Oppervlaktetechnieken0216

10

Strikte kwaliteitseisen en toch keuzevrijheid

Ketensamenwerking om droom te realiseren

Revolutionaire buizenpolijstmachine op TechniShow

Ketensamenwerking noodzakelijk voor bedrijfstak

Positie Vereniging ION in Chroomtrioxide

02 | 60 e jaargang | februari 2016

Het vakblad voor de professional Thema Ketensamenwerking en Machinebouw

13

14 26

34

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 1

Lees snel deze droge advertentie ...

en ontdek onze schitterende nat-in-nat mogelijkheden

Vraag nu onze DTS & Mixtane brochures en cases aan !

Direct-to-Substrate

DTS

corrosion solutions

Mixtane Finishing coat for industrial applications

PRO FINISH

DTS : Direct-to-Substrate

Mixtane : Pro Finish

- Win tijd met deze veelzijdige primer en topcoat in ĂŠĂŠn systeem.

- Beschermt jarenlang tegen corrosie volgens het aantal lagen.

- Geschikt voor zowel metalen, synthetische en minerale ondergronden, incl. glas.

- Verkijgbaar in 4 glansgraden.

- Geef uw werk de finishing touch met deze sneldrogende acrylaatpolyurethaanlakken.

- Ook verkrijgbaar met structuureffect.

- Uiterst breed toepassingsgebied, beschikbaar in Spray- en Roller-versie - Verkrijgbaar in 5 glansgraden - Mixtane Roller is HACCP goedgekeurd.

NIEUW! Mixtane Sparkles.

2 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

www.libertpaints.com I info@libertpaints.com

CoLoFon Vaktijdschrift voor opdrachtgevers, constructeurs, ontwerpers, applicateurs van oppervlaktetechnieken, verfdeskundigen, onderhoudsfunctionarissen en corrosiedeskundigen. Officieel orgaan van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland (ION).

Verschijnt elfmaal per jaar in een oplage van circa 2.500 exemplaren. redactie Jetvertising (hoofdredactie), Jaap van Peperstraten (hoofdredacteur). realisatie Desiree Driesenaar (journalistiek binnenland), Hans de Rond (journalistiek binnenland), Edward Uittenbroek (technische journalistiek buitenland; rubriek Gespot), Chris Versteeg (opmaak), Armand van Wijck (technologische journalistiek).

redactieadres Jetvertising, Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk Bezoekadres: Laan van Zuid Hoorn 37, 2289 DC Rijswijk Tel. 070-399 00 00, fax. 070-390 24 88 oppervlaktetechnieken@jetvertising.nl abonnementen Abonnementsprijs: € 89,50, digitaal abonnement: € 44,75. Een abonnement kan ieder moment ingaan per de 1e van de maand en wordt genoteerd tot wederopzegging. Een opzegging voor het abonnement dient vóór 1 december bij Vereniging ION in bezit te zijn, om op te kunnen zeggen voor het eerstvolgende abonnementsjaar.

Een aanmelding/opzegging kan gestuurd worden per e-mail naar info@vereniging-ion.nl of post naar Vereniging ION, Postbus 2600, 3430 GA Nieuwegein. Bij een niet-tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd tegen het daarvoor geldende tarief. advertentieverkoop Jetvertising Rijswijk tel. 070-399 00 00, fax. 070-390 24 88 Vincent IJff: vincent@jetvertising.nl after-sales: advertenties@jetvertising.nl opmaak Projekt C, www.projektc.nl druk Senefelder de Misset, Doetinchem www.senefelder.nl uitgave Oppervlaktetechnieken is een uitgave van Jetvertising in opdracht van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland ION (voorheen Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen, VOM) www.vereniging-ION.nl copyright 2016 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever, vereniging ION en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. ISSN 0923-1722

De spanning stijgt, het verlangen om er te zijn, neemt toe. Het zijn spannende tijden in een alsmaar veranderende markt. Maar het duurt niet lang meer voordat de gecombineerde ESEF en TechniShow 2016 van start gaan. Vier dagen de volle aandacht op Industrie 4.0, smart industry, automatisering en seriegrootte 1. En natuurlijk op… netwerken. Ook vanuit de branche oppervlaktetechnieken tonen vele exposanten oplossingen.

