Oppervlaktetechnieken januari 2017

13

14

De onstuitbare opmars van virtueel spuiten

Elektrochemie en metallieke deklagen

Autokleur van het jaar

Aanpak ISZW voor gezond en veilig werken

Afspraken voor werklast Register Gevaarlijke Stoffen

1 | 61 e jaargang | januari 2017

Het vakblad voor de professional

Thema Veiligheid, Gebruik PBM’s, Wet- en Regelgeving

10

34

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 1

ZUIVEREN EN HERGEBRUIK VAN AFVALWATER Voordelen vacuümverdamping n Best Beschikbare Techniek - BAT n Hoge reductie van COD, chlorides, sulfaten, zware metalen enz. n Zeer laag energie verbruik n Geen verbruik chemicaliën n Zeer hoog rendement, minimaal 90% n Hergebruik destillaat water

Vacuümverdamping o.a. voor n n n n n

Olie emulsies Ontvettingsbaden Fosfateerbaden Polijst afvalwater Terugwinning metalen uit spoelwater

Omnial waterzuiveringtechniek| Maassluis | T +31 (0)10 761 6228| info@omnial.nl | www.omnial.nl

Encor e ® HD Automatisch Poeder Spuit Systeem

–

toepassing van dense-phase techniek en waarborgt constante prestaties met hoge transfer ef ficiency in efficiënte poeder applicaties.

Egale zachte poederwolk De mogelijkheid de poederwolk snelheid te versnellen of te vertragen wanneer gewenst Gebruikt bestaande HDL V® pomp en Color -On-Demand continue kleur wissel systeem technieken Eenvoudig te onderhouden, minimum aan onderhoud en stilstand Voor een nieuw snel kleurwisselsysteem of integratie in een bestaand systeem, contacteer ons voor meer informatie.

Holland Mineraal is al ruim 35 jaar een begrip op het gebied van oppervlakte behandelingsapparatuur en producent en leverancier van straalmiddelen en straalinstallaties.

Wat we maken en hoe het werkt, laten we u graag zien, in het filmpje op onze website of door de QR code te scannen met uw smartphone of tablet.

2 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

www.hollandmineraal.nl

ics.eu@nor dson.com | www .nordson.com/ics

COLOFON Vaktijdschrift voor opdrachtgevers, constructeurs, ontwerpers, applicateurs van oppervlaktetechnieken, verfdeskundigen, onderhoudsfunctionarissen en corrosiedeskundigen. Officieel orgaan van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland (ION).

Verschijnt elfmaal per jaar in een oplage van circa 2.500 exemplaren.

REDACTIE Jetvertising (hoofdredactie), Jaap van Peperstraten (hoofdredacteur).

REDACTIERAAD Hans Bosveld (vereniging ION), Lester Claassens (Schoen Coating), Jan Lindenaar (Elcometer), Carolien Nieuwland (Rijkswaterstaat), Gerard Rutjes (vereniging ION-docent), Egbert Stremmelaar (vereniging ION), Hans van der Veen (Kivi Niria).

REDACTIEADRES Jetvertising, Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk Bezoekadres: Laan van Zuid Hoorn 37, 2289 DC Rijswijk Tel. 070-399 00 00, fax. 070-390 24 88 oppervlaktetechnieken@jetvertising.nl ABONNEMENTEN Abonnementsprijs: € 89,50, digitaal abonnement: € 44,75. Een abonnement kan ieder moment ingaan per de 1e van de maand en wordt genoteerd tot wederopzegging. Een opzegging voor het abonnement dient vóór 1 december bij Vereniging ION in bezit te zijn, om op te kunnen zeggen voor het eerstvolgende abonnementsjaar.

Een aanmelding/opzegging kan gestuurd worden per e-mail naar info@vereniging-ion.nl of post naar Vereniging ION, Postbus 2600, 3430 GA Nieuwegein. Bij een niet-tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd tegen het daarvoor geldende tarief.

ADVERTENTIEVERKOOP Jetvertising Rijswijk tel. 070-399 00 00, fax. 070-390 24 88 Vincent IJff: vincent@jetvertising.nl after-sales: advertenties@jetvertising.nl OPMAAK Projekt C, www.projektc.nl DRUK Senefelder de Misset, Doetinchem www.senefelder.nl

De maker van dit blad is de afgelopen jaren bij heel veel bedrijven geweest, maar nog nergens zag hij op de deur van de bedrijfshal een mededeling dat voorbij die deur persoonlijke beschermingsmiddelen verplicht zijn. Is dat omdat iedereen toch wel snapt dat dat voor zich spreekt of houden we niet van dit soort oproepen? Feit is dat het aspect bedrijfscultuur met daarin een constante aandacht voor veilig werken ook in onze branche onderdeel wordt van de bedrijfsvoering. Althans, dat is wel de bedoeling.

LEESWIJZER JAAP VAN PEPERSTRATEN Hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken

REALISATIE Desiree Driesenaar (journalistiek binnenland), John Ekkelboom (journalistiek binnenland), Hans de Rond (journalistiek binnenland), Chris Versteeg (opmaak), Armand van Wijck (technologische journalistiek).

BEWAARNUMMER Dit eerste nummer van OT in dit nieuwe jaar is meteen een pittig nummer. Pittig in de zin van: boordevol informatie en veel thema-artikelen. Er staat in deze editie maar één artikel dat geen thema-artikel is.

In dit nummer staan we stil bij tal van aspecten die met gezond en veilig werken te maken hebben. Zo zijn we bij de Inspectie SZW geweest om eens te vragen hoe zij tegen onze branche aankijken en wat hun aanpak en strategie is voor onze branche.

Voorlopig zijn we nog niet af van de ISZW. Ook staan we uitgebreid stil bij de diverse ontwikkelingen op het gebied van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) en de betekenis daarvan voor de bedrijven. Binnenkort treedt er weer een nieuwe EU-verordening over PBM’s in werking waar werkgevers op moeten inspelen. Ook bevat dit artikel een oproep om binnen het bedrijf een veiligheidscultuur te creëren en die ook in stand te houden. Elkaar aanspreken op onveilig gedrag zal in sommige bedrijven wel even wennen zijn.

En we zijn als redactie geweest naar de landelijke Stoffendag half december in Ede. Daar waren veel workshops over specifieke onderwerpen over gezond en veilig werken gerelateerd aan het omgaan met chemische stoffen. We besteden aandacht aan maar liefst zes workshops die op die dag gehouden zijn. Grote lijn daaruit is dat

UITGAVE Oppervlaktetechnieken is een uitgave van Jetvertising in opdracht van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland ION (voorheen Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen, VOM) www.vereniging-ION.nl

er nog veel werk te doen is op het gebied van veilig omgaan met chemische stoffen, maar dat er ook heel veel kennis en praktijkervaring aanwezig is waarvan gebruik gemaakt kan worden. Daar zul je in sommige gevallen wel even naar moeten zoeken, maar deze editie

COPYRIGHT 2017 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever, vereniging ION en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. ISSN 0923-1722

Zo wordt er onder meer veel aandacht geschonken aan REACH en CLP, het vierstappenmodel om met gevaarlijke stoffen om te gaan, het beleid omtrent de zeer zorgwekkend stoffen (ZZS) waarvan er enkele ook in onze branche veelvuldig worden gebruikt, en kijken

helpt daarbij.

we hoe men in de Papier- en Kartonbranche arboveiligheid branchebreed op een hoger niveau heeft gekregen door middel van gestructureerde collegiale bezoeken.

Ook staan we stil bij de onstuitbare opmars van virtueel spuiten en presenteren we een uitgebreid overzicht van vele websites met specifieke informatie over gezond en veilig werken.

Tot slot hebben we zes pagina’s met actueel en relevant kort nieuws die een raakvlak met onze branche hebben.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 3

COLUMN

Collectieve lasten en lusten Traditioneel wordt aan het einde van het jaar een grote hoeveelheid “lijstjes” geproduceerd. Daaruit blijkt steeds weer dat Nederland het in vergelijking met andere landen erg goed doet. Bijna overal staan we in de top 10: het beste land om te wonen, beste pensioenen, beste gezondheidszorg, beste onderwijs, grootste investeerder en ga zo maar door. Dat is mooi voor de Nederlanders zou je zeggen, maar dat kost uiteraard ook tijd en geld.

EENVOUDIG GENIAAL

De belasting- en premiedruk in Nederland nam in 2015 voor het vierde jaar op rij toe, maar is nog niet zo hoog als midden jaren negentig. Ook liggen de belastingen en premies, afgezet tegen de totale omvang van de Nederlandse economie, lager dan gemiddeld in de Europese Unie. De totale belasting- en premieopbrengsten van de overheid liepen in 2015 op tot 255,8 miljard euro, wat neerkomt op 37,8 procent van het totale bbp. Gemiddeld in de hele EU is dat 39,8 procent, blijkt uit cijfers van het CBS (publicatie november 2016).

GAQ = 2 KEER SNELLER » Snel, 2 keer snellere handling vergeleken met de standaard GA kap » Kostenefficient » Ingebouwd ventiel, worden er in de oven niet afgeblazen

www.hangon.nl

De specialist in ������������� ..

������� Kwaliteit Duurzaam ���������� edrizzi® benelux tel. 0318-507138 info@edrizzi.nl www.edrizzi.nl

Wereldwijde standaard in finish oplossingen NTS Finish is als onderdeel van de NTSGroup een toonaangevende specialist op het gebied van voorbehandelen, natlakken, poedercoaten en bedrukken van metalen en kunststof producten. www.nts-finish.nl NTS Finish

4 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

Accelerating your business

Het betalen van belasting is een onderwerp dat, naar ik aanneem, onder menig kerstboom is besproken. In ieder geval wel onder de onze. Onze conclusie was dat het betalen van (voldoende) belasting noodzakelijk is om de collectieve voorzieningen op orde te houden. En je kunt beter veel belasting betalen en wonen in een land als Nederland dan geen of heel weinig belasting betalen in menig ander land.

Toch blijkt uit onderzoek van Bas Haring (hoogleraar Universiteit Leiden, filosoof ), dat er gevaar is voor de toekomst. De maatschappij wordt individualistischer en daarmee gaat het eigenbelang steeds meer vóór op het collectief belang. We willen wel genieten van de collectieve voorzieningen (we hebben er tenslotte recht op), maar er eigenlijk niet voor betalen. Dat zet druk op de bwi (brede welzijns indicator) van Nederland en op onze positie in de lijstjes.

EGBERT STREMMELAAR | directeur Vereniging ION

SMART S MART S SOLUTIONS OLUTIONS

Ook in het bedrijfsleven is eigenbelang vaak preferent aan het collectief belang. Er zijn voorbeelden te over.

Toch zal er steeds vaker aan het collectief bijgedragen moeten worden, ook door (kleinere) individuele bedrijven, als we Nederland hoog in de lijstjes willen blijven houden. Thema’s als veiligheid, circulaire economie, Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (imvo), ketenoptimalisatie, productclassificatie en open innovatie zijn nu eenmaal niet individueel uit te voeren.

Uw branchevereniging kan hierbij een nuttig platform zijn. �

14

INHOUD ALGEMEEN 17

Over PBM’s: wetgeving verandert en cultuur kan beter Velen van ons dragen persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) op de werkvloer. Het is goed om eens stil te staan bij de kwaliteit van PBM’s, bij de huidige en toekomstige regelgeving voor het gebruik ervan, en bij de PBM’s zelf als product. Maar niet alleen regelgeving is van belang, de veiligheidscultuur binnen een bedrijf is minstens zo belangrijk.

20

REACH-stappenplan voor MKB Bij mkb-ondernemers staat REACH bekend als moeilijk en ingewikkeld, maar het is erg onverstandig om er niets mee te doen. Tijdens een workshop op de Stoffendag werd duidelijk dat de ingewikkeldheid van REACH wel meevalt als je er gestructureerd mee aan de slag gaat en gebruik maakt van de hulp die links en rechts te vinden is.

Bovendien: voor de continuïteit van de onderneming en de veiligheid van de medewerkers moet je wel met REACH aan de slag gaan.

Aanpak ISZW voor gezond en veilig werken De Inspectie SZW heeft als taak om scherp te letten op gezond en veilig werken op de werkvloer. Hoe is hun aanpak? Wat zijn de speerpunten voor dit jaar? Hoe kijken zij aan tegen onze branche? Voor het antwoord op deze vragen gingen we eens bij de Inspectie langs. Zij zien in de branche langzamerhand meer bewustzijn ontstaan voor gezond en veilig werken, maar er moet nog veel gebeuren.

De onstuitbare opmars van virtueel spuiten Spuiten doe je in een spuitcabine en ook hoe je dat moet doen, leer je in een spuitcabine. Maar deze aanpak heeft een flink aantal nadelen. Zo wordt in een spuitcabine veel verf en energie verbruikt (verspild) en is er geen directe terugkoppeling.

Bij virtueel spuiten is er wel een directe terugkoppeling van de spuitresultaten. Tijd voor een kennismaking.

34

22

26

Omgang met zeer zorgwekkende stoffen Oppervlaktebehandelaars maken gebruik van gevaarlijke stoffen. Een deel van deze stoffen zijn aangemerkt als zeer zorgwekkend (ZZS). Als gevolg van veranderende Europese wetgeving en het inwerking treden van de vierde tranche van het Activiteitenbesluit per 1 januari 2016 worden ook de oppervlaktebehandelaars geconfronteerd met gewijzigde regels. We lichten een tipje van de sluier.

28

De toekomst van oppervlaktebehandeling Altijd goed om eens extra stil te staan bij de toekomst van oppervlaktetechniek.

Als je daarover nadenkt, vormt zich al snel een soort matrix in je hoofd, met op de ene as een veelheid aan kansrijke ontwikkelingen en op de andere as de categorieën klant, product, proces en maatschappij. Goed om eens één en ander tegen elkaar af te zetten.

30

Branchebrede aanpak veilig werken werpt vruchten af Als het gaat om veiligheid op de werkvloer ziet men nog weleens zaken die niet op orde zijn over het hoofd, omdat ze er al heel lang zijn en niemand er nog, letterlijk, over gestruikeld is. Een frisse buitenstaandersblik kan dan helpen om die zaken weer helder in beeld te krijgen, een blik van een collegabedrijf bijvoorbeeld. In de Papier- en Kartonbranche heeft men daar al jaren goede ervaringen mee. Wat kunnen wij daarvan leren?

Inzicht in werken met chemische stoffen Bij menig bedrijf is het een probleem om een helder inzicht te krijgen in de risico’s van het werken met chemische stoffen. Tijdens de workshop Inzicht in de risico’s bij het werken met chemische stoffen op de Stoffendag werd ingezoomd op de risico’s en wat je daartegen kan en moet doen. Tips en tricks.

37

Over de grens

40

EEN

43

Brancheregister

Bij de voorpagina: Een themanummer over gezond en veilig werken betekent veel aandacht voor chemische dan wel gevaarlijke stoffen. Er zijn zelfs zeer zorgwekkende stoffen. Aandacht voor al die stoffen betekent dat er veel gemeten en onderzocht moet worden, niet alleen op de werkvloer, maar ook in het laboratorium. Immers, die risico’s van die stoffen moeten beheerst worden en in veel gevallen omlaag. Foto ECHA.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 5

Precision Measuring Instruments

• Hoofdleverancier metalliseerdraden • Metalliseermachines huur en koop • Reparatie en onderhoud metalliseermachines

• Opleidingen • Onderhoud van straalinstallaties NauMetrics Precision Measuring Instruments

Amitech b.v. ~ Fahrenheitstraat 45-2 ~ 3846 CC Harderwijk 0341-429059 ~ www.amitech.nl ~ info@amitech.nl

Tel: 0031(0)743490022 | www.naumetrics.nl | E: sales@naumetrics.nl

Klanten van AMITECH staan niet stil maken METERS !

EUROGRIT WORDT SIBELCO EUROPE NIEUWE UITSTRALING NVERANDERD UW VERTROUWDE LEVERANCIER VAN HOOGWAARDIGE STRAALMIDDELEN VOOR OPPERVLAKTEBEHANDELING Eurogrit BV maakt sinds 1985 deel uit van de Sibelco Groep. Sibelco is ĂŠĂŠn van de grootste producenten van industriĂŤle mineralen ter wereld met 200 vestigingen in 41 verschillende landen.

seal-, magneet-, dompelen filterpompen, filterkaarsen, filterpapier en alle filtermaterialen, kunststof bakken / opslagtanks

Corode Benelux BV

Postbus 854 - 5280 AW, Boxtel tel. 0031 (0)411 685500 - fax 0031 (0)411 686067 corode@corode.nl - www.corode.nl

6 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

De laatste jaren is Eurogrit meer en meer geĂŻntegreerd in de Sibelco organisatie. In het licht van onze internationale groeistrategie, op basis van sterke lokale aanwezigheid, is een eenduidige naam en uitstraling van onze vestigingen in de verschillende Europese landen van groot belang. Daarom zijn wij vanaf heden in al onze externe communicatie herkenbaar als Sibelco Europe. De naam Eurogrit zal blijven bestaan als merknaam voor ons assortiment straalmiddelen.

Belangrijker is dat voor u als klant de kwaliteit van onze producten en onze service minimaal op gelijk niveau blijft.

Sibelco Europe t /PPrEIPFL t -% PapendrechU t TBMFs.eurogrit@sibelco.com www.eurogrit.cPN t www.sibelco FV t tel

AGENDA

JANUARI ���Klassikale cursus Galvanotechniek niveau 1 31 januari www.vereniging-ion.nl ���Klassikale cursus Natlakken niveau 3 31 januari www.vereniging-ion.nl

FEBRUARI ���BouwBeurs 2017 6 - 10 februari, Utrecht www.bouwbeurs.nl ���Dag van de Industrie 7 februari, Den Haag www.vno-ncw.nl ���Opleiding Kleurkunde/Kleuradviseur Start 13 februari, Houten www.kleurenschool.nl ���Cursus Chemisch Voorbehandelen niveau 1 15 februari www.vereniging-ion.nl ���Verlijmen & Oppervlaktebehandeling 2017 Start 16 februari (3 middagen), Leuven www.vom.be ���Where Polymers Meet Coatings 16 februari, Elewijt (B) www.belgianpolymergroup.be/events/wherepolymers-meet-coatings

���Smart Industry Jaarevent 16 februari, Utrecht www.smartindustry.nl

Slimmer Netwerken

���Klassikale cursus Galvanotechniek niveau 3 2 maart www.vereniging-ion.nl

Het Smart Industry Jaarevent staat dit jaar in het teken van Slimmer Netwerken. Er is een lezing over de ontwikkeling van Smart Industry in Nederland, een lezing van Willem Vermeend, lid van de Stuurgroep Smart Industry en onder de noemer inspiratie van andere ondernemers zijn er één op één speeddates met ondernemers of andere aanwezigen, verdiepingssessies met innovatieve ondernemers die vertellen over hun Smart Industry-ervaringen en een netwerkmarkt waar actieve Smart Industry-ondernemers zich presenteren en informatie over de verschillende Fieldlabs te vinden is.

���Lezingenmiddag lijmtechnologie 7 maart 2017, Hapert Aanmelden: info@materialenkennis.nl

Van design tot manufacturing

���Schadegevallen, intensieve discussies 16 februari, Brecht (B) www.materialenkennis.nl ���Klassikale cursus Straler 28 februari www.vereniging-ion.nl

MAART

���RapidPro en Virtual (R)evolution 7 - 9 maart, Veldhoven www.rapidpro.nl www.virtual-revolution.nl ���Klassikale cursus Industriële Oppervlaktetechnieken 15 maart www.vereniging-ion.nl ���Landelijke finale Smart Manufacturing Award 23 maart, Nieuwegein www.metaalunieaward.nl

Een activiteit melden? Mail de redactie: Oppervlaktetechnieken@ellemmi.nl

Op de vakbeurs met congres RapidPro zullen vooraanstaande organisaties en sprekers de laatste innovaties uit het vakgebied presenteren. RapidPro is uitgegroeid tot de belangrijkste beurs in de Benelux rondom prototyping, (low volume) productie en productontwikkeling. Een belangrijke prototyping/productie techniek op RapidPro is 3D-printing. Tegelijkertijd vindt Virtual (R)evolution plaats: vakbeurs met congres rond virtual en augmented reality technologieën en toepassingen. Content makers, software & hardware bedrijven en andere deskundigen op dit gebied, profileren hun bedrijf. Dit evenement is dé jaarlijkse bijeenkomst om up to date te blijven over virtual reality (VR) en augmented reality (AR).

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 7

KORT NIEUWS Nieuwe leden STRAAL-EN CONSERVERINGSBEDRIJF MEULENDIJKS HELMOND BV Ringdijk 4 5705 CT Helmond Tel. 0492-524390 anita@stralenpoedercoaten.nl www.stralenpoedercoaten.nl Al meer dan 30 jaar houdt Meulendijks Straal- en Conserveringsbedrijf Helmond zich bezig met het schoonmaken, voorbehandelen en aanbrengen van een beschermende laklaag op de meest uiteenlopende objecten. Dit gebeurt door middel van spuiten, poedercoaten en natlakken. Behalve metalen worden ook kunststof producten behandeld.

Meulendijks sluit zich bij ION aan om op de hoogte te blijven van alle innovaties en ontwikkelingen in de mark en om de kwaliteit te borgen (Qualisteelcoat).

Nieuwe slimme oplossingen HangOn HangOn helpt klanten om slimme oplossingen te vinden voor ophangen, maskeren en handling om daarmee de productiviteit en de winstgevendheid in het coatingproces te vergroten. Het bedrijf ontwikkelt en maakt producten in eigen fabrieken en distribueert die naar meer dan 40 landen over de hele wereld.

