IndustrieDE & Utilit y
In 2050 moet de uitstoot van broeikasgassen met 95% afgenomen zijn. ook de waterfootprint moet omlaag. Onze industrie zoekt naar oplossingen. Daarbij zijn drastische aanpassingen in de utilities noodzakelijk. Tegelijk biedt het kansen.
Partnerprogramma
Als partner van Industrie & Utility blijft uw bedrijf top of mind in de doelgroep. Online creëren we meerwaarde via plaatsing van whitepapers, video’s, nieuws en persberichten. In het magazine besteden we aandacht aan de high lights van uw onderneming. Inclusief branded content en advertenties. Deelname wordt samen met u ingekleurd.
Meer weten? Neem dan contact op met Robbin Hofman van Jetvertising b.v. T +31 (0)70 – 399 00 00 E robbin@jetvertising.nl
• 4 x per jaar magazine in print
• 4 x per jaar magazine online
• 12 x per jaar online nieuwsbrief
• www.industrie-utility.nl
Foto: door Jetvertising
Colofon
Uitgever
De HandelsCourant b.v. Tiendweg 12
2671 SB Naaldwijk E info@handelscourant.com
Redactie
De HandelsCourant b.v. Tiendweg 12
2671 SB Naaldwijk E redactie@handelscourant.com
Persberichten
E redactie@jetvertising.nl
Advertentieverkoop
Jetvertising b.v.
Rob Koppenol Tiendweg 12
2671 SB Naaldwijk
T (070) 399 00 00
E sales@jetvertising.nl
Advertentie administratie
Pim Koersen
T (070) 399 00 00
E advertenties@jetvertising.nl
Abonnementen administratie
De HandelsCourant b.v. Tiendweg 12
2671 SB Naaldwijk
T (070) 319 80 02
F (070) 319 80 03
E info@handelscourant.nl
Opmaak & productie
De HandelsCourant b.v. Tiendweg 12
2671 SB Naaldwijk
T (070) 319 80 02
F (070) 319 80 03
E info@handelscourant.nl
Inhoud
4
Nieuws
Precisiebeurs 2024
8 16 19
Op de beursvloer
Energiebesparing maakt elektrificatie wél mogelijk
Optimalisatie van Energiemanagement met internationale norm ISO 50001
22 25 28
Post-hbo opleiding energietransitie integreert techniek met verandermanagement
Het voordeel van goede weersvoorspellingen
30
Agenda
Nieuws
Faillissementen bouw pieken in 2025
Faillissementen in de bouw laten dit jaar in de hele eurozone scherpe stijgingen zien. Volgens onderzoek van Kredietverzekeraar Allianz Trade is de piek nog niet bereikt. Die volgt volgend jaar. Goed nieuws voor de Nederlandse bouw is dat de stijging in ons land relatief beperkt blijft. Zie onderzoek in bijlage.
De meest recente cijfers tonen een stijging (jan-aug 2024 t.o.v. janaug 2023) van +20% in Duitsland, +31% in Frankrijk, +35% in Italië en Zweden. Met slechts +4% steekt Nederland gunstig af. De onderzoekers van Allianz Trade waarschuwen expliciet voor grote bouwconcerns die kwetsbaar kunnen zijn. In de eerste jaarhelft gingen met name in Europa en Azië 30 bedrijven failliet met een omzet groter dan €50 miljoen. Volgens Johan Geeroms, Director Risk Underwriting Benelux van Allianz Trade staat de bouw in de top drie van sectoren die het meest worden getroffen door grote faillissementen. “Het gaat vaak om zwaar gefinancierde bedrijven die tegen vertragingen oplopen. Bijvoorbeeld omdat betalingen uitblijven. Of omdat uitvoering van projecten alsmaar wordt uitgesteld.”
Hij wijst als voorbeeld op de nieuwbouw. “Er is altijd wat: vergunningen die niet af komen, problemen met de aansluiting op het elektriciteitsnet of partijen die eindeloos bezwaar maken tegen nieuwbouwplannen. Al dat uitstel is funest voor bedrijven. Inkomsten vallen terug terwijl vaste kosten gewoon betaald moeten worden. En dan heb je ook nog met fors stijgende lonen te maken.”
Allianz Trade gaat voor 2025 uit van een voorzichtige opleving van de bouwsector. Geeroms: “De crisis in de bouw lijkt uitgebodemd, al is de sector natuurlijk wel erg heterogeen. De renteverlagingen in Europa helpen zeker al duurt het vaak een half jaar voordat de sector er echt baat bij heeft.” Volgens Geeroms is het herstel broos en breekbaar. Hij ziet nog veel beren op de weg. Hij wijst op het stikstof dossier waar weinig beweging in zit. Een ook de krappere overheidsbudgetten. “Dat is slecht nieuws voor infra-projecten.”
Geeroms ziet de bouw ook worstelen met personeel. “In Nederland biedt de bouw werk aan ruim een half miljoen mensen. Dat blijft redelijk stabiel. De uitdaging is vooral om de juiste mensen in huis te halen met de
kwalificaties die nodig zijn. Zeker als robotisering en andere technologieën verder oprukken. In heel Europa zien we dat vooral kleinere bedrijven onvoldoende kunnen concurreren om gekwalificeerd personeel binnen te halen. Ook speelt het probleem van vergrijzing.”
Het rapport van Allianz Trade brengt onder meer het financiële plaatje van de bouwsector in beeld. Hieruit blijkt onder meer dat Europese bouwbedrijven een hoge schuldgraad hebben en dat Nederlandse bouwers hierdoor extra kwetsbaar zijn. Daar staat tegenover dat bouwbedrijven uit ons land voor cashflow (noodzakelijke liquiditeit) juist beter dan gemiddeld scoren.
Wankel evenwicht
Concluderend stelt Geeroms dat lagere rentetarieven en ook iets minder hoge materiaalkosten de bouwsector enige verlichting brengen. Daar tegenover staan stijgende loonkosten, vertragende regelgeving en de minimale marges. Dat verlangt volgens Geeroms van iedereen die in de bouwsector zakendoet maximale waakzaamheid. “Het is een wankel evenwicht.”
Bron: ANP
Foto: Thomas Wolter op Pixabay
Arbeidsmarkt volop in beweging
De arbeidsmarkt is in Nederland volop in beweging aan het einde van de maand oktober. Op jobboards worden dagelijks nieuwe vacatures geplaatst en wegens de krapte aan personeel doen bedrijven er alles aan om nieuwe collega’s te werven. Dat gebeurt op sociale media maar ook via uitzendbureaus en headhunters worden nieuwe werknemers gezocht. Het blijkt
vaak moeilijk om voor complexere vacatures in de techniek, zorg, bouw en het onderwijs geschikte kandidaten te vinden. Werknemers die al een goede baan hebben zijn niet zo snel bereid om over te stappen naar een andere werkgever. In plaats daarvan blijven ze liever op hun positie werken. Voor bedrijven ontstaan er soms ook lastige keuzes.
Oproep aan chemische recyclers
Doe mee aan studie chemische recycling in Nederland
Ben jij een Nederlandse chemische recycler? Doe dan mee aan de monitoringsstudie naar chemische recyclingprojecten in Nederland, uitgevoerd in samenwerking met de Versnellingstafel Chemische Recycling van Kunststoffen. Net als vorig jaar voert onderzoeksbureau Rebel, in samenwerking met de Versnellingstafel Chemische Recycling van Kunststoffen, een monitoringsstudie uit naar chemische recyclingprojecten in Nederland. Dit onderzoek biedt een overzicht van de geplande capaciteit in Nederland en de knelpunten die bedrijven ervaren
bij de realisatie en opschaling van hun projecten.
De verzamelde inzichten ondersteunen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW), de opdrachtgever van dit onderzoek, bij het vormgeven van beleid. Ook helpen ze de Versnellingstafel om haar activiteiten beter te richten.
Het aanwerven van nieuw personeel kost tijd en geld en daarnaast moet ook het reeds aanwezige personeelsbestand niet uit het oog verloren worden. Veel bedrijven moeten er met regelmaat aan worden herinnerd dat het personeelsbestand ook aandacht moet krijgen. Als personeel vertrekt omdat het ontevreden is kan de vraag naar personeel bij bedrijven nog groter worden. Door het vertrek van personeel kan het bedrijf bovendien minder gunstig in beeld komen op de arbeidsmarkt. Dat maakt dat het werven en het vertrek van personeel onderdeel is van de pr van bedrijven. Bedrijven willen graag zo succesvol mogelijk lijken op de arbeidsmarkt. Personeel heeft daarentegen ook steeds meer wensen. Het is langzaam maar zeker een arbeidsmarkt geworden met een stevige machtspositie van personeel. Voor bedrijven is de machtspositie minder stevig geworden de afgelopen tijd.
Bron: Technisch Werken
Foto: door Namanutencao via Pixabay
Foto: door Jack Church op Unsplash.
Maakindustrie is vaakst doelwit van cybercrime
De maakindustrie is het belangrijkste doelwit van cyberaanvallen. Meer dan 25% van alle incidenten is gericht op deze sector. Van deze aanvallen bestaat 45% uit malware-incidenten.
Dit blijkt uit onderzoek door KnowBe4, aanbieder van een platform voor security awarenesstrainingen en gesimuleerde phishing. Het onderzoeksrapport geeft inzicht in de huidige staat van cybersecurity binnen de maakindustrie, de tactieken die cybercriminelen toepassen, en wat bedrijven kunnen doen om zich hiertegen te beschermen.
Maakindustrie kwetsbaarder
De maakindustrie is de afgelopen jaren steeds kwetsbaarder geworden voor cyberaanvallen, vooral vanwege haar complexe en onderling verbonden aard. De sector is afhankelijk van talrijke factoren zoals grondstoffen, transport en technologie, wat de risico’s vergroot. Daarnaast leidt stilstand of downtime direct tot grote verstoringen van de
bedrijfsvoering, waardoor deze sector bijzonder aantrekkelijk is voor cybercriminelen. Ook beschikt de maakindustrie vaak over waardevolle intellectuele eigendommen, die opgeslagen zijn in kwetsbare systemen.
Een van de meest opvallende bevindingen uit het rapport is dat phishing de belangrijkste oorzaak blijft van cyberaanvallen in de maakindustrie, gevolgd door aanvallen die gebruikmaken van kwetsbaarheden in openbare applicaties. De regio Azië-Pacific was in 2023 het meest getroffen door cyberaanvallen, goed voor 54% van de gerapporteerde incidenten. Europa volgde met 26%, terwijl Noord-Amerika en Latijns-Amerika respectievelijk 12% en 5% van de aanvallen te verwerken kregen.
De industrie zag een alarmerende stijging van 56% in ransomwareaanvallen die gepaard gingen met afpersing. Dit geeft aan dat cybercriminelen steeds geavanceerdere en agressievere
tactieken toepassen. Ook was er een dramatische toename van 266% in malware die werd gebruikt om vertrouwelijke informatie, zoals inloggegevens en bankgegevens, te stelen. Daarnaast werd een sterke toename van 88% in losgeldbetalingen geregistreerd, waarbij de gemiddelde betaling in het afgelopen jaar bijna $2,4 miljoen bedroeg.