Leeswijzer Jaap van Peperstraten Hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken

redactieraad Hans Bosveld (vereniging ION), Carolien Nieuwland (Rijkswaterstaat), Gerard Rutjes (vereniging ION-docent), Egbert Stremmelaar (vereniging ION), Hans van der Veen, Adrie Winkelaar (CTC Consult)

Een droom De applicateur moet meer naar voren bewegen in de keten. Deze constatering is meerdere malen gedaan in redactieraadvergaderingen, maar ook in dit blad. Hoog tijd om daar eens extra aandacht aan te geven in de vorm van een themanummer.

En dan blijkt dat ketensamenwerking op meerdere manieren vorm gegeven kan worden, maar ook dat hier al flink aan gewerkt wordt daar een aantal bedrijven.

Het meest bekende bedrijf als het gaat om ketensamenwerking is ASML. Dit bedrijf heeft al vele jaren een heel opvallende manier van omgaan met toeleveranciers waarbij transparantie, kennisontwikkeling en verantwoordelijkheid sleutelwoorden zijn. Het bedrijf beschouwt toeleveranciers als partners. Vandaar een uitgebreide beschrijving van hun benadering en wat dat in de praktijk betekent.

Een naburig bedrijf dat een heel grote rol vervult in de keten naar ASML is VDL ETG, het hightech onderdeel van VDL. VDL ETG heeft het volledig ontwerp en productie van de wafer handler naar zich toe getrokken en is daarmee een OEM voor ASML geworden. Vandaar dat wij twee betrokkenen bij VDL ETG aan de tand hebben gevoeld over wat dat precies voor hen betekent en voor de omgang met de leveranciers die voor de wafer handler aan VDL ETG leveren.

Een ander bedrijf dat op een aansprekende manier ketensamenwerking in praktijk brengt, is Fujifilm. Dat bedrijf heeft de ketensamenwerking gekoppeld aan het realiseren van een droom: de beste leverancier voor de klant worden. Wat betekent dit in de praktijk?

Zie het artikel. Ketensamenwerking kun je ook opvatten als een intensieve samenwerking met de leverancier van je machines om die precies volgens wens te krijgen. Dit blijkt uit het verhaal van Revamo, waar een lasercladinstallatie is ontworpen en neergezet. Hiermee geven we ook invulling aan het andere deel van het thema: machinebouw. Dat doen we ook in het verhaal over NTS Finish dat veel klanten in de machinebouw heeft, maar ook aan ASML levert.

En we blikken vooruit naar de ESEF en TechniShow volgende maand, blikken terug op de introductieworkshop Waardecreatie waar veel lezers van dit blad schitterden door afwezigheid en belichten de toekomst van de oppervlaktebehandeling. De bedrijfstoekomst zou weleens ongunstig kunnen uitpakken als we alleen maar doorgaan met wat we altijd al doen, ook al hebben we daar de beste bedoelingen mee.

Hoe dan ook: dit nummer staat weer boordevol aansprekende en inspirerende verhalen uit de branche. Veel leesplezier! ●

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 3

Column

Straalmiddelen Metallisch High carbon steel shot High carbon steel grit Low carbon steel shot Gietijzergrit RVS straalmiddelen Draadkorrel

Niet-metallisch Corund bruin Corund wit Glasparel Garnet Aluminium silicaat / Slakken grit

Airblast-Abrasives B.V. - Postbus 9334 - 1800 GH Alkmaar Tel.: 072 5715569 - Fax: 072 5714340 info@airblast-abrasives.com - www.airblast-abrasives.com

seal-, magneet-, dompelen filterpompen, filterkaarsen, filterpapier en alle filtermaterialen, kunststof bakken / opslagtanks

