Oppervlaktetechnieken januari 2013

oppervlaktetechnieken het vakblad voor de oppervlaktebehandelende industrieĂŤn

1

57e jaargang januari 2013 www.vom.nl

7 februari VOM-bijeenkomst Veiligheidsbeleid en afvalstromen 7 februari IIR-congres Onderhoud aan Bruggen, Den Haag Nabeschouwingen

- VOM Dag van de Oppervlaktetechnologie - VOM themamiddag Sturen op Energie

- congres Self Healing Materials - IIR-congres Kunstwerken in de Weg- en Waterbouw met 8 februari onderwaterinspecties op drie locaties - NVVT-Studiemiddag Van Pigment tot Kleur oppervlaktetechnieken januari 2013

1

2

oppervlaktetechnieken januari 2013

agenda februari Internationale Bouwbeurs 2013 Tweejaarlijkse beurs voor de bouw 4-8 februari, Jaarbeurs Utrecht > www.Bouwbeurs.nl Conferentie: veiligheid, beheer en onderhoud van bruggen en viaducten Conferentie van het Institute for International Research IIR 7 februari, Den Haag > www.IIR.nl/Industry

VOM-bijeenkomst Veiligheidsbeleid en afvalstromen 1. Wat kunnen de RIE en de ARIE voor u betekenen? Meindert Bakker, 365 / KeurCompany 2. Wet vervoer gevaarlijke stoffen.

Eric Fischer, Sita Eco Service 3. Een nieuwe bestemming voor afvalpoeder. Arnd Nelde, Nelco Donderdag 7 februari 2013, 13.30 uur.

Kantoor VOM, Einsteinbaan 1, Nieuwegein > www.VOM.nl

maart JOT Pulvertagung Jaarlijks poedercoatcongres van de Journal für Oberflächentechnik JOT 14-15 maart, München (D) > www.JOT-Oberflaeche.de/ Veranstaltungen

Kijk verder vooruit op www.oppervlaktetechnieken.com

Nederlandse Verfindustrie zoekt topwetenschappers Op 25 april 2013 organiseert de VVVF in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Verftechnici de eerste Coatings Innovatiedag, waarbij wetenschappers, onderzoekers en technici een pitch kunnen houden. Het doel van de Coatings Innovatiedag is de bevordering van kennisoverdracht tussen aanbieders van kennis en de verf- en drukinktindustrie. De VVVF wil de leden op de hoogte brengen van de laatste ontwikkelingen en kennisinstellingen de kans bieden zich te presenteren. De VVVF hoopt met deze dag een match tussen de kenniswereld en de industrie tot stand te brengen.

De verfindustrie is een sector die snel innoveert. Er ligt een ambitieuze doelstelling om in 2030 vijftig procent van de coatings in Nederland van biologische grondstoffen te maken. Bij technologische ontwikkelingen kijkt de bedrijfstak onder andere naar smart coatings, biobased coatings en natuurlijke polymeren. Ook onderzoekt de sector de mogelijkheid om verfrestanten te recyclen.

Meer informatie www.VVVF.nl

Voor de VOM, Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen, de brancheorganisatie voor bedrijven die actief zijn in de oppervlakte behandelende industrie en waar ca. 350 bedrijven bij zijn aangesloten, zoeken wij een:

Relatiemanager (M/V)

die rechtstreeks rapporteert aan de directie en het bestuur van de VOM. Taken/verantwoordelijkheden • Contact onderhouden met leden en acquisitie van nieuwe leden.

• Inventariseren bij bestaande en potentiele leden naar de behoeften binnen de branche.

• Nieuwe en bestaande leden interesseren voor cursussen en opleidingen die vanuit de VOM geïnitieerd worden.

• Beleid en verkoopstrategie ontwikkelen en in kaart brengen dit ter ondersteuning van de relaties met als tool bijvoorbeeld direct mails.

• Rapporteren van bezoeken ter ondersteuning van het te voeren beleid.

Competenties • HBO-niveau met minimaal 3 jaar ervaring in een soortgelijke functie, commerciële/marketing ervaring is een absoluut vereiste.

• In staat zijn zelfstandig te werken en operationele beslissingen te nemen, uiteraard binnen opgesteld beleid en richtlijnen.

• U dient enthousiasme uit te stralen en een goede gesprekspartner te zijn voor zowel operationele relaties als directieleden.

• In staat zijn om de VOM op een hoger niveau te brengen.

Arbeidsvoorwaarden • Marktconform salaris, deels bonus gerelateerd.

• Bedrijfsauto.

• Laptop en smart phone.

Heeft u interesse en denkt u in aanmerking te kunnen komen voor deze functie dan kunt u uw sollicitatie inclusief CV per mail opsturen naar: info@2build.nl Wij zullen op basis van de reacties een eerste selectie maken en vervolgens kennismakinggesprekken inplannen. Heeft u nog vragen over deze vacature, stuur dan een mail naar info@2build.nl en in vervolg hierop zullen wij contact met u opnemen.

4

oppervlaktetechnieken januari 2013

inhoud januari 2012 10 Techniek door dik en dun Op 15 november werd de VOM-dag van de Oppervlaktetechnologie gehouden. De parallelsessie over de chemicaliënwetgeving REACH leverde een discussie op over de mate waarin milieuvoorschriften bijdragen aan technologieontwikkeling of die juist afremmen.

26 Harde eisen aan kwaliteit

31 Warmlopen voor thermisch spuiten

Straalgritproducent Winoa Abrasives uit Le Cheylas, Frankrijk, heeft in de loop der tijd een zeer sterke marktpositie verworven. Sinds kort wordt er naast een variëteit aan grittypen ook een mobiele straalunit aangeboden, voor werk op locatie. Een bezoekje van vakblad Oppervlaktetechnieken aan de Nederlandse vertegenwoordiging in Ermelo leverde een uitnodiging op om eens in Frankrijk langs te komen...

Op 20 december kwam de Vereniging Thermisch Spuiten bijeen voor een in meerdere opzichten bijzondere vergadering. Will Herlaar droeg de voorzittershamer over aan Ton Kraak. Ook werd het kwalificatieschema, waar jarenlang naar uitgekeken is, gepresenteerd en werden plannen ontvouwd voor kennisoverdracht aan ontwerpers, constructeurs en onderhoudstechnici.

8 VOM-nieuws Diverse berichtgeving van het secretariaat.

technologie van schilderslak en industriële coatings wordt ingegaan. In november werd uit een ander vaatje getapt met een fraai ketenoverzicht van grondstof tot en met ontwerp.

12 “Geld verdienen is pas een volgende stap” Desiree Driesenaar, 3Green Op 11 december was er de workshop ‘Sturen op energie’ voor een vijftiental VOM-leden: een levendige discussie over de mogelijkheden om met duurzame maatregelen te besparen of geld te verdienen.

36 Beantwoord vooral niet-gestelde vragen

14 Project warmteterugwinning favoriet Desiree Driesenaar, 3Green In de workshop ‘Sturen op energie’ van 11 december werd een aantal duurzame kansen uitgelicht en in groepen besproken.

40 Nieuwe generatie coatings is zelfhelend

16 Kort nieuws Diverse berichtgeving uit de markt.

20 RoestvastStaaldagen 2013 21 Hannover Messe: Een hal vol SurfaceTechnology 22 De toekomst staat in de steigers

Bij de jaarvergadering van de Vereniging voor Verf- en Drukinktfabrikanten op 14 december sprak Marlies van Wijhe voor het laatst de jaarrede uit, na drie jaar voorzitterschap.

34 Trend & pigment

Viermaal per jaar houdt de Nederlandse Vereniging van Verftechnici NVVT een studiemiddag te Nieuwegein, waarbij in enkele diepgaande lezingen op de chemische

Op 7 februari houdt het Institute for International research IIR weer het congres over onderhoud aan de infrastructuur in de weg- en waterbouw. Om vast in de stemming te komen, volgt hier een terugblik op de zaaldiscussie van de editie van 20 september.

Armand van Wijck, Aurora Science Communications Ondanks zijn geringe omvang is Nederland koploper in zelfhelende materialen. Dat werd al snel duidelijk tijdens de zevende jaarlijkse conferentie van het Innovatiegerichte Onderzoeksprogramma (IOP) Self Healing Materials.

42 Op zoek naar samenwerkingspartners

In deze vaste rubriek een bloemlezing van partnerverzoeken en -aanbiedingen uit de database van het Enterprise Europe Network NL.

47 Terugblik: De toekomst van kennis

De maandelijkse column van eindredacteur Edward Uittenbroek.

Bij de voorpagina Staalgritproductie bij W Abrasives, zie het hoofdartikel “Harde eisen aan kwaliteit”. oppervlaktetechnieken januari 2013

5

vom nieuws nieuwe leden Sinds de vorige vermelding zijn de volgende nieuwe leden toegetreden tot de vereniging:

Alpha Finishing Dirk Dronkersweg 9 4462 GA Goes tel.: 0113-230103 / fax: 0113-232729 info@alpha-finishing.nl www.alpha-finishing.nl Contactpersoon: de heer M.P.M. Teeuwisse Activiteiten: Spuiten natlak VOM-Netwerklid:

Branchecentrum Hardwareweg 4 3821 BM Amersfoort Postbus 1466 3800 BL Amersfoort tel.: 033-4546669 secretariaat@branchecentrum.nl Contactpersoon: de heer L. Pasiran

Poedercoat Beverwijk Flevoland 22 1948 RH Beverwijk tel.: 0251-221525 jos@poedercoatbeverwijk.nl www.poedercoatbeverwijk.nl

Derckx Opticare Reiniging De Flammert 1106 5854 NB Nieuw Bergen tel.: 0485-340051 info@opticare.nl www.opticare.nl

Opmerking: de relatieve vlakheid van de Nevi-lijn is te verklaren door de grote verscheidenheid aan industrieën waaruit deze is opgebouwd.

VOM BrancheBarometer december Uit de laatste meting van de VOM BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling (in samenwerking met MCB) blijkt dat de inkoopmanagers in de metaalbewerkende branche ‘Oppervlaktebehandeling’ in december veel minder positief dan in november zijn over de groei in de branche: indexscore 44,9 versus 55,3. De branche ontwikkelde zich in december ook veel minder goed dan de totale Nederlandse industrie (49,6, wordt maandelijks door branchevereniging Nevi gemeten). Omdat een score hoger dan 50 ‘groei’ betekent, kan geconcludeerd worden dat er in de Oppervlaktebehandeling (maar ook in de industrie algemeen) sprake is van krimp.

MHB Metalen Ramen bv Onderstalstraat 3 6674 ME Herveld tel.: 0488-451951 info@mhb.nl www.mhb.nl

CWS Powder Coatings GmbH Katharnenstrasse 61 D-52353 Düren (Duitsland) tel.: 06-53924628 powder@cws.de www.cws-powder.de

Straco Heerenveen bv It Dok 4, 8447 GL Heerenveen tel.: 0513-646111 gvgulik@brabantgroep.nl www.brabantgroep.nl 6

oppervlaktetechnieken januari 2013

De BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling van de VOM is (evenals de Nevi Inkoopmanagersindex) opgebouwd uit vijf componenten. Met betrekking tot de ontwikkeling in december ten opzichte van november zijn over deze componenten de volgende conclusies te trekken: - De productie in de branche Oppervlaktebehandeling ontwikkelt zich veel minder positief ten opzichte van vorige maand; - Over de orders denken de inkopers veel minder positief; - De levertijd van de leveranciers is veel korter; - De voorraden eindproduct zijn vrijwel hetzelfde; - Over de werkgelegenheid denkt men positiever.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de totale BrancheBarometer, nemen flink toe volgens de inkopers ten opzichte van vorige maand.

Ten opzichte van de totale industrie (Nevi) zijn de volgende conclusies te trekken over de verschillende aspecten in de afgelopen maand: - Het productieniveau is in de Oppervlaktebehandeling in december veel minder goed dan in de totale industrie; - Het orderniveau is veel minder goed; - De levertijden van de leveranciers zijn veel langer; - De voorraadniveaus in de Oppervlaktebehandeling zijn hoger; - Over de werkgelegenheid denken de inkopers veel minder positief.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de totale BrancheBarometer, zijn in de Oppervlaktebehandeling relatief flink lager dan in de totale industrie.

Nieuwe deelnemers aan de BrancheBarometer (mits oppervlaktebehandelaar) zijn van harte welkom: ze krijgen sneller en specifiekere resultaten. Aanmelding kan via www.formdesk.nl/vom/abonnee. Bent u leverancier voor de oppervlaktebehandelende industrie of wilt u het persbericht maandelijks ontvangen, meld u dan gratis aan via www.formdesk.nl/vom/abonnee.

Cursussen in de lift Het gaat goed met de cursussen van de VOM. Afgelopen jaar is er veel aandacht besteed aan het actief benaderen van de markt en er blijkt een grote vraag naar bijscholing van medewerkers te zijn. Kennis en kwaliteit zijn van onschatbaar belang in het productieproces. Het eindresultaat hangt vaak in hoge mate af van het niveau van degenen die het moeten doen en dan verdient een cursus zich snel terug. Na een tweetal jaren waarin de VOM wat minder aanvragen kreeg voor cursussen, trekt het nu duidelijk weer aan.

Getallen In 2012 zijn er zeven klassikale cursussen gegeven met in totaal meer dan zestig cursisten. Het aantal bedrijfscursussen, die bij een bedrijf zelf gegeven worden en vaak op maat gemaakt zijn, overtreft dat makkelijk. Daarvan zijn er zestien georganiseerd voor bijna tweehonderd mensen. Daarnaast zijn er ook nog schriftelijke opleidingen gegeven. De onderwerpen bestrijken het hele terrein van de oppervlaktetechniek en lopen uiteen van galvano tot schilderen en van voorbehandelen tot poedercoaten. Alles is dus mogelijk.

Investering Naar aanleiding van vragen uit de markt is de VOM bezig met het opzetten van een cursus ‘Basiskennis oppervlaktetechnieken’.

Deze cursus geeft nieuwkomers in het vak een overzicht van wat er allemaal mogelijk is en wat globaal de technieken zijn. De VOM heeft ook tijd en geld geïnvesteerd in het updaten van het bestaande cursusmateriaal. Cursusleiders worden actief betrokken bij het beleid en het schrijven van de lesstof. Hoewel het in deze tijden lastig is om mensen vrij te maken voor het geven van cursussen, zijn er gelukkig toch nog steeds docenten die het leuk vinden kennis over te dragen. Zij willen tegen een bescheiden vergoeding graag hun tijd investeren in de toekomst van onze bedrijfstak.

Dat wordt door de VOM zeer gewaardeerd. Er kunnen echter nog steeds docenten bij, dus als u belangstelling heeft, horen we dat graag.

Meer informatie secretariaat@VOM.nl www.VOM.nl oppervlaktetechnieken januari 2013

7

vom nieuws Ledenaanwas

Elke maand worden in de digitale nieuwsbrief van de VOM en in vakblad Oppervlaktetechnieken de nieuwe leden van de VOM vermeld. Helaas zijn er zo nu en dan ook bedrijven die hun lidmaatschap om diverse redenen beĂŤindigen. Bij het opmaken van de stand van zaken aan het eind van het jaar 2012 heeft de VOM de conclusie mogen trekken dat de vereniging meer leden heeft dan een jaar eerder op hetzelfde moment: per 1 januari 2013 zijn er 325 betalende leden. Ook in 2013 zal de VOM zich inspannen om de vereniging te laten groeien.

Veiligheidsbeleid en afvalstromen De VOM organiseert op 7 februari een themabijeenkomst over veiligheidsbeleid en afvalstromen. Veel ondernemers zien beide onderwerpen als een (administratieve) last. Graag gaat de VOM met u de uitdaging aan om van deze mogelijke bedreiging kansen en mogelijkheden voor uw bedrijf te maken. Uitgenodigd zijn drie sprekers die de volgende onderwerpen zullen behandelen: - Wat kunnen de RIE en de ARIE voor u betekenen?

- De Wet vervoer gevaarlijke stoffen, wat betekent het voor uw bedrijf?

- Een nieuwe bestemming voor uw afvalpoeder(lak).

Meer informatie De themabijeenkomst start om 13.30 uur en vindt plaats in het gebouw van de Koninklijke Metaalunie, Einsteinbaan 1 in Nieuwegein.

Aanmelden kan via het VOM-secretariaat: secretariaat@vom.nl.

Overzicht geslaagden vierde kwartaal 2012 klassikale en schriftelijke VOM-cursussen In het laatste kwartaal van 2012 hebben de onderstaande personen een VOM-cursus gevolgd waarvoor zij geslaagd zijn. De VOM feliciteert iedereen met het behaalde resultaat.

Galvano niveau 1 Galvano niveau 1 Galvano niveau 1 Galvano niveau 1 Galvano niveau 1 Galvano niveau 1 Galvano niveau 1 Galvano niveau 1

Chromolux bv

de heer J. Aleman

Enthone bv

de heer C. Klok

Galvanotechnisch Bedrijf Waalre bv

de heer D.J. van Luijt

Galvanotechnisch Bedrijf Waalre bv

de heer R. Hofs

Galvanotechnisch Bedrijf Waalre bv

de heer R. Vos

Plating Solutions bv

de heer H.A.J. Jansen

Possehl Electronics Nederland bv

de heer T. Ayaz

Possehl Electronics Nederland bv

de heer A.T. Uhe

Galvano niveau 2

Magneto Special Anodes bv

de heer J.G. de Zwart

Anodiseren niveau 2 Anodiseren niveau 2 Anodiseren niveau 3 Anodiseren niveau 3 Anodiseren niveau 3 Anodiseren niveau 3 Anodiseren niveau 3 Anodiseren niveau 3 Anodiseren niveau 3

Anox bv

de heer M.M. Suliman

Anox bv

mevrouw A. Sekeris

ATM Heerhugowaard bv

de heer R. Berende

ATM Heerhugowaard bv

de heer T. Gerritsen

Mavom bv

de heer R.P. Bot

Mavom bv

de heer J.D. Jacobs

Mavom bv

de heer D.P.M. Qualm

Sapa Aluminium bv

de heer H. Schipper

Sapa Profiles NL bv

de heer R.M. Admiraal

Lakken niveau 2 Lakken niveau 2 Lakken niveau 2 Lakken niveau 2 Lakken niveau 2 Lakken niveau 2 Lakken niveau 2 Lakken niveau 2

8

oppervlaktetechnieken januari 2013

Coatect-PCN bv

de heer H.H. Scherpen

Coatect-PCN bv

de heer G.E. Nijman

Doedijns

de heer E. Bunschoten

Geuze Metaalconserveren bv

de heer R.A. Cordia

Moffelindustrie Van Egmond bv

de heer H.L. van Egmond

Moffelindustrie Van Egmond bv

mevrouw S. van der Lee

Moffelindustrie Van Egmond bv

de heer M. van der Hoorn

Wynveen International bv

de heer B. Derksen

vom nieuws

VOM-dag van de Oppervlaktetechnologie: een mooie dag in de voorhoede van de Nederlandse industrie

Techniek door dik en dun Op 15 november werd de VOM-dag van de Oppervlaktetechnologie gehouden: de jaarlijkse conferentie waar techniek, technologie en netwerken centraal staan. Sessievoorzitter Arjan Mol (TU Delft) van de parallelsessie over de chemicaliënwetgeving REACH kreeg een discussie op z’n bordje over de mate waarin milieuvoorschriften bijdragen aan technologieontwikkeling, of dat die de ontwikkeling juist afremmen. Over de vele technische ontwikkelingen op het gebied van oppervlaktetechnieken die aan bod kwamen, zullen nog enkele artikelen volgen. Hieronder wordt afgetrapt met een verslag van de zaaldiscussie.

Dagvoorzitter Hans van der Weijde, als Program Manager Packaging Steel werkzaam bij Tata Steel in onder meer coatings voor drankverpakkingen in blik, opende beschouwelijk. “We zitten in een zwaar industriële setting.” Hij verwees hiermee naar De Fabrique, waar de dag gehouden werd. Om direct naar de nanotechnologie te verwijzen, waar die dag een parallelsessie aan gewijd zou zijn. Van der Weijde begon met een illustratief voorbeeld: “Het oppervlak van Nederland is 41.000

Arjan Mol, associate professor Corrosion Technology and Electrochemistry aan de TU Delft, wilde niet zonder discussie naar huis, en kreeg helemaal zijn zin.

