เอกสารองค์ความรู้ ภูมิปัญญาทีโ่ ดดเด่น ของกลุ่มจังหวัดล้านนาตะวันออก (พะเยา เชียงราย แพร่ น่าน) โครงการส่งเสริมการบริหารจัดการและพัฒนารูปแบบกิจกรรมการท่องเที่ยวเฉพาะกลุม่ เพื่อแก้ไขปัญหาการท่องเทีย่ วใน Low Season กลุํมจังหวัดภาคเหนือตอนบน ๒ โดยสํานักงานวัฒนธรรมจังหวัดพะเยา
ความเป็นมาของโครงการ โครงการส่งเสริมการบริหารจัดการและพัฒนารูปแบบกิจกรรมการท่องเที่ยวเฉพาะกลุม่ เพื่อแก้ไขปัญหาการท่องเทีย่ วใน Low Season กลุํมจังหวัดภาคเหนือตอนบน ๒ โดยสํานักงานวัฒนธรรมจังหวัดพะเยา
กระทรวงทํ องเที่ ยวและกี ฬา ได๎กํ า หนดให๎ก ลุํม จัง หวั ดภาคเหนือ ตอนบน ๒ หรือ ที่เ รีย กวํ า กลุํม จั งหวั ด ล๎านนาตะวันออก ประกอบไปด๎วย จังหวัดแพรํ นําน พะเยา และจังหวัดเชียงราย เป็นเขตพัฒนาการทํองเที่ยว อารยธรรมล๎านนา ตามพระราชบัญญัตินโยบายการทํองเที่ยวแหํงชาติ พ.ศ.๒๕๕๑ และรัฐบาลชุด ปัจจุบันได๎ กําหนดพื้นที่ในกลุํมภาคเหนือหลายจังหวัด เชํน จังหวัดเชียงใหมํ เชียงราย เป็นกลุํมเป้าหมายสําหรับการพัฒนา แหลํงทํองเที่ยวเรํงดํวน ไว๎ในแผนการพัฒนาตามยุทธศาสตร์พัฒนาการทํองเที่ยว เพื่อขับเคลื่อนนโยบายสร๎าง รายได๎จากการทํองเที่ยว กอร์ปกับในปี ๒๕๕๘ ประเทศในภูมิภาคอาเซียนจะเปิดเสรีประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (AEC) ด๎า นการทํ องเที่ ย วตลอดทั้ ง การรวมกลุํม นอกกรอบความรํ วมมือด๎า นการทํ องเที่ย วของกลุํม ประเทศ ในภู มิ ภาคลุํม น้ํ าโขง (GMS) ประกอบด๎ ว ย ประเทศไทย พมํ า ลาว เวีย ดนาม กั ม พู ชา และจี น โดยมี สํา นั ก ประสานงานตั้ง อยูํ ณ ประเทศไทย เพื่อสร๎ างความรํวมมือในการพัฒนาศั กยภาพการทํองเที่ยว เชื่อมโยงการ ทํองเที่ยวในภูมิภาคลุํมแมํน้ําโขง และมีกลุํมจังหวัดภาคเหนือตอนบน ๒ เป็นจุดเชื่อมโยงเปิดประตูสูํอนุภูมิภาค ลุํม น้ํ า โขงตอนบน กลุํ ม ประชาคมอาเซีย น และประชาคมอาเซี ย น + ๓ ซึ่ ง จากสถิ ติ นั ก ทํ อ งเที่ ย วที่ ผํา นมา ในปี ๒๕๕๔ กลุํมจังหวัดภาคเหนือตอนบน ๒ มี จํานวนนักทํองเที่ยวมาเยี่ยมเยือน จํานวน ๓,๔๖๐,๐๓๑ คน และมีรายได๎จากการทํองเที่ยวจํานวน ๑๖,๔๒๗.๙๐ ล๎านบาท และในอนาคตมีแนวโน๎มที่นักทํองเที่ยว ทั้งชาวไทย และชาวตํางชาติ จะกระจายตัวเข๎ามาในพื้นที่กลุํมจังหวัดภาคเหนือตอนบน ๒ เชื่อมโยงวงจรทํองเที่ยวในกลุํม ประเทศอนุภูมิภาคลุํมน้ําโขงตอนบน ตามเส๎นทางถนน R๓A และ R๓B เพิ่มมากขึ้นตามลําดับ ดังนั้น เพื่อสํงเสริมการทํองเที่ยวโดยเฉพาะในชํวงที่ไมํใชํฤดูการทํองเที่ยวให๎เกิดแรงดึงดูดของนักทํองเที่ยว จากการจัดกิจกรรมกระบวนการเรียนรู๎ยุคสมัยแหํงประวัติศาสตร์ ภูมิศาสตร์ สังคมศาสตร์ ตลอดจนวิถีชีวิตและ ชาติ พั น ธุ์ ของกลุํ ม จั ง หวั ด ภาคเหนื อ ตอนบน ๒ กลุํ ม ล๎ า นนาตะวั น ออก โดยให๎ นั ก ทํ อ งเที่ ย วเฉพาะกลุํ ม ตามเป้าหมายที่กําหนดเข๎ารํวมกิจกรรมการทํองเที่ยวในรูปแบบ โดยการให๎นักทํองเที่ยวได๎สัมผัสวัฒนธรรมวิถีชีวิต ในแงํมุมตํางๆ (Home Stay) ซึ่งมีการสาธิตและการแสดงวัฒนธรรมในท๎องถิ่นที่โดดเดํน ตลอดจนการให๎ ความรู๎ ในด๎านประวัติศาสตร์ ภูมิศาสตร์ สังคมศาสตร์และกลุํมชาติพันธุ์ จากวิทยากรผู๎ทรงคุณวุฒิและวิทยากรท๎องถิ่น จังหวัดพะเยา จึงได๎จัดทําโครงการสํงเสริมการบริหารจัดการและพัฒนารูปแบบกิจกรรมการทํองเที่ยวเฉพาะ กลุํมเพื่อแก๎ไขปัญหาการทํองเที่ยวที่ไมํใชํฤดูกาลทํองเที่ยว (Low Season) ในแหลํงทํองเที่ยวด๎านศาสนา ศิลปะ และวัฒนธรรม รองรับประชาคมอาเซียนเพื่อเป็นการเพิ่มขีดความสามารถในการพัฒนาให๎มีความเหมาะสมใน เชิงพื้นที่ของจังหวั ดพะเยา และสอดคล๎องกับทิศทางการพัฒนากลุํมจังหวัดภาคเหนือตอนบน ๒ กลุํมล๎านนา ตะวันออก อันจะเป็นประโยชน์ในการสร๎างคุณคําและเพิ่มมูลคําทางเศรษฐกิจของกลุํมจังหวัดและประเทศชาติ โดยรวมได๎
สารบัญ จังหวัดพะเยา
๔
จังหวัดเชียงราย
๙
จังหวัดแพรํ
๑๔
จังหวัดนําน
๑๙
ข้อควรปฏิบัติ
ก่อนไปเที่ยว เพื่ อ เพิ่ ม อรรถรสในการทํ อ งเที่ ย ว ควรศึ ก ษาข๎ อ มูล แตํ ล ะหมูํบ๎ า นหรื อ สถานที่ ทํองเที่ยวนั้นๆกํอนการเดินทาง สําหรับเป็นข๎อมูลพื้นฐานกํอนการเดินทาง และทําความ เข๎า ใจเกี่ยวกับ วั ต ถุป ระสงค์ ข องการเดิ น ทาง รวมถึงการจัด เตรียมสัมภาระที่ จํา เป็ น เพื่อจะปฏิบัติตนได๎ถูกต๎อง
ข้อควรปฏิบัติเมื่ออยู่ในหมู่บ้าน/ชุมชน หรือสถานที่ท่องเที่ยว • สอบถามข๎อควรปฏิบัติเมื่อถึงชุมชน และปฏิบัติตามอยํางเครํงครัด และระมัดระวัง ในการจับต๎องอุปกรณ์ในการทําพิธีกรรมตํางๆ • แตํงกายสุภาพ แม๎จะเป็นการไปทํองเที่ยว ทั้งนี้เพื่อเป็นการเคารพหมูํบ๎าน ชุมชน พิธีกรรมตํางๆ หรือสถานที่ทํองเที่ยว • ปลํ อ ยตั ว ตามสบายไมํ รี บ เรํ ง และทํ า ความรู๎ จั ก ผู๎ ค นในชุ ม ชนที่ อ ยูํ ต รงหน๎ า อยํางกระตือรือร๎น • สํา หรับ ผู๎รักการถํา ยภาพ ทํ า ตั ว ให๎ รู๎จักคุ๎ น เคยกับ ผู๎ค นและพื้น ที่ กํอนจึงยกกล๎อง ขึ้ น เก็ บ ภาพ ในกรณี ที่ ต๎ อ งการถํ า ยภาพเจาะเฉพาะบุ ค คล หรื อ พื้ น ที่ สํ ว นตั ว ของชาวบ๎านควรขออนุญาตกํอน • หากพักในโฮสเตย์ของหมูํบ๎าน ควรงดใช๎เสียงดังเพื่อไมํเป็นการรบกวนคนในหมูํบ๎าน • ไมํเก็บเอาทรัพยากรของป่าและของหมูํบ๎านโดยไมํได๎รับ อนุญาต รวมถึงไมํทําลาย สิ่งแวดล๎อมและชํวยกันรักษาความสะอาด • ให๎ ค วามรํ ว มมื อ ในการอนุ รั ก ษ์ มรดกทางธรรมชาติ และวั ฒ นธรรมประเพณี ไมํทําลายสิ่งแวดล๎อม และทําให๎เกิดมลภาวะเชํน การขีดเขียน ตามสถานที่ตําง ๆ ไมํทิ้งขยะ หรือสํงเสียงรบกวนผู๎อื่น • อุดหนุนสินค๎าที่ผลิตในชุมชน • ในการเดิ น ทางเป็ น หมูํ ค ณะ ควรปฏิ บั ติ ต นให๎ อ ยูํ ใ นกฎระเบี ย บของกลุํ ม อยํ า ง เครํงครัด โดยเชื่อฟังและทําตามคําแนะนําของมัคคุเทศก์ ตรงตํอเวลา ไมํทําตนให๎ที่ รบกวนตํอหมูํคณะ ควรมีจิตสํานึกในการระมัดระวังตนเองในระหวํางการเดินทาง
จังหวัด