Corode Benelux BV

Postbus 854 - 5280 AW, Boxtel tel. 0031 (0)411 685500 - fax 0031 (0)411 686067 corode@corode.nl - www.corode.nl

Elektrophysik SmarTest

NauMetrics Precision Measuring Instruments Tel: 0031(0)743490022 | www.naumetrics.nl | E: sales@naumetrics.nl

4 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

Ketensamenwerking Traditioneel werken we graag vanuit onze eigen positie. De positie in de keten betekent dan in hoge mate welk gedrag je hebt in de keten. De branche waarin je werkzaam bent, bepaalt in hoge mate welke inzichten je hebt, en in welke mate je aangesloten bent bij ontwikkelingen, eventueel in andere branches. Het maakt uit of je klant of leverancier bent, een groot deel van het eindproduct of een makkelijk vervangbaar onderdeel toevoegt, de eigenaar van het intellectueel eigendom bent of “slechts” een commodity levert. Maar ook of je uitvoerder of toezichthouder bent.

Omdat de wereld snel verandert, wordt ook de rol van de ondernemer snel anders. Niet alleen zal een ondernemer steeds meer moeten samenwerken om snel op marktveranderingen in te spelen, risico te spreiden en de benodigde investeringen nog te kunnen doen, ook het bevoegd gezag zal zich daarbij anders moeten opstellen. Doordat tijd schaars is zal een ondernemer kritisch volgzaam zijn.

Dat daarbij ook een andere manier van communiceren past, wordt ook steeds duidelijker. Door de goede attitude van de ondernemers en de samenwerking tussen overheid, ION en handhaving wordt steeds beter invulling gegeven aan veilig en milieubewust ondernemen in de bedrijven. Dat soms de overheid de harde les moet leren, mag blijken uit het volgende voorbeeld. “We straalden een regenteske overheid uit.’’ Dat zegt burgemeester Miranda de Vries van Geldermalsen in Binnenlands Bestuur. Ze blikt terug op het plan voor een groot asielzoekerscentrum en de daaropvolgende rellen.

Recent hebben we met diverse ministeries gesprekken gevoerd bij diverse (lid)bedrijven over uiteenlopende onderwerpen. De grootste gemene deler van de gesprekken is dat van de overheid verwacht wordt dat er regels gemaakt worden. De ondernemer zal die uiteraard volgen. De regels moeten echter wel proportioneel zijn en een zichtbaar doel hebben en uitvoerbaar zijn. Daarnaast wordt er van handhaving verwacht dat er gehandeld wordt als een kennisdragende coach, en niet als het wijzende vingertje.

egbert stremmelaar | directeur Vereniging ION

Airblast-Abrasives

We zijn goed op weg, maar er zal nog heel wat werk verzet moeten worden voordat we daar zijn waar we willen zijn. Samen in beweging om de wereld mooier, veiliger en duurzamer te maken.

Vereniging ION verbindt. ●

14

Inhoud ALGEMEEN

ELEKTROCHEMIE EN METALLIEKE DEKLAGEN

18 ASML beschouwt leveranciers als partners ASML is zo’n beetje het tegendeel van een verticaal gestructureerde onderneming. Het bedrijf werkt in een netwerk dat bestaat uit klanten en ruim 800 toeleveranciers. De meeste toeleveranciers zitten in Nederland en Duitsland en daarvan weer de meeste in de ‘brainport region’ (Eindhoven en omgeving). Bij ASML is het begrip ketensamenwerking tot in de puntjes uitgewerkt. Wat betekent dat voor de leveranciers?

Ketensamenwerking noodzakelijk voor bedrijfstak VDL ETG levert aan grote OEM’s zoals ASML. Zij doen onder meer de assemblage van voornamelijk mechatronische systemen, maar schakelen zelf ook veel leveranciers in voor de toelevering van onderdelen en oppervlaktebewerkingen. Hoe gaat VDL ETG om met ketensamenwerking?