10

oppervlaktetechnieken januari 2013

vierkante kilometer, inclusief binnenwateren. Stel dat we alles met een nanometer coating bedekken, dan heb je maar 41 kuub materiaal nodig. Dat past makkelijk in dit zaaltje. Verpakkingsstaal weegt gauw een kilo per vierkante meter, is circa 150 micrometer dik, en dan heb je 21 miljoen ton materiaal nodig voor hetzelfde oppervlak. Het spannende van dit soort dagen is die twee uiterste schalen te verbinden, en het leuke is die oppervlakken te functionaliseren.” Als voorbeelden van functio-

naliteit noemde hij de fotosynthese van een boomblad. “Het actieve oppervlak van een boom is veel groter dan het grondoppervlak, aangezien het om een stapeling van ‘functionele laagjes’ gaat, normaal noemen we dat bladeren. Of neem actieve kool, bekend als norit: dat heeft een enorm oppervlak per gram. Je hebt maar één ton actieve kool nodig om hetzelde oppervlak als Nederland te hebben.” De zaal was hiermee in de stemming gebracht. “Het wordt een mooie dag aan het forefront van de Nederlandse industrie.”

Parallelsessie REACH De Registration, Evalation, Authorisation of Chemicals ofwel REACH is voor sommigen een zegen, zoals voor onderzoeksinstellingen. “De TU Delft kan bijvoorbeeld een heel grote boost geven aan innovatie, en we zijn blij met de bedrijven die aankloppen. We hebben bijvoorbeeld onderzoeksexpertise om chromaatvrije alternatieven voor voorbehandelingen, corrosie-inhibitoren of coatings te analyseren en te ontwik-

kelen, en we hebben daar een aantal projecten op lopen,” erkende sessievoorzitter Arjan Mol, associate professor Corrosion Technology and Electrochemistry aan de TU Delft, de omzet die onderzoeksinstellingen tegemoet kunnen zien. “Anderzijds is het voor bedrijven juist een lastpost, een kostenpost, geeft het administratieve kosten, überhaupt de kosten voor de benodigde innovatie. En dan het tijdpad: het is een nogal krap tijdpad waar we voor staan. Er is vraag naar nieuwe stoffen, met een jaar of vijf moet je zijn overgestapt voor sommige daarvan!”

Pittige discussie op het feestje van de VOM Vervolgens nodigde hij de zaal uit een kleine discussie te starten. “Het ergste dat u hier kan overkomen, is dat u uw ei niet kwijt zou kunnen over uw probleem of naar aanleiding van de presentaties. REACH heeft nogal effect op de bedrijfsvoering, en op de branche als geheel. We zijn hier te gast bij het jaarlijkse feestje van de VOM, en die speelt een belangrijke rol als boodschapper en mag in Brussel meepraten over REACH-regelgeving.

Wie heeft er een brandende vraag of boodschap aan ons als branche of aan de VOM om rekening mee te houden?” Het bleef even stil, wellicht omdat iedereen dacht dat een ander ook een belangrijke vraag zou willen stellen. Een fervent congresganger kwam vervolgens met een vraag die hij standaard aan coatingtechnologen en voorbehandelingsspecialisten stelt: helpt al die regelgeving nou bij het innoveren

of ben je eigenlijk zó druk met registraties en bewijsvoering dat je juist minder aan innoveren toekomt? Op een enkele uitzondering na was het antwoord dat hij dan kreeg steeds geweest dat het vooral de onderzoekscapaciteit wegtrekt richting – in managementtermen uitgedrukt – compliance-zaken, dus voldoen aan administratieve en andere regelgevingsvereisten. Een aanwezige galvanotechnicus die actief is in de desbetreffende internationale commissies, meldde dat we als vakgebied gedwongen zijn innovaties door te voeren onder tijdsdruk, soms zelfs met oplossingen die veel grotere problemen geven. “Als de industrie het in zijn eigen tempo had kunnen doen, was de oplossing er soms al geweest. We kennen bijvoorbeeld de schadelijkheid van cyaniden al heel lang. Voor belangrijke applicaties zijn bepaalde stoffen nodig, anders heb je geen beschermend systeem. Of we moeten een nieuw Periodiek Systeem beginnen,” dook de galvanotechnicus gekscherend in een wel erg rigoureuze oplossing die neerkomt op het vervangen van alle materie van het heelal.

Een chemiemultinational mengde zich in de discussie met de opmerking dat ze voor het midden- en kleinbedrijf in de chemie problemen voorzien. In plaats van nieuwe producten te ontwikkelen ben je eigenlijk bezig je bestaande productlijn in stand te houden. Een hoop grondstoffen kunnen bovendien afvallen.

Internationaal gelijk speelveld Er werd nog opgemerkt dat REACH welis-

waar ook voor geïmporteerde chemicaliën geldt, maar als deze al toegepast zijn op eindproducten dan kunnen deze gewoon ingevoerd worden. Vergelijkbaar in dit kader is het voorbeeld van de antifoulings die hier in Nederland niet meer mochten, waardoor ze elders in Europa aangebracht werden. Maar waar dan andere werkzaamheden aan de scheepsromp ook meteen maar meegenomen werden. Het geheel kwam dan weer als halffabricaat teruggevaren. En als kobalt teruggedrongen wordt, hoe loopt dit af met het chemische broertje nikkel? Iemand kon zich de motie Poppe (Socialistische Partij) herinneren die alle oplosmiddelen snel wilde afschaffen. Maar als je nikkel ook zo aanpakt, schaf je niet alleen een groot deel van de galvanotechniek, maar meteen ook de hele roestvaststaalsector af. “Politici wéten het niet, joh!” werd welhaast in wanhoop het vakinhoudelijke gehalte van de beheerders van onze economie gekwalificeerd. Arjan Mol moest de discussie afstoppen om de lezingen in gang te zetten. De galvanotechnicus kreeg de lachers op zijn hand door op te merken “Ja, je wilde discússie…” Dat lukte dus prima, op het ‘jaarlijkse feestje van de VOM’. <

Meer informatie De VOM-dag van de Oppervlaktetechnologie wordt jaarlijks gehouden in het vierde kwartaal. In komende edities zullen enkele lezingen nog apart aan bod komen. www.VOM.nl

Dagvoorzitter Hans van der Weijde (Tata Steel): “Het spannende van dit soort dagen is de kleine en de grote schaal te verbinden, en het leuke is de oppervlakken te functionaliseren.”

De Fabrique te Utrecht geeft een mooie technische ambiance aan evenementen.

oppervlaktetechnieken januari 2013

11

vom nieuws VOM-workshop ‘Sturen op energie’

“Geld verdienen is pas een volgende stap” Op 11 december 2012 gaf VOM-directeur Paul ter Haar de aftrap voor de workshop ‘Sturen op energie’ voor een vijftiental VOM leden. Een levendige discussie over de mogelijkheden om met duurzame maatregelen te besparen of geld te verdienen volgde. Paul: “We kunnen de middag zeker geslaagd noemen. Er leven in de branche nog voldoende ideeën voor energie-efficiëntie.”

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is inmiddels in de gelederen van de oppervlaktebehandelende industrie doorgedrongen. People, Planet, Profit, wie kent niet de drie P’s die gezamenlijk tot een bedrijfsvoering leiden die maatschappelijke en bedrijfsbelangen in evenwicht houdt. De workshop ‘Sturen op energie’ was een uitvloeisel van de inmiddels derde Meerjarenafspraak Energie Efficiëntie, waar sinds 2010 zestig bedrijven aan deelnemen. Het doel van de middag was vooral om ideeën te bedenken en nieuwe projecten op het gebied van energie- en materiaalbesparing uit te werken.

Gijs Duivenvoorde en Wouter de Wolf, consultants van Berenschot, leidden de discussies.

Geld verdienen

MVO kent twee niveaus: de koppeling van duurzaamheid met geld besparen en de koppeling met geld verdienen.

Geld besparen kan bijvoorbeeld door het toepassen van efficiëntere verlichting, verwarming of innovatieve aanpassingen in het proces waardoor minder grondstoffen en energie nodig zijn. Geld verdienen kan door het ontwikkelen van nieuwe producten of diensten die duurzaam zijn.

Gijs Duivenvoorde van Berenschot leidde samen met zijn collega Wouter de Wolf de discussies.

Het vergroten van het marktaandeel door in te spelen op de vraag naar duurzame oppervlaktebehandeling staat hierbij centraal. Tijdens deze workshop waren de voorbeelden van geld besparen legio, de voorbeelden van geld verdienen waren schaarser, maar waren er wel. Gijs Duivenvoorde: “Het is duidelijk dat de sector al veel effort heeft gestoken in energie- en materiaalbesparing. Hierdoor zijn processen efficiënter geworden en is er geld bespaard. Geld verdienen met duurzaamheid als logische volgende stap blijkt in de praktijk vaak lastig.” Toch werden in de workshop ook mogelijkheden genoemd om waarde toe te voegen op het gebied van duurzaamheid. Adviesdiensten werden genoemd en het aanbieden van meetapparatuur en -methoden aan klanten. Er werd gesproken over trainingen met als onderwerp ‘total cost of ownership’ en het ontwikkelen van een keurmerk.

Energiemanagement

Maar zoals gezegd waren de ideeën rondom besparingen uitgebreider. Als eerste werd geïnventariseerd welke resultaten er al waren bereikt op het gebied van verduurzaming en dat waren er al heel wat.

Van lagetemperatuurprocessen tot minder afkeur in productie. Van het inzetten van een alternatief straalmiddel tot frequentieregelingen op persluchtinstallaties. Het energiemanagement is duidelijk volwassener geworden bij de aanwezige 12

oppervlaktetechnieken januari 2013

Dankzij de ‘electronic boardroom’ konden ideeën en meningen snel worden verzameld.

bedrijven, die vaak benadrukken dat meten weten is en dat je zonder cijfers geen beleid kunt uitzetten of kunt weten wat je resultaten zijn. Hoewel de poedercoaters ook duidelijk zijn in hun oordeel dat optimalisatie van het machinepark niet veel resultaat meer zal opleveren. Alleen als je een nieuwe fabriek kunt bouwen, kun je nog grote stappen zetten.

Medewerking ketenspelers

Voor de toekomst zien de deelnemers nog voldoende kansen. Bij het onderwerp ‘sluiten van de materiaalketen’ zijn dat onder andere het opwaarderen van oplosmiddelen door recycling en het gebruik van water na vacuümverdamping. Sommige ideeën zijn afhankelijk van de medewerking van andere partijen in de keten, vooral partijen in de bouw, automobielen hightechindustrie zijn hierbij belangrijke spelers. Zo worden constructeurs en architecten opgeroepen om optimaal te ontwerpen en te zorgen voor betere afronding van hoeken. De kansen op het gebied van levensduur zijn veelal afhankelijk van klanten. Er wordt voorgesteld om een dikkere laag aan te brengen om de levensduur te verlengen, waarbij de kosten voor de laag minder relevant worden. De prijs aan de klant moet dan wel gebaseerd zijn op ‘total cost of ownership’ om de klant van het nut te overtuigen. “Wat me hierbij opvalt,” zegt Gijs, “is dat het lastig blijkt om eerder bij partners aan tafel te komen.

Daarentegen zijn er wel kansen door garantieconstructies, controles en onderhoud. Hier kan extra dienstverlening uit ontstaan en samen kun je veel.”

Best practices delen

Kansen op het terrein van energie- en materiaalefficiëntie werden gezien in het beter inzichtelijk maken van hergebruik van warmte in een brancheproject en het delen van (buitenlandse) kennis bin-

“Als architecten de hoeken beter laten afronden, kunnen wij efficiënter coaten” nen de VOM. Een opmerkelijke discussie vond plaats over het niet langer denken in termen van terugverdientijd. Veel aanwezigen vonden het een sympathiek idee om andere aspecten dan terugverdientijd, zoals reputatiewinst, mee te nemen in de afwegingen rondom investeringen. Maar het is lastig als financiers over je schouder meekijken. Hier werd tegenin gebracht dat je ook extra klanten en extra marge mee kunt nemen in de berekeningen, die er daarmee heel anders uitzien.

Rewards & risks

Na de brainstormsessies werd een aantal thema’s uitgewerkt in rewards & risks. Al

met al was het een geslaagde brainstormmiddag over een thema waarover onze branche, net als vele andere branches, nog lang niet uitgepraat raakt. Paul ter Haar: “Het vakblad Oppervlaktetechnieken speelt in het delen van best practices een belangrijke rol. Met grote regelmaat worden technische ontwikkelingen en procesverbeteringen al via het vakblad gedeeld, maar blijkbaar is de behoefte nog groter.”

Gijs voegt daaraan toe: “Bedrijven die hun nek uitsteken, kunnen via het vakblad prima worden beloond met extra publiciteit. Zo gaan belonen en delen hand in hand.” < Tekst en foto’s: Desiree Driesenaar, 3Green Meer informatie Over deze thema’s en het team dat er met de winst vandoor ging, is elders in deze rubriek te lezen: “Project warmteterugwinning is favoriet.” Een verslag van de workshop “Sturen op energie werkt” is te vinden op www.vom.nl/nieuws/52/Warmteterugwinning_wint.html

Goed te weten wat er leeft Harold Jochems, Poeder Coating Apeldoorn, vatte zijn middag als volgt samen: “De workshop was heel anders dan ik had verwacht, maar wel leerzaam. Ik had verwacht dat er iemand zou worden uitgenodigd die ons van alles zou leren, maar in plaats daarvan leerden we van elkaar en dat werkte prima. Zo was het interessant te weten dat de VOM bezig gaat met een project over warmteterugwinning. En ik heb een interessant gesprek gevoerd over de mogelijkheden van selectieve maling.

Niet direct voor ons toepasbaar, omdat wij te vaak van kleur en materiaal wisselen, maar wellicht biedt het in de toekomst wel oplossingen voor moeilijk dekkende kleuren. Het is goed te weten wat er leeft, zeker omdat ik er een paar jaar tussenuit ben geweest. Energie is bij ons absoluut een thema, zo zijn we onlangs van energieleverancier gewisseld, maar er zijn geen onderwerpen uit de workshop waar we direct mee aan de slag gaan. In de toekomst wil ik me verdiepen in vergelijkingen, zoals of een investering in warmtewisselaars meer kan opleveren dan chemische veranderingen, maar nu heeft dat nog geen prioriteit.”

oppervlaktetechnieken januari 2013

13

vom nieuws

In groepen wordt hard gewerkt om resultaten en risico’s af te wegen.

Workshop ‘Sturen op energie’

Project warmteterugwinning In de workshop ‘Sturen op energie’ van 11 december 2012, waarvan een impressie te lezen is in deze rubriek, werd een aantal duurzame kansen uitgelicht en in groepen besproken. De groep die het onderwerp ‘warmteterugwinning’ uitdiepte, ging er met de winst vandoor en kreeg van zowel de VOM als Agentschap NL en de Metaalunie te horen dat er geld beschikbaar komt voor een project rond dit onderwerp. Paul ter Haar, directeur VOM: “Het vervolgproject is al in voorbereiding.”

Behalve over warmteterugwinning, waarover later meer, gingen de uitgediepte projecten over de onderwerpen energiemanagement, energiezuinige processen, meetinstrumenten voor duurzaamheid en ‘total cost of ownership’-berekeningen.

Voors en tegens werden benoemd, risico’s en succesfactoren afgewogen en het resultaat gepresenteerd.

Meten is weten

Energiemanagement kwam uit de brainstorm naar voren als een kans om kennis om te zetten in actie. Meten is weten en als daarna de resultaten duidelijk worden gecommuniceerd aan de werknemers en ze bij verbeteringen worden betrokken, zijn er mooie resultaten te boeken. Behalve grip op energie en kosten werd als tweede doel het delen van die kennis binnen de VOM genoemd. Met de VOM-leden als benchmark wordt duidelijk wat de resultaten zijn die behaald kúnnen worden. De investeringen in uren, software en meetmiddelen zijn snel terug te verdienen en de energiebesparingsmogelijkheden werden door de groep vastgesteld op 14

oppervlaktetechnieken januari 2013

één tot drie procent in het eerste jaar en daarna op een half tot één procent. Aan de VOM wordt de aanbeveling meegegeven om best practices vooral te delen en wellicht ook een tool voor de website te ontwikkelen die als benchmark kan dienen voor de branche.

Over de grens

Met energiezuinige processen is volgens die groep die dit onderwerp uitdiepte, ook nog wel wat winst te behalen. Het grote doel is hier vooral om geld te besparen, de terugverdientijd is snel en de besparingen kunnen groot zijn. De elementen waarmee kan worden bespaard, zijn: chemie, lagere energiekosten door het gebruik van low bake poeders, waar mogelijk op lagere temperatuur werken en een lager pers-

“Met energiezuinige processen is nog wel wat winst te behalen”

luchtverbruik realiseren. De investeringen die gedaan moeten worden, betreffen vooral extra spoelen, gebruik van gedemineraliseerd water en RVS 316, dat corrosiebestendiger is dan gewoon RVS. De VOM kan van nut zijn door scholing aan te bieden en door op zoek te gaan naar best practices over de grens en deze te delen met de achterban.

Beter collectief

Het onderwerp ‘meetinstrumenten voor duurzaamheid’ leverde nogal wat hoofdbrekens op. Want ging het hier om het aanbieden van een nieuwe dienst? Of om het etaleren aan je klant waar je mee bezig bent en hoe hij in de keten duurzaamheid een push kan geven door eisen te versoepelen? De groep koos voor dat laatste. En vanwege de investering in opleiding, apparatuur en personeel werd de conclusie gepresenteerd dat de VOM dit wellicht beter collectief kan doen.

Economie en banken

Een discussie over terugverdientijd leverde het onderwerp berekenen van ‘total cost of ownership’ op, want als we onze klanten beter kunnen overtuigen van onze toegevoegde waarde dan wordt terugverdientijd minder belangrijk. De groep die dit onderwerp uitdiepte, benadrukte het belang van bewustwording en onderscheidend vermogen. Er zou een analyse moeten komen van besliscriteria van klanten, alternatieven worden uitge-

Gijs Duivenvoorde met het resultaat van de groep die zich boog over meetinstrumenten.

“De VOM kan van nut zijn door best practices van over de grens te delen met de achterban”

warmteterugwinning favoriet Aan het denken gezet Judith Klaassen van Euro-Bis Poedercoating, Oudenbosch blikt terug op de workshop: “Binnen ons bedrijf speelt op dit moment vooral het onderwerp energiebesparing. We zetten in op monitoring om ons zo bewuster te worden van ons verbruik. Al enige tijd proberen we oplossingen te vinden om de warmte van rookgassen terug te leiden naar de voorbehandelingbaden, maar ook wij hebben de oplossing nog niet. Een hele middag actief bezig zijn met het aandragen van ideeën over duurzaamheid heeft me aan het denken gezet, maar de ideeën waren vrij abstract en daardoor niet direct bruikbaar voor ons. De concrete ideeën waren voor ons als deelnemer aan de Meerjarenafspraak Energie Efficiëntie niet nieuw . Ik ben wel benieuwd naar het project warmteterugwinning. Dat zou voor ons mooi aansluiten bij de ambitie om iets met de warmte van onze rookgassen te doen.”

werkt en nieuwe modellen ontwikkeld en gecommuniceerd. De investering zou vooral gaan zitten in uren, deskundigheid en communicatiemiddelen. De risico’s waren niet mals volgens de groep, want het project duurt lang, de economie zit tegen en de banken werken niet mee. Dus of de

terugverdientijd als rekenmethode snel een alternatief krijgt, is ernstig de vraag.

Wegwaaiende warmte

En dan het winnende onderwerp: warmteterugwinning. Het onderwerp werd als eerste ter tafel gebracht door Simon Wagenaar, hoofd technische dienst bij Ulamo Coating, die al langer nadenkt over de mogelijkheid om de warmte die nu via de schoorsteen wegwaait te hergebruiken in de baden. “Het speelt al jaren door mijn hoofd,” vertelt Simon. “Maar door de drukte komt het er niet van om een proefopstelling te maken. Er is ook nog niets op de markt voor ons. Warmtewisselaars zijn beschikbaar, maar die warmte in het bad krijgen is een volgende stap. Overigens zijn er wel producten voor de tuinbouw, maar daar praten we over veel grotere vermogens. Laatst zag ik op een bouwbeurs dat ze een concept voor particulieren hebben ontwikkeld, dus dat wakkerde mijn interesse weer aan. Als dat rendabel is, moet het voor ons zeker kunnen.”

Veelbelovend

Als project is de warmteterugwinning veelbelovend. De groep waarmee Simon het onderwerp uitdiepte kwam op een terugverdientijd van ongeveer vijf jaar en een energiebesparing van rond de tien procent. De groep kwam tot de conclusie dat er een onderzoek nodig is samen met installatiebouwers en deskundigen van TNO of adviesbureaus. Risico’s zijn er

natuurlijk ook, want de energieprijzen kunnen dalen. En de vraag is wat de onderhoudskosten worden en hoe het zit met de levensduur van zo’n nieuw ontwikkeld apparaat. “Een terugverdientijd van vijf jaar lijkt me haalbaar en goed”, zegt Simon. “Hoewel onze boekhouder het natuurlijk graag wat sneller zou terugverdienen. Als de VOM in dit project goede berekeningen op tafel kan krijgen, kan een lokale installateur waarschijnlijk de rest doen. Het is geen hocus pocus. De risico’s schat ik niet hoog in. Energieprijzen moeten halveren, dat zie ik nog niet gebeuren. En de onderhoudskosten hoeven niet hoog te zijn. Een mooie kans voor onze branche dus.”