Het Phishing by Industry Benchmarking Report van KnowBe4 uit 2024 toonde aan dat kleinere maakbedrijven relatief goed presteerden in vergelijking met het gemiddelde. Bij bedrijven met minder dan 250 werknemers klikte 27,9% van de werknemers op een schadelijke link in een gesimuleerde phishinge-mail, terwijl dit percentage bij bedrijven met meer dan 1.000 werknemers opliep tot 37,5%. Dit betekent dat bijna vier op de tien werknemers in grotere maakbedrijven kwetsbaar zijn voor phishing-aanvallen als ze geen beveiligingstraining hebben gehad.
Foto: door Muha Ajjan op Unsplash.
Twence start bouw groen gasinstallatie Groen licht voor groen gas uit GFT-afval
Twence gaat van start met de bouw van een groen gasinstallatie, waarmee groen gas uit GFT-afval zal worden geproduceerd. Met de nodige vergunningen binnen en de bouwvoorbereidingen in volle gang, verwacht Twence eind 2025 het eerste groene gas in het bestaande aardgasnet in te voeden. Twence is de eerste leverancier die groen gas zal leveren via het bestaande gasnet in Hengelo.
Aardgasreductie door GFT-afval
GFT-afval wordt bij Twence omgezet in biogas. In de nieuwe installatie zal dit biogas vervolgens worden opgewerkt en gezuiverd tot groen gas, dat kan worden bijgemengd op het reguliere gasnet. Dit betekent dat er minder fossiel aardgas nodig is voor het verwarmen van woningen en industrie. Minder uitstoot van stikstof en CO2 dus. Marc Kapteijn, algemeen directeur van Twence, licht toe: “Met deze installatie kunnen straks 1.700 huishoudens aardgasvrij worden. Het is belangrijk om het gebruik van fossiel aardgas zoveel mogelijk terug te dringen. Elektrisch verwarmen en warmtenetten zijn goede alternatieven, maar waar dat niet kan, biedt groen gas een duurzame oplossing.”
Groen Gas in 2025
Met de realisatie van deze groengasinstallatie vergroot Twence haar energierendement, verlaagt het haar CO2-uitstoot en stikstofemissie. De bouw van de installatie start in 2024 en eind 2025 zal het groene gas beschikbaar zijn voor huishoudens en bedrijven via het bestaande aardgasnet van Enexis in Hengelo. Bram Gerrist, Directeur Innovatie & Ontwikkeling Enexis: “Groen gas is cruciaal om aardgasverbruik te verminderen. Groen gas is nog schaars, daarom blijven we de komende jaren investeren om de invoeding van groen gas op te schalen. Projecten zoals deze van Twence in Hengelo zijn van groot belang. Op deze manier zijn onze regionale gasnetten een essentieel onderdeel van de energietransitie.”
Precisiebeurs 2024
23e editie Precisiebeurs
13 en 14 november dé ontmoetingsplek voor de gehele internationale precisietechnologie sector
De 23e editie van de Precisiebeurs, de vakbeurs waar men de topspelers en oplossingen op het gebied van high- en ultraprecisietechnologie ontmoet en ontdekt, staat weer voor de deur. Op 13 en 14 november is de Brabanthallen in ’s-Hertogenbosch wederom de centrale ontmoetingsplek voor de internationale precisietechnologie branche. “Wat de Nederlandse precisietechnologie-industrie betekent voor internationale hightechbedrijven, kan als voorbeeld dienen voor veel andere landen en bedrijven. Daarom zetten we de Precisiebeurs dit jaar op de kaart met het thema Internationale samenwerking.” Aldus Bart Kooijmans, Programmamanager Precisiebeurs.
Van de smartphone tot ruimtetelescopen, medische apparaten en chipmachines…machines en apparaten worden steeds sneller, slimmer en geavanceerder. Het ontwikkelen hiervan vereist echter complexe technologische oplossingen waarbij meten, produceren en construeren met steeds kleinere en nauwkeurigere toleranties essentieel is. De complexiteit is zodanig dat deze oplossingen alleen door samenwerking kunnen worden bereikt. Niet alleen met andere (technische) disciplines, maar ook met vele andere gespecialiseerde bedrijven, het onderwijs en de wetenschap.
Door kennis te delen en samen te werken, zelfs op internationaal niveau, worden letterlijk de grenzen van technologie verlegd. Dat is waar de 23e editie van de Precisiebeurs om draait: grenzen verleggen door internationale samenwerking.
Beursvloer met 350 precisietechnologiespecialisten Ruim 350 exposanten uit binnen- en buitenland tonen op de beursvloer hun meest geavanceerde technologieën en producten. Van precisietools en meetinstrumenten tot automatiseringsoplossingen en hightech materialen, op de beursvloer vindt men diverse baanbrekende innovaties.
Vast onderdeel op de beursvloer is de centrale netwerkarena, waar professionals uit de gehele industrie samenkomen om te netwerken.
Bovendien kan men hier laagdrempelig in contact komen met meer dan 30 brancheverenigingen, onderwijsinstellingen, wetenschappelijke instituten, grote wetenschappelijke projecten, innovatieprojecten en studententeams. Onder meer volgende de partijen zijn hier te vinden: Einstein Telescope, Big Science, Euspen, VDMA, Sirris, NEN, EPIC Photonics, Digital Industry Boost (samenwerkingsverband Fontys, Summa Collega, Brainport Development en Mikrocentrum), DSPE, RVO, TU Delft, TU/e, FPT-Vimag, Project MARCH, AeroDelft, en Superbike Twente.
Zes centrale thema’s Tijdens de Precisiebeurs ontmoet men de topvertegenwoordigers uit de industrie, fabrikanten, onderwijsinstellingen, overheidsinstanties, technische universiteiten, de wetenschap en incubatorprogramma’s. Gedurende twee dagen ontdekt men hoge en ultraprecisietechnologische oplossingen gebaseerd op de volgende thema’s: Mechatronic Engineering & Systems, Metrology, Vacuum & Clean, Micro Processing & Motion, Laser & Photonics, Production for High Precision
De highlights zijn bekend!
Eerste highlights op woensdag 13 november:
• Workshop AI voor de hightech door Pipple
• Young Talent Pitch programma
• Big Science Congresprogramma met sprekers van o.a. Nikhef, Maastricht University
• Workshop Het belang van vacuüm en ultra-clean vacuüm voor de Nederlandse industrie door TNO
• Lezing 40 jaar ASML door Jan Jaap Kuit, VP EUV Development & Engineering bij ASML
• Uitreiking Rien Koster Award door DSPE
• Internationale Meet & Match door BOM/Enterprise Europe Network
Eerste highlights donderdag 14 november
• Viering 75 jaar Thermo Fischer Scientific
• Workshop Behoud je vakmensen! Deze 3 voorwaarden vinden ze echt belangrijk, door Spartners
• Masterclass Geometric Dimensioning and Tolerancing door Mikrocentrum docent Firat Buyukcivelek
• Techsessies door EPIC
• Uitreiking Wim van der Hoek Award door DPSE
• Internationale Meet & Match door BOM/Enterprise Europe Network
Gratis toegankelijk voor bezoekers
De Precisiebeurs is gratis toegankelijk voor bezoekers. Registratie is mogelijk via de website en ter plaatse bij de registratiebalie in de Brabanthallen. Meer informatie over het congresprogramma, de exposanten en de plattegrond is te vinden op www.precisiebeurs.nl
Samenwerkingspartners
De Precisiebeurs wordt georganiseerd door Mikrocentrum in samenwerking/ondersteuning met/van CERN, NEVAC, BOM, KIVI, Manufacturing Knowledge Centre, Big Science, Photonics NL, Euspen, EPIC, Holland High Tech, Dutch Precision Technology, Vereniging ION, Enterprise Europe Network, Brainport Industries, VCCN, DSPE en VDMA
Praktische informatie:
• Data: 13 en 14 november 2024
• Openingstijden: 10.00 tot 17.00 uur
• Locatie: Brabanthallen, Diezekade 2 te ’s-Hertogenbosch
• Informatie over bezoeken: precisiebeurs.nl/bezoekers
• Informatie over de beurs in het Engels: precisiebeurs.nl/en
• Beursplattegrond en exposantenoverzicht: precisiebeurs.nl/plattegrond
• Direct bezoek aanmelden: precisiebeurs.nl/aanmelden
• Aanmelden voor internationale Meet & Match: precisionfair-2024.b2match.io/
EEN INNOVATIE DIE IN BEWEGING IS, BLIJFT MEESTAL IN BEWEGING.
Als we zeggen dat we de wereld een betere plek willen maken, zijn dat meer dan woorden, het is onze passie. Hoewel we weten dat de reis ernaartoe niet in een rechte lijn zal verlopen, zijn we enthousiast dat elke wending en draai elke dag meer doorbraken betekent. parker.com
Deelnemerslijst
321 2-S B.V.
19 54U MEDIA
141A A&A Motion and Control BV
541 Aalberts Surface Technologies BV
532 Aalberts Surface Technologies BV
549 ACE
349 Acktar
357 Acuvi
538 Adruu the metal refinement company
433 Advanced Chemical Etching Ltd
202 Agilent Technologies Netherlands B.V.
529 AJB INSTRUMENT BV
248 Alimex Benelux BV
312 Allectra GmbH
316 Aluro CNC
572 Anderson Europe GmbH
144 Andes Meettechniek BV
502 Andra Tech Group
353 Andra Tech Group
523 “ART Groep CCG,
100 ASCEE
352 ATM Oirschot
245 attocube systems
198 Axxicon B.V.
351 B&S Technology B.V.
466 Basco Verspaningstechniek B.V.
234 Bendertechniek B.V.
161 Beutter Pr‰zisions-Komponenten
440 BKB Precision
448 BKL ENGINEERING BV
139 Blum-Novotest GmbH
428 Bodycote
426 Boers & Co Precision Solutions
244 Böhler Uddeholm
146 Bosch Rexroth
507 Bossard Nederland B.V.
229 Bouman High Tech Machining
48 Brabant Development Agency
46 Brainport Industries
547 Brans Metaalbewerking B.V.
570 Bronkhorst Nederland B.V.
252 Brooks Instrument B.V.
155 Bruder Precision Manufacturing
368 Bruker
320 Buhlmann NV
165 Bumax AB
540 Capable BV
359 CCC Projects & Engineering
194 CERATEC TECHNICAL CERAMICS BV
315 Ceratizit Nederland B.V.
262 Chromin bv
101 CleanQb B.V.
222 Cleanroom Combination Group B.V.
260 Cleanroom Systems International
225 D&M Vacuumsystemen B.V.
210 Dacon Inspection Technology BV
169 DCD
332 De Ridder Precisiemachines
474 De Rooy Slijpcentrum B.V.
536 Debets Mechanical Support B.V.
197 Dekracoat BV
365 DEMACO HOLLAND BV
571 Dematech B.V.
553 Demcon high-tech systems
118C Demo NEXTGEN metrology systems
118A Demo NEXTGEN Comp. 02-Use Cases
118B Demo NEXTGEN 3e generatie elektolyzers 118F Demo NEXTGEN Hightech 118E Demo NEXTGEN Hydrogen Electrolyser
Demo NEXTGEN ROBOsapiens
Digital Industry Boost
113B Direct Machining Control
331 Dixi Polytool B.V.
358 Djons B.V.
231 DKAT
574 dmg mori marketing
504 Doeko
548 Draline B.V.
373 Dratec Vonkerosie
44 DSPE
242 Dumaco
484 Eagle Simrax
322 Ecoclean GmbH
447 Edmund Optics
49 Eindhoven University of Technology
31 Einstein Telescope project
518 EITZENBERGER
113A EKSPLA
182 Eltrex Motion
150 EMS BENELUX BV
500 ENCOMA BV
170 Engels Logistiek BV
29 EPIC
157 ERIKS Nederland
454 Ernst & Engbring GmbH
566 EROWA Benelux B.V.
259 Ertec BV
521 Etchform BV
402 Etteplan BV
145 Euro-Techniek B.V.
24 euspen
180 Evident
455 Evolent CNC Machines
138 Exakt
135b Faes Cases B.V.
