blank page
You say I am repeating Something I have said before. I shall say it again. Shall I say it again? In order to arrive there, To arrive where you are, to get from where you are not, You must go by a way wherein there is no ecstacy. In order to arrive at what you do not know You must go by a way which is the way of ignorance. In order to possess what you do not possess You must go by the way of dispossession. In order to arrive at what you are not You must go through the way in which you are not. And what you do not know is the only thing you know And what you own is what you do not own And where you are is
Երևան • Հեղինակային հրատարակություն • 2014
ՀՏԴ 820(073)-1 Էլիոթ ԳՄԴ 84.7 ԱՄՆ-5 Է 287
Էլիոթ, Թոմաս Սթըրնս Բանաստեղծություններ/ Թ.Ս. Էլիոթ; Թարգմ.՝ Սամվել Մկրտչյան.- Եր.: Հեղ. հրատ., 2014: Երրորդ` բարեփոխված հրատարակություն: Նախագիծը` Հասմիկ Դանիելյանի: © 2014, Սամվել Մկրտչյան, թարգմանության և ձևավորման համար: Տպագրված է «Անտարես» հրատարակչատան տպարանում: T.S. Eliot, 1888-1965. Selected Poems. Translated into Armenian by Samvel Mkrtchyan. Project by Hasmik Danielyan. © 2014, by Samvel Mkrtchyan, translation and design. Printed in Armenia by Antares Media Holding. Թարգմանված է T.S. Eliot, The Complete Poems and Plays. Faber and Faber, 2004 հրատարակությունից (© 1969 by Valerie Eliot)
ISBN: 978-9939-0-1092-2
Բ Ո Վ Ա Ն Դ ԱԿ Ո Ւ Թ Յ Ո ՒՆ Գոյության ոլորտների միությունը (Սամվել Մկրտչյան)...........................9
ՓրՈՒֆրՈք ԵՎ ԱՅլ ԴիտՈՒմՆԵր Ջ. Ալֆրեդ Փրուֆրոքի սիրերգը........................................................................17 Տիկնոջ դիմանկար.............................................................................................25 Նախերգեր..........................................................................................................33 Հողմաշունչ գիշերվա ռապսոդիա...................................................................37 Առավոտը լուսամուտի մոտ..............................................................................43 «Բոսթըն Իվնինգ Թրանսքրիփթ»....................................................................45 Մորաքույր Հելեն.................................................................................................47 Զարմուհի Նենսի................................................................................................49 Պր. Ապոլինաքս..................................................................................................51 Հիստերիա...........................................................................................................53 Conversation Galante............................................................................................55 La Figlia Che Piange..............................................................................................57
ԲԱՆԱստԵղծՈՒԹՅՈՒՆՆԵր 1920 Գերոնտիոն......................................................................................................61 Բերբանքը Տեղեկագրքով, Բլայշթայնը սիգարով..........................................67 Սուինի Կանգուն..................................................................................................71 Անթարմ ձու.........................................................................................................75 Տնօրենը...............................................................................................................79 Ամեն ինչի ապօրինի խառնուրդ.......................................................................81 Մեղրամիս...........................................................................................................83 Գետաձին............................................................................................................85 Ռեստորանում ................................................................................................89 Շշունջներ անմահության ................................................................................91 Պր. Էլիոթի կիրակնօրյա ժամերգությունը.....................................................93 Սուինին սոխակների մեջ ................................................................................97
մԵռՅԱլ ԵրԿիրը I. Մեռյալների թաղումը...................................................................................103 II. Շախմատ.......................................................................................................107 III. Կրակե քարոզը..............................................................................................111 IV. Մահ ջրից......................................................................................................119 V. Թե ինչ ասաց ամպրոպը..............................................................................119
սՆԱմԵջ մԱրԴիԿ...........................................................................................129 մՈխրՈց ՉՈրԵքշԱԲԹի I. Որովհետև ես հույս չունեմ կրկին դառնալ................................................137 II. Տիրուհի, երեք ճերմակ ինձ նստեց գիհու տակ.................................139 III. Երկրորդ աստիճանի առաջին պարունակին...........................................141 IV. Նա ով քայլեց մանուշակի ու մանուշակի միջև......................................143 V. Եթե կորած բառը կորած է, սպառված բառն՝ սպառված.......................145 VI. Թեպետ ես հույս չունեմ վերադառնալ կրկին.........................................147