Winnend project

Hoe gaat het nu verder met het winnende project? Paul ter Haar legt uit dat het nog even duurt voordat het project is opgetuigd. “We zijn ermee aan de slag. Er is mailwisseling geweest met Agentschap NL over het vervolg, maar de doorlooptijd en de projectplanning zijn nog niet ingevuld.“ < Tekst en foto’s: Désiree Driesenaar, 3Green Meer informatie Elders in deze rubriek staat het artikel “Geld verdienen is pas een volgende stap”.

Een verslag van de workshop “Sturen op energie werkt” is te vinden op www.vom.nl/ nieuws/52/Warmteterugwinning_wint.html oppervlaktetechnieken januari 2013

15

kort nieuws WSB Finishing Equipment verwelkomt duizendste bezoeker in nieuw trainingscentrum Slechts twintig maanden na de opening van het nieuwe bedrijfspand verwelkomde WSB Finishing Equipment onlangs de duizendste bezoeker in haar trainingscentrum te Utrecht. Training en opleiding staan al meer dan twintig jaar hoog op de agenda bij WSB. Op die manier investeert het bedrijf in innovatie en kennisoverdracht.

Betere kennis van spuitapparatuur zorgt ervoor dat de juiste apparatuur voor verschillende werkzaamheden wordt gekozen en optimale arbeidsomstandigheden worden gecombineerd met een doordachte ergonomie. Door de juiste keuze van apparatuur of systeem en een correct gebruik ervan wordt bovendien een minder groot beroep gedaan op grondstoffen en energie.

De belasting van het milieu wordt zo tot een minimum beperkt. Wie minder grondstoffen en energie én een hogere kwaliteit levert, kan ook nog eens rekenen op financiële voordelen. Investeren in training en opleiding is dus ook goed voor de eigen portemonnee.

WSB Finishing Equipment beschikt naast de theorielokalen ook over twee test- en demonstratieruimten, waar bezoekers de mogelijkheden van de apparatuur kunnen ervaren.

Voor het nieuwe pand dat WSB Finishing Equipment twintig maanden geleden betrok, was de keuze dan ook snel gemaakt. Het kloppend hart van het pand moest worden gevormd door trainings- en opleidingsruimten. De trainingsruimte zelf bestaat uit twee delen: een theoretisch

deel en een demonstratieruimte. De twee theorielokalen met een capaciteit voor zestig tot zeventig cursisten zijn volledig geoutilleerd. Hier worden bezoekers geïnformeerd over ontwikkelingen op het gebied van spuitapparatuur en -systemen.

In de theorielokalen kunnen zestig tot zeventig cursisten worden geïnformeerd over ontwikkelingen op het gebied van spuitapparatuur en -systemen.

Naast de theorielokalen beschikt WSB Finishing Equipment ook over twee testen demonstratieruimten, waar bezoekers de mogelijkheden van de apparatuur kunnen ervaren. Deze lokalen zijn voorzien van luchtzuiveringsinstallaties met luchttoevoer-units en afzuigwanden, en met een transportbaan voor het coaten van hangende delen, zodat direct kan worden getest als in de praktijksituatie.

Naast de trainings- en opleidingsruimten in Utrecht heeft WSB Finishing Equipment voor de Belgische markt vergelijkbare faciliteiten in Wolvertem. Beide trainingscentra staan open voor gebruikers van spuitapparatuur uit de industrie en de bouw- en professionele schildersector.

Meer informatie WSB Finishing Equipment is al 34 jaar de Benelux-vertegenwoordiging van Wagner, marktleider in Europa op het gebied van technologisch hoogwaardige pompen en verfspuitapparatuur, evenals van alle daarbij behorende randapparatuur. www.wsb-wagner.eu 16

oppervlaktetechnieken januari 2013

Graco Material Manufacturer Days 2013 Graco nodigt alle materiaalfabrikanten die geïnteresseerd zijn in het verwerven van kennis over vloeistofbehandelingsapparatuur uit tot het bijwonen van de ‘Graco Material Manufacturer Days’ van 25 t/m 28 februari 2013 in Maasmechelen (België).

Het evenement zelf is gratis toegankelijk, hotelovernachting, lunches en diner zijn voor eigen rekening van de bezoeker.

Locatie is Graco bvba, Slakweidestraat 31, 3630 Maasmechelen.

groep 3 = finishing automotive equipment groep 4 = sealants and adhesives dispensing equipment

Programma

Er zullen mogelijkheden zijn voor open discussie, praktische demonstraties en tests. Bezoekers krijgen een beter begrip van Graco en zijn vloeistofbehandelingsapparatuur op de markt, en alle gelegenheid om te netwerken en nieuwe initiatieven te lanceren. Graco wil met zijn kennis en ervaring alle materiaalfabrikanten ondersteunen, en hen training en service bieden.

Sessie 1: 25 en 26 februari 2013: groep 1 en 2 Sessie 2: 27 en 28 februari 2013: groep 3 en 4

Meer informatie en aanmelding

Tijdens het evenement krijgen bezoekers een overzicht van de productlijn van hun keuze: groep 1 = finishing equipment groep 2 = fast set (polyurea) coating equipment

Bart Clerx Material Manufacturer Specialist +32 491 864266 bart.clerx@graco.com www.graco.com

Distributieovereenkomst Kluthe en ACR Kluthe heeft een distributieovereenkomst getekend met ACR in Lokeren.

Vanaf komend jaar mag ACR exclusief de distributie van Kluthe-producten voor metaalbewerking en -reiniging in België en Luxemburg verzorgen. Het gaat om producten uit de Hakuform®, Hakupur®, Custos® en Hakudren-series.

Op 8 november 2012 tekenden Jan Westerveld, directeur van Kluthe Benelux bv, en Pascal Fossaert, CEO van ACR nv, de distributieovereenkomst die beide bedrijven met elkaar verbindt in hun inzet voor een duurzame toepassing van chemische producten.

Pascal Fossaert: “Wat ons aanspreekt in de werkwijze van Kluthe is dat er altijd rekening wordt gehouden met het totale chemische werkproces: van het bewerken, reinigen, vervormen en coaten van materialen, tot en met de afvoer van de gebruikte stoffen. Wij zijn er dan ook trots op dat wij zijn verkozen om in België en Luxemburg Kluthe’s hoogwaardige producten voor metaalbewerking en -reiniging op de markt te brengen.”

Jan Westerveld van Kluthe: “De ruime ervaring van ACR op het gebied van nietproductiegerelateerde reinigingsproducten in de Belgische markt, maakt haar voor ons de aangewezen partner. Deze meester

in industriële reinigingsmiddelen biedt onze Belgische en Luxemburgse klanten de voordelen van korte levertijden, een lokaal practicum en nabije technische assistentie.”

Het 5C-concept In de loop der jaren heeft Kluthe het 5Cconcept ontwikkeld. Dat staat voor ‘Cut it, Clean it, Conserve it, Coat it en Clear it’. Dit is een innovatief en individueel toepasbaar totaalsysteem voor de metaal- en lakverwerkende industrie. Aan de basis van dit concept staat het zoveel mogelijk terugwinnen van grondstoffen en energie.

Meer informatie Kluthe Benelux bv is een vooraanstaand producent van chemische producten en procedés voor oppervlaktebehandeling, zoals metaalbewerkingsvloeistoffen, metaalreinigers, ontvettingsmiddelen, fosfateringsmiddelen, lakverdunners, spoelverdunners, finishreinigers en ontlakkingsmiddelen. Ook voor spuitcabines en afvalwaterbehandeling voorziet Kluthe in een breed scala aan producten. Bedrijfstakken die de producten van Kluthe afnemen zijn onder meer de automobielindustrie, de toeleveringsindustrie, lakkerijen en de grafische sector. Kluthe Benelux bv is een dochteronderneming van het internationaal opererende Duitse Chemische Werke Kluthe GmbH. www.kluthe.nl oppervlaktetechnieken januari 2013

17

kort nieuws

Wiltec realiseert complete demonstratieruimte voor International Paint International Paint wil haar klanten de mogelijkheid geven om zélf de kwaliteit van de lakken te testen en heeft daarom geïnvesteerd in een kwalitatief hoogwaardige spuit-/droogcabine van het Brabantse bedrijf Wiltec. Met de aanschaf van deze spuit-/droogcabine heeft het bedrijf nu een complete demonstratie- en trainingsruimte tot zijn beschikking. Een slimme uitbreiding, waarmee International Paint haar klanten nog beter van dienst kan zijn, en tevens een inspirerend voorbeeld voor andere bedrijven.

Toen eenmaal was besloten dat International Paint wilde investeren in een eigen cabine, begon de zoektocht naar de beste oplossing. Daarbij is gekozen voor een spuit-/droogcabine van Wiltec. De cabine is gebruiksvriendelijk, energiebesparend en voor de klanten is alles aanwezig om de lakken goed te kunnen testen. De spuit-/droogcabine is uitgevoerd met een gebruiksvriendelijke touchscreenbediening. Door de toepassing van ‘hoogfrequentverlichting’ is het licht constant en trillingloos. Dit zorgt voor beter zicht, waardoor de spuiter een optimaal resultaat kan behalen. Naast deze spuitcabine

installeerde Wiltec ook een schuur- en een mengruimte, compleet met stofzuiger, lakaanmaak-tafel, afzuiging, compressor en opbergkasten. Hierdoor hoeft International Paint maar op één plek te zijn voor alle benodigdheden.Beide partijen kijken terug op een succesvol project.

Meer informatie Wiltec bv tel.: 0413-244444 fax: 0413-244499 sales@wiltec.nl www.wiltec.nl

Nieuwe editie ISO Handbooks Paints & Varnishes verschenen NEN en ISO hebben, na een grondige herziening, de vierde druk van ISO Handbooks Paints & Varnishes gepubliceerd. Hierin staan alle relevante internationale normen op het gebied van verf. Deze internationale normenbundel bestaat uit drie delen (General test methods, Raw materials en Preparation and protection of steel substrates) en bevat meer dan 225 normen.

De normen in deze handboeken zijn tot stand gekomen door jarenlange inzet van experts uit de hele wereld. De brede vertegenwoordiging bestaat uit belanghebbenden in de verfindustrie, onderzoeksinstituten, applicateurs, eindgebruikers en leveranciers van aanverwante middelen zoals testapparatuur.

18

oppervlaktetechnieken januari 2013

De voortdurend groeiende kennis en ervaring op het gebied van verf leidt tot innovatie, die steeds opnieuw wordt vastgelegd in internationale normen. Omgekeerd bieden deze normen de basis voor een verdere groei in kwaliteit en innovatieve concepten.

Om de prijs-kwaliteitsverhouding van het product, gebaseerd op deze normen, te garanderen, wordt iedereen in de verfindustrie aangeraden om deze normen toe te passen.

over voorbehandeling en bescherming van stalen oppervlakken.

Meer informatie ISO Handbooks Paints & Varnishes is verkrijgbaar in de normshop op www. nen.nl/chemistry. Hier is ook meer informatie te vinden over de verschillende volumes van de ISO Handbooks.

Nieuw in deze editie

Voor deelname aan het normontwikkelingsproces: NEN Secretariaat ISO/TC 35 Paints and Varnishes, chemistry@nen.nl.

Deel 1 is opgesplitst in twee boeken (Part 1 en Part 2) en geeft een overzicht van de algemene testmethodes voor verf. Deel 2 bevat de normen voor de grondstoffen van verf. Pigmenten maken hier geen deel meer van uit. In deel 3 staan de normen

Voor inhoudelijke informatie over deze norm(en) of over het normalisatieproces: Isabel Polderdijk consultant Materiaaltechnologie 015-2690442, chemistry@nen.nl.

Fachtagung Elektrostatisches Pulverbeschichten 2013 Op 14 en 15 maart vindt in München de 32ste editie van de ‘Fachtagung Elektrostatisches Pulverbeschichten’ plaats, hét Europese congres op het gebied van poedercoaten. Nieuwe ontwikkelingen, actuele inzichten en praktische ervaringen helpen de poedercoatingtechnologie gestaag vooruit. Exploitanten van coatingsystemen vereisen veilige oplossingen voor het verlagen van de kosten, het verhogen van de kwaliteit en het efficiënter gebruik van hulpbronnen.

Tijdens deze 32ste editie worden belangrijke nieuwe ontwikkelingen gepresenteerd en besproken. Bovendien bieden de ervaringen van gebruikers tal van ideeën en suggesties, bijvoorbeeld voor grotere energie-efficiëntie in bestaande en nieuwe installaties, verbetering van de coatingprestaties en -resultaten, en verlaging van de proceskosten dankzij ultradunne-laagpoeder of analyse en classificatie van lakdefecten. Het congres is de traditionele ontmoetingsplaats van de poederbranche en een ideaal platform voor contacten met leveranciers en andere coatingbedrijven, en voor de uitwisseling van ervaringen met vakgenoten. Deelnemers zijn afkomstig uit de maakindustrie, waar poedercoaten in-house

De standhouders krijgen altijd een doelgericht publiek van circa tweehonderd vakgenoten voorgeschoteld (archieffoto vakblad Oppervlaktetechnieken). wordt uitgevoerd of uitbesteed, looncoaters, fabrikanten van procesapparatuur en componenten voor poedercoaten, verffabrikanten, planners en adviseurs.

Meer informatie www.JOT-Oberflaeche.de/Veranstaltungen

european coatings congres 2013 Zoals gebruikelijk belooft de twaalfde editie van Europa’s toonaangevende congres op het gebied van coatingtechnologie specialistische kennis op het hoogste niveau. Dit jaar vindt het European Coatings Congres plaats op 18 en 19 maart in Nuerenberg (D). Congresbezoekers worden op de hoogte gebracht van de meest recente ontwikkelingen van de wetenschap en de industrie tijdens in totaal 24 lezingencycli in twee dagen. De onderwerpen variëren van architecturale coatings, houtcoatings, beschermende coatings, automotivecoatings, epoxycoatings, biobased coatings, titanium-dioxidetoepassingen, stralingsuithardende en watergedragen coatings,

functionele materialen, polyurethannen en nanotechnologie op sealants, lijmen en constructiechemicaliën. De serie ‘Science Today - Coatings Tomorrow’ (18 maart, 14.30 uur) toont de nieuwste wetenschappelijke inzichten die kunnen worden opgenomen in toekomstige coatingoplossingen.

Een uitgebreide postersessie vormt een aanvulling op het congres.

Allemaal een groene coating? Een van de keynote-sprekers op het congres presenteert interessante nieuwe benaderingen voor de huidige discussie over duurzaamheid in de verfindustrie. Dr. Adita Ranada van advies- en onderzoeksbureau Lux

Uitreiking van de European Coatings Award in 2011 (archieffoto vakblad Oppervlaktetechnieken).

Research Inc. presenteert een innovatieve assessment-benadering voor duurzaamheid, die kan worden gebruikt om ‘groengewassen’ oplossingen te onderscheiden van oplossingen met echte duurzaamheidswaarde. De momenteel veelbesproken ‘koele daken’ zijn daarvan een voorbeeld. Een andere keynote-spreker, Klemens Bartmann van DuPont Performance Coatings, laat zien hoe de ‘duurzaamheids’-uitdaging kan worden omgezet in duurzame kansen.

De beste presentatie op het congres zal ook in 2013 weer de ‘European Coatings Award’ ontvangen. De winnaar kan zich verheugen op een prestigieuze sculptuur en prijzengeld.

Congresdeelnemers kunnen hun coatingkennis bijspijkeren tijdens elf exclusieve tutorials op zondag 17 maart, voorafgaand aan het hoofdcongres. Van 15.00 tot 18.30 uur zullen in totaal elf lezingen van negentig minuten worden gegeven. Ze bieden de deelnemers een inleiding tot belangrijke coatingonderwerpen, zoals stralingsuitharding, epoxycoatings of duurzame technologieën.

Meer informatie www.european-coatings-show.com/ congress oppervlaktetechnieken januari 2013

19

Netwerkpauze tijdens de RVS-dag van 28 juni 2012.

RoestvastStaaldagen 2013 Op dinsdag 16, woensdag 17 en donderdag 18 april zullen in de Evenementenhal Gorinchem de RoestvastStaaldagen 2013 worden gehouden. Dit evenement, waar de bezoeker wordt geĂŻnformeerd over alle ins en outs van het bijzondere materiaal roestvast staal, vindt gelijktijdig plaats met TIV Gorinchem.

Er blijkt nog steeds een grote behoefte te bestaan aan kennis en informatie over hoe om te gaan met het materiaal roestvast staal. Daarom is het idee geboren om onder de noemer RoestvastStaaldagen 2013 een congres en een beurs te laten plaatsvinden over dit specifieke materiaal. Het congres en de beurs zijn met name gericht op directieleden, technische medewerkers en inkopers. Dit evenement is tot stand gekomen door een samenwerking tussen 2Blonds (uitgever van het vaktijdschrift RoestvastStaal) en Evenementenhal Gorinchem.

Programma

De RoestvastStaaldagen 2013 zijn als volgt ingedeeld: van 9.00 tot 13.00 uur zal het congres plaatsvinden met een kennisintensief programma en aansluitend een lunch. Van 13.00 tot 21.00 uur kan men de beurs bezoeken, waar RVS- gerelateerde aanbieders zich presenteren en bezoekers kunnen netwerken.

20

oppervlaktetechnieken januari 2013

Dag 1: Lastechniek: - Fred Neessen, LincolnSmitweld: Het Lassen van ongelijkwaardige verbindingen; - Peter van Houten, Schielab: Corrosie bij of door lasverbindingen; - Derde spreker wordt nader bekendgemaakt.

Dag 2: Apparatenbouw: - Giel Notten, NTT Consultancy: Design en lay-out in relatie tot corrosiepreventie; - Jan Heselmans: Materiaalselectie van en ervaringen met CRAâ&#x20AC;&#x2122;s (corrosion resistant alloys) in zeewater, brak water en in een offshore-omgeving; - Derde spreker wordt nader bekendgemaakt.

Dag 3: Oppervlaktebehandeling: - Dominique Gilles, CIBO: onderwerp wordt nader bekendgemaakt; - Jeroen Jansen, Heat & Surface Treatment: Het harden van RVS; - Edward Uittenbroek, Coating Kennis Transfer, gastdocent Hogeschool Utrecht: RVS goed behandelen; hersenwerk of computerwerk? <

Meer informatie Kaarten geven toegang tot het congres, gratis koffie en thee, lunch na afloop en uiteraard toegang tot beide beurzen, de RoestvastStaaldagen 2013 en de TIV Gorinchem 2013.

Aanmelden voor het congres kan via www. alurvs.nl. Alle informatie over de beurs is te vinden op www.evenementenhal.nl/ gorinchem.

8-12 april: Hannover Messe met Surface Technology: internationaal leidende beurs voor oppervlaktetechniek met als thema geïntegreerde industrie

Een hal vol Surface Technolgy SurfaceTechnology, de belangrijkste internationale beurs voor de oppervlaktetechniek, is onderdeel van de Hannover Messe die dit jaar van 8 tot en met 12 april plaatsvindt. De vakbeurs is de ideale omgeving voor de toepassings- en oplossingsgerichte presentatie van innovatieve producten en technologieën. Van voorbehandeling tot lak- en galvanotechniek zijn alle vakgebieden present die nodig zijn voor oppervlaktebehandelingen. Hoofdthema van de beurs is geïntegreerde industrie. Er zal een forum zijn met lezingen over galvanotechniek, laktechniek, plasmatechniek en allerlei technologisch onderzoek.

De vakbeurs is de belangrijkste marktplaats voor inkopers, beslissers en investeerders in de oppervlaktetechniek.

Getoond worden geïntegreerde systemen en huidige trends in de nanotechnologie.

Het materiaal- en branche-overstijgende beursconcept biedt exposanten de ideale setting voor hun innovatieve reinigingsen voorbehandelingsmethodes, efficiënte coatingprocessen en de nieuwste ontwikkelingen in de lak- en galvano-industrie en in de industriële plasma-oppervlaktetechniek.

Bezoekers ervaren hoe ze de energie- en hulpbronefficiëntie van hun systemen en processen economisch rendabel kunnen verhogen. Nieuwe, milieuvriendelijke laksystemen en de nieuwste trends in de toepassingstechnieken worden tijdens SurfaceTechnology aan een internationaal publiek gepresenteerd.