Wat houdt het ketendenken concreet in?

“Je moet de ketensamenwerking niet doen omdat jouw klant je daarvoor betaalt, maar omdat je er zelf in gelooft.”

20 Ruiken aan nieuwe business door workshop Waardecreatie Een bont gezelschap van mensen uit diverse branches nam op 9 februari deel aan de introductieworkshop “Waardecreatie & Nieuwe Business”. Hier konden de deelnemers ruiken aan mogelijkheden om nieuwe business te genereren.

Dit is van groot belang, doordat ontwikkelingen elkaar steeds sneller opvolgen.

De oplossing ligt in waardecreatie, maar wat is dat en hoe bereik je dat?

22 ESEF en TechniShow tonen nieuwe Ketensamenwerking om droom te realiseren Een mooi voorbeeld van ketensamenwerking is te zien in de fabriek van Fujifilm waar offsetplaten voor drukkerijen worden gemaakt. Per jaar gaat er 50.000 ton aluminium door de fabriek voor de productie van offsetplaten. Daarvoor worden behoorlijk wat oppervlaktebehandelingen uitgevoerd. Fujifilm heeft de ketensamenwerking gekoppeld aan het realiseren van een droom: de beste leverancier voor de klant worden. Hoe gaat dat?

26

oplossingen Bijna 900 exposanten tonen hun machines, gereedschappen, diensten en producten op de ESEF en TechniShow 2016 van 15 tot en met 18 maart. De trends op beide beurzen zijn Industrie 4.0, smart industry, automatisering en seriegrootte 1. Hierbij spelen robotisering, automatisering en digitalisering een grote rol.

30 Veel perspectief voor lasercladden Ketensamenwerking kun je ook zien als een intensieve samenwerking met de leverancier van je machines en installaties om die precies volgens wens te krijgen.

Dit blijkt uit het verhaal van Revamo, waar een lasercladinstallatie is ontworpen en neergezet waarvan men hoge verwachtingen heeft. Al vanaf de eerste schetsen is er intensief samengewerkt met de leverancier. De realisatie was dan ook een flinke puzzel.

organische deklagen 34 Strikte kwaliteitseisen en toch keuzevrijheid Oppervlaktebehandelingen worden zowel door bedrijven uitgevoerd die daarvan hun kerntaak hebben gemaakt, als door bedrijven die hun eigen producten een oppervlaktebehandeling geven. Bij Lely, producent van landbouwmachines, werken ze met een soort tussenvorm: de oppervlaktebehandelingen zijn uitbesteed aan een bedrijf dat inpandig het werk uitvoert. Een kennismaking met deze bijzondere formule.

ALGEMEEN 40 EEN 43 Brancheregister

38 NTS Finish ervaart grotere rol als leverancier Hoe ga je als onderdeel van een holding om met het leveren aan de holding en met het leveren aan ASML? En wat zijn de ontwikkelingen op het gebied van machinebouw? Voor het antwoord op die vragen gingen we naar NTS Finish, onderdeel van de NTS-Group.

Bij de voorpagina: Een lasercladinstallatie zet je maar niet zomaar neer. Die moet eerst, in nauwe samenspraak met de leverancier, nauwkeurig worden ontworpen. En de gebruiker moet daarbij een stevige vinger in de pap hebben. Althans, dat vinden ze bij Revamo waar onlangs zo’n installatie is neergezet. Die installatie is nadrukkelijk afgestemd op de feitelijke werkplek en klantvraag.

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 5

> 2 4e 6. 0 0 00 ex edi 0 po ti e be s zo an ek ten er s >

Meer oog voor oppervlaktebehandeling van materialen

Dit is uw kans!

Laat zien waar uw oplossingen voor staan ION, Vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland, organiseert Surface 2016, dé vakbeurs voor oppervlaktetechniek. Een ambitieus vervolg op de succesvolle voorgaande edities. Oppervlaktebehandeling geeft producten op velerlei manieren meerwaarde. Dat mag gezien worden!