De nieuwste slimme oplossingen zijn: - GAQ = twee keer sneller - Snel, twee keer snellere handling vergeleken met de standaard GA kap

- Kostenefficiënt - Ingebouwd ventiel, wordt er in de oven niet afgeblazen -

HQS = drie keer sneller Snel, drie keer sneller dan doorhangen Eenvoudig, snel aan de slag Sterk, tot 100 kg per hanger (HQS) Gemakkelijk inzetbaar, lengte 400 – 2400 mm Kleine ophangpunten. �

MEER INFORMATIE www.hangon.nl

GEORG FISCHER NV Lange Veenteweg 19 8161 PA EPE Tel. 0578-678222 nl.ps@georgfischer.com www.georgfischer.nl Uitgebalanceerde chemische en fysische omstandigheden spelen een belangrijke rol in de oppervlaktebehandeling. De leidingsystemen van Georg Fischer voldoen aan de specifieke normen en eisen die voor deze omstandigheden gelden. Op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in deze markt en het delen van innovatieve kennis zijn aanleiding om het lidmaatschap van ION aan te gaan.

Wereldrecordpoging langste rij elektrische voertuigen Rotary Club Eindhoven Eeckaerde organiseert op zondag 26 maart een poging om het wereldrecord van de langste rij volledig elektrisch aangedreven voertuigen te verbeteren. Deze E-Parade vindt plaats op de hiervoor afgesloten snelweg A270 tussen Helmond en Eindhoven. Iedereen met een 100% elektrisch voertuig (auto, motor, scooter, bus) kan meedoen (dus geen hybride voertuigen).

Het huidige record is in Berlijn gevestigd en staat op 577 voertuigen. Gemikt wordt op minimaal 600 voertuigen. Het evenement vindt plaats op de Automotive Campus in Helmond in het kader van de Automotive week. Deze gaat die zondag van start met een publieksdag.

Speciaal voor deze happening zal de snelweg A270 tussen Helmond en Eindhoven worden afgesloten. De E-parade is een must voor de autoliefhebber, maar ook geschikt voor een gezellig dagje uit als gezin.

Eén van de doelstellingen van Rotary is om zich in te zetten voor de maatschappij. Rotary Club Eindhoven Eeckaerde zet zich in om een meer duurzame maatschappij te kunnen bereiken.

Met de recordpoging wil Eeckaerde geld binnenhalen voor de Ontdekfabriek. Zij gaat een lesprogramma ontwikkelen om basisschoolleerlingen in achterstandswijken in de regio nader kennis te laten maken met techniek en duurzaamheid. �

MEER INFORMATIE www.E-parade.nl

8 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

Geslaagde nieuwjaarsbijeenkomst met nadruk op circulariteit De aanwezigen zullen met tevredenheid terugkijken op de nieuwjaarsbijeenkomst van Vereniging ION op 17 januari. Er werd veel informatie gegeven over de kansen voor oppervlaktebehandelaars op het gebied van de circulaire economie. En zoals altijd was er ruime gelegenheid om bestaande contacten te verstevigen, nieuwe contacten te leggen en ditmaal om voorzitter Rik van Thiel te feliciteren met zijn verjaardag. Ook werd er gezamenlijk een toast uitgebracht op het nieuwe jaar.

De aandacht voor de circulaire economie is gebaseerd op de vaststelling dat grondstoffen opraken en dat de leefomgeving verontreinigd raakt. Op de bijeenkomst werden twee korte films vertoond over nut en noodzaak van circulair ondernemen en over de kansen die er op dat gebied zijn voor mkb-ondernemers. Ook werd er ingegaan op de vraag hoe je als bedrijf geld kan verdienen met circulair ondernemen.

Er moet gedacht worden in productie- en gebruikcycli en men moet open staan voor “nieuwe denkpaden” om de mogelijkheden van circulariteit te ontdekken en in praktijk te brengen. Dat is niet alleen goed voor de aarde, maar ook voor de portemonnee. Vereniging

ION zit in de werkgroep Circulaire Metaalketen die hieraan werkt. Ook was er veel belangstelling voor de presentatie van Cécile van Oppen (oud-zwemster, zeilfanaat, kookliefhebber en avonturier). Ze werkt nu voor Copper8 waar zij met haar collega’s werkt aan versnelling van de circulaire economie. Zij is een voorbeeld voor de nieuwe generatiedenkers op het gebied van duurzaamheid. Onder de noemer Circulaire Business Modellen toonde ze aan dat duurzaamheid meer is dan een technische opgave.

De procesmatige en financiële kant zijn minstens net zo belangrijk. Die benadering hanteert

zij ook samen met haar collega’s van Copper8 bij haar baanbrekende projecten. Samenwerking binnen én tussen disciplines staat daarin altijd centraal. De technische cirkel werkt samen met de organisatorische cirkel en dit wordt gestimuleerd door economische impulsen. Vervolgens ging zij in op verschillende aanpakken om de circulaire economie in praktijk te brengen.

Daarna was het tijd voor de borrel en om elkaar gezellig te ontmoeten. �

MEER INFORMATIE www.vereniging-ion.nl

Meer duidelijkheid over Chroom(VI) dankzij bijeenkomst Op een bijeenkomst met ECHA begin december is er meer duidelijkheid ontstaan over het autorisatieproces van Chroom(VI) voor bedrijven. Er stonden twee onderwerpen centraal: de economische impact van autorisatie zoals berekend door Panteia en de autorisatieprocedure zelf. Bijzondere aandacht was er voor het feit dat de autorisatieperiode na afloop elke keer verlengd kan worden.

De bijeenkomst was georganiseerd door Vereniging ION, FME en Koninklijke Metaalunie. ECHA gaf aan dat er bij de autorisatieprocedure sprake is van een vergunningsystematiek. Als bedrijven blijven voldoen aan de voorwaarden, dan wordt de autorisatie met bijvoorbeeld zeven jaar verlengd. Als de kwaliteit van het dossier goed is en duidelijk is dat er geen alternatieve oplossing voor Chroom(VI) is, kan die periode zelfs langer worden. ECHA heeft recent twee adviezen gegeven aan de Europese Commissie over Chroom(VI). Voor sierverchromen wordt een autorisatieperiode van vier jaar aanbevolen. Bij hardverchromen gaat het om zeven jaar. De verwachting is dat de Europese Commissie deze adviezen overneemt. De branches zijn hier blij mee, omdat het er eerst naar uitzag dat er helemaal geen autorisatie verleend zou gaan worden of voor nog

kortere periodes. Desondanks pleiten de branches voor langere autorisatieperiodes dan vier en zeven jaar. Voor bedrijven die moeten investeren zijn vier en zeven jaar immers snel om. Hoe korter de autorisatie, des te hoger wordt het risico op omzetverlies. De samenwerking van de branches en ECHA is er op gericht om de klanten - van Nederlandse bedrijven die werken met Chroom(VI) - van goede, actuele en onafhankelijke informatie te voorzien en daarmee hun kennis en vertrouwen met betrekking tot autorisatie te vergroten.

De bijeenkomst met ECHA en ongeveer 50 bedrijven heeft voor Vereniging ION, FME en Koninklijke Metaalunie veel nuttige informatie opgeleverd.

Op basis daarvan zal worden besloten wat de vervolgstappen zijn in de Europese lobby. Belangrijk is nog om te vermelden dat hier gedoeld wordt op de autorisatie zoals die door het consortium CTAC sub is aangevraagd.

Indien een bedrijf, dat niet zelf een autorisatie-aanvraag heeft ingediend, voldoet aan de criteria van de CTAC sub autorisatie, dan kan men hier bij aanhaken. �

MEER INFORMATIE www.vereniging-ion.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 9

KORT NIEUWS ��������� �� ��� � � ������� � � ������� ������������ � � ����� Vereniging ION heeft zich in 2015 voor de blootstellingsscenario’s geconformeerd aan de uitslag van het projectprogramma 5XBETER. In oktober is de uitkomst van 5XBETER door de Inspectie SZW als voldoende beoordeeld. Jos van de Werken van de Koninklijke Metaalunie heeft tijdens de bijeenkomst Wet- en Regelgeving op 7 december de geschiedenis en de huidige stand van zaken toegelicht.

Elke stof moet ingevoerd worden in een stoffenoverzicht en daarna moet de ondernemer het blootstellingsscenario bepalen. Een lastige en tijdrovende klus. Vandaar dat is voorgesteld om zoveel mogelijk de zaken gezamenlijk (als vereniging) op te pakken. Dit hebben we tijdens de genoemde bijeenkomst in gang gezet.

Echter bij de toen voorgestelde aanpak zijn toch wat vraagtekens te zetten. Vandaar dat het bestuur en het bureau zich momenteel beraden over een goede aanpak waarbij de belangen van alle betrokkenen worden geborgd, het werk voor de bedrijven zo minimaal mogelijk is en alles past binnen het wettelijk toegestane en/of vereiste kader.

Er wordt op dit moment al wel gewerkt aan het maken van het softwarepakket voor de gehele branche Metaal en Techniek. Dat betreft dus zo’n 150.000 werknemers en wordt getrokken door de partners van 5XBETER. De gehele exercitie moet 1 juli 2017 volledig doorgevoerd zijn. Daarna zal Inspectie SZW weer gaan handhaven. Met deze exercitie willen we dus invulling gegeven aan de afspraken die in oktober 2015 zijn gemaakt tussen Inspectie SZW en Vereniging ION. Voor de goede orde wordt nog vermeld dat het momenteel voorkomt dat inspecteurs die op locatie komen, niet (volledig) op de hoogte zijn van de gemaakte afspraken. Daarom nog een

resumé: 1. De veiligheid in het bezochte bedrijf is volledig op orde. Er worden geen (grote) veiligheidsissues geconstateerd. 2. De gevaarlijke stoffen zijn volledig in kaart gebracht en geregistreerd. Hiervoor kan de voornoemde tabel als uitgangspunt en minimum gehanteerd worden (http://verenigingion.nl/documenten). 3. De branche conformeert zich aan de uitkomst van 5XBETER en zorgt dat deze uitkomst binnen een redelijke termijn wordt geïmplementeerd.

Als in een bedrijf aan de punten 1 en 2 voldaan is, dan zal de Inspectie SZW het ontbreken van de blootstellingsscenario’s niet handhaven, indien het bedrijf laat zien mee te gaan in de voornoemde uitgangspunten. �

Nederland staat er economisch goed voor Onze economie oversteeg in 2016 het niveau van voor de crisis, terwijl de daling van de werkloosheid stevig is doorgezet. Nederland groeide in 2016 uit tot de vierde meest concurrerende economie wereldwijd en werd van innovatievolger een innovatieleider in Europa. Ons land staat in de mondiale top van de meest gelukkige en welvarende landen.

De Nederlandse economie toont stabiele groeicijfers. Sinds begin 2016 daalde de werkloosheid met 86.000 mensen en steeg het aantal banen met 150.000. Het consumentenvertrouwen staat op het hoogste niveau in ruim negen jaar en het producentenvertrouwen is sinds september 2014 onafgebroken positief.

Ook internationaal heeft Nederland dit jaar uitstekende resultaten geboekt. In 2016 steeg Nederland naar de vierde plaats op de mondiale lijst van meest concurrerende economieën van het World Economic Forum. Van de 28 landen van de Europese Unie is Nederland de meest concurrerende economie. Wereldwijd staan onze efficiënte infrastructuur, de hoge kwaliteit

10 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

van het onderwijs en de gezondheidszorg en het innovatievriendelijke bedrijfsklimaat zeer goed aangeschreven. Ook de OESO complimenteerde ons land. Nederland geldt wereldwijd volgens de OESO als het land met het meest stimulerende ondernemersklimaat. Maar het advies was wel om de uitgaven voor innovatie te verhogen.

MEER FINANCIERING, MINDER REGELDRUK De doelstelling van het kabinet om de regeldruk voor burgers, bedrijven en professionals met 2,5 miljard euro te verlagen, is in 2016 gehaald.

Minister Kamp van Economische Zaken: “We zijn erin geslaagd om in 2016 de lasten voor ondernemers flink te verminderen en de benodigde financiering voor groei- en innovatieambities van ondernemers beschikbaar te laten komen.

In 2016 hebben de overheid en de markt gezamenlijk voor circa 2,7 miljard euro aan extra financiering beschikbaar gesteld voor het midden- en kleinbedrijf. Daar gaan we dit jaar onverminderd mee door.” Daarnaast worden ondernemers voor miljarden euro’s via verschil-

lende garantieregelingen ondersteund om te kunnen investeren en groeien. Tegelijkertijd investeerden bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid gezamenlijk 134 miljoen euro in tien toonaangevende onderzoeksprojecten gericht op voedsel, energie, gezondheidszorg en data-infrastructuur. Met de Energieagenda is dit jaar de koers uitgezet om in 2050 tot een economie met nagenoeg geen CO2-uitstoot te komen. Daarnaast is de weg ingeslagen om in 2030 vijftig procent minder gebruik van primaire grondstoffen zoals mineralen, metalen en fossiele grondstoffen te realiseren. De verwachting is dat zo in 2023 de circulaire economie in Nederland goed is voor een marktwaarde van 7,3 miljard euro per jaar en 54.000 banen. Minister Kamp: “Door de transitie naar een duurzame economie geleidelijk en goed uitgekiend te laten verlopen, kunnen we het maximale rendement uit de benodigde investeringen halen en krijgen onze innovatieve bedrijven volop kansen op de Europese- en wereldmarkt.” �

Oppervlaktebehandelaars in december veel positiever dan in november Situatie in de Oppervlaktebehandeling in december ook veel beter dan de totale industrie Uit de laatste meting van de ION BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling (in samenwerking met MCB) blijkt dat de inkoopmanagers in de metaalbewerkende branche ‘Oppervlaktebehandeling’ in december veel positiever dan in november zijn over de groei in de branche: indexscore 72,8 versus 63,8. De branche ontwikkelde zich in december ook veel beter dan de totale Nederlandse industrie (57,3; dit wordt maandelijks door branchevereniging Nevi gemeten). Omdat een score hoger dan 50 ‘groei’ betekent, kan geconcludeerd worden dat er in de Oppervlaktebehandeling (maar ook in de industrie algemeen) sprake is van groei. De BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling van de Vereniging ION (in samenwerking met MCB) is (evenals de Nevi Inkoopmanagersindex) opgebouwd uit vijf componenten. Met betrekking tot de ontwikkeling in december ten opzichte van november zijn met betrekking tot deze componenten de volgende conclusies te trekken: • De productie in de branche Oppervlaktebehandeling ontwikkelt zich veel positiever ten opzichte van vorige maand • Over de orders denken de inkopers veel positiever • De levertijd van de leveranciers is veel langer • De voorraden eindproduct nemen flink toe

Opmerking: de relatieve vlakheid van de Nevi-lijn is te verklaren door de grote verscheidenheid aan industrieën waaruit deze is opgebouwd.

• Over de werkgelegenheid denkt men positiever.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de totale BrancheBarometer, nemen flink toe volgens de inkopers ten opzichte van vorige maand. Ten opzichte van de totale industrie (Nevi) zijn de volgende conclusies te trekken met betrekking tot de verschillende aspecten in de afgelopen maand: • Het productieniveau is in de Oppervlaktebehandeling in december veel beter dan in de totale industrie • Het orderniveau is veel beter • De levertijden van de leveranciers zijn veel langer • De voorraadniveaus in de Oppervlaktebehandeling zijn flink hoger

• Over de werkgelegenheid denken de inkopers veel positiever.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de totale BrancheBarometer, zijn in de Oppervlaktebehandeling relatief flink lager dan in de totale industrie. �

Nieuwe deelnemers aan de BrancheBarometer (mits oppervlaktebehandelaar) zijn van harte welkom: ze krijgen sneller en specifiekere resultaten. Meld je aan via www. formdesk.nl/ion/abonnee. Bent u leverancier voor de oppervlaktebehandelende industrie of wilt u het persbericht maandelijks ontvangen, meld u dan gratis aan via www.formdesk.nl/ ion/pers.

Boekje over winstgevend robotiseren Teqnow, hét platform van Koninklijke Metaalunie dat de aandacht voor en toepassing van toptechnologie in het industriële mkb vergroot en stimuleert, helpt ondernemers om optimaal gebruik te maken van robotisering. Om het hele robotiseringstraject, van oriëntatie, onderzoek en implementatie goed te begeleiden, heeft Teqnow nu ook het boekje ‘Stappenplan praktisch en winstgevend robotiseren bij het industriële MKB’ gemaakt.

Het boekje is een eerste oriëntatie op het robotiseringstraject. Hierin staan acht stappen die voor een winstgevende robotimplementatie noodzakelijk zijn. Daarnaast worden er tal van ondersteunende vragen genoemd die ondernemers zich kunnen stellen om tot een winstgevende implementatie te komen. Ook komen in het boekje de nodige valkuilen aan de orde waarvan de ondernemer kan leren. Industriële robotisering is één van de belangrijke thema’s die Teqnow uitdraagt middels allerlei activiteiten, diensten en middelen. Zo is er de QuickScan Robotica MKB dat hulp biedt bij het inventariseren van kansen en kan de ondernemer gebruik maken van de ‘Teqnow-atlas voor industriële robotisering’ als hij besluit een robot in te zetten. In de atlas zijn leveranciers van robots en robotsystemen opgenomen met volledige contactgegevens, bedrijfsomschrijving en met opgave van hun specialisme. �

MEER INFORMATIE www.teqnow.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 11

KORT NIEUWS Chroom(VI) vrije voorbehandeling op verzinkt staal conform GSB en Qualicoat AD Chemicals, dat samen met Weert Groep de ION Borghardt 2016 won, maakt de eerste chroom(VI) vrije behandeling voorafgaand aan het poedercoaten op verzinkt staal (Duplex-systeem) commercieel beschikbaar die zowel voldoet aan GSB als Qualicoat.

Met het oog op de veelbesproken REACH “sunset date” van 21 september 2017 (de autorisatiedatum waardoor het gebruik van chroom(VI) vergunningplichtig wordt), biedt deze oplossing Europese verzinkerijen de zekerheid over te stappen op een gevalideerd en gecertificeerd chroom(VI) vrij alternatief.

Waar menig bedrijf niet bij stilstaat, is dat naast REACH ook de RAC en SEAC (de technische en economische commissie van de EU) conform de Carcinogene stoffenregeling (2004/37/EC) vereisen dat een gevaarlijke stof vervangen moet worden als dit technisch mogelijk is.

PreCoat Z31 van AD Chemicals vervult deze maatschappelijke behoefte. Gedurende meerdere jaren hebben Weert Groep en AD Chemicals de op PreCoat Z31 gebaseerde voorbehandeling uitvoerig getest conform de richtlijnen van GSB, Qualisteelcoat en Qualicoat.

Conclusie is dat ruimschoots aan deze eisen wordt voldaan. Dit resulteert op dit moment in een corrosiebescherming en lakhechting van meer dan tweeduizend uur, een prestatie waar men met recht trots op kan zijn. De verwachting vanuit AD Chemicals en Weert Groep is dan ook dat dit systeem de nieuwe (wereldwijde)

marktstandaard voor Duplex zal worden. De tabel toont een overzicht van de belangrijkste verschillen tussen traditioneel chromateren en PreCoat Z31.

CERTIFICERINGSPROCES PreCoat Z31 is een multi-metal systeem. Voor aluminium is PreCoat Z31 reeds Qualicoat (Approval No. A-119) gecertificeerd. Tot voor kort bestond er echter geen mogelijkheid om een certificering voor de chemische voorbehandeling te behalen op verzinkt staal. Gezien het belang van een certificering voor de gehele metaalverwerkende keten zijn Weert Groep en AD Chemicals in gesprek gegaan met het gerenommeerde Duitse GSB instituut. Op dit moment zijn zij in de afronding van Stage 3 van de cer-

tificering. Gedurende Stage 3 wordt de chemie ingezet bij een GSB (poeder)lakbedrijf voor een productierun van minimaal 500 vierkante meter waarbij 25 vierkante meter van midden en einde van de productierun beschikbaar worden gesteld voor (corrosie) testen en natuurlijke verwering (kust/industrie). Bij positief resultaat wordt een voorlopige toelating verstrekt voor het voorbehandelingsproduct. Hiervoor staan alle signalen op groen. Hiermee laten AD en Weert Groep zien dat zij voorop lopen in de markt en dat een milieuvriendelijke uitstekende corrosiewering mogelijk is. �

Tabel: verschillen tussen traditioneel chromateren en PreCoat Z31.

Vakbeurs & congres MATERIALS 2017 Op 31 mei en 1 juni vindt de vakbeurs en congres MATERIALS 2017 plaats in Veldhoven. Het evenement presenteert zich als hét grootste trefpunt voor onder meer engineers, productontwikkelaars, R&Dspecialisten, constructeurs en oppervlaktebehandelaars die zich bezighouden met allerlei materiaaluitdagingen. De vijfde editie krijgt een bredere formule met een sterkere focus op praktische materiaaluitdagingen.

Het event wordt gebouwd op vier pijlers die elk een eigen zone op de beursvloer krijgen: 1) materialen 2) oppervlaktetechnieken 3) verbindingstechnieken 4) analysetechnieken

het gebied van (nieuwe) materialen. De focus is gericht op de praktische uitdagingen waarvoor producenten en toepassers van materialen in de technologische maakindustrie en de procesindustrie komen te staan.

Organisator Mikrocentrum wil bezoekers aanspreken met herkenbare praktijksituaties en materiaaltoepassingen. Daarnaast zorgen de keynotelezingen voor diepgang en gaan de live demo’s in de verschillende experience area’s bezoekers inspireren om hun eigen materiaaluitdagingen op te pakken.