510 FAULHABER Benelux B.V.
253 Feinmess Suhl GmbH
514 Femto Engineering BV
519 Festo
114-E Fibotec Fiberoptics GmbH
102 Fluxthor
452 FMI
46 Fontys Centre of Expertise HTSM
361 Formatec Technical Ceramics B.V.
533 Formit BV
32 FPT-VIMAG/NEVAT
552 Frencken Mechatronics B.V.
223 Frerotech
141B Fuchs lubricants Benelux
569 GalvamÈ Metaalveredeling B.V.
153 Gereedschapmakerij GMI
190 Germefa
259 GF Machining Solutions Sales Benelux
114-D GFE-Gesellschaft Schmalkalden e.V.
350 GFH GmbH Laser micro machining
460 Gibac Chemie BV
307 Gibas
326 Gimex technische keramiek
136B GMT Benelux
467 GMT Europe GmbH
534 Goorsenberg BV
125 Gr‰nges Powder Metallurgy SAS
450 GROB Benelux BV
219 Groneman BV
340 GTA Gear Technology Applications
189 GUHRING NEDERLAND BV
228 Hamamatsu Photonics
419 HARALD PIHL The Netherlands
439 Harry Hersbach Tools BV
446 Hawo BV
209 Hegin Metalfinishing
300 HEIDENHAIN NEDERLAND BV
132 HEKU TOOLS BV
405 Helmond Precisie B.V.
468 Helmut Fischer Meettechniek B.V.
531 Hemabo Precisie Kunststoftechniek
442 Hembrug
458 Hemimex
143 HepcoMotion
174 Hexagon Manufacturing Intelligence
337 High Tech Maintenance Nederland
233 High Vacuum Company B.V.
333 Hittech
325 Hiwin GmbH
204 Hoffmann Group
23 Holland Expat Center South
425 Holland Innovative
568 Horstra Technology B.V.
236 Hositrad Vacuum Technology
438 HQ Group
34 IAM3D Branche organisatie
33 IAMM / 3DOP project
413 IBS Precision Engineering
525 IKO Nippon Thompson Europe
186 ILT
114 IMMS GmbH
420 IMPA Precision
205 IMS Nederland
345 Indoles Precision BV
567 InfraTec GmbH
468 Innplate BV-Multivalent BV-DutchPCB
211 Inscope BV
246 JAT - Jenaer Antriebstechnik
518 Jenoptik
338 JEOL
114-C JEVATEC GmbH
448 JOB PRECISION
513 Johann Fischer Aschaffenburg
407 JPE
473 Kerbos
374 KEYENCE INTERNATIONAL (Belgium)
517 KeyTec Netherlands B.V.
130 KMWE
511 KNOLL Maschinenbau GmbH
266 Koetje HSC Plus
25B Kivi
22 KSC Knowledge Sharing Centre
239 KSM B.V.
187 KSS / Dynetics B.V.
116C Kugler GmbH
475 KUK Wijdeven
196 Kusters Goumans B.V.
230 KUZUFLEX DEUTSCHLAND GmbH
449 L.T.T.-Europe B.V.
559 Laagland B.V.
311 LARSEN & BUHL
173 Laser Technology Janssen
418 Lasertec
522 LAUMANS TECHNIEK BV
444 Leering Hengelo BV
50 Leidse Instrumentmakers School
113D Lithuanian laser association
250 LM Systems
178 LOA Full Surface Group
342 Louwers Mechanical Parts B.V.
134 LouwersHanique
258 LPW Reinigungssysteme GmbH
183 LUCASSEN GROEP BV
305 M.G. Twente B.V.
537 Macada Innovision
535 Machining Innovations - Machinno.
573 Magnescale Europe GmbH
505 Manufacturing Technical Assemblies
432 Marposs GmbH
483 MasÈvon Group
414 Mat-Tech BV
306 MAVOM BV
264 mavom-chemicals.com
168 Maxon Motor Benelux B.V.
437 MBT Precision Tubing
557 MCB Specials B.V.
154 Mecal BV
111H MECANOR SA
237 Meilink
422 Melotte N.V.
424 Meopta - optika, s.r.o.
378 MERSEN BENELUX BV
128 MetaQuip B.V.
117 Meusburger Georg GmbH & Co KG
543 Mevi Fijnmechanische Industrie B.V.
516 MICRO-EPSILON Messtechnik GmbH
164 Mifa Aluminium bv
11 Mikrocentrum
134 Millux B.V.
28 MinacNed
550 MI-Partners
127 MITUTOYO NEDERLAND BV
482 MKS GmbH
403 Molenaar Optics
246 Motion Control Automation B.V.
372 M¸ller Machines SA
134 Muon
241 Naumetrics PMI
555 NB EUROPE BV
226 Nebo Special Tooling B.V.
267 Nefab Packaging Netherlands
363 Neitraco Groep
38 NEVAC / IUVSTA workshop
176 Nijdra Group
30 Nikhef
41 NL Octrooicentrum
358 Novium Composites B.V.
411 NTS
524 Oerlikon Balzers
563 Okuma Benelux BV
346 OMNEO Systems
113C Optogama
113E OPTOMAN
354 OSG NEDERLAND BV
486 Oude Reimer
184 Outsourcing Parts Supplies B.V.
254 Parker Hannifin
376 PBA Systems (NL) B.V.
216 PCB Piezotronics
110B PD Gas Technology
480 PEO Photonics
369 Pfeiffer Vacuum Benelux B.V.
347 Phynicx Metallurgie
471 PI BENELUX B.V.
367 PINK GmbH Vakuumtechnik
199 PM
207 PMP Lichtenvoorde BV
539 Poelman Precision
114-F POG Pr‰zisionsoptik Gera GmbH
360 POLIS PR…CIS
227 POLY DISPENSING SYSTEMS BENELUX
195 PolyWorks Benelux
177 Precision Micro
135 ProCleanroom
112A PTMA
43 Regieorgaan SIA / NWO
528 RELIANCE PRECISION LIMITED
192 Renishaw Benelux BV
104 RESONIKS
362 RLS Merilna Tehnika d.o.o.
257 R÷HM GmbH
149 Rollon
465 Romex B.V.
544 RVS Finish BV
206 SABO BOXTEL BV
220 SAFECHEM Europe GmbH
481 Salomon’s Metalen B.V.
242 SAM Precision
336 SBN W‰lzlager GmbH & Co. KG
310 Scerox Erodiertechnik
131 Schneeberger GmbH
542 SCHOTT AG
129 Schut Geometrische Meettechniek BV
443 Schwer Fittings BV
103 Semplor BV
508 Sentech B.V.
463 SETTELS SAVENIJE GROUP
562 SFC Energy B.V.
114-B ShapeFab GmbH & Co. KG
518 SIOS Mefltechnik GmbH
26 Sirris
140 SLB Hightech
265 Sluiter Machining
409 SmarAct GmbH
453 SMC NEDERLAND BV
335 SMINK GROUP BV
158 SMS
110C Solid Point Precision Manufacturing
217 Sommen-edm
546 SpartnerS Organisatieadvies
319 Special Tools Benelux
213 Speedgoat GmbH
328 Spikker Specials B.V.
348 SRBA Controlled Environment / PP4CE
464 STAPPERT Noxon B.V.
114-A Development Corporation of Thuringia
27 NEN
112E Stoba PT Brno
489 STT Products B.V.
116A SUMCA SAS
46 Summa College
558 Surface Treatment
472 Swagelok Nederland
364 Swildens bv
344 SymÈtrie
518 Te Lintelo Systems B.V.
105 TechMetric B.V.
339 Handelsmaatschappij P. van Mierlo B.V.
190 Technology Twente
435 Tecnotion
341 TEESING BV
431 Telerex
560 Telmastainless NV
427 Ter Hoek Vonkerosie Rijssen
309 Tevel Techniek bv
255 Thalens PPS b.v.
39 The House of Technology
213 The MathWorks B.V.
40 Thuis
200 TNO
221 Tonasco
133 toolcraft AG
370 Total Support Group
191 TREAMS GmbH
251 Trescal Benelux
355 TSD - Tooling Specialist Derksen
52 TU Delft
51 TU Delft
564 Tuinte
142 Tumag BV
520 Two 4 Steel
242 Ubroek
322 UCM AG
445 Ultra Clean Technology (UCT)
556 UNIMOTION GmbH
171 VACUTECH BV
114 VACUUBRAND GMBH + CO KG
506 Van Der Ende Groep B.V.
232 Van Hoof Groep B.V.
327 Variodrive B.V.
148 VAT Group
37 VCCN
512 VDL ETG
356 VDL Fibertech Industries BV
417 VDL TBP Electronics
25 VDMA e.V.
42 Vereniging ION
36 Vereniging PhotonicsNL
404 VI Technologies
545 Via Engineering Deurne B.V.
478 VINK KUNSTSTOFFEN BV
152 VIRO
244 voestalpine High Performance Metals
456 voestalpine Specialty Metals Europe
188 Vossebelt precisiebewerking B.V.
366 Vostermans Alu Foundries
240 VSL
136A WEB
303 Weiss Benelux
126 Weiss Technik B.V.
526 Werth
21 Wevolver
112C Will-Fill BVBA
416 WILVO Group
565 Witec Innovating Together
371 WITTENSTEIN BV
313 Witzenmann GmbH
20 Young Talent Area
429 Z3dlabs B.V.
111D Zaber Technologies Inc.
160 ZEISS
115 ZENIT GmbH
137 Zest Innovate
462 ZME Fijnmechanisch Atelier
Programma donderdag 13 november 2024
10:30 - 10:55 • Dome Hall 3
Encoder accuracy, performance and installation optimisation
Barbara Killer Senior Technical Support Engineer, Renishaw
11:00 - 11:25 • Bosch 1
Euspen Special Interest Group Meeting: Precision Motion Systems & Control (registrants only)
11:00 - 11:25 • Dome Hall 1
Modular scaling to speed up the energy transition
Dr. Mark Boneschanscher Managing Director, TU/e EIRES
11:00 - 11:25 • Dome Hall 3
Contamination control in the High-tech industry
Paul Blom Sr. System Engineer, VDL ETG
11:00 - 11:25 • Workshops Hall 2
Wij stimuleren innovatie in de Hightech sector. Hoe kan jij daar gebruik van maken?
Ronald van Es Programmamanager, Holland High Tech
11:30 - 12:00
Break & expo
12:00 - 12:25 • Bosch 1
Euspen Special Interest Group Meeting: Precision Motion Systems & Control (registrants only)
12:00 - 12:25 • Dome Hall 1
Generatieve AI in de hightech maakindustrie: innovatie, vaardigheden en de toekomst van werk
Ronald Scheer MSc Docent/onderzoeker, Fontys
12:00 - 12:25 • Dome Hall 3
Plasma for nano contamination control: ongoing collaboration between Eindhoven University of Technology and VDL ETG
Dr. Ir. Job Beckers Associate Professor, TU Eindhoven
12:00 - 12:55 • Workshops Hall 2
Slimmer Snijden met Data & AI: Precisietechnologie in de Maakindustrie
Robin Swinkels Lead Data Scientist, Pipple
12:30 - 12:55 • Bosch 1
Euspen Special Interest Group Meeting: Precision Motion Systems & Control (registrants only)
12:30 - 12:55 • Dome Hall 1
Automatisch positioneren van deelfabricaten en 3D eprinten producten
Ing. Mark Camps CEO Machinno - Pinno
12:30 - 12:55 • Dome Hall 3
Measuring the acoustic series impedance of meshes and membranes used in hearables
Dr. Ir. Anne de Jong Director/Acoustics Expert, Redu-Sone B.V.
13:00 - 14:00
Break & expo
14:00 - 14:25 • Bosch 1
The universe must have a maximum speed
Gideon Koekoek Associate Professor (UHD) of Physics, Maastricht University
14:00 - 14:25 • Dome Hall 1
Terugkoppeling Euspen Prof. Jose Yague-Fabra
14:00 - 14:25 • Workshops Hall 2
Service Design in High Tech: Creëer Klantwaarde voor de Toekomst
Maarten Roos Eigenaar, Yellow Perspective
14:00 - 14:55 • Dome Hall 3
Pitches Young Talent
14:30 - 14:55 • Bosch 1
Einstein Telescope: meten van Zwaartekracht golven
Rene Koops Researcher, TNO Science and Industrie
14:30 - 14:55 • Dome Hall 1
Keynote vanuit het Euspen Congres
14:30 - 15:25 • Workshops Hall 2
Het belang van vacuüm en ultra-clean vacuüm voor de Nederlandse industrie
Freek MolkenboerSenior systems engineer, TNO
15:00 - 15:25 • Bosch 1
Searching for a needle in a haystack - Precision measurements and searches using the ATLAS detector at the LHC
Dylan van Arneman PhD candidate at UVA Amsterdam, Nikhef - Particle Physics - ATLAS experiment, CERN
15:00 - 15:25 • Dome Hall 1
3D meten in F1 - Max Verstappen
Hexagon
15:00 - 15:25 • Dome Hall 3
Van productontwerp tot productieontwerp: Een vliegende start voor een efficiënt productieproces
Ing. Menno KooistraDirecteur, STT Products
15:30 - 15:45
Break & expo
15:45 - 16:10 • Bosch 1
ITER: F4E forthcoming Calls For Tender and Technology
Development Program
Mehdi DavalMarket Analysis Officer, F4E
15:45 - 16:10 • Dome Hall 3
Advantages of solvents in high purity cleaning applications
Stefan LukowskiEuropean Sales Manager, SAFECHEM Europe GmbH
15:45 - 16:40 • Dome Hall 1
The evolution of image based litho: 40 years of ASML
Jan Jaap KuitHead of Development & Engineering
Mechanical Development, ASML
16:15 - 16:30 • STAGE HAL 2
Rien Koster Award by DSPE at the stage in Hal 2
16:15 - 16:40 • Bosch 1
Realisatie van de Extremely Large Telescope
Ramon NavarroHead of Optical Infrared R&D, NOVA
16:15 - 16:40 • Dome Hall 3
New Innovations in HighTech Systems – Company pitches from Europe
René de GrootLiaison Officer Enterprise Europe Network (EEN), BOM (Brabantse Ontwikkelings Maatschappij)
16:45 - 17:00 • STAGE HAL 2
Best Pitch Young Talent Award at the stage in Hal 2
16:45 - 17:10 • Bosch 1
Design and manufacture of gratings for the next far infrared space instrumentation
17:00 - 19:00
Networking drinks
Programma woensdag 14 november 2024
10:00 - 11:00
Opening exhibition
11:00 - 11:25 • Bosch 1
The value of experimental dynamics in precision engineering
Ir. Reinout Veldhuizen System Engineer, NTS
11:00 - 11:25 • Dome Hall 1
Chiptech Twente
Marieke Stokkelaar Program Manager, Chiptech Twente
11:00 - 11:25 • Dome Hall 3
ZENIT, Benno Weisner: Crossover presentatie
Internationale Partners
11:00 - 11:25 • Workshops Hall 2
Wij stimuleren innovatie in de Hightech sector. Hoe kan jij daar gebruik van maken?
Ronald van Es Programmamanager, Holland High Tech
11:30 - 12:00
Break & expo
12:00 - 12:25 • Bosch 1
PFAS-free polymer development of low outgassing rubber for semicon manufacturing equipment
Dr. Ir. Dirk Balkenende Head of Research & Development
Sealing & Polymer Europe, ERIKS Nederland
12:00 - 12:25 • Dome Hall 1
Procesbeheersing in de toeleveringsketen: Sleutel tot het behalen van reinheidseisen
BASc Koen van der Merwe CTO bij Omneo Systems BV, Docent bij Mikrocentrum
12:00 - 12:25 • Dome Hall 3
75 jaar Thermo Fisher Scientific
12:00 - 12:55 • Workshops Hall 2
Behoud je vakmensen! Deze 3 voorwaarden vinden ze écht belangrijk
Pim van Dorp Partner/Consultant, Spartners
12:30 - 12:55 • Bosch 1
How to leverage Additive Manufacturing for repair, upgrade & obsolescence
Rob van LoonManager Additive Manufacturing, KMWE Precision BV
12:30 - 12:55 • Dome Hall 1
Testresultaten: Relatie tussen Ra en reinheidseisen
Hans Cools Manager Operations, Meilink namens
Projectteam Verspanen 4.0
12:30 - 12:55 • Dome Hall 3
Simulation-Based Development of a 6DoF Manipulator Control Application
Chyannie Fahdzyana Application Engineer, The MathWorks B.V. Wilco PancrasSoftware Architect, MI-Partners
13:00 - 14:00
Break & expo
14:00 - 14:25 • Dome Hall 1
From Clarity to Maturity: a structured way to digitalization and cyber security
Tauno Telvik CEO of OIXIO and Chairman of International Ventures of OIXIO Group, on behalf of ZENIT GmbH
14:00 - 14:25 • Dome Hall 3
From fault detection to material science: Engineering applications of Advanced Infrared Cameras Dipl.-Ing. (FH) André Kipp Project Manager Thermography Systems, InfraTec GmbH Infrarotsensorik und Messtechnik
14:00 - 14:55 • Bosch 1
GD&T in action: Applying theory to practice
Firat Buyukcivelek Trainer at Mikrocentrum and Mechanical Architect at ASML
14:30 - 14:55 • Dome Hall 1
Hot Isostatic Pressing (HIP) supporting the additive manufacturing industry
Dr. Benjamin Ruttert Business Development Manager, Aalberts surface technologies Eindhoven BV
14:30 - 14:55 • Dome Hall 3
Voldoen aan Europese wetgeving voor fotonica, normen als kader
Wiene Fokkinga Consultant ICT / Industrie en Vervoer, NEN
14:30 - 16:40 • Workshops Hall 2
EPIC TechSession
Sarunas Vaskelis CEO, Direct Machining Control Tamas, Rev Materials & Mechanical Lead, Acktar, Michael Pastoor Sales Manager, NTS Optel, Albert Borreman Managing Director, DEMCON Focal
15:00 - 15:25 • Bosch 1
Comply with GSA surface cleanliness requirements: how to reach ASML grade 1 / grade 2 requirements after wire EDM
Bert Koopman PhD MSc Manager Engineering, Ter Hoek
Precision Solutions
15:00 - 15:25 • Dome Hall 1
How to design products with superior properties through the judicious use of breakthrough technologies
Bas Rottier Business Development Manager, Sirris
15:00 - 15:25 • Dome Hall 3
AM in Ceramics
René Bult General Manager, Formatec
15:30 - 15:45
Break & expo
15:45 - 16:10 • Bosch 1
How to unlock quality consistency and repeatability to enable large-scale industrialization in Additive Manufacturing
Dr. Edson Costa Santos Solution Manager Materialography, Carl Zeiss Industrielle Messtechnik GmbH
15:45 - 16:10 • Dome Hall 1
Agile voor hardware uitgelegd
Siego de Sitter Interim Manager/Consultant, CRAFT Lean Management
15:45 - 16:10 • Dome Hall 3
New developments in SIOS for multi-beams differential interferometers
Rudyard Urtecho International sales, SIOS Meßtechnik GmbH
16:15 - 16:30 • STAGE HAL 2
Wim van der Hoek Award by DSPE at the stage in Hal 2
Op de beursvloer
Exclusieve masterclass GD&T in Action: Applying theory to practice tijdens Precisiebeurs
Precisietechnologie speelt een cruciale rol in bijna elke industrie, van complexe mechanische apparaten tot consumentenproducten. Elk onderdeel moet nauwkeurig worden vervaardigd en naadloos samenwerken met andere componenten. Hoe belangrijk is kennis van vormen plaatstoleranties om de complexiteit en de ontwikkeling van machines en producten in de hedendaagse hightechen maakindustrie bij te kunnen benen?
Engelstalige masterclass GD&T in action: Applying theory to practice
Het belang van vorm- en plaatstoleranties in precisietechnologie-ontwikkeling wordt vaak onderschat. Het correct definiëren en implementeren hiervan is cruciaal voor nauwkeurige productie en metingen. Op 14 november tijdens de Precisiebeurs vertelt Mikrocentrumdocent Firat Büyükküvelek in de Engelstalige masterclass GD&T in Action: Applying Theory to Practice, hoe vorm- en plaatstoleranties in de praktijk toegepast kunnen worden in precisietechnologie. Naast zijn werk als Mikrocentrum-docent is Firat Büyukcivelek ook actief als Mechanical Architect bij ASML waardoor hij precies weet wat de kracht van GD&T-principes zijn.
Het belang van vorm- en plaatstoleranties in precisietechnologie
Toleranties voor onderdelen, zoals de grootte van een verhoging, de positie van een boorgat, of de oriëntatie van een vlak, kunnen heel nauwkeurig worden vastgelegd met standaard GD&T. Volgens Firat gaat er de komende tijd veel veranderen in het aflezen en specificeren van GD&T: “In het veld van vorm- en plaatstoleranties zien we belangrijke ontwikkelingen. Een opvallende trend is de opkomst van Product en Manufacturing Information (PMI). Daarnaast spelen nieuwe en nauwkeurigere meettechnieken een steeds grotere rol, wat het belang van Measurement Systems Analysis (MSA) en Gauge R&R (GRR) vergroot.”
Ontdek de praktische toepassingen van vorm- en plaatstoleranties
In de GD&T-masterclass duiken deelnemers samen met Firat in op de praktische toepassing van GD&Tprincipes, ondersteund door realistische cases en actuele ontwikkelingen. “We overbruggen de kloof tussen de feitelijke vereisten en de TPD-weergave,” legt Firat enthousiast uit, “Waarbij we de nadruk leggen op de invloed hiervan op productie en metingen.” Deze aanpak helpt deelnemers om de impact van GD&T beter te begrijpen en toe te passen in hun eigen productieprocessen.
Tijdens de masterclass gaat Firat Büyukcivelek dieper in op het verbinden van GD&T-principes met productieen meetprocessen, leren hoe de TPD-eisen invloed hebben op deze processen om betere beslissingen te nemen, praktische tips & tools hoe je het beste om kan gaan met uitdagingen van productie en metingen.
De masterclass is zo opgezet dat deelnemers kennismaken met verschillende soorten toleranties en hun praktische toepassingen. Ook worden de uitdagingen van productie en metingen uitgebreid besproken. Dit alles gebeurt via interactieve discussies en praktijkvoorbeelden, waardoor deelnemers de opgedane kennis direct kunnen toepassen in hun eigen werkomgeving.
Voor wie is deze masterclass relevant? De masterclass is relevant voor technisch professionals werkzaam bij hightech bedrijven, zowel OEM als tier 1 / 3 toelevering, werkzaam als: ontwerp- en mechanische engineers, kwaliteitsingenieurs en controleurs, productieen procesingenieurs, leveranciers en productiemanagers. Bij deze functiegebieden is het essentieel om te begrijpen hoe vorm- en plaatstoleranties worden gedefinieerd, geïnterpreteerd en toegepast, omdat dit cruciaal is voor nauwkeurige productie en precieze metingen.
Foto: door Pablo Juliann op Pixabay.
Reinigen van precisieonderdelen
Ecoclean is sinds 2009 een vaste exposant op de Precisiebeurs, waar zij de nieuwste apparatuur en machines voor het reinigen van precisieonderdelen tentoonstellen. In de editie van 2023 was 30 procent van de gegenereerde leads afkomstig van nieuwe bedrijven.
Volker Lehmann, hoofd van de verkoopafdeling
Precision Markets bij Ecoclean, uit zijn enthousiasme over hun jaarlijkse deelname: “De Precisiebeurs is altijd interessant voor ons omdat het vrijwel alle bedrijven samenbrengt die actief zijn in de reiniging van hoogwaardige precisieonderdelen. Dit betekent dat we vaak partners, relaties en klanten ontmoeten die machines, apparatuur of onderdelen leveren die extreme reinheid of hoge vacuümcondities vereisen. Met deze partners en klanten streven we ernaar ons zakelijk netwerk uit te breiden.”
Het toenemende belang van samenwerking bij reinheidseisen De voortdurend toenemende eisen aan reinheid in de hightechsector hebben directe gevolgen voor de wereld van precisietechnologie. Zo moet een toenemend aantal componenten voor EUV-machines voldoen aan de hoogste zuiverheidsnormen.
Volker legt uit: “De complexiteit, materiaaldiversiteit en het scala aan afmetingen van precisieonderdelen worden steeds strenger en diverser. De volumes nemen snel toe. Toen we voor het eerst deelnamen aan de Precisiebeurs, was het voor ons een kleine niche-industrie. We konden snel reageren op de groeiende vraag omdat we direct op de beurs konden samenkomen met de juiste partners. Wat uniek is aan de Precisiebeurs, is dat we in twee dagen de hele sector ontmoeten, van optica en additieve productie tot hoog precisie, allemaal op één plek.”
Aandrijvingen
en besturingen voor iedere toepassing
Parker Hannifin is wereldwijd marktleider in aandrijftechniek. Met een breed en compleet pakket van zeer hoogwaardige producten is Parker in staat aandrijvingen en besturingen te leveren voor iedere toepassing in iedere markt. Waar u ook kijkt, de onderdelen van Parker zijn overal aanwezig. Parker zorgt ervoor dat alles in beweging komt en dat processen onder controle blijven.
Parker denkt echter niet in componenten, maar in totaaloplossingen. Totaaloplossingen in de vorm van complete systemen, technisch advies en logistieke oplossingen. Parker kan vanaf het beginstadium meedenken met de klant om te zorgen voor efficiëntere processen en dus het verlagen van de kosten en het verbeteren van het resultaat. Onze producten worden geproduceerd in 350 Parker fabrieken overal ter wereld. In de Benelux maken we er een totaalconcept van als pre-assembly, complete kit of compleet systeem.
Onze producten en systemen vinden hun weg in diverse markten waaronder olie&gas, semiconductor, scheepvaart, life sciences, mobiel&transport en fabrieksautomatisering.
Parker Benelux telt twee verkoop locaties. Het hoofdkantoor staat in Hendrik Ido Ambacht. Hier zit het grootste gedeelte van het verkoopapparaat. Deze vestiging wordt gedeeld met een van onze pneumatiek divisies. In Oldenzaal is het andere verkoopkantoor gevestigd en dit is tevens de grootste hydraulische systeembouw lokatie.
Producten
Parker heeft meer dan 1 miljoen verschillende producten verdeeld over negen technologieën. Een klein overzicht van onze belangrijkste productgroepen: hydrauliek, pompen, motoren,
cilinders, ventielen, power units, accumulatoren, warmtewisselaars, manifolds, besturingssystemen, complete systemen en aggregaten.
De semiconductor markt is een hightech markt die voortdurend in beweging is. Parker heeft meer en meer producten en systemen in het pakket die aansluiting vinden bij deze zeer hoogwaardige markt. Belangrijkste productgroepen: Instrumentatie (Process Control), Pneumatics, Elektromechanica, Fluid & Gas handling, Proces Filtratie, Sealing & Shielding en Systeemintegratie. De prestaties van afdichtingen zijn in de semiconductor markt essentieel om de output van chips te vergroten en downtime te verlagen. Parker ondersteunt deze markt door continu zeer innovatieve materialen te ontwikkelen. Dankzij onze R&D inspanningen heeft Parker diverse elastomeren ontwikkeld om de semiconmarkt verder te brengen in elk proces; van oppervlaktebehandeling tot het testproces van wavers.
Samen kunnen we dus alle processen controleren en beheersen in de precisie industrie!
Actueel
Energiebesparing maakt elektrificatie wél mogelijk
Veel Nederlandse fabrikanten willen van het aardgas af, maar dat is geen eenvoudige klus. Vaak zijn productielocaties ontworpen met aardgas als bron. Bovendien draaien deze fabrieken 24 uur per dag, 7 dagen per week. En dan is er nog het probleem van volle elektriciteitsnetten, waardoor nieuwe aanvragen voor uitbreiding van de elektriciteitsaansluiting erg lastig zijn. Coca-Cola Europacific Partners in Dongen en Primus Wafer Paper in Oostzaan kregen het toch voor elkaar om delen van hun productie te elektrificeren. Tekst: Joop van Vlerken. Foto’s: Coca Cola / Primus.
“Gas is onze duurste collega.” Met deze woorden legt Wouter Smits, directeur van Primus Wafer Paper uit waarom hij het productieproces van eetbaar biologisch papier wil elektrificeren. De fabriek van Primus in Oostzaan
produceert 24/7 ongeveer 80% van het wereldwijd geproduceerde eetpapier. Dit dunne papier gebruikt de voedingsmiddelenindustrie als ondergrond voor onder meer fruitrepen, noga en kokosmakronen. Het papier bestaat uit aardappelzetmeel, zonnebloemolie en water dat de operators op stoomwalsen koken en drogen. De huidige
gasgestookte ketel verbruikt jaarlijks 800 duizend m3 aardgas. Smits diende daarom al in 2023 een aanvraag in voor de subsidieregeling Versnelde Klimaatinvesteringen Industrie (VEKI). “Aanvankelijk wilden we daarmee onze walsen allemaal ombouwen. Ze zouden dan elektrisch worden verwarmd zonder stoom met transmitters in de walsen. Dat deden we
in de veronderstelling dat we genoeg elektriciteit zouden hebben. We hebben een grotere elektriciteitsaansluiting aangevraagd en toegekend gekregen, maar toen hoorden we dat Tennet deze pas in 2031 aan kan sluiten.”
Terug naar de tekentafel
Om het oorspronkelijke proces volledig te elektrificeren zou de aansluiting van 300 kW naar 1,5 MW gaan, legt hij uit. “Dat hebben we nodig om ons proces volledig te kunnen elektrificeren. Maar dat kan dus pas in 2031 worden gerealiseerd. Terwijl als je nu nieuwe investeringen doet in apparatuur, wil je die natuurlijk wel meteen kunnen gebruiken. Anders verdient het zich niet terug.” Omdat er geen ruimte was op het elektriciteitsnet ging Smits terug naar de tekentafel. “We moesten de scope veranderen en in termijnen van het gas af gaan. Bovendien zetten we meer in op energiebesparing.”
Energieverbruik reduceren
Om gas te besparen, wil Smits zijn productiemethoden aanpassen. “We testten de zogenaamde jetcooking-techniek
bij een van de zeventien stoomwalsen. Deze voorbewerking op hogere temperatuur maakt het vloeibare beslag voor het eetpapier ‘gel-achtig’. Die gel kunnen we dan heel dun drogen op de walsen. Zo kunnen we de kooktijd overslaan, de output vergroten en ons energieverbruik flink reduceren. Dat is al een hele stap.” Nu blijkt dat het werkt, wil Smits dit in drie fases in de gehele fabriek implementeren.
Nieuwe technieken
Een andere optie om het energieverbruik verder te beperken, is de inzet van een soort warmtepomp, licht Smits toe. “We hebben contact met AtmosZero over het plaatsen van een elektrische warmtepomp die met warmte uit de buitenlucht twee keer zo efficiënt als een elektrische boiler tot 200 graden stoom produceert. Met een COP van 2 besparen we daarmee in theorie de helft van de energie. Daarmee zouden we een eind kunnen komen en hoeven we mogelijk niet tot 2031 te wachten voor het elektrificeren van ons proces.” Dat is belangrijk, zegt hij, want de kosten voor gas rijzen de pan uit. “In 2022 hebben we
een half miljoen euro meer uit moeten geven aan gas, dat is natuurlijk onwenselijk. Daarnaast vragen grotere bedrijven steeds vaker om de levenscyclusanalyse (LCA, red.) van onze producten. We willen daar graag in meegaan en vergroenen door nieuwe technieken te gebruiken.”
Onder allerlei scenario’s draaien
Smits ziet ook voordelen aan het niet volledig elektrificeren van het productieproces. “Ik vergelijk het maar met een hybride auto. Stel dat er toch een hele lage gasprijs is, dan kunnen we de oude ketel laten draaien. Het nadeel is dat we stoom blijven gebruiken. Dat houdt eigenlijk altijd energieverlies in, omdat er hete stoom ontsnapt. Maar we kunnen dus wel onder allerlei scenario’s draaien. Bovendien heeft de gasketel nog een economische levensduur die we niet zouden benutten als we volledig om zouden gaan.“
Coca-Cola Europacific Partners
De Nederlandse Coca-Cola fabriek in Dongen wil alle processen elektrificeren, vertelt Eva Amsterdam, duurzaamheidsmanager van Coca-Cola Europacific Partners (CCEP). “We zaten nog voor 45% op aardgas. Door het hergebruik van restwarmte, het opzetten van een warmwaternetwerk met behulp van 4 kilometer leidingen, twee heetwatertorens en twee warmtepompen vervangen we gasverbruik door elektriciteit. De twee gasboilers die de processen voorheen verwarmden, moesten vervangen worden. Toen hebben we besloten om het meteen goed te doen en uit te zoeken wat er voor nodig was om de gaskraan dicht te draaien. Dat waren onder meer twee e-boilers.”
Niet van vandaag op morgen
Dit soort transities gaat bij een fabriek die 24/7 draait niet van vandaag op morgen. Amsterdam: “De verwarming van de fabrieken is al helemaal aangesloten op het warmwatercircuit dat we voeden met restwarmte en aanvullen met met stoom. De e-boilers zijn we nu aan het inschakelen. Maar we merken nu pas wat de omschakeling betekent en wat de invloed van de e-boilers is op onze processen. We kijken goed hoe we dit kunnen optimaliseren.”
De Coca-Cola fabriek zit dus nadrukkelijk in een overgangsfase, zegt Amsterdam. “De e-boilers staan in een nieuw gebouw, maar de oude gasboilers staan nog op hun oude plek. En we hebben nog een gasgestookte oven die we dit jaar vervangen door een elektrisch exemplaar.” Het gaat echter niet alleen om het simpelweg één op één vervangen van de warmtebronnen, zegt ze. “Wij gaan dit allemaal doen in een fabriek die er al 66 jaar staat en is ontworpen op een gas-infrastructuur. We zijn bovendien afhankelijk van een continue productie. Als je een fabriek helemaal nieuw bouwt met elektriciteit als uitgangspunt is dat een stuk makkelijker. Vandaar dat we hier wel een paar jaar de tijd hebben genomen om het goed te regelen.”
Geen onbetrouwbare factoren
Daarnaast vergt het inzetten van restwarmte aanpassingen van het productieproces, zegt ze. “Het inzetten van restwarmte vraagt dat je stromen goed op elkaar afstemt. Je energiebehoefte is verschillend op andere momenten in het jaar en je moet goed kijken waar welke energie nodig is op welk moment. De restwarmte is niet altijd zo constant. En in een grote fabriek met negen verpakkingslijnen wil je liever geen onbetrouwbare factoren. Dus we keken hoe we deze stromen toch zo constant mogelijk kunnen krijgen. Daarom onderzoeken we of we nog restwarmte van andere bedrijven in de buurt kunnen gebruiken.”
Versnelde Klimaatinvesteringen Industrie (VEKI)
Als bedrijven in de industrie CO2-reducerende maatregelen nemen waarvan de werking is bewezen, dan kunnen ze daar subsidie voor aanvragen: de versnelde klimaatinvesteringen industrie (VEKI). Dat is mogelijk als bedrijven de investeringen voor eigen rekening en risico nemen en de tijd waarin deze kosten zich terugverdienen langer is dan 5 jaar. Het kan hier gaan om investeringen in energieefficiëntie, circulaire economie en infrastructuurvoorzieningen. Of overige CO2-verlagende maatregelen die leiden tot minder uitstoot van CO2 of andere broeikasgassen binnen het productieproces van de onderneming. De subsidie loopt nog tot 31 januari 2025. Ga voor meer info over de regeling naar: www.rvo.nl/subsidies-financiering/veki.
Netcongestie
Het doel van Coca Cola in Nederland is om in 2040 energieneutraal te zijn.
Amsterdam: “Daarvoor is het nodig om 90% van onze uitstoot te reduceren ten opzichte van 2019. We zitten nu op -25% over de totale toeleveringsketen in vergelijking met 2019.” Netcongestie speelde bij deze specifieke veranderingen nog niet, zegt Amsterdam. “Alles wat we nu doen, past binnen onze bestaande ruimte. Het ligt anders naar de toekomst toe. We kunnen natuurlijk wel in de knel komen als we willen uitbreiden of bijvoorbeeld al onze trucks willen gaan elektrificeren, daar hebben we nog geen beschikbaarheid voor qua laden op het terrein.”
Op tijd beginnen
Hoe andere bedrijven ook deze stappen kunnen maken?
Amsterdam: “Mijn advies zou zijn om op tijd te beginnen, want het is doorgaans niet iets wat je redt binnen een jaar. Onze fabriek staat hier al 66 jaar en dat willen we nu duurzaam voortzetten. Door de nieuwe plannen gaan we 4000 ton CO2-ton per jaar minder uitstoten. Dat komt onder meer door de 25 CV-ketels die we nu uit hebben kunnen zetten.”
Bron: Industrie & Utility
Optimalisatie van Energiemanagement met internationale norm ISO 50001
Energie-intensieve bedrijven hebben de afgelopen jaren gemerkt hoe de wereldwijde geopolitieke verhoudingen tot enorme prijsopdrijvingen kunnen leiden. Tezamen met de klimaatdoelen is het zuinig omgaan met energie meer dan ooit een hot item in zowel de industrie als de gebouwde omgeving. Eén van de belangrijke hulpmiddelen om het energieverbruik te verminderen is goed energiemanagement.
Want: meten is weten. In de EU Energy Efficiency Directive (EED) is daarom aan de EUlidstaten de verplichting opgelegd om bij de energie-intensieve bedrijven het gebruik van energiemanagementsystemen te stimuleren. De internationale norm ISO 50001 kan daarbij helpen. Matthijs Dierick van DNV legt uit waarom die norm zo belangrijk is.
Eerst even een belangrijke noot vooraf: DNV is een certificeringsinstelling en biedt geen implementatiediensten of consultancy voor managementsystemen aan. Dierick benadrukt dat om de onafhankelijkheid van DNV te duiden. “Het zou best raar zijn als ik een organisatie help bij het implementeren van een energiemanagementsysteem volgens ISO 50001 en mijn collega mijn werk gaat controleren en certificeren. Stel dat mijn werk niet goed is, wat zegt dat dan over DNV?”
Met zijn 23 jaar ervaring heeft Dierick wel de nodige bedrijven geauditeerd tegen verschillende ISOnormen, en daarnaast leidt hij nu auditoren op. Zij zijn onder andere druk doende met het auditen op ISO 50001, want de laatste jaren is deze energiemanagementnorm steeds meer op de agenda van organisaties gekomen. Dierick: “Dat komt omdat de energieprijzen sinds de oorlog in Oekraïne sterk zijn gestegen. De huidige ISO 50001 is een internationale norm geworden als opvolger van de Europese norm EN
Foto’s: DNV.
16001. En het regelt dat bedrijven goed nadenken én opschrijven wat hun energieverbruik in hun organisatie is, en waar ze precies energie verbruiken en kunnen besparen. De eerste bedrijven waren vooral intrinsiek gemotiveerd vanwege hun hoge energieverbruik. Dat waren voornamelijk de energieintensieve bedrijven. Als je ook nu kijkt hoeveel organisaties in Nederland ISO 50001 hebben geïmplementeerd, dan zijn dat met ruim 50 gecertificeerde organisaties helemaal niet veel bedrijven. Maar deze bedrijven verbruiken, met meer dan 1000 vestigingen bij elkaar, wel veel energie. Nu zie je dat ook minder energie-intensieve bedrijven een energiemanagementsysteem invoeren, omdat energie een significante kostenpost is geworden.”
Klimaatbeleid
Een andere belangrijke drijfveer is het Europese klimaatbeleid, stelt Dierick. “Energieintensieve bedrijven die al jaren onder de ETS-emissiehandel vallen, houden hun CO2uitstoot goed bij. En ook MJAbedrijven (meerjarenafspraken energie-efficiëntie) hadden een rapportageverplichting.
De MJA bestaat niet meer, de rapportageverplichting nog wel. ISO 50001 kan daar heel makkelijk
bij helpen. Veel bedrijven hebben al een ISO-norm geïmplementeerd; de bekendste is ISO 9001 voor kwaliteit. Omdat ISO-normen een zogeheten ‘harmonized structure’ hebben, is het daarna eenvoudiger om in dit geval een energiemanagementsysteem in te voeren. De specifieke elementen die toegevoegd moeten worden, staan in het document aangegeven. Het is een kwestie van deze elementen in het bedrijf eerst goed te meten, dan op te halen en vervolgens toe te voegen.”
Nu weten energie-intensieve bedrijven heel goed wat ze verbruiken, omdat energie veruit de hoogste kostenpost is. Maar steeds
vaker kijken ook bedrijven met veel kantoren naar hun energieverbruik. “En heel belangrijk wat de norm ook aangeeft: wat doe je eraan om te besparen op dat energieverbruik? Als ik kijk naar mijzelf, is de keuze om enkel ledlampen in mijn thuiskantoor aan te brengen veel minder effectief dan de keuze die ik maakte om op een elektrische auto over te stappen. Ik rijd 70.000 km per jaar, en nu dus niet meer op diesel maar op duurzame stroom, dankzij de zonnepanelen op mijn dak.”
Waar de implementatie van dit energiemanagementsysteem voor zorgt is dat bedrijven zich inzicht verschaffen in hun energieverbruik. En dat is lang niet altijd goed geregeld, weet Dierick uit eigen ervaring. “Ik was onlangs bij een productiebedrijf, met een heel machinepark. Maar meer dan alleen de elektriciteitsmeter die jij en ik thuis ook hebben, had het bedrijf niet. Dan kun je wel weten wat je verbruikt aan energie in totaal, maar je weet nog niet waar je kunt besparen. Het lijkt een no-brainer, maar je moest eens weten hoeveel bedrijven dat niet op orde hebben.”
Niet goed
of écht niet goed voor elkaar
Ook bij audits voor ISO 50001bij bedrijven komt Dierick wel geregeld iets tegen dat organisaties toch nog niet goed genoeg hebben gedaan. “Wij maken daarbij onderscheid tussen major en minor non conformity, oftewel grote of minder grote afwijkingen. Die eerste categorie is duidelijk: je hebt je zaken nog niet op orde, dan krijg je geen certificaat. Bij een minor afwijking komt het bijvoorbeeld voor, dat een productiebedrijf het energieverbruik van de productieeenheden goed in kaart heeft gebracht, maar het kantoor niet heeft meegenomen. Dan krijgen ze het certificaat op voorwaarde dat binnen 13 weken na de audit een plan van aanpak wordt ingeleverd. En wat betreft de invoering daarvan: we komen ieder jaar terug voor de audit. En als het dan nog niet op orde is, moet het binnen 3 maanden hoe dan ook volledig ingevoerd zijn, anders zijn ze hun certificaat kwijt.” En dat kan vervelend zijn, want steeds meer opdrachtgevers willen dat hun toeleveranciers een energiemanagementsysteem hebben ingevoerd. “Sinds vorig jaar is de energie-audit verplichting in de EU
ingevoerd, waarbij grote bedrijven –minimaal 250 fte en een jaaromzet groter dan € 50 miljoen – verplicht iedere 4 jaar een energie-audit moeten uitvoeren. Heb je echter een energiemanagementsysteem ingevoerd, zoals ISO 50001, dan ben je van die verplichting vrijgesteld.”
Stappenplan
Bron: Industrie & Utility
DNV heeft in een whitepaper een 10 stappenplan voor de invoering van ISO 50001 opgesteld. Dit zijn kortweg de 10 stappen, die geen achtereenvolgende stappen zijn, maar eerder overlappende activiteitenblokken in een planningsschema.
Stap 1. Bestudeer de ISO 50001
Stap 2. Stel een plan op Stap 3. Stel een Energiebeleid op Stap 4. Definieer energie voor uw organisatie
Stap 5. Voer een gap analyse uit Stap 6. Ontwikkel de vereiste systeemelementen
Stap 7. Leid interne energie-auditors op Stap 8. Voer het energiemanagementsysteem in Stap 9. Start het certificatietraject Stap 10. Laat een proefaudit uitvoeren
Download gratis de whitepaper voor meer uitleg over deze stappen en de ISO 50001-norm: https://www.dnv.nl/certificering/form-in10-stappen-naar-iso50001. En wilt u zeker weten of uw organisatie klaar is voor certificering volgens ISO 50001? Doe dan de online self-assessment en ontvang een rapportage in uw inbox! (we kunnen de tekst ‘de online self-assessment’ linken naar - https:// www.dnv.nl/certificering/general/online-self-assessment-suite/).
Hoe geef je als bedrijf of organisatie invulling aan de energietransitie?
Onder andere door duurzaamheid te integreren in het businessplan, en mensen mee te nemen in de implementatie daarvan. Om dit succesvol op te pakken, is integrale kennis nodig, zowel op technisch vlak als rond verandermanagement, stelt Lenneke Kok. Ze is coördinator van de nieuwe eenjarige post-hbo opleiding Integraal Manager Energietransitie aan Hogeschool Utrecht.
Bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties krijgen steeds vaker te maken met vraagstukken rond onderwerpen zoals energiezekerheid, netcongestie, en periodieke schaarste of overschot aan energie. Voor veel professionals die binnen hun werkveld met de energietransitie bezig zijn, zijn het nieuwe onderwerpen. “We zagen dat binnen veel bedrijven mensen worstelen met de vraag hoe ze precies invulling moeten geven aan de energietransitie”, stelt Lenneke Kok. “Dat was voor ons een aanleiding om na te denken over een nieuwe opleiding voor deze doelgroep. We zijn met
Post-hbo opleiding energietransitie
integreert techniek met verandermanagement
partijen uit het veld in gesprek gegaan over onderwerpen die daarin aan bod moesten komen. Daar is een ontwerpprogramma uit gekomen waar we docenten met praktijkervaring bij hebben gezocht.” Een van die docenten is Patrick Kooij, in het dagelijks leven marketingstrateeg bij Kenter, dat zich richt op energieoplossingen voor het bieden van energiezekerheid. “Van oorsprong ben ik techneut”, stelt Kooij. “Maar ik heb ook bedrijfskunde en marketing gestudeerd. Vanuit die hybride achtergrond geef ik binnen de nieuwe opleiding onderwijs in zowel het technische deel van de energietransitie als het niet-technische, procesmatige deel.” Daarbij wijst Kooij erop dat de meeste cursisten die de opleiding volgen, opereren in de laag tussen ‘operationeel’ en ‘managementniveau’. “Dat betekent dat ze ontwikkelingen signaleren die relevant zijn voor de organisatie, maar tegelijkertijd in een positie zitten waarin ze zaken aan de onderkant van de organisatie moeten implementeren. Die specifieke
rol is een reden waarom we een technisch deel hebben, met colleges over duurzame installaties. Die kennis heb je nodig om sparringpartner voor de operationele kant te zijn.”
Modules
Het programma van de opleiding, die dit jaar voor het eerst werd gestart, duurt een jaar en kan worden afgesloten met een posthbo-diploma. In dit jaar wordt les binnen vier inhoudelijke modules gegeven. De module ‘data-analytics’ speelt een belangrijke rol in de opleiding. “Technische data geven richting aan de energietransitiedoelen van een organisatie. Je moet duidelijk hebben wat je wilt weten en meten, zodat je het vertrekpunt in kaart hebt, maar ook kan bijhouden of de gestelde KPI’s worden behaald”, legt Kok uit. “Voor mensen die daar niet dagelijks mee bezig zijn, is het een nieuwe wereld waar we ze wegwijs in maken. Om ‘in control’ van je gebouw te zijn, moet je regie houden op de eigen data. Pas dan kun je goede afspraken
maken met bijvoorbeeld een onderhoudspartij. Soms hoor ik verhalen dat data worden aangeleverd waar zelfs de eenheden bij ontbreken. Kun je daar überhaupt wat mee, en wat voor vragen moet je dan stellen om toch ‘in control’ te komen? Dat soort onderwerpen komt in deze module aan de orde.”
De andere drie modules in de opleiding zijn ‘Duurzame technieken en installaties’ (waarbij wordt ingezoomd op duurzame technologie in de gebouwde omgeving), ‘License-to-operate’ (waarin de cursist wegwijs wordt gemaakt in het woud van wet- en regelgeving, en gewerkt wordt aan duurzame businessmodellen) en ‘Leiderschap in de transitie’. Die laatste module draait volledig om het ‘niet-technische’ deel van de energietransitie waar Kooij eerder over sprak. “Hierbij komt onder meer verandermanagement aan de orde en leren we cursisten hoe ze vanuit het oogpunt van strategisch management naar het businessmodel van hun organisatie kunnen kijken”, legt hij uit. “Het ‘Leiderschap’ in de naam van deze module verwijst niet naar ‘leidinggeven aan mensen’; het gaat om ‘leidinggeven aan verandering’.
Hoe krijg je mensen mee in het verhaal van de energietransitie?
Dat is een cruciale vraag.”
De combinatie van technische onderwerpen en een module als ‘Leiderschap’ sluit aan bij het integrale karakter van de opleiding. “De mensen die je mee wil nemen in de transitie zijn binnen de organisatie vaak expert op een deelgebied”, vertelt Kok. “Om er het gesprek over de transitie mee aan te kunnen gaan, heb je zowel inzichten uit de module ‘Leiderschap’ nodig als een zeker niveau van technische kennis over het betreffende deelgebied, bijvoorbeeld energiemanagement.” Binnen hetzelfde ‘integrale’ kader werken cursisten vanuit hun eigen praktijk aan een case die in de verschillende onderdelen van de opleiding wordt ‘geladen’. “Met elke toets dragen ze bij aan die case, en aan het eind van de opleiding moeten ze alles aaneenrijgen en er een integraal verhaal van maken.” Volgens Kok een flinke uitdaging: “Het liefst willen onze cursisten bij elke module flink de diepte ingaan. Aan het eind van het jaar is het dan de vraag hoe je al die kennis en inzichten verbindt tot één verhaal waarbij je nog iteraties moet doen.”
Uiteenlopende achtergronden Met de opleiding richt Hogeschool Utrecht zich op professionals die al een langere tijd binnen een bedrijf of organisatie aan de energietransitie werken en zich er verder in willen bekwamen. “Het gaat om mensen uit uiteenlopende werkvelden”, vertelt Kok. “Onder de cursisten die dit voorjaar met de opleiding zijn begonnen, zitten bijvoorbeeld een medewerker van een woningcorporatie, iemand die bij een gemeente werkt, een pionier bij een logistiek dienstverlener, maar ook iemand die onderzoek doet naar systeemintegratie. De gemene deler is dat het leergierige verbinders zijn die op post-hboniveau acteren.” Dat de cursisten allemaal een andere achtergrond hebben, levert volgens Kok interessante discussies op. “Mensen kijken vanuit verschillend perspectief naar dezelfde vraagstukken. In de groep worden veel kennis en praktijkvoorbeelden met elkaar gedeeld.”
Als docent merkt Kooij dat laatste ook. “Als we bijvoorbeeld een onderwerp als elektrificatie behandelen, ontstaat al snel een onderling gesprek waarbij ervaringen worden uitgewisseld. Er is duidelijk nieuwsgierigheid naar hoe anderen, ieder binnen het werkveld, invulling geven aan de uitdagingen rond de energietransitie. Dat is heel mooi om te zien.” Die interactiviteit heeft soms ook een nadeel, zegt Kok. “Die boeiende discussies leveren nieuwe inzichten op, maar we hebben er ook van geleerd dat soms iets strakker aan het onderwerp moet worden vastgehouden. Deze cursisten willen een organisatie meekrijgen in een veranderproces en zijn dus erg communicatief. Dat brengt het risico mee dat gemakkelijk wordt afgeweken van de lesstof. Leuk, maar niet altijd de bedoeling.”
Ervaringen
De eerst groep cursisten is volgens Kok heel tevreden over de opleiding, ondanks enkele kinderziektes. “Ik heb van verschillende cursisten gehoord dat de brede insteek van de opleiding ze aanspreekt. Dat je de kennis en vaardigheden krijgt aangereikt om een goede gesprekspartner te worden binnen de eigen organisatie én voor stakeholders van buiten.” Het onderwijsteam houdt voortdurend een vinger aan de pols en overlegt regelmatig over het mogelijk bijstellen van bepaalde inhoud. Daarnaast wordt een of twee keer per jaar gesproken met vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven, om te monitoren of de inhoud nog steeds aansluit bij wat er in de markt speelt. Kooij: “Die vakinhoud kan zowel op basis van feedback als in reactie op actuele ontwikkelingen worden bijgesteld. Een concreet voorbeeld is dat we in de opleiding meer aandacht zijn gaan geven aan duurzame businessmodellen en verandermanagement. Dat is meteen ook het mooie van de integraliteit van dit programma: zulke onderwerpen verwacht je wellicht bij strategie-opleidingen, maar niet zo snel bij een opleiding over de energietransitie. Ik denk dat we daar aardig uniek in zijn.”
Bron: Industrie & Utility
Praktische info
Ervaring van een cursist
Een van huidige cursisten is Arjan Bertelink, als commercieel manager werkzaam bij inspectiebureau SGS Search. “Ik was al langer op zoek naar een opleiding die een bredere kijk op de energietransitie zou geven én bij voorkeur niet langer dan een jaar zou duren”, aldus Bertelink. “We zijn halverwege het jaar en ik vind een opleiding die in een overzichtelijke periode zoveel biedt aan direct toepasbare kennis een echte aanrader.” In zijn werkveld zet Bertelink de opgedane kennis nu al in bij gesprekken met opdrachtgevers: “Ik merk dat ik andere vragen stel en vanuit een breder perspectief kijk naar vraagstukken en oplossingen in de gebouwde omgeving. Dan gaat het bijvoorbeeld over energie besparen, circulair bouwen en hoe je hernieuwbare energie kunt opwekken.”