Praktijkpark

Het Praktijkpark biedt als competentiecentrum voor oppervlaktetechniek de bezoeker theorie en praktijk voor alle processtappen, van coatingmateriaal tot het behandelde werkstuk. Het Praktijkpark kent een grote verscheidenheid van onderwerpen, waaronder: - Planning en uitvoering; - Applicatie en en luchtzuivering; - Voorbehandeling en ontlakking; - Straaltechniek; - Droging.

Energie- en materiaalbesparende pro-

cessen en technieken worden voor exploitanten van coatingsystemen steeds belangrijker. In geautomatiseerde en handmatige oppervlakteprocessen nemen de eisen aan kwaliteit, efficiëntie en milieuvriendelijkheid toe. Deze uitdagingen gaan de exposanten van het Praktijkpark aan. Eenentwintig exposanten tonen hun kerncompetenties als een gebundelde expertise.

In (plenaire) discussies op locatie worden oplossingsmogelijkheden gepresenteerd.

Voordelen van het Praktijkpark zijn de diversiteit en de ter plaatse aanwezige experts. Vaak gaan drie tot vier vertegenwoordigers van verschillende componenten in gesprek met de bezoekers.

Exposanten zien hun systemen, producten

en diensten niet alleen als afzonderlijke objecten, maar geïntegreerd in het totale concept. < Meer informatie De Hannover Messe / SurfaceTechnology wordt gehouden van 8 tot en met 12 april in het beurscomplex Hannover Messe (D).

In latere edities komt vakblad Oppervlaktetechnieken nog terug op onder meer de gemeenschappelijke bedrijvenpleinen.

Hannover Consultancy bv Nederlandse vertegenwoordiging van de Deutsche Messe AG Victor Koppelaar tel.: 0184-69 30 50 info@hf-netherlands.com www.hf-netherlands.com

Technologietrends, meet-, test- en analyse-apparatuur Reiniging en voorbehandeling - straaltechniek - nat reinigen - plasmavoorbehandeling

Laktechniek - natlak en poederlak - lakken, emailleren, coaten - laksystemen - applicaties en processen

Galvanotechniek - systemen en toebehoren - chemische en elektrolytische plating - chemicaliën - applicaties en processen

Industriële plasma-oppervlaktetechniek - PVD- en CVD-systemen - plasmanitrering - plasmapolymerisatie - activering van kunststofoppervlakken

Overige systemen - automatiserings- en behandelingstechniek - milieubeschermende en speciale systemen

Diensten

oppervlaktetechnieken januari 2013

21

Laatste VVVF-jaartoespraak van voorzitter Marlies van Wijhe

De toekomst staat in de steigers Bij de jaarvergadering van de Vereniging voor Verf- en Drukinktfabrikanten van 14 december sprak Marlies van Wijhe voor het laatst de jaarrede uit, na drie jaar voorzitterschap.

Ondanks de crisis die door de conjunctuurgevoelige verfindustrie gevoeld wordt, is er hoop op betere tijden.

Vakblad Oppervlaktetechnieken knipte wat prentjes en geeft een verkorte weergave van het realistische maar des te meer bemoedigende betoog.

“Hier sta ik dan. De laatste dag waarop ik mij crisisvoorzitter mag noemen. Helaas omdat mijn voorzitterschap voorbij is, niet omdat de crisis ten einde is. Het zijn wat dat betreft drie opzienbarende jaren geworden. Kort na het uitbreken van de financiële crisis in 2008 werd er al gesuggereerd dat we wel eens met een double dip te maken zouden kunnen krijgen.

Inmiddels zitten we geloof ik in de derde dip, maar ik ben de tel een beetje kwijt22

oppervlaktetechnieken januari 2013

geraakt. Niet dat het veel uitmaakt, want voor de verf- en drukinktindustrie vormen de afgelopen drie jaar één lange dip.

Onze bedrijfstak heeft te kampen gehad met omzetdalingen tot wel 30 procent en sluipenderwijs is het aantal medewerkers gezakt van ruim zesduizend naar amper vijfduizend. En dat in drie jaar tijd.”

Probleem van de bouw serieuzer nemen

“Het zijn cijfers die de ernst van de crisis weergeven en ons nogmaals doen beseffen dat we de afgelopen jaren wel een steuntje in de rug van de overheid hadden mogen krijgen. Ik vind het nog altijd teleurstellend dat die steun is uitgebleven.

Er zijn wel maatregelen genomen om de infrastructuur – de wegenbouw – te helpen, maar behalve onze wegenverffabrikanten hadden wij daar niet zo veel aan. De btw-verlaging op onderhoudswerk (doelend op schildersverf – red.) was een stap in de goede richting. Die heeft de aannemers en onderhoudsbedrijven enigszins geholpen. De verfindustrie heeft er marginaal baat bij gehad. De overheid had het probleem van de bouw veel serieuzer moeten nemen in plaats van het te bagatelliseren. Tegelijkertijd zit de wo-

ningmarkt nog net zo op slot als de afgelopen jaren. Dat is een slechte zaak voor verffabrikanten die leveren aan de bouw.”

De vakman al bondgenoot

“Maar laat ik niet opnieuw lang stilstaan bij de crisis en de Haagse politiek. Dat weten we nu wel en erover praten, helpt ons niet verder. De verfbranche is namelijk een branche die van aanpakken houdt en steeds op zoek is naar nieuwe ontwikkelingen en initiatieven. Dat hebben we het afgelopen jaar weer kunnen zien. Bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid, een maatschappelijk zeer relevant thema, en een van de terreinen waarop de verfen drukinktindustrie haar toegevoegde waarde kan laten zien. Om die reden heeft de VVVF zich aangesloten bij MVO Nederland, de organisatie die zich in Nederland beijvert voor invoering en behoud van maatschappelijk verantwoord ondernemen op zo veel mogelijk plaatsen.

Maar er gebeurde meer. Zoals wij allemaal weten is verf een halfproduct. Een product dat zijn prestatie pas gaat leveren als het op de juiste wijze door een vakman is aangebracht. De schilder is onze bondgenoot. Ik was dan ook heel blij dat een

De verfprestatie wordt mede bepaald in de applicatie, zoals de ondergrondreiniging en -voorbewerking. (Foto: Anthony Hall)

paar weken terug FOSAG en VVVF een overeenkomst tekenden op het gebied van duurzaam onderhoud aan gebouwen en infrastructuur, zoals de officiële benaming luidt. VVVF en FOSAG hebben de intentieverklaring getekend om het overleg over duurzaamheid te stimuleren tussen alle schakels in de verfketen. Doel is om samen tot een algemeen erkende definitie van duurzaam onderhoud te komen en tot afspraken over de vraag hoe duurzaam onderhoud verder kan worden bevorderd. Naar de mening van FOSAG en VVVF dient, om tot duurzaam onderhoud te komen, te worden gekeken naar alle elementen die daaraan bijdragen, zoals ondergrond, verf en applicatie, en niet geïsoleerd naar een van die elementen.”

Duurzaamheid: functie, samenstelling, productiewijze

“Zoals VVVF-bestuurslid en voorzitter van de Issuegroep ‘Duurzaam Ondernemen’ Kees Mylanus in het jaarverslag over 2011 liet optekenen: “duurzaam ondernemen in de verf- en drukinktindustrie vraagt om een integrale aanpak. Er moet gekeken worden naar drie aspecten om te bepalen of er sprake is van ‘duurzame verf- en drukinkt’: de functie van het product, de

“Als het aan ons ligt is in 2030 de helft van de verf die in Nederland wordt afgezet volledig biobased.” samenstelling ervan en het productieproces. Daarnaast is samenwerking in de keten en op Europees niveau van essentieel belang.

Als derde voorbeeld van het aanpakken van duurzaamheid wil ik het initiatief noemen om oude verfrestanten in te zamelen en te hergebruiken. We hebben dat afgelopen jaar opgepakt en we haalden er het RTL Nieuws mee. De redactie had het via het blad Cobouw en ons eigen Verf&Inkt opgepikt. Het idee is even simpel als doeltreffend. We willen ongebruikte restanten van muurverven, die iedereen heeft staan in kelders en schuren, verwerken tot grondstof voor nieuwe verf. De milieuwinst daarvan kan oplopen tot ruim 70 procent. De werkgroep Business Case Verfrestanten bekijkt of het technisch en juridisch mogelijk is om de restanten te gebruiken. De

werkgroep wil de restanten toevoegen als grondstof aan nieuwe verf. Bij drie leden van de werkgroep worden momenteel proeven gedaan en aan de hand van de resultaten zal bekeken worden of de verwerking tot nieuwe verf haalbaar is. De eerste resultaten lijken positief te zijn. De werkgroepleden stellen nu specificaties op waaraan de restanten moeten voldoen.

Vervolgens kan afvalverwerker Sita de eigen business case uitwerken. Het zijn zomaar drie voorbeelden van initiatieven die de VVVF in 2012 heeft genomen op het gebied van duurzaamheid en ik verwacht er veel van.”

Biobased coatings

“En dan is er natuurlijk op het terrein van technische innovatie het een en ander gebeurd. Niet dat we deze zaken pas in 2012 hebben opgepakt, want het is ongoing business, maar de verfindustrie is dit > oppervlaktetechnieken januari 2013

23

Ben Berkel nieuwe voorzitter VVVF Ben Berkel (directeur-eigenaar Drywood Coatings bv) is op 12 december 2012 tijdens de VVVF ledenvergadering benoemd tot nieuwe voorzitter van de VVVF. Hij neemt daarmee de hamer over van Marlies van Wijhe (directeureigenaar Van Wijhe Verf bv), die sinds 2009 voorzitter was. “Ik zie de VVVF als inspirator voor de verf- en drukinktindustrie en waardeer de enorme inzet van alle betrokkenen bij de vereniging om doelstellingen te kunnen realiseren,” aldus Berkel.

Ben Berkel is afgestudeerd aan de Universiteit van Nijmegen en volgde een verkorte informatica-opleiding. Sinds 1988 werkte hij in verschillende functies bij GB Holst BV dat later Drywood Coatings werd. Vanaf 1999 is hij directeureigenaar van Drywood Coatings samen met compagnon Gerrit Westera. Berkel is al sinds 2000 actief bij de VVVF als bestuurslid en heeft zich jarenlang ingezet

> jaar bezig geweest met biobased coatings. In de jongste Verf&Inkt hebt u kunnen lezen dat verf uit algen, een van de onderzoekterreinen, nog een lange weg te gaan heeft. Maar we zijn die weg opgegaan en we zullen hem aflopen, want we geloven erin. De Vereniging Nederlandse Chemische Industrie VNCI en VVVF hebben, met steun van TNO, een ambitie geformuleerd. Als het aan ons ligt is in 2030 de helft van de verf die in Nederland wordt afgezet volledig biobased. De uitdaging die wij onszelf hebben opgelegd is producten te maken met een performance die minstens gelijkwaardig is aan de verf die op petrochemie is gebaseerd. Ook bij deze transitie wil de VVVF de afnemers en hun brancheverenigingen nauw betrekken, zodat Nederland over 30 jaar bekendstaat als hét biobased verf producerend land van de wereld!”

Nanotechnologie

“Ander voorbeeld: nanotechnologie. We hebben als verfindustrie enerzijds te maken met de mogelijkheden die nanodeeltjes bieden voor productinnovatie. Daar zijn prachtige dingen mee te doen. Maar het is een drie-eenheid: profit, people, planet. We hebben dus ook oog voor de risico’s bij het verwerken van nanodeeltjes en we doen dus vol overtuiging mee aan 24

oppervlaktetechnieken januari 2013

voor bouwverven en de timmerindustrie.

Daarnaast was hij tot voor kort voorzitter van de cao-onderhandelingsdelegatie en leidt hij nog steeds de issuegroep Werk en Arbo.

Berkel wil zich vooral sterk maken voor meer samenwerking in de keten om te komen tot marktgerichte innovaties waarbij duurzaamheid de hoofdrol speelt. Zo heeft de verf- en drukinktindustrie plannen om samen met andere partijen duurzaam onderhoud verder te gaan ontwikkelen en de ambitie ‘Dutch Biobased Coatings’1 vorm te geven. Daarnaast wenst hij sociale innovatie in de bedrijfstak verder uit te rollen

De nieuwe voorzitter van de VVVF Ben Berkel.

(Foto: VVVF)

in samenwerking met vakbonden.

Tot plaatsvervangend voorzitter van de VVVF is benoemd Guus Duray (General Manager Architectural Coatings EMEA Region Northern Europe & Middle East, PPG Coatings Nederland bv).

) De verfindustrie heeft de ambitie om in 2030 vijftig procent van de coatings in Nederland van biologische grondstoffen te maken. Daaraan koppelt de industrie een aantal harde voorwaarden. Zo zullen de ‘biobased’ producten gelijkwaardige prestaties moeten leveren als producten die op basis van fossiele grondstoffen zijn vervaardigd. Ook mag het gebruik van hernieuwbare grondstoffen niet ten koste gaan van de voedselproductie. En tot slot moeten de gebruikte hernieuwbare grondstoffen aantoonbaar duurzaam zijn.

1

onderzoek en aan de maatschappelijke dialoog. Nanotechnologie is een opkomende technologische ontwikkeling met vaak ongekende mogelijkheden. Bij nanotechnologie gaat het om het ontwerpen, bouwen en manipuleren van materie op de schaal van nanometers (één miljardste van een meter). Daardoor kunnen aan materialen nieuwe eigenschappen gegeven worden en dat brengt nieuwe producten binnen handbereik. Lakken met nanodeeltjes zorgen voor een krasvrije

logie. Hierbij is onder meer in de praktijk gekeken op welke momenten tijdens de productie en het gebruik van lakken met nano mens en milieu worden blootgesteld aan nanodeeltjes, welke gevaren daaraan mogelijk zijn verbonden en welke lessen daaruit kunnen worden getrokken.

Partners in dit project waren de overheid, grondstoffenleveranciers en afnemers.

Het project werd uitgevoerd door de onderzoeksinstituten TNO en IVAM (een onderzoeks- en adviesbureau op het ter-

“Duurzaamheid betekent ook de levensduur van grote infrastructurele werken en andere kostbare investeringsgoederen en productiemiddelen waarborgen” bescherming, werken brandwerend, waterafstotend of ze helpen de droogtijd verkorten of werken antibacterieel. Allemaal prachtige toepassingsmogelijkheden.

Maar de VVVF heeft ook deelgenomen aan het project Kennisdelen Nanotechno-

rein van duurzaamheid, voortgekomen uit de Interfacultaire Vakgroep Milieukunde (IVAM) van de Universiteit van Amsterdam en de Chemiewinkel Amsterdam – red.). De conclusie was helder: we weten nog niet alles, maar laten we uitgaan van

het voorzorgsprincipe. Dat houdt in dat we maatregelen nemen om blootstelling aan ‘vrije’ nanodeeltjes te vermijden. De VVVF adviseert daarom haar leden en haar afnemers om dit principe als uitgangspunt te nemen voor het treffen van maatregelen Dat betekent werken onder beheerste condities, bijvoorbeeld in gesloten systemen of met gebruik van afdoende persoonlijke beschermingsmiddelen. Ik ben ervan overtuigd dat wij op deze wijze én innovatief én zeer verantwoord omgaan met de nieuwe mogelijkheden die de kleinste deeltjes ons bieden.”

De gastsprekers vielen in de prijzen met een boekje over vrouwen op topposities, die door de voormalig Zakenvrouw van het Jaar en afzwaaiend VVVF-voorzitter Marlies van wijhe werden overhandigd.

Kennisnetwerk Staalconservering, Topsector Chemie

“Als ik praat over technologische innovatie, dan mag ik een belangrijke andere poot van de verfindustrie niet vergeten: de staalconservering. Ik bedoel: duurzaamheid betekent ook de levensduur van grote infrastructurele werken en andere kostbare investeringsgoederen en productiemiddelen waarborgen. En van oudsher zijn coatings daarvoor het geëigende middel. Onze keuze om te participeren in het Kennisnetwerk Staalconservering zorgt ervoor dat we met de partners in de keuze oplossingen zoeken en producten leveren die deze duurzaamheid verbeteren.

Tot slot kijk ik met tevredenheid terug op onze link met de Topsector Chemie, die afgelopen jaar tot stand is gekomen.

Het feit dat we onder de noemer van het topsectorenbeleid kunnen functioneren, verstevigt het fundament onder onze innovatie-activiteiten. Ik memoreer ook graag dat twee verffabrikanten deelne-

Caught on tape. Met een artikel in de Verf&Inkt wist Marlies van Wijhe de aandacht te vestigen de Vervanging van inkt op basis van minerale oliën door plantaardige oliën. “Onder meer door een artikel in ons magazine Verf&Inkt is de vraag vanuit de grafische sector duidelijk geworden. De partijen hebben elkaar gevonden en de afzetmogelijkheden worden duidelijk.”

men aan het initiatief Chemiebeurs, een initiatief dat veelbelovende chemiestudenten een steuntje in de rug geeft in de vorm van een extra beurs. En dat alles met het doel meer chemiestudenten te lokken en daarmee de kweekvijver met toekomstig toptalent te vullen.”

Met een woord van aanmoediging aan haar opvolger Ben Berkel, wees ze op thema’s als sociale innovatie, communi-

catie over producten en prestaties, en het wisselende overheidsbeleid aangaande de gebruiksfase van verf. Ook onderstreepte ze het belang van samenwerking met andere brancheorganisaties zoals binnen het ondernemersplatform voor Duurzame Keten Samenwerking, werkgeversvereniging VNO-NCW, de Europese koepelorganisatie CEPE. Volop werk aan de winkel dus, hetgeen het belang van brancheorganisaties nog maar eens onderstreept. <

Meer informatie De VVVF vertegenwoordigt de belangen van 81 leden uit de verf- en drukinktindustrie.

Bij deze leden zijn 5.200 personen werkzaam. Verf en inkt beschermen, verfraaien en maken communicatie mogelijk. De VVVF bevordert de economische waarde en maatschappelijke inbedding van de producten van haar leden. De VVVF neemt deel aan het programma Coatings Care en is lid van de Europese brancheorganisatie CEPE.

www.VVVF.nl oppervlaktetechnieken januari 2013

25

Harde eisen aan kwaliteit Straalwerk vergt parameterbeheersing in iedere schakel

Smeltketels tijdens onderhoud. Bijna vijftig ton geselecteerd en op samenstelling geanalyseerd schroot wordt elektrisch versmolten, van de juiste hoeveelheid aanvullende elementen als silicium en mangaan voorzien, en tot shot of grit verwerkt.

26

oppervlaktetechnieken januari 2013

Staalgritproducent W Abrasives uit Le Cheylas, Frankrijk, heeft in de loop der tijd een zeer sterke marktpositie verworven. Sinds kort wordt er naast een variëteit aan grittypen ook een mobiele straalunit aangeboden, voor werk op locatie. Een bezoekje van Vakblad Oppervlaktetechnieken aan de Nederlandse vertegenwoordiging W Abrasives Nederland in Ermelo leverde een uitnodiging op om eens in Frankrijk langs te komen, waar behalve de grootste productieplant ter wereld ook een meet- en testcentrum en een eigen Academy gevestigd zijn. Kwaliteit heeft vele schakels, en W Abrasives ziet erop toe dat ze allemaal sterk genoeg zijn voor onder andere shotpeen- en conserveerwerk.

Behalve scherpkantig grit wordt ook shot gemaakt, dus ronde kogels die bijvoorbeeld gebruikt worden om middels shotpeenen een drukbelasting in een oppervlak te brengen. Het is een kostengunstige en probate methode tegen vermoeiingsverschijnselen bij langdurige wisselbelastingen. Als variant is er het “nanopeenen” bedacht, geen nanotechnologie uiteraard maar wel afgeleid van het Griekse woord voor dwerg, en verwijzend naar de kleine diameter van de kogeltjes. “Nanopeening is als het ware motregen ten opzichte van… ik wil niet zeggen hagelstenen maar laten we zeggen; dikke druppels,” zo licht Gerben Klok van de Nederlandse vertegenwoordiging beeldend toe. Zo is hij dat gewend: in lessituaties spreekt hij bijvoorbeeld van de vergelijking tussen een stuiterbal of een plak klei, en heeft dan beide bij zich voor een live demonstratie. Zoiets blijft hangen bij de deelnemers. “Het verschil in hardheid laat je dan zien. We hebben hier altijd van alles in ontwikkeling: big balls bij lagere snelheid of juist de andere kant op: nanopeening ofwel motregen. Snelheid speelt een belangrijke rol: voor de inslagenergie telt die als kwadraat mee terwijl de massa van het deeltje alleen maar een vermenigvuldigingsfactor is. Als je dat begrijpt, begrijp je het proces.