Vereniging ION is een van de partners van de Materials. �

MEER INFORMATIE Materials heeft zich ontwikkeld tot een kwalitatief hoogstaand event op

12 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

www.materials.nl

Autokleur van het jaar Axalta Coating Systems heeft onlangs de “Automotive Color of the year 2017” bekend gemaakt: Gallant Gray. Deze luxueuze kleur krijgt meer pit dankzij de blauwe en zilveren flakes. Zij zorgen voor een fonkelend effect en een donkere ondertoon die de afwerking verrijken en een gesofisticeerde look toevoegen.

De kleurontwerpers en productexperts van Axalta kozen voor Gallant Gray als autokleur van het jaar, omdat een groot percentage van de markt geïnteresseerd is in een neutraal kleurenpalet en de toevoeging van lichte kleurschakeringen kunnen deze kleuren levendiger maken.

Gallant Gray is bovendien speciaal bedacht

om er spectaculair uit te zien op elke grootte van voertuig. De complexe kleur is donker met diverse sprankelende flakes die diepte en kleur toevoegen.

“We zijn ervan overtuigd dat de klanten Gallant Gray zullen weten te waarderen. Met zijn blauwe en groene schijn, is deze kleur een voorbeeld van moderniteit en elegantie. We zijn zelfs van mening dat Gallant Gray het nieuwe zilver is”, verduidelijkt Nancy Lockhart, Global Color Marketingmanager van Axalta.

Axalta publiceerde onlangs ook naar jaarlijkse gewoonte zijn ‘2016 Global Automotive Color Popularity Report’. Dat observeert geografisch de kleurentrends in de autosector. Het verslag wees onder meer op de toename van de

populariteit van grijstinten over de hele wereld.

Neutrale kleuren domineerden de markt de voorbije tien jaar. Wit en zwart mogen dan hun koppositie wereldwijd behouden, grijs is nu samen met zilver goed voor de derde plaats met elf procent. Grijs gaat zilver overigens voor in Europa (met zes procent), Noord-Amerika (vijf procent) en Zuid-Korea (zeven procent). Grijs is de meest populaire kleur in Europa (17 procent), Noord-Amerika (16 procent), Zuid-Korea (19 procent) en India (12 procent). Axalta’s Global Automotive Color Popularity Report is inmiddels aan zijn 64e opeenvolgende editie toe. �

MEER INFORMATIE www.axalta.com/color

Directiewijzigingen VDL Groep Industrieel familiebedrijf VDL Groep uit Eindhoven breidt de directie verder uit. Vanaf 1 januari 2017 zijn er drie directeuren toegetreden tot de adjunct-directie van de bedrijvengroep. Dat zijn Carel Bouckaert, Jos van Meijl en Guustaaf Savenije. Adjunct-directieleden fungeren als sparringpartners van bedrijfsdirecteuren en vertegenwoordigen de bedrijven in de directievergadering.

De VDL Groep, met het hoofdkantoor in Eindhoven, is een internationale industriële onderneming die zich toelegt op de ontwikkeling, productie en verkoop van halffabricaten, bussen en overige eindproducten en de

assemblage van personenauto’s. Sinds de oprichting in 1953 is dit familiebedrijf uitgegroeid tot een onderneming met 89 werkmaatschappijen, verspreid over 19 landen, met meer dan 13.000 medewerkers en een verwachte omzet van 3 miljard euro in 2016. De kracht van VDL Groep zit in de onderlinge samenwerking tussen de bedrijven. In de toeleveringsbranche is VDL toonaangevend in metaalbewerking, mechatronische systemen en modulebouw, kunststofverwerking en oppervlaktebehandeling. �

MEER INFORMATIE www.vdlgroep.com

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 13

ALGEMEEN

THEMA VEILIGHEID, GEBRUIK PBM’S, WET- EN REGELGEVING

AANPAK ISZW VOOR GEZOND EN VEILIG WERKEN Gezond en veilig werken vinden we allemaal belangrijk, maar door de drukte van de dag hebben we er niet altijd voldoende oog voor. Een organisatie die als taak heeft om daar scherp op te letten, is de Inspectie SZW. Hoe is hun aanpak? Wat zijn de speerpunten voor dit jaar? Hoe kijken zij aan tegen de oppervlaktebehandelende industrie? Voor het antwoord op deze vragen gingen we eens langs bij de Inspectie SZW. In het kort gezegd, zien zij in de branche langzamerhand meer bewustzijn ontstaan voor gezond en veilig werken, maar er moet nog veel gebeuren.

De twee mensen van Inspectie SZW die OT te woord staan, zijn Diana Martens, projectleider gevaarlijke stoffen en Anja van Vlerken, programmaleider voor de metaalsector. Het gesprek gaat natuurlijk over Inspectie SZW en de branche oppervlaktetechnieken, maar ook over gevaarlijke stoffen, omdat er vanuit de Inspectie een dergelijk programma loopt. In onze branche worden behoorlijk wat gevaarlijke stoffen gebruikt. Diana Martens: “We kijken naar alle bedrijven waar met gevaarlijke stoffen wordt gewerkt. De insteek kan zijn acute veiligheid, waarbij er direct effecten optreden door gevaarlijke stoffen of de gezondheid, omdat chronisch effecten pas na lange tijd kunnen optreden, bijvoorbeeld bij kankerverwekkende stoffen. Als projectleider ben ik meer achter de schermen actief. Ik zorg mede voor de programma-aanpak en voor de ontwikkeling van de interventies, zoals communicatie, voorlichting en inspectie.”

Vanuit de rijksoverheid wordt de branche oppervlaktebehandeling gezien als een subbranche van de metaalsector. Die benadering hanteert de Inspectie SZW ook. Ook de metaalsector valt onder het programma Bedrijven met gevaarlijke stoffen. Anja van Vlerken: “Met dit programma richten we ons op de belangrijkste en meest voorkomende risico’s waar bedrijven in het vaak maar moeilijk een goede oplossing voor weten te vinden. Het programma gevaarlijke stoffen pas ik toe in de metaalsector: in gieterijen en bij oppervlaktebehandelingen. We zetten onze menskracht zo efficiënt mogelijk in.

14 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

Diana Martens (l) en Anja van Vlerken.

Daarom gaan we niet zomaar willekeurig naar bedrijven, maar maken een risicoanalyse. En zo kwam de branche oppervlaktetechnieken in beeld.”

INSPECTIES Dat onze branche als risicovol werd aangezien, werd geheel bevestigd toen in de jaren 2012/2013 een verkenning werd uitgevoerd.

Anja: “Wij kregen toen een goed beeld van de sector: veel kleine bedrijven met grote risico’s op het gebied van veiligheid en gezondheid.

Ook constateerden we dat er weinig kennis op de werkvloer en er weinig aandacht vanuit het

management voor was. We zijn toen met de brancheorganisatie en met andere partijen die invloed kunnen uitoefenen in gesprek gegaan.

Daarnaast hebben we inspecties gedaan in de periode 2013/2014.”

Die inspecties en die gesprekken waren geen overbodige luxe. De Inspectie SZW was blij toen de branche zich op 1 januari 2014 opnieuw verenigde met de start van ION als brancheorganisatie. Diana Martens: “ION bracht een nieuw elan en sprak nieuwe ambities uit. Daar waren wij meteen blij mee. Het gaf ons de gelegenheid om te kijken of we daar goede afspraken mee konden maken. Inmiddels zijn er in de branche

Een masker als Persoonlijk Beschermingsmiddel komt pas op de laatste plaats als andere maatregelen niet mogelijk zijn. Foto 3M. een paar honderd inspecties geweest. Bij bedrijven die het niet goed doen, komen we elk jaar terug. We zagen wel langzaam maar zeker meer aandacht voor veilig werken, maar geen structurele verbetering. Toen hebben we eind 2014 het project stopgezet, omdat we zagen dat de bedrijven het in hun eentje niet zouden redden. We moesten eerst zorgen voor betere ondersteuning en daar heeft de brancheorganisatie een belangrijke rol. Dat heeft ION gelukkig opgepakt.”

ARBOINCLUSIEF Dat betekende niet dat de herinspecties helemaal werden stopgezet, maar dat de aandacht meer verschoof naar overleg met betrokken partijen voor een branchebrede aanpak. De rol van ION werd niet alleen door de Inspectie SZW benadrukt, maar ook door de lidbedrijven die de inspectie op bezoek hadden gekregen.

Anja van Vlerken: “Die nemen contact op met de brancheorganisatie en dat is ook bewust onze strategie. We merken nu dat veilig werken steeds meer een aandachtspunt is geworden.

We snappen dat bedrijven hun aandacht gericht hebben op het maken van mooie kwaliteitsproducten, maar tegelijkertijd vind ik het heel gek dat dat niet arboinclusief gebeurt. Ik denk echt dat vakmanschap ook gepaard moet gaan met kennis over blootstellingsrisico’s bij gevaarlijke stoffen en dat de bedrijfsleiding zich meer nadrukkelijk bezighoudt met de vraag hoe de medewerkers gezond kunnen blijven op de

langere termijn.”

Diana Martens: “Bij bedrijven die met gevaarlijke stoffen werken, worden de risico’s pas na lange tijd zichtbaar als er geen adequate maatregelen worden getroffen. Maar de aandacht daarvoor en het bewustzijn daarover zien we nu ook wel bij de bedrijven ontstaan. Dit sluit aan bij de maatschappelijke trend. Een brancheorganisatie kan daarop inspelen. De laatste jaren is er steeds meer contact gekomen met ION over dit onderwerp, maar er is nog een flinke weg te gaan.

Tegelijk is er ook een ander stroming, namelijk REACH die het gebruik van sommige stoffen aan banden legt. Bedrijven worden dus van verschillende kanten gedwongen om samen tot een oplossing te komen. Chroom VI is een heel actueel en een bekend voorbeeld.”

Giftig. Producten die als giftig aangeduid worden, leveren bij opname via mond, huid of inademing ernstig gevaar op en kunnen dodelijk zijn.

BLOOTSTELLINGSNORM Mochten wij in de branche denken dat Chroom VI vanuit REACH op de kaart is gezet, bij de Inspectie denken ze daar heel anders over.

Chroom VI is zowel vanuit Arbowetgeving als vanuit REACH een heel belangrijk onderwerp.

Sterker nog: als REACH er niet zou zijn, waren de verplichtingen ten aanzien van Chroom VI er niet minder op. Nog sterker: vanuit de Arbowet is er een grenswaarde voor Chroom VI en die wordt op 1 maart aanstaande met de factor 10 verlaagd naar 1 microgram per kubieke meter.

Die verlaging is op 1 november vorig jaar al aangekondigd en is gebaseerd op een rapport van de Gezondheidsraad waarin staat dat als je boven die waarde van 1 microgram werkt, je er toch ziek van wordt.

Diana Martens: “Wij snappen heel goed dat de branche hier niet zo blij mee is. ION vindt die verlaging fors en vraagt zich af waarom wij in Nederland zo nodig voorop moeten lopen.

Maar voor het rijk is dit een beargumenteerde norm gelet op gezond en veilig werken. Bij gevaarlijke stoffen streven wij altijd naar een zo laag mogelijke blootstelling. ION heeft al aangegeven dat met alle maatregelen die in het kader van de autorisatie op de rit staan die lage waarde waarschijnlijk niet gehaald wordt. Zij verwachten dat uitvoering van die maatregelen zal resulteren in een waarde van tussen de 2 en de 5 microgram. We snappen wel dat het pijnlijk is als je moet constateren dat de vanuit REACH

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 15

ingezette maatregelen waarschijnlijk onvoldoende effect sorteren gelet op de aangepaste grenswaarde. Maar als Inspectie SZW moeten we die grenswaarde van 1 microgram hanteren.

Met de brancheorganisatie zullen we daar wel overleg over hebben”

ARBEIDSHYGIËNISCHE STRATEGIE Anja van Vlerken: “Vanuit REACH gezien is het plan om Chroom VI in de EU de komende vier tot vijf jaar uit te faseren, maar zo lang willen we niet wachten. We willen dat de blootstelling voor de werknemer nu al dusdanig laag is dat hij of zij er niet ziek van wordt. Onze aanpak is dat wij aangeven wat wij van de bedrijven verwachten, maar ondertussen wel de dialoog voeren met de brancheorganisatie. We leggen de lat hoog en zeggen tegen de branche: kom maar met oplossingen. Hoe gaan jullie dit invullen? Het heeft geen zin om in eeuwige discussies te komen. Je moet samen naar tot een oplossing komen, maar daarbij hebben partijen wel een bepaalde verantwoordelijkheid, zowel de bedrijven als de brancheorganisatie. Wij zijn altijd bereid om mee te denken. We moeten kijken naar manieren hoe we elkaar kunnen versterken. Voor de brancheorganisatie is dit ook een goed aanknopingspunt om hun meerwaarde voor de achterban te laten zien.”

16 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

Een heel belangrijk uitgangspunt van de Inspectie SZW is de arbeidshygiënische strategie, zie pagina 19. De Inspectie vindt dat je in beginsel moet voorkomen dat een werknemer ziek wordt en daarom moet je gevaarlijke stoffen zoveel mogelijk vervangen door ongevaarlijke stoffen. Als dat niet mogelijk is, dan moeten er specifieke maatregelen worden genomen. De Inspectie is altijd op zoek naar goede voorbeelden van bedrijven die innovatieve oplossingen gevonden hebben en zo dicht mogelijk tegen de arbeidshygiënische strategie aanzitten.

Dit omdat men beseft dat (vooral kleinere) bedrijven de gewoonte hebben om te zeggen: ja, maar bij ons is het anders. Met goede voorbeelden uit de branche die zich in de praktijk bewezen hebben, wil men dit ondervangen.

CRM-STOFFEN Tot slot: 2018 wordt het gevaarlijke-stoffen-jaar voor de metaal, zo heeft de Inspectie SZW besloten. Dat betekent dat de inspectiebezoeken aan de oppervlaktebehandelaars als gevolg van de eerdere inspectiebezoeken langzaam worden uitgefaseerd en dat er in de volle breedte van de metaal veel aandacht zal worden geschonken aan gevaarlijke stoffen.

Diana Martens: “Iedereen is nu wakker geschud, de brancheorganisatie is actief en zoekt naar sa-

menwerking met andere partijen. Ook zien we innovatieve technieken om te proberen Chroom VI te vervangen. We snappen wel dat dat enige tijd nodig heeft. CRM-stoffen (carcinogene, mutagene en reprotoxische stoffen) staan bij ons hoog op de aandachtslijst. Wij gaan kijken welke van deze stoffen de meeste impact op mens en milieu hebben en daar gaan we onze aandacht op richten. Chroom VI behoort daar zeker toe.

Dus inspecties bij bedrijven waar met chroom VI gewerkt wordt, staan op de agenda.”

Anja van Vlerken: “Volgend jaar gaan wij ons ook meer richten op jongeren die een beroepsopleiding willen volgen in de metaalsector.

Wij willen dat zij al op jonge leeftijd kennis en vaardigheden opdoen over hoe ze met gevaarlijke stoffen moeten omgaan. Wij willen dat ze hun vak op een gezonde manier kunnen blijven uitoefenen. Daartoe maken we ook afspraken met het beroepsonderwijs. Via communicatie en voorlichting, maar ook door een spel aan te reiken, healthy metal, willen wij de aandacht voor gezond werken in de metaal promoten in het beroepsonderwijs.” �

MEER INFORMATIE www.inspectieszw.nl www.zelfinspectie.nl/gevaarlijkestoffen www.inspectiefocus.nl

ALGEMEEN

THEMA VEILIGHEID, GEBRUIK PBM’S, WET- EN REGELGEVING

OVER PBM’S: WETGEVING VERANDERT EN CULTUUR KAN BETER Velen van ons dragen persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) op de werkvloer: oordoppen, veiligheidsbrillen of gelaatsmaskers bijvoorbeeld. Deze moeten medewerkers beschermen tegen arbeids- en gezondheidsrisico’s als andere beschermingsmethoden niet mogelijk zijn.

Het is goed om eens stil te staan bij de kwaliteit van PBM’s, bij de huidige en toekomstige regelgeving voor het gebruik ervan, en bij de PBM’s zelf als product. Maar niet alleen regelgeving is van belang, de veiligheidscultuur binnen een bedrijf is minstens zo belangrijk.

Iemand die zeer betrokken is bij PBM’s, is Femke Rijpma van 3M (Minnesota Mining & Manufacturing), een multinational die talrijke producten - waaronder PBM’s - maakt. Femke is daar bijna zes jaar geleden begonnen als Product EHS Specialist, waarbij ze ervoor zorgde dat klanten de juiste informatie kregen over de risico’s waaraan hun medewerkers blootstaan. In 2017 is zij benoemd tot Application Engineer bij 3M en in

deze rol gaat zij (toekomstige) klanten ondersteunen bij het kiezen van de juiste PBM’s. Ook zal zij productontwikkeling helpen faciliteren.

Naast uitgebreide productkennis, heeft Femke ook veel kennis van achterliggende wetgeving zoals REACH, en wetgeving en normering op het gebied van Persoonlijke Beschermingsmiddelen. Tevens is zij teamlid van de werkgroep Impact van REACH op het MKB.

“In het kort komt het erop neer dat ik klanten vertel hoe zij hun medewerkers moeten beschermen tegen risico’s op de werkvloer en ik hou de vinger aan de pols over allerlei ontwikkelingen in de markt. Ik vertel klanten wat zij in hun situatie moeten gebruiken, gelet op de daarvoor geldende norm. Het is overigens een misverstand om bij arbeids- en gezondheidsrisico’s op de werkvloer meteen te

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 17

denken aan PBM’s als oplossing. In Nederland hebben we een Arbowet, die verlangt dat de maatregelen in een bepaalde volgorde worden genomen, waarbij allereerst naar de bron van het probleem wordt gekeken. Dat wordt de arbeidshygiënische strategie genoemd.”

WETTELIJK KADER In kader 1 staat de te volgen arbeidshygiënische strategie beschreven. In die strategie komen PBM’s pas op de laatste plaats. Er moeten eerst andere maatregelen worden genomen. In dit artikel gaan we ervan uit dat er volgens die strategie wordt gewerkt en dat het gebruik van PBM’s (als laatste stap) onontkoombaar is.

Het is van belang stil te staan bij het wettelijk kader, maar ook bij de bedrijfscultuur omtrent het gebruik van PBM’s. Het wettelijk kader valt uiteen in twee delen: het ene deel gaat over het gebruik en het andere deel over de producten (PBM’s) zelf.

Femke: “Het wettelijk kader voor het gebruik van PBM’s is tamelijk overzichtelijk en betekent toepassing van de arbeidshygiënische strategie.

Die strategie is een praktische uiting van de verplichting van de werkgever om zijn medewerkers op het werk te beschermen. De Inspectie SZW kijkt bij bedrijfsbezoeken of de strategie wordt gehanteerd. Je dient dus eerst te bepalen of er geen andere interventies toegepast kunnen worden om risico’s tegen te gaan. Wanneer je bijvoorbeeld een gevaarlijke stof kunt vervangen door een minder schadelijk alternatief, dan ben je daartoe verplicht. Wanneer gebruik wordt gemaakt van PBM’s, betekent dat dus dat er geen andere oplossingen mogelijk zijn.”

Femke vervolgt: “De werkgever is niet alleen verplicht om zijn medewerkers op het werk te beschermen, maar moet ook nagaan of

de PBM’s voldoen aan de daarvoor gestelde normen. Met andere woorden: vermindert het masker of de veiligheidsbril de rest-risico’s naar behoren? Daarmee zijn we bij het tweede deel van het wettelijk kader aangekomen: eisen aan de PBM’s zelf, gelet op hun toepassing. De eisen daarvoor staan onder meer in de Arbowet en het Arbobesluit, maar die eisen gaan veranderen. Volgend jaar treedt er namelijk een EU-verordening in werking ten aanzien van de producteisen van PBM’s.”

NIEUWE VERORDENING Momenteel zijn producteisen onderhevig aan een EU-richtlijn (Richtlijn 89/686/EEG) die het mogelijk maakt dat je in verschillende landen, verschillende wetten over hetzelfde onderwerp hebt. Voor de nieuwe EU PBM Verordening (2016/425) geldt dat deze door de lidstaten eenop-een wordt overgenomen.

De nieuwe verordening treedt op 21 april 2018 in werking, maar kent een overgangstermijn van een jaar. Tot 21 april 2019 mogen fabrikanten producten op de markt brengen die óf voldoen aan de oude, óf aan de nieuwe verordening. Op 21 april 2023 moeten alle PBM’s voldoen aan de nieuwe verordening. PBM’s zijn ingedeeld – net als in de oude richtlijn, maar dan met wijzigingen - in drie categorieën. Deze drie categorieën zijn: • categorie 1: beschermingsmiddelen van eenvoudig ontwerp • categorie 3: beschermingsmiddelen van complex ontwerp • categorie 2: beschermingsmiddelen die niet in categorie 1 of 3 vallen.

Waar de oude richtlijn vooral gericht was op de PBM’s als product, is het uitgangspunt in de nieuwe verordening het risico waaraan

Femke Rijpma: “Elkaar aanspreken is gewoon ontzettend belangrijk om problemen te voorkomen.” de gebruiker blootstaat. Om deze reden zijn bijvoorbeeld PBM’s voor gehoorbescherming verplaatst van categorie 2 naar 3. Ieder product dient te voldoen aan de eisen voor de betreffende categorie. Bij een product uit categorie 1 mag een producent zelf testen/beoordelen of het product voldoet aan de daarvoor gestelde eisen. Bij een product uit categorie 2 en 3 moeten de testen worden uitgevoerd en beoordeeld door een zogenoemde Notified Body. De bijbehorende certificaten (EU type goedkeuring) mogen straks ook niet ouder zijn dan maximaal vijf jaar, in tegenstelling tot de oneindige geldigheid die onder de huidige richtlijn voor kan komen.

