ دگەل سەركردەیێن پارتی یان دەزگەهێن ئێمناهیێ هەنە بێ بزڤرنە سەعدونی پرسێ پێ ناكەن ڤێ چەندێ گرفت دروست كرینە. ئێكەتی 13پەرلەمانتار هەنە ل بەغدا ،ڤێ داویێ ژبەركو كێشەیا بەغدا و هەولێرێ ،بارزانی و پارتی الیەن بوینە لەو پەرلەمانتارێن ئێكەتیێ یان بێ دەنگن یان خۆ پاریزن یان پشت گوه دئێخن و بێ هەلویست د مینن ل هەمبەر پرسێن هەرێمێ ل بەغدا .بەری نوكە وەسا نەبوو ،دگەل مەشهەدانی فواد مەعسوم بەری پارتیان هەلویست وەرگرت و ب توندی بەرسڤ دا لێ نها وەسا نەمایە. الوازیا دناڤبەرا هەڤالبەندا كوردستانی (جورئەت) دایە مالكی بڤی شێوەی سەردەریێ دگەل كوردان بكەت گەلەك سەركردەیێن دەولەتا یاسایێ ڤێ داویێ ب ئاشكرایی دبێژن كێشەیا مە دگەل بارزانی و دار دەستێن وی نەك دگەل هەڤپەیمانیا كوردستانیە. من حەفت ساالن دگەل مالكی كاركریە و ئەز باش دنیاسم « هوستایەكێ هوستایە ژ بۆ ژێكڤەكرنا كوتلەیان و چێكرنا ناكوكیان» و ئەندامێن چاالكێن كوتلەیان دكریت ب پارە یان پلەیێن تایبەت یان ب هزر و (وەتەنیاتێن) خۆ» لدور كا شیایە چ كوردەكی بكریت بەرواری گوت « ئەڤ ئاخفتنە گەلەك یا مەزنە من نەزانیە چ كوردەك كربیت! لێ یێ شیایی ڤێ الوازیێ دروست بكەت و بەردەوام یێ لڤی (وەتەری) ددەت ئەز زێدەتر نا ئاخڤم ژبەركو من دڤێت سەد ژ سەد ئەز یێ پشت راست بم ژ تشتێ ئەز بێژم» پرس :واتە مالكی شیایە كوردان الواز بكەت؟ یان یێ شیایی یان پێدڤیە الیەنێ نە پارتی ب ئاشكرا بێژیت هەڤپەیمانیا كوردستانی ئەم دگەل داینە و بەرسڤا مالكی بدەن ئانكو هەلویستێ وان ئێك بیت ،لێ سێ هەیڤە كەسێ وە نەگوتیە . ب��ەرواری چەند پوستەیەكێن كورد ژێ هاتنە دویركرن دیاردكەت و دبێژیت گەلەك كوردێن دی دێ هێنە الدان و عەرەب دێ ل شوونا وان هێنەدانان. ناڤبری دبێژیت :بروسك ن��وری شاویس ژ ئەمیندارێ گشتیێ وەزارەتا بەرەڤانیێ الدایە هەر ژ ساال 2005و سێ (قائد فرقە) كورد بون دوو یێن گوهرین و ب تنێ كوردەكێ مایی ژ ( 15قائد فرقەیان) ،وەزارەتا دەولەتێ بۆ كاروبارێن ئێمناهیێ بەهرا كوردان بویە و هەر ل دەست پێكی نەدایە كوردان و كوردان ژی رێ نەدایە یاسا ڤێ وەزارەتێ بهێـتە پەسەند كرن ل پەرلەمانی لێ مالكی ب فەرمی ئەڤ وەزارەتە
دانایە و ب رێڤە دبەت و پێگیر نەبویە ب وێ رێكەفتنێ كو بەشەك ژێ بۆ كوردان بیت ژ 3 هزار فەرمانبەران 10ژێ كورد نینن! جهاز مخابرات ئەمریكیان دگەل كوردان دانا و ل دەستپێكێ %70كوردبون .د رێكەفتنا دوو قولیا دگەل دەعودا هەردووال رێكەفت بون ب تنێ ئەندامێن كورد و حزبا دعوە د مخابراتێ دا بهێنە وەرگرتن مە وەنەكر چ الیەنەكێ ژبلی كورد و حزبا دعوە بهێنە دناڤ جهاز مخابرات دا پتریا پوستێن گرنگ تێدا كورد بوون لێ ڤێ داویێ گوهرینە و نوكە یێن دعوە ل جهێ وان داناینە و كورد كرینە شیرەتكار ،سەروكێ دەزگەهی بۆ كوردانە و هەمی الیەك رازینە ل سەر فەیسەل روستینكی لێ مالكی ب فەرمی نەدانایە و مالكی بخۆ سەرپەرشتیا وی دكەت. عەلی بەرواری لیوا بوو ژ هەوالگیریێ كریە شیرەتكار تومەتبار دكر كو كورد نینە هندەك جاران ب بەعسی تومەتبار دكر نها قاسم عەتا پەیڤدارێ ئوپەراسیونێن بەغدا ل جهێ وی دانایە. فازل بەرواری ژی ژ پوستێ وی الدایە كو ب دانپێدانێن ئەمریكیان باشترین لیوا بوویە ل عیراقێ . د سیستەمێ دیموكراتی دا وەزیرێ بەرەڤانیێ ب تنێ پروتوكولیە و سەروك ئەركان هەمی دەستهەالت هەنە لێ نها دەستهەالتێن بابكر زێباری هاتینە كێمكرن و ب تنێ ناڤ مایە .هێزا ئاسمانی و دەریایی سەر ب سەروك ئەركانی نەهێالینە و نها سەر ب وی نە . ژ مێژەیە بزاڤان دكەت محەمەد ئیحسانی بگوهریت و ب فەرمی داخواز ژ تالەبانی كر بوو كورد نوونەرێ خۆ بگوهرن ژبەر هەلویستێن وی دژی مالكی و حوكمەتا وی ،مالكی دەستهەالتا الدانا محەمەد ئیحسانی نینن ،نها یێ دژی وی كاردكەت و دڤێت كونترول بكەت لێ بەرواری دیارنەكر كا تالەبانی چ بەرسڤ دایە مالكی .پتر كەسێن دهێنە الدان پارتینە رەنگە ئەڤە ل سەر داخوازا الیەنێن دی نەبن بەلكو ئەو بخۆ ڤی كاری دكەت بۆ نەهێالنا باوەریێ و ژێك ژێك كرنا كوتلەیێن كوردی و الیەنێن كوردی. جهێ داخێ یە بێ دەنگیا الیەنێن دی یێن كوردی هەمبەر داخویانیێن مالكی سیستی و الوازیا كوردان دیاردكەت . مالكی گەلەك بزاڤان یێ دكەت داكو كەسبا سوننەیان بكەت و لەو گونەهبارێن سوننە بەردان داكو جادەیا سوننەی بۆ خۆ رابكێشیت و لیستا عیراقیە الواز بكەت ل سەر كیستێ كوردان. نها ل عیراقێ %90دەستهەالت ددەستێ كورد و شیعەیان دایە و ژوێ رێژێ %70شیعەیان كونترول كریە .لێ نها مالكی دڤێت حوكمەتا هەڤبەشا نیشتیمانی ژناڤ ببەت و حوكمەتەكا پرانیێ پێك بینیت ،ب كریار ئەڤ چەندە یا كری و نها ل ئیراقێ هەڤبەشیا نیشتیمانی نەمایە. مالكی نها یێ ژ الدانا خۆ دترسیت ب تایبەت ژ هەولێن بارزانی و عەالوی لەو یێ هەمی بزاڤان دكەت پەرلەمانتاران ژ خۆ رازی بكەت بۆ حوكمەتەكا پرانیێ بۆ ڤێ چەندێ پەرلەمانتاران ب پارە و پوستەیان سەردا ببەت . دەستهەالتا تەنفیزی ددەستێ كێ دا بیت د هەلبژارتنان دا ئەو دێ دەركەڤیت و ئەز ب��اوەرم %70مالكی دێ یێ سەركەفتی بیت د هەر هەلبژارتنەكا داهاتی دا.
جهێ داخێ یە بێ دەنگیا الیەنێن دی یێن كوردی هەمبەر داخویانیێن مالكی سیستی و الوازیا كوردان دیاردكەت . نها ل عیراقێ %90دەستهەالت ددەستێ كورد و شیعەیان دایە و ژوێ رێژێ %70شیعەیان كونترول كریە .لێ نها مالكی دڤێت حوكمەتا هەڤبەشا نیشتیمانی ژناڤ ببەت بۆ نموونە د كومەال نیشتیمانی دا دعوەیا مالكی 20ئەندام نەبون لێ پشتی چوار ساالن سەروك وەزیر بوی 89كورسی ئینان و عەالوی و هاشمی ژی ب هەمان شێوە و هەمیان ژی خۆ ل بەغدا بەربژێركر. مالكی نیزیكی 700هزار دەنگ ل بەغدا ئینان كو پێشتر نەشیا بوو بینیت ژبەركو دەستهەالت ددەستێ وی دا نەبوو. دێ عیراقی دەنگی دەنە مالكی ژبەركو یێ كاربۆ هندەكان دكەت و ئەگەر ڤان دوو ساالن هەر س��ەروك وەزی��ر بیت جارەك دی ژی دێ بیتە سەروك وەزیر. تا نها پەرلەمانێ عیراقێ ئەو یاسا پەسەند نەكریە كو رێ نادەت كەسەك دوو جاران ببیتە سەروك وەزیر لەو مالكی دشێت جارەك دن ببیتە سەروك وەزیر.
10
ژماره 153
www.lawanikurdistan.org
2012/04/24
هاتنە پێشەوەی رۆڵی (چەك) و پاشەكشەی دادگاكان ،لە كێشە موڵكداریەكان دیمانە :پرس
لەناو هەموو كۆمەڵگاو نەتەوەكانی دنیای رۆژهەاڵت بەبن بەست گەیشتنی كێشە و گرفتە كۆمەاڵیەتیەكان و هەڵبژاردنی شەڕ و یەكدی كوشتن وەك رێگاچارە بۆ بەالدا خستنی ئەو ئاریشانە ،وەكو پەتایەكی ترسناك و كاریگەر بوونی هەبووە، گەرچی یاسا و رێسا ئاسمانی و زەمینیەكان هەمیشە هەوڵێك بوونە بۆ دانانی سنورێك لەبەردەم دەرێكی وادا و بەردەوام كەسانی پسپۆر و شارەزا بە دارشتن و دانانی یاسا گەلی نوێ و تازە و گونجاو لەگەڵ گەشە بەردەوامەكانی ژیان ،كۆڵیان نەداوە و دەوڵەتیش وەكو دامەزراوە و دەزگایەكی یاسادانان و جێ بەجێكردن رۆڵی هەبووە لە پاڵپشتیكردنی داد سەروەری ،بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا نەتوانراوە زاڵبونێكی تەواو بەسەر گرێكوێرە كۆمەاڵیەتیەكا بەدی بهێنرێت. یەكێك لەو الیەن و بوارانەی بەدرێژای مێژووی مرۆڤایەتی بووەتە هۆی هەاڵییسانی شەر و ئاژاوە و كوشت و كوشتار نەك هەر لەنێوان دووك��ەس و دوو تیرە و بنەماڵە ،بەڵكو لەنێوان واڵتانی زلهێزیش پرس خاك و شێوازەكانی دابەشكاری و رێگایەكانی بەشینەوەی بەرهەم و دەسكەوتەكانی بووە ،بۆ ئەوەش پێویست ناكات بەمێژوودا بچینەوە ،جەنگێك نەبووە لە جیهاندا رویدابێ هۆكارەكەی دیاریكردنی سنوری دەسەاڵت و قەڵەم رەوی نەبووبێ بەسەر زەویەكانی نێوانیاندا ،هەرێمی كوردستانیش بەهۆی ئەو كەلتور و داب و نەریتە رۆژهەاڵتیەی كە لە بنەماوە پایەكانی كۆمەاڵیەتی كۆمەڵگاكەی بەرزكردۆتەوە، ب��ەردەوام شوێنی ملمالنێ و شەر و یەكتری سرینەوە بووە، لێرەشدا موڵك و زەوی وەك هۆكارێكی سەرەكی كەوتنەوە و هەاڵیسانی كێشەكان رۆڵی هەبووە و زۆربەی هۆز و خێڵەكانی ناوچە شاخاویەكانی كوردستان ،دەرئەنجامی بوونی ناوچەیەكی فراوانی خاكی بەپیت و بەرەكەتی یان و ئەو دەورە گرنگەی لە درێژەپێدانی ژیانی رۆژانەیاندا هەیبووە ،ناكۆكی و بەریەك كەوتن و جەنگی خوێناوی لێ كەوتۆتەوە ،چونكە ئەو كاتەش حكوومەت وەك هێزێكی بەكاریگەر و چاودێری (گەل) ئامادەیی لە سنوری دێهات و گوندەكان نەبووە ،نەتوانراوە چارەسەری گرفتەكان بكرێت و لەرێگا یاساوە ماف بۆ ئەو الیەنە وەرگرێتەوە كە زوڵمی لێكراوە و ئەو كەسانەش بە سزا بگەێنێ كە زەوتكاری حەقی خەڵك بوونە. لەسەردەمی رژێمی بەعسدا بەهۆی سیاسەتی ئەوكاتەی دەسەاڵت لە هەڵڕشتنی پارە بەسەر سەرۆك عەشیرەتەكاندا ل���ە و پێ بەخشینی پلە و پایەی بێ بەرامبەر
پێناو شەركردن لەگەڵ پێشمەرگەدا ،توانرا بەشێوەیەكی كاتی بەشی زۆری كێشە موڵكداریەكان بە چارەسەرێكی كاتی بسپێرێ و تا كاتێكی نادیار ئەو بارودۆخە وایكرد پرس شەر و ئاژاوەی بنەماڵەكان لەگەڵ یەكتری دوابخرێ و كەمتر زەقبوونەوەی گرفتەكان رێرەوێكی ئاسایی وەرگ��رت ،گەرچی ئەوكاتیش و پێشوتریش زۆر رووبەروونەوە و بەروییەكدا وەستان دەركەوتن و شەری نێوان ئاغاو جوتیارەكان لەسەردەمی عەبدولكەریم قاسمدا یەكێك بوو لە نموونە زەقەكان ،بەاڵم هەر چونێك بێت وەك بە دیاردەبوونی ئێستا حاڵەتەكە پەرەی نەسەندبوو. لە دوای راپ��ەری��ن دی��س��ان��ەوەی جارێكی دیكە پشكۆی خەفەبووی كێشەی زەوی و زار گڕی سەندەوە و بەتایبەتی لە سنوری بتوێن و پشدەر لە ژێرناوی شەری ئاغا و جوتیارەكان بەیەكدا هەڵپژان رویدا و ئەوكاتیش دەیان كوژرا و برینداری لێ كەوتەوە ،بەاڵم دوو حزبە دەسەاڵتدارەكە پارتی و یەكێـتی هەر یەكەیان الی خۆیەوە مەكتەبێكی بەناوی مەكتەبی كۆمەاڵیەتی گشتی دامەزراند ئەوەش لە پێناو یەكالكردنەوەی ئەو كێشانە و دۆزینەوەی رێگاچارەی كۆمەاڵیەتی بۆیان و توانراش تارادەیەكی باش بارو دۆخەكە كۆنترۆڵ بكەن و سەدان كێشەی كۆنینە چ لە نێوان دووبنەماڵە خۆیان ،یا لە نێوان دوو تیرەی جیاواز چ��ارەس��ەر بكەن ،ئ��ەوەش س��ەرب��اری ئیجابیاتەكانی خاڵی نەرێنیشی هەبوو ،چونكە ژیاندنەوە و زیندوكردنەوەی ئەو مەكتەبە حزبیە كۆمەاڵیەتیانە وایكرد ،یاسا و دادگاكان رۆڵیان الوەكی بكرێ و بخرێنە پەراوێزەوە. ئێستاش پاش كپبوونەوەی ئەو كێشانەی لەپاش وەستانی شەری ناو خۆە تا سێ ساڵی راب��ردو ،دیسانەوە كوشتن و خوێنرشتن لەسەر ئەو ئاریشانە سەری هەڵداوەتەوە و لە پارەوە تا ئەم ساتە ،لە هەولێر ،چەمچەماڵ ،دەشتی كۆیە، و چەند ناوچەیەكی دیكە دەیان كوژرا و برینداری لێكەتۆتەوە و ئەگەریش هەیە گەر دادگا و دەسەاڵتەكانی هەروا دەستەو وەستان بن لە ئاستیان زیاتر لەوەش تەشەنەبكەن و خوێنكی زۆرت��ر برژێت ،ئ��ەوەش لەكاتێكدایە كە بەهۆی گۆرانكاریە خێراكان و بەریەك كەوتنی كوردستانیش لە پشكی خۆی بۆ ئەو پێشكەوتنانە و بون بە عەیبی هەڵگرتنی چەك لەالیەن خەڵكەوە ،وا چاوەڕواندەكرا بەیەكداچون بەهۆكارەكانی چەك بەرەو نەمان و سرینەوە بچن ،بەاڵم روداوەكانی ئەم دواییە هەموو ئەو بۆ چونانەی خستە ژێر پرسیارەوە. گەرچی ئاساییە و هەمیشە راستیەكەی كۆمەاڵیەتیەكان گریمانەی ل���ە روداوە
خوێنرژان و كوشتار ئەگەرێكی كراوەیە و ناكرێت بەو حاڵەتانە توشی شۆك ببین ،بەاڵم پرسیارە گرنگ و پێویستە كە ئەوەیە بۆچی ئێستا و لەو كاتە هەستیار و ناسكەدا كە هەرێمی كورستانی پێدا تێپەردەبێ ،ئەو بارودۆخە بەرەو هەڵكشان دەچێت؟دیارە هەلومەرجەكە هەموو خوێندەوە و شرۆڤەیەك هەڵدەگرێ ،بەتایبەتیش كاتێك ئەو روداوانە كەم تا زۆر دەبنە هۆكاری شڵەژاندنی رەوشی ئەمنی خەڵك و شارەكان ،بەاڵم ئەوەی لە هەموویان زیاتر دەكرێ وەكو گریمانەی زیندوبوونەوەی ئەو كێشانە لەبەر چاو بگیرێن ،دوو هۆكارن ،یەكەم گەڕانەوەی خەڵك بۆ دێهاتەكان و بەرزبوونەوەی نرخی زەوی تەنانەت لە ئاوایەكانی دوورە شاریش ،كە ئەمە وایكردووە خەڵكەكە وەكو سەرچاوەیەكی بازرگانی و ئابووری سەیری پرسەكە بكات، دووەمیش الوازی و دەست و پێ سپی دەزگاكانی دادوەری لە هەرێمی كوردستان ،كە بەراستی وایلێهاتووە هیچ كەسێك متمانەی بە داد وەر نەمێنێ لەوەی مافەكانی بۆ دەگەرێنێتەوە و قەرەبووی ئەو ستەمكاریەی بۆ دەكاتەوە كە چەندین ساڵەی چەشتویەتی. بۆیە پێویستە حكوومەت بە بایەخ و گرنگیەوە لەو پرسە بڕوانێت و نەهێڵێت چیتر خەڵك دەست و مەچەكی خۆیان لە یاسا و دادگاكان بە بەهێزتر بزانن ،شتێكی زۆر بێ مانا و نا ماقوڵە لەو سەردەمەدا دەیان كەس ببنە قوربانی ئەو كێشانەی كە مێژووی هەندێكیان رەنگە سەد ساڵ بێ ،چونكە كەوا كەوتەوە ئیدی مەترسیەكی زۆر بۆسەر ئاسایشی مرۆڤ دروست دەبێت و وایلێدێت هیچ كەسێك لەخۆی و كەس و كاری دڵنیانەبێ ،بەتایبەتیش ئەوە ترسناكە خاوەنی كێشەكان لە هەر شوێنێك بگەنە یەكتر دەست لەیەك ناپارێزن و بەو هۆیەوەش كەسانی الی��دە و بێ ت��اوان ب��ەردەك��ەون و دەبنە قوربانی ،جیا لە هەموو ئەوانەش درێژبوونەوەی ئەو حاڵەتانە دیسانەوە رۆڵی دیوەخان و بەگ و ئاغاكان زیندو دەكاتەوە و ئەوەش ناچاری حزبەكان دەكات بە تایبەتی حزبە دەسەاڵت دارەك��ان كە گرنگی بەو كەسایەتیانە بدەنەوە و دەستیان پێوەبگرن ،چونكە ب��ەردەوام ئەو جۆرە كێشانە لە كۆمەڵگا رۆژهەاڵتیەكان دەبنە دەرئەنجامی زیندووبوونەوەی داب و نەریتە سواوە كۆمەاڵیەتیەكان و پاشەكشەی یاساو دادگاو دام و دەزگا موئەسەساتیەكان.
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 153
2012/04/24
11
بارزانی و تاڵەبانی ،یەكێتی و پارتی ،ئایا هاوهەڵوێستن یان دژ رێبین رەسوڵ :كشانەوەی مام جەالل لە بەغداو دانیشتنی لە هەرێمی كوردستان جۆرێكە لە پشتگیریكردنی بۆچونەكانی سەرۆك هەرێم راپۆرت :پرس سەرۆكی هەرێمی كوردستان ،لە میانەی وتارێكیدا لە نەورۆزی ئەمساڵدا باسی لە دەوڵەتی كوردی كرد ،ئاماژەی بەوەدا كە تەنها جەماوەری كوردستان دەتوانن بڕیاری سەربەخۆیی بدەن ،لە بەرامبەریشدا سەرۆك كۆماری عێراق ،لە میانەی بەرنامەیەكدا لەگەڵ كەناڵی ئەلجەزیرە، دروستبونی دەوڵەتی كوردی بە شتێكی مەحاڵ وەسف كرد و وتی «دروستبونی دەوڵەتی كوردی لە داهاتویەكی نزیكدا نابینم» .هەروەها سەرۆكی هەرێمی كوردستان رەخنەی لە فەرمانڕەوایی نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی عێراق گرت ،ئاماژەی بەوە دا كە تاكڕەوانە حوكم دەكات و ئەگەر وا بڕوات عێراق بەرەو دیكتاتۆریەت دەبات .لەبەرامبەریشدا رای سەرۆك كۆماری عێراق پێچەوانەیە و لەگەڵ ئەم بۆچونەی سەرۆكی هەرێمدا نییە. عارف قوربانی ئەندانی مەكتەبی راگەیاندنی یەكێتی ،لەم بارەیەوە
عارف قوربانی :بە درێژایی ئەم چەند ساڵەی رابردوو، هەمیشە بۆچون و رای جیاواز و قسەوقسەڵۆك هەبووە ئاریان فەرەج :لە ئێستادا سەرۆك بارزانی زیاتر لە مام جەالل تەمسیلی بەرژەوەندییە گرنگەكانی خەڵكی كوردستان دەكات خاوەنی ئیمتیاز: ئومێد خۆشناو سەرنووسەر: ئاڤان حه‌مه ساڵح
0750-446 1301
دەڵێت «راستیەك هەیە دەبێت لەبەر چاوی بگرین ،ئەویش ئەوەیە كە مام جەالل لەبەر ئەوەی سەرۆك كۆماری عێراقە مولزەمە بەوەی كە هەندێك قسە بكات ،بەاڵم وەك خواستی نەتەوایەتیمان چاومان لەوەیە كە سەرۆكی هەرێم ئاڕاستەی خەڵكی كوردستان دیاری بكات بۆ ئەوەی وردە وردە خۆمان ئامادە بكەین بۆ رۆژگارێك كە بڕیار لە چارەنوسی خۆمان بدەین ،بۆیە پێموایە ئەتەكێتی دیپلۆماسی و پێگەكانی خۆیان وا دەخوازێت كە سەرۆكی هەرێم وتارەكانی بە ئاڕاستەی دەوڵەتی كوردی ببات و سەرۆك كۆماریش دەبێت باس لە یەكڕیزی خەڵكی عێراق بكات». قوربانی رەتیدەكاتەوە لە جەوهەردا ناكۆكی لەنێوان تاڵەبانی و بارزانیدا هەبێت ،وەكخۆی دەڵێت «پێموانیە كە هەردوو سەركردە لە جەوهەردا ناكۆكیان هەبێت لەسەر مەسەلەی بڕیاردان لە چارەنوسی كورد ،بەاڵم رەنگە بۆ راگەیاندنەكان باسی نەكەن». رۆژنامەنووس و روناكبیر ،رێبین رەسوڵ دەربارەی هەمان پرس وتی
ئەتەكێتی دیپلۆماسی وا دەخوازێت سەرۆكی هەرێم وتارەكانی بە ئاڕاستەی دەوڵەتی كوردی ببات و سەرۆك كۆماریش باس لە یەكڕێزی خەڵكی عێراق بكات ئەوەی روویداوە گوزارشت لە پارتی و یەكێتی ناكات
جێگری سه‌رنووسه‌ر :شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان 0750-448 0225
به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین :فەرەیدون بێوار 0750-414 1910 f_bewar@yahoo.com
ستافی پەیامنێران: توانا شێخانی محەمەد عومەر شاخەوان شێخانی نه‌خشه‌ساز :شێرکۆ
«كشانەوەی مام جەالل لە بەغداو دانیشتنی لە گەڵ هەرێمی كوردستان جۆرێكە لە پشتگیریكردنی بۆچونەكانی سەرۆكی هەرێم ،بۆیە مەرج نیە هەندێك شت بە قسە بكرێت ،بەڵكو بە رەفتار دەكرێت ،ئەوەش جۆرێكە لە مقاتەعەكردنی بەغدا و مالیكی». ئاریان فەرەج ئەندامی مەكتەبی راگەیاندنی پارتی ئەویش لەگەڵ ئەو بۆچونەدایە كە پێگەی سەرۆكی هەرێم مومكینە وابخوازێ كە هەڵوێستەكانی خەڵكی كوردستان و گەلی كورد لەسەر زاری بەرێزیان تەعبیری لێبكرێت .،وەكخۆی وتی «لە ئێستادا سەرۆك بارزانی زیاتر لە مام جەالل تەمسیلی بەرژەوەندییە گرنگەكانی خەڵكی كوردستان دەكات». فەیسەڵ دەباغ ،راوێژكاری راگەیاندنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، لە میانەی وتارێكیدا كە لە رۆژنامەی «هەولێر» باڵویكردۆتەوە ،دەقی وتارەكە لەسەر سێ پەرلەمانتاری لیستی هاوپەیمانی كوردستانیە لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ،كە بریتین لە دكتۆر محمود عوسمان و فواد مەعسوم و ئااڵ تاڵەبانی .وتارەكەی فەیسەڵ لە بەرامبەر ئەوەدا بوو كە هەرسێكیان رەخنەیان لە هەڵوێستی سەرۆكی هەرێم گرتبوو كە بەمەبەستی بەرگریكردن لە جەماوەری كوردستان نواند بووی .دواتریش لەالیەن ئااڵ تاڵەبانی و فواد مەعسوم وەاڵمی وتارەكەی راوێژكاری سەرۆكی هەرێم درایەوە و بە توندی هێرش كراوەتە سەر ناوبراو .ئەگەرچی ئااڵ تاڵەبانی دوای وەاڵم دانەوەكەی راوێژكارەكەی سەرۆكی هەرێم ئامادە نییە لێدوان بۆ پرس بدات ،بەاڵم عارف قوربانی سەرۆكی دامەزراوەی خەندان، سەبارەت بە بۆچونەكانی فەیسەڵ و ئااڵ و فواد مەعسوم بۆ پرس وتی «خۆزگە ئەو گرژییە رووی نەدابایە ،چونكە بە درێژایی ئەم چەند ساڵەی رابردوو ،هەمیشە بۆچون و رای جیاواز و هەتا قسەوقسەڵۆكیش هەبووە، بۆیە زۆرجاریش لێدوانی پێچەوانەی یەكتردراوە». قوربانی وتیشی «ناكرێت بڵێن لە رێگەی دوو لێدوانی دژ بەیەك مەترسی بۆ سەر هەرێمی كوردستان دروستبووە» .ناوبراو ئاماژەی بەوەشدا كە جۆرێك لە بێ سەروبەری لە لێدوانی ئەندامانی هەردوو حزبەوە دیارە ،بۆیە بە باشی دەزانێت وتەبێژی فەرمی حزب لێدوانی راست و دروست بدات. ئاریان فەرەج ئەندامی دەزگای رۆشنبیری و راگەیاندنی پارتی بۆ رۆژنامەی پرس دەڵێت «ئەوەی روویداوە گوزارشت لە پارتی و یەكێتی ناكات ،هۆكارەكەشی كاروكاردانەوە بوو ،ئومێد دەكەم بە دانیشتنێكی پارتی و یەكێتی چاكبكرێتەوە ،بابەتەكەش زۆر جدی نیە كە بوترێت مەترسی دەبێت بۆ سەر كوردستان». هەروەها لە ئێستا گرژی و ئاڵۆزی كەوتۆتە نێوانی الیەنگران پارتی و یەكێتی لە فەیسبوك ،وەك پەیجەكانی «من یەكێتیم خوێنم سەوزە»، ئەلجەزیرە كوردش» ،گروپی گەنجانی پارتی» ،كار گەیشتۆتە ئەوەی باس لەوە بكرێت كە رێككەوتنی ستراتیژی لە سەرەمەرگ دایە .دكتۆر محمود عوسمان سیاسەتمەدار و ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەشتێكی مەحاڵی دەزانێت كە رێككەوتنی ستراتیژی كۆتایی پێبێت. هەروەها تەئكید لەوە دەكاتەوە كە رێككەوتنی ستراتیژی بەردەوام دەبێت و هەروەكو پێشتر دەمێنێتەوە. ئاریان فەرەجیش بەدووری دەزانێت كە رێكەوتنی ستراتیژی لەسەرە مەرگ دابێت ،بۆیە دەڵێت «رێككەوتنی ستراتیژی زادەی بەرژەوەندی قۆناغێكی میللەتی كوردە ،واتە بەرژەوەندییەكانی خەڵكی كوردستان ئەو رێككەوتنەی كردۆتە ئەمری واقیع» .وتیشی «لە چەند ساڵی رابردوودا هەر چیمان چنیتەوە لە سایەی ئەوەوە بووە ،بۆیە بە دووری دەزانم كە كار بگاتە ئەو ئاستەی بوترێت رێككەوتنی ستراتیژی لە سەرەمەرگدا بێت» .لەسەر هەمان پرس عارف قوربانی دەڵێت «پێموانیە مەترسی دروستكردبێت بۆ سەر رێككەوتنەكەی هەردووال». ناونیشان :هەولێر -بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران یان له رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه بابه‌ته‌کانتان بنێرن: shaxawanjournalist@yahoo.com
كاژین حەسەن ،بێژەری كەناڵی ئاسمانی گەلی كوردستان:
دیمانە :تریفە ئازاد پ :سەرەتا دەمانەوێت كاژین بناسین؟ و :ناوم (كاژین حەسەن)ە ،لەدایك بووی 1986لە دهۆك. پ :سەرەتای هاتنت بۆ نێو بواری راگەیاندن چۆن بوو؟ و :هەر بەرێكەوت هاتوم و دایكم و پوریشم پێیان خۆش بوو .سەرەتا لە بەشی مندااڵن وەكو سەرپەرشتیاری ئەو بەشە كارم كردووە. پ :بە پلەی یەكەم كێ هاوكاری كردی لەم بوارە؟ و :شوانی هاوسەرم هەمیشە هاوكارە و ئەو منی كردووە بە بێژەر. بۆ بواری بێژەریت هەڵبژارد؟ و :هەمیشە ئەڵێم بێژەرییە وات لێ ئەكات كە خەڵك بتناسێت. بێژەری كارێكی قورسە ،چونكە دەركەوتن لەسەر شاشە كارێكی ئاسان نییە. پ :حەز ناكەی بەرنامەیەكی تایبەت پێشكەش بكەی؟ و :بەرنامەم هەبوو ،بەاڵم ئێستا نەماوە. پ :زیاتر حەز ئەكەی لە چ بوارێكی راگەیاندن كار بكەی؟ و :تیفی. پ :راگەیاندن الی تۆ پیشەیە یان ئەزموون؟ و :بێگومان ئەزموون ،چونكە لەو كارانە نییە كە تۆ رۆژانە دەوام بكەی و برۆیتەوە ،بەڵكو بە ئەزموونی خۆت پێشئەكەوی. پ :جوانی تاچەند لە نێو راگەیاندن رۆڵی سەرەكی ئەبینێت؟ و :جوانی روڵی هەیە ،بەاڵم نەك روڵی سەرەكی. پ :تاچەند لەگەڵ رێكخراوەكانی ئافرەتان هاوڕێی؟ و :من رێزم بۆ هەر ژنێك هەیە كە لەو رێكخراوانەدا كار ئەكەن ،بەاڵم من زۆر كەم هاورێم.
پ :تاچەند لە بواری راگەیاندن لە نێو ئافرەتان منافەسە هەیە؟ و :من منافەسەی كەس ناكەم ،چونكە من خۆمم و ئەمەوێ ئیش بكەم بەپێی زانینی خۆم نەك چاولێكەری و مەنافەسە. پ :ژیانی هاوسەریت چۆن پێكهێنا؟ و :لە تیفی لۆكاڵی گەلی كوردستان من و شوان بەیەكەوە بووین، نزیكەی ساڵێك برادەر بووین ،دوای یەك مانگ خۆشەویستی زەواجمان كرد و زۆر لەگەڵ شوان مورتاحم. پ :پێت وایە ژن و پیاو لە یەك بوار كار بكەن سەركەوتن بەدەست دێنن لەو بوارە؟ و :ئەوە ئەكەوێتە سەر تێگەیشتنی ئەو كەسانە تاچەند بیركردنەوەیان تەندروستە لەگەڵ یەك. پ :چۆن لە خۆشەویستی ئەم سەردەمە ئەڕوانی؟ و :م��ن خوشەویستیم هەیە ب��ۆ هەمو خۆشەویستان ،ب��ەاڵم خۆشەویستییەكی شیرین نییە وەك��و ج���اران .ئ��ەوەی ئێستا بۆ پڕكردنەوەی كات و حەزەكانە ،بەاڵم نەك هەمویان ،چونكە خۆشەویستی پاك هێشتان ماوە. پ :لە كاتی تەنیایی بیر لە چی ئەكەیەوە؟ و :بیر لە زۆر شت ئەكەمەوە .عەقڵیەتی خەڵك و جیاوازی خەڵكی دواكەوتوو و پێشكەوتوو .بیر لە مناڵی سەرجادە ئەكەمەوە ،بیر لە كاری تیڤی ئەكەمەوە ،ئەگەر لە جێگەی تایبەت و خۆش وەكو سەری شاخ یان ناو سەوزایی بم هەمیشە سەیری ئاسمان ئەكەم و بیر ئەكەمەوە شتیك بنوسم ،چونكە من حەزم بە شیعر و پەخشان و رۆمانە .بیر لەدایكم و سامانی برام ئەكەمەوە. پ :دەڵێن گریان چەكی ئافرەتە ،تۆ چی ئەڵێیت؟ و :چەكی هەموو ژنێك نییە ،چونكە ژن هەیە عەقڵ و زمان و تێگەیشتن چەكی ئەوە .بەاڵم رەحم و دڵ ناسكی ژن وای كردووە گریان چەكی ئەو بێت ،بەاڵم ژن زۆر گەورەیە ،چونكە بیركردنەوەی ژن زۆر باشە ،ئەگەر بەراستی بیر بكاتەوە. پ :تۆی خەڵكی دهۆكی و دانیشتوی سلێمانیت ،ئەمە چەندە كێشەیە بۆت ،بەتایبەت دوور كەوتنەوەت لە خێزانەكەت؟ و( :بە پێكەنینەوە) پێناسەكەشم هەولێرییە! هیچ كێشە نییە ،من هەموو كوردستان بە واڵتی خۆم ئەزانم ،هەر كوێ بێت هەر شاری منە. پ :بەچی پیاوان سەرسامی؟ و :پیاوی زانا و بیركردنەوەی مودێرنی هەبێت .من سەیری عەقڵ ئەكەم نەك دەم و چاو و جل و بەرگ. پ :ئەو خەونەی هەوڵی بۆ ئەدەی بێتە دی ،چیە؟ و :كە هاتە دی بێگومان پێتان ئەڵێم!
شادمان مەال حەسەن
هەر بەرێكەوت هاتوم و دایكم و پوریشم پێیان خۆش بوو .سەرەتا سەرپەرشتیاری بەشی مندااڵن بووم
ڕێگا سەختەكەی نێوان بەغداد و هەولێر كێشەی كورد لە عێراق كێشەیەكی دوور و درێژە لە مێژووی ئەم واڵتە .چونكە لە بنەڕەتەوە بەشێوەی نادادپەروەرانە و بەزۆر ئەم بەشەی كوردستان خرایە سەر ئەم واڵتە .هەركەس و ڕژێمەكی كە هاتۆتە سەر كورسی دەسەاڵت لەبەغدا بەر لەوەی بێت زۆر دۆست و خەمخۆر و الیەنگری مافەكانی كورد بووە .بەاڵم هەركاتێ هاتۆتە سەر حوكم هەمان كردەوە و بۆچوونی دەسەاڵتدارانی پێش خۆی هەبووە بەرامبەر بە كورد .ئەمەش پێدەچێ سروشتی ژینگەی دەسەاڵت بوون لە بەغدا وابێ ئەوەی بێتە سەر كورسی دەسەاڵت چاوی هیچ كەم و كوڕیەك نەبینێ لە ئاست كێشەی كورد .ئەوەی لێرە باسی دەكەین ئێستای نێوان هەرێمی كوردستان و بەغدایە .كورد چونكە ئەم جارەیان الیەنێكی بەهێز و دامەزرێنەرەوەی دەوڵەتی هاوچەرخی عێراق بوو .ئەویش بەهۆی بوونی هەرێمێكی سەربەخۆ كە تەواو دامەزراوەكانی ژیانی بەپێی پێویست و توانای كورد هەبوو .بۆیە سەركردەكانی كورد بەو پەڕی بە هێزیەوە چوونە بەغدا بۆ ئاواكردنەوە و بنیادنانی دەوڵەتێكی هاوچەرخی وا كە هەموو پێكهاتەكانی ئەم واڵتە تێدا بە مافە بنەڕەتیەكانی خۆیان بگەن .هەتا نووسینەوەی دەستوری هەمیشەیی و دەنگدان لەسەری ،كورد و سەركردایەتیە سیاسیەكەی خراپیان نەهێنا .بەاڵم لە جێبەجێكردنی مادە و بڕگەكانی عێراق هیچ هەنگاوێكی ئەوەندە گەورە نەنراوە كە جێگای دڵخۆشی كورد بێت .بەتایبەت لە ماددەی 140ی دەستووری كە تایبەتە بە گەڕانەوەی ناوچە ناكۆكی لەسەرەكان .بۆكوردیش كەركوكی تێدایە كەوا دەتوانم بڵێم ئامانجی هەرە دیاری بزووتنەوە سیاسیە چەكداریەكەی بووە لە ماوەی 90ساڵی ڕابردوویدا .بەاڵم دەكرێ بڵێین كەمتەرخەمی الیەنی كوردیشی تێدایە كاتێ دەسەاڵتدارانی بەغدا داخوازیە ڕەوا و سروشتیەكانی كورد و ئەو مافانەی كە لە دەستوور هاتووە جێبەجێناكەن ،ئەویش لەم چەند خاڵە دەیخەینە ڕوو . یەكەمیان :هیچ پێویست نیە كورد ئەوەندە خەمخۆری ناوەند بێت كەوا ڕێكدەخرێتەوە یان نا ،كاتێ گروپ و هێزە ناكۆكەكان دژ بەیەك دەوەستنەوە .چونكە هەموو جار كورد ئامرازی بەیەك گەیاندنیانە . دووەمیان :دەبێ كورد لەسەر پێكهێنانی دەزگا حەساسەكانی وەك وەزارەتی بەرگری و نەوت و ناوخۆ ڕێگا نەدات یان لەمپەر دروست بكات لەبەردەمی كاتێ كەسانی شۆڤینی و داخ لەدڵ بەرامبەر بەكورد بەرپرسیارەتی لێوەردەگرن . سێیەمیان :پێویستە سەركردایەتی سیاسی كورد پڕۆژەیەكی زەمەنی هەبوایە بۆ حكومەتی عێراقی كە دامەزرا بەم مەرجەی بەشدارین ئەوە زەمەنی جێبەجێكردنی داخوازی و مافەكانی ئێمەی كوردە كە لە مادەكانی دەستووری هەمیشەیی جێگیر كراوە . بەاڵم لەهەموو گرنگتر ئێستاش نەچووە بچێ دەبێ سەركردایەتی سیاسی كورد ئەنجومەنێكی بااڵی نیشتمانی دابمەزرێنێ لە هەموو حزب و الیەنە سیاسیەكان و پێكهاتە نەتەوەیی و ئاینیەكانی كوردستان كەوا توانای دەركردنی ڕاسپاردە و بڕیاری هەبێ بەرامبەر بەهەموو جۆرە سیاسەت و پەیوەندیەك لەبەرامبەر ناوەند. نەوەك الیەنێك بڕیارێك بدات و ئەوانی تر خۆی لێ بەدوور بگرن. هەروەها ئەم ئەنجومەنە ستراتیژێكی نیشتمانی هەبێ زانستیانە بەدوای بابەتەكانەوە بێت و لەالیەن كەسانی پسپۆڕو شارەزاوە ڕێنمایی و ڕاوێژبكرێ .ئەگەرنا هێڵی پەیوەندیەكانی نێوان بەغدا و هەرێم بەم شێوەی ئێستا جۆرێك لە شپرزەیی و بێ سەروبەرەیی تێدایە و هێڵی یەكگرتوو و ڕوونی نیشتمانی تێدانیە .