De beurs heeft ijzersterke troeven zoals de hoge waardering en specifieke interesse van de bezoekers en de ondersteuning door tal van brancheverenigingen.

Surface is de one-stop-shop voor oppervlaktetechniek

met unieke exposities, side-events, themapleinen en zo’n 200 toeleveranciers en applicateurs.

Ontmoet uw doelgroepen op Surface 2016. Verzeker u nu van uw standplaats. Bel Rob Lindenbergh van 2XPO B.V. telnr. +31 73 629 39 39 of stuur een e-mail naar info@surfacevakbeurs.nl. Voor meer informatie zie ook www.surfacevakbeurs.nl. Surface maakt deel uit van de week van de oppervlaktetechnologie.

Surface 2016. Alles behalve oppervlakkig.

In samenwerking met:

6 | Oppervlaktetechnieken februari 2016 www.surfacevakbeurs.nl

4 t/m 6 oktober Brabanthallen ‘s-Hertogenbosch

Agenda

MAART ● Vakbeurs RapidPro 2016 en Virtual (R)evolution 1 - 3 maart, Veldhoven www.rapidpro.nl www.virtual-revolution.nl ● Vakbijeenkomst Materialen 8 maart, Eindhoven www.mikrocentrum.nl ● Klassikale cursus Poedercoaten niveau 1 10 maart www.vereniging-ion.nl ● Cursus Laserveiligheid 11 en 18 maart, Eindhoven en Utrecht www.mikrocentrum.nl ● ESEF en TechniShow 2016 15 - 18 maart, Utrecht www.esef.nl www.technishow.nl ● Auditing Network Event 2016 17 maart, De Efteling www.auditing-event.nl ● Klassikale cursus Natlakken niveau 1 21 maart www.vereniging-ion.nl ● Industrial 3D Printing Conference 22 - 23 maart, Eindhoven www.additiveworld.com/Conferences/ Additive-world-conference-2016

● Cursus Kwaliteit op de werkvloer 30 maart en 4 april, Eindhoven en Utrecht www.mikrocentrum.nl

APRIL ● Blue Innovation Course 6 & 20 april, Venlo www.blue-engineering.nl ● Start Cursus Additive Manufacturing 12 april, Eindhoven www.mikrocentrum.nl ● Module 3 Metaalkunde: selectie, ontwerp en constructie 12 april, Antwerpen/Breda www.technotrans.nl ● ALV ION en Techn.ION-dag 12 april, Utrecht www.vereniging-ion.nl ● Materials 2016, vakbeurs met congres 20 en 21 april, Veldhoven www.materials.nl ● Nationaal techniekfestival Nederland innoveert 21 - 22 april, Rotterdam www.nederlandinnoveert.com

ESEF en TechniShow 2016 Bijna 900 exposanten tonen hun machines, gereedschappen, diensten en producten op de ESEF en TechniShow 2016. Trends zijn onder meer dat OEM’s (engineerings) taken naar hun toeleveranciers verschuiven en dat de doorlooptijden korter worden, doordat uitbesteders pas in een laat stadium knopen doorhakken. Hoe gaan ESEF-exposanten hiermee om? Daarnaast tonen exposanten op de TechniShow 2016 hoe ze hun machines en installaties smart industry proof maken. De trends op beide beurzen zijn Industrie 4.0, smart industry, automatisering en seriegrootte 1.

Industrial 3D Printing Conference Op dit (internationale) congres op de High Tech Campus in Eindhoven staat de voortgang in AddLab centraal. AddLab is de eerste pilotfabriek voor de productie van 3D geprinte industriële metalen onderdelen in Nederland. Voor de oppervlaktebehandeling van de 3D metaal gedrukte delen loopt een onderzoek waar in totaal tien lidbedrijven van Vereniging ION in participeren. De werkgroep 3D Metal Printing van ION werkt samen met AddLab. Leden van Vereniging ION kunnen met korting naar dit event. Mocht u hiervan gebruik willen maken, vraag dan even bij het secretariaat de kortingscode aan.