Femke Rijpma: “Voor gebruikers is het nuttig wanneer eenvoudig duidelijk is of een product voldoet aan de vereisten van de nieuwe verordening of nog valt onder de oude regelgeving.

3M is bijvoorbeeld op dit moment nog bezig om hier een praktische, klantvriendelijke oplossing voor te ontwikkelen. Echter, aangezien gesprekken nog gaande zijn over hoe de verordening in de praktijk ingevuld dient te worden, kan ik hierover op dit moment nog niets vertellen.”

VEILIGHEIDSCULTUUR “De nieuwe verordening schept meer duidelijkheid, maar zoals bij iedere wet is het ook hier belangrijk dat betrokkenen zelf het belang ervan inzien en er ook aan gaan meewerken.

En dan praat je ook over de veiligheidscultuur binnen een bedrijf. Dat is vaak een onderbelicht onderwerp, maar het is van groot belang om veilig werken op de werkvloer te stimuleren en in stand te houden. Ik vind dat bij het creëren

18 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

ARBEIDSHYGIËNISCHE STRATEGIE EN PBM’S

van een veiligheidscultuur het management in alle lagen een zeer belangrijke taak heeft.

Wanneer het management het initiatief neemt en verantwoordelijkheid toont, en op elk moment uitstraalt dat aandacht voor veilig werken essentieel is, dan heeft dat grote impact op de medewerkers. Het management toont zo bewustzijn over de relatie tussen aandacht voor veilig werken, de werkkracht, het werkplezier van de medewerkers en het uiteindelijke bedrijfsresultaat. Het gaat de werkgever op de langere termijn meer opleveren wanneer werknemers aan het einde van de dag weer gezond en veilig naar huis gaan.”

VERPLICHTINGEN PBM’S VOOR WERKGEVERS EN WERKNEMERS Werkgeversverplichtingen De werkgever: • verstrekt PBM’s gratis aan zijn werknemers • geeft de noodzakelijke voorlichting en instructie over juist gebruik en onderhoud • geeft aan waar PBM’s gebruikt moeten worden • houdt toezicht op het juiste gebruik • maakt afspraken over onderhoud en vervanging.

Werknemersverplichtingen De werknemer is verplicht: • de verstrekte PBM’s te gebruiken • deel te nemen aan voorlichting en instructie • PBM’s op de juiste wijze te onderhouden en op te bergen.

Zij vervolgt: “Het is goed wanneer leidinggevenden die aandacht op ieder moment van de dag uitstralen. Iemand vertelde me onlangs dat het zo veel indruk had gemaakt dat de directeur hem had aangesproken toen hij zonder hand aan de leuning de trap afkwam. Het werkt heel positief wanneer je mensen aanspreekt. Het toont betrokkenheid. Wanneer iemand aangeeft niet te willen veranderen omdat hij/zij al jaren zo werkt, ga dan toch het gesprek aan en laat zien dat het van groot belang voor hem of haar is om wél te veranderen. Immers, we hebben zoveel meer kennis over risico’s dan vroeger en we kunnen zoveel meer doen om mensen te helpen gezond te blijven. En vergeet niet, wanneer er regelmatig bedrijfsongevallen zijn, dan krijg je een slechte naam! We weten ook al dat meldingen van bijna-ongelukken een grote positieve bijdrage leveren aan de veiligheidscultuur van bedrijven. Inspectie SZW heeft ook oog voor de bedrijfscultuur en de belangrijke rol van het management daarin.”

Tot slot wil Femke Rijpma erop wijzen dat de medewerkers niet alleen verplichtingen hebben (zie kader hiernaast), maar ook een grote invloed op de bedrijfscultuur. “Een ongeluk heeft impact op iedereen. Het niet-dragen van PBM’s of slordig werken, brengt niet alleen jezelf maar ook je collega’s in gevaar. En wanneer er een ongeluk gebeurt, moeten je collega’s dat opvangen. Dat wil toch niemand? Je bent niet in je eentje aan het werk, iedereen heeft er last van wanneer jij jezelf niet goed beschermt. Elkaar aanspreken is gewoon ontzettend belangrijk om problemen te voorkomen. Daarnaast vind ik het belangrijk dat medewerkers zelf ook een verantwoordelijkheid voelen voor hun gezond-

Werkgevers moeten zorgen voor veilige en gezonde arbeidsomstandigheden van werknemers. De Arbowet verlangt dat de maatregelen in een bepaalde volgorde worden genomen, waarbij allereerst naar de bron van het probleem wordt gekeken.

Dat wordt de arbeidshygiënische strategie genoemd. Deze ziet er als volgt uit: 1. Bronmaatregelen – Een werkgever moet eerst de oorzaak van het probleem wegnemen.

Voorbeeld: schadelijke stof vervangen door een veiliger alternatief.

2. Collectieve maatregelen – Als bronmaatregelen geen mogelijkheden bieden, moet de werkgever collectieve maatregelen nemen om risico’s te verminderen.

Voorbeeld: het plaatsen van afscherming of een afzuiginstallatie.

3. Individuele maatregelen – Als collectieve maatregelen niet mogelijk zijn of ook (nog) geen afdoende oplossing bieden, moet de werkgever individuele maatregelen nemen.

Voorbeeld: het werk zo organiseren dat werknemers minder risico lopen (taakroulatie).

4. Persoonlijke beschermingsmiddelen – Als de vorige drie maatregelen geen effect hebben, moet de werkgever de werknemer gratis persoonlijke beschermingsmiddelen verstrekken, voor het verder minimaliseren van de restrisico’s.

heid en niet eerst de oplossing buiten henzelf zoeken. Die gewoonte wil er nog weleens insluipen: dan geven we bij problemen de schuld eerst aan een ander en zoeken de oplossing buiten onszelf.” �

MEER INFORMATIE www.arboportaal.nl/onderwerpen/arbeidshygienische-strategie www.ec.europa.eu/growth/sectors/ mechanical-engineering/personal-protectiveequipment_en www.3mnederland.nl/3M/nl_NL/companybase-bnl/about-3m www.arbouw.nl/onderwerpen/persoonlijkebeschermingsmiddelen-pbm en de nieuwe verordening: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/ TXT/PDF/?uri=CELEX:32016R0425&from=EN

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 19

THEMA VEILIGHEID, GEBRUIK PBM’S, WET- EN REGELGEVING

ALGEMEEN

REACH-WORKSHOP BIEDT STAPPENPLAN VOOR MKB Bij mkb-ondernemers staat REACH bekend als moeilijk en ingewikkeld, maar het is erg onverstandig om je ogen te sluiten voor deze verordening. Op de Stoffendag, half december 2016, werd een workshop gegeven die volledig was toegespitst op de betekenis van REACH voor het MKB. Duidelijk werd dat de ingewikkeldheid van REACH wel meevalt als je er gestructureerd mee aan de slag gaat en gebruikmaakt van de hulp die links en rechts te vinden is (zie daarvoor ook het overzicht van nuttige websites op pagina 38). Bovendien, voor de continuïteit van de onderneming en de veiligheid van medewerkers is het echt noodzakelijk om met REACH aan het werk te gaan.

De REACH-workshop voor mkb’ers werd gegeven door Onno Jongerius, consultant van Jongerius Consult en oprichter van het REACH Support Network. Hij maakt zich sterk voor het veilige gebruik van chemische producten door een efficiënte toepassing van Europese wetgeving en het beschikbaar maken van kant-enklare, betaalbare oplossingen voor de naleving van REACH via het REACH Support Network.

De kern van de Europese wetgeving voor gevaarlijke stoffen bestaat uit twee verordeningen: REACH (Registratie, Evaluatie en Autorisatie van Chemische stoffen) en CLP (Classification, Labelling & Packaging), in het Nederlands Indeling, Etikettering en Verpakking van chemische producten genoemd.

Deze verordeningen zijn direct van toepassing in alle EU-lidstaten en worden gecoördineerd door ECHA (Europees Agentschap voor Chemische stoffen). De handhaving vindt plaats door de nationale bevoegde gezagen. In Nederland gebeurt dat via een samenwerking tussen de Inspectie Leefomgeving en Transport, de Inspectie SZW en de Voedsel- en Warenautoriteit.

VERANTWOORDELIJKHEID Onno Jongerius: “Zorg ervoor dat je REACH en CLP ergens op je computer hebt staan.

De verordeningen zijn als geconsolideerde versies in het Nederlands te downloaden van de ECHA-website. Die website is zeer goed, maar ook erg uitgebreid; je kunt erin verzuipen.

20 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

Gelet op REACH en CLP zeggen de overheden tegen de bedrijven: jullie moeten zorgen voor goede en betrouwbare stofgegevens en gevaarsetiketten, en wij controleren. Op enkele uitzonderingen na vereist REACH dat alle stoffen die in hoeveelheden van meer dan één ton per jaar worden geproduceerd en/of geïmporteerd (op zichzelf of in mengsels) uiteindelijk allemaal geregistreerd moeten zijn bij ECHA. Geen registratie, geen business. Ook moet informatie over de gevaren en het veilige gebruik van stoffen worden gecommuniceerd in de keten, via het Veiligheidsinformatieblad (VIB). Nieuw is dat de downstreamgebruikers moeten voldoen aan de instructies voor veilig gebruik via de blootstellingsscenario’s in het uitgebreide VIB.” REACH en CLP brengen tal van verplichtingen met zich mee voor bedrijven die stoffen produceren, importeren, mengen of leveren.

Maar ook de bedrijven die ze gebruiken (de downstreamgebruikers) hebben verplichtingen.

Dit alles met het oog op het veilige gebruik van chemische producten op de werkvloer via eenduidige en geharmoniseerde regelgeving.

De verantwoordelijkheid voor de registratie van stoffen ligt bij het bedrijfsleven. Downstreamgebruikers moeten opletten wanneer ze een uitgebreid VIB (met blootstellingsscenario’s als bijlage) ontvangen van hun leverancier. Dan gaat er immers een klok lopen van twaalf maanden. In die periode moeten ze nagaan of ze de stof gebruiken volgens het geïdentificeerde

gebruik in rubriek 1 van het VIB, en zo ja, of ze dat veilig doen conform de relevante blootstellingsscenario’s.

REGISTRATIESTRATEGIE Bedrijven die meer dan één ton van een stof (op zichzelf of in mengsels) per jaar produceren en/ of importeren, moeten die stof dus registreren volgens de relevante deadlines, zoals aangegeven in REACH. Ze moeten dat doen in een speciale database (IUCLID) en de registratie vervolgens indienen via een webportaal naar ECHA (REACH-IT). De registratiekosten bestaan uit de kosten voor het maken van het IUCLID-dossier, de kosten voor stofidentificatietesten, een ‘letter of access’-fee aan de hoofd-Registrant om de gemeenschappelijke data te mogen gebruiken en een registratie-fee aan ECHA. De hoogte van de registratie-fee is sterk afhankelijk van het volume van de stof en de grootte van het bedrijf.

Mkb’ers moeten dan ook een bewijs van hun bedrijfsgrootte opnemen in hun bedrijfsprofiel op REACH-IT. ECHA controleert dit streng.

Mkb’ers doen er verstandig aan hun registratiestoffen, als ze dat nog niet gedaan hebben, zo spoedig mogelijk te identificeren en vóór te registreren via een zogeheten late pre-registratie.

Dit kan nog tot uiterlijk 30 mei 2017. Vervolgens is het verstandig om een registratiestrategie op te stellen en zo snel mogelijk na te gaan of co-registraties van bestaande stoffen mogelijk zijn; dit is relatief eenvoudig en niet duur. Als ze een stof eenmaal geregistreerd hebben, moeten mkb’ers het registratienummer en de relevante blootstellingsscenario’s doorgeven in de keten via het uitgebreide VIB.

VIERSTAPPEN-AANPAK Jongerius heeft een REACH Bootcamp ontwikkeld, waarin een mkb’er leert over de REACH verplichtingen en praktische aanpak voor zijn specifieke bedrijf. Tijdens de Bootcamp wordt een vierstappen-aanpak geïntroduceerd, waarmee mkb-ondernemers gestructureerd en overzichtelijk aan hun REACH-verplichtingen

Het gebouw van ECHA in Helsinki. Foto ECHA kunnen voldoen.

Stap 1 is het checken van je businesscase, dat wil zeggen dat een overzicht moet worden gemaakt van alle bedrijven (‘legal entities’) die onder de onderneming vallen, en van alle rollen per bedrijf conform de wettelijke definities (bijvoorbeeld de rol van importeur). Stap 2 is het inzichtelijk maken van je productportfolio: wat koop je in, wat is het resultaat van je productieproces en welke producten zet je op de markt? Check dat ten opzichte van de wettelijke productdefinities en je rol(len) vanuit REACH en CLP. Stap 3 is het inzichtelijk maken van je REACH- en CLP-verplichtingen en de wijze waarop daaraan voldaan gaat worden. Stap 4 is het organiseren en borgen van je REACH- en CLP-verplichtingen in je bedrijfsproces. De vier stappen worden uitgebreid behandeld op de

REACH EN CLP REACH is een Europese verordening voor de productie van en handel in chemische stoffen (op zichzelf of in mengsels of in voorwerpen). Zij beschrijft waar bedrijven en overheden zich aan moeten houden en zorgt voor uniformiteit in de hele Europese Unie ten aanzien van veilig gebruik van chemische stoffen. CLP richt zich op betrouwbare en eenduidige identificatie en classificatie van gevaren volgens de wereldwijd geharmoniseerde (GHS) opzet van de VN. De verordening schrijft voor dat fabrikanten, importeurs en downstreamgebruikers de stoffen en mengsels die ze op de Europese markt zetten, moeten indelen volgens de CLP-criteria. Leveranciers moeten hun chemische producten etiketteren en verpakken volgens de CLP-criteria en informatie aanleveren aan de nationale vergiftigingencentra. Fabrikanten en importeurs moeten een CLP-notificatie doen voor opname in de CLP-databank bij ECHA.

eendaagse REACH Bootcamps die Jongerius regelmatig organiseert. De eerstvolgende is op 1 februari.

“Als je niet meedoet aan REACH kun je op termijn geen stoffen meer op de markt brengen of boetes krijgen vanuit de diverse inspecties. REACH en CLP zorgen voor betere en gestandaardiseerde stofgegevens en gevarenindicaties in de keten. Communicatie door de hele keten wordt belangrijker en leveranciers worden geacht goede, bruikbare VIB’s mee te sturen. Bedrijven zullen, afhankelijk van hun rol met betrekking tot REACH en CLP, aan registratiemanagement en overzichtelijk dossierbeheer moeten gaan doen. Veelal wordt er in bedrijven gewerkt met mengsels; hierbij is het van belang dat je weet welke stoffen daar inzitten. Door je maatregelen af te stemmen op de relevante blootstellingsscenario’s in de VIB’s van de leverancier mag je ervan uitgaan dat het gebruik veilig is. Door deze ontwikkelingen komen REACH en arbo steeds dichter bij elkaar te liggen.” �

MEER INFORMATIE www.reachsupportnetwork.nl (Nederlands) www.jongeriusconsult.com echa.europa.eu www.chemischestoffengoedgeregeld.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 21

THEMA VEILIGHEID, GEBRUIK PBM’S, WET- EN REGELGEVING

ALGEMEEN

INZICHT IN WERKEN MET CHEMISCHE STOFFEN Bij menig bedrijf is het een probleem om een helder inzicht te krijgen in de risico’s van het werken met chemische stoffen. Regelmatig wordt er gewerkt op basis van opgebouwde ervaring en op basis van de informatie van de leverancier, maar daarmee is nog geen helder en onderbouwd inzicht verkregen in de gezondheids- en arbeidsrisico’s. Tijdens de workshop Inzicht in de risico’s bij het werken met chemische stoffen op de Stoffendag in december werd ingezoomd op de risico’s en wat je daartegen kan en moet doen.

De workshop werd gegeven door René Bekman, arbeidshygiënist en veiligheidskundige bij Fujifilm. Bij dat bedrijf is veel werk gemaakt van risicobeoordeling van en beheersmaatregelen bij het werken met chemische stoffen. Zij hebben zelf een aanpak ontwikkeld en die gepresenteerd aan het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Die aanpak vormde de leidraad bij de workshop.

René Bekman: “In veel bedrijven wordt met chemische stoffen gewerkt. Als ondernemer moet je je op het gebied van chemische stoffen de volgende vragen stellen: - Stel ik mijn medewerkers bloot aan chemische stoffen?

- Kan blootstelling leiden tot gezondheidsrisico’s?

- Zijn de juiste maatregelen genomen? (om deze blootstelling te voorkomen/ reduceren) - Is dit gewaarborgd?

Beantwoording van die vragen roept een aanpak op om de risico’s te beperken.”

Vanuit de EU en de nationale overheid zijn er wettelijke bepalingen die de ondernemer dwingen om de arbeidsrisico’s in kaart te brengen en doeltreffende maatregelen te nemen om die risico’s te beperken. Er moet bijvoorbeeld een risico-inventarisatie en evaluatie (RI & E) opgesteld worden die regelmatig geactualiseerd moet worden en de Arbeidshygiënische strategie (zie pagina 19) moet in acht worden genomen. In het kort betekent dit dat het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen pas op de laatste plaats komt om de arbeids- en gezondheidsrisico’s te beperken.

VIERSTAPPENMODEL Het rijk stelt dat het werken met gevaarlijke stoffen grote risico’s met zich meebrengt. Om die te beperken, moeten bedrijven aan de slag gaan. Als hulpmiddel kwam het ministerie van

STAP 1

STAP 2

Inventariseren - Alle aanwezige stoffen - Eigenschappen vastleggen - Kankerverwekkende stoffen

Beoordelen - U heeft 1 actiepunt

!

René Bekman SZW in 2012 met het vierstappenmodel. Dit is ook te vinden op de website www.zelfinspectie. nl. Deze vier stappen staan in onderstaande tabel beschreven. René Bekman raadt aan om bij deze opgave zoveel mogelijk gebruik te maken van allerlei hulpmiddelen die al

STAP 3

STAP 4

Maatregelen - Tijdelijke maatregelen - Structurele maatregelen - Arbeidshygiënische strategie

Borging - Veranderingen signaleren - Voorlichting en instructies - Medisch onderzoek

Het Vierstappenmodel gevaarlijke stoffen. Hier checkt u eenvoudig zelf welke stoffen u 'in huis' heeft en welke risico's daaraan verbonden zijn.

Bekijk in vier stappen of uw bedrijf gezond en veilig werkt. Aan de slag? Ga naar www.gevaarlijkestoffen.zelfinspectie.nl

22 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

beschikbaar zijn. “Het vierstappenmodel is een simpel systeem dat is opgesteld mede op basis van de praktische handvaten en ervaringen van verschillende brancheorganisaties en van FUJI. Ik raad aan om stap 1 en stap 2 tegelijk uit te voeren met het oog op doelmatig werken. Dan maak je een overzichtsmatrix/register met de volgende elementen: - CAS-nummer - Stofnaam - REACH-registratienummer - Risico- & Hazard classificatie (H-zin) - Grenswaarde - Fysische eigenschappen.”

gevaarlijke stoffen zoveel mogelijk te beperken.

De stap daarna is het opstellen en uitvoeren van beheersmaatregelen en het borgen van die aanpak in de bedrijfsvoering.

De wettelijke bepalingen omtrent risicostoffen (CMR-stoffen) vereisen maatregelen van werkgevers en kennen ook sancties om die maatregelen af te dwingen. Een bedrijf dat CMR-stoffen gebruikt, moet bijvoorbeeld een inventarisatie laten zien van welke stoffen dat zijn, op welke werkplek die worden gebruikt en welke medewerkers daarmee werken. Kun je dat niet laten zien, dan begint een boetetraject.

GRENSWAARDEN

Gelukkig zijn er diverse hulpprogramma’s die de werkgever hierbij van dienst zijn. Bekman wees op een aantal moduleringprogramma’s zoals de Stoffenmanager, de Advanced REACH-Tool en ECETOC-TRA. De websites hiervan staan onderaan dit artikel. Volgens Bekman doen MKB’ers er verstandig aan om een collega of buurman te vinden om er gezamenlijk mee aan de slag te gaan of dit te doen in brancheverband.

“Hoe dan ook: het aloude begrip ‘meten is weten’ geldt ook bij dit onderwerp. Sterker nog: werkgevers zullen meer moeten gaan meten. Bij

EFFICIËNTE KEUZES Hij wijst erop dat je niet voor alle stoffen een grenswaarde hoeft op te stellen, omdat je praktisch altijd met mengsels werkt en de blootstelling dus aan meerdere stoffen tegelijk plaatsvindt. Door bij mengsels de maatregelen af te stemmen op die stof die het meest zorgwekkend is, mag je ervan uitgaan dat ook de minder belangrijke risicostoffen afdoende worden bestreden. Risicostoffen zijn onder meer zeer zorgwekkende stoffen, waartoe ook carcinogene, mutagene en reprotoxische (CMR)stoffen behoren. Voor de bepaling van de (publieke) grenswaarde moet men gebruik maken van Nederlands, Europese of overige bronnen zoals NIOSH, WEEL’s en REACH. Ieder bedrijf mag daaruit zelf een keuze maken, maar die keuze moet onderbouwd worden. Je bent zelf verantwoordelijk voor het bepalen van de grenswaarden en voor de onderbouwing daarvan. Als er geen blootstelling is, hoef je nu geen grenswaarde te bepalen, maar je bent hierin wel afhankelijk van de inspecteur.

de hele aanpak kun je efficiënte keuzes maken.

Als je bijvoorbeeld honderd stoffen hebt, kun je die stoffen bij elkaar clusteren, bijvoorbeeld op het gebied van uitdampen en/of op blootstellingrisico’s. Dan houd je het overzichtelijk en behapbaar. De ISZW wil dat je eerst technische maatregelen neemt en dan overgaat op het gebruik van PBM’s. De Inspectie zal ook vragen of je alles hebt meegenomen, dus ook hebt gekeken naar bijvoorbeeld onderhoud en calamiteiten. De Inspectie wil ook dat je aandacht besteedt aan voorlichting en onderricht. Leg bij een bedrijfsbezoek het beleid uit dat je hebt gevoerd om veilig werken mogelijk te maken en geef een toelichting op je Plan van Aanpak.

Zorg dat je de regie houdt, maar zorg ook voor deskundige ondersteuning.” �

MEER INFORMATIE Stoffenmanager: www.stoffenmanager.nl ECETOX-TRA: www.ecetoc.org/tools/targetedrisk-assessment-tra Advanced REACH Tool: www.advancedreachtool.com Rene_bekman@fujifilm.eu

PRIORITERING Toepassing van de genoemde elementen leidt dus tot een vergelijkingsmatrix (R-zinnen) met risicoklassen variërend van 0 tot 4 en een blootstellingsmatrix. Dan is het zaak om een prioritering aan te brengen in de risicoreductie.

De prioritering wordt bepaald door de gezondheidsrisico’s (H-zinnen), fysische eigenschappen (vlampunt – dampspanning – samenstelling), en de werkomstandigheid (duur – frequentie – hoeveelheden). Je moet dus drie getalletjes bij elkaar optellen, maar het vergt enige inzicht en ervaring om op basis van die elementen tot een heldere prioritering te komen. Bekman legde in de workshop wel uitgebreid uit hoe het bepalen van de prioritering in elkaar steekt, maar het voert te ver om die uitleg hier over te nemen.

Als de prioritering er is, dan is daaruit makkelijk een (worstcase) scenario af te leiden met een concrete aanpak om de blootstelling aan

Werkgevers zullen meer moeten gaan meten. Foto ECHA

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 23

24 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

Trots op het werk BEZOEKERSCENTRUM SILEX’S Silex’s vormt de toegangspoort tot de door de UNESCO als werelderfgoed erkende Neolitische mijnen van Spiennes in de Belgische provincie Henegouwen. De keuze van staal als bouwmateriaal, geeft de filosofie weer van het project dat streeft naar lichtheid, behoedzaamheid en prefabricage om de delicate omgeving zo weinig mogelijk te belasten. De hele draagstructuur bestaat uit met brandvertragende verf (één uur) geschilderd thermisch verzinkt staal.

Dit conserveringssysteem combineert de duurzaamheid en optimale corrosiebescherming van een thermische verzinkte ondergrond met de brandwerendheid van de verflaag. Meer specifiek: het substraat bestaat uit thermisch verzinkt staal met een laagdikte van 85 micrometer. Het verfsysteem bestaat uit: - Epoxy grondlaag op basis van zinkfosfaat (Apecoat Primer E81) - Tweecomponenten epoxy primer op basis van zinkfosfaat geschikt voor Firetex (Apecoat Primer E-Fir) - Sneldrogende monocomponent zwelverf (Firetex FX 2002/FX2003) - Twee component polyurethaan toplaag voor buitenafwerking van het Firetex systeem (Firetex C75).

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 25

THEMA VEILIGHEID, GEBRUIK PBM’S, WET- EN REGELGEVING

TEKST Marjan Hillmann

ALGEMEEN

OMGANG MET ZEER ZORGWEKKENDE STOFFEN Oppervlaktebehandelaars maken gebruik van gevaarlijke stoffen. Een deel van deze gevaarlijke stoffen zijn aangemerkt als zeer zorgwekkend (ZZS). Ook de stoffen vermeld op de kandidatenlijst of de autorisatielijst behoren hiertoe.

Als gevolg van veranderende Europese wetgeving en het inwerking treden van de vierde tranche van het Activiteitenbesluit per 1 januari 2016 worden ook de oppervlaktebehandelaars geconfronteerd met gewijzigde regels ten aanzien van dit onderwerp. In het onderstaande wordt een tipje van de sluier opgelicht.

Het is niet verwonderlijk dat voor deze groep stoffen aanvullende eisen gelden, onder meer ten aanzien van de emissie naar lucht, de emissie naar water, de opslag en het gebruik8. In het juninummer van OT in 2016 is uitgebreid ingegaan op de Algemene beoordelingsmethodiek (ABM). Deze methodiek reguleert de emissie van ZZS naar water. Kortheidshalve wordt hier verwezen naar deze publicatie.

Omdat de risico’s van de als gevaarlijk aangemerkte stoffen uiteenlopen, ontstond in het verleden behoefte aan een apart beleid voor zeer gevaarlijke stoffen. Dit resulteerde in het prioritaire stoffenbeleid dat inmiddels is afgestemd op Europese wetgeving waaronder REACH en de POP-verordening, waarbij de POP-Verordening ((EG) 850/2004) regels stelt ten aanzien van slecht afbreekbare (persistente) stoffen.

De stoffen die op basis van de aangepaste selectiecriteria de status van prioritaire stof hebben gekregen, zijn verzameld in de lijst van zeer zorgwekkende stoffen, de ZZS-lijst. Deze lijst is terug te vinden op de site van het RIVM (1) Het beleid is erop gericht deze zeer zorgwekkende stoffen, waartoe ook carcinogene, mutagene en reprotoxische (CMR) stoffen behoren, zo veel mogelijk uit de leefomgeving te weren.

Liefst door de gevaarlijke stof te vervangen door een alternatieve stof met minder risico. Soms wordt substitutie bij wet afgedwongen (PFOS,

26 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

bestrijdingsmiddelen2), maar in de meeste gevallen is een verbod niet haalbaar en geldt een minimalisatieplicht.

EMISSIE NAAR LUCHT Toen in januari 2016 de vierde tranche van het activiteitenbesluit in werking trad, zijn ook de eisen ten aanzien van de emissie van ZZS naar de lucht aangescherpt. Dit had met name consequenties voor vergunningplichtige bedrijven.

Voor deze bedrijven trad op dat moment afdeling 2.3 van het activiteitenbesluit in werking, waardoor bestaande vergunningvoorschriften met betrekking tot de emissie naar lucht werden vervangen door de voorschriften uit het besluit. Hiertoe behoorden ook de bepalingen voor de emissie van ZZS. Welke stoffen in het kader van de emissie naar lucht als ZZS moeten worden aangemerkt, kan worden herleid uit bijlage 12a3 van de bijbehorende regeling. Voorbeelden van ZZS die veel worden toegepast bij oppervlaktebehandelaars zijn boorzuur, nikkel- en kobaltverbindingen en chroomzuur. Voor deze stoffen geldt in aanvulling op de eventueel geldende emissieconcentratie-eisen altijd een minimalisatieplicht.

Indien op de emissie van een stof naar de lucht een emissieconcentratie-eis van toepassing is, geldt tevens een monitoringplicht. De wijze en de frequentie hiervan wordt bepaald door artikel 2.8 lid 3 van het Activiteitenbesluit7.

De betreffende gegevens moeten getoond kunnen worden als een handhaver daar om vraagt. Voor die type C-bedrijven die niet kunnen terugvallen op eerder verleende vergunningvoorschriften geldt dit voorschrift per direct. In alle andere gevallen dienen de oude vergunningvoorschriften nog drie jaar als maatwerkvoorschrift.

EISEN MINIMALISATIEPLICHT Een minimalisatieplicht is feitelijk een zorgplicht, waarbij op reguliere basis wordt nagegaan of de emissie kan worden verminderd. Een aanpak aan de bron prevaleert daarbij boven een nageschakelde techniek. Er dient te worden gestreefd naar continue verbetering, waarover eens in de vijf jaar verantwoording wordt afgelegd in de vorm van een rapport. Dit rapport bevat tenminste de omvang van de emissie van de ZZS en de mogelijkheden deze emissie te beperken.

Zijn zowel het bevoegd gezag als het bedrijf van mening dat de emissie verwaarloosbaar is ten opzichte van de MTR-waarde (Maximaal toelaatbare risico), dan kan een bedrijf met een aan te vragen maatwerkvoorschrift van de rapportageverplichting worden ontheven.

IMMISSIE VAN ZZS Nieuw is ook dat niet alleen de emissie, maar ook de immissie van ZZS moet worden

BLOOTSTELLING Het Arbeidsomstandighedenbesluit (hoofdstuk 4, afdeling 2) vereist vervanging van kankerverwekkende of mutagene stoffen indien mogelijk, alsmede het zoveel mogelijk beperken van de blootstelling en het bijhouden van een lijst met werknemers die worden of kunnen worden blootgesteld aan deze stoffen. In de RI&E moet een nadere beoordeling van de blootstelling zijn uitgewerkt. Artikel 4.2a vereist een registratie ten aanzien van het verbruik, de omgang en de betrokken medewerkers daar waar het reproductietoxische stoffen betreft. ďż˝

MEER INFORMATIE De website van RIVM: 1. rvs.rivm.nl/zoeksysteem/ZZSlijst/TotaleLijst.

Informatie over bestrijdingsmiddelen: 2. www.ctgb.nl/home)

Het beleid is erop gericht de zeer zorgwekkende stoffen zo veel mogelijk uit de leefomgeving te weren. Foto ECHA beschouwd. Deze immissie mag op de grens van de inrichting niet hoger zijn dan het maximaal toelaatbare risiconiveau (MTR). Is de emissie echter lager dan de voor die stof geldende grensmassastroom, dan kan worden aangenomen dat de MTR-waarde niet wordt bereikt. Nader onderzoek is dan niet nodig9. Bij hogere emissies dient de immissie te worden berekend met behulp van een goedgekeurde verspreidingsberekening. In overleg met het bevoegd gezag kan echter worden besloten tot de uitvoering van een beperkte immissietoets10.

De op nationaal niveau vastgestelde MTRwaarden staan vermeld in bijlage 13 van de Activiteitenregeling6. De lijst is momenteel nog beperkt, maar bevat onder meer een MTRwaarde voor zeswaardig chroom.

DE OPSLAG VAN ZZS De handreiking PGS 15 beschrijft hoe de opslag van gevaarlijke stoffen in emballage moet plaatsvinden. Ter bepaling van de gevarenclassificatie is aansluiting gezocht bij de internationale vervoerswetgeving, zoals vastgelegd in het ADR. In aanvulling hierop gelden echter ook regels voor de opslag van CMR-stoffen en dit

wordt vaak over het hoofd gezien, mede omdat niet alle CMR-stoffen ADR geclassificeerd zijn.

Een voorbeeld hiervan vormt boorzuur.

De vrijstellingsgrens in PGS 15 (versie 2012)12 voor CMR-stoffen bedraagt slechts 1 kg, maar is in de geactualiseerde versie van 2016 verhoogd tot 25kg11. De hiervoor opgegeven motivering luidt dat een grens van 1 kg tot onnodig veel handelingen leidt, die eveneens risico’s met zich meebrengen. Daarbij wordt niet verwacht dat als gevolg van deze versoepeling het risico voor de omgeving toeneemt in geval van een calamiteit.

Helaas dienen type B-bedrijven te toetsen aan de oude versie van PGS15, zolang het Activiteitenbesluit hier nog naar verwijst. Ook bestaande vergunningen van type C-bedrijven zullen hierop zijn gebaseerd. Met de motivering die ten grondslag ligt aan de versoepeling van de voorschriften voor CMR-stoffen in PGS15(2016) kan vermoedelijk met succes een beroep worden gedaan op het gelijkwaardigheidsbeginsel.

In overleg met het bevoegd gezag kan dan toch worden uitgegaan van een vrijstellingsgrens van 25 kilogram.

Relevante teksten uit het Activiteitenbesluit: 3. www./wetten.overheid.nl/ BWBR0022830/2017-01-01#Bijlage12a 4. www.wetten.overheid.nl/ BWBR0022762/2017-01-01#Hoofdstuk2_Afdeling2.3_Artikel2.6, 5. www.wetten.overheid.nl/ BWBR0022762/2017-01-01#Hoofdstuk2_Afdeling2.3_Artikel2.5 en http://wetten. overheid.nl/BWBR0022830/2017-0101#Bijlage12b 6. www.wetten.overheid.nl/ BWBR0022830/2017-01-01#Bijlage13 7. www.wetten.overheid.nl/ BWBR0022762/2017-01-01#Hoofdstuk2_Afdeling2.3_Artikel2.8 De website van Infomil: 8. www.infomil.nl/onderwerpen/klimaatlucht/zeer-zorgwekkende/ 9. www.infomil.nl/onderwerpen/ klimaat-lucht/lucht/zeer-zorgwekkende/ immissietoets/#he1c549f5-1d6e-452ea249-6d364dacfec2 10. www.infomil.nl/onderwerpen/klimaatlucht/lucht/zeer-zorgwekkende/immissietoets/beperkte/ PGS 15 11. content.publicatiereeksgevaarlijkestoffen. nl/documents/PGS15/PGS_15_2016_versie_1_0_sept_2016_definitief.pdf 12. www.content.publicatiereeksgevaarlijkestoffen.nl/documents/PGS23/PGS15_december_2011_versie%201%201_december_2012.pdf

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 27

TEKST Noël Ruijters

ALGEMEEN

DE TOEKOMST VAN OPPERVLAKTEBEHANDELING In dit eerste nummer van het nieuwe jaar is het extra goed om eens stil te staan bij de toekomst van oppervlaktetechniek. Als je daarover nadenkt, vormt zich al snel een soort matrix in je hoofd, met op de ene as een veelheid aan kansrijke ontwikkelingen en op de andere as de categorieën klant, product, proces en maatschappij. Hier volgt een poging om een en ander tegen elkaar af te zetten.

Dit wordt bekeken vanuit vier perspectieven die elkaars gezichtsveld bestrijken.

VANUIT DE KLANT • Puur bedrijfseconomisch bezien neemt het belang van onze branche alleen maar toe.

Betere uitwendige behandeling zorgt voor lagere onderhoudskosten. Dat spreekt voor zich.

• Bij een verbeterde uitwendige behandeling kan de klant ook volstaan met een goedkoper basismateriaal; ook daar is hij bij gebaat.

• Waar we een keuze in zullen moeten maken is: willen we een bedrijf zijn aan het einde van de keten waar laagopgeleide mensen in een oude fabriek producten bewerken, of willen we (samen met de klant) integraal deelnemen aan ontwikkeling en productie van hoogwaardige producten met goed opgeleide mensen in een moderne omgeving?

Dat kan in de eigen fabriek, maar misschien ook wel als ’shop-in-shop‘ in de fabriek van de klant.

• Klanten gaan beetje bij beetje over naar 3Dgeprinte producten. Vooralsnog alleen kleine, dure producten in kleine series, maar de mogelijkheden worden snel groter. 3D-geprinte oppervlakten zijn ruwer dan we gewend zijn, en we zullen onze processen daarop moeten bijstellen.

28 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

VANUIT HET PRODUCT • Tweedimensionale materialen (onder andere grafeen) geven mogelijkheden die onze fantasie prikkelen: grafeen is een ultrasnelle elektrische geleider, sterker dan staal, harder dan diamant, lichter dan wat dan ook, transparant en flexibel. Het is ondoordringbaar voor de meeste stoffen, behalve voor waterdamp, die vrij door de moleculaire mazen stroomt.

• Printed electronics is het printen of drukken van elektronische schakelingen op verschillende substraten zoals folie, papier of karton. Uitgangspunten zijn het gebruik van standaard printtechnologie, goedkope en flexibele substraten en geleidende inkten.

Het komt voort uit wetenschappelijke doorbraken in de nanotechnologie.¬ Minuscule deeltjes geven de conductieve inkt en/of coating unieke eigenschappen: geleiding van zwakstroom, opslag van energie of data, en zelfs de opwekking van energie doordat zonnecellen gedrukt kunnen worden. Printed electronics kunnen onze bedrijfstak een heel nieuwe positie geven in het hart van de moderne industrie.

• Nanogemodificeerde ultradunne coatings op acrylaatbasis geven uitzonderlijke eigenschappen op het vlak van corrosiebescherming, het voorkomen en behandelen van schimmels, mossen, algen et cetera én thermische isolatie. TiO2-deklagen met nano-

deeltjes presteren verbazingwekkend op het gebied van hydrofobie, UV-bescherming en vervuiling. De omgevingslucht die in aanraking komt met aldus behandelde oppervlakken (ruiten, voertuigen, wanden, straten, et cetera.) wordt gezuiverd van fijn stof, roet, bacteriën, schimmels.

• Zelfherstellende lakken* zullen de betrouwbaarheid van het eindproduct verder vergroten in veeleisende sectoren van de economie.

VANUIT HET PROCES • De fabriek zal er in de toekomst anders uitzien: belangrijkste wijziging is dat processen veel beter dan nu geïntegreerd zullen zijn met die van onze klanten. Omdat we aan het einde van de keten zitten, kennen we allemaal het ‘bullwhip-effect’: wijzigingen in de planning vóór in de keten leiden tot opslingereffecten in de rest van de keten waardoor alles bij de oppervlaktebehandelaar met bloedspoed gemaakt moet worden. Als we inzicht hebben in elkaars planning ontstaat er veel meer rust. Industrie 4.0** zal hieraan gaan bijdragen, doordat alles met alles communiceert.

• Die rust wordt versterkt door een betere procesbeheersing, op basis van zowel bedrijfskundige verbeteringen als automatisering (in die volgorde!). We gaan proces- en productparameters veel nauwkeuriger beheersen

in de toekomst. De voorspelbaarheid neemt toe: minder uitval; planning en realisatie zijn steeds beter op elkaar afgestemd Levertijden worden korter, afkeurpercentages gaan omlaag. Spoed wordt standaard. Nu rekenen we voor een levertijd van één week een normaal tarief en is 24-uursservice duur. Dat wordt straks omgekeerd.

• Onderhoud gaat van correctief naar preventief naar autonoom. Daarmee wordt stilstand ten behoeve van onderhoud niet alleen voorspelbaar, maar ligt de kennis van het onderhoud meer bij de mensen op de vloer in plaats van bij de Technische Dienst. Industrie 4.0** en big data zullen ervoor zorgen dat onderhoud precies op het juiste moment plaatsvindt: installatieonderdelen geven zelf aan wanneer ze aan vervanging toe zijn.

• De energiehuishouding zal veranderen. De fabriek van de toekomst maakt gebruik van hernieuwbare bronnen om processen van de benodigde energie te voorzien en heeft een betere benutting van proceswarmte, warmtepompen, warmte-krachtkoppeling en slaat overtollige energie op. Het wachten is op de grote dijkdoorbraak***, waarna het gebruik van aardolie en aardgas tot het verleden gaat behoren.

VANUIT DE MAATSCHAPPIJ • De circulaire economie krijgt zijn beslag op de manier waarop we omgaan met

producten ná de levensduur. Moeten we specificaties veranderen, kunnen we extra diensten aanbieden? Moeten we straks na de levensduur producten gaan terugnemen?

Hier liggen kansen voor degenen die er in een vroeg stadium over nadenken.

Een samenstel van bovengenoemde factoren, gecombineerd met zaken die op dit moment nog niet te overzien zijn, zullen onze toekomst gaan beïnvloeden. Daar kunnen we op wachten, maar we kunnen er ook vast mee aan de slag gaan. Laten we niet te lang wachten.

Bij de vierde grote sprong (Industrie 4.0/ Internet of Things/ IoT) zijn alle onderdelen van een fabriek draadloos aangesloten op het internet.

Machines vertellen hieraan hoeveel ze maken, wat hun status is en welke onderdelen er gaan slijten. Ook de producten praten via het net: via sensoren geven ze door waar ze zijn en of ze in goede staat verkeren. Bovendien kan van buitenaf aan de fabriek verteld worden hoeveel er geproduceerd moet worden, waarna de machines zich automatisch aanpassen.

***GROENE STROOM *ZELFHERSTELLENDE LAKKEN Dit zijn polyurethaan-lakken waaraan speciale moleculen in minimale hoeveelheden van 0,01% worden toegevoegd, en die onder meer als basis voor autolak kunnen dienen. Bij krassen verbinden de speciale moleculen zich graag en trekken hierbij de polyurethaan-laag met zich mee, en sluiten zo de kras.

**VIER GROTE SPRONGEN De afgelopen tweehonderd jaar heeft de industrie drie grote sprongen gemaakt: 1. Aan het einde van 18e eeuw brachten wateren stoomkracht vele extra paardenkrachten, 2. Eind 19e eeuw zorgden elektriciteit en massaproductie (onder meer via de lopende band) voor een enorme productiegroei, 3. Sinds de jaren zeventig bieden elektronica en computers ongekende mogelijkheden.

Onderhoud gaat van correctief naar preventief naar autonoom.

Groene stroom is inmiddels zo ver in prijs gedaald, dat het goedkoper is dan stroom opgewekt met fossiele brandstof. Dit zal de overgang naar duurzame energie sterk versnellen. Experts spreken over een dijkdoorbraak voor duurzame energie. In toenemende mate wordt daarom gekozen voor schone zonne-energie in plaats van energie opgewekt door vervuilende fossiele brandstoffen. Door toenemende schaalvergroting worden de kosten van zonnepanelen steeds lager, waardoor steeds vaker gekozen wordt voor zonne-energie, waardoor de prijzen verder dalen. In de Perzische Golf wordt op dit moment stroom goedkoper opgewekt met zonne-energie dan met goedkoop gas. �

Noël Ruijters is eigenaar van Bâton Adviesgroep

3D metal print.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 29

ALGEMEEN

THEMA VEILIGHEID, GEBRUIK PBM’S, WET- EN REGELGEVING

Het belang van oordopjes wordt niet altijd herkend. Foto: Nieuwe Beelden Makers.

BRANCHEBREDE AANPAK VEILIG WERKEN WERPT VRUCHTEN AF Als het gaat om veiligheid op de werkvloer ziet men nog weleens zaken die niet op orde zijn over het hoofd, omdat ze er al heel lang zijn en niemand er nog, letterlijk, over gestruikeld is. Maar ze kunnen wel degelijk een arbeidsrisico vormen. Een frisse buitenstaandersblik kan dan helpen om die zaken weer helder in beeld te krijgen. Zo’n blik kan van de ISZW komen, maar daar zitten veel bedrijven niet op te wachten. Een blik van een collega-bedrijf kan dan een oplossing zijn. In de Papier- en Kartonbranche heeft men daar al jaren goede ervaringen mee. Wat kunnen wij daarvan leren?

Tijdens de workshop Voorkom bedrijfsblindheid: doe een safety check, op de Stoffendag in december 2016, werd op die ervaringen ingezoomd. De workshop werd gegeven door Erwin Heijnsbroek, veiligheidskundige bij het Verbond Papier & Karton. In het Verbond zitten een aantal brancheorganisaties, een aantal vakbonden en de Centrale voorziening Arbo. Het Verbond P&K is speciaal opgericht om branchebreed

30 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

de aandacht voor veilig werken te stimuleren.

Belangrijke aanleiding was ook de wens om het aantal ongevallen met verzuim terug te dringen.

In 2002 waren dat er nog bijna 36 per 1.000 fte’s, nu zijn dat er 5,6 per 1.000 fte’s.

Door branchebreed samen te werken in een arboprogramma wordt er effectiever gewerkt, zonder dat er met sancties wordt gedreigd en

zonder dat ‘bedrijfsgeheimen’ in de branche worden doorverteld. Bijna alle bedrijven in de branche doen eraan mee. Het Verbond P& K heeft onder meer Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) aandachtspunten geformuleerd en een Arbocatalogus gemaakt, met oplossingen die zijn getoetst door de ISZW. De catalogus staat op hun website en heeft de verstandhouding tussen de ISZW en de leden verbeterd.

branche deze aanpak uitvoert. Er wordt binnen de branche geen actieve opvolging gegeven aan het rapport. Het is een rode lamp voor het bedrijf dat er zelf mee aan de slag kan gaan. Via de brancheorganisatie is er wel ondersteuning beschikbaar, onder meer via de helpdesk. Na drie jaar volgt weer een bezoek, eerst was dat om de twee jaar. De praktijk is dat bedrijven er mee aan de gang gaan. Er is geen bedrijf dat stilstaat, je ziet wel verschillen in tempo. Als er een vermoeden is dat de aandacht verslapt, gaan we ons beraden op concrete acties.”

POSITIEVE BENADERING

Zonodig handschoenen aan. Foto: Nieuwe Beelden Makers.

Ook zijn er arbocommissies ingesteld, voorlichtingsdagen georganiseerd, speciale projecten uitgevoerd en is er een helpdesk.

van arbeidsomstandigheden op de werkvloer gecheckt en worden deelnemende bedrijven gestimuleerd om zich zo nodig te laten adviseren door deskundigen.

KENNIS EN OPLOSSINGEN DELEN Het Verbond kan echter wel aandachtspunten en oplossingen formuleren, maar als de leden er niets mee doen, is het vergeefse moeite. Grote vraag was dus hoe de bedrijven erbij te betrekken. Daartoe startte men in 2009 met een vorm van horizontaal toezicht, maar dat stuitte op flinke praktische bezwaren. Zaken als concurrentiegevoeligheid, de kostenverdeling en hoe de opvolging van rapportages wordt bewaakt, bleken onoverkomelijke drempels. Daarom ging er een streep door het horizontale toezicht en besloot men vanaf 2010 safety checks uit te voeren. Je zou ze ook collegiale bezoeken kunnen noemen. Het gaat erom dat her en der aanwezige arbokennis wordt rondgepompt in de branche, met daarboven een vorm van coördinatie. Elementen daarvan zijn: • rapportages • kwaliteitsbewaking • professionaliteit • momentopname Het doel is het met elkaar delen van kennis (bijvoorbeeld over verzuimongevallen) en oplossingen. Ook wordt de implementatiestatus

SAFETY CHECKS Dit alles krijgt vorm in safety checks: een bezoek van een dag om gestructureerd naar arbo-onderwerpen te kijken. Een safety check vindt plaats op uitnodiging van het bedrijf zelf en is gratis. Op zo’n dag vindt een gesprek met de directie plaats, is er een rondgang door het bedrijf, wordt stilgestaan bij speciale thema’s en ingespeeld op de actualiteit. Thema’s zijn bijvoorbeeld machineveiligheid, het van de energievoorziening loskoppelen van machines tijdens onderhoud, valpreventie, intern transport en besloten ruimten. Ook worden de documentatie en systemen doorgenomen, zoals RI&E, de registratie van gevaarlijke stoffen en van (bijna) ongevallen. Tot slot worden de bevindingen besproken en vastgelegd in een rapport met aanbevelingen. Dat wordt met de directie besproken.

Erwin Heijnsbroek: “Aan de ISZW worden de bevindingen gerapporteerd, zonder man en paard te noemen (binnenskamers gebeurt dat overigens wel). De Inspectie heeft verklaard geen branchebrede inspecties te doen, zolang de

Bij de uitvoering nemen de zogenoemde safety checkers een belangrijke plaats in. Dat zijn arbo-specialisten uit de branche, die eerst een speciale opleiding hebben gekregen voordat ze bij collega-bedrijven op bezoek gaan. Zaken als vertrouwelijkheid, communicatie, coördinatie en afstemming zijn belangrijk. Zij zitten in de delegatie die de safety check uitvoert en komen afzonderlijk terug om de machineveiligheid te controleren.

Erwin Heijnsbroek: “Wij kiezen voor een positieve benadering. De delegatie voor de safety check bestaat niet uit een verzuurde groep van betweters, maar heeft een positief-kritische houding die verbetering wil stimuleren. Via onze website en Nieuwsbrief zetten we ook regelmatig een voorloper in de schijnwerper. We proberen veel aandacht te geven aan best practices. En we schromen niet om branchebreed een bepaalde werkwijze te introduceren. Zo hebben we een werkwijze ontwikkeld waarbij de vrachtwagenchauffeur en de heftruckchauffeur niet tegelijk in de werkruimte van de heftruckchauffeur mogen zijn. Dit om ongelukken te voorkomen. Tot slot brengen we binnenkort een sectorale gedragscode uit, met richtlijnen waaraan een bedrijf uit de branche zou moeten voldoen. Enkele richtlijnen zijn bijvoorbeeld: het opleidingsniveau van de veiligheidskundige in het bedrijf (MVK of HVK, afhankelijk van bedrijfsomvang en risicoprofiel), een up-to-date RI&E met plan van aanpak, veilige arbeidsmiddelen (beveiliging volgens ‘stand der techniek’) en periodiek veiligheidsoverleg in het bedrijf.” �

MEER INFORMATIE www.verbondpk.nl e.heijnsbroek@verbondpk.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 31

THEMA VEILIGHEID, GEBRUIK PBM’S, WET- EN REGELGEVING

TEKST Egbert Stremmelaar (ION)

ALGEMEEN

Workshops veilig werken

VEEL WERK NODIG VOOR VEILIGE WERKWIJZEN Op de Stoffendag in december 2016 waren er veel workshops. Drie daarvan zijn elders in deze editie van OT uitgebreid beschreven. En omdat het belang van veilig werken niet genoeg kan worden benadrukt, hebben we drie andere workshops hieronder kort voor u samengevat.

• Workshop: Hoe maak je betrouwbare instructies voor veilig gebruik van mengsels (SUMI’s) en breng je die in je mengsel-VIB? Onno Jongerius (Jongerius Consult) & Joost van Rooij PhD (Caesar Consult) Deze workshop was specifiek bedoeld voor formuleerders. ION vindt het belangrijk te begrijpen waar een formuleerder tegenaan loopt als er een Veiligheidsinformatieblad (VIB) gemaakt moet worden. Veel VIB’s zijn nog niet compleet of niet beschikbaar. Waarom is dat?

Wat zijn de problemen?

Het opstellen en doorgeven van instructies voor een veilig gebruik van mengsels, de zogenaamde Safe Use Mixture Information, oftewel SUMI, is een verplichting onder REACH. In de workshop is toegelicht hoe je daarbij te werk kunt gaan.

Eén van de methoden voor het maken van SUMI’s is de zogenaamde lead component methode. Hierbij wordt de instructie voor veilig gebruik van een mengsel gebaseerd op de meest kritische component in het mengsel wat betreft potentiële gezondheids- en/of milieurisico’s.

Veel bedrijven ervaren dit als een complexe en zeer bewerkelijke methode.

In meerdere sectoren/branches volgt men daarom een ander spoor. Zij stellen een set van gestandaardiseerde, sectorspecifieke SUMI’s op, die zijn afgestemd op het typische gebruik van mengsels in hun sector, zogenaamde use maps.

Bij formuleerders ligt vervolgens de taak om op basis van de samenstelling en toepassing van

32 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

een bepaald mengsel te checken welke sectorspecifieke SUMI’s aan het betreffende mengsel kunnen worden gehecht voor het opstellen van een VIB. • Workshop: WIK 2.0: Hoe maak je een werkplekinstructiekaart die specifiek is afgestemd op de risico’s in úw bedrijf?

Daan Huizer, PhD (Caesar Consult) Een werkplekinstructiekaart (WIK) is vaak het resultaat van knip- en plakwerk van instructies uit het Veiligheidsinformatieblad (VIB). Een dergelijke WIK is daarmee uitsluitend gebaseerd op de gevaareigenschappen van een product.

Is dat een probleem? Ja. Dit resulteert namelijk in standaard werkinstructies, ongeacht wat je met het product doet. Hierdoor krijg je voor werkhandelingen waarbij slechts een beperkte blootstelling plaatsvindt een overkill aan beheersmaatregelen en persoonlijke beschermingsmaatregelen. Het gevolg is dat werknemers dergelijke werkinstructies vaak niet serieus nemen en zelfs negeren, ook op momenten dat wél goede bescherming gewenst is.

Hoe maak je een WIK die goed is afgestemd op de risico’s van een bepaalde werkhandeling met een product? Dat was het onderwerp van deze workshop.

• Workshop: Beoordelen blootstelling mengsel Leo van der Biessen (RoyalHaskoningDHV) Waar gewerkt wordt met gevaarlijke stoffen,

kan blootstelling optreden. Grenswaarden en beschrijvingen van veilige werkwijzen in uitgebreide veiligheidsinformatiebladen zijn vaak gebaseerd op gebruik van één stof. Ook de wetgeving REACH (en het Arbobesluit) richten hun aandacht vooral op de blootstelling aan een individuele stof. De realiteit is natuurlijk anders: meestal worden werknemers blootgesteld aan een combinatie van stoffen.

In zijn presentatie vertelde Leo van der Biessen hoe je tot een realistische beoordeling van het risico kunt komen. Hij schetste hoe je kunt bepalen of combinatieblootstelling van belang is en hoe je kunt vaststellen welke stof of stoffen bepalend zijn voor het risico. Hij deed dit aan de hand van vrij beschikbare modellen en hulpmiddelen.

Overigens is ook ION momenteel druk bezig met het opstellen van veilige werkwijzen met betrekking tot blootstellingsscenario’s.

De inhoud van deze presentatie heeft ertoe geleid dat ION doorpraat met RoyalHaskoning/ DHV en heeft ons meer inzicht gegeven in de problematiek die we (zullen) tegenkomen bij het opstellen van de veilige werkwijzen. Deze inzichten zijn door ION ook meegenomen in de toelichting tijdens een themamiddag op 7 december. �

MEER INFORMATIE www.veiligwerkenmetchemischestoffen.nl

Pictogrammen - Wat betekenen ze?

Pictogram

Wat houdt dit in?

Instabiele ontplofbare stof.

Gevaar voor massa-explosie.

Explosief

Wat moet ik doen?

Waar wordt het gebruikt?

Houd afstand, draag beschermende kleding.

Verwijderd houden van hitte, vonken, vlammen of hete oppervlakken. Niet roken.

Vuurwerk, munitie.

Licht of uiterst ontvlambare gassen, aerosolen, vloeistoffen en dampen.

Niet verhitten of in open vuur sproeien. Gebruik vonkvrij gereedschap, in gesloten verpakking bewaren.

Kan brand of explosie veroorzaken (of brand bevorderen).

Niet verhitten. Draag beschermende kleding. In geval van contact met kleding en huid, spoelen met water.

Bleekmiddel, zuurstof

Kan exploderen bij verhitting, kan brandwonden of verwondingen veroorzaken.

Tegen zonlicht beschermen.

Draag beschermende handschoenen en kleding en draag bescherming van de ogen en het gezicht.

Containers of flessen met gas.

Kan metalen corroderen, kan ernstige brandwonden en oogletsel veroorzaken.

Uitsluitend in de oorspronkelijke verpakking bewaren. Draag beschermende handschoenen en kleding en draag bescherming van de ogen en het gezicht.

Lampolie, benzine, nagellakremover, handreiniger, lijm.

Ontvlambaar

Oxiderend

Gas onder druk

Corrosief

Kan schadelijk of dodelijk zijn bij inslikken, bij inademing of bij contact met de huid Acute toxiciteit

Ernstig gevaar voor de gezondheid

Gevaar voor de gezondheid/ Gevaarlijk voor de ozonlaag

Gevaarlijk voor het milieu

Voorzichtig hanteren.

Niet eten, drinken of roken tijdens het gebruik van dit product. Gebruik beschermingsmiddelen.

Vermijd huid- en oogcontact.

Achter slot bewaren.

Afvoerreinigers, zuren, basen, ammoniak, barbecuereiniger.

Insecticiden, nicotinenavullingen voor e-sigaretten.

Kan de vruchtbaarheid of het ongeboren kind schaden, kan kanker, allergieën of astmasymptomen veroorzaken of organen beschadigen.

Lees de veiligheidsvoorschriften vóór gebruik. Geen stof of damp inademen. Achter slot bewaren. Raadpleeg vergiftigingencentrum of arts in geval van ademhalingssymptomen.

Kan allergische huidreactie of ernstige oogirritatie veroorzaken; kan schadelijk zijn bij inslikken of inademen; kan schadelijk zijn voor het milieu.

Vermijd huid- en oogcontact.

Voorkom lozing in het milieu.

Wasmiddelen, toiletreiniger, antivriesmiddelen, ruitenreinigingsvloeistof, siliconen, superlijm, vernis.

Giftig voor in het water levende organismen.

Voorkom lozing in het milieu.

Gelekte/gemorste stof opruimen.

Onkruidbestrijdingsmiddelen, terpentijn, benzine, vernis.

Terpentijn, benzine, lampolie.

De tabel bevat voorbeelden van pictogrammen, de betekenis ervan en de mogelijke gevolgen indien de producten niet op correcte wijze worden gehanteerd. Er zijn ook voorbeelden opgenomen van veiligheidsmaatregelen bij gebruik van deze producten. De tabel is alleen ter informatie. CONTROLEER ALTIJD HET ETIKET in geval van twijfel. Voor meer informatie zie echa.europa.eu OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 33

THEMA VEILIGHEID, GEBRUIK PBM’S, WET- EN REGELGEVING

ORGANISCHE DEKLAGEN

DE ONSTUITBARE OPMARS VAN VIRTUEEL SPUITEN Spuiten doe je in een spuitcabine en ook hoe je dat moet doen, leer je in een spuitcabine. Althans, dat was heel lang de praktijk. Maar deze aanpak heeft een flink aantal nadelen. Zo wordt in een spuitcabine veel verf en energie verbruikt (verspild) en is er geen directe terugkoppeling. Het leren gaat daardoor langzamer. Bij virtueel spuiten is er wel een directe terugkoppeling van de spuitresultaten, het leren gaat veel sneller én er wordt geen verf en energie verspild. Tijd dus voor een kennismaking.

Daarvoor gingen we naar Menno Buys, directeur van VirtualPaint. Dat bedrijf heeft in 2013 de licentie verworven voor de verkoop van het systeem in Europa, het Midden-Oosten en Afrika.

Het systeem is eind vorige eeuw ontwikkeld in

Amerika, aan de Universiteit van Noord-Iowa.

Oorspronkelijk werd het ontwikkeld voor defensie in de VS. Te veel lak op militaire toestellen was nadelig voor de draagkracht en het verbruik van vliegtuigen; te weinig lak had weer andere

nadelen. Menno Buys: “Het begin van Virtual Paint was dat de Amerikaanse luchtmacht op zoek was naar de juiste laagdikte. Maar ook voor de burgerluchtvaart is dat van groot belang. Te veel lak kan wel 1.000 kilo extra draaggewicht

Het scherm na de spuitoefening met links de scores.

34 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

Opstelling VirtualPaint in de klas.

betekenen en dat betekent nodeloos extra kerosinegebruik.”

Buys stuitte enkele jaren geleden op het systeem tijdens een beurs in Amerika. “Ik vond het meteen een heel interessant systeem om leerlingen sneller het vak van spuiten onder de knie te laten krijgen, maar ook om ervaren spuiters te helpen ingesleten fouten te herstellen. Het heeft wel enkele jaren van gesprekken geduurd voordat ik de rechten op het systeem had verworven, maar in 2013 kon ik er dus mee aan de slag. Toen was het programma alleen nog in het Engels beschikbaar en kende alleen Amerikaanse maten, zoals gallons, inches enzovoorts.

We hebben toen de hele boel omgezet naar het metrische systeem, de software herschreven en die ook vertaald in het Duits, Frans en natuurlijk ook in het Nederlands.”

GEDETAILLEERDE SCORE Om met het virtueel spuiten aan de gang te gaan, heb je allereerst het systeem zelf nodig en verder een zware computer, een echt (gemodificeerd) spuitpistool en een grote tv. Daarop tover je een onderdeel dat gespoten moet worden, kiest de pistool- en lakinstellingen, de tijd waarin het gespoten moet worden en het

spuiten kan beginnen. De instructeur stelt de moeilijkheidsgraad in. Als je klaar bent, druk je op een knop en dan wordt een gedetailleerde score onmiddellijk zichtbaar. Het gespoten onderdeel wordt in vier kleuren zichtbaar: groen is de juiste laagdikte (niet te weinig, maar ook niet te veel), blauw is te weinig, rood is te veel.

Hangers en dergelijke worden meteen in zwart zichtbaar. En naast het onderdeel verschijnt een gedetailleerd scorebord met de scores op talrijke parameters.

“Je krijgt meteen te zien wat de gemiddelde, maximale en minimale laagdikte was, het pistoolgebruik - de afstand, snelheid en de hoeken - en de invloed daarvan op de laklaag en de transferefficiëntie: hoeveel lak is werkelijk op het onderdeel terechtgekomen en hoe vaak is ernaast gespoten of lak in de lucht verdwenen.

Het laat meteen de verspilling zien, niet alleen in percentages, maar ook in euro’s. Het systeem benadert de realiteit zo dicht mogelijk. Alle pistoolinstellingen zijn beschikbaar, evenals alle lakparameters. Het kan toegepast worden voor primer, topcoat en clearcoat en je kunt allerlei vormen en oppervlakten kiezen. Het systeem produceert ook geluid als je spuit.”

Menno Buys: “Grosso modo leidt dit systeem tot een besparing van 400.000 euro in vijf jaar binnen een opleiding.”

ONMIDDELLIJKE TERUGKOPPELING Hij vervolgt: “Het grootste voordeel is de onmiddellijke terugkoppeling van de spuitresultaten.

Als je in een spuitcabine spuit voor trainingsdoeleinden, dan wordt in de regel visueel bepaald of het er goed uitziet. Je kunt wel proefmetingen doen, maar omdat dat zo lang duurt en complex is, gebeurt dat meestal niet en blijft het bij een subjectief oordeel. Wij geven een directe en objectieve terugkoppeling, zodat

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 35

Screenshot virtual paint.

je er ook snel van kunt leren. De leercurve is veel steiler, omdat de leerling de oefening meteen na de terugkoppeling kan herhalen. Daarnaast kun je in een klaslokaal of kantoor met dit systeem veel makkelijker communiceren dan in een spuitcabine met beschermende kleding en masker.”

Voor de instructeur zijn er speciale instellingen waaruit hij kan kiezen, zoals de verfspecificaties (kleur, type, viscositeit), de moeilijkheidsgraad, de te behandelen onderdelen en oppervlakten, de laagdikte, de glansgraad enzovoorts. Wat je ‘in het echie’ kan instellen, is ook te simuleren.

Een instructeur kan ook verschillende lessen en lesplannen in het systeem zetten, afgestemd op de leerling of groep. Hij kan opgaves voor leerlingen invoeren (eventueel meerdere lagen en lakken) en later op de computer de resultaten daarvan oproepen. Met het systeem kun je ook onderlinge competities organiseren tussen leerlingen in teamverband of op individueel niveau.

vaker herhalen en daardoor dus sneller leren.”

Belangrijke markten voor dit systeem zijn de automobielindustrie, de landbouwvoertuigenindustrie, de vliegtuigbouwers, defensie, beroepsopleidingen en de houtverwerkende industrie (keukens, interieur). Er bestaat veel belangstelling voor, gezien de educatieve voordelen, maar ook vanwege de kostenbesparingen. “We hebben een model dat zowel binnen de opleidingen als binnen de industrie rendementsberekeningen uitvoert. Grosso modo leidt dit tot een besparing van 400.000 euro in vijf jaar binnen een opleiding. Met andere woorden: in een half jaar heb je de aanschaf terugverdiend.