Daar geven we cursussen over op locatie en in het testcenter.”

bij de derde functie brengt: het testen van de eindkwaliteit van het gestraalde staal, zodat de reinheid, ruwheid maar ook zoals bij shotpeening de vermoeiingsweerstand vastgesteld kunnen worden. Het ligt voor de hand dat deze drie functies alles met elkaar te maken hebben, hetgeen meteen maar weer aangeeft dat stralen meer is dan wat mechanisch geweld toepassen op een argeloos stuk metaal.

Testcentra zijn er ook in Japan, de VS, Tsjechië en Oostenrijk. De laatste heeft ook vrijstralen in het pakket, en het is de locatie waar de Phenics-trailers voor werk op locatie uitontwikkeld zijn (zie kadertekst), in samenwerking met gespecialiseerde partners.

Product uit afval

Ook bij de productie van grit komt meer kijken dan je wellicht zou verwachten. En ook hier spelen parameterinstellingen en materiaalsamenstelling een kwaliteitsbepalende rol. En dat terwijl begonnen wordt met het schroot van het nabijgelegen Grenoble. Dat wordt in diverse kwaliteiten voorgesorteerd aangeleverd, een autofabriek levert bijvoorbeeld een veel hogere kwaliteit schroot dan de “oudij-

zerboer”, en stansresten zijn weer anders dan staal uit een shredder. Draaikrullen hebben vaak een hoger koolstofgehalte, hetgeen gunstig is voor de smeltpot, die bij een te schrale vulling te snel zijn koolstof uit de beschermwand zou kunnen verliezen.

Dan volgt een proces van opwerken naar de juiste kwaliteiten, waarbij restanten benut worden door andere bedrijven die eveneens product uit afval maken. Er blijven drie soorten stof over: zinkrijk, oxiderijk en vermalingsresten. Die laatste wordt intern hergebruikt, want dat is mooi, zuiver staal en kan teruggevoerd worden in de smelt. Bijzonder is het afschrikproces, dat met lucht (luchthardend) gebeurt in plaats van met water, zodat een veeleisende warmtebehandeling uitgespaard wordt. Daar staat dan wel een afzuiging van achthonderdduizend kuub per uur tegenover.

Procesbeheersing door parameterbewaking

In de smelter gaat vijftig ton per batch, die met koolstofelektroden in dik een uur elektrisch verhit worden tot zo’n 1.650 graden Celsius. Ook hierbij worden de >

Shotmateriaal voor en na het afschrikken.

Trainen, parameterbepaling, testen

Het Trainingcentrum in Le Cheylas heeft drie functies. Uiteraard de training over een goed gebruik van straalmiddel. Bestaande en nieuwe klanten nemen allerhande werkstukken mee, van aangeroeste pijpen tot hele motorblokken, of sturen deze op. Daarmee zijn we bij de andere functie: het specificeren van productieprocessen. Een uitgekiende parameterinstelling kan vooraf uitgetest worden, zodat bedrijven weten hoeveel eenheden ze zouden kunnen stralen en welke parameterinstelling aangehouden moet worden bij de juiste gritkeuze, om bepaalde oppervlakeigenschappen te bereiken. Hetgeen ons oppervlaktetechnieken januari 2013

27

Straalinstallatie in het trainings- en testcentrum. De wanden zijn beschermd met een gelasercladde lining van mangaanstaal, de kogels op de grond zijn extra bescherming. De bollen worden gebruikt voor het vergruizen van het grit tot de juiste omvang, en hebben hier een tweede leven.

Opstelling om het aantal rondgangen van een grittype bij bepaalde parameterinstellingen vast te stellen: welk aandeel van het grit is nog herbruikbaar en welk deel is inmiddels restafval?

WALUE: de klant op waarde schatten De uitspraak: “Een klacht is een kans” mag dan een wat uitgesleten kreet zijn, voor een product waar zóveel parameters bij komen kijken – zeker als je de applicatie meerekent – is een analytisch herleidsysteem van oorzaak en gevolg onmisbaar.

Op de honderden tonnen grit en shot die dagelijks op pallets de fabrieken verlaten, in bigbags en in vaatjes, zijn dertig klachten per jaar over de hardheid en granulometrie en nog eens veertig over de verpakking natuurlijk niet veel. Maar het is genoeg voor de labmedewerkers om mee aan de slag te gaan, waarbij soms ook de onderhoudsafdeling ingeschakeld wordt. De mensen van WALUE = Wheelabrator Allevard Leading Unit for Expertise – de afkorting WALUE verwijst meteen naar het Engelse woord ‘value’: ‘waarde’ – scoren gemiddeld 10,5 % kostenbesparing bij hun afnemers. Het geheim is de dubbele stormbaan die ze in hun professionele vorming moeten doorlopen.

Je wordt niet zomaar Walue Manager: er zijn momenteel 25 van dergelijke technici in de hele wereld. De functie bestaat uit verkoop en klantondersteuning, aanbieden van nieuwe producten en opleidingen. Ze zijn in eigen land een half jaar in opleiding voor het “ontdekkingsdeel”, en pas als de geschiktheid en loyaliteit gebleken is, mogen ze die opleiding afronden met een week in Le Cheylas op de WINOA Academy. Iedereen moet door deze twee stappen: eerst de discovery en dan de afrondende week. Alle details worden dan onderwezen, maar dan op een hoger niveau. Na twee dagen theorie moeten ze het testcentrum in en zelf machines instellen, en de met opzet

28

oppervlaktetechnieken januari 2013

verkeerde instellingen zoals de docent ze klaargezet heeft, opsporen en ongedaan maken. Ze moeten problemen ontdekken, technische analyses uitvoeren, oplossingen aandragen, de juiste argumentatie erbij geven, technische en financiële evaluaties van straalkasten maken en verkoopvoorstellen doen.

De week wordt afgesloten met een examen in de vorm van een rollenspel. De kandidaat krijgt een half uur om een groep aanwezigen overtuigend te presenteren wat de oplossing moet zijn. Er volgt ook nog een officieel examen op basis van dik 80 vragen. Als de kandidaat het niet haalt, moet hij/zij uitleggen waar dat aan heeft gelegen, dan volgt een tweede kans. Dat is maar één keer gebeurd, maar contractueel is vastgelegd dat als die herkansing óók niet gehaald wordt, er geen toekomst bij het bedrijf voor je is. Een handvol verschillende trainers, zoals voor Techniek & Marketing, Onderhandelen, met soms een subcontractor als ondersteuning, stomen zo een nieuwe generatie professionals klaar.

De beslissing voor deze aanpak is pas in 2012 genomen, maar we weten uit vergelijkingen tussen kenniseconomieën dat vooral landen met veel aandacht voor degelijk onderwijs door professionele trainers een concurrerende toekomst hebben in de wereldeconomie. Dat het goede voorbeeld nu eens uit de straaltechniek komt, weerlegt het beeld dat nog altijd heerst bij het brede publiek van industrieel werk als eenvoudig gooien smijtwerk. Geen bedrijf is beter dan zijn medewerkers, geen economie beter dan zijn bedrijven.

Grit en shot zijn uit te leveren in polyethyleenzakjes, bigbags of drums. Om de shotzakjes met een zuignap te kunnen oppakken wordt de zak geperforeerd (links), zodat de gehele zak dragend is en niet alleen het contactvlak met de zuignap. Door een laser wordt de unieke nummering aangebracht (rechts). Een ploeg van drie operators maakt tweehonderd ton verzendgereed.

> parameters voortdurend gecheckt, want de vijfhonderd volt en dertigduizend ampère leveren bogen van vijf- tot zesduizend graden, waarbij de computer de hoogte van de elektrode bepaalt voor de juiste lengte van de boog. Ook de samenstelling omwille van het eindgebruik en het resultaat van de warmtebehandeling worden gemonitord. Procestoevoegingen zoals aluminium worden gedoseerd voor een optimale kogelvorming. De temperatuur heeft ook invloed op de vorm die het staalshot uiteindelijk zal hebben: de neiging slierten of “spinnetjes” te vormen in plaats van mooie kogeltjes. Het vloeibare staal wordt op een draaitafel gegoten om de vloei te scheiden in kleinere stroompjes. Door het vervolgens door een horizontaal watergordijn te laten vallen, springen de metaalstroompjes in bolletjes uit elkaar. De grootte van het shot varieert hierbij van 0,2 mm tot 20 mm. De kwaliteit van het shot is mede afhankelijk van de temperatuur van het water: het is als het ware ook een soort afschrikken. Na

het afschrikken wordt de productstroom in twee delen gedeeld: enerzijds kleinere bolletjes voor shot, en anderzijds de grotere bolletjes die gebroken zullen worden tot scherpkantig grit. Als een goede geometrie en hardheid bereikt zijn, is het klaar voor verpakking.

Zes operators per ploeg produceren zo tot wel tweehonderdduizend ton shot per jaar, bij een dagmaximum van duizend ton. Elke week wordt het gietvat gewisseld, want er vindt inspectie plaats na zestig gietingen. Na driehonderd cycli wordt de bemetseling vervangen. Goed gereedschap is het halve werk, en afkeur van tussenproduct zou maar nodeloos kostenverhogend zijn.

Straalparameters vooraf instellen

In het lab wordt een serie eindcontroles gedaan. Er is een diagonale baan waar de shotkogeltjes vanaf rollen voor controle van de vorm, er zijn microscopen voor de

Analyse van een indeuktest om de Vickers- of Rockwellhardheid vast te stellen.

microstructuur en de koolstofverdeling, de welbekende indeuktesten volgens Vickers en Rockwell om de hardheid te bepalen.

Dichtheid, hardheid, geometrie en microstructuur vormen 99 procent van de kwaliteitscontroles. Levensduurtesten kunnen worden uitgevoerd, al leent de grotere installatie bij het trainingscentrum zich beter voor een uitvoeriger bepaling (WAATmachine: Wheelabrator Allevard Abrasive Test machine). Eventuele afkeur wordt geanalyseerd, en het milieubeheer wordt vanuit het lab van cijfermatige onderbouwing voorzien. Thans zijn er naast kwaliteitsborging volgens ISO-9001 sinds 2012 ook ISO 14.001 voor milieumanagement, ISO 18.001 voor arbozorg en binnenkort zal ISO 50.001 volgen voor invoering van een Energiemanagementsysteem. De beste energiebesparing is natuurlijk alles in één keer goed produceren, want hersmelten is zonde van de eerdere processtappen. Het is overigens ook mogelijk om nogmaals verhit materiaal opnieuw af te schrikken en het materiaal te temperen om >

Genormaliseerde zeven voor het vaststellen van de korrelgrootteverdeling.

oppervlaktetechnieken januari 2013

29

VTS Vereniging Thermisch Spuiten

Rob Eijkenboom, die zich al sinds jaar en dag inzet voor een goede opleidingsinfrastructuur, bekijkt een standaardwerk uit 1948 dat rondging. De auteur heeft het aan zijn vrouw opgedragen, dát is liefde voor het vak!

“We gaan het thermisch spuiten in de markt een bepaalde naamsbekendheid geven, want wat de boer niet kent, dat eet hij niet.” > En het hoogste zou dan een ingenieursopleiding zijn, maar in Nederland zou deze voor thermisch spuiten een te kleine doelgroep hebben. Maar de opleiding voor werkvoorbereiding en leidinggevende van de spuitafdeling kan overwogen worden. Ook is er gedacht aan varianten voor de metalliseurs in de infrastructuur, die bruggen en sluizen conserveren, maar de overlap met dat vakgebied is verre van volledig. Het beste zou zijn als er één opleiding in Nederland zou zijn die alle doelgroepen verenigt, merkte iemand op.

Herlaar gaf een verschil aan met Duitsland: “In Duitsland is er vanuit de vakvereniging Gemeinschaft Thermisch Spritzen de eis aan jobshops dat ze een opleiding móéten volgen als European Thermal Sprayer, European Thermal Spraying Practioner en European Thermal Spraying Specialist.” “En laten we de uitbesteders niet vergeten,” zo vulde iemand nog aan: “Inkopers die van het bestaan niet weten!”

De VTS gaat hier ook werk van maken, door de technieken beter in beeld te bren32

oppervlaktetechnieken januari 2013

gen bij andere segmenten in de waardeketen. “Maar niets is zo moeilijk als je eigen techniek in andermans opleiding onder te laten brengen,” sloot Herlaar de discussie met duidelijke realiteitszin af. Over het twijfelachtige niveau van incidentele afstudeerders die bij de VTS-leden over de vloer komen was toen al een harde noot gekraakt.

Will Herlaar (links) droeg 20 december de voorzittersfunctie over aan Ton Kraak, en werd voor zijn inzet beloond met het erelidmaatschap.

De Vereniging voor Thermische Spuittechnieken (VTS) is opgericht in 1970 met het oogmerk de techniek meer naamsbekendheid te geven in met name de Nederlandse industrie. De VTS vertegenwoordigt de Nederlandse thermische spuitindustrie en heeft als doel het behartigen van de belangen van haar leden, promotie van het vakgebied en kennisoverdracht. De leden komen viermaal per jaar bijeen, waar met het bestuur en met de leden over actuele ontwikkelingen van gedachten wordt gewisseld.

De VTS is aangesloten bij de Europese Gemeenschap Thermisch Spuiten (GTS Europe; www.gts-ev.de). De GTS is verantwoordelijk voor de kwaliteitsnorm van de leden middels de uitgifte van het GTS Certificaat, dat na het succesvol afleggen van het GTS Examen verleend wordt. www.Thermisch-Spuiten.nl

Afscheid voorzitter

Toen was het moment aangebroken om voorzitter Herlaar te bedanken voor zijn inzet. Wellicht typerend voor opvolger Ton Kraak begon hij echter over de komende jaren en niet de achterliggende. “We gaan het niet beter doen maar ánders. Wat de boer niet kent, dat eet hij niet, dus we gaan meer bekendheid geven aan oppervlaktebehandeling, verduurzaming en levensduurverlenging. Toen we dertig jaar geleden begonnen bij werktuigbouw, werden kleppen van scheepsdiesels verchroomd. Ik zei tegen mijn contacpersoon

Huub Ulrich, die veel werk heeft verzet voor het cursusboek, toont afzwaaiend VTS-voorzitter Will Herlaar in jongere jaren, met een foto die hij vond in het Flame Spray Technologies jubileumboek uit 2012 getiteld “15 years of added value through know-how.”

‘u moet spuiten met molybdeen, dan maken we de laag ook meteen zelfsmerend.’

We kregen een klepje mee en met veel trots konden we met het resultaat naar hem terug. Dat klepsteeltje draait nog stééds. Maar toen hij het kreeg, keek hij ernaar – ze keken me allemáál aan eigenlijk – want het was niet goed. ‘Het glimt niet, was de reactie.’ Het glimmende aspect, dát was zijn criterium.” Kortom: men wist eigenlijk niet van de mogelijkheden en bijbehorende specificaties. “Hoe wij het gaan doen de komende jaren? Niet beter, maar anders. De komende vergaderingen willen we in ieder geval gastsprekers uitnodigen, die aspecten uitdiepen die met onze techniek te maken hebben: tribologie, corrosie, topografie, kwaliteit, veiligheid, de invloed van de zuiverheid van de gassen... een scála aan onderwerpen.

Eens per jaar houden we een uitstapje, bijvoorbeeld over lasercladden, dat is een opkomende techniek.” Ook gaat de VTS meer rapporteren in vakbladen zoals voor

“ Techniek blíjft leuk, het is stééds wat anders.” de procesinfrasector en er zijn inmiddels ingangen in hogeschoolcolleges voor onderhoudstechniek. “We gaan het thermisch spuiten in de markt een bepaalde naamsbekendheid geven, want wat de boer niet kent, dat eet hij niet.”

Afscheid voorzitter (II)

Gelukkig dacht Kraak er ook nog even aan zijn voorganger te bedanken voor de afgelopen vijf jaar, waarin onder meer het opleidingsinitiatief van de grond kwam.

“Je hebt je voorzitterschap op een goede manier ingevuld, met heel veel elan en charme en je bent ontzettend goed in netwerken. En je weet nog wat van thermisch

spuiten af óók!” Kraak onderstreepte hiermee de voordelen van de hoge hechtsterkte die vakmensen en het vakgebied onderling hebben. Will Herlaar kreeg van VTSsecretaris Mario van Helmond symbolisch een in diverse lagen gespoten pion mee als aandenken. “Want je hebt allerlei pionnen, zoals een aanvalspion, een opofferingspion, maar de belangrijkste is degene die de achterlijn haalt: de promotiepion!”

Herlaar werd erelid en zal als ‘eerste onder gelijken’ (‘primus inter pares’ zoals er op de pion staat) zijn inzet en kennis blijven delen voor een gezonde toekomst van het vakgebied. Want zoals iemand bij de rondvraag opmerkte: “Techniek blíjft leuk, het is stééds wat anders.” <

Meer informatie www.Thermisch-Spuiten.nl oppervlaktetechnieken januari 2013

33

Studiemiddag Nederlandse Vereniging van Verftechnici: Van pigment tot kleur

Trend & pigment Viermaal per jaar houdt de Nederlandse Vereniging van Verftechnici NVVT een studiemiddag te Nieuwegein, waarbij in enkele diepgaande lezingen op de chemische technologie van schilderslak en industriële coatings wordt ingegaan. In november werd uit een ander vaatje getapt met een fraai ketenoverzicht van grondstof tot en met ontwerp. Vakblad Oppervlaktetechnieken kreeg er een kleur van en schildert een portret van de lezing over trend en pigment die verzorgd werd door BASF. In een duopresentatie van Conny te Walvaart, voormalig technisch manager Additieven & Pigmenten voor poedercoatings bij CIBA, nu account manager bij BASF, en haar collega Britta Seibel, Technical marketing manager Pigments for Decorative Coatings BASF Ludwigshafen, werd het kort en krachtig samengevat: kleuren vertellen verhalen. Zoals ook in enkele andere lezingen die middag werden wat trends naar voren gehaald, zoals in dit geval de groeiende en steeds ouder wordende bevolking, de verstedelijking, de energievereisten en het klimaat, en de globalisering en de nieuwe markten. De kunst is die megatrends te vertalen in een wereld van kleuren. De zes kleurgroepen werden door de dames in de meest letterlijke zin op tafel gelegd, want de aanwezigen konden ze ter plekke beoordelen; de zaklamp lag al klaar. De trends hadden kleurrijke namen: Cross Energy, Urban Zooms, Inside In, Wild Wide Web, /kids (spreek uit: “slash kids”), East Bites West. Met filmpjes werd toegelicht wat de maatschappelijke trend is en waarom het desbetreffende kleurenpalet daarbij past.

Diverse coatingtechnieken kunnen toegepast worden om speciale effecten te bereiken. Een infrarood-reflectieve coating geeft naast de kleur ook nog een positief effect op warmteopbouw in de coating: een zogenaamde Cool Color. Te Walvaart presenteerde een effectpigment dat speciaal ontwikkeld is voor de decoratieve industrie. “In de automotive is bijna alles met effect, in de deco zie je dat haast niet.

Maar de Velvet Pearl heeft een erg leuk sparkling effect bij direct licht. Zonder direct licht heeft het een mat en haptisch oppervlak.” Ze verwees hiermee naar hoe het materiaal aanvoelt, in vaktermen de ‘haptiek’ genoemd.

Blauwe kleuren voor eeuwigheid

‘Inside In’ is de trend dat voor vijftigers eerder een healthstyle centraal staat dan een healthcare: “Je kan je eigen dokter zijn,” was de toelichting terwijl Te

Trendverwachtingen

In januari 2011 had BASF al deze ‘Industrial Styling Show’ gepubliceerd in vakblad European Coatings Journal. Opvallend, want BASF was vooral bekend met de trendverwachtingen in de automotive.

Diverse filmpjes werden vertoond om te laten zien wat de kleuren zijn achter de waargenomen wereld. Geel staat bijvoorbeeld voor zonlicht en bruin is er om ons aan de planeet te herinneren, lichtte Seibel toe. Panelen gingen rond zodat iedereen kon zien en voelen wat het oppervlak te bieden had.

34

oppervlaktetechnieken januari 2013

Conny te Walvaart (BASF) liet panelen rondgaan zodat iedereen de kleuren van dichtbij kon bewonderen.

Walvaart de kleur Vibrant Spa als kleur van gezond leven toonde. “Het Luminaeffectpigment heeft een kleine deeltjesgrootteverdeling,” legde ze weer de link met de coatingtechnologie. “Door de deeltjesgrootteverdeling kunnen we een heel helder effect bereiken.”

‘Wild Wide Web’ is de megatrend van communicatie. “Het wordt gedomineerd door blauwe kleuren, die staan voor eeuwigheid.” De bijbehorende dia toonde bij iedere gepresenteerde kleur schematische blokken die al naargelang de bijdrage aan de totale kleursamenstelling in grootte varieerden. “Bluetooth gebaseerd op een natuurlijk mica-pigment geeft een geelachtige ondertoon door de vervuiling van de mica. Maar wíj hebben een synthetische mica gebruikt, waardoor we meer aan de blauwachtige witkant kunnen beginnen. Dát maakt dit product uniek.”

En de terugblik op een eerdere NVVT-studiemidddag werd ook meteen maar even meegenomen…

NVVT-bestuurslid Jeroen Wezemer geeft aan Britta Seibel en Conny te Walvaart wat inspiratie mee om het werk mee voort te zetten.

Elektronica, reizen

De trend ‘/kids’ volgt de tendens van alomtegenwoordige consumententechnologie. “We hebben het dan over meer dan één persoon zijn: een mens kan T-shirtontwerper, professioneel skateboarder en twitteraar tegelijk zijn. Dat levert frisse

dat reizen makkelijk geworden is, waarbij je ook symbolen van culturen mee naar huis kunt nemen. De kleurnamen Golden Boom en Lumina Brass werden geïntroduceerd, ondersteund met de opmerking die voor de verftechnologen wellicht wat schokkend kwam: “Iedereen kan verf ma-

“Kleuren vertellen een verhaal.” kleuren op.” En inderdaad vermeldde de dia appelgroen en partylime. De roze cool down verdiende een bijzondere vermelding. “Ja, die is heel speciaal. Daar hebben we ook een effectpigment op gedaan, met een heel unieke flop: van groen naar blauwachtig rood,” zo wees ze op de kleursprong onder veranderende kijkhoek.

‘East Bites West’ is de titel van de trend

ken, dat zie je hier.” Wie het nóg niet kon geloven kon op de tafel kijken waar samples en een zaklampje klaarstonden om eventuele sceptici de ogen te openen.

Applicatie, open tijd

Een aanwezige die bij een verffabrikant werkt, wilde weten of het pigment ook voor dispersieverven beschikbaar was.

Dat leek haar namelijk wat moeilijk aan te brengen op een grote muur. Te Walvaart stelde haar gerust door te melden dat Velvet Pearl veel makkelijker aan te brengen is dan normale effectpigmenten.

Applicatie-expert Seibel viel haar bij: je kan zelfs de oppervlakstructuur bepalen, maar rollen gaat wel veel moeilijker met effectpigment. Met kruislingse kwaststreken kun je window frames voorkomen.

Het komt aan op de applicatietechniek, en je systeem moet lang genoeg open zijn (met ‘open tijd’ wordt in de schilderswereld bedoeld de tijd dat je een verse verf nog kunt bijwerken zonder dat er kwaststreken in blijven staan). Te Walvaart onderschreef het betoog door aan te vullen dat die open tijd ook de periode is waarin de effectflakes zich kunnen oriënteren.

Al met al werd het dankzij het onderwerp kleur dus een meer eindgebruikersgerichte studiemiddag dan te doen gebruikelijk bij de NVVT, waar de lakchemie meestal op moleculair niveau uitgediept wordt. <

Trends zijn in een kleurenset uit te drukken.

Meer informatie De volgende NVVT-studiemiddag te Nieuwegein (’t Veerhuis) zal gehouden worden op 28 mei en heeft als thema Green, Biobased, Life Cycle Analysis. De jaarlijkse gezamenlijke congresdag met de Belgische zuster FATIPIC zal traditiegetrouw in Brecht (B) gehouden worden: op 26 maart met als thema Functional Coatings.

Op 25 april houdt de NVVT in samenwerking met de Vereniging van Verf- en drukinktfabrikanten VVVF de Coatings Innovatiedag, waarop onderzoekers korte pitches houden over hun aanstaande werk. www.NVVT-Nederland.nl oppervlaktetechnieken januari 2013

35

Het congres bestond uit een geslaagde combinatie van lezingen, specialistische tafelsessies, standjes en twee zaaldiscussies.

IIR-congres Kunstwerken in de Weg- en Waterbouw legt de vinger op de zere plek in de aanbesteding van onderhoudswerken

Beantwoord vooral niet-gestelde vragen Op 7 februari houdt het Institute for International research IIR weer het congres over onderhoud aan de infrastructuur in de weg- en waterbouw. Om vast in de stemming te komen, volgt hier een terugblik op de zaaldiscussie van de editie van 20 september. Sommige IIRcongressen hebben een praktijkexcursie, dus wie liever actie wil, kan 8 februari de onderwaterinspectie bijwonen.

Een pikant onderdeel van de IIR-congressen is steevast de forumdiscussie, waar heikele knelpunten in vooral het aanbestedingsproces en de technische analyse naar voren komen. Trends als het afnemend vaktechnisch inzicht bij veel opdrachtgevers, de aanstaande pensioengolf en vacaturenood krijgen zo een podium. Het beestje wordt dus bij de naam genoemd. In de forumdiscussie van IIR Kunstwerken in de Weg- en Waterbouw werden ook gevoelige snaren geraakt, mede door de ingebrachte stellingen natuurlijk. De eerste was meteen raak: onderhoud ten behoeve van intervalverlenging en als risicoverlager 36

oppervlaktetechnieken januari 2013

is onvoldoende ingebouwd in moderne aanbestedingsvormen als Design, Build, Finance & Maintain. Hoe innovatief is de Nederlandse ‘kenniseconomie’ eigenlijk als het om de bescherming gaat van een derde van ons grondgebied tegen overstroming, de beschikbaarheid van sluizen voor de binnenvaart en de veiligheid van bruggen in de wegeninfra?

Verlaging faalrisico en integrale onderhoudskosten

Een toelichting op deze stelling werd spontaan gegeven door wellicht de indiener ervan: als er financiële ruimte zou zijn om onderzoek te doen naar slimmere ont-

werpen, of naar conserveermethoden die later onderhoud uitsparen, zou dat contractpartijen prikkelen daar aandacht aan te besteden. Een andere congresganger was meteen benieuwd of dit nu betekent dat er minder onderhoud gedaan hoeft te worden: “U stelt dus voor minder te onderhouden om zo de risico’s te beperken?”

“Ja,” was het antwoord, “dat kan door je te richten op risicovolle, kritische delen. Het zijn vaak enkele delen die een constructie als geheel laten falen.” De vraagsteller zou liever wel onderhoud doen en de constructie zo lang mogelijk in de lucht houden, en dan regelmatig onderhoud plegen op die kritische punten. Door goed te monitoren kun je waar nodig onderhoud plegen waar je iets constateert. De respons was dat als je het onderdeel dat regelmatig vervangen moet worden duurzamer uitvoert, zodat het bijvoorbeeld vijftig jaar in plaats van tien jaar meegaat, de angel uit de constructie is. En het risico op falen dus omlaag gaat. Iemand merkte

Congresvoorzitter Fred Westenberg leidt de eerste stelling in, die meteen al tot de nodige commotie leidde.

direct op dat je altijd kijkt naar drie dingen: beschikbaarheid, betrouwbaarheid en kosten. Een duur onderdeel gaan gebruiken om een beetje te besparen is niet zinvol. Het voorbeeld werd genoemd van sluisdeuren die er iedere vijftien jaar uit moesten voor onderhoud, terwijl dat vijftig jaar had kunnen zijn. Dat vermindert het risico op onverwacht falen, het verlaagt de integrale onderhoudskosten en ook nog eens de milieubelasting van het onderhoudswerk zelf.

Vanzelfsprekende logica toch niet gevolgd

Congresvoorzitter Westenberg, van ingenieursbureau Westenberg te Harderwijk, trok het breder door mee te wegen dat het afzetten van een rijstrook van een snelweg ook economische gevolgen heeft.

Dat rechtvaardigt ook een meerinvestering. Hij kreeg bijval door te benadrukken dat de onderhoudsinterval des te meer verlengd moet worden, maar dat het wel kosteneffectief moet zijn. Een materiaalsoort gebruiken die tien keer zo duur is… “dan zijn we niet goed bezig in Nederland.

Maar dat is de keuze die de eigenaar maakt.” Op deze vanzelfsprekende logica werd opmerkelijk genoeg tegengeworpen: “Maar als het materiaal goedkóper is? Dan ben je stom als je het níét doet!”

Iemand vroeg zich nu eerst maar eens hardop af waar het geld eigenlijk vandaan komt voor dergelijk onderzoek, om die beslissingen mee te onderbouwen.

Iemand anders refereerde aan oude tijden toen er nog potjes voor waren, juist bij de infra-eigenaren zelf. De eerste deed

de suggestie dat niet de opdrachtgevers maar juist de producenten van dergelijke verbeteropties de kosten voor de baten uit moeten laten gaan, als ze werkelijk in hun markt geloven. Nu worden oplossingen uit het Bronzen Tijdperk weer toegepast terwijl de oplossingen van het Kunststof Tijdperk er al zijn! Iemand bracht in dat de aannemers veel meer kennis van de Stand der Techniek hebben. Welke eisen kún je als beheerder eigenlijk stellen met Stand der Techniek? Er zou meer dialoog moeten komen over wat er technisch mogelijk is en waar de beheerder uiteindelijk het beste mee geholpen is. Een groot ingenieursbureau stelde dat dat automatisch gaat gebeuren als je Design, Build, Finance & Maintain als contractvorm kiest.

Lectoraat als agendasetter

Over het kennisniveau werd verder nog opgemerkt dat een lectoraat, dus een hogeschoolleerstoel die een kenniskring aanstuurt en afstudeerwerk begeleidt, een

ling die de lector er persoonlijk aan geeft.

Met veel projectbezoeken en congresdeelnames is een lector natuurlijk veel slagvaardiger en bij de tijd, zeker als hij de juiste vakbladen goed in de gaten houdt.

Een volgende stelling deed ook het nodige stof opwaaien: marktpartijen hebben niet de kans om innovaties te implementeren, want binnen de aanneemsom is daar geen tijd en ruimte voor. Iemand onderbouwde de stelling door te signaleren dat er vaak weinig tijd is om iets voor een project te ontwikkelen. Een ingenieursbureau erkende dat dat voor aanbestedingen op laagste prijs wel geldt, maar soms wordt een verbetering ingeschat met een voorziening. Dan wordt wel degelijk het reserveren van enige ruimte meegenomen. In het tunnelonderhoud worden innovaties op die wijze inmiddels wel toegepast.

De veel beklaagde prijsdruk is ook een factor. “Wij techneuten zijn er heel goed in elkaar de pas af te snijden en voor

“ Advocaten hebben hun tariefstelling wél prima voor elkaar!” ideaal platform zou zijn om knelpunten van technisch-economische aard te agenderen. Die kunnen met afstudeeronderzoeken op hogeschoolniveau uitgewerkt worden. Maar ook een lectoraat kan naijlen op de werkelijke stand der techniek.

Dat zal uiteraard afhangen van de invul-

baggerprijzen de opdrachten te krijgen.

Advocaten hebben dat prima voor elkaar,” werd door een microfoon geslingerd. Iemand lichtte toe dat dat ook komt door de opdrachtgever: die beslist hoeveel geld hij ergens voor over heeft. “Ja, maar als ik ga zoeken naar de goedkoopste advocaat, > oppervlaktetechnieken januari 2013

37

Tussen de lezingen contacten leggen en netwerken: kenniseconomie in de praktijk.

> is het nog steeds duur,” zo haalde de man met de opmerking zijn gelijk, en kreeg er een lachsalvo mee los. Toch ondersteunde iemand het nieuwe aanbesteden met een praktijkvoorbeeld. Een brugverlengingsproject was gewonnen met innovatieve contracten, waarbij minder overlast en een kortere afsluiting van rijstroken doorslaggevend waren in de toekenning. “Het ligt bij de opdrachtgever.”

Aanbesteden op beste waardevoorstel

Iemand wierp nog op dat de overheid strenger moet optreden tegen slechte partners: als slecht werk duurder wordt dan goed werk, krijg je vanzelf meer goed werk. Daarop werd geantwoord dat de opdrachtgever dan wel moet nadenken over wat hij wil. Iemand probeerde het samen te vatten door te stellen dat het uitgangspunt altijd lagere integrale kosten is. “Nee,” stelde direct iemand anders, “de beschikbaarheid is juist óók belangrijk!”

Dat zit in die integrale kosten verwerkt, zo verdedigde de eerste zich, waarop direct tegengeworpen werd dat het nou juist vreselijk lastig is een meerjaren-kostenbatenanalyse te maken, zeker van zoiets als een snelweg. Anderzijds is dan de afsluiting van rijstroken weer heel makkelijk concreet te maken. Dat verklaart ook hoe een grote snelweg onlangs zelfs binnen de gewenste tijd gereed was, doordat de opdrachtgever de wens had dit snel en zonder overlast te laten uitvoeren. Dat was vooraf bedacht. Als je de innovatie

38

oppervlaktetechnieken januari 2013

alleen uit de integrale levensduurkosten wilt halen, ben je nog niet volledig. Er gebeurt te weinig op het gebied van het aanbesteden met de principes van Best Value Procurement. Een opdrachtgever vatte alles samen met de opmerking dat hij als niet-uitvoeringstechnicus antwoord wil op de vragen die hij niet gesteld heeft.

“De markt moet mij helpen, daarin zit de innovatie. En je moet inderdaad een lange-termijnpolitiek hebben om de totale levensduurkosten te reduceren.”

Je nek uitsteken voor de lange termijn

Een onderzoeksinstituut bracht daar tegenin dat er geen lange-termijnbesparingen bedacht zouden worden als er niet breder wordt gekeken dan procesinnovaties. Bij kunstwerken die er voor een eeuw staan, mogen best ingrepen gepleegd worden met een terugverdientijd van twintig jaar. Maar die komen niet uit een projectvoorstel van een aannemer. Het vergt ondernemerschap binnen een organisatie om daar je nek voor uit te durven steken.

De trend is dat de ideeën van de private kant van de markt komen en de risico’s bij de publieke sector blijven liggen. Iemand lichtte daarop toe dat de ingenieurs bij publieke diensten daar zelf ook niet voor gekozen hebben, maar dat de markt nu aan zet is om goed met die ontwikkeling om te gaan. Als opdrachtgever moeten infrabeheerders duidelijk maken wat ze willen, en erbij zeggen “geef antwoord op wat ik níét vraag.” Daar zijn dan de inge-

nieursbureaus voor. We moeten af van het idee dat infrabeheerders de rol hebben dit soort zaken te initiëren.

Westenberg kon uiteindelijk terugblikken op twee intensieve maar ook interessante dagen, en nam spreekwoordelijk zijn petje af voor de actieve bijdrage vanuit het publiek aan dit zeer geslaagde congres. <

Meer informatie Het volgende IIR-congres “Veiligheid, beheer en onderhoud van bruggen en viaducten” zal gehouden worden op 7 en 8 februari bij ingenieursvereniging KIVI NIRIA te Den Haag. De tweede congresdag is ingeruimd voor een projectbezoek: een onderwaterinspectie met Nebest: zie hoe een duikinspectie te werk gaat en hoor de bevindingen van de inspecteur.

- Hefbrug Waddinxveen - Julianasluis Gouda - Viaduct N207 over de Ringvaart www.IIR.nl/Industry Ingenieursbureau Westenberg bv biedt een cursus Beheer en Onderhoud speciaal voor beheerders van civieltechnische kunstwerken aan. De cursus verschaft inzicht in beheer- en onderhoudsstrategieën met bijbehorende inspectiemethoden. De cursus wordt zowel op het eigen kantoor in Harderwijk als bij bedrijven op locatie gegeven. www.westenberg.net

Zevende IOP Self Healing Materials Conferentie te Gouda

Nieuwe generatie coatings is zelfhelend Nederland is koploper in zelfhelende materialen. Dat werd al snel duidelijk tijdens de zevende en jaarlijkse conferentie van het Innovatiegerichte Onderzoeksprogramma (IOP) Self Healing Materials.

“We produceren meer dan dertig procent van het onderzoek in dit wetenschappelijke werkveld,” zei professor Sybrand van der Zwaag, voorzitter van het programma, tijdens zijn openingspraatje. “Gezien de omvang van ons land is dat een behoorlijke prestatie.” De vierde tender van deze IOP kent inmiddels dertien nieuwe projecten.

Toch ontstaat er steeds meer buitenlandse concurrentie. Zo is Noorwegen volgens Van der Zwaag sterk aan het groeien, doen de Britten het goed in biomaterialen, heeft Frankrijk een fabriek waar ze zelfhelende elastomeren produceren

Thermal Barrier Coatings worden toegepast in turbines. (Foto: TU Delft)

40

oppervlaktetechnieken januari 2013

en heeft het Spaanse onderzoeks- en bedrijfsleven onlangs twintig miljoen euro geïnvesteerd in een onderzoeksprogramma. Desondanks heeft de EU van 39 initiatieven in een Europees programma over zelfhelende materialen, er maar drie

in aanmerking laten komen voor subsidie; driemaal Nederlandse onderzoeken.

“Brussel was verrast. Ze hadden nog nooit zo’n klein land zo goed zien scoren in een onderzoeksprogramma,” aldus Van der Zwaag.

Zelfhelende Thermal Barrier Coatings

Een van deze onderzoeken komt van de TU Delft en richt zich op zelfhelende thermal barrier coatings (TBC’s). Deze coatings bieden uitstekende bescherming voor materialen die worden blootgesteld aan extreme omstandigheden, zoals temperaturen van meer dan 1.000 °C. Denk

bijvoorbeeld aan turbinebladen van gasturbines, maar ook aan die van vliegtuigmotoren. Maar door het aan- en uitzetten van bijvoorbeeld een gasturbine, zorgt de afkoeling naar kamertemperatuur voor enorme spanningen op de TBC, waar uiteindelijk scheurtjes in zullen ontstaan.

Na een aantal start-stops is de coating zodanig beschadigd dat die opnieuw moet worden aangebracht. “We willen daarom een zelfhelende TBC ontwikkelen, die daardoor een grotere levensduur heeft en dus minder onderhoudskosten met zich meebrengt,” aldus Zeynep Derelioglu Msc, die tijdens de conferentie de eerste onderzoeksresultaten publiekelijk bekendmaakte.

De onderzoeksgroep gebruikt hiervoor momenteel MoSi2 ofwel molybdenumsilicium, dat aan het coatingpoeder wordt toegevoegd. Wanneer er een scheurtje in het materiaal zit, dan oxideert het silicium rond de 1.000 °C en vult het zo ontstane siliciumoxide (SiO2) de scheur op. Derelioglu: “Silicium is de beste keuze, want uit het onderzoek dat we tot nu toe gedaan hebben, blijkt dat dit materiaal enorm in volume toeneemt wanneer het oxideert.”

Plasmaspuiten

Er zit wel een addertje onder het gras. Het poreuze TBC is een mix van zirconia en

IOP Self Healing Materials Om R&D-samenwerking tussen bedrijven en kennisinstituten te stimuleren is de overheid ruim dertig jaar geleden gestart met Innovatiegerichte Onderzoeksprogramma’s (IOP’s).

Daar zijn inmiddels 24 programma’s uit gekomen, waarvan er op dit moment nog acht actief zijn. Een daarvan is IOP Self Healing Materials.

Zelfherstellende materialen zijn een recentelijk erkende uitbreiding van al bestaande structurele materialen. De ambitie van dit IOP is om Nederland de leidende speler in het veld van zelfherstellende materialen te maken, nieuwe zelfherstellende materialen te ontwikkelen en nieuwe industriële activiteit te creëren. Er wordt onderzoek gedaan binnen vier materiaalgebieden: polymeren, metalen, civieltechnische materialen en composieten.

Congressen als Self Healing Materials zijn natuurlijk ook een plaats van kennismaking en contactonderhoud.

Hier Master Engineer Process Equipment & Materials Development bij KLM Engineering & Maintenance Marcel van Wonderen, en Anne Jans van het Chemisch2Weekblad ( www.C2W), hét lijfblad voor professionals in de chemie, life sciences, laboratorium- en procestechnologie. (Foto: vakblad Oppervlaktetechnieken)

yttria, waar zuurstof vrij doorheen kan bewegen. “Om ervoor te zorgen dat het silicium niet spontaan oxideert wanneer er geen scheuren zijn, omhullen we het (middels selectieve oxidatie) met een alumina schil,” licht Derelioglu toe. “We hebben gekozen voor aluminium, omdat aluminium zich meer voelt aangetrokken tot zuurstof dan MoSi2.” Hierdoor oxideert het aluminium tijdens het aanbrengen van de TBC onder hoge temperatuur (plasmaspuiten) als eerste en vormt zo een schil rond de MoSi2. Dat is belangrijk, want als niet alle aluminium oxideert, dan blokkeert het uiteindelijk de scheurtjes en kan het silicium er niet bij komen.”

Uit een laboratoriumonderzoek bleek dat na een twintig uur durende blootstelling van het materiaal onder 1.100 °C, de kunstmatig aangebrachte scheuren van twee tot vier micrometer allemaal geheeld waren. “Maar deze methode heelt zo mogelijk zelfs nog kleinere scheurtjes,” beweert Derelioglu. Voor deze test gebruikte Derelioglu MoSi2-deeltjes van ongeveer 20 micrometer, en een schildikte van 2 micrometer. In een vervolgonderzoek is zij van plan de optimale afmetingen te vinden. “Voor de deeltjes zullen die waarschijnlijk tussen de 10 en 20 micrometer liggen. Dat komt omdat een TBC meestal wordt aangebracht middels plasmaspuiten, waarbij de grootte van de poedercoating typisch tussen de 15 en 75 micrometer ligt. De MoSi2 wordt ook aangebracht met plasmaspuiten.”

Binnenkort al toepassingen

De zelfhelende TBC’s waren nog maar het topje van de ijsberg. Naast nog meer

presentaties sloot de dag onder het motto “A clear sky ahead” af met dertien elevator pitches over de nieuwe, veelbelovende onderzoeksinitiatieven binnen het IOP Self Healing Materials. Volgens Van der Zwaag gaat het dan ook de goede kant op met het vakgebied: “Op de eerste conferentie, zeven jaar geleden, hadden we een hoop ideeën, maar weinig tot geen vakkennis.

Inmiddels is dat rechtgetrokken en zien we de eerste toepassingen zoals zelfhelend asfalt in de praktijk verschijnen.” < Armand van Wijck, Aurora Science Communications

Meer informatie In volgende nummers van Vakblad Oppervlaktetechnieken komen enkele andere onderwerpen van de conferentie aan bod, zoals zelfhelende poedercoatings en zelfhelende multi-layer sol-gel coatings.

Voor het Innovatiegericht Onderzoeks Programma IOP Self Healing Materials: de website www.IOP.nl linkt door naar de betreffende pagina op www.AgentschapNL. nl met lopende en afgeronde IOP’s. Voor IOP Self Healing Materials kunnen geen projecten meer ingediend worden.

Van 16 tot en met 20 juni 2013 vindt in Gent (B) de vierde International Conference on Self Healing Materials (ICSHM) plaats, waar de laatste stand van zaken op het gebied van zelfhelende materialen wordt besproken. www.ICSHM2013.be oppervlaktetechnieken januari 2013

41

Wederzijdse versterking door grensoverschrijdend samenwerken

Op zoek naar samenwerk Het Enterprise Europe Network, actief in 44 landen is gericht op brede ondersteuning van het MKB bij internationale samenwerking op commercieel-, onderzoeken technologie gebied. In Nederland werken NL Innovatie, NL EVD Internationaal (onderdeel van Agentschap NL) en Syntens samen als Enterprise Europe Network NL. Bij deze organisaties staan adviseurs klaar die bedrijven helpen bij het vinden van zakenpartners in de landen van het netwerk, en zelfs daarbuiten.

Meer informatie Voor vragen over internationale betrekkingen is Enterprise Europe Network bereikbaar onder nummer 088-444 0 777. Voor meer informatie over het dienstenpakket wordt verwezen naar www.EnterpriseEuropeNetwork.nl.

Reageren op de hier vermelde technologieaanbiedingen en –verzoeken kan bij: Tom Reijn tel.: 088-602 52 99 tom.reijn@AgentschapNL.nl www.enterpriseeuropenetwork.nl

Noot van de redactie: Hieronder volgen de titels en samenvattingen van enkele partnerverzoeken en –aanbiedingen uit de database van Enterprise Europe Network NL. De redactie neemt geen verantwoording voor de voorgestelde oppervlaktebehandelingsconcepten, uitspraken aangaande levensduurverwachtingen, accuraat gebruik van bepaalde vakterminologie voor de betreffende toepassing en dergelijke.

De verstrijkdata zijn indicatief: doorgaans kan enkele weken later nog gereageerd worden.

Coatingoppervlakken met micro- en nanodeeltjes met behulp van plasmamethoden Aanbieding uit Duitsland, NL Ref: INT-TO-49136, BBS Ref: 11 DE 17A1 3NS0, geldig tot 23-01-2013 Samenvatting Wetenschappers van een universiteit in het noordoosten van Duitsland ontwikkelden een nieuwe methode voor het reinigen en coaten van oppervlakken van medische en farmaceutische producten voor een effectieve bescherming tegen kolonisatie door bacteriën. Zij bieden het verleende patent voor verkoop of licentie aan. De wetenschappers zijn ook geïnteresseerd in een R&D-samenwerking.

Beschrijving partnerverzoek Medische producten en instrumenten moeten vaak anti-bacterieel worden gebruikt. Dat betekent dat de oppervlakten niet alleen zonder enige pathogene kiemen mogen zijn, maar ook in staat moeten zijn de steriliteit gedurende langere tijd te behouden.

De aangeboden uitvinding betreft een werkwijze voor het coaten van oppervlaken met micro- en nanodeeltjes. De micro- en nanodeeltjes worden chemisch aan de oppervlakte gebonden, inclusief de stappen van voorbehandeling met een

42

oppervlaktetechnieken januari 2013

plasmamethode. Het is een gelijktijdige of opeenvolgende afzetting en vervolgens fixatie van de micro- en nanodeeltjes op de oppervlakte met een plasmamethode. De fixatie van de micro-en nanodeeltjes vindt plaats met behulp van an-isothermische plasma’s. De gemiddelde elektrische energie daarvan ligt in de bandbreedte van de dissociatie-energie van de micro- en nanodeeltjes, waardoor de sterkte van de chemische binding tussen het oppervlak en de micro- en nanodeeltjes variabel kan worden ingesteld.

Innovatieve aspecten - Nieuwe methode voor de oppervlaktebehandeling van medische hulpmiddelen; - De methode is vriendelijk voor het materiaal en zeer effectief; - Plasma-ontsmetting in combinatie met nano- en microdeeltjescoating; - Effectieve lange-termijnbescherming tegen kolonisatie van bacteriën; - Geen besmetting door toedoen van de coating (onder andere pyrogeen); - Breed marktpotentieel.

Stadium van ontwikkeling Beschikbaar voor demonstratie.

Marktapplicatiekernwoorden - Analytische en wetenschappelijke instrumenten; - Diagnostische diensten; - Diagnostische testproducten en -apparatuur; - Farmaceutica, fijnchemicaliën; - Overig medisch/gezondheidszorg (niet elders geclassificeerd).

Gewenste samenwerkingsvorm Licentieovereenkomst, commerciële overeenkomst met technische ondersteuning, technische samenwerkingsovereenkomst. Type partner gezocht: industrie. Specifiek werkterrein van de partner: medische/farmaceutische industrie, ziekenhuizen, gezondheidszorg, fabrikanten en distribiteurs van medische apparatuur.

kingspartners Procesoptimalisering in de coatingindustrie Aanbieding uit Duitsland, NL Ref: INT-TO-49271, BBS Ref: 12 DE 0855 3OAS, geldig tot 16-02-2013 Samenvatting Een Duits MKB dat actief is in procesen automatiseringstechnologieën biedt optimalisering van machines in de coatingindustrie met inbegrip van mengapparaten. Voordelen zijn onder andere de besparing van hulpbronnen tijdens het productieproces en de toegenomen productiesnelheid van de coatinglijnen. Het bedrijf is gespecialiseerd in oplossingen voor het coaten en converteren van technische textiel-, folie- en papiersoorten. Gezocht worden industriële partners voor commerciële overeenkomsten met technische ondersteuning.

Beschrijving partnerverzoek Producenten van industriële coatings worden in toenemende mate geconfronteerd met uitdagingen die nauwelijks met de klassieke middelen overwonnen kunnen worden: strenge milieuregels zijn opgelegd en schrijven een milieuvriendelijk gebruik van hulpbronnen in het productieproces voor. Tijd- en kostenefficiëntie zijn twee andere cruciale factoren in de coatingindustrie. Het Duitse bedrijf biedt een technologie om aan deze eisen te voldoen.

Begonnen als ontwerper en beheerder van textielfabrieken, breidde het bedrijf zich met succes uit op coatinggebied.

Het bedrijf biedt technologieën voor het optimaliseren van het productieproces van coatinglijnen. Het is gespecialiseerd in oplossingen voor meng- en doseertechnieken.

De diensten omvatten het optimaliseren

van de productielijnen door het implementeren van nieuwe aandrijftechnieken, zoals DC en Servo Drives. Dit vermindert de opstarttijden voor productie en verbetert de doelmatigheid van installaties.

De programmering van de mengmachines zorgt voor een efficiënt gebruik van middelen voor het mengen van vloeistoffen, pasta’s en poeders. Het maakt de optimalisering mogelijk van het verbruik van verven en coatings. Een voorbeeld is een speciaal ontworpen pasta-afzettinglaag die de residuen – die anders moeten worden afgevoerd – vermindert tot 95 procent.

Aangezien de verwijdering van soms giftige resten van het coatingproces kostbaar is, bespaart deze technologie zowel middelen als geld.

De productielijnen zijn uitgerust met PLCbesturing en visualisatieoplossingen met meerdere beeldschermen, die de technologische prestatie verbeteren. Een automatische onderhouds- en receptadministratie zorgt voor een makkelijk te gebruiken bediening.

De technologieën kunnen worden toegepast voor de modernisering van bestaande machines en voor de bouw van nieuwe installaties. De aangeboden diensten omvatten planning, bouw, assemblage, inbedrijfstelling en onderhoud van het machinepark. Op maat gemaakte oplossingen variëren van de aanleg van elektrische schakelkasten tot databaseverbindingen.

De technologieën kunnen worden aangepast aan de verschillende soorten ma-

chines en individuele behoeften van de klanten.

De huidige klanten komen uit de industrie voor coating en conversie van technische textiel-, folie- en papiersoorten.

Innovatieve aspecten - Verhoogde productiesnelheid van de coatinglijnen; - Verminderd middelenverbruik; - Verminderd elektriciteitsverbruik; - Kostenefficiëntie; - Visualisatie- en bedieningsoplossingen zijn eenvoudig te gebruiken; - Verhoogde nauwkeurigheid van de productielijnen.

Stadium van ontwikkeling Reeds op de markt, geheime kennis.

Marktapplicatiekernwoorden - Productie van coatings en lijmen; - Procesbeheersingsapparatuur en -systemen; - Industriële installaties en machines.

Gewenste samenwerkingsvorm Productieovereenkomst, technische samenwerkingsovereenkomst. Type partner gezocht: industrie. Specifiek werkterrein van de partner: technische ingenieursbureaus, textiel-finishers, folieproducenten, papierfabrieken, enzovoort. Taken die door de partner moeten worden uitgevoerd: samen met het Duitse bedrijf werken aan assemblage, technische advisering, kwaliteitscontrole en onderhoud.

oppervlaktetechnieken januari 2013

43

Fanblades van een straalmotor hebben te maken met enorme temperatuurverschillen en worden beschermd met Thermal Barrier Coatings. Hier de Rolls Royce Pegasus, bij het brede publiek bekend van onder meer de Harrier, die zonder start- en landingsbaan kan opstijgen en landen. (Deutsches Museum, München; Archieffoto Oppervlaktetechnieken)

Technologie voor een hittebestendige coating Aanbieding uit Polen, NL Ref: INT-TO-50322, BBS Ref: 12 PL 63AW 3OM8, geldig tot 25-02-2013 Samenvatting Wetenschappers uit het noordwesten van Polen hebben een productietechnologie ontwikkeld voor hittebestendige, beschermende coatings op basis van aluminium, die ideaal zijn voor extreme omstandigheden, zoals bijvoorbeeld de turbinebladen van vliegtuigmotoren.

Gezocht wordt een industriële partner om de technologie te testen en implementeren. Licentieovereenkomsten, joint venture-overeenkomsten en commerciële overeenkomsten met technische hulp worden gezocht.

Beschrijving partnerverzoek Deze coatings beschermen apparatuur tegen hoge-temperatuurcorrosie in een brandstofatmosfeer onder thermischeschokomstandigheden en in een oxiderende atmosfeer. De lagen worden gemaakt met een slurry-methode op basis van verschillende legeringen: staal dat resistent is tegen hogetemperatuurkruip, titaniumlegering en nikkellegering. De met deze techniek gemaakte coatings zijn reeds in het laboratorium getest. Verdere tests op industriële schaal moeten nog worden uitgevoerd.

44

oppervlaktetechnieken januari 2013

Innovatieve aspecten - Gebruikt wordt een slurry-afzettingsproces; - De coatings zijn zeer hittebestendig; - De coatings hebben een gelaagde structuur; - De coatings zijn extreem bestand tegen plotselinge temperatuurschommelingen; - De kracht van de coatings is al in het laboratorium getest.

Stadium van ontwikkeling Ontwikkelingsfase, getest in het laboratorium, patenten toegekend.

Marktapplicatiekernwoorden Productie van coatings en lijmen.

Gewenste samenwerkingsvorm Joint venture-overeenkomst, licentieovereenkomst, productieovereenkomst, technische samenwerkingsovereenkomst.

Type partner gezocht: industrie. Specifiek werkterrein van de partner: productie. Taken die door de partner moeten worden uitgevoerd: testen en implementeren.

Technologie voor gas-jet depositie van antibacteriële metaalpolymeren die bestaan uit zilver-nanodeeltjes, ingebed in een fluorpolymeermatrix op oppervlakken van verschillende materialen Aanbieding uit Rusland, NL Ref: INT-TO-50137, BBS Ref: 12 RU 86FG 3OJN, geldig tot 07-03-2013 Samenvatting Een klein bedrijf in Novosibirsk (Rusland) ontwikkelde, in samenwerking met een academisch R&D-instituut, een technologie voor vacuümgas-jetafzetting van metaalcomposieten op basis van zilver-nanodeeltjes ingebed in een fluorpolymeerfilm – een matrix voor het maken van producten met antibacteriële coating. De gecoate materialen hebben goede antibacteriële eigenschappen die gedurende lange tijd duurzaam zijn.

De coatings werden getest tegen de volgende micro-organismestammen: Salmonella typhimurium, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus en E. coli. Het bedrijf is op zoek naar partners voor technische samenwerking en productieafspraken.

Beschrijving partnerverzoek Metaal-polymeercoatings kunnen op het oppervlak van materialen worden afgezet uit twee bronnen: fluorpolymeer en zilver-nanodeeltjes in argonstroom.

Door de expositietijd en gas-dynamische parameters in de bronnen aan te passen, is het mogelijk om coatings te maken met een vooraf bepaalde dikte.

Als uitkomst van de technologische ontwikkeling werd een optimale dikte van de metaal-polymeercoatings met antibacteriële eigenschappen vastgesteld. Voor de metaal-polymeercoatings werd ook een gegarandeerde levensduur van antibacteriële eigenschappen vastgesteld.

De technologie voor de fabricage van producten met antibacteriële coating op basis van metaal-polymeren kan worden toegepast in de geneeskunde, textielindustrie, voedingsmiddelenindustrie en andere sectoren.

Innovatieve aspecten De belangrijkste technologische innovatie is de nieuwe samenstelling en technologie voor de productie van metaal-polymeren met behulp van zilver-nanodeeltjes die worden ingebracht in de fluorpolymeermatrix, om het materiaal van de beste antibacteriële eigenschappen te voorzien. De belangrijkste voordelen van de technologie zijn:

Bacteriewering door oppervlakmodificatie wordt steeds belangrijker naarmate ziekenhuisbacteriën resistenter worden tegen desinfectiemethoden. (Foto: Monika Wisniewska; niet afkomstig van partnerzoekende organisatie)

- Nieuwe structuur van metaal-polymeer die betere antibacteriële eigenschappen dan sterling-zilver heeft; - Het antibacteriële middel wordt gedragen door zilver-nanodeeltjes. Geneesmiddelen op basis van verspreid zilver veroorzaken geen allergische reactie en verslaving; - Langere periode van gegarandeerde antibacteriële werking in vergelijking met materialen die nu beschikbaar zijn op de markt; - Breed scala van potentiële toepassingen: geneeskunde, textiel, levensmiddelen, andere sectoren; - Juiste aanpassing van de technologie maakt de ontwikkeling mogelijk van coatings met verschillende dikte en opname van nanozilver in de polymeermatrix.

Stadium van ontwikkeling Beschikbaar voor demonstratie, geheime kennis.

Marktapplicatiekernwoorden - Overige gezondheidszorg (niet elders geclassificeerd);

- Productie van coatings en lijmen; - Productie van speciality- en prestatiematerialen; - Polymeermaterialen (plastics).

Gewenste samenwerkingsvorm Commerciële overeenkomst met technische ondersteuning, technische samenwerkingsovereenkomst. Type partner gezocht: R&D-instituten en -organisaties, bedrijven. Specifiek werkterrein van de partner: ontwikkeling van nieuwe metaal-polymeercomposieten, ontwikkeling van materialen voor de medische, textiel- en levensmiddelenindustrie, productie van nieuwe metaal-polymeercomposieten voor deze sectoren. Taken die door de partner moeten worden uitgevoerd: deelname aan gezamenlijke verdere ontwikkeling om te zoeken naar nieuwe toepassingen van metaalpolymeermaterialen, aanpassing aan de eisen van potentiële klanten, ondertekenen van productieovereenkomsten om de technologie aan te passen aan nieuwe materialen.

oppervlaktetechnieken januari 2013

45

Ontwikkeling van innovatieve yttriumgestabiliseerde zirconiumdeklaag met de Suspension Plasma Spraying-techniek Aanbieding uit Griekenland, NL Ref: INT-TO-49807, BBS Ref: 12 GR 49Q4 3ODT, geldig tot 22-02-2013 Samenvatting Een Grieks research-georiënteerd MKB heeft een technologie ontwikkeld voor de afzetting van Yttrium Stabilized Zirconia (YSZ)-coatings met behulp van de Suspension Plasma Spraying-techniek.

De innovatieve microstructuur met in de coating verspreide nano-poriën en de totale afwezigheid van een lamellaire structuur verbeteren hun effectiviteit in vergelijking met de respectievelijke atmosferisch gespoten plasmacoatings.

Het bedrijf zoekt momenteel partners voor een licentieovereenkomst en technische samenwerking.

Beschrijving partnerverzoek YSZ-coatings van verschillende diktes tussen 10 en 350 µm worden aangebracht op metaallagen en ondergronden.

Hun monotone microstructuur loopt uiteen, afhankelijk van de toepassingseisen, en vertoont hetzij gelijkmatig verdeelde micro-poriën of een zeer lage porositeit, hetzij geconcentreerde verdelingen van micro-poriën verticaal op het substraat. De ontwikkelde coatings

46

oppervlaktetechnieken januari 2013

bestaan uit neergeslagen spetters in de submicrometer/micrometer-ordegrootte, terwijl de lamellaire structuur die in de atmosferisch gespoten plasmacoatings wordt waargenomen afwezig is. Het uitgangspoeder met nano/submicrometer-afmetingen wordt in deze techniek gebruikt door waterige YSZ-suspensies.

Hun thermische cyclusgedrag maakt ze tot succesvolle kandidaten in toepassingen als thermische barrièrecoatings.

Innovatieve aspecten - Thermisch gespoten nanogestructureerde coatings worden afgezet met behulp van keramische poeders op nano- en submicrometerniveau; - Afwezigheid van lamellaire structuur; - Neerslagspetters in het submicrometer/ micrometer-bereik; - Aanwezigheid van homogeen verdeelde nano-poriën in de coating - Beheersing van porositeitsniveaus afhankelijk van de toepassingseisen.

Stadium van ontwikkeling Getest in het veld, geheime kennis.

Marktapplicatiekernwoorden - Chemicaliën en materialen; - Productie van coatings en lijmen; - Speciality/prestatiematerialen: producenten en fabrikanten; - Keramische materialen; - Industriële diensten.

Gewenste samenwerkingsvorm Licentieovereenkomst, commerciële overeenkomst met technische ondersteuning, technische samenwerkingsovereenkomst. Type partner gezocht: oppervlaktebehandeling, coatingindustrie, grafische industrie, medischeproductenmarkt, automobielindustrie, luchtvaart, turbinefabrikanten. Specifiek werkterrein van de partner: fabrikant van metalen constructies die thermische bescherming nodig hebben, toepassingen die betrouwbaar met hoge-temperatuurwerking en thermische cycli kunnen omgaan. Taken die door de partner moeten worden uitgevoerd: gezamenlijke verdere ontwikkeling en aanpassing van de technologie aan specifieke eisen.

T

A J L 2 T F I E E

A F 1 1 1 1

S 1 1 1 1

Z 1 1 1 1

B M R L

F

Hét vakblad in Nederland dat zich richt op de oppervlaktebehandelende industrieën en tevens orgaan van de Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen ( VOM ).