Op 5 februari 2025 start het nieuwe opleidingsjaar. De circa 35 lessen vinden op woensdag plaats, van 13.00 tot 18.30 uur. Naast 6 college-uren bestaat de studiebelasting per week uit ongeveer 4 tot 8 uur zelfstudie. Meer informatie is te vinden op de website: www.hu.nl/deeltijd-opleidingen/integraalmanager-energietransitie
Patrick Kooij voor de groep cursisten, tijdens een les binnen de module Leiderschap in de transitie
Het voordeel van goede weersvoorspellingen
De energietransitie leidt tot een groeiend aandeel aan hernieuwbare energie uit zon en wind. Tegelijkertijd wordt het weer vaak ervaren als een ongrijpbare factor in de bedrijfsvoering. Wie het weer goed kan voorspellen kan dit in zijn eigen voordeel gebruiken. Gerard van Noort, eigenaar van weer serviceprovider Aeolis Forecasting Services gaat hier dieper op in. Gerard van Noort richt zich al sinds 1992 op neurale netwerkapplicaties, toen begrippen als artificiële intelligentie of machine learning nog lang geen gemeengoed waren. “We waren onze tijd ver vooruit. Onze focus was destijds erg breed. Overal waar we data konden verzamelen, zagen we toepassingen, maar data waren nog niet veelvuldig voor handen.” Een partij die wél over data beschikte was het KNMI. “Daar zijn we in 1996 een samenwerking mee aangegaan. Binnen enkele maanden waren de eerste succesvolle toepassingen een feit. We konden voorspellingen doen van waterstanden en golfhoogte en overtroffen hiermee de numerieke voorspellingsmodellen.”
Weerdata in diverse toepassingen Geleidelijk aan werden weerdata breder ingezet dan louter
publieksinfo, bijvoorbeeld ter ondersteuning voor handel en industrie. “Zo stelden we voor Unilever het Unox rookworstbericht op. Wekelijks werd een bericht naar de retailwinkels gefaxt met daarin de verwachting van het aantal te verkopen rookworsten. De verkoop is namelijk gekoppeld aan de weersverwachting: hoe kouder het buiten is, hoe meer mensen kiezen voor een maaltijd met rookworst.”
Vraagvoorspellingssysteem
Na de eerste succesvolle commerciële initiatieven werd besloten dat deze diensten niet pasten bij de opdracht van het KNMI. En zo ontstond Aeolis Forecasting Services BV. “In de beginperiode benaderden energieleveranciers ons met de vraag of we vraag en aanbod op de day-ahead markt beter op elkaar konden afstemmen op basis van nauwkeurige voorspellingen van het energieverbruik. Hiervoor ontwikkelden we Prognos, een vraagvoorspellingssyteem dat nu, 25 jaar later nog steeds actief is op de Nederlandse markt.”
Industrie
Primair richt Aeolis zich op energieleveranciers, maar ook energie-intensieve industriële bedrijven die handelen op de
energiemarkt behoren tot de vaste klantenkring. Het weer voorspellen kan bedrijven immers veel winst opleveren. Waait het hard en/of is er veel zon, dan is het aanbod aan renewables groot waardoor de energieprijs laag is. Op deze momenten energie inkopen biedt veel voordeel. “Hiervoor zijn goede weersvoorspellingen nodig”, stelt Van Noort. “Alleen een goede weersverwachting is niet voldoende. Wil je als bedrijf echt je voordeel doen, dan moet je ook weten hoe vraag en aanbod op het weer reageren. Veel handelaars op de energiemarkt beschikken inmiddels over een eigen meteo-desk, maar om op het hoogste niveau mee te kunnen spelen in het vraag- en aanbodspel is het van belang alle ontwikkelingen op meteorologisch vlak en AI nauwgezet te volgen en nieuwe producten te blijven ontwikkelen. Alleen dan kun je in de top meedraaien. Het is zoals de champions league. Het hele jaar door trainen, analyseren en investeren om tijdens de strijd te kunnen pieken. Wij volgen voortdurend de beschikbare meteorologische middelen zoals weermodellen, satellietwaarnemingen en grondobservaties en analyseren
Foto: door Rudy en Peter Skitterians op Pixabay.
hoe wij die het best kunnen combineren voor de meest nauwkeurige vraag- en aanbodmodellen. De laatste ontwikkeling betreft Ultra Hoge Resolutie weermodellen die wij samen met een strategische partner inzetten om de productieverwachtingen van met name windparken in bergachtige omgevingen significant te verbeteren.”
Ook de inzet van AI-technieken is essentieel. Ervaring speelt daarbij ook een belangrijke rol. “We zien de concurrentie steviger worden door een toename aan jonge bedrijven die met artificiële intelligentie aan de slag gaan. Wij hebben echter jarenlange ervaring en kennen daardoor ook de beperkingen van AI maar al te goed. AI is in principe niet intelligent, het is een tool of middel dat je slim moet inzetten voor het gewenste resultaat. Als je het verkeerd inzet, krijg je niet de juiste resultaten. Er zijn genoeg voorbeelden van bedrijven die een faillissement hebben aangevraagd vanwege onnauwkeurige vraag- en aanbodvoorspellingen.”
Balanceren van vraag en aanbod Het balanceren van vraag en aanbod wordt steeds belangrijker. “Dit zal de komende tijd nog verder toenemen, zeker naarmate de CO2-belasting zal stijgen. Op dit moment kunnen we het net nog goed balanceren door gebruik te maken van fossiele brandstoffen, maar als de kosten van zo’n fossiel systeem te hoog worden doordat de CO2-belasting toeneemt, kom je weer in een heel andere situatie terecht. Het wordt belangrijker om goede voorspellingen te doen zodat men van tevoren al weet hoe de balans in het net kan worden bewaard, bijvoorbeeld door het afschakelen van renewable energy sources.”
Netcongestie
Netcongestie maakt het er niet eenvoudiger op. “Wij zagen
al geruime tijd aankomen dat netcongestie een probleem zou worden. Netbedrijven moeten hun netwerk uitbreiden om de extra vraag door elektrificatie (o.a. elektrische mobiliteit en warmtepompen) en het aanbod van decentrale opwek (dakpanelen) te faciliteren, maar dit duurt erg lang door langdurige vergunningstrajecten, hoge kosten en een groot tekort aan technici. Lokaal kun je dit oplossen door demand-respons systemen en energie-opslagsystemen, maar om opslag lonend te
maken moeten de fossiele brandstoffen duurder worden door bijvoorbeeld extra CO2heffingen. Dit is onvermijdelijk om de klimaatdoelstellingen te halen. Er ontstaan dan energieeilanden of liever schiereilanden met een smalle verbinding naar het nationale grid. Ook binnen die eilanden worden vraag- en aanbodverwachtingen essentieel voor een economisch verantwoorde energie-huishouding, gekoppeld aan de nationale day ahead en intraday markten.”
Bron: Industrie & Utility
Aeolis groeit
Het belang van betrouwbare vraag- en aanbodvoorspellingen zal in de toekomst nog verder groeien. Ook weer serviceprovider Aeolis blijft doorontwikkelen. CEO Gerard van Noort: “Innovatie en onderzoek zijn essentieel om je te kunnen onderscheiden van concurrenten en het hoge prestatie-niveau te kunnen handhaven. Als dit niveau eenmaal is bereikt, is het tijd om de producten wereldwijd uit te rollen. Dit kan via digitale marketing en laagdrempelige klantoplossingen of in samenwerking met een wereldwijd actieve partner die dezelfde overtuiging deelt dat hoogwaardige forecasting nodig is voor de energietransitie. We maken steeds meer stappen naar internationalisering.”
Gerard van Noort, eigenaar van weer serviceprovider Aeolis Forecasting Services.
SPS – Smart Production Solutions
Agenda
De productie-automatiseringsbeurs SPS telt dit jaar zestien hallen met thema’s als ‘besturingstechnologie’, ‘humanmachine-interfaces’ en ‘sensortechnologie’.
Data en locatie:
12-14 november 2024, Messe Neurenberg (DE)
Precisiebeurs
Bij het event staan zes thema’s centraal: Mechatronic Engineering & Systems, Metrology, Vacuum & Clean, Micro Processing & Motion, Laser & Photonics en Production for high precision.
Data en locatie: 13-14 november 2024, Brabanthallen Den Bosch
Maakindustrie Expo
Maakindustrie Expo is de vakbeurs waar de maakindustrie samenkomt. Een vakbeurs die durft te onderscheiden en écht inspeelt op de behoeftes uit de markt; netwerken, tijd besparen en product focus.
Data en locatie: 16-17 april 2025, Evenementenhal Hardenberg
Worksafe Gorinchem
Worksafe is hét platform voor fabrikanten, toeleveranciers en dienstverleners met oplossingen veilig en gezond werken binnen de industriële sector. Hierbij is focus op zowel procesveiligheid als de zachte kant van veiligheid: veiligheidscultuur, assessment en ontwikkeling.
Data en locatie: 13-14 mei 2025, Evenementenhal Gorinchem
MONUMENT
Hét jaarlijkse trefpunt voor professionals in – en eigenaren/beheerders van – monumentaal vastgoed. Hier treft u innovaties, oplossingen en best practices en kunt u kosteloos talloze symposia en debatten bijwonen.
Data en locatie: 13-15 mei 2025, Brabanthallen Den Bosch
HOUTBOUW
HOUTBOUW is de nieuwe dedicated vakbeurs voor innovatieve oplossingen in hout- en hybride bouw.
Data en locatie: 13-15 mei 2025, Brabanthallen Den Bosch
RENOVATIE & TRANSFORMATIE
De vakbeurs Renovatie & Transformatie – voorheen genaamd RENOVATIE – is sinds 2010 hét live platform voor kennisdeling daaromtrent. Duizenden professionals uit de bouwkolom en hun opdrachtgevers bezoeken deze voor informatie, inspiratie, ontmoeten en zakendoen.
Data en locatie: 13-15 mei 2025, Brabanthallen Den Bosch
Vision, Robotics & Motion
Vision, Robotics & Motion is de vakbeurs waar je slimme productie automatiseringsoplossingen voor de maakindustrie ontdekt.
Data en locatie: 11-12 juni 2025, Brabanthallen Den Bosch
AD M INI S T R A TI E S
P. Klein
P.J. Passchier
Loire 184 2491 AL Den Haag (Castellum - gebouw B - zesde verdieping)
T. +31(0)70
E. info@vercauterenadministraties.nl
Hier vindt u alles wat u nodig heeft voor uw project.
Thema’s vakblad Oppervlaktetechnieken in 2024
Special-Jaargidsoppervlaktebehandeling2024 oktober Behandeling bouw, infra en staalconstructies en 3D printing november Meet- en regeltechniek – High tech gereedschappen
jaargang 66 nummer 5 september 2022
Hét vakblad voor de professional in de oppervlaktetechnologie
Kom voor het voetlicht met de Informat.ION nieuwsbrief!
Via de digitale nieuwsbrief van de Vereniging ION komt u in contact met meer dan 2.100 beslissers die allen werkzaam zijn in de oppervlaktebehandelende industrie. 21 keer per jaar ontvangen zij de belangrijkste nieuwsitems uit de sector en de Vereniging ION.
Thema poedercoaten, natlakken, galvaniseren en anodiseren
Interesse?
Voor nadere informatie en/of het reserveren van advertentieruimte kunt u contact opnemen met Robbin Hofman van Jetvertising b.v. T: +31(0)70 399 00 00 E: robbin@jetvertising.nl Jetvertising