พะเยา
๑. หมู่บ้านบัว (ดอกบัว)
บ๎านดอกบัวแตํเดิมเป็นป่า เริ่มแรกมีบ๎านอยูํ ๒ หลัง มีปู่ติ๊บกับยําสมนาสองผัวเมีย และมีบ๎านอีกหลังไมํทราบชื่อ เดิมเป็น คนบ๎านตุํนกลาง ทําไรํใสํสวน เลี้ยงสัตว์ เห็นพื้นที่ป่าแหํงนี้ มีความอุดมสมบูรณ์เหมาะกับการประกอบอาชีพได๎จึงย๎ายเข๎ามาอยูํ เป็นคนแรก และปู่บัวได๎ติดตามมาอยูํด๎วย อยูํมาวันหนึ่งในตอนเช๎าปู่บัวเป็นคนเคี้ยวหมาก จึงลงไปเก็บใบพลูในขณะนั้น อยูํๆ ก็มีเหตุการณ์ไมํคาดคิดมากํอ น คือ เสือ ได๎ตระครุบ และกัด จนตาย ณ ที่นั้ น ดังนั้นชาวบ๎านจึ งตั้งชื่อวํา บ๎านบัว (ดอกบัว ) มาตลอดทุกวันนี้ ปัจจุบันบ๎านบัว(ดอกบัว) เป็นหมูํบ๎านนักพัฒนาหมูํบ๎านพึ่งตนเอง เป็นหมูํบ๎านที่ผําน ระบบ มชช. ปี ๒๕๕๑ โดยมีนายบาล บุญก้ํา เป็นผู๎ใหญํบ๎าน อีกทั้งยังเป็นหมูํบ๎านที่ชนะเลิศตามโครงการเชิดชูเกียรติผู๎นําเครือขํายพัฒนาชุมชนดีเดํน เป็นหมูํบ๎านเศรษฐกิจพอเพียง “อยูํเย็นเป็นสุข ” และหมูํบ๎านพึ่งตนเอง ระดับจังหวัดพะเยา ในปี ๒๕๕๑ ปัจจุบันจากการ ประกวดผลงานฯ ครั้ ง ที่ ๒ ชุ ม ชนบ๎ า นดอกบั ว ตํ า บลบ๎ า นตุํ น อํ า เภอเมื อ งพะเยา จั ง หวั ด พะเยา ได๎ รั บ รางวั ล ชนะเลิ ศ ถ๎วยพระราชทานพระบาทสมเด็จพระเจ๎าอยูํหัว ประเภทชุมชนเศรษฐกิจพอเพียง สถานที่ตั้ง : บ๎านบัว (ดอกบัว) หมูํที่ ๔ ตําบลบ๎านตุํน อําเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา
๒. หมู่บ้านหย่วน
บ๎านหยํวน อําเภอเชียงคํา จังหวัดพะเยา เป็นหมูํบ๎านไทลื้อที่เกําแกํ แตํเดิมชุมชนของชาวไทลื้อมีการตั้งถิ่นฐานทํามาหา กินอยูํในแคว๎นสิบสองปันนา ซึ่งเป็นสํวนหนึ่งของมณฑลยูนนาน ประเทศจีน มีการอพยพเคลื่อนย๎ายเข๎ามาอยูํในดินแดนทาง ภาคเหนือของไทย ซึ่งสํวนหนึ่งได๎มาตั้งถิ่นฐาน ณ บ๎านหยํวนแหํงนี้ มีวิถีการดํารงชีวิตอยํางเรียบงําย โดยปกติแล๎วชาวไทลื้อจะ ประกอบอาชีพทําไรํนา หลังจากหมดสิ้นฤดูทาํ นาแล๎ว ผู๎หญิงไทลื้อก็จะพากันจับกลุํมทอผ๎า ซึ่งผ๎าทอไทลื้อนั้นถือวํามีเอกลักษณ์ โดดเดํนสวยงามไมํแพ๎ผ๎าทอจากที่อื่น ซึ่งการแตํงกายนั้น ผู๎ชายไทลื้อสํวนใหญํจะนิยมสวมเสื้อขาวแขนยาว สวมทับด๎วยเสื้อกั๊ก ปักลวดลายด๎วยเลือ่ ม สวมกางเกงหม๎อห๎อมขายาวโพกหัวด๎วยผ๎าสีขาวหรือชมพู สํวนหญิงไทลือ้ นิยมสวมเสื้อปั๊ด (เป็นเสื้อที่ไมํมี กระดุมแตํจะสะพายเฉียงมาผูกไว๎ที่เอวด๎านข๎าง) นุํงซิ่นลื้อ สะพายกระเป๋ายํามและนิยมโพกศรีษะด๎วยผ๎าขาวหรือ ชมพู ได๎เก็บ รวบรวมไว๎ให๎ผู๎สนใจได๎ชม ณ ศูนย์วัฒนธรรมไทลื้อที่จัดแสดงการสาธิตการทอผ๎า ข๎าวของเครื่องใช๎ในชีวิตประจําของไทลื้อ มากมาย นอกจากนี้ยังมีการจําลองห๎องตําง ๆ ของชาวไทลื้อ เชํนห๎องนอน ห๎องครัว เป็น ต๎น สถานที่ตั้ง : บ๎านหยํวน ตําบลหยํวน อําเภอเชียงคํา จังหวัดพะเยา
๔
ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๓. หมู่บ้านท่าฟ้าใต้
บ๎านทําฟ้าใต๎ อําเภอเชียงมํวน จังหวัดพะเยา หมูํบ๎านไทลื้อที่มีเอกลักษณ์อันโดดเดํนได๎แกํ การทอตุงไทลื้อ ซึ่งการทอตุง จะต๎องใช๎ชาํ งที่มคี วามชํานาญทอด๎วยกี่พื้นเมืองเส๎นฝ้ายและการย๎อมสีธรรมชาติจากวัสดุธรรมชาติจะต๎องมีคุณภาพเวลาในการ ทอแตํละผืนตลอดจนทําไม๎แขวนหัวตุงซึง่ ทําด๎วยไม๎สักรวมกับการทําด๎วยความประณีต จะใช๎เวลานานถึงผืนละ ๔๕ วัน การทอ ตุงพื้นเมืองที่มีลวดลายด๎านบนเป็นรูปหม๎อบูรณฆฏ( บูรณะคตะ ) สํวนด๎านลํางเป็นรูปปราสาทโบราณสลับกันไปรวมแปดชั้น อันเกิดจากความเชื่อที่เลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธศาสนา สถานที่ตั้ง : บ๎านทําฟ้าใต๎ ตําบลสระ อําเภอเชียงมํวน จังหวัดพะเยา
๔. ปลาส้ม บ้านสันเวียงใหม่
วิธีการถนอมอาหารรูปแบบหนึ่งของชาวพะเยาโดยเฉพาะ ในชุมชนรอบกว๏านด๎านตะวันตก การถนอมอาหาร คือ กรรมวิธี ที่ชํวยให๎เราเก็บอาหารไว๎รับประทานนานที่สุดตามที่จะสามารถ ทําได๎ กรรมวิธีการถนอมอาหารคือ “ภูมิปัญญาเซียนปลาส๎ม ” แหํงสันเวียงใหมํ ด๎วยประสบการณ์ของบุคคลทั้งสองตํางได๎รับ การสั่งสมมาช๎านาน อยํางมีคุณคําทัง้ สองได๎ถํายทอดให๎ลูกหลาน และบุ ค คลทั่ ว ไปที่ ต๎ อ งการได๎ รั บ ความรู๎ เ พื่ อ เป็ น วิ ท ยาทาน ปอน จํารัส และศรีทน อริยา สองเซียนปลาส๎มแหํงสันเวียงใหมํ ผู๎สืบทอดภูมิปัญญาปลาส๎มอันโดํงดังทั่วประเทศ จนได๎รับรางวัล ผลิตภัณฑ์โอท็อปดีเดํนระดับจังหวัด ระดับชาติหลายปีติดตํอกัน บอกเลําถึงความเป็นมาของปลาส๎มพะเยาอยํางชื่นชมทีเดียว
สถานที่ตั้ง : บ๎านสันเวียงใหมํ ตําบลบ๎านสาง อําเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา
ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๕
๔. การตีมีดบ้านร่องไฮ
“มีด” คําสั้นๆ ที่มีความหมายและมีความสําคัญตํอการใช๎ชีวิตประจําวันของมนุษย์เรามาตั้งแตํโบราณ ซึ่งการตีมีด ๑ ด๎ามต๎องใช๎ทั้งแรงกาย แรงใจ และทนตํอความเมื่อยล๎า “สลําบูรณ์” แหํงบ๎านรํองไฮ จังหวัดพะเยา ผู๎รักษาและอนุรักษ์ ภูมิปัญญาการตีมีดจากอดีตสูํปัจจุบันกวํา ๕๐ ปี สืบทอดภูมิปัญญาการตีมีดจากบรรพบุรษเริ่มหัดการตีมีดตั้งแตํ ป.๔ จนสร๎างอาชีพนี้เป็นอาชีพหลักที่สร๎างตัวเองและครอบครัวจวบจนปัจจุบัน
สถานที่ตั้ง : บ๎านรํองไฮ ตําบลแมํใส อําเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา
๖. ผลิตภัณฑ์ผักตบชวาแบรนด์ “ชวาวาด”
เมื่อปี ๒๕๕๒ จากนโยบายของจังหวัดที่ต๎องการสนับสนุน ให๎ชาวบ๎านจัดตั้งกลุํมอาชีพในชุมชนและได๎เชิญวิทยาการจาก กรุงเทพฯ และศูนย์ศิลปาชีพบางไทรมาแนะนําวิธีการสานหมวก ตะกร๎า และกระจาดรูปทรงตํางๆ ตํอมาเมื่ออุตสาหกรรมจังหวัด เข๎ามาสนับสนุนสํงวิทยากรเข๎ามาสอน จึงพัฒนาทั้งรูปแบบและ คุณภาพให๎ดียิ่งขึ้นได๎จดทะเบียนกํอตั้งกลุํมขึ้นมาเมื่อ ปี ๒๕๔๒ มีสมาชิก กลุํมประมาณ ๒๐ คน หัวหน๎ ากลุํม “ป้าวาด” จะทํ า หน๎าที่เป็นผู๎ออกแบบและคิดค๎นพัฒนารูปแบบและการผลิตอยูํ เสมอ ในด๎านรูปแบบการผลิตได๎ทําเพิ่มให๎หลากหลายขึ้นจากเดิม โดยทําเพิ่มในผลิตภัณฑ์ประเภทกระเป๋าหมวก รองเท๎า และอื่นๆ อีกมากมายเพื่อให๎ตรงกับความต๎องการของตลาด สถานที่ตั้ง : บ๎านสันป่ามํวง ตําบลสันป่ามํวง อําเภอเมือง จังหวัดพะเยา
๖
ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๗. กลุ่มอาชีพ “จักสานเข่งไม้ไผ่”
ภูมิ ปัญ ญาที่เ กิดจากความคิดริเ ริ่ม สร๎ างสรรค์ คิดค๎นเครื่องมือเครื่องใช๎ในชีวิตประจําวัน จากวัตถุดิบ ที่อยูํใกล๎ตัว โดยนําไม๎ไผํที่มีเป็นจํานวนมากในชุมชน มาจักสาน เป็นภาชนะเพื่อใช๎ประโยชน์ อาทิ สุํมไกํ เขํง และนํ า ออกจํ า หนํ า ยใ นลั ก ษณะการ รวมกลุํ ม เป็ น กลุํ ม จั ก สานเขํ ง ซึ่ ง ชํ ว ยสร๎ า งรายได๎ เ สริ ม ให๎ กั บ ชาวบ๎านบัวเป็นอยํางดี เพราะมีตลาดรองรับที่แนํนอน ปั จ จุ บั น สํ ง ออกจํ า หนํ า ยไปตํ า งประเทศอี ก ทั้ ง ยั ง ได๎ คํ า นึ ง ถึ ง ก า ร อ นุ รั ก ษ์ สิ่ ง แ ว ด ล๎ อ ม แ ล ะ ก า ร ใ ช๎ ทรัพยากรธรรมชาติอยํางยั่งยืน โดยชุมชนจะปลูกไผํ ทดแทนไม๎ไผํที่นํามาจักสานเขํง และสุํมอยํางตํอเนื่อง สถานที่ตั้ง : บ๎านบัว (ดอกบัว) หมูํที่ ๔ ตําบลบ๎านตุํน อําเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา
๘. ครกหิน
อาชี พ การทํ า ครกหิ น เป็ น อาชี พ ที่ ไ ด๎ รั บ การ สื บ ทอดมาตั้ ง แตํ รุํ น ปู่ ยํ า ตายาย กลุํ ม คนสมั ย ใหมํ เล็ ง เห็ น วํ า อาชี พ นี้ ค วรจะได๎ รั บ การสื บ ทอดตํ อ ไป จึงได๎มีการรวมกลุํม และรํวมกั นจัดตั้งกลุํมทําครกหิ น ขึ้ น มาตั้ ง แ ตํ ปี พ . ศ. ๒ ๕๕๑ ซึ่ ง การทํ า ครก หิ น ในสมั ย กํ อ นนั้ น จะใช๎ เ วลานานมากในการเจาะหิ น ให๎เป็นครกหินได๎ในแตํละลูก รวมไปถึงการจัดหาวัสดุ อุป กรณ์ ใ นการทํ า ครกหิ นนั้ นก็ หาได๎ ย ากมาก แตํ ใ น ปั จ จุ บั น การทํ า ครกหิ น มี ขั้ น ตอนการทํ า ที่ ส ะดวก รวดเร็ ว มากขึ้ นกวํ า แตํ กํ อนเป็ นอยํ า งมาก เนื่ องจาก กลุํมครกหินได๎นําเอาเทคโนโลยีมาใช๎ในการสกัดและ เจาะครกหินในบางขั้นตอน จึงทําให๎งํายตํอการจัดทํา ครกหิน จากการที่หมูํบ๎านผลิตครกได๎ประมาณ ๓๐๐ ลูกตํอเดือน และจําหนํายครกหินในราคาลูกละ ๒๐๐ บาททําให๎มีรายได๎เข๎าสูํหมูํบ๎านมากขึ้น สถานที่ตั้ง : บ๎านงิ้วใต๎ ตําบลบ๎านสาง อําเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา
ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๗
๙. เตาแกลบชีวมวลตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง
นายเสาร์แก๎ว ใจบาล ปราชญ์ชาวบ๎านแหํงบ๎านบัว ผู๎ที่ริเริ่มสร๎างสรรผลงานด๎านพลังงานทดแทน โดยได๎เริ่มทําเตา แก๏สชีวภาพจากมูลโค ตํอมาได๎พัฒนาเตาแกลบชีวมวล ซึ่งมีประสิทธิภาพดีนําเอา “แกลบ” วัตถุดิบที่เหลือใช๎นํามาผสม กับความคิดสร๎างสรรค์พัฒนามาเป็นเชื้อเพลิงสําหรับใช๎ในครัวเรือน สถานที่ตั้ง : บ๎านบัว (ดอกบัว) หมูํที่ ๔ ตําบลบ๎านตุํน อําเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา
๑๐. หุ่นสาย
พํอหนานธีรศาสตร์ เจริญสุข หรือหลายคนมักจะเรียกทํานวํา “สลําหนานแถม” ผู๎ที่คิดสร๎างสรรค์หุํนสายพื้นเมืองพะเยา หุํนสายนี้ ทํา มาจากไม๎ สัก ตั ว หุํ นชื่อ “น๎ อยปุ๊ด ” และ “หนานปั๋ น ” เพื่ อสร๎ า ง ความบั นเทิ ง แบบศิ ลปะพื้ น เมื องเหนื อ แสดงในงานถนนคนเดิ น หรืองานเทศกาลตําง ๆ สลําหนานแถมนอกจากเป็นผู๎ สร๎างสรรค์ หุํนสายแล๎วทํานยังเป็นจิตรกรประติมากร หรืออาจจะเรียกทํานวํา เป็นศิลปินก็ได๎ ทํานเคยฝากฝีมือการสร๎างสรรค์ไว๎ในวัดหลายแหํง ของจังหวัดพะเยา ความภาคภูมิใจได๎รํวมงาน “เทศกาลหุํนโลกกรุงเทพฯ ๒๐๑๔ (Harmony World Puppet Carnival in Bangkok, Thailand ๒๐๑๔)” ในวันที่ ๑ - ๑๐ พฤศจิกายน ๒๕๕๗ ณ บริเวณรอบเกาะ รั ต นโกสิ น ทร์ พื้ น ที่ ใ กล๎ เ คี ย ง และศู น ย์ ก ารค๎ า สยามพารากอน โดยกระทรวงวัฒนธรรม สถานที่ตั้ง : ตําบลแมํต๋ํา อําเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา
๘
ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
จังหวัด
เชียงราย
๑. หมู่บ้านท่าขันทอง
หมูํบ๎านโฮมสเตย์บ๎านทําขันทอง เป็นชุมชนอีสานล๎านนาที่อพยพมาจากหลายจังหวัดทางภาคอีสาน มารวมตัวกัน อยูํ ที่บ๎า นทํา ขั นทอง ตํ า บลบ๎ านแซว อํา เภอเชียงแสน จัง หวัดเชีย งราย ตั้ง บ๎ านเรือนสํว นใหญํ ตั้งอยูํ บนฝั่งแมํ น้ํา โขง มาพร๎อมกับวัฒนธรรมอีสาน เชํนการทอเสื่อ การทอผ๎า การเลี้ยงจิ้งหรีด การละเลํนกลองยาว ฟ้อนเซิ้งอีสาน การเป่าแคน หมอลํา สํวนอาหารการกินที่ขึ้นชื่อได๎แกํ ส๎มตําอีสาน ข๎าวจี่ แจํวบอง รวมทั้ง วัฒนธรรมการต๎อนรับที่อบอุํนเหมือนญาติ พี่น๎อง ลักษณะเดํนอีกประการหนึ่งของบ๎านทําขันทองคือความสะอาด ความไว๎วางใจกันและกัน โดยจะเห็นได๎จากการ ทีไ่ มํมีรั้วบ๎าน แตํยึดหลักเพื่อนบ๎านที่ดีคือรั้วบ๎านที่ดีคือความสัมพันธ์อันดีงาม สถานที่ตั้ง : บ๎านทําขันทอง ตําบลบ๎านแซว อําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย
๒. หมู่บ้านร่องปลายนา
บ๎านรํองปลายนา หมูํบ๎า นเล็ก ๆ ที่ซํอนตัว เองอยูํในอําเภอแมํลาว ของจังหวัดเชี ยงราย เป็ นหมูํบ๎ านขนาดเล็ก มี ๕๘ ครัวเรือน กับประชากรเพียง ๒๒๐ คน หมูํบ๎านเศรษฐกิจพอเพียงที่ได๎รับการยอมรับมีรางวัลการันตีที่หลากหลาย เริ่มต๎นมาจากการดําเนินกิจกรรมตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง โดยผู๎นําชุมชนได๎สํงเสริมสนับสนุนให๎คนในหมูํบ๎าน ดํา เนิ นวิ ถีชีวิตตามแนวเศรษฐกิ จพอเพีย งขั้ นพื้ นฐาน คื อ มี ความพอเพี ยงในการดํ ารงชี วิต ลดคํ าใช๎จํ ายที่ไ มํ จํ าเป็ น ไมํมีหนี้สิน โดยเริ่มจากครัวเรือนต๎นแบบ ๓๐ ครัวเรือน เมื่อครัวเรือนต๎นแบบสามารถใช๎เศรษฐกิจพอเพียงเข๎ามาดําเนิน ชีวิตจนมีความเป็นอยูํที่ดีขึ้นจึงได๎ขยายผลไปสูํชุมชน จากนั้นจึงเริ่มกระบวนการสํงเสริมการเรียนรู๎สําหรับ ประชาชน ในชุมชน ทั้งการถํายทอด การแลกเปลี่ยนประสบการณ์ การสืบทอดภูมิปัญญา วัฒนธรรม คํานิยม และเอกลักษณ์ชุมชน โดยเน๎นกระบวนการเรียนรู๎เพื่อวิถีชีวิตของคนในชุมชนกํอให๎เกิดชุมชนแหํงการเรียนรู๎ และมุํงพัฒนาตนเอง ท๎ายที่สุดอยูํ อยํางมีความสุขอยํางยั่งยืน สถานที่ตั้ง : บ๎านรํองปลายนา ตําบลบัวสลี อําเภอแมํลาว จังหวัดเชียงราย ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๙