Voor een fabriek in Duitsland heb ik een analyse gedaan en daar kwam een besparing van vier miljoen uit. Men reageerde vol ongeloof. Een andere klant haalt alle spuiters elk jaar een week uit de productie voor een soort herscholing om slechte gewoontes af te leren en vertrouwd te raken met nieuwe lakformuleringen. Daarmee besparen ze miljoenen per jaar.”

RETURN ON INVESTMENT “Het systeem leidt tot een grote besparing. Je hebt geen lakkosten, een spuitcabine is niet nodig, en ook geen beschermende kleding, masker of reiniging. Bovendien bespaar je op energie en tijd. In de spuitcabine kun je in de regel op een ochtend maar één of twee onderdelen oefenen, omdat er veel tijd nodig is voor voorbereiding, omkleden, schoonmaken enzovoorts. Met dit systeem kun je een oefening veel

36 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

REALITEIT BENADEREN Personenauto’s worden overwegend door robots gespoten, en je zou denken dat VirtualPaint daar dus weinig meerwaarde heeft, maar dat blijkt niet helemaal waar. “Toen ik een presentatie gaf in een fabriek voor personenauto’s was de aanvankelijke reactie voorspelbaar. Maar de leiding is toch helemaal omgedraaid. Ze zeiden: onze jongens moeten robots instellen,

maar als ze niet weten hoe ze zélf moeten spuiten, hoe kunnen ze dan de fouten van de robots herkennen? Sommige autofabrikanten hebben honderden spuiters in dienst. Vrachtauto’s en bussen worden meestal met de hand gespoten, omdat iedere eigenaar er zijn eigen design, kleurstelling en logo’s op wil, en dat voor slechts twee of drie stuks. Dan loont het de moeite niet om daar een programma voor te schrijven voor de robot.”

Het pistool bij VirtualPaint is een echt spuitpistool, maar dan vanbinnen uitgerust met allerlei sensoren om het spuitgedrag en de spuitresultaten te registreren en naar de computer te sturen. De beschikbare spuittechnieken zijn airmix, airless, elektrostatisch, bekerpistool en een drukpistool. Elk systeem komt met zijn eigen simulatiemodule. Via een menu kun je de lakspecificatie instellen (viscositeit, doeldikte, loperdikte) en zaken als luchtdruk, trekkerpositie, spuitmondopening, vloeistofdruk enzovoorts.

“Als je hebt getest of de instellingen juist zijn, kan het spuiten beginnen, waarna er meteen een klok begint te lopen. Dan zie je hoe de lak zich opbouwt, van niets, naar transparant, naar het begin van de dekking en waar het begint te glanzen. Dat is allemaal instelbaar in de lakinstellingen.” �

MEER INFORMATIE www.virtualpaint.eu

OVER DE GRENS

Noël Ruijters scant de buitenlandse bladen.

De belangrijkste ontwikkelingen noteert hij in de rubriek ‘Over de grens‘. Deze keer het decembernummer van het Journal für Oberflächentechnik.

Om deze concurrentie beter aan te kunnen, liet de firma Ferk uit de Steiermark een poedercoatinstallatie bouwen die snel en flexibel een reproduceerbare kwaliteit kan leveren. Ferk is een bedrijf met 39 medewerkers werkzaam voor de elektronica en gastronomie. Op een

NATLAKKEN

oppervlak van 20 x 26 meter installeerden ze een volledige automatische laklijn. De lakcabine is volledig van glas, waardoor er veel meer licht op de vloer is en de communicatie opener. De lakrobots herkennen producten, zodat diverse producten door elkaar heen op de dragers kunnen worden gehangen. Resultaat is dat de capaciteit aanzienlijk is verhoogd met gelijke personele bezetting. De robots zorgen voor standaard doorlooptijden en minder fouten, wat weer leidt tot hogere reproduceerbaarheid en flexibiliteit. Op de website van Ferk is de nieuwe installatie te bewonderen. Adapta Color S.L. uit Spanje heeft een lak ontwikkeld waarop stickers en graffiti veel minder goed hechten.

Met name in de openbare ruimte kan dit veel tijdwinst opleveren bij het verwijderen van de creaties van ongenode spuiters en plakkers.

Het Duitse Dürr Systems AG komt op de markt met de EcoRP E043i, een 7-assige robot in plaats van de gebruikelijke 6-assige (die overigens wel in het productaanbod blijft). Deze geeft aanzienlijk meer vrijheidsgraden in het gebruik waardoor het lakken aan de binnenkant van producten gemakkelijker verloopt. Kleurwisseling en uitwisseling van onderdelen gaat veel gemakkelijker, zodat zowel omsteltijden als het onderhoud sneller kunnen plaatsvinden. Een geïntegreerde interface maakt de robot “cloudready”. Voor de geïnteresseerden staat er een filmpje op YouTube.

POEDERCOATEN In het zuiden van Oostenrijk zijn er veel goedkope loonlakkers op korte afstand beschikbaar.

LAKKEN Goed nieuws voor met name de meubelindustrie, waarvoor Votteler Lackfabrik GmbH & Co. een op polyurethaan-acrylaatdispersie gebaseerde matte lak heeft ontwikkeld (Hydrolux HL502MP) die veel beter bestand is tegen vingerafdrukken en krassen. Voor de modieuze greeploze “touch-to-open” keukenkastjes is dit een duidelijke verbetering. De lak is toepasbaar op hout, op hout gebaseerde materialen, melamine en ABS.

ONDERDELENREINIGING Als u niet zeker bent welke reinigingsinstallatie voor onderdelen voor u geschikt is, kunt u tegenwoordig een proefopstelling laten maken.

Een bedrijfsspecifieke configuratie helpt u beslissen bij de keuze van nieuwe apparatuur, en in plaats dat u uw producten daarvoor naar de leverancier stuurt, komt de leverancier met een verrijdbare installatie naar u toe. Bouwer van de installatie is Bupi Golser Maschinenbau GmbH uit Hallein, Oostenrijk.

ONTLAKKEN In het kader van REACH is er de laatste jaren een breed palet aan producten en methoden ontwikkeld voor het chemisch ontlakken. Waar vroeger eenvoudige baden werden gebruikt, worden tegenwoordig injectiesystemen ingezet die met speciaal ontwikkelde ontlakkers werken. Door de druk wordt de mechanische prestatie verhoogd, en kan gewerkt worden met minder gevaarlijke stoffen terwijl er toch een goed resultaat wordt bereikt. Rhoba Chemie biedt een breed palet aan ontlakkingsproducten aan, die zuur of alkalisch geactiveerd zijn.

Vanzelfsprekend moet er rekening worden gehouden met de materiaaleigenschappen van de producten; voor kunststof delen is de vormstabiliteit bepalend voor de toegestane temperatuur. � Noël Ruijters is eigenaar van Bâton Adviesgroep

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 37

THEMA VEILIGHEID, GEBRUIK PBM’S, WET- EN REGELGEVING

ALGEMEEN

WEBSITES GEZOND EN VEILIG WERKEN Om gezond en veilig werken te bevorderen, gelden er vele regels en praktische omstandigheden. Het is niet altijd makkelijk om snel te achterhalen hoe je aan het één kunt voldoen en het ander kunt vermijden. Er is op internet wel heel veel informatie beschikbaar die daarbij kan helpen. Op deze pagina’s zijn de belangrijkste websites geselecteerd die kunnen helpen om gezond en veilig werken volgens de regels in praktijk te brengen.

www.arboportaal.nl Algemene informatie over gezond en veilig werken. Arbowetgeving, nuttige instrumenten, tips en nieuws. Handige links naar andere organisaties en relevante bronnen. www.5xbeter.nl Vijf partijen, waaronder de Koninklijke Metaalunie, hebben zich verenigd om kosteloos advies en hulpmiddelen te verstrekken voor veilig en gezond werken in de metaalbewerking en metalektro. Enkele onderdelen zijn advies van verbetercoaches, hulpmaterialen per thema en ondersteuning bij de Verbeterchecks. www.springest.nl/arbo-veiligheid/arbo Site met overzicht van allerlei arbo- en veiligheidsopleidingen. www.chemischestoffengoedgeregeld.nl De nieuwe REACH- en CLP-website, waarin de twee verordeningen zijn samengevoegd. Dit is de nieuwe website van RIVM (vervangt helpdesk REACH/CLP) en hierop kun je informatie vinden over REACH en CLP en kun je vragen stellen over deze materie. www.rivm.nl/rvs/Gevaarsindeling/CMR Uitleg over de bepaling van CMR-stoffen en de betekenis ervan. Stoffen kunnen ingedeeld zijn als Carcinogeen (kankerverwekkend) en/of Mutageen (veranderingen in erfelijke eigenschappen inducerend) en/of Reproductie toxisch (schadelijk voor de voortplanting of het nageslacht).

38 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

www.hse.gov.uk/coshh/essentials Deze Engelstalige website geeft toegang tot een vorm van basisadvies om blootstelling aan gevaarlijke stoffen op de werkplek onder controle te krijgen. Deze adviezen worden in de vorm van factsheets gepresenteerd. www.echa.europa.eu/nl Op de website van ECHAkun je informatie vinden over REACH en CLP. Er staat heel veel informatie op, in veel gevallen ook in het Nederlands, maar het kost even tijd om daar je weg in te vinden. www.gevaarlijkestoffen.zelfinspectie.nl Website van de Inspectie SZW bevat tools en video’s waarmee je kunt nagaan of je juist handelt op het gebied van gevaarlijke stoffen. Hier wordt ook een vierstappenplan gepresenteerd waarmee bedrijven zelf kunnen checken of zij voldoende invulling geven aan het voorkomen van blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Zie ook pagina 22. www.ser.nl/nl/themas/arbeidsomstandigheden/grenswaarden.aspx SER grenswaarden. In deze Databank Grenswaarden Stoffen op de Werkplek kun je (via de stofnaam of het CAS-nummer) per stof opzoeken wat de huidige wettelijke grenswaarde is. Grenswaarden worden gehanteerd bij de toetsing van blootstellingsniveaus aan schadelijke stoffen en bij de beoordeling van de arbeidsomstandigheden.

www.veiligwerkenmetchemischestoffen.nl Veilige grenswaarden. Hier kun je de best passende, generieke grenswaarde vinden of vaststellen. Maak de grenswaarde bedrijfsspecifiek door er de werkplekfactor op toe te passen. www.gezondenveiligwerkt.nl Website van de beleidsdirectie gezond en veilig werken met tools, gedragscode, nieuwsbrieven en inspiratie uit de praktijk. www.publicatiereeksgevaarlijkestoffen.nl Op deze website vind je alle informatie over de Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen (PGS).

Deze publicatiereeks is een handreiking voor bedrijven die gevaarlijke stoffen produceren, transporteren, opslaan of gebruiken en voor overheden die zijn belast met het toezicht op en de vergunningverlening aan deze bedrijven.

Een PGS-richtlijn is een document over specifieke activiteiten met gevaarlijke stoffen. Het beschrijft integraal de belangrijkste risico’s van die activiteiten voor de omgevings- en brandveiligheid en de veiligheid van werknemers www.inspectieszw.nl Hierop is informatie te vinden over Inspectie SZW (interessant: de rapportages over de metaalsector staan hier ook op). Verder algemene informatie over arbeidsomstandigheden etc. www.arboportaal.nl/onderwerpen/kankerverwekkende-en-mutagene-stoffen Hier is de SZW-lijst met kankerverwekkende stoffen te vinden.

Website Metaal en Milieu Deze website met actuele en op de branche toegespitste informatie is vanaf nu te benaderen via de ION portal. www.msds.com Zoekmachine voor het opstellen of begrijpen van een VIB en de effecten van gevaarlijke stoffen. www.pika.nl Demo-site voor de chemical safety app. Deze via de gebruikelijke kanalen te installeren app biedt productveiligheidsinformatie voor op de werkvloer. Het is een intuïtief werkende app die ook een link bevat naar het meest up-to-date veiligheidsinformatieblad van het product. www.advancedreachtool.com Website met de Advanced REACH Tool gericht op het achterhalen van de blootstellingsrisico’s van inhaleerbare stof en dampen en het selecteren van maatregelen. www.echa.europa.eu/support/dossiersubmission-tools/reach-it REACH-IT is het centrale IT-systeem dat door de industrie, bevoegde instanties van de lidstaten en door ECHA wordt gebruikt om op een veilige manier gegevens en dossiers in te dienen, te verwerken en te beheren. www.reachsupportnetwork.eu Online toegang tot REACH-oplossingen voor (MKB-)bedrijven, zoals trainingen en kant-enklare tools en diensten voor (MKB-)bedrijven

die op zoek zijn naar praktische oplossingen en voor partijen met dergelijke oplossingen in de aanbieding. www.stoffenmanager.nl Stoffenmanagement is vaak moeilijk door continue verandering in wet- en regelgeving, werkpleksituatie en productsamenstelling.

Stoffenmanager® is de praktische brug tussen abstracte wet- en regelgeving en de naleving ervan. Stoffenmanager® brengt orde en biedt inzicht door alle relevante kennis en informatie te structureren. www.umcutrecht.nl/nl/Subsites/NationaalVergiftigingen-Informatie-Centrum%28NVIC%29/Nationaal-VergiftigingenInformatie-Centrum-%28NVIC%29 Website van het NationaalVergiftigingenInformatieCentrum (NVIC) voor professionals in de zorg met gerichte informatie op het gebied van acute vergiftingen. www.vib-check.nl Het veiligheidsinformatieblad (VIB) dat je van de leverancier krijgt, is onmisbaar om veilig en gezond te kunnen werken met gevaarlijke stoffen en mengsels. Het bevat alle eigenschappen van het product. Het is belangrijk én wettelijk verplicht dat de leverancier het VIB goed invult, maar de praktijk is vaak anders. Als er informatie niet klopt of ontbreekt, kan dat gevaar opleveren voor de medewerkers. Doe daarom de VIB-check op deze site om zeker te weten dat je veilig aan de slag kunt.

www.zelfinspectie.nl Website van de Inspectie SZW met tools en video’s waarmee je kunt nagaan of je de veiligheidsrisico’s op de werkvloer kent en of je de juiste maatregelen neemt. Met de zelfinspecties kijk je zelf naar de stand van zaken in je bedrijf en check je als inspecteur of je volgens de regels werkt. www.verbondpk.nl Deze website van de papier- en (golf)kartonsector bevat de sectorale arbocatalogus die is opgezet voor de bedrijven die, gelet op veiligheid, de bedrijfsprocessen verder willen verbeteren.

Met de arbocatalogus wordt de vertaalslag gemaakt van wetgeving naar praktijk. Dit is vooral gedaan door de best beschikbare oplossingen als goede praktijken centraal te stellen. Kan interessant zijn voor de branche oppervlaktetechnieken. Zie ook pagina 30. www.rvs.rivm.nl/zoeksysteem/ZZSlijst/Index Lijst van zeer zorgwekkende stoffen, de ZZS-lijst: stoffen die de status van prioritaire stof hebben gekregen. Het beleid is erop gericht deze stoffen, waaronder de CMR-stoffen, zo veel mogelijk uit de leefomgeving te weren, het liefst door die stoffen te vervangen door een alternatieve stof met minder risico. Zie ook het artikel op pagina 26. �

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 39

OP ZOEK NAAR SAMENWERKINGSPARTNERS

Het Enterprise Europe Netwerk, actief in 54 landen (ook buiten Europa), is gericht op brede ondersteuning van het MKB bij internationale samenwerking op het gebied van onderzoek, technologie en commercie. Het Enterprise Europe Netwerk valt onder RVO: de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Bij deze organisaties staan adviseurs klaar die bedrijven helpen bij het vinden van zakenpartners in de landen van het netwerk, en zelfs daarbuiten.

MEER INFORMATIE Voor vragen over internationale betrekkingen is Enterprise Europe Network bereikbaar onder nummer 088-4440777. Voor meer informatie over het dienstenpakket wordt verwezen naar www.EnterpriseEuropeNetwork.nl.

Reageren op de hier vermelde technologieaanbiedingen en -verzoeken kan bij: Tom Reijn Tel. 088-6025299 tom.reijn@RVO.nl www.enterpriseeuropenetwork.nl Noot van de redactie: Hiernaast volgen de titels en samenvattingen van enkele partnerverzoeken en -aanbiedingen uit de database van Enterprise Europe Network NL. De redactie neemt geen verantwoording voor de voorgestelde oppervlaktebehandelingsconcepten, uitspraken aangaande levensduurverwachtingen, accuraat gebruik van bepaalde vakterminologie voor de betreffende toepassing en dergelijke. De vervaldata zijn indicatief: doorgaans kan enkele weken later nog gereageerd worden.

40 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

Technologie voor metallisatie van deklagen met behulp van gevulde draden AANBOD UIT Rusland, REFERENTIE: TORU20160408001, GELDIG TOT 9 mei 2017

SAMENVATTING Een Russisch bedrijf uit de Oeral, gespecialiseerd in de toepassing van thermisch gespoten deklagen, heeft een boogspuittechnologie ontwikkeld die wordt gebruikt om apparatuur te beschermen tegen hoge temperaturen. De technologie kan worden toegepast zowel in een fabriek als in het veld. Het bedrijf is op zoek naar partners om een technische samenwerkingsovereenkomst mee aan te gaan.

BESCHRIJVING Het kleine bedrijf uit de regio Sverdlovsk is een particuliere onderneming die zich bezighoudt met thermisch gespoten deklagen. De door hen geleverde technologie voor de productie van beschermende deklagen betreft het spuiten met gevulde draden door middel van geactiveerd boogspuiten. In thermische energiecentrales is er het probleem van corrosie en slijtage van apparatuur die werkt bij temperaturen tot 600 °C en in contact komt met vaste deeltjes vliegas. De jaarlijkse kosten van het herstel van onderdelen in kolengestookte energiecentrales kunnen zeer aanzienlijk zijn. Toegepaste vormen van thermisch spuiten zoals plasmaspuiten en hoge snelheid-vlamspuiten zijn niet zo in trek bij de consument vanwege de hoge kosten van het verkrijgen van een laklaag op basis van lage productiviteit en de hoge kosten van spuitpoedermaterialen.

De directe overdracht van energie van de boog naar de draad veroorzaakt een hoge thermische efficiëntie. Hier is het aandeel directe warmtetoevoer van boog naar spuitmateriaal 60-70% en dat is zeven tot tien keer groter dan bij andere vormen van thermisch spuiten. Dit veroorzaakt de krachtige prestatie: 18 kg per uur bij het spuiten van staal, 50 kg per uur bij het spuiten van zink. Het gebruik van draden bij geactiveerd boogspuiten is drie tot tien keer goedkoper dan andere vormen van depositie.

In de cabine voor geactiveerd boogspuiten wordt de spuithoek gereduceerd tot 10˚, het nuttig rendement van het materieel is 85%, de deeltjessnelheid is 140-500 m/s, de mate van oxidatie van de stalen coating is 2,1-2,9% en de porositeit 2%.

GEZOCHTE PARTNER Het Russische bedrijf is op zoek naar partners die willen deelnemen aan het metallisatieproces ter afwerking van de apparatuur en de gevulde draden. De rol van de partner bij toekomstige samenwerking is het meehelpen afwerken van apparatuur en gevulde draden en het certificeren van technologische oplossingen die zijn ontwikkeld voor het spuiten van hoogwaardige beschermende deklagen op onderdelen. Het Russische bedrijf zal de apparatuur leveren en zorgen voor de inbedrijfstelling. Bovendien kan het Russische bedrijf de technische documentatie beschikbaar stellen in iedere taal. �

Moderne materialen op nikkelbasis in een waterstofontwikkelingsreactie AANBOD UIT Polen, REFERENTIE TOPL20161121001, GELDIG TOT 9 december 2017

SAMENVATTING Een universiteit uit Noordoost Polen heeft een methode ontwikkeld voor de productie van koolstofvezelcomposiet bedekt met een ultradunne nikkel coating. Aldus gevormde vezels geleiden elektriciteit erg goed en kunnen worden gebruikt in de productie van waterstof als brandstof voor PEM brandstofcellen of in technologieën ter bescherming tegen elektromagnetische interferentie. De universiteit is geïnteresseerd in een licentieovereenkomst of een researchsamenwerkingsovereenkomst.

BESCHRIJVING Het onderzoeksterrein van de afdeling Chemie van de universiteit is heel breed: het onderzoek varieert van electroagulatie van water en metaalionen in biologische systemen tot ionselectieve elektroden. Wetenschappers van de

afdeling ontwikkelden een methode voor de continue elektrodepositie van een ultradunne nikkellaag op het oppervlak van koolstofvezels.

De productkwaliteit wordt getest aan de hand van elektrochemische methoden (DCmethoden en impedantiespectroscopie) en spectroscopische oppervlaktetechnieken (SEM, XRD, TGA, etc.). Men verwacht dat het gebruikt kan worden voor de volgende toepassingen: kathodische bescherming van ondergrondse installaties van staal of gewapend beton, productie van waterstof als brandstof voor PEM (proton exchange membrane) brandstofcellen en technologieën ter bescherming tegen elektromagnetische interferentie (EMI afscherming).

De universiteit is geïnteresseerd in een licentieovereenkomst of researchsamenwerkingsovereenkomst om de researchdata in de praktijk te kunnen gebruiken.

GEZOCHTE PARTNER De universiteit is geïnteresseerd in het raamwerk van een licentieovereenkomst of researchsamenwerkingsovereenkomst ter ontwikkeling van nieuwe katalytische materialen voor toepassing in de waterstofproductie uit elektrolyse.

VOORDELEN EN INNOVATIES De resultaten van wetenschappelijk onderzoek kunnen worden gebruikt voor corrosiebescherming op verschillende gebieden. De koolstofvezelcomposieten met een nikkel coating zijn perfecte elektriciteitsgeleiders en kunnen dankzij hun innovatieve eigenschappen makkelijk worden aangepast aan de wensen van de klant. �

Duurzame esthetische coating voor latex oppervlakken VERZOEK UIT Oostenrijk, referentie TRAT20161028001, geldig tot 3 november 2017

SAMENVATTING Een Oostenrijks bedrijf produceert latex producten voor baby’s. Men is op zoek naar een nieuwe coatingoplossing om het harde esthetische oppervlak te verbeteren. De nieuwe coating moet een glanzend en glad oppervlak hebben, bestand zijn tegen kooktemperaturen en vaatwasmachines, mag geen chemische geur hebben, moet gemakkelijk in gebruik en kleurvast zijn en het coatingproces moet plaatsvinden onder 80 graden Celsius. Het bedrijf staat open voor een technische, onderzoeks-, productie-, handels- of licentiesamenwerkingsovereenkomst.

BESCHRIJVING Een grote industriële onderneming in Oostenrijk met internationale aanwezigheid in meer dan vijftig landen maakt producten voor de dagelijkse verzorging van baby’s. Het bedrijf heeft tot nu toe altijd siliconenolie gebruikt om het oppervlak van hun latex producten te voorzien van een glanzend en glad uiterlijk. Maar deze siliconenolielaag verdwijnt nadat het product is gebruikt om te koken of is afgewassen (voor sterilisatiedoeleinden) door de consument. Door huishoudelijk gebruik verliezen de producten

dus het glanzende uiterlijk dat ze in de supermarkt hebben. Het bedrijf is geïnteresseerd in een oplossing die zorgt voor een permanent glimmend/glanzend oppervlak.

- De coating moet helder, transparant en afwasmachinebestendig zijn en tegen kooktemperaturen kunnen.

- De kleur en transparantie van de coating mogen niet veranderen tijdens of na het koken en de vaatwas.

- De coating moet veilig in aanraking kunnen komen met voedsel en geen chemische geur hebben.

Het coatingproces kan worden uitgevoerd tijdens het natte stadium in de productie van het latex product of op het volledig gedroogde product. De buitenkant van het latex product is ongeveer 1,5 tot 1,8 millimeter dik. De coatingoplossing zou kunnen worden toegepast op 2,5 miljoen latex babyproducten per jaar.

Het bedrijf is vooral geïnteresseerd in samenwerking met een bedrijf dat deze coating al heeft ontwikkeld of in een commerciële, technische of licentieovereenkomst om het coatingproces op te nemen in de eigen produc-

tiefaciliteiten en productieontwikkeling. Maar het is ook mogelijk om een productieovereenkomst aan te gaan waarbij de coating wordt gemaakt in het bedrijf van de partner.

GEZOCHTE PARTNER Partners uit de researchsector en industriële partners, ongeacht de bedrijfsomvang. Specifieke activiteiten van de partner: coatings en materialen, productie van levensmiddelen, voedselvoorzieningsketen inclusief voedselverpakkingsmaterialen en producten die in contact komen met levensmiddelen.

UIT TE VOEREN TAAK a) Het opnemen van het coatingproces in het eigen productieproces door een commerciele, licentie-, technische of productieovereenkomst met industriële partners; b) Productieovereenkomst: de coating kan ook plaatsvinden in de faciliteit van de partner. c) Research, testen en het invoeren van een nieuw coatingproces in de productie met partners binnen een researchsamenwerkingsovereenkomst of nieuwe samenwerkingsverbanden met industriële partners. �

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 41

TERUGBLIK COLUMN

STIMULANS Iedere editie van OT is heel informatief en waardevol, maar deze editie is dat dubbel en dwars. Dit nummer stond bomvol waardevolle informatie over veilig en gezond werken. Echt een bewaarnummer, want als je met dit onderwerp aan de slag gaat, loop je een groot risico dat je nog even naar deze editie gaat teruggrijpen om te kijken hoe het ook al weer zat. Hoe zit de wet- en regelgeving in elkaar, wat is de beste aanpak, op welke website kan ik meer informatie vinden over…..? De redactie gaat ervan dat je in deze editie het antwoord kan vinden. Een editie om meermalen ter hand te nemen. De adverteerders die aan deze editie niet hebben meegedaan, zouden best weleens spijt kunnen krijgen van die beslissing.

VERZOEK UIT China, REFERENTIE TRCN20161213006, GELDIG TOT 29-12-2017

SAMENVATTING Een Chinese onderneming die zich bezighoudt met PVD (physical vapour deposition) is op zoek naar een partner voor technische, licentie- of commerciële overeenkomsten. Het betreft het verbeteren en aanvullen van het design voor gas-geclusterde ionenbronnen op basis van supersonische expansie, en het optimaliseren van cruciale componenten, zoals een supersonische spuitmond, ionisator, straalverdeler en versneller, met als doel geclusterde ionenbundels met een sterke straalintensiteit te genereren.

BESCHRIJVING De business van het Chinese bedrijf omvat PVD-coatingbewerkingen en productie en sales van PVD-coatingapparatuur. Het bedrijf heeft een R&D-centrum voor ionenbewerking en oppervlaktetechniek opgezet en een internationale wetenschappelijke en technologische samenwerkingsbasis voor ionenbundel nano-procestechnologie.

Het bedrijf richt zich op R&D en productie van milieuvriendelijke en high-performance PVD-coatingapparatuur en coatingproducten. De ionisatorstroom dient 10-20 mA te bereiken, de argon ionenbundelstroom dient 200 µA te bereiken en de energie dient 20 keV te halen. Het bedrijf is op zoek naar technische ondersteuning en samenwerking om het huidige design van zijn producten te verbeteren. Samenwerkingsvormen kunnen bestaan uit technologieoverdrachtsovereenkomsten of patent-/octrooi-licentieovereenkomsten.

GEZOCHTE PARTNER Licentieovereenkomst, commerciële overeenkomst met technische ondersteuning, technische samenwerkingsovereenkomst. Technische ondersteuning bieden, nieuwe producten helpen ontwikkelen. �

42 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

JAAP VAN PEPERSTRATEN Hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken

Partner voor het onderzoeken en ontwikkelen van cruciale technologie voor geclusterde ionenbronnen om sterkstroom ionenbundels te genereren

Mooi zo’n nummer, maar ook erg noodzakelijk. Niet alleen omdat het onderwerp belangrijk en veelomvattend en hier en daar ingewikkeld is, maar ook omdat er veel verandert en omdat er nog veel te doen is. De Inspectie SZW heeft onze branche in het vizier en dat is niet voor niets, gezien de resultaten van de verkenning die ze in 2012/2013 hebben uitgevoerd. Een tijdje daarna is het project zelfs stopgezet, omdat ze zagen dat veel bedrijven het in hun eentje niet zouden redden. Natuurlijk is er sindsdien wel vooruitgang geboekt, maar we zijn nog lang ziet zover dat we ons niet meer in de aandacht van de inspectie hoeven te verheugen. De (gebrekkige) kennis bijvoorbeeld over blootstellingsrisico’s op de werkvloer bij gevaarlijke stoffen blijft de komende tijd een aandachtspunt. Ook op het vlak van de bedrijfscultuur en bewustzijn over veilig en gezond werken zijn er nog flinke verbeteringen mogelijk.

Veelal blijven dit soort onderwerpen liggen, omdat de dagelijkse drukte alle aandacht vergt. Maar zoals het ook geldt bij bedrijven die duidelijke aandacht besteden aan duurzaamheid, geldt dat onverkort ook bij dit onderwerp. Bedrijven die systematisch aandacht besteden aan gezond en veilig werken, houden onder aan de streep meer geld over dan bedrijven die dat niet doen. Dit, omdat met die aandacht ook veel winstpunten in de bedrijfsvoering worden opgepakt die anders bleven liggen.

Laat dit nummer dus een stimulans zijn om de aandacht voor gezond en veilig werken proactief en systematisch in de bedrijfsvoering mee te nemen! � oppervlaktetechnieken @ellemmi.nl

BRANCHEREGISTER Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaalt u per jaar slechts €330,-. Bij plaatsing logo in full colour per jaar €305,- ongeacht het aantal rubrieken. Voor informatie over een vermelding in het brancheregister kunt u contact opnemen met Vincent IJff, tel: 070 399 00 00 / vincent@jetvertising.nl

BESCHERMKAPJES, PLUGGEN, TAPE

ADVIES PROJECTBUREAU / OPPERVLAKTEBEHANDELING� / COATING�INDUSTRIE Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

B & B Coating Techniek T. 053-4357707 www.bb-coating-techniek.nl

ANODEMANDEN �TITAAN�

CERTIFICERING

Alards Masking Solutions Lochtstraat 14 5962 AK MELDERSLO T. 06-48222181 info@alards-masking.nl / www.alards-masking.nl

CHEMICALIËN/ OPP. BEHANDELING

MEPACO b.v.

T. 071-5892863 Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com www.coatingsystemenvanderlans.nl

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

ANODEN �TITAAN�

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

Official Benelux dealer

MAGNETO Special Anodes b.v.

T. 010-2620788 / F. 010-2620201 www.magneto.nl

ANODISEER �OPHANGREKKEN�

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

HAWKING The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

MEPACO b.v.

T. 071-5892863

BAKKEN, KUNSTSTOF Coatingsystemen Van der Lans T. +31(0)614306694 info@coatingsystemenvanderlans.nl www.coatingsystemenvanderlans.nl

AFVALWATERBEHANDELING� INSTALLATIES

EnviroChemie b.v.

T. +31 (0)23 542 69 13 / F. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

C.K.B.Boxtel T. 0411- 682939

AFZUIGINSTALLATIES

Amitech b.v.

T. 0341-429059 / F. 0341-429068 info@amitech.nl / www.amitech.nl

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

BEITSEN/PASSIVEREN

Kluthe Benelux b.v.

T. +31 (0)172-516 000 / F. +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

HAWKING

Suez Water n.v.

T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

TÜV Rheinland Nederland b.v.

T. 088-8887888 / F. 088-8887879 info@nl.tuv.com / www.tuv.com/coatings

The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

BRANDWERENDE / BRANDVERTRAGENDE COATINGS

CHEMISCH NIKKEL

MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

COATINGINSTALLATIES SERVICE & ONDERHOUD

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl Sir John b.v.

T. 0182-396931 / F. 0182-396937 info@sir-john.nl / www.sir-john.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 43

DROOGAPPARATUUR

IST Benelux b.v.

T. 055-5050014 www.ist-uv.nl / info@bnl.ist-uv.com

ELEKTROSTATISCH POEDERSPUITEN, INSTALLATIES

MSP Systems b.v.

T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

HAKEN Mefiag Filters & Pumps b.v.

Heerenveen T. 0513-630230 / F. 0513-632233 info@mefiag.com / www.mefiag.com

HITTEBESTENDIGE EN NON�STICK COATINGS

Alards Masking Solutions Lochtstraat 14 5962 AK MELDERSLO T. 06-48222181 info@alards-masking.nl / www.alards-masking.nl

Hendor Pumps & Filters T. 0497-339389 / F. 0497-381593 info@hendor.com / www.hendor.com

GALVANOTECHNIEK, GLANSMIDDELEN

Parlevinkerweg 34 / 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

INDUSTRIËLE REINIGING

MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

ELEKTROSTATISCH NATLAKKEN

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-437 0166 / F. 010-415 1491 www.rasco-clemco.nl

FILTERS

Edrizzi Benelux T. 0318-507138 info@edrizzi.nl / www.edrizzi.nl

Magistor b.v.

T. 0548- 519401 / F. 0548-517619 info@magistor.nl / www.magistor.nl

HAWKING

Surtec Benelux b.v.

T. (077) 308 15 90 / F. (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com / www.surtec.com

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

FILTERS �OVERSPRAY�

Filter Service Heerenveen T. 0513-633900 / F. 0513-633888 info@filterservice.nl / www.filterservice.nl

FILTERS & POMPEN

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

GALVANOTECHNIEK, INSTALLATIES MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

HANGBAANSYSTEMEN

Railtechniek van Herwijnen b.v.

T. 0344-616363 / F. 0344-611072 info@railtechniek.nl / www.railtechniek.nl Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

HARDCHROOM BADEN �KUNSTSTOF�

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

Corode T. 0411 - 68 55 0

44 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

Kluthe Benelux b.v.

T. +31 (0)172-516 000 / F. +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

KLEUR & GLANS

GLASPARELSTRAALCABINES

FILTERS �ANDREAE, COLUMBUS INDUSTRIES�

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

INDUSTRIËLE LUCHTBEHANDELING EN WARMTETERUGWINNING

Official Benelux dealer

HAWKING

Wagner Systemen Nederland T. 030-2410688 / F. 030-2410765 info@wagnersystemen.nl

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Admesy b.v.

Inline kleur & lichtmeting www.admesy.com

KLEURENWAAIERS Hellema Kleur kaarten Harderwijk The Netherlands

l uw Voor a aties resent kleurp aaiers w & n kaarte or Ral ook vo WWW.HELLEMAKLEURKAARTEN.NL

KTL/ATL LAKKEN

MARINE COATINGS / SCHEEPVAARTLAKKEN

NATLAKKEN �AFDEKMATERIALEN�

ONTLAKKEN �IN LOON�

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

TCI Cleaning b.v.

Centaurusweg 67 5015 TC Tilburg T. 013 - 456 39 66 info@tci-cleaning.com / www.tci-cleaning.com

HAWKING The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

KUNSTSTOFLAKKEN

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

METAAL OPPERVLAKTE� BEHANDELING Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

LAAGDIKTEMETERS

Helmut Fischer Meett. b.v.

Tarasconweg 10, Eindhoven T. 040-2482255 / F. 040-2428885 www.helmutfischer.nl netherlands@helmutfischer.nl

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

Thermo-Clean n.v. België T. 0032-13539060

NATLAKSPUITAPPARATUUR CZL Tilburg b.v.

T. 013-5703370 / F. 013-5704906 info@czltilburg.nl / www.czltilburg.nl

ONTLAKKINGSOVENS/ THERMISCHE REINIGINGSOVENS

Pyrox b.v.b.a.

T. +32 14 762377 / F. +32 14 762379 info@pyrox.be / www.pyrox.be

Paint It The Application Company T. 0318-643 260 / F. 0318-643 042 info@paintit.nl / www.paintit.nl

ONTVETTINGSINSTALLATIES

Hegin MetalFinishing b.v.

T. 0578-691288 info@hegin.nl / www.hegin.nl

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-4370166 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Multinal Group T. 088-2055300 / F. 088-2055301 info@multinal.com / www.multinal.com

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

NAVERBRANDINGS� INSTALLATIES

ONTVETTINGSMIDDELEN

Kermad Machinebouw b.v. info@kermad.nl / www.kermad.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

NauMetrics PMI T. 074-3490022 / F. 084-0037042 info@naumetrics.nl / www.naumetrics.nl

Verlab-Oxford Instruments T. 0162-320633 / F.0162-322907 info@verlab.nl / www.verlab.nl

Surface Treatment Ned. Maasbracht / T. 0475-463835 www.surfacetreatment.nl info@surfacetreatment.n

LAKSTRATEN

METALLISEREN/SCHOOPEREN

MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

ONDERHOUD AAN STRAAL� INSTALLATIES EN WERPSTRALERS

HAWKING The green technology supply house

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Amitech b.v.

T. 0341-429059 / F. 0341-429068 info@amitech.nl / www.amitech.nl

MOFFELOVENS

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

Surtec Benelux b.v.

T. (077) 308 15 90 / F. (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com / www.surtec.com

OPHANGHAKEN VOOR LAKSTRATEN/POEDERCOATEN

ONTBRAMEN Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Alards Masking Solutions Lochtstraat 14 5962 AK MELDERSLO T. 06-48222181 info@alards-masking.nl / www.alards-masking.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 45

REINIGINGSINSTALLATIES

Official Benelux dealer

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

OPHANGREKKEN VOOR GALVANO EN LAKTECHNIEK

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

POEDERLAKKEN/ POEDERCOATINGS

Wagner Systemen Nederland T.030-2410688 / F.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

POEDERSPUITCABINES

Kermad Machinebouw b.v. info@kermad.nl / www.kermad.nl T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

MSP Systems b.v.

T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

POMPEN �MAGNETISCH AANGEDREVEN� MEPACO b.v.

T. 071-5892863

OVENS

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

AkzoNobel Powder Coatings Benelux T. +32 (0)2 254 77 51 / F. +32 (0)2 254 77 57 www.akzonobel.com/powder

EUROLACKE Tiel Axalta Coating Systems T. 0344-620662 / F. 0344-617079 info@eurolacke.nl / www.eurolacke.nl

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Oxyplast Belgium n.v.

T.+32 9 3267920 / F.+31 9 3370159 info@oxyplast.be / www.protechpowder.com

POEDERCOATING �AFDEKMATERIALEN�

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

SHOTPEENEN

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

SPUITCABINES

Corode T. 0411-685500

PROTECTIVE COATINGS

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507 Delfzijl 0596-614135 Rhenen 0318-472020 info@petsonpaints.com / www.petsonpaints.com

PVD COATINGS Unifour b.v.

T. +31 (0)315 641352 / F. +31 (0)351 641852 info@unifour.nl / www.unifour.nl

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

TIGER Coatings Belgium b.v.b.a T. +32 (0)89700016 / F. +32 (0)89567858 www.tiger-coatings.com

POEDERSPUITAPPARATUUR

MSP Systems b.v.

T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

46 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

Dekracoat De Maas 22G, 5684 PL Best T. 040 262 80 70 info@dekracoat.nl / www.dekracoat.nl

Holtrop & Jansma b.v.

Dokkum T. 0519 32 91 00 www.holtrop-jansma.com

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

TECHNISCH ONDERZOEK

STRAALCABINES

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

LTC International Vacuümstraalapparatuur T. 078-641 80 50 / F. 078-641 80 80 info@ltc-international.nl www.ltc-international.nl

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

STRAALINSTALLATIES

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

T. 0495 - 592 210 / F. 0495 - 588 881 www.oppervlaktebewerking.com verhoevenop@gmail.com

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

Eurogrit b.v., Papendrecht T. 078-6546770 / F. 078-6449494 info.eurogrit@sibelco.com www.eurogrit.com / www.sibelco.eu TÜV Rheinland Nederland b.v.

T. 088-8887888 / F. 088-8887879 info@nl.tuv.com / www.tuv.com/coatings

Airblast-Abrasives b.v.

T. 072-5715569 / F. 072-5714340 info@airblast-abrasives.com www.airblast-abrasives.com

TITAAN �BEVESTIGINGS�� MATERIALEN

MEPACO b.v.

T. 071-5892863 Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Magistor b.v.

T. 0548- 519401 / F. 0548-517619 info@magistor.nl / www.magistor.nl

TRANSPORTSYSTEMEN

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Railtechniek van Herwijnen b.v.

T. 0344-616363 / F. 0344-611072 info@railtechniek.nl / www.railtechniek.nl

TWEE�COMPONENTEN APPARATUUR

STRAALKASTEN Amitech b.v.

T. 0341-429059 / F. 0341-429068 info@amitech.nl / www.amitech.nl

Clemco Straalapparatuur T. 010-4370592 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

STRAALMIDDELEN Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

UV EN EBC LAK W Abrasives Nederland T. 0341-563831 / F. 0341-494114 info@wabrasives.nl www.wabrasives.nl / www.winoagroup.com

STRALEN �AFDEKMATERIALEN�

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

VERDUURZAMEN VAN METAAL

TANKS �KUNSTSTOF� C.K.B. Boxtel T. 0411-682939

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 Metals.benelux@cellmark.com www.ervinamasteel.eu

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Oxyplast Belgium n.v.

T.+32 9 3267920 / F.+31 9 3370159 info@oxyplast.be / www.protechpowder.com

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017 | 47

VERWARMINGS� EN KOELELEMENTEN �TITAAN EN RVS� Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

B ESCHERM ING EN KLEUR

Dé Duplexspecialist met: - eigen transport - één aanspreekpunt - één factuur - één garantieverlener verkoop@rotocoat.nl / www.rotocoat.nl

VERFSPUITAPPARATUUR

CAP Industrial b.v. tel- 010-4374737/ F.-010-2623190 info@cap-industrial.nl / www.cap-industrial.nl

Paint It The Application Company T. 0318-643 260 / F. 0318-643 042 info@paintit.nl / www.paintit.nl

MEPACO b.v.

T. 071-5892863

VERWARMINGSELEMENTEN Corode T. 0411-685500

VERWARMINGSELEMENTEN �TEFLON�

WATERBEHANDELING

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Corode T. 0411-685500

VERWERKING AFVALSTROMEN

Suez Water n.v.

T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

VOORBEHANDELINGS� INSTALLATIES Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-4370166 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl T. +32 5083 1183 www.belmeko.be Technospray Spuitapparatuur T. 0168-382111 / F. 0168 380780 info@technospray.nl / www.technospray.nl

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

EnviroChemie b.v.

T. +31 (0)23 542 69 13 / F. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

MAGNETO Special Anodes b.v.

T. 010-26207 88 / F. 010-2620201 www.magneto.nl

Suez Water n.v.

T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

WERPSTRALERS

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

BRANCHEREGISTER Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaalt u per jaar slechts €330,-. Bij plaatsing logo in full colour per jaar €305,- ongeacht het aantal rubrieken.

Voor informatie over een vermelding in het brancheregister kunt u contact opnemen met Vincent IJff, tel: 070 399 00 00 / vincent@jetvertising.nl

48 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JANUARI 2017

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com