սՈՒրԲծՆՆԴՅԱՆ ԲԱՆԱստԵղծՈՒԹՅՈՒՆՆԵր Մոգերի ճամփորդությունը..............................................................................153 Սիմեոնի երգը....................................................................................................157 Animula...............................................................................................................159 Մարինա..............................................................................................................161 Հաղթական ռազմերթ................................................................................165 Սուրբծննդյան տոնածառների խորհուրդը...................................................169
ՉՈրս ԿՎԱրտԵտ Բըրնթ Նորթըն (1935).................................................................................173 Իսթ Քոուքըր (1940)...................................................................................183 Դրայ Սելվիջիս (1941).................................................................................195 Լիթլ Գիդինգ (1942)...................................................................................209
տԱրԲԵր տԱրիՆԵրի ԲԱՆԱստԵղծՈՒԹՅՈՒՆՆԵր Երգ («Երբ մենք դաշտերից տուն վերադարձանք»).............................225 Առավոտից առաջ......................................................................................227 Կիրկեի պալատը.......................................................................................229 Մաղձ......................................................................................231 Լռություն....................................................................................................233 Ցանցառության ցնծությունը...................................................................235 Սուրբ Նարկիսոսի մահը..........................................................................237 Քամին ոստնեց ժամը չորսին...................................................................241 Աչքեր ես տեսա արցունքների մեջ.........................................................243 Խմբերգեր «Վեմը» թատերգության համար..........................................245 Պատերազմական պոեզիայի մասին.....................................................255 Ներբող կնոջս............................................................................................257
ծԱՆՈԹԱգրՈՒԹՅՈՒՆՆԵր................................................................259 ԺԱմԱՆԱԿԱգրՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ մԱտԵՆԱգիտՈՒԹՅՈՒՆ......286
Թ.ս. ԷլիՈԹ
ԲԱՆԱստԵղծՈՒԹՅՈՒՆՆԵր Սամվել մկրտչ յանի թարգմանությամբ
գՈՅՈՒԹՅԱՆ ՈլՈրտՆԵրի միՈՒԹՅՈՒՆը «Այստեղ գոյության ոլորտների Անհնարին միությունն իրական է, Այստեղ անցյալն ու ապագան Նվաճված են, նաև հաշտեցված...» «Դրայ Սելվիջիս» (1941)
[9] 19-րդ դարավերջին Ֆրիդրիխ Վիլհելմ Նիցշեն հայտարարեց, որ Աստված մեռած է. ժամանակի հոգևոր կյանքի վերաբերյալ ախտանշական այս պնդումն ասում է, թե մարդն սպառել է իր հոգևոր պաշարները: Սակայն քաոսը միշտ պետք է կարգավորել, և այս առաքելությունը եկան իրագործելու Այնշթայնը իր տեսությամբ, Ֆրոյդն իր «Երազների մեկնաբանությամբ», Բրեդլին իր նոր փիլիսոփայությամբ, Ֆրեյզերն իր բազմահատոր «Ոսկե ընձյուղ»-ով, վերջապես՝ «հոգին հետազոտողների» համաստեղությունը՝ Պիկասոն, Ստրավինսկին, Էլիոթը, Ջոյսը... Ոմանք հին նավն էին վերանորոգում, ոմանք՝ նորը կառուցում, և յուրաքանչյուրի ստեղծագործական ջանքը, Յեյթսի բառերով ասած՝ «աշխարհը զոդակցելու փորձ» էր՝ մի ժամանակաշրջանում, երբ հուսահատությունը դառնում էր քաոսի միակ արձագանքը: «Եվրոպական հոգու հոգեվարքի» (Պոլ Վալերի) ժամանակներում ամերիկյան ավանդապաշտ ու բարեկեցիկ մի ընտանիքից Եվրոպա եկավ բանաստեղծ Թոմաս Սթըրնս Էլիոթը: Կենսագրական մի քանի տվյալներ. ծնվել է 1888-ի սեպտեմբերի 26-ին ԱՄՆ-ի Սընթ Լուիս քաղաքում, ավարտել է Հարվարդի համալսարանի փիլիսոփայության բաժինը, սովորել է նաև Սորբոնի և Օքսֆորդի համալսարաններում, 1915-ից հաստատվել է Լոնդոնում, 1927-ից՝ դարձել բրիտանահպատակ, ապա մկրտվել որպես անգլո-կաթոլիկ: 1925-ից մինչև իր մահը (1965) Էլիոթը Faber & Faber հրատարակչության տնօրենն էր: 1948-ին նրան շնորհվեց Նոբել յան մրցանակ՝ «ժամանակակից պոեզիայում նոր ուղիներ բացելու համար»: Կյանքի երկրորդ կեսում գրել է հիմ նականում չափածո թատերգություններ: Էլիոթին հասկանալու համար կարևոր է պարզել նրա գրական ազդեցությունները: Բոդլերի, Լաֆորգի և ֆրանսիացի այլ խորհրդապաշտների բանաստեղծություններում զանազան զուգորդում ներ առաջացնող պատկերների շնորհիվ նա գտավ ժամանակի իսկական դեմքն ու շունչը: Դեռևս Հարվարդում Էլիոթը տարված էր Դանտեով, որը բանաստեղծի մշտական ուղեկիցը դարձավ. Դանտեի զգայական ահռելի փորձը, մտքի ճշգրտությունը, անձնականի և անանձնականի զարմանալի հավասարակշռությունն ուղղակի հիացնում էին նրան: Շեքսպիրից և «մետաֆիզիկական բանաստեղծներից», մասնավորապես Ջոն Դոնից, նա սովորեց զգացմունքի և մտքի, անմիջականության և զսպվածության միասնություն: Էլիոթը դատապարտում էր մտքիևզգացմունքիտարանջատումը, որը, նրա կարծիքով, սկսվեց Ջոն Միլթընի ժամանակներից և «թուլացրեց համարյա բոլոր հետագա բանաստեղծներին»: Մյուս կողմից՝ լճացածհույզիարտահայտությունը Էլիոթը նույնացնում էր անգլիական ռոմանտիկական ավանդույթին, որը նա վաղուց մեռած էր համարում: Նոր դարաշրջանը պահանջում է նոր արտահայտչամիջոցներ՝ թեմայի ազատություն, բանաստեղծական պատկերի յուրօրինակություն, ռիթմի և հանգի խիստ կանոններից ազատ բանատող. ըստ Էլիոթի՝ բանաստեղծական մտորում ները և այդ մտորում ները պոեզիայի վերածելու սահմանները պետք է հստակ գծված լինեն: Հոդվածներից մեկում նա ժամանակակից բանաստեղծից պահանջում էր այն, ինչին ինքը հետևեց ամբողջ կյանքում՝ լինել դժվարին, դառնալ ավելի ու ավելի ընդգրկուն, այլասաց և անուղղակի, «որպեսզի ստիպի լեզվին (անհրաժեշտության դեպքում՝ հոդախախտելով այն) արտահայտելու իր ուզած իմաստը»: Դժվարին բանաստեղծը ստեղծում է դժվարին պոեզիա, որն արտահայտվում է ռիթմի և կառուցվածքի յուրօրինակ ընկալումով, ռիթմական ամենատարբեր նրբերանգներով, զանազան տաղաչափերի ազատ
[10]
Նախաբան
միահյուսմամբ, հնչողության բազմաձայնությամբ և բազմիմաստությամբ. սրանց ավելանում են մեջբերում ներ, շրջասություններ և ակնարկներ, որոնցում Էլիոթն անգերազանցելի է: Ակնհայտ է նրա խուսանավումն արտաքին բանաստեղծականությունից («Չորս կվարտետ»-ի ընթերցողը կհասկանա, որ նա յուրովի է ընկալում նաև բանաստեղծական մեղեդայնությունը). պոեզիան, Էլիոթի կարծիքով, պետք է «մերկ լինի մինչև ոսկորները, այնքան թափանցիկ, որ ընթերցելիս ոչ թե տողը տեսնենք, այլ այն, ինչը նա մատնացույց է անում»: Կոպիտ ասած՝ Էլիոթի պոեզիան փորձում է պատասխանել երկու ներկապված հարցերի՝ ինչպե՞ս ենք ապրում և ինչպե՞ս պետք է ապրենք, ընդ որում, երկրորդն սկսվում է «Մոխրոց Չորեքշաբթի»-ից, երբ Էլիոթը պաշտոնապես դարձել էր անգլիկան եկեղեցու անդամ, և նրա հետագա ողջ ստեղծագործական փորձը անապատը (մեռյալ երկիրը) ծաղկեցնելու ճիգ էր, հին կյանքում մեռնելու և նոր կյանքում ծնվելու վեհացնող և անվերջանալի ձգտում: Արտաքին բանաստեղծականությունից խուսափումն ակնհայտ է 1917-ին լույս տեսած առաջին գրքում, թեպետ հատընտիրի համեմատաբար ծավալուն բանաստեղծությունները («Ջ. Ալֆրեդ Փրուֆրոքի սիրերգը», «Տիկնոջ դիմանկար») գրվել են 1910-11 թվերին: Բոլորովին այլ են «Բանաստեղծություններ 1920»-ի մեթոդն ու կառուցվածքը. «Գերոնտիոն»-ին (որն ըստ նախնական մտահաղացման՝ պետք է «Մեռյալ երկրի» նախաբանը լիներ) հաջորդում են «դասական» տաղաչափով գրված բանաստեղծություններ` յուրօրինակ մտավարժանքներ, որոնք ամփոփում են ժամանակակից կյանքի, ինչպես նաև մյութոսներում, լեգենդներում մարմանվորված մարդկային վարքը: Ստեղծագործական այս կարգը, որն արձակում, առավելապես` «Ուլիսես»-ում, հետևողականորեն օգտագործում էր Ջեյմս Ջոյսը, գերակշռող դարձավ «Մեռյալ երկրում»: Պոեմի արտասովոր կառուցվածքը, կարծես, բացառում է վերլուծության գաղափարը. իրար հետ երբեմն կապ չունեցող հատվածների հերթականությունը մարմ նավորում է քաոսը. ստացվում է մի պատկերասարում, որի առանձին տարրերը զուգորդական եղանակով են ազդում, թեպետ սկզբում պարզ չէ, թե պոեմն ընթերցողին ուր է տանում: Թեմաների, մինչև անգամ կերպարների զարգացումն աստիճանական է և ներհյուսված. պոեմի նույնիսկ «ես»-ը տարբեր մարդիկ են: Այս մեթոդով Էլիոթը ներկայացնում է «անիրական քաղաքը» (տվյալ դեպքում՝ Լոնդոնը), կեցության ունայնությունը խորհրդանշող երկու տեսարան, սեռական անբավարարվածության թեման և ավելի բարձր՝ հոգևոր կյանքով ապրելու անկարողությունը. 5-րդ մասում Քրիստոսի մահվան նկարագրությունն ու անապատում գտնվող մատուռը բացահայտում են համամարդկային ողբերգության պատճառը՝ հավատի բացակայությունը. մարդիկ մոռացել են Աստծուն և չեն ճանաչում Լույսը, ինչպես անօգնական երկու առաքյալները Էմմավուսի ճանապարհին չճանաչեցին Քրիստոսին: «Սնամեջ մարդիկ»-ը որոշ իմաստով «Մեռյալ երկրի» տրամաբանական շարունակությունն է, միայն թե այստեղ հոգևոր մահն է արծարծվում, իսկ անհուսության և «չոր կյանքերի» գաղափարն ավելի խորն է, քան նախորդ ստեղծագործություններում, որտեղ գոնե ակնարկներ կան անձրևի մասին: Թվում է, թե մարդն իջնելու տեղ չունի այլևս: «Այստեղից արդեն ճանապարհը միայն վերև կարող է տանել» (Մ. Հերբերթ), և առաջին քայլը «Մոխրոց Չորեքշաբթի»-ն է, որտեղ հոդախախտված լեզուն արդեն «փոքր
Գոյության ոլորտների միությունը
[11]
է և չոր», իսկ բանաստեղծական երեք գլխավոր աղբյուրների՝ Դանտեի, Աստվածաշնչի և կաթոլիկ եկեղեցու լեզուն տեղավորվում է համեմատաբար պարզ արտահայտությունների մեջ: Հուզական և հնչերանգային փոփոխությունները, որոնք ընդհանրապես հատուկ են Էլիոթին դեռևս «Բանաստեղծություններ 1920»-ից, առավել ընդգրկուն տեղ են գրավում նրա հետագա ստեղծագործություններում: «Վեմը» թատերգության համար գրված խմբերգներում, օրինակ, Աստվածաշնչյան պատկերներով և հնչողությամբ տոգորված ձայնածավալը աղերսանքից ձգվում է մինչև զայրույթ, մտազննական անդորրից մինչև զմայլական խինդ ու ցնծություն: Ընդունված է համարել, որ Էլիոթի առաջին շրջանի գործերն ավելի դրամատիկական են, քան քնարախոհական, վերջին ստեղծագործությունները՝ ավելի քնարական, քան դրամատիկական: Այստեղ բաղդատման հարկ ամենևին չկա. եթե «Մեռյալ երկրի» հեղինակը մաքուր քրիստոնյա չէ, իսկ «Չորս կվարտետ»-ինը՝ մաքուր քրիստոնյա է, երկու գործերն ամենևին չեն տուժում, այլ ամփոփում են Էլիոթի բանաստեղծական միտքը - մի հուզիչ մտավարժանք կյանքի և մահվան, ժամանակի և անժամանակության, շարժման և անշարժության, մինչև անգամ պոեզիայի մասին. միաժամանակ, կվարտետների միստիկական պաթոսը տոգորված է առաջին հայացքից աչքի չընկնող քնարական խորը զգացմունքներով: Սխալ կլինի կարծել, թե բեթհովենյան կվարտետի կաղապարով ստեղծված այս գործերում Էլիոթը կրոնական ոգով սոսկ վերարտադրում է Հերակլիտեսի հակասությունների ներդաշնակության գաղափարը. յուրաքանչյուր կվարտետ, իր անսպասելի անցում ներով, բազմաշերտ կառուցվածք ունի, իսկ Հերակլիտեսից վերցրած բնաբանները ելակետեր են՝ արծարծելու չորս տարրերի և հակադրությունների միասնության, մարդկային ճակատագրի և իրերի կերպարանափոխության գաղափարը: Վերացական մտազննության այս դժվարին փորձը «ուղղված է մեկ կետի»՝ կյանքի զարգացման ըմբռնմանը՝ կյանքի և մահվան, անցյալի, ներկայի և ապագայի անբաժանություն («Իմ սկզբի մեջ իմ վերջն է», «Իմ վերջի մեջ իմ սկիզբն է»). շարժում, որն ըստ էության շրջապտույտ է անշարժ մի կետի շուրջը, և այս անվերջ շրջապտույտի մեջ է գոյության ոլորտների անհնարին թվացող միությունը դառնում իրական, իսկ բոլոր ժամանակները՝ հաշտեցված: Գրաքննատադությունը ժամանակին չափազանց շահարկեց Էլիոթի «աշխարհայացքը». «Կլասիցիստ՝ գրականության մեջ, անգլո-կաթողիկ՝ կրոնում, ռոյալիստ՝ քաղաքականության մեջ»: Ինչ վերաբերում է կլասիցիզմին, Էլիոթն այստեղ հասկանում էր ամբողջականություն, կարգուկանոն և հասունություն՝ ի տարբերություն ռոմանտիզմի: Ստեղծագործելու ընթացքը նրա համար կամային ջանք էր, «արվեստագետի քննատադական գործունեություն», բայց ոչ ոգեշնչում և «երևակայության թռիչք»: Միայն այս կերպ բանաստեղծը կարող էր քաոսի և շփոթի մեջ հանգել հակասությունների միասնությանը և իր ներաշխարհում գտնել «պտտվող աշխարհի անշարժ կետը»: Կամ` փորձել գտնելու: ...Մնում է կարդալ Էլիոթին, ինչպես Էզրա Փաունդը գրեց իր ընկերոջ մահից հետո. «Հիսուն տարիների հրատապությամբ կարող եմ միայն կրկնել՝ կարդացեք նրան»: Ս. Մ.
For I have known them all already, known them all: Have known the evenings, mornings, afternoons, I have measured out my life with coffee spoons; I know the voices dying with a dying fall Beneath the music from a farther room. So how should I presume?
And I have known the eyes already, known them all— The eyes that fix you in a formulated phrase, And when I am formulated, sprawling on a pin, When I am pinned and wriggling on the wall, Then how should I begin To spit out all the butt-ends of my days and ways? And how should I
Բանաստեղծություններ
PRUFROCK AND OTHER OBSERVATIONS 1917 For Jean Verdenal, 1889-1915 mort aux Dardanelles Or puoi la quantitate Comprender dell' amor ch'a te mi scalda, Quando dismento nostra vanitate, Trattando l'ombre come cosa salda.
The LOVe SOng OF J. ALFreD PruFrOCk POrTrAiT OF A LADy PreLuDeS rAPSODy On A WinDy nighT MOrning AT The WinDOW The Boston EvEning transcript AunT heLen COuSin nAnCy Mr. APOLLinAx hySTeriA COnVerSATiOn gALAnTe LA FigLiA Che PiAnge
ՓՐՈՒՖՐՈՔ ԵՎ ԱՅԼ ԴԻՏՈՒՄՆԵՐ 1917 Ժան Վերդենալին, 1889-1915 mort aux Dardanelles* Or puoi la quantitate Comprender dell' amor ch'a te mi scalda, Quando dismento nostra vanitate, Trattando l'ombre come cosa salda.**
Ջ. ԱլֆրԵԴ ՓրՈւֆրՈՔի ՍիրԵրգԸ ՏիկնՈՋ ԴիՄԱնկԱր նԱխԵրգԵր ՀՈՂՄԱշՈւնչ գիշԵրՎԱ ՌԱպՍՈԴիԱ ԱՌԱՎՈՏԸ լՈւՍԱՄՈւՏի ՄՈՏ «ԲՈՍԹԸն իՎնինգ ԹրԱնՍՔրիՓԹ» ՄՈրԱՔՈւյր ՀԵլԵն ԶԱրՄՈւՀի նԵնՍի պր. ԱպՈլինԱՔՍ ՀիՍՏԵրիԱ COnVerSATiOn gALAnTe LA FigLiA Che PiAnge
* Մահացած Դարդանելում (ֆր.): ** «Քո նկատմամբ, դու տեսար, Սերս իրոք այնքան խորն է և ուժեղ, Որ մոռացած ունայնությունն այս մեր սառ` Ընդունեցի սին ստվերը նյութի տեղ»: Դանտե, Քավարան, 21-րդ Երգ, 133-136: Թարգմ. Ռուբեն Ղուլյան:
[16]
Prufrock and Other Observations | T.S. Eliot
The LOVe SOng OF J. ALFreD PruFrOCk S’io credesse chc mia risposta fosse A persona che mai tornasse al mondo, Questa gamma staria senza piu scosse. Ma perciocche giammai di questo fondo non torno viva alcun, s’i’odo il vero, Senza tema d’infamia ti rispondo.
Let us go then, you and i, When the evening is spread out against the sky Like a patient etherized upon a table; Let us go, through certain half-deserted streets, The muttering retreats Of restless nights in one-night cheap hotels And sawdust restaurants with oyster-shells: Streets that follow like a tedious argument Of insidious intent To lead you to an overwhelming question.... Oh, do not ask, “What is it?” Let us go and make our visit. in the room the women come and go Talking of Michelangelo. The yellow fog that rubs its back upon the window-panes, The yellow smoke that rubs its muzzle on the window-panes Licked its tongue into the corners of the evening, Lingered upon the pools that stand in drains, Let fall upon its back the soot that falls from chimneys, Slipped by the terrace, made a sudden leap, And seeing that it was a soft October night, Curled once about the house, and fell asleep. And indeed there will be time For the yellow smoke that slides along the street, rubbing its back upon the window panes;
Թ. Ս. Էլիոթ | Փրուֆրոք և այլ դիտումներ
Ջ. ԱլֆրԵԴ ՓրՈւֆրՈՔի ՍիրԵրգԸ S’io credesse che mia risposta fosse A persona che mai tornasse al mondo, Questa gamma staria senza piu scosse. Ma perciocche giammai di questo fondo non torno viva alcun, s’i’odo il vero, Senza tema d’infamia ti rispondo.*
գնանք, ուրեմն, միասին քայլենք, Մինչ երեկոն սփռվել է երկնքով մեկ, ինչպես հիվանդ` եթերացված վիրահատության սեղանին, գնանք որոշակի փողոցներով կիսադատարկ, Մեղմիկ առանձնավայրերը վայելենք, Անհանգիստ գիշերներն էժանագին հյուրատների Եվ թեփոտ ռեստորանները` ոստրեի խեցիներով լի. Փողոցներ, որոնք հետապնդում են, որպես մի նենգ Դիտավորության տաղտկալի փաստարկ` Առաջնորդելու դեպի հարցն սպանիչ… Մի՛ հարցրու. «ի՞նչ պատահեց քեզ». գնանք զբոսնենք մի քիչ: Սենյակում կանայք են քայլում միասին Զրուցելով Միքելանջելոյի մասին: Դեղին մշուշը, որ կռնակն է շփում լուսամուտների ապակուն, Դեղին ծուխը, որ մռութն է շփում լուսամուտների ապակուն, լիզեց երեկոյի բոլոր անկյունները, Ջրատար առվի վրա կանգնեց մի պահ թաքուն, Թողնելով, որ մեջքին թափվի ծխնելույզների մուրը սև, Սահեց պատշգամբի մոտով, բայց չմտավ տուն, Այլ տեսնելով, որ հոկտեմբերյան գիշեր է թեթև, Փաթաթվեց տանը և մտավ քուն: Անտարակույս, դեռ ժամանակ կլինի Փողոցով սահող դեղին ծխի համար, Որ լուսամուտների ապակուն է կռնակը շփում, * Եթե տայի ճիշտ պատասխան ես մեկին, Որ պետք է ետ դառնա աշխարհը վսեմ, Բոցիս ծայրը չէի շարժի ես կրկին: Բայց քանի որ ոչ ոք վիհից այդ դժխեմ Դուրս չի եկել, ու չեմ լսել նման բան, Առանց վախի անարգ կյանքս կպատմեմ: (Դանտե, Դժոխք. Երգ 21-րդ, 61-66: Թարգմ. Ռուբեն Ղուլյան)
[17]
[18]
Prufrock and Other Observations | T.S. Eliot
There will be time, there will be time To prepare a face to meet the faces that you meet There will be time to murder and create, And time for all the works and days of hands That lift and drop a question on your plate; Time for you and time for me, And time yet for a hundred indecisions, And for a hundred visions and revisions, Before the taking of a toast and tea. in the room the women come and go Talking of Michelangelo. And indeed there will be time To wonder, “Do i dare?” and, “Do i dare?” Time to turn back and descend the stair, With a bald spot in the middle of my hair— (They will say: “how his hair is growing thin!”) My morning coat, my collar mounting firmly to the chin, My necktie rich and modest, but asserted by a simple pin— (They will say: “But how his arms and legs are thin!”) Do i dare Disturb the universe? in a minute there is time For decisions and revisions which a minute will reverse. For i have known them all already, known them all: have known the evenings, mornings, afternoons, i have measured out my life with coffee spoons; i know the voices dying with a dying fall Beneath the music from a farther room. So how should i presume? And i have known the eyes already, known them all— The eyes that fix you in a formulated phrase, And when i am formulated, sprawling on a pin, When i am pinned and wriggling on the wall, Then how should i begin To spit out all the butt-ends of my days and ways? And how should i presume? And i have known the arms already, known them all— Arms that are braceleted and white and bare
Թ. Ս. Էլիոթ | Փրուֆրոք և այլ դիտումներ
[19]
Ժամանակ կլինի, ժամանակ կլինի պատրաստի դեմքով դիմավորելու դեմքերն անհամար, Սպանելու և բժշկելու ժամանակ Եվ այս տքնաջան ձեռքերի, որոնք ափսեի մեջ Բարձրացնում ու գցում են միևնույն հարցը. Ժամանակ ինձ համար և ժամանակ քեզ համար, Երբ կլինեն հարյուրավոր տատանումներ, Հարյուրավոր կասկածներ ու մտորումներ` նախքան թեյն ու բոված հացը: Սենյակում կանայք են քայլում միասին Զրուցելով Միքելանջելոյի մասին: Դեռ ժամանակ կլինի,որպեսզի հարցնեմ. «ինձ պե՞տք է արդյոք… կհարմարձակվե՞մ…»: շրջվել ու իջնել աստիճաններով միշտ կհասցնեմ, գլխիս` գոյացած փոքրիկ ճաղատ— (Մարդիկ կասեն. «նրա մազերը թափվում են հատ-հատ»). Առավոտյան վերարկուս, օձիքս մինչև կզակս ցցված, Փողկապս` ճող, համեստ, բայց հասարակ քորոցով ամրացված— (Մարդիկ կասեն. «Բայց որքա՜ն են ոտքերն ու ձեռքերը բարակ») Ես սիրտ կանե՞մ Տիեզերքը անհանգստացնել: րոպեի մեջ կա այնքան մտորում ու կասկած, րոպեն կարող է ամեն ինչ շուռ տալ ու փոխել հանկարծ: Որովհետև ճանաչել եմ արդեն դրանք, ճանաչել հերթով, Ճանաչել եմ առավոտներ, երեկոներ, կեսօրներ ունայն, իմ կյանքը սուրճի գդալներով եմ չափել միայն. Ծանոթ է ինձ ամեն մեռնող ձայն` Հեռավոր սենյակից լսվող երաժշտության ներքո: կհամարձակվե՞մ արդյոք: Ես ճանաչել եմ արդեն աչքերը — աչքեր, որոնք խոցում են քեզ բանաձևված մի դարձվածքով, Ու երբ ինքս եմ բանաձևված, գնդասեղի վրա փռված. Երբ ինքս եմ ճոճվում` գնդասեղով պատին ամրացված, ինչպե՞ս այդժամ չվարանեմ Թքելու բոլոր մնացուկներն իմ օրերի, ինչպե՞ս սիրտ անեմ: Ես ճանաչել եմ արդեն ձեռքերը, մեկ առ մեկ, Ձեռքեր ապարանջանազարդ, սպիտակ ու մերկ,
[20]
Prufrock and Other Observations | T.S. Eliot
(But in the lamplight, downed with light brown hair!) is it perfume from a dress That makes me so digress? Arms that lie along a table, or wrap about a shawl. And should i then presume? And how should i begin? . . . . . . . . . Shall i say, i have gone at dusk through narrow streets And watched the smoke that rises from the pipes Of lonely men in shirt-sleeves, leaning out of windows? i should have been a pair of ragged claws Scuttling across the doors of silent seas. . . . . . . . . . And the afternoon, the evening, sleeps so peacefully! Smoothed by long fingers, Asleep ... tired ... or it malingers. Stretched on the floor, here beside you and me. Should i, after tea and cakes and ices, have the strength to force the moment to its crisis? But though i have wept and fasted, wept and prayed, Though i have seen my head (grown slightly bald) brought in upon a platter, i am no prophet—and here’s no great matter; i have seen the moment of my greatness flicker, And i have seen the eternal Footman hold my coat, and snicker, And in short, i was afraid. And would it have been worth it, after all, After the cups, the marmalade, the tea, Among the porcelain, among some talk of you and me, Would it have been worth while, To have bitten off the matter with a smile, To have squeezed the universe into a ball To roll it toward some overwhelming question, To say: “i am Lazarus, come from the dead, Come back to tell you all, i shall tell you all”— if one, settling a pillow by her head, Should say: “That is not what i meant at all; That is not it, at all.” And would it have been worth it, after all, Would it have been worth while,
Թ. Ս. Էլիոթ | Փրուֆրոք և այլ դիտումներ
[21]
(լամպի լույսի տակ` շիկակարմիր մազերով փթթուն) գուցե զգեստի օծանելի՞քն է Ստիպում ինձ անվերջ ընկրկել: Ձեռքեր, որ սեղանին են, կամ շալն են փաթաթում: Փորձե՞մ այդժամ գրկել: Ո՞րն է անելիքս: . . . . . . . . . Ասե՞մ, որ աղջամուղջին քայլել եմ ես անձուկ նրբանցքներով Եվ դիտել պատուհաններից կախված Թևակալավոր միայնակ տղամարդկանց ծխամորճերի ծուխը… Անշշուկ ծովերի դռները քերծող Մի զույգ քառթավոր ճիրան պիտի լինեի: . . . . . . . . . իսկ երեկոն քնած է խաղաղ, Հարդարեցված` մատներով երկար, Քնած… հոգնած… կամ ձևանում է հիվանդ ու տկար` Հատակին` հենց մեր կողքին պառկած: Թեյից, թխվածքից, պաղպաղակներից հետո անհամար Ես ուժ կունենա՞մ պահը գագաթնակետին հասցնելու համար: Թեպետ ես շատ եմ լացել ու ծոմ պահել, լացել ու աղոթել, Տեսել եմ` ինչպես են գլուխս (փոքր-ինչ ճաղատ) բերել սկուտեղի վրա, Բայց մարգարե չեմ, ու այստեղ մեծ խնդիր չկա: Ես տեսել եմ իմ մեծության ակնթարթը սրթսրթալիս, Հավերժական Զգեստապահին` վերարկուս բռնած փռթկալիս, Ու, կարճ ասած, ես վախեցա: Արժե՞ արդյոք, վերջին հաշվով, Բաժակներից, ջեմից ու թեյից հետո, Ճենապակեղենի, մեր մասին զրույցի թեժ պահին, Արժե՞ առհասարակ Մի ժպիտով այդ հարցը կծել ու պոկել, Տիեզերքը ճզմել-դարձնել փոքրիկ գնդակ Եվ գլորել դեպի հարցն սպանիչ` Ասելու համար. «Ես Ղազարոսն եմ, մեռյալների մոտից եմ եկել, Որպեսզի սովորեցնեմ ամեն ինչ, կսովորեցնեմ ամեն ինչ»— Եթե մեկը, բարձն ուղղելով գլխի տակ, Ասի երբևէ. «չէ, սա այն չէ, Ամենևին իմ ուզածը չէ»: Արժե՞ արդյոք, այս ամենից հետո, Արժե՞ առհասարակ,
[22]
Prufrock and Other Observations | T.S. Eliot
After the sunsets and the dooryards and the sprinkled streets, After the novels, after the teacups, after the skirts that trail along the floor— And this, and so much more?— it is impossible to say just what i mean! But as if a magic lantern threw the nerves in patterns on a screen: Would it have been worth while if one, settling a pillow or throwing off a shawl, And turning toward the window, should say: “That is not it at all, That is not what i meant, at all.” . . . . . . . . . no! i am not Prince hamlet, nor was meant to be; Am an attendant lord, one that will do To swell a progress, start a scene or two, Advise the prince; no doubt, an easy tool, Deferential, glad to be of use, Politic, cautious, and meticulous; Full of high sentence, but a bit obtuse; At times, indeed, almost ridiculous— Almost, at times, the Fool. i grow old ... i grow old ... i shall wear the bottoms of my trousers rolled. Shall i part my hair behind? Do i dare to eat a peach? i shall wear white flannel trousers, and walk upon the beach. i have heard the mermaids singing, each to each. i do not think that they will sing to me. i have seen them riding seaward on the waves Combing the white hair of the waves blown back When the wind blows the water white and black. We have lingered in the chambers of the sea By sea-girls wreathed with seaweed red and brown Till human voices wake us, and we drown.
Թ. Ս. Էլիոթ | Փրուֆրոք և այլ դիտումներ
[23]
Մայրամուտներից, բակերից ու ջրցանված փողոցներից հետո, Վեպերից, թեյի բաժակներից, հատակին քսվող շրջազգեստներից հետո, Սրանից ու նրանից հետո… Անհնար է ասել այն, ինչ ուզում եմ արտահայտել, կարծես թե մի մոգական լապտեր նյարդերով է պաստառը պատել. Արժե՞ ասել գլխավորը, Եթե մեկը, բարձն ուղղելով, շպրտելով գլխաշորը, շրջվելով դեպի պատը, պիտի ասի երբևէ. «չէ, սա այն չէ, Ամենևին իմ սպասածը չէ»: . . . . . . . . . Ոչ, ես իշխան Համլետը չեմ, ոչ էլ կարող էի լինել, Այլ սպասավոր եմ, որին չարժե ապավինել, Տեսարան բացող այն խոնարհ ծառան, խորհրդատու արքայորդուն, գործիք-դրանիկ, Հարգաբարո, հլու-երջանիկ, խորամանկ, զգուշավոր ու պատվական, լեզուն` հղկված, բայց մի քիչ բութ, մի քիչ անվարժ, Մերթ համարյա ծիծաղաշարժ, Մերթ համարյա խեղկատակը պալատական: Ծերանում եմ… ծերանում եմ Ու շալվարիս փողքերն ահա ծալում եմ: Ե՞տ սանրեմ մազերս: Արդյո՞ք դեղձ ուտեմ: կհագնեմ բամբակե տաբատ ու ծովափով կքայլեմ: Ես լսել եմ ծովահարսների երգը, իրար դեմ առ դեմ: չեմ կարծում, թե նրանք կերգեն ինձ համար: Տեսել եմ նրանց ալիքների վրա դեպի ծովը հեռանալիս, Երբ հանդիպակաց ալիքների վարսերն էին սանրում, իսկ քամին սպիտակ ու սև ալիք էր հանում: Մենք շատ հապաղեցինք ծովի սենյակներում Ջրիմուռազարդ կարմիր, դարչնագույն ծովինարների հետ, Մինչև մարդոց ձայներից զարթնենք ու խեղդվենք հավետ:
[24]
Prufrock and Other Observations | T.S. Eliot
POrTrAiT OF A LADy Thou hast committed— Fornication: but that was in another country And besides, the wench is dead. The Jew of Malta.
i Among the smoke and fog of a December afternoon you have the scene arrange itself—as it will seem to do— With “i have saved this afternoon for you”; And four wax candles in the darkened room, Four rings of light upon the ceiling overhead, An atmosphere of Juliet’s tomb Prepared for all the things to be said, or left unsaid. We have been, let us say, to hear the latest Pole Transmit the Preludes, through his hair and finger-tips. “So intimate, this Chopin, that i think his soul Should be resurrected only among friends Some two or three, who will not touch the bloom That is rubbed and questioned in the concert room.” —And so the conversation slips Among velleities and carefully caught regrets Through attenuated tones of violins Mingled with remote cornets And begins. “you do not know how much they mean to me, my friends, And how, how rare and strange it is, to find in a life composed so much, so much of odds and ends, (For indeed i do not love it ... you knew? you are not blind! how keen you are!) To find a friend who has these qualities, Who has, and gives Those qualities upon which friendship lives. how much it means that i say this to you— Without these friendships—life, what cauchemar!” Among the windings of the violins And the ariettes Of cracked cornets
[25]
Թ. Ս. Էլիոթ | Փրուֆրոք և այլ դիտումներ
ՏիկնՈՋ ԴիՄԱնկԱր Դուք գործել եք պոռնկություն, բայց դա ուրիշ երկրում էր, Եվ բացի այդ, մահացած է կինն անառակ: «Մալթացի հրեան»
i Դեկտեմբերյան միջօրեի ծխի ու մշուշի մեջ Տեսարանը ինքն է բացվում — արժանավայել.«Ես այս կեսօրը ձոզ համար եմ խնայել»— Աղոտ սենյակում չորս մոմ անշեջ, գլխավերևում լույսի չորս օղակ` Ջուլիետի գերեզմանի մթնոլորտում, Ամեն ինչ պատրաստ` զրուցելու թույլ լույսի տակ: Մենք, եկեք ասենք, լսում էինք վերջին գործերը լեհի, Որն իր մազերով ու մատներով «նախերգներն» էր հաղորդում. «Այնքան հարազատ է այս շոպենը, որ նրա հոգին ամեհի Միայն մտերիմների շրջանում է վերածնվում և հորդում` Երկու-երեք հոգու, որոնք այս ծաղկունքն իրենց մեջ են պահում, Որ ջնջվում ու կասկածի տակ է առնվում համերգասրահում»: —Այսպես զրույցը սահում է հանդարտ Զգուշորեն թողություն հայցած խոսքերի միջով Եվ հեռավոր կոռնետներին խառնված Ջութակների բարակ նվագի միջով Ու սկսվում: «չեք պատկերացնում, թե բարեկամն ինձ համար որքան է թանկ, Եվ որքան դժվար է մեր օրերում գտնել մեկին. չէ որ այս կյանքը մենք չենք ապրում, այլ պարզապես կանք (չեմ սիրում այն… Դուք գիտեի՞ք: Ճանաչո՛ւմ եք ամենքին, Դուք կույր չեք, այլ սրատես եք շատ)— գտնել մեկին, որն ունենար որակներն այս Եվ տալ կարողանար. Այն, ինչ պահանջվում է մտերմության համար: Բայց ինչո՞ւ եմ ձեզ ասում: Առանց մտերմության... կյանքը կլիներ կոշմա՜ր»: Ջութակների գալարումների Եվ ճաքած կոռնետների Արիետների հետ
[26]
Prufrock and Other Observations | T.S. Eliot
inside my brain a dull tom-tom begins Absurdly hammering a prelude of its own, Capricious monotone That is at least one definite “false note.” —Let us take the air, in a tobacco trance, Admire the monuments Discuss the late events, Correct our watches by the public clocks. Then sit for half an hour and drink our bocks. ii now that lilacs are in bloom She has a bowl of lilacs in her room And twists one in her fingers while she talks. “Ah, my friend, you do not know, you do not know What life is, you should hold it in your hands”; (Slowly twisting the lilac stalks) “you let it flow from you, you let it flow, And youth is cruel, and has no remorse And smiles at situations which it cannot see.” i smile, of course, And go on drinking tea. “yet with these April sunsets, that somehow recall My buried life, and Paris in the Spring, i feel immeasurably at peace, and find the world To be wonderful and youthful, after all.” The voice returns like the insistent out-of-tune Of a broken violin on an August afternoon: “i am always sure that you understand My feelings, always sure that you feel, Sure that across the gulf you reach your hand. you are invulnerable, you have no Achilles’ heel. you will go on, and when you have prevailed you can say: at this point many a one has failed. But what have i, but what have i, my friend, To give you, what can you receive from me? Only the friendship and the sympathy Of one about to reach her journey’s end.
[27]
Թ. Ս. Էլիոթ | Փրուֆրոք և այլ դիտումներ
իմ ուղեղում սկսվում է մի բութ կոչնազանգ, Որ զարկում է իր նախերգը պաղ, Քմահաճ ու միապաղաղ, Որն առնվազն մեկ որոշակի «կեղծ նոտա» է: —Մաքուր օդ շնչենք, ծխախոտային տրանսի մեջ, Հուշարձաններով հիանանք, Վերջին իրադարձությունները քննենք անվերջ, Հասարակական ժամացույցներով մեր ժամացույցներն ուղղենք, Հետո նստենք մի կես ժամ ու գարեջուր խմենք: ii Հիմա, երբ յասամանն է ծաղկել պարտեզում, նրա սեղանը զարդարում է մի փոքրիկ սկահակ. Մատերի միջև մի շյուղ շրջելով` խոսում է անհագ. «Բարեկամս, ինչո՞ւ եք կյանքն անտեսում, Այն, ինչ ձերն է առժամանակ (շրջում է յասամանի ցողունը բարակ), Բաց եք թողնում ձեռքերից վտիտ, իսկ ջահելությունը դաժան է ու անկուշտ, նա չունի խղճի խայթ, այլ` կույր ժպիտ»: Ժպտում եմ, անշուշտ, Եվ իմ թեյն եմ խմում անքթիթ: «Բայց այս ապրիլյան մայրամուտներն իմ խորաթաղ կյանքն են հիշեցնում, փարիզյան գարունը. Հիմա ես անսահման հանգիստ եմ, աշխարհը նորից խաղաղ, Հիասքանչ, ջահել ու լիարյուն է»: Օգոստոսյան ջարդված ջութակի խզզոցը պաղ Վերադառնում է, ինչպես աններդաշնակ ձայների շաղախ: «Ես վստահ եմ, որ դուք չեք հեգնում Զգացմունքներս, դուք կարեկցում եք բոլորին, Վստահ եմ, որ անդունդի եզրին ձեռք եք մեկնում: Դուք աքիլլեսյան գարշապար չունեք, երբեք չեք փոխվել, Դուք առաջ կգնաք ու երբ հասնեք ձեր նպատակին, կարող եք ասել. «Այստեղ շատերն են ձախողվել»: Բայց ես ի՜նչ անեմ, բարեկամս, ձեզ ի՜նչ կարող եմ տալ Դուք ի՜նչ կարող եք ինձնից ստանալ— Միայն բարեկամությունն ու համակրանքը Մեկի, որն ապրել է իր կյանքը:
[28]
Prufrock and Other Observations | T.S. Eliot
i shall sit here, serving tea to friends....” i take my hat: how can i make a cowardly amends For what she has said to me? you will see me any morning in the park reading the comics and the sporting page. Particularly i remark An english countess goes upon the stage. A greek was murdered at a Polish dance, Another bank defaulter has confessed. i keep my countenance, i remain self-possessed except when a street piano, mechanical and tired reiterates some worn-out common song With the smell of hyacinths across the garden recalling things that other people have desired. Are these ideas right or wrong? iii The October night comes down; returning as before except for a slight sensation of being ill at ease i mount the stairs and turn the handle of the door And feel as if i had mounted on my hands and knees. “And so you are going abroad; and when do you return? But that’s a useless question. you hardly know when you are coming back, you will find so much to learn.” My smile falls heavily among the bric-à-brac. “Perhaps you can write to me.” My self-possession flares up for a second; This is as i had reckoned. “i have been wondering frequently of late (But our beginnings never know our ends!) Why we have not developed into friends.” i feel like one who smiles, and turning shall remark Suddenly, his expression in a glass. My self-possession gutters; we are really in the dark. “For everybody said so, all our friends, They all were sure our feelings would relate
[29]
Թ. Ս. Էլիոթ | Փրուֆրոք և այլ դիտումներ
կնստեմ ու բարեկամներիս թեյ կմատուցեմ»: Վերցնում եմ գլխարկս: կհամարձակվե՞մ ես հատուցել Այն ամենի համար, ինչ նա ինձ ասաց: Ամեն առավոտ զբոսայգում նստում եմ ես, կոմիքսներ ու մարզական էջն եմ կարդում, նկատում եմ մասնավորապես. Անգլիական կոմսուհին բեմ է բարձրանում, Մի հույն սպանվել է լեհական պարի ժամանակ, Ձերբակալվել է դրամատան ևս մի զեղծարար: Ես տիրապետում եմ ինձ. ես մնում եմ կատարելպես ամուր, Բացառությամբ, երբ մի հոգնած մեխանիկական դաշնամուր Միևնույն մաշված մեղեդին է կրկնում փողոցում (Մինչ տարածվել է հակինթների բույրն ամենուր), Հիշելով այն, ինչ ուրիշներն են երազել միշտ: Այս գաղափարները սխա՞լ են, թե՞ ճիշտ: iii Հոկտեմբերյան գիշերն է իջնում, նույնն է ամեն բան, Բացի կաշկանդվածության զգացումը վհատ. Բարձրանում եմ աստիճաններով ու շրջում բռնակը դռան: Ասես բարձրացած լինեմ չորեքթաթ: «Ուրեմն արտասահման եք մեկնում: Ե՞րբ կվերադառնաք, Բայց ինչ անիմաստ հարց եմ տալիս: ինքներդ էլ չգիտեք, թե երբ կվերադառնաք: Այնտեղ սովորելը բնավ չունի վերջ»: Եվ իմ ժպիտը թաղվում է նրա արդուզարդի մեջ: «Միգուցե գրեք ինձ»: ինքնատիրապետումս բռնկվում է հանկարծ. Հենց դա էր պակաս: «Վերջերս հաճախ եմ մտորում այս պատերի մեջ:(Բայց մեր սկիզբը երբեք չունի՜ վերջ), Թե ինչու մենք մտերիմներ չդարձանք»: Ես կարծես ժպտում եմ, շրջվում ու հանկարծ Բաժակի մեջ դեմքս եմ տեսնում. սառնասրտությունս Տեղի է տալիս: իրոք որ խավարում ենք նստած: «Բոլորն այդպես էին ասում, բոլորն էին ասում, Թե մենք հաստատ կմտերմանանք,
[30]
Prufrock and Other Observations | T.S. Eliot
So closely! i myself can hardly understand. We must leave it now to fate. you will write, at any rate. Perhaps it is not too late. i shall sit here, serving tea to friends.” And i must borrow every changing shape To find expression ... dance, dance Like a dancing bear, Cry like a parrot, chatter like an ape. Let us take the air, in a tobacco trance— Well! and what if she should die some afternoon, Afternoon grey and smoky, evening yellow and rose; Should die and leave me sitting pen in hand With the smoke coming down above the housetops; Doubtful, for quite a while not knowing what to feel or if i understand Or whether wise or foolish, tardy or too soon ... Would she not have the advantage, after all? This music is successful with a “dying fall” now that we talk of dying— And should i have the right to smile?
Թ. Ս. Էլիոթ | Փրուֆրոք և այլ դիտումներ
[31]
ինքս էլ չեմ հասկանում: ինչևէ, ճակատագիրը թող Որոշի: Համենայն դեպս, գրեք մի քանի տող: գուցե ուշ չէ, և հիմա էլ ենք կարող: կնստեմ այստեղ, թեյ կմատուցեմ»: Ես… ես ամեն մի փոփոխուն կերպարանքից Տեսք կփոխառնեմ ու կպարեմ Վարժեցրած արջի նման, Թութակի պես կբարբաջեմ. կապիկի պես դուրս կտամ անվերջ… Եկեք թափառենք ծխախոտային տրանսի մեջ: Այսպես: իսկ եթե նա մահանա մի օր, գորշ, ծխոտ մի օր, դեղին, վարդագույն մի երեկո, Մահանա ու գրիչը ձեռքիս թողնի գլխիկոր, իսկ կտուրները կորչեն ծխնելույզների ծխի ներքո, Եվ ես չիմանամ, Թե ինչ եմ զգում, կամ` հասկանո՞ւմ եմ որևէ բան, Ճի՞շտ էր, թե սխալ, ո՞ւշ էր, թե շուտ. Դրանով չի՞ հաղթի ինձ, չի՞ քաղի օգուտ: Այս երաժշտությունը հաջողակ է` «ակորդով մահվան», Եվ քանի որ մահվան դեպքում կոչված ենք լալու— Արդյո՞ք իրավունք կունենամ ժպտալու:
Գիրքը կարող եք պատվիրել և ստանալ`զանգելով 055 48 81 80 կամ 093 49 91 60