๓. หมู่บ้านศรีดอนชัย
หมูํบ๎านศรีดอนชัย เป็นกลุํมคนที่อพยพย๎ายถิ่นฐานมาจากแคว๎นสิบสองปันนา มณฑลยูนนานประเทศจีนตอนใต๎ ปัจจุบันเป็นหมูํบ๎านที่มีประชากรสํวนใหญํเป็นชาว ไตลื้อ วิถีชิวิตและวัฒนธรรมความเป็นอยูํของชาวไตลื้อที่บ๎านศรีดอนชัยนี้ยังคงรักษา เพื่อให๎ชนรุํนหลังได๎ศึกษาและสืบทอดวัฒนธรรมและประเพณีที่เป็นเอกลักษณ์ของ ชาวไตลื้อไว๎ อยํางเหนียวแนํนและนํา ยกยํอง ไมํวํ าจะเป็นสถาปัตยกรรมบ๎ านแบบ ไตลื้อ การแตํงกายไตลื้อโบราณ และอุตสาหกรรมการทอผ๎าด๎วยมือ โดยเฉพาะผ๎าทอ ลายน้ําไหลซึ่งถือเป็นลายเฉพาะของชาวไตลื้อที่สามารถทอผ๎าลายน้ําไหลได๎อยําง สวยงาม สถานที่ตั้ง : ตําบลศรีดอนชัย อําเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย
๔. หมู่บ้านสันทางหลวง
บ๎านสันทางหลวงเป็นหมูํบ๎านชาวไทยอง จากเมืองยองที่ถูกกวาดต๎อนเข๎า มา ในล๎า นนาสมั ย พระเจ๎า กาวิ ละ ปั จจุ บั น ถู ก พั ฒนาขึ้ นเป็ นหมูํ บ๎ า นทํ องเที่ ย วชุ ม ชน การทํองเที่ยวมักเริ่มจากไปศึกษาชาติพันธุ์ไทยองที่พิพิธภัณฑ์พื้นถิ่นเวียงหนองหลํม ในโรงเรียนจันจว๎าวิทยาคม จากนั้นแวะไปนมัสการพระเจ๎าห๎าพระองค์ที่วัดป่า กุ๏ ก เพื่อความเป็นสิริมงคล ตํอยังบ๎านโบราณไทยองที่บ๎านสันทางหลวง ชมวิถีชีวิต คน ไทยอง ชมสาธิ ตและเรี ยนรู๎งานหั ตถกรรมพื้นบ๎า นตํ าง ๆ ได๎ อยํ างใกล๎ชิ ดและเป็ น กันเอง เชํน การทํากระบวยตักน้ําจากกะลามะพร๎าว การทอผ๎าไทยอง และการทํา น้ําพริกน้ําผัก เป็นต๎น สถานที่ตั้ง : บ๎านสันทางหลวง ตําบลจันจว๎า อําเภอแมํจัน จังหวัดเชียงราย
๑๐
ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๕. ผ้าทอไทลื้อศรีดอนชัย
การทอผ๎าเคยเป็นบทบาทหนึ่งของสตรีล๎านนามาแตํอดีต จนในปัจจุบันยากที่จะพบเห็น แตํกลุํมชาติพันธุ์ไทลื้อ ศรีดอนชัยยังคงเห็นคุณคํา รักษาขนบธรรมเนียมประเพณีดั้งเดิม และสืบสานการทอผ๎าที่มีลวยลายเป็นเอกลักษณ์ของ ชาวไทลื้อ ด๎วยเทคนิคที่เกือบจะหายไปจากโลกยุคปัจจุบัน การเกาะหรือล๎วง นับเป็นเทคนิคที่ชาวไทลื้อมีความชํานาญ ผ๎าลายเกาะ รูปทรงเรขาคณิตที่ชํวงลายมีความเป็นสากลและเป็นที่นิยมที่เรามักคุ๎นหูวําผ๎าลายน้ําไหล เรียกได๎ วําชาว ไทลื้อเป็นผู๎คิดค๎นการผูกลายขึ้นจนเกิดเป็นลวดลายมากมาย ซึ่งบ๎านศรีดอนชัยเป็นแหลํงหัตถกรรมผ๎าทอไทลื้อ โดยเป็น ทั้งแหลํงผลิตและจําหนํายผ๎าทอไทลื้อ นอกจากมีสินค๎าหัตถกรรมผ๎าทอแล๎วยังมีการสาธิตการผลิต ซึ่งเป็นสิ่งดึงดูด ใจของ นักทํองเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวตํางประเทศ และเป็นแหลํงที่มีชื่อเสียงของอําเภอเชียงของในปัจจุบัน สถานที่ตั้ง : ตําบลศรีดอนชัย อําเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย
๖. พิพิธภัณฑ์ลื้อลายคา
พิ พิ ธ ภั ณ ฑ์ แ หํ ง นี้ สะท๎ อนให๎ เ ห็ นความตั้ ง ใจอั นแนํ ว แนํ ที่จะสืบ ทอดมรดกทางวั ฒนธรรมอั นดี ง ามให๎ ดํ า รง อยูํ สูํรุํ นลู ก หลาน เป็ น พิ พิ ธ ภั ณ ฑ์ ที่ จัดแสดง ๒ ภาษา ทั้ ง ไทยและอัง กฤษ บอกเลํา ประวั ติความเป็ นมาของชาวไทลื้ อ แตํโบราณสืบจนไทลื้อในปัจจุบันที่กระจัดกระจายอยูํทั่วภาคเหนือของไทย รวมถึงไทลื้อในศรีดอนชัยด๎วยเชํนกัน สถานที่ตั้ง : ตําบลศรีดอนชัย อําเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย
ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๑๑
๗. เตาเผาโบราณทุ่งม่าน
เตาเผาโบราณที่ผลิตเครื่องเคลือบดิ นเผา เวียงกาหลงมาตั้งแตํต๎นพุทธศตวรรษที่ ๒๑ แหํงนี้ ชาวบ๎านเรียกกันวํา เตาอุ๏ยทา ปัจจุบันจัดตั้งเป็น ศูนย์ ศึก ษาโครงการโบราณคดี เครื่องเคลื อบดิ น เผาเวี ย งกาหลงบ๎ า นทุํ ง มํ า น เป็ น เตาเผาทรง ประทุน โครงสร๎า งทุกสํวนกํอพอกด๎ วยดินเหนีย ว เป็นผนังหนาเชื่อมตํอกันตลอด ปลํองเตาแคบและ สูง ห๎องไฟยาวเกือบครึ่งหนึ่งของความยาวตัวเตา ทั้งหมด สถานที่ตั้ง : บ๎านทุํงมําน ตําบลเวียงกาหลง อําเภอเวียงป่าเป้า จังหวัดเชียงราย
๘. เตาเผาสล่าทัน
เมื่อ ประมาณปี พ.ศ. ๒๕๒๖ หลังจากที่ มี ชาวตํางชาติเข๎ามาศึกษาเครื่องปั้นดินเผาในเวียง กาหลง ทําให๎ชาวบ๎านหันมาขุดหาเครื่องปั้นดินเผา ตามแหลํงเตาเผาโบราณตําง ๆ เพื่อนําไปขายแกํ พํอค๎าวั ตถุโบราณ ทํา ให๎สลํา ทัน ธิจิตตัง เริ่มเกิ ด ความหวงแหนในสิ่งที่บรรพบุรุษได๎สร๎างมา จึงเริ่ม สนใจศึ ก ษาประวั ติ ศ าสตร์ ค วามเป็ น มาของ เวียงกาหลง รวมทั้งศึกษากรรมวิธีการผลิตเครื่อง เคลือบดินเผาตามแบบโบราณ ทําให๎เครื่องเคลือบ เวียงกาหลงเป็นที่รู๎จักทั่วไป จนได๎รับเลือกให๎เป็น ผลิตภัณฑ์หนึ่งตําบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ระดับ ๔ ดาว ในปี พ.ศ. ๒๕๔๖
๑๒
สถานที่ตั้ง : ตําบลเวียงกาหลง อําเภอเวียงป่าเป้า จังหวัดเชียงราย ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๙. กลุ่มผ้าปักด้วยมือบ้านสันกอง
กลุํมผ๎าปักด๎วยมือ บ๎านสันกอง จัดตั้งเพื่ออนุรักษ์งานฝีมือและภูมิปัญญาท๎องถิ่นไมํให๎ สูญหาย โดยใช๎เ วลารํ วมกันทําหัตถกรรม ผ๎าปักลายชาวไทยภูเขา ทําให๎หมูํบ๎ านชาวไทย ชาวเขาเผําอาขํา อาศัยอยูํรวมกันมาตั้งแตํโบราณ การปักผ๎าด๎วยมือเหมือนอยูํในสายเลือด ของชาวไทยภู เ ขา เพราะได๎ รั บ การสืบ ทอดจากรุํ นสูํรุํ น ปั จ จุ บั นมี ศูนย์ อาชี พ ของหมูํ บ๎ า น สํ า หรั บ ผู๎ ที่ ส นใจทํ า ผ๎ า ปั ก และแปรรู ป เชํ น กระเป๋ า ปลอกหมอน เข็ ม ขั ด กระเป๋ า เงิ น คนในชุม ชนได๎ เ ข๎ า มาสืบ ทอดภู มิ ปั ญ ญาท๎ อ งถิ่ น ผ๎า ปั ก ด๎ ว ยมื อ บ๎ า นสันกอง เป็ น OTOP ประจําตําบล สถานที่ตั้ง : บ๎านสันกอง หมูํที่ ๒ ตําบลแมํไรํ อําเภอแมํจัน จังหวัดเชียงราย
๑๐. ผ้าปักม้งบ้านไทยสามัคคี
งานปักผ๎าม๎ง เป็นงานฝีมือของชนเผําม๎งที่ใช๎สําหรับตกแตํงเสื้อผ๎าของชนเผํา การปัก มีอยูํ ๒ ประเภท คือ การปักด๎วยมือ และปักด๎วยเครื่อง สําหรับการปักผ๎าของบ๎านไทยสามัคคี จะใช๎มือเป็นกิจกรรมเสริมรายได๎ให๎แกํผู๎หญิงชาวม๎ง ไมํวําจะเป็นสาวไปจนถึงผู๎สูงอายุ ใช๎เข็ม นับชํองตารางของผ๎าในการปัก สวย ละเอียด ให๎สี อยูํที่จินตนาการของผู๎ปกั สถานที่ตั้ง : บ๎านไทยสามัคคี ตําบลมํวงยาย อําเภอเวียงแกํน จังหวัดเชียงราย ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๑๓
จังหวัด
แพร่
๑. หมู่บ้านถิ่น
บ๎านถิ่นไทลื้อ ลือชื่อของเกํา ที่สักการะของเราเจ๎าคุณโอภาสฯ พระธาตุถิ่นแถน ค๎าขายทั่วแดน สุขแสนทั่วหน๎า ประชารํวมใจ “ไตลื้อบ๎านถิ่น” ชาวไทกลุํมหนึ่งซึ่งมีถิ่นฐานเดิมอยูํในแถบแคว๎นสิบสองปันนา ปัจจุบันบ๎านถิ่นเป็นบ๎านของ คนไตลื้อที่มีอัตลักษณ์ของตนเอง ได๎แกํ ภาษาไตลื้อ มีศิลปะการแตํงกาย มีลีลาการฟ้อนรํา มีฝีมือทางด๎านหัตถกรรมทอ ผ๎า การประดิ ษ ฐ์ สิ่ง ของเครื่ อ งใช๎ที่ สวยงาม ศิ ล ปะและประเพณี ตํ า งๆ รวมถึ ง การดํ า เนิ น ชี วิ ต ที่ เ รี ย บงํ า ย พอเพี ย ง พึ่งพาตนเอง อยูํรวมกันเป็นกลุํมเอื้ออาทรซึ่งกันและกัน สถานที่ตั้ง : บ๎านถิ่น ตําบลบ๎านถิ่น อําเภอเมือง จังหวัดแพรํ
๒. หมู่บ้านพระหลวง
เอกลักษณ์แหํงภาษา บูชาพระแสนหลวง บวงสรวงพระธาตุเนิ้ง สํงเสริมวัฒนธรรมประเพณี ชุมชนตําบลพระหลวง เป็นชุมชนที่อพยพมาจากเชียงแสน เมื่อปี พ.ศ. ๒๓๓๐ เป็นชุมชนที่เกําแกํมีศิลปวัฒนธรรมความเชื่อที่สืบตํอกันมาตั้งแตํ บรรพบุรุษจนถึงปัจจุบัน แม๎วําการก๎าวผํานชํวงเวลากํอให๎เกิดการเปลี่ยนแปลง แตํชุมชนแหํงนี้ยังคงไว๎ซึ่งประเพณีความ เชื่อที่ยังยึดถือปฏิบัติกัน เชํน ประเพณีนมัสการพระธาตุเนิ้ง ประเพณีสงกรานต์ ประเพณีสืบชะตา และประเพณีสะเดาะ เคราะห์ และการคงเอกลักษณ์ภาษาพูด คล๎ายกับชาวไทลื้อเชียงแสนมีพระธาตุเนิ้งเป็นศูนย์รวมจิตใจของคนในชุมชน พระหลวง สถานที่ตั้ง : บ๎านพระหลวง ตําบลพระหลวง อําเภอสูงเมํน จังหวัดแพรํ
๑๔
ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๓. ขุมทรัพย์ทางปัญญาผ้าจกเมืองลอง
นางประนอม ทาแปง ศิ ลปิ นแหํ งชาติ เป็ นผู๎มี ผลงานด๎ านการทอผ๎า โดยเริ่ ม ทอผ๎า ตั้ งแตํอายุ ๑๒ ปี ฝึกฝนที่ พระตําหนักภูพิงค์ราชนิเวศน์ และคิดที่จะอนุรักษ์ลวดลายผ๎าโบราณไว๎ให๎คงอยูํ โดยนําเอาผ๎าลวดลายผ๎าจกจากหลาย แหํงมาผสมผสานกัน จากนั้นได๎นําไปเผยแพรํสอนให๎กับกลุํมแมํบ๎านในหมูํบ๎านตํางๆ อีกหลายหมูํบ๎านในจังหวัดแพรํ และจังหวัดใกล๎เคียง ได๎รับรางวัลศิลปินแหํงชาติสาขาทัศนศิลป์ (ประณีตศิลป์ - ศิลปะการทอผ๎า) เมื่อพ.ศ. ๒๕๕๓
สถานที่ตั้ง : บ๎านนามน ตําบลหัวทุํง อําเภอลอง จังหวัดแพรํ
๔. พิพิธภัณฑ์โกมลผ้าโบราณ
เป็นอาคารคอนกรีตสีครีมสองชั้น สถาปั ตยกรรมตัว ตึกเลียนแบบสถานีรถไฟบ๎านปิน อําเภอลอง จังหวั ดแพรํ ทีก่ ํอสร๎างตามแบบสถาปัตยกรรมไทยผสมผสานกับยุโรป เป็นแหลํงรวบรวมผ๎าซิ่นตีนจกที่มีอายุเกําแกํนับร๎อยปี และผ๎า โบราณของอําเภอลอง ตั้งแตํปี พ.ศ. ๒๕๒๒ เป็นต๎นมา ในพิพิธภัณฑ์จัดแสดงผ๎าซิ่นตีนจกโบราณพร๎อมประวัติความ เป็นมาของซิ่นแตํละผืน สํวนชั้นลํางมีตู๎ที่ใช๎เก็บรักษาผ๎าเกํา มิให๎ชํารุดเสียหาย และยังคงลวดลายให๎คล๎ายกับของเดิม เพื่อเป็นการสืบสานงานทอมิให๎สูญหายไป นอกจากนี้ยังมีผ๎าทอที่ได๎รับรางวัลจากการประกวดในงานตํางๆ อีกมากมาย จัดแสดงไว๎ สถานที่ตั้ง : ตําบลห๎วยอ๎อ อําเภอลอง จังหวัดแพรํ
ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๑๕
๕. ผ้าทอไทลื้อบ้านถิ่น
กลุํมทอผ๎าไทลื้อตําบลบ๎านถิ่น อําเภอเมือง จังหวัดแพรํ รวมตัวกัน ณ วัดถิ่นใน ตําบลบ๎านถิ่น โดยทํากิจกรรมทอ ผ๎าลายไตลื้อ ผ๎าสไบ ทอผ๎า ทําถุงยํามไตลื้อไว๎นํา จําหนํา ยและบริก ารให๎กับ ผู๎สนใจที่ไ ด๎มาเยี่ยมศูนย์วัฒนธรรมไตลื้อ วัดถิ่นในและตามงานประเพณี ตํางๆหรืองานเทศกาล ผ๎าทอไตลื้อยังเป็นภูมิปัญญาท๎องถิ่นที่สืบทอดกันมายาวนาน โดยกลุํมทอผ๎า ถือเป็นแหลํงเรียนรู๎และสาธิตให๎กับนักเรียน ศูนย์ศาสนาวันอาทิตย์วัดถิ่นในและบุคคลผู๎สนใจเข๎า ศึกษา ได๎ทุกวัน สถานที่ตั้ง : บ๎านถิ่น ตําบลบ๎านถิ่น อําเภอเมือง จังหวัดแพรํ
๖. ห้องศิลป์นิรันดร
นิ รั น ดร์ ปั ญ ญามู ล ทํ า งานในสายอาชี พ ศิ ลปิ น อิส ระ ตั้ ง แตํ อ ายุ ๑๘ ปี จนถึ ง ปั จ จุ บั น รวมระยะเวลา ๔๔ ปี โดยการรับวาดภาพจิตรกรรมฝาผนังตามวัดตํางๆ ทั่วประเทศ จํานวนกวํา ๒๑๕ แหํง รํวมจัดแสดงนิทรรศการผลงาน ทางศิลปกรรมรํวมกับกลุํมศิลปินภาคเหนือในจังหวัดตํางๆไมํน๎อยกวํา ๑๕ ครั้ง และจัดสอนศิลปะให๎กับบุคคลทั่วไป นั ก เรี ย น นั ก ศึ ก ษา และตามหนํ ว ยงานตํ า งๆ ที่ มี ความสนใจ โดยการสํง เสริ ม ของสํา นั ก งานวั ฒนธรรมจั ง หวั ด แพรํ โดยได๎จัดตั้ง “ห๎องศิลป์นิรันดร” เพื่อเป็นแหลํงทํองเที่ยวของคนในชุมชน เป็นแหลํงศึกษางานศิลปะแกํบุคคลทั่วไป สถานที่ตั้ง : บ๎านปงป่าหวาย ตําบลปงป่าหวาย อําเภอเดํนชัย จังหวัดแพรํ
๑๖
ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๗. ผ้าหม้อห้อม
หม๎อห๎อม หรือ มํอฮํอม เป็นผ๎าพื้นเมือง ที่ทําจากผ๎าฝ้าย มี สี น้ํา เงิ นเข๎ ม ได๎ จ ากการย๎ อ มด๎ ว ย ต๎ น ห๎ อ มที่ ใ ห๎ สีธ รรมชาติ สวยงาม คํ า วํ า “หม๎ อ ห๎ อ ม” เป็ น ภาษาพื้ น เมื อ งภาคเหนื อ เกิ ด จากรวมคํ า วํ า “หม๎ อ กั บ ห๎ อ ม”ซึ่ ง คํ า วํ า หม๎ อ หมายถึ ง ภาชนะอยํ างหนึ่ งที่ ใ ห๎บ รรจุน้ํา หรื อของเหลวตํ างๆ สํวนคํา วํ า ห๎ อ มหมายถึ ง พื ช ล๎ ม ลุ ก ชนิ ด หนึ่ ง ในตระกู ล คราม เรี ย กวํ า ต๎ น ห๎ อ ม คํ า วํ า หม๎ อ ห๎ อ ม สามารถเขี ย นได๎ ห ลายแบบ เชํ น มํอฮํอม มํอห๎อม หม๎อฮํอม หม๎อห๎อม ทุกคําล๎วนมีความหมายที่ เหมือนกัน จั ง ห วั ด แ พ รํ เ ป็ น แ ห ลํ ง กํ า เ นิ ด ข อ ง ผ๎ า ห ม๎ อ ห๎ อ ม ความเป็นมาของผ๎าหม๎อห๎อมเกี่ยวข๎องกับประวัติของบ๎านทุํงโฮ๎ง ซึ่งเป็นแหลํงผลิตผ๎าหม๎อห๎อมแหลํงใหญํที่สุดและมีชื่อเสียงที่สุด ของจังหวัดแพรํ ชาวบ๎านทุํงโฮ๎งเป็นกลุํมชนที่มีเชื้อสายลาวพวน ซึ่ ง ได๎ อ พยพเข๎ า มาอยูํ ที่ บ๎ า นทุํ ง โฮ๎ ง นานแล๎ ว และได๎ นํ า เอา วั ฒนธรรมการทอผ๎า และการย๎ อมผ๎า โดยใช๎ ต๎ นและใบห๎ อ ม มาย๎อม ทําให๎ผ๎าฝ้ายเกิดเป็นสีครามหรือสี กรมทํา ซึ่งเป็นการ ย๎อมแบบดั้ งเดิ ม บุรุ ษ ที่สืบ ทอดมาหลายชั่ว อายุคน และเป็ น เอกลัก ษณ์ข องจังหวัดแพรํ จนได๎รับ การคั ดเลือกเป็นหมูํ บ๎า น ทํองเที่ยว OTOP เชิงหัตถกรรม (OTOP Village Champion Handicrafts Tourism) ผลิตภัณฑ์โดดเดํน ผ๎าหม๎อห๎อม สถานที่ตั้ง : บ๎านทุํงโฮ๎ง ตําบลทุํงโฮ๎ง อําเภอเมือง จังหวัดแพรํ
๘. การเพ้นท์ผ้าหม้อห้อม
เป็นการนําเอาผลิตภัณฑ์จากผ๎าหม๎อห๎อม มาเพ๎นท์เป็น ลวดลายตํางๆ ให๎สวยงาม ซึ่งต๎องใช๎ฝีมือในการวาดภาพของ ผู๎เพ๎นท์ ให๎ได๎ผลิตภัณฑ์ผ๎าหม๎อห๎อมที่สวยงามถือเป็นการสร๎าง มูลคําเพิ่มให๎กับสินค๎าได๎อีกทางหนึ่ง สถานที่ตั้ง : บ๎านปงป่าหวาย ตําบลปงป่าหวาย อําเภอเดํนชัย จังหวัดแพรํ
ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๑๗
๙. ผลิตภัณฑ์เฟอร์นิเจอร์ไม้สัก
ผลิ ต ภั ณ ฑ์ เ ฟอร์ นิ เ จอร์ ไ ม๎ สั ก เป็ น สิ น ค๎ า ที่ ไ ด๎ รั บ ความนิ ย มสู ง สุ ด ตลอดมาและสามารถเข๎ า กั น ได๎ ดี กั บ บ๎ า น ในทุกรูปแบบได๎รับความนิยมมาอยํางยาวนาน ยิ่งเฟอร์นิเจอร์ที่ทําจากไม๎สัก จะให๎ความรู๎สึกที่เป็นธรรมชาติ สวยงาม มี ค วามทนทานใช๎ ง านได๎ น านนั บ ร๎ อ ยปี เข๎ า กั น ได๎ กั บ การตกแตํ ง บ๎ า นทุ ก แบบทุ ก สไตล์ ข๎ อดี ข องเฟอร์ นิ เ จอร์ ไ ม๎ สั ก อีกประการหนึ่งคือทําความสะอาดได๎งําย ทนร๎อนและเย็นได๎ดี ทนสารเคมีได๎ดีเชํนกัน เฟอร์นิเจอร์ที่นิยมทําจากไม๎สัก เชํน โต๏ะกินข๎าว โต๏ะนั่งเลํน ตู๎เก็บของ ตู๎เสื้อผ๎า เตียงนอน เก๎าอี้ ชั้นวางของ เคาร์เตอร์ และโครงโซฟา เป็นต๎นอีกทั้งยังเป็น ผลิตภัณฑ์ที่สร๎างชื่อเสียงโดํงดังให๎จังหวัดแพรํเป็นที่รู๎จักกันอยํางแพรํหลาย ซึ่งแหลํงผลิตอยูํที่อําเภอสูงเมํน จังหวัดแพรํ สถานที่ตั้ง : อําเภอสูงเมํน จังหวัดแพรํ
๑๐. การแกะสลักไม้ บ้านวังหลวง
ชาววังหลวง สั่งสมองค์ความรู๎ด๎านตํางตํางถํายทอดจากบรรพบุรุษ จากรุํนสูํรุํน ในการดํารงชีวิตอยูํโดยพึ่งพา ธรรมชาติมาใช๎ประโยชน์ ในการดํารงชีพ และรํวมกันรักษาขนบธรรมเนียมประเพณี ที่แสดงให๎เห็นถึงความสําเร็จ ของ ภูมิปัญญาในท๎องถิ่นในอดีต เชํน งานจักสาน เครื่องปั้นดินเผา การฟ้อนรํา และที่โดดเดํนที่เห็นได๎ชัด คือ งานแกะสลักไม๎ ที่ปัจจุบันรวมตัวกันเป็นวิสาหกิจชนวังหลวงแกะสลัก โดยใช๎ที่ทําการกํานันตําบลวังหลวงเป็นที่ตั้งของสํานักงาน งานแกะสลัก ไม๎ ที่เ กิดจากภูมิ ปัญ ญาท๎องถิ่ นจากสลําบ๎ านวั งหลวง สลําของคนเมื องแพรํ ที่ สร๎ างสรรค์ ผลงาน สูํตลาดสากลทั้งในประเทศและตํางประเทศ ผลงานที่เห็นได๎ชัดโดยที่หลายทํานอาจไมํรู๎วําเกิดจากฝีมือของกลุํมที่เรียก ตัวเองวํา "สลําเมืองแพรํ” คือช๎างสามเศียร วัดห๎วยมงคล จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ศิลปะยิ่งใหญํ ล้ําคําและงดงามยิ่งนัก สถานที่ตั้ง : บ๎านวังหลวง ตําบลวังหลวง อําเภอหนองมํวงไขํ จังหวัดแพรํ
๑๘
ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
จังหวัด
น่าน
๑. หมู่บ้านดอนมูล - หนองบัว
กลุํมชาติพันธุ์ไทลื้อเรียกตนเองตามสําเนียงท๎องถิ่นวํา “ไตลื้อ” หรือเรียกแตํเพียงสั้นๆวํา “ลื้อ” แตํเดิมชาวไทลื้อมี ถิ่นฐานอยูํบริเวณแคว๎นสิบสองปันนา ในประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน ในสมัยต๎นรัตนโกสินทร์เจ๎าเมืองนํานในอดีตก็ ได๎ทําสงครามกวาดต๎อนชาวไทลื้อจากดินแดนสิบสองพันนาเข๎ามาในพื้นที่เมืองนํานเป็นจํานวนมาก ซึ่งสํวนหนึ่งได๎ตั้งถิ่น ฐานบริเวณที่แสนอุดมสมบูรณ์ ณ หมูํบ๎านแหํงนี้ ปัจจุบันพัฒนาเป็นการอาศัยอยูํรํวมกันระหวํางนักทํองเที่ยวกับเจ๎าของ บ๎านในลักษณะโฮมสเตย์ เพื่อรองรับ นักทํ องเที่ ยวที่ ต๎องการสัม ผัสและศึก ษาวิ ถีชีวิตความเป็นอยูํของชุม ชนไท ลื้อ มี กิจกรรมที่แสดงถึงศิลปวัฒนธรรมประเพณีที่ดีงามรํวมกับเจ๎าของบ๎าน เชํน ชมบ๎านโบราณสถาปัตยกรรมไทลื้อ พิธีบายศรี สูํขวัญ เพื่อความเป็นสิริมงคล ชมวัฒนธรรมและศิลปะการแสดงพื้นบ๎าน ชิมอาหารขันโตก และอาหารไทลื้อ และชมการ ผ๎าย๎อมสีธรรมชาติ การแปรรูปสินค๎าจากผ๎าฝ้ายธรรมชาติ เป็นต๎น สถานที่ตั้ง : บ๎านดอนมูล ตําบลศรีภูมิ อําเภอทําวังผา จังหวัดนําน
๒. หมู่บ้านร้องแง
หมูํบ๎านชาวไทลื้อที่อพยพจากเมืองเลน แคว๎นสิบสองปันนา ซึ่งอพยพมาโดยการนําของเจ๎าพญาเลน พากันอพยพ ผํานทางอาณาจักรล๎านช๎าง มาตั้งถิ่นฐานอยูํ ณ แหลํงอุดมสมบูรณ์มีต๎นมะแงขึ้นอยูํสองฟากฝั่งแมํน้ํา คําวํา “ร๎องแง” นี้ มีที่มาจากคําวํา “ฮํอง” เป็นภาษาไทลื้อ แปลวํ า รํองน้ํา และคําวํา “แง” หมายถึงชื่อของต๎นไม๎ชนิดหนึ่ง ซึ่ง สมัยกํอน บ๎านร๎องแงมี ต๎นไม๎ ชนิ ดนี้ ขี้นอยูํ ตามลําเหมื องฮํองแงเป็นจํา นวนมาก จึ งเรีย กวํ า “บ๎ านฮํองแง” ตํ อมาเปลี่ยนเป็ นชื่ อ “บ๎านร๎องแง” ในที่สุด โดยในปัจจุบันยังคงดํารงเอกลัก ษณ์ ไว๎ซึ่ง วัฒนธรรมและประเพณีที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุ ษ จึงเป็นแหลํงอารยธรรมที่สําคัญแหํงหนึ่งในอําเภอปัว สถานที่ตั้ง : บ๎านร๎องแง ตําบลวรนคร อําเภอปัว จังหวัดนําน ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๑๙
๓. วัดหนองบัว
วัดหนองบัวเป็นวัดเกําแกํของหมูํบ๎าน จากคําบอกเลําของผู๎เฒํา ผู๎ แ กํ ใ นหมูํ บ๎ า นทํ า ให๎ สั น นิ ษ ฐานได๎ วํ า วั ด ไทลื้ อ แหํ ง นี้ ส ร๎ า งราว พ.ศ. ๒๔๐๕ (ตรงกับสมัยรัชกาลที่ ๔) ภาพจิตรกรรมฝาผนังในโบสถ์เลํา เรื่องในปัญญาสชาดก ซึ่งเป็นพระชาติหนึ่งของพระพุทธเจ๎า สันนิษฐาน วํ า เขี ย นโดย “ทิ ดบั ว ผัน ” ชํ า งเขี ย นลาวพวนที่ บิ ดาของครู บ าหลวงสุ ชื่ อ นายเทพ ซึ่ ง เป็ น ทหารของเจ๎ า อนั น ตยศ (เจ๎ า เมื อ งนํ า นระหวํ า ง พ.ศ. ๒๓๙๕-๒๔๓๔) ได๎นํามาจากเมืองพวน ในแคว๎นหลวงพระบาง นอกจากนั้ นยั งมี นายเทพและพระแสนพิ จิตรเป็นผู๎ชํว ยเขีย นจนเสร็ จ และยังมีภาพของเรือกลไฟ และดาบปลายปืนซึ่งเริ่มเข๎ามาในประเทศ ไทยในสมัยรัชกาลที่ ๔ ถึงรัชกาลที่ ๕ ภาพจิตรกรรมที่วัดหนองบัวแหํงนี้ ได๎สะท๎อนให๎เห็นสภาพความเป็นอยูํของผู๎คนในสมัยนั้นได๎เป็นอยํางดี โดยเฉพาะการแตํ ง กายของผู๎หญิ งที่ นุํง ผ๎า ซิ่ นลายน้ํ า ไหล หรื อ ผ๎า ซิ่ น ตีนจกที่สวยงาม นับวํามีคุณคําทางศิลปะและความสมบูรณ์ของภาพ ใกล๎เคียงกับภาพจิตรกรรมฝาผนังของวัดภูมินทร์ในเมืองนําน สถานที่ตั้ง : บ๎านหนองบัว ตําบลป่าคา อําเภอทําวังผา จังหวัดนําน
๔. เรือจาลอง
เรือแขํ งจังหวัดนํา นมีเอกลักษณ์ ที่โดดเดํนสวยงาม เป็นเรือขุ ด แบบชะลํา หัวเรือแกะสลักเป็นรูปพญานาค อ๎าปาก ชูคอ อวดเขี้ย ว โง๎งงอ สงํางาม หางเรือแกะสลักเป็นรูปหางพญานาค งอนสูง ลําตัวเรือ ทาสีสวยสด และมีลวดลายที่สวยงาม จึงถือเป็นความภาคภูมิใจของ ชาวจังหวัดนํานทุ กคน ความยิ่งใหญํ ของการแขํงเรือของชาวจังหวั ด นําน ไมํเพียงเพราะคุณคําของประเพณีที่ได๎รํวมสืบสานผํานกาลเวลา มาจนถึ ง ปั จ จุ บั นแตํ ยั ง ได๎ ป ระกาศความยิ่ ง ใหญํ ใ นหลายๆประการ ไมํ วํา จะเป็นการมีจํานวนเรือแขํ ง ที่ม ากที่สุด เรือเกํา แกํ และสวยงาม โดยมี หั ว เรื อ เป็ น พญานาคทุ ก ลํ า เป็ น ประเพณี แ ขํ ง เรื อ ชิ ง ถ๎ ว ย พระราชทานมากที่สุดในประเทศไทย โดยพํอครูประเสริฐ วงศ์สีสม ครูภูมิปัญญาไทย ด๎านศิลปกรรม (การแกะสลักหัวเรือแขํง) เป็นผู๎มีความเชี่ยวชาญในการแกะสลักลายหัว เรือ ลายเรือแขํ ง และการประดิษฐ์ กลองสะบัดชัย โดยสืบทอดศิลปะ การชํา งฝีมื อจากครอบครั ว เรีย นรู๎สัง เกตผลงานของชํ างที่ มีชื่ อเสีย ง นํ า มาประยุ ก ต์ ส ร๎ า งสรรค์ จ นเป็ น เอกลั ก ษณ์ ข องตนเอง ริ เ ริ่ ม การ แกะสลัก “เรือจําลอง” เพื่อเป็นของที่ระลึกที่มีคุณคําทางศิลปะใช๎บ๎าน ของตนเองเป็นแหลํงเรียนรู๎ของชุมชน
๒๐
สถานที่ตั้ง : บ๎านป่ากล๎วย ตําบลกลางเวียง อําเวียงสา จังหวัดนําน ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๕. ซอล่องน่าน
เมื่อครั้งพระภู คาเป็นผู๎สร๎า งเมืองปัว (อําเภอปัว ) หลังจากสร๎ างเมืองจนสําเร็ จลุลํว งแล๎วได๎ เปลี่ยนชื่ อเมื องปั ว เป็นเมืองวรนคร ประชาชนก็ได๎ยกยํองแตํงตั้งพระยาภูคาขึ้นปกครองเมืองวรนคร ตํอมาพระยาการเมืองได๎ย๎ายเมืองลงมา ทางทิศใต๎ เนื่องจากประสบภัยบ๎านเมืองแห๎งแล๎ง จึงได๎ย๎ายเมืองโดยการลํองแพตามแมํน้ํา มีทั้งหมด ๗ ลํา ๗ ขบวน สําหรับขบวนที่ ๗ เป็นแพของคณะตีฆ๎อง ตีกลอง มีการร๎องรําทําเพลงสนุกสนาน มีชายหญิงคูํหนึ่งชื่อวํา ปู่คํามา ยําคําบี้ นับ เป็ นชางซอครูแ รก ได๎ ขั บร๎ องบรรยายความในใจ ความอาลัย อาวรณ์ ที่ต๎องจากบ๎ านเกิดเมือง คิ ดถึ ง ญาติ พี่น๎อง ตลอดจนถิ่ นฐานบ๎ านชํอง นอกจากนั้นยั ง ได๎ ขั บ ซอบรรยายธรรมชาติ อันงดงามของสองฝั่งแมํ น้ํานํ า น โดยมีชํ า งปิ น ชํางสะล๎อ ชํางฆ๎องกลอง ดีดสีตีเป่าอยํางสนุกสนาน จึงเกิดซอลํองนํานตั้งแตํนั้นเป็นต๎นมา โดยมีพํอครูคําผาย นุปิง ศิลปินแหํงชาติ สาขาศิลปะการแสดง (การแสดงพื้นบ๎านขับซอ)ปี พ.ศ ๒๕๓๘ ผู๎อนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมอันล้ําคําไว๎ จวบจนปัจจุบัน สถานที่ตั้ง : บ๎านหัวนา ตําบลทําน๎าว อําเภอเมือง จังหวัดนําน
๖. ฟ้อนล่องน่าน
ฟ้อนลํองนําน เป็นศิลปะการแสดงดั้งเดิม ที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะของเมืองนําน เป็นการฟ้อนที่ไมํจีบมือ และฟ้อน ตามลีลาจังหวะทํานองลํองนําน ตามประวัติเชื่อวํา ประมาณปีพุทธศักราช ๑๙๐๒ พระยาการเมืองได๎อพยพย๎ายเมือง จากเมืองวรนคร (อําเภอปัว ปัจจุบัน) มาสร๎างเมืองใหมํที่ภูเพียงแชํแห๎ง ได๎จัดขบวนแพเรือพร๎อมดุริยดนตรี นําขบวน ชาวเมืองและข๎าราชบริพาร ลํองลงมาตามแมํน้ํานําน เสียงของดุริยดนตรีทําให๎ผู๎รํวมขบวนเกิดความสนุกสนาน และข๎า ราชบริพารผู๎ชายลุกขึ้นฟ้อนตามจังหวะดนตรี เนื่องจากจํากัดพื้นที่บนเรือจึงไมํมีการก๎าวท๎าว และไมํมีการจีบมือหรือถ๎าจะ มีก็จะเป็นก๎าวเพียงเล็กน๎อยเทํานั้น จึงเป็นกําเนิดของการฟ้อนลํองนํานตั้งแตํครั้งนั้นจนถึงปัจจุบัน แมํครูคํามิ่ง อินสาร ครูภูมิปัญญาผู๎ถํายทอดศิลปะการแสดงฟ้อนลํองนําน รํวมกันสืบสาน อนุรักษ์ทําฟ้อนลํองนําน ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ดั้งเดิมของจังหวัดนําน เพื่อถํายทอดให๎กับเด็กและเยาวชน เพื่อเป็นต๎นแบบในการสืบทอดมรดกด๎าน ศิลปะการแสดงฟ้อนลํองนํานให๎คงอยูํตํอไป สถานที่ตั้ง : บ๎านสันติสุข ตําบลกลางเวียง อําเภอเวียงสา จังหวัดนําน ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๒๑
๗. ผ้าทอลายน้าไหล
ผ๎าทอลายน้ําไหลสันนิษฐานวําการออกแบบลายผ๎าทอชาวไทยลื้อ ซึ่งสืบเชื้อสายมาจากชาวไทยลื้อในดินแดน สิบสองปันนา ประเทศจีน อพยพเข๎ามาอยูํในประเทศไทยตั้งแตํปี พ.ศ.๒๓๗๙ โดยตั้งถิ่นฐาน ที่บ๎านล๎าหลวง อ.เชียงคา จ.พะเยา และตั้งถิ่นฐานอยูํที่บ๎านหนองบัว บ๎านต๎นฮําง ต.ป่าคา อ.ทําวังผา จ.นําน และบ๎านดอนมูล อ.ทําวังผา จ.นําน โดยการนาของเจ๎าหลวงเมืองล๎า ชาวไทลื้อมีภาษาพูด และประเพณีวัฒนธรรมเป็นของตนเอง และรักษาสืบทอดจนถึง ปัจจุบันนี้ ประวัติดังกลําวได๎ปรากฎในจิตรกรรมฝาผนังวัดภูมินทร์ ซึ่งเป็นฝีมือชํางสกุลลื้อที่ได๎วาดลวดลายของผ๎าซิ่นของ ผู๎หญิงในรูปเป็นลายผ๎าซิ่นทั้งหมดด๎วยผ๎าทอ ลายน้ําไหลที่ดัดแปลงมาจากผ๎าลายชาวลื้อ สมัยแรกๆ นิยมใช๎ไหมเงินและ ไหมคําด๎านลายผ๎าตรงสํวนที่เป็นหยักของกระแสน้ํา จากนั้นใช๎ลายมุกรูปสัตว์แทรกเพื่อแสดงวําผู๎คิดลายน้ําไหล ไมํได๎ ลอกแบบของชาวลื้อ มาทั้งหมด ผ๎าทอลายน้ําไหลไทลื้อเริ่มทอกันครั้งแรกที่บ๎านหนองบัว อ.ทําวังผา จ.นําน เป็นศิลปะ การทอผ๎าด๎วยมือ ผ๎าทอลายน้ําไหลจังหวัดนําน ปัจจุบันมีการทอลวดลายตํางๆ มากมาย เชํน ลายน้ําไหล มีลักษณะเป็น คลื่นเหมือนขั้นบันไดมองดูเหมือนสายน้ํากําลังไหลเป็นทางยาว นับวําเป็นลายต๎นแบบและดั้งเดิม จึงเรียกลายน้ําไหล สถานที่ตั้ง : บ๎านดอนมูล ตําบลศรีภูมิ อําเภอทําวังผา จังหวัดนําน
๘. กลุ่มผ้าทอลายโบราณบ้านน้าเกี๋ยน
เป็นกลุํมทอผ๎าที่มีการรวมตัวของบุคคลที่มีฝีมือทอผ๎า เริ่มตั้งแตํปี พ.ศ. ๒๕๔๓ มีการดําเนินการพัฒนาการบริหาร กลุํมและพัฒนาการผลิตผ๎าทอมือมาเรื่อยๆ จนถึงปัจจุบัน หลักคิดและการพัฒนาการพัฒนาผ๎าทอลายโบราณ นําเอา ลวดลายขิดผ๎าสไบผสมผสานกับการกํานผ๎า ทําให๎เกิดลวดลายประยุกต์ที่เรียกวํา ผ๎าลาย ๓ ลูก และการนํา ลวดลาย น้ําไหลผสมผสานกับขิด เรียกวํา ลายน้ําไหล ผลิตภัณฑ์เดํนและสร๎างชื่อเสียงให๎กับท๎องถิ่น โดยการสืบค๎นลวดลายผ๎า จากภูมิปัญญาชาวบ๎าน นํามาผลิตใหมํให๎เป็นที่รู๎จัก ทําให๎ผ๎าทอลายโบราณบ๎านน้ําเกี๋ยน เป็นที่ต๎องการของตลาด ได๎แกํ ผ๎ า ลายตี น จก ผ๎ า ซิ่ น ป้ อ ง ใช๎ สํ า หรั บ ตั ด เย็ บ เป็ น ผ๎ า ถุ ง เสื้ อ ลวดลายผ๎ า ทอลายโบราณผสมผสานเข๎ า กั บ เทคนิ ค ทีม่ ีเทคโนโลยีเข๎ารํวมดําเนินการผลิต อีกทั้งยังมีการอนุรักษ์และสืบทอดผ๎าลายโบราณพร๎อมทั้งพัฒนาองค์ความรู๎เกี่ยวกับ ผ๎า ทอมือ การย๎ อมสีธ รรมชาติ และมี การถํ า ยทอดความรู๎ ให๎ ลูก หลานรุํนตํ อๆไป โดยเฉพาะ ผ๎าซิ่ นป้ องเป็นซิ่นที่เ ป็ น เอกลักษณ์ของคนเมืองนํานมานานราว ๓๐๐ ปี สถานที่ตั้ง : บ๎านน้ําเกี๋ยน ตําบลน้ําเกี๋ยน อําเภอภูเพียง จังหวัดนําน
๒๒
ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๙. กลุ่มทอผ้าบ้านนายาง
กลุํมทอผ๎าพื้นเมืองบ๎านนายาง ได๎จัดตั้งกลุํมทอผ๎าขึ้นโดยแกนนําของนางพิศมัย ขัดยอด มีการ รวมกลุํมกับผู๎สูงอายุในชุมชน ทั้งนี้เพื่อสํงเสริมและกระตุ๎นการทํากิจกรรมให๎กับ ผู๎สูงอายุ โดยได๎ถอด ลวดลายของผ๎ า ทอพื้ นเมื อ งนํ า น เพื่ ออนุ รั ก ษ์ ล วดลายของผ๎ า ทอ ซึ่ ง ขั้ น แรกได๎ ทอเพื่ อนํ า มาใช๎ใ น ครัวเรือนโดยตัดเย็บออกมาเป็นเสื้อผ๎าสํา เร็จรูป และตํ อมาผ๎าทอพื้นเมืองบ๎านนายางเป็นที่รู๎จัก แกํ กลุํมนักทํองเที่ยวจึงได๎ทอออกจําหนํายแกํบุคคลทั่วไป สินค๎าที่มีชื่อเสียง ได๎แกํ ถุงยําม ผ๎าคลุมไหลํ ผ๎าถุง เป็นต๎น สถานที่ตั้ง : บ๎านนายาง ตําบลบํอแก๎ว อําเภอนาหมื่น จังหวัดนําน
๑๐. การทอผ้าย้อมสีธรรมชาติบ้านโป่งคา
ถือเป็นศิลปะอยํางหนึ่งที่ชาวบ๎านโป่งคําได๎อนุรักษ์ไว๎ซึ่งเป็น ภูมิปัญญาท๎องถิ่นและวิถีชีวิตของ ท๎องถิ่นชนบทที่ได๎รับการสั่งสมสืบทอดมาจากบรรพบุรุ ษ ซึ่งในยุ คปัจจุบันมี น๎อยคนนัก ที่ได๎อนุรัก ษ์ วิธีการย๎อมด๎ายสีขาวสะอาดด๎วยสีจากพืชธรรมชาติ เชํน ใบไม๎ สีของสมุมไพร สีของเปลือกไม๎ เพื่อ นํา ด๎ายที่ย๎อมด๎วยสีจากธรรมชาติมาทอเป็นผ๎าชนิดตํางๆ ดังนั้น การทอผ๎าฝ้ายย๎อมสีธรรมชาติจึงเป็น เอกลักษณ์ที่โดดเดํนเฉพาะบ๎านโป่งคํา เพื่อเป็นการอนุรักษ์การทอผ๎าย๎อมสีธรรมชาติของบ๎านโป่งคํา จึงได๎รวมตัวกันตั้งกลุํมขึ้นมา เป็นกิจกรรรมหนึ่งที่จะนํามาทดแทนปัญหาการวํางงานและเสริมรายได๎ นอกเหนื อจากภาคเกษตรกรรม กลุํม สตรีทอผ๎า ย๎อมสีธรรมชาติ นี้จั ดตั้ งขึ้ นโดยความคิ ดของชุม ชน โดยชุ ม ชน เพื่ อ ชุ ม ชน และยั ง เป็ น การจรรโลงไว๎ ซึ่ ง ประเพณี แ ละวั ฒ นธรรมอั น ดี ง ามของชุ ม ชน ตลอดจนถึ ง การใช๎ภูมิ ปั ญ ญาชาวบ๎ า นประสานกั บ ธรรมชาติ แ ละสิ่ง แวดล๎อม นํ า มากํ อประโยชน์ ให๎เหมาะสมและอยูํบนพื้นฐานของสังคมแหํงการเรียนรู๎รํวมกัน สถานที่ตั้ง : บ๎านโป่งคํา ตําบลดูํพงษ์ อําเภอสันติสุข จังหวัดนําน ชุมชนวัฒนธรรมวิถีล้านนาตะวันออก
๒๓
คณะทํางาน นางสายรุ๎ง ธาดาจันทน์ วัฒนธรรมจังหวัดพะเยา ประธานคณะทํางาน นางสาวนนทยา พวงงาม ผู๎อํานวยการกลุํมสํงเสริม ศาสนา ศิลปะและวัฒนธรรม นางกชพร วิสุทธินันท์ หัวหน๎าฝ่ายบริหารทั่วไป นางปราณี สุทธิพรมณีวัฒน์ นักจัดการงานทั่วไปชํานาญการ นางจุรีพรรณ สันธิ นักวิชาการวัฒนธรรมชํานาญการ นางสาวณัฐนฎา ณ นําน นักวิชาการวัฒนธรรมชํานาญการ นางอนุสรา โสตถิกุล นักวิชาการวัฒนธรรมชํานาญการ นางอรไท จรัสดาราแสง นักวิชาการวัฒนธรรมชํานาญการ นางสาวนราภรณ์ มหาวงค์ นักวิชาการวัฒนธรรมชํานาญการ นางมนต์รัก ธีรานุสรณ์ นักวิชาการวัฒนธรรมชํานาญการ นางสายรุ๎ง สันทะบุตร นักวิชาการวัฒนธรรมชํานาญการ นายรัชชาพงษ์ ตํอมคํา นักวิชาการวัฒนธรรมชํานาญการ นายธรนิศ อรุณรัตน์ นักวิชาการวัฒนธรรมชํานาญการ นางสาวแสงจันทร์ ใจวงศ์ นักวิชาการวัฒนธรรมชํานาญการ นางวันทนี คําวัง นักวิชาการเงินและบัญชีชํานาญการ นางสาวรจนา กล๎าหาญ นักวิชาการวัฒนธรรมปฏิบัติการ นายไสว ไชยเมือง ผู๎ อํ า นวยการกลุํ ม ยุ ท ธศาสตร์ แ ละ เฝ้าระวังทางวัฒนธรรม เลขานุการคณะทํางาน นางสาววรประภา พินิจสุวรรณ นักวิชาการวัฒนธรรมชํานาญการ
ผู๎ชํวยเลขานุการคณะทํางาน
คณะผู้จัดทา ที่ปรึกษา นายราชันย์ วีระพันธุ์ บรรณาธิการ นางณิทธกานต์ ชอบทําดี กองบรรณาธิการ นายจรัลศักดิ์ คําเคล๎า นางสาวพนิดา สมศรีพงษ์ ศิลปกรรม/ผลิต ห๎างหุ๎นสํวนสามัญนิตบิ ุคคล มหานที แมกกาซีน ๙๕ ถนนห๎วยแก๎ว ต.สุเทพ อ.เมือง จ.เชียงใหมํ ๕๐๒๐๐ โทรศัพท์ ๐ ๕๓๒๒ ๓๕๒๒ โทรสาร ๐ ๕๓๘๙ ๕๒๕๕
กลุํมจังหวัดภาคเหนือตอนบน ๒ โดย สํานักงานวัฒนธรรมจังหวัดพะเยา
เลขที่ ๗๓/๑ ถนนดอนสนาม ตําบลเวียง อําเภอเมือง จังหวัดพะเยา โทรศัพท์ ๐ ๕๔๔๘ ๕๗๘๑