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 7

kort Nieuws RapidPro samen met Virtual (R)evolution Drie dagen boordevol 3D-printers, VR-brillen en andere tot de verbeelding sprekende technologieën onder één dak? Op 1, 2 en 3 maart wordt het werkelijkheid, omdat dan in Veldhoven gelijktijdig RapidPro en Virtual (R)evolution plaatsvinden. Beide evenementen geven een compleet beeld van een zich razendsnel digitaliserende 3Dproductontwikkelingsketen. Verplichte kost voor elke engineer die graag voorop loopt.

Het is alweer de zesde editie van RapidPro. En met het volwassen worden van de technologie, is ook het jaarlijkse ‘3D-productie’-evenement de kinderschoenen ruim ontstegen. Volgens beursmanager RapidPro Els van de Ven breekt er een nieuwe fase aan, die vooral een nieuwe manier van denken vereist.

Additive manufacturing begint een volwaardige plek tussen 3D-technieken als spuitgieten,

frezen en vacuümvormen in te nemen. Ontwikkelingen in de metaal en andere materialen laten bovendien zien dat de inzet allang niet meer prototyping is, maar hoogwaardige productie.

Tel daarbij op de dagelijkse vorderingen op softwaregebied en de digitalisering van de industrie en het mag duidelijk zijn dat er aan innovatieve ingrediënten geen tekort is. Het besef begint door te dringen dat de 3D-keten op zijn kop gaat en wat dit betekent voor ontwerp en productie. Met het samenbrengen van de 3D-keten probeert de beursorganisatie onder andere het broodnodige omdenken te faciliteren.

Virtualisatie

kosten en verkort doorlooptijden. Maar ook voor trainen of onderhoud kan een, al dan niet gedeeltelijk, virtuele toevoeging kostenbesparend en kwaliteitverhogend zijn.

Op het event kunnen de laatste 3D-printers aan het werk gezien worden, evenals het neusje van de zalm op metaalprintgebied. Op de websites staan het complete lezingenprogramma, de deelnemers en de demonstraties. RapidPro en Virtual (R)evolution zijn gratis toegankelijk. ●

Meer informatie www.rapidpro.nl www.virtual-revolution.nl

Eén van de onderwerpen die prima in een nieuw denkende 3D-keten past, is virtualisatie.

Virtual- en Augmented Reality kunnen beide een krachtig simulatiegereedschap zijn. Het maken van een digitaal prototype bespaart

Materials 2016: Benelux-trefpunt op materiaalgebied Op 20 en 21 april is Materials 2016 hét trefpunt van de Benelux op materiaalgebied. De doelgroep omvat professionals die betrokken zijn bij de keuze van materialen en het ontwerpen, toepassen en (na)bewerken van materialen en producten. Deze wereld vol ontwikkelingen en uitdagingen brengt organisator Mikrocentrum in beeld. Materials 2016 presenteert herkenbare praktijkproblemen en materiaaltoepassingen en wil een brug slaan naar de wereld van innovatie en onderzoek. Voor diepgang zorgen het congres met diverse (keynote-)lezingen over materiaaltrends en toepassingsverhalen. Tevens is er een apart “Smart Coatings” congres.

Materials 2016 is meer dan alleen een beurs over (nieuwe) materialen en materiaaleigenschappen. Ook de laatste ontwikkelingen in materiaaltechnologie komen aan bod. Op de beursvloer zijn veel voorbeelden van nieuwe technieken te vinden, zoals ‘smart’ coatings, analysetechnieken, verbindingstechnieken en simulatiesoftware. Deze technieken bieden aansprekende oplossingen voor gewenste functionaliteiten. Verder is er veel aandacht voor

8 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

aan toepassingsgebieden bestrijkt. Bezoekers kunnen leren van toepassingen die buiten hun alledaagse blikveld liggen en zich daardoor laten inspireren.

Uitgebreid congresprogramma oplossingen van allerlei ‘materiaaluitdagingen’, zoals corrosie, hechting, temperatuurbestendigheid, lichtgewicht constructies, hergebruik, recyclebaarheid, slijtvastheid, wrijvingsweerstand, UV-bestendigheid en vervormbaarheid.

Breed overzicht Succesvolle productontwikkeling begint met relevante kennis van materialen en materiaaltechnologieën. Beursbezoekers krijgen een breed overzicht van wat er allemaal mogelijk is, om hen in staat te stellen de juiste keuzes te maken. Daarom krijgen naast nieuwe ontwikkelingen ook bestaande oplossingen een podium. Zo kan de beurs een brug slaan tussen de state-of-the-art van de huidige praktijk en de innovaties die er vanuit het wetenschappelijk onderzoek zitten aan te komen. Een belangrijke meerwaarde is dat Materials een breed scala

Het lezingenprogramma telt ruim veertig bijdragen van onafhankelijke experts en exposanten.

De keynote-lezingen, vanuit zowel de industrie als de wetenschap, zijn zorgvuldig geselecteerd door een onafhankelijke programmacommissie.

Centraal in deze lezingen staan de materiaaluitdagingen en -ontwikkelingen binnen vier toepassingsgebieden: automotive, energy/solar, maritiem/offshore en machinebouw. Verder verzorgen exposanten en experts boeiende lezingen over onderwerpen als corrosie, metamaterialen, aluminium, composieten en design.

Op de tweede beursdag vindt een congres plaats over “Smart Coatings”.

Materials 2016 is gratis toegankelijk. ●

Meer informatie www.materials.nl

Wereldleidende beurs voor slijptechniek

GrindTec

16 - 19 maart Messe Augsburg 9 - 18 uur www.grindtec.de

92

% van de bezoekers beoordeelt het beursaanbod als „zeer goed“ of „goed“, 0% met „minder tevreden“.*

89

% van de bezoekers zien de beurs als het platform waar de nieuwste technieken gepresenteerd worden, voor 77% is dit de wereldwijd leidende beurs op gebied van slijptechniek.*

68 Zinc 786

% van de bezoekers kon waardevolle nieuwe contacten aankopen, 41% gebruikt alleen nog maar de GrindTech als informatiebron voor ontwikkelingen in de branche.* * Messe- und Congressberatung Dirr, Hamburg (GrindTec 2014)

GrindTec FORUM: Nieuwtjes, trends en vooruitzichten

Dé Natlak specialist

Gepresenteerd door

• Voor iedere ondergrond • Watergedragen en solvent systemen • U vraagt, wij draaien!

Organisator

Vakkundige ondersteuners

Utrechtsestraatweg 224 • 3911 TX Rhenen • Holland • Tel. +31(0)318-472020 Fax +31(0)318-471911 • E-mail: info@mol-coatings.com • www.mol-coatings.com

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 9

kort Nieuws Positie Vereniging ION in Chroomtrioxide Binnen REACH worden zeer zorgwekkende stoffen aangeduid als Substance of Very High Concern (SVHC). Het aanmerken van een stof als SVHC door het Europees Chemicaliën Agentschap (ECHA) is de eerste stap in de procedure voor de zogenoemde autorisatie van een chemische stof.

In de procedure van REACH is de latest application date voor CrO3 (het moment dat een autorisatie aangevraagd kan worden) 21 maart 2016.

De sunset date (het moment dat het verbod op het gebruik ingaat) is 21 september 2017.

Een aantal bedrijven en consortia is druk bezig om een autorisatie (ontheffing op het verbod van gebruik) aan te vragen. Chroom(VI)oxide of Chroomtrioxide (CrO3) is een zeswaardige oxide van chroom en de watervrije of anhydridevorm van chroomzuur (in de praktijk worden de twee namen vaak door elkaar gebruikt).

Chroomtrioxide is, net als andere verbindingen van zeswaardig chroom, een zeer giftige, kankