van regenwater”
Bij het klimaatadaptief maken van onze steden denken we vaak aan oplossingen op of onder de grond, zoals wadi’s, klimaatpleinen en opvangkratten. Maar je kunt er al tientallen meters eerder mee beginnen, namelijk op daken. En dat dient meerdere doelen, vertelt Michiel van de Bunt. “Gemeenten benutten steeds meer gebieden in steden voor gebouwen, inbreiden zoals dat heet. Daarvoor leggen ze projectontwikkelaars duidelijke regels op om er voor te zorgen dat het nieuwe gebouw het niet nog zwaarder maakt om als stad de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Die eisen zijn breed, en hemelwateropvang is er één van. Een klimaatdak kan helpen om zowel de stad groener te houden dan wel te maken, maar ook om de biodiversiteit te verbeteren, en om de gebouwen koeler te houden. Er komt
immers wel meer verhard oppervlak in de stad, wat zorgt voor het zogeheten heat island effect. Klimaatdaken zijn eigenlijk een basisantwoord op een van de uitdagingen die op ons afkomen door klimaatsverandering.” De ontwikkeling van klimaatdaken is de afgelopen jaren heel snel gegaan, want tegenwoordig is een relatief simpel sedumdak eigenlijk niet meer voldoende. Van de Bunt: “Het is ook niet meer zo dat je kunt stellen dat een dergelijk groendak beter is dan niets, want onze branche kan zo veel meer waardoor steden aantrekkelijker worden om te wonen en te werken.”
WATER ALS RODE DRAAD
Het scala aan klimaatdakoplossingen is inderdaad een stuk uitgebreider geworden dan 15 jaar geleden: het varieert van biodiversiteitsdak en
De biodiversiteit in de drukke en volgebouwde steden in Nederland kan met klimaatdaken flink worden verbeterd.
33 Actueel
retentiedak tot aan hitterductiedak en solar groendak. Rode draad bij deze daken en bij ieder project is wel: water. Van de Bunt: “Was het een jaar 10, 15 geleden nog zo dat daken groen moesten worden; nu eisen gemeenten steeds vaker een goede sturing van het hemelwater. Dit vooral omdat de capaciteit van rioolbuizen de stortbuien van tegenwoordig niet meer aankunnen, en dan met name vanwege veel regen in korte tijd. Klimaatdaken, vooral retentiedaken, kunnen het hemelwater dat op gebouwen valt, een tijdlang vasthouden. Daar waar het regenwater voorheen via de gevel of hemelwaterafvoeren naar het riool werd afgevoerd. Door het regenwater op de daken vast te houden, tijdelijk of langer, kan het regenwater op de grond eerst worden afgevoerd, waarna eventueel water vanuit de klimaatdaken kan worden geloosd.”
In Amsterdam bijvoorbeeld eist de gemeente dat per m2 minimaal 60 liter hemelwater wordt geborgd en dat dit hemelwater binnen 24 uur wordt afgevoerd. Ook stellen gemeenten in vooral droge gebieden dat het water dat gebruikt wordt voor het irrigeren van de groendaken, geen drinkwater is. Dat is ook de reden dat bij grote daken het opgevangen regenwater wordt gemonitord, zoals bij het klimaatdak dat ZinCo in Rotterdam heeft aangelegd op het congresen concertgebouw De Doelen (zie kader). “Dit dak is een dynamisch systeem. Je hebt ook statische klimaatdakensystemen, die het water wel sturen, maar volgens een standaard proces: binnen een aantal uren na de regenbui heeft het overtollige regenwater het dak vertraagd weer verlaten. Wat je veel vaker zult zien is dat actieve, slimmere systemen meer gebruikt zullen gaan worden.”
CONSTRUCTIE
Belangrijk is wel dat de constructie deze klimaatdaken aan kan, want
jaargang 2024 34
Een klimaatdak kan helpen om de stad groener te houden en om de gebouwen koeler te houden.