De redactie stelt zich ten doel de industrie optimaal te informeren over zaken die voor de uitvoering en uitbesteding van oppervlaktetechniek relevant zijn voor de lezersgroep: inkopers, opdrachtgevers, constructeurs, ontwerpers, applicateurs van oppervlaktetechnieken, onderhoudskundige functionarissen, corrosie- en verfdeskundigen en andere geïnteresseerden.

1 1 1 1

V

In Oppervlaktetechnieken wordt geschreven over toepassingen, problemen en oplossingen. Daarnaast is er ruimte voor het opnemen van productinformatie, nieuwswaardige persberichten van bedrijven en de mededelingen van de VOM. Ook wordt veel aandacht gegeven aan relevante beurzen en congressen.

LEES OPPERVLAKTETECHNIEKEN

EN JE WEET ÁLLES!

Adverteren Voor nadere informatie en/of het reserveren van INFORMATIE OVER ABONNEREN: INFO@VOM.NL advertentieruimte kunt u contact opnemen met Vincent IJff van Jetvertising b.v.

VERENIGING VOOR OPPERVLAKTETECHNIEKEN VAN MATERIALEN T: +31(0)70 399 00 00 E: vincent@jetvertising.nl 92

48

oppervlaktetechnieken januari 2013

OPPERVLAKTEWIJZER 2011-2012

advertentie OT.indd 1

19-10-11 10:24

D

A o

e

9-10-11 10:24

Oppervlaktetechnieken

Advertentieacquisitie Jetvertising b.v.

Laan van Zuid Hoorn 37 2289 DC Rijswijk T 070 399 00 00 F 070 390 24 88 I www.jetvertising.nl E vincent@jetvertising.nl (verkoop) E advertenties@jetvertising.nl (aftersales) Advertentietarieven Full colour 1x 1/1 pagina € 2.400 1/2 pagina € 1.367 1/4 pagina € 779 1/8 pagina € 443

€ € € €

3x 2.326 1.327 756 431

€ € € €

Uitgever/redactie Eindredacteur: drs. ing. E. Uittenbroek VOM Nederland Postbus 2600 3430 GA Nieuwegein T 030 630 03 90 F 030 630 03 89 I www.vom.nl E oppervlaktetechnieken@vom.nl

6x 2.210 1.260 720 409

€ € € €

Gemiddelde oplage per maand: 2.500

11x 2.145 1.221 696 396

Steunkleur 1/1 pagina 1/2 pagina 1/4 pagina 1/8 pagina

1x 3x 6x 11x € 1.958 € 1.900 € 1.804 € 1.750 € 1.115 € 1.081 € 1.027 € 996 € 635 € 617 € 586 € 569 € 363 € 350 € 333 € 324

Zwart-wit 1/1 pagina 1/2 pagina 1/4 pagina 1/8 pagina

1x 3x 6x 11x € 1.579 € 1.537 € 1.508 € 1.413 € 958 € 909 € 877 € 845 € 545 € 524 € 502 € 481 € 331 € 316 € 298 € 278

Toeslagen* Omslag 2 10% Omslag 3 10% Omslag 4 20% Voorkeursplaats 15% *Uitsluitend in overleg Technische gegevens Drukprocedé offset Papiersoort 100 grs. Hv mc mat Raster zww 60 Raster fc 60 Afsnede bij aflopend 3 mm rondom Advertentiemateriaal Digitaal materiaal aan te leveren als Certified PDF met kleurproef. Zonder bijgeleverde kleurproef draagt de uitgever geen verantwoording voor de uiteindelijke publicatie van uw materiaal.

Voor vragen over advertentiemateriaal kunt u contact opnemen met onze aftersales 070 399 00 00.

Bijsluiters: € 975.- tot 20 gram Meenieters/ opplakkers: op aanvraag Rubrieksadvertenties: Brancheregister € 10,00 per regel Logo in fc per jaar € 305,00 Formaten (breed x hoog) staand 1/1 pagina 210 x 297 1/2 pagina 90 x 268 1/4 pagina 90 x 132 1/8 pagina 90 x 64

liggend 185 x 132 185 x 64 185 x 30

2013

Bij aanlevering van niet kant en klaar advertentiemateriaal worden technische kosten doorberekend.

Bladspiegel 210 x 297

Tarieven gelden vanaf 1 januari 2013 en vervangen alle voorgaande tarieven. Tussentijdse wijziging van de gegevens op deze tariefkaart voorbehouden. Alle tarieven zijn per plaatsing en excl. BTW.

GEEN PROBLEEM MET TESA! Tesa is, met haar ruim 6000 producten, één van ’s werelds grootste fabrikanten van zelfklevende producten en systeemoplossingen voor industriële en ambachtelijke toepassingen.

Voor het maskeren van onderdelen die niet gecoat mogen worden bij het poedercoaten van metalen onderdelen, zoals profielen, meubilair, kasten machineonderdelen, etc. gebruikt u tesa® 50600 tesa® 50650 of tesa® 4331.

®

2013

N

Tariefkaart

Verschijningsdata Gaat u poedercoaten, natlakken, zandstralen, galVerschijning Reserveren Materiaal Thema is een groene, sterke maskeringstape tesa 50600 vaniseren?

Allemaal geen probleem met tesa. Met voor hoge temperaturen.

Met een dikte van 80 µm. tesa tapes beschermt16 en maskeert elk opper- 18 31 de januari 2013 januari u2013 januari 2013 vlak gemakkelijk! tesa maakt met haar twee nieu28 februari 2013 13 februari 2013 15Defebruari 2013 tesa 50650 is een blauwe PET-tape en erg soewe PET-tapes de range compleet van het maskeren 21bijmaart 2013 6 maart 2013 08 maart 2013 Bedrijfsinrichting pel. De blauwe tape heeft een dikte van 55 µm, is poedercoaten. In totaal biedt tesa hiervoor nu soepel is en zorgt drieapril tapes.2013 25 10 april 2013 12 april 2013voor scherpe verfranden.

23 mei 2013 08 mei 2013 10 mei 2013 Beide tapes zijn in zijn verwijderbaar zonder lijm20 juni 2013 05 juni 2013 07 juni Beroepsopleidingen resten achter2013 te laten en ook verkrijgbaar op schutblad.

22 augustus 2013 07 augustus 2013 09 augustus 2013 26 september 2013 11 september 2013 13 september 2013 Eurofinish 2013 Dan biedt tesa nog de tesa 4331, dit is een witte 24 oktober 2013 09 oktober 2013 11polyester oktober 2013 met papieren tape. Deze gelamineerde 21 november 2013 06 november 2013 08 november 2013 Nabeschouwing Eurofinish 2013 combineert soepelheid met hoge sterkte. Heeft een dikte van 1102013 µm en is Visie vooral geschikt 19 december 2013 04 december 2013 06 december 2014 voor maskeren bij kras- en impactbestendige coatings.

Data en thema’s onder voorbehoud van wijzigingen. ®

P R I N T

®

®

Alle drie de tapes zijn gemaakt van polyester en

biedt een temperatuurtolerantie vanalgemene 220°C. Alle overeenkomsten komen tot stand met VOM Nederland op basis van de voorwaarden van VOM Nederland, waarvan zij u op aanvraag een exemplaar zal doen toekomen.

93

oppervlaktetechnieken januari 2013

49

marine coatings / Scheepvaartlakken

keramisch parelen

Vecom Metal Treatment BV tel: 040-2507607 vmt@vecom.nl, www.vecom.nl

Helmut Fischer Meett. BV Tarasconweg 10, Eindhoven tel. 040-2482255, fax 040-2428885 www.helmutfischer.nl netherlands@helmutfischer.nl

kit- en extrusie-apparatuur Verlab-Oxford Instruments tel. 0162-320633, fax.0162-322907 info@verlab.nl, www.verlab.nl

Technospray Spuitapparatuur tel: 0168-382111, fax: 0168 380780 info@technospray.nl www.technospray.nl

kleur & glans

Gullimex B.V. tel. 074-2657788

Industrihängare K AB tel: +46 371 51 16 85, fax: +46 371 149 96 www.industrihangare.com Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

lakstraten metaal oppervlaktebehandeling

l uw Voor a aties esent r p r u e kl aaiers w & n kaarte or Ral ook vo WWW.HELLEMAKLEURKAARTEN.NL

Kunststoflakken

Nordson Benelux B.V. Bergerstraat 10, 6226 BD Maastricht tel. 043 - 3526000 poeder.info@nl.nordson.com www.nordson.nl

www.belmeko.be tel. +32 5083 1183

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

CZL Tilburg BV tel. 013-5703370, fax 013-5704906 info@czltilburg.nl / www.czltilburg.nl

kleurenwaaiers Hellema Kleur kaarten Harderwijk The Netherlands

natlakspuitapparatuur

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

Rasco Verfspuitapparatuur tel. 010-4370166, fax 010-4151491 www.rasco-clemco.nl Multinal Group Oppervlaktebehandelingen, industriële reiniging en poedercoaten tel 036 549 15 40 fax: 036 529 05 11 info@multinal.com, www.multinal.com

Glasbeek Finish B.V. tel. +31 (0)182 612988 fax +31 (0)182 611193 Surface Treatment Ned. Maasbracht, tel. 0475-463835 www.surfacetreatment.nl info@surfacetreatment.nl Rippert Benelux B.V. Oslo 10 2993 LD Barendrecht Nederland tel: +31 (0)180 645 281 fax: +31 (0)180 645 282

Paint It The Application Company tel: 0318-643 260, fax: 0318-643 042 www.paintit.nl / info@paintit.nl

moffelovens

Technospray Spuitapparatuur tel: 0168-382111, fax: 0168 380780 info@technospray.nl www.technospray.nl

WSB Finishing Equipment BV Utrecht: 030-2414155 Wolvertem: 02-2694675 www.wsb-wagner.eu

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

laagdiktemeters

Elcometer NL tel: 030-210 7005, fax: 030-210 6666 www.elcometer.com info@elcometer.com

Gullimex B.V. tel. 074-2657788

52

oppervlaktetechnieken januari 2013

natlak M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.nl, www.soloan.nl

lijmspuitapparatuur

Schaepman’s Lakfabrieken BV tel. 0384211345 / fax 03842210801 info@schaepman.nl www.schaepman.nl

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

naverbrandingsinstallaties

natlakken (afdekmaterialen)

Technospray Spuitapparatuur tel: 0168-382111, fax: 0168 380780 info@technospray.nl www.technospray.nl

WSB Finishing Equipment BV Utrecht: 030-2414155 Wolvertem: 02-2694675 www.wsb-wagner.eu

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507 EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.com

onderhoud aan straalinstallaties en werpstralers

Leering Hengelo B.V. tel. 074-2558282, fax 074-2422373 info@leering.nl, www.leering.nl

poederlakken/poedercoatings Renztech tel. 0172 - 47 5954 j.renzenbrink@planet.nl www.renztech.nl

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

Sybrandy B.V. Amersfoort tel.033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

ontbramen

Surtec Benelux BV tel: (077) 308 15 90 fax: (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com www.surtec.com

ophanghaken voor lakstraten/poedercoaten

Horsterweg 221, 5928 ND Venlo tel:077-3968149, fax:077-3969737 www.citakubv.eu / info@citakubv.eu

Ook wij spreken, schrijven én lezen Nederlands! tel. 0049 5472-95500-28 export@emptmeyer.de www.emptmeyer.de

Rösler Benelux B.V. Tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

ontlakken (in loon)

EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

Glasbeek Finish B.V. tel. +31 (0)182 612988 fax +31 (0)182 611193 AkzoNobel Powder Coatings Benelux tel: +32 (0)225 522 60 fax: +32 (0)225 522 68 www.akzonobel.com/powder Rippert Benelux B.V. Oslo 10 2993 LD Barendrecht Nederland tel: +31 (0)180 645 281 fax: +31 (0)180 645 282 EUROLACKE Tiel Du Pont Poedercoatings tel. 0344-620662, fax 0344-617079 info@eurolacke.nl / www.eurolacke.nl SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu Teodur BV tel. +32 13539095, fax +32 13539080 powdercoating@bel.dupont.com www.coatingsolutions.dupont.com Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.n/ / www.soloan.nl

poedercoating (afdekmaterialen)

C&T Technics tel. 0413-331083, fax 0413-331195 info@ct-technics.nl, www.ct-technics.nl HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

TIGER Coatings Belgium bvba tel: +32(0)89700016 fax: +32(0)89567858 www.tiger-coatings.com

Horsterweg 221, 5928 ND Venlo tel:077-3968149, fax:077-3969737 www.citakubv.eu / info@citakubv.eu

poederspuitapparatuur Thermo-Clean N.V.België tel. 0032-13539060

ontvettingsinstallaties

Kermad Machinebouw bv info@kermad.nl, www.kermad.nl

Metalas Cleaning Systems BV tel. 010-4356036, fax 010-2340415 info@metalas.com, www.metalas.com

ontvettingsmiddelen Enthone B.V. tel. (+31)73-6280111 fax (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

Industrihängare K AB tel: +46 371 51 16 85, fax: +46 371 149 96 www.industrihangare.com

Ook wij spreken, schrijven én lezen Nederlands! tel. 0049 5472-95500-28 export@emptmeyer.de www.emptmeyer.de

MSP Systems BV tel. 053-4303937, www.mspsystems.nl

MEPACO B.V. tel. 071-5892863

Ophangrekken voor Galvano en Laktechniek

EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

Schröder Plating Service tel. 0546-681170, fax 0546-681003

ovens

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

Nordson Benelux B.V. Bergerstraat 10, 6226 BD Maastricht tel. 043 - 3526000 poeder.info@nl.nordson.com www.nordson.nl

Wagner Systemen Nederland tel.030-2410688, fax.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

poederspuitcabines

www.belmeko.be tel. +32 5083 1183 Industrihängare K AB tel: +46 371 51 16 85, fax: +46 371 149 96 www.industrihangare.com

MacDermid Benelux B.V. tel. 076-5021940, fax 076-5034876 www.macdermid.com/industrial

www.emotech.nl / tel: 053-4301500 www.belmeko.be tel. +32 50.83.11.83

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

oppervlaktetechnieken januari 2013

53

shotpeenen Glasbeek Finish B.V. tel. +31 (0)182 612988 fax +31 (0)182 611193

PPG Protective & Marine Coatings Merken: Sigma Coatings en Amercoat Kopraweg 35, 1047 HA Amsterdam tel. 020-4075092, fax 020-4075059 infopcbenelux@ppg.com www.ppgpmc.com

straalcabines

Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161 / fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

spuitcabines MSP Systems BV tel. 053-4303937, www.mspsystems.nl SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu Schaepman’s Lakfabrieken BV tel. 0384211345 / fax 03842210801 info@schaepman.nl www.schaepman.nl Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.nl / www.soloan.nl

www.belmeko.be tel. +32 50.83.11.83

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

pvd coatings www.emotech.nl / tel: 053-4301500

Wagner Systemen Nederland tel.030-2410688, fax.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

poederspuitinstallaties

Dekracoat tel. 040 262 80 70 info@dekracoat.nl / www.dekracoat.nl

railtransportsystemen

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

Sybrandy B.V. Amersfoort tel. 033-4545666, fax 033- 4655561 www.sybrandy.nl

straalinstallaties Glasbeek Finish B.V. tel. +31 (0)182 612988 fax +31 (0)182 611193 Clemco Straalapparatuur tel. 010-4370592, fax 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com

Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.nl / www.soloan.nl

reinigingsinstallaties

pompen (magnetisch aangedreven) Corode tel. 0411-685500

Holtrop & Jansma B.V. Dokkum tel. 0519 32 91 00 www.holtrop-jansma.com

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

protective coatings

Hevami Oppervlaktetechniek tel. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl Rippert Benelux B.V. Oslo 10 2993 LD Barendrecht Nederland tel: +31 (0)180 645 281 fax: +31 (0)180 645 282

Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161 fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Kermad Machinebouw bv info@kermad.nl, www.kermad.nl Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu

Vacuümstraalapparatuur tel. 078-6418050, fax 078-6418059 info@ltc-international.nl www.ltc-international.nl

Metalas Cleaning Systems BV tel. 010-4356036, fax 010-2340415 info@metalas.com, www.metalas.com

Delfzijl 0596-614135 Rhenen 0318-472020 www.petsonpaints.com info@petsonpaints.com

54

oppervlaktetechnieken januari 2013

Rösler Benelux B.V. Tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.nl / www.soloan.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

Micropeen Benelux B.V. Ridderkerk, tel. 0180-463300

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

transportsystemen

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

Sybrandy B.V. Amersfoort tel.033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

Railtechniek van Herwijnen b.v. tel. 0344-616363, fax. 0344-611072 info@railtechniek.nl www.railtechniek.nl

turnkey stralen en conserveren tel: +32 9218 7180, fax: +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

straalkasten

Sybrandy B.V. Amersfoort tel. 033-4545666, fax 033- 4655561 www.sybrandy.nl Straalmiddel Nederland Wheelabrator-Allevard Holland tel. 0341 563831, fax 0341 494114

Smeets Straal- en Conserveringswerken Stein BV tel. 046-4288181, www.smeetssteingroep.nl

EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

CAP Industrial B.V. tel- 010-4374737, fax-010-2623190 info@cap-industrial.nl www.cap-industrial.nl

Paint It The Application Company tel: 0318-643 260, fax: 0318-643 042 www.paintit.nl / info@paintit.nl

Rasco Verfspuitapparatuur tel. 010-4370166, fax 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

twee-componenten apparatuur Technospray Spuitapparatuur tel: 0168-382111, fax: 0168 380780 info@technospray.nl www.technospray.nl

stralen (afdekmaterialen) Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161, fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

verfspuitapparatuur

WSB Finishing Equipment BV Utrecht: 030-2414155 Wolvertem: 02-2694675 www.wsb-wagner.eu

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu

WSB Finishing Equipment BV Utrecht: 030-2414155 Wolvertem: 02-2694675 www.wsb-wagner.eu

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Sybrandy B.V. Amersfoort tel. 033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

straalmiddelen

Eurogrit B.V., Papendrecht tel. 078-6546770, fax 078-6449494 info@eurogrit.com, www.eurogrit.com

Hevami Oppervlaktetechniek tel. 0413-376602 www.straalmiddelen.nl

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

tanks (kunststof)

UV en EBC Lak

Drent Techniek B.V. tel. 076-5017270, www.drenttechniek.nl

LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

verduurzamen van metaal

titaan (bevestigings-) materialen

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

MEPACO BV tel. 071-5892863

verwarmingselementen Corode tel. 0411-685500

verwarmingselementen (teflon)

Corode tel. 0411-685500

temperatuurregistratie & analyse

Gullimex B.V. tel. 074-2657788

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

verwarmings- en koelelementen (titaan en rvs)

C.K.B. Boxtel tel. 0411-682939

Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161, fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Magistor B.V. tel. 0548- 519401, fax 0548-517619 www.magistor.nl / info@magistor.nl

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

verwerking afvalstromen www.nedcoat.nl, info@nedcoat.nl Nedcoat beschermt en decoreert metaal door middel van anodiseren, duplex, natlakken, poedercoaten, thermisch verzinken, Anografic®, Geomet®, en Opti-Coat®

verhuizingen van coatinginstallaties

Ondeo Industrial Solutions BV tel. 077-3231231, fax 077-3231230 verkoop@ondeo-is.com www.ondeo-is.com

MEPACO B.V. tel. 071-5892863 Renztech tel. 0172 - 47 5954 j.renzenbrink@planet.nl www.renztech.nl

oppervlaktetechnieken januari 2013

55

voorbehandelingsinstallaties

www.belmeko.be tel. +32 50.83.11.83

Rippert Benelux B.V. Oslo 10 2993 LD Barendrecht Nederland tel: +31 (0)180 645 281 fax: +31 (0)180 645 282

Lubron Waterbehandeling BV tel. 0162-426931, www.lubron.eu Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

MAGNETO Special Anodes BV tel. 010-26207 88, fax 010-2620201 www.magneto.nl www.emotech.nl / tel: 053-4301500

Sybrandy B.V. Amersfoort tel.033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

Glasbeek Finish B.V. tel. +31 (0)182 612988 fax +31 (0)182 611193

LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com

56

oppervlaktetechnieken januari 2013

Ondeo Industrial Solutions BV tel. 077-3231231, fax 077-3231230 verkoop@ondeo-is.com www.ondeo-is.com Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.nl / www.soloan.nl

werpstralers

waterbehandeling Hevami Oppervlaktetechniek tel. 0413-376602 www.straalmachines.nl BWT Nederland B.V. tel. +31 (0)88 750 90 00 fax +31 (0)88 750 90 90 www.bwtnederland.nl Eurowater BV tel. 088-0005000 www.eurowater.nl

RĂśsler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

tel: +32 9218 7180, fax: +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com