35 Actueel
je hoeft geen geleerde te zijn om te bedenken dat tientallen opgevangen kuubs water tot een verzwaring op het dak leidt. “Bij nieuwbouw is dat geen probleem, want daarmee houdt de constructeur rekening in het ontwerp. Bij bestaande bouw is dat
een stuk lastiger en vraagt geregeld een aanpassing van de constructie. Dat berekenen wij als leverancier niet zelf, al zouden we dat wel kunnen. De expert daarin, de constructeur, berekent dit voor de ontwikkelaar. Het advies van de constructeur kan
leiden tot een verzwaring van de draagconstructie van het gebouw. Je kunt dat vaak ook zien aan de vegetatie op dat klimaatdak, want op die extra ondersteuning kan wat hoger groen worden geplaatst.”
Vanuit de branchevereniging voor
jaargang 2024 36
Hoewel 9 van de 10 klimaatdaken die ZinCo aanlegt op nieuwbouw wordt gerealiseerd, heeft het bedrijf vorig jaar op een bijzonder bestaand gebouw een retentiedak gerealiseerd.
bouwwerkbegroening (VBB) wordt wel druk uitgeoefend richting kabinet om de wet- en regelgeving op dit vlak aan te passen. Van de Bunt: “Dat moet je denken aan de eis dat daken worden uitgerust gelijk aan een verdiepingsvloer. Dus qua constructie veel draagkrachtiger, wat nu niet het geval is. Dan weet je zeker dat er
DE DOELEN IN ROTTERDAM
Hoewel 9 van de 10 klimaatdaken die ZinCo aanlegt op nieuwbouw wordt gerealiseerd, heeft het bedrijf vorig jaar op een bijzonder bestaand gebouw een retentiedak gerealiseerd. Het gaat om het congres- en concertgebouw De Doelen in Rotterdam, waar nu het grootste multifunctionele dak op een gemeentelijk rijksmonument is aangelegd.
De dakinrichting van de Doelen in Rotterdam biedt plaats aan 150 mm water. En dat lijkt misschien fors, maar eigenlijk gaat het hier om 75 mm waterretentie per dak, omdat het hoger gelegen dak van de Grote Zaal (2524 m²) ook op dit dak afstroomt. Reken je dit om naar dagen met zware neerslag, dan is de capaciteit op de Doelen toereikend voor 1,5 dag zware neerslag. Op De Doelen wordt eveneens het watermanagementsysteem Meteo Active gebruikt. Dit berekent aan de hand van weersvoorspellingen hoe en wanneer het water tot afstroming komt. Voorspelt Buienradar een bepaalde hoeveelheid neerslag en zit het systeem al vol? Dan zal het daksysteem ledigen op een tempo dat nodig is om de volgende bui op te vangen. Is het juist een periode droog? Dan houdt de Meteo Active het water vast voor de beplanting. Op het dak van de Doelen staan 10 van deze regelunits, die onderling het waterbeheer regelen. “In het dashboard zijn deze gegevens in één oogopslag te zien door de gebouwbeheerder”, legt Michiel van de Bunt van ZinCo uit. “Zo is de daktemperatuur en de omgevingstemperatuur te zien. Vorig jaar zomer bijvoorbeeld was te zien dat het boven het dak 6 graden koeler was dan beneden op straat. En ook zie je wat actuele waterpeil op het dak is. Het maximum op De Doelen is 228 kub. Dat niveau willen we bereiken zodra de warme dagen beginnen, in mei/juni. Dus dat betekent in de eerste maanden van het jaar: kleppen dicht!”
In het dashboard zijn gegevens als temperatuur en opgevangen regenwater in één oogopslag te zien door de gebouwbeheerder.
een klimaatdak op kan. Wij worden immers door gemeenten uitgedaagd om met klimaatdakoplossingen te komen, maar daar hebben we ook de ondersteuning van de wetgever bij nodig.”
Kaveloverschrijdende oplossingen Ook op een ander vlak zou Van de Bunt meer flexibele wet- en regelgeving willen zien. “Kaveloverschrijdende oplossingen zijn nu nog niet mogelijk, terwijl het bij veel projecten
enorm zou helpen. Nu nog moeten bijvoorbeeld woontorens met veel groen hun eigen regenwater opvangen en daarmee dat groen irrigeren. Het dak van de toren is echter een veel te klein oppervlak, terwijl het hemelwater van bij wijze van spreken de bouwmarkt die er naast ligt, kan worden opgevangen en voor het groen in de toren worden gebruikt. Maar op dit moment mag dat dus niet. Die juridische hobbel moet echt weggenomen worden.”
37
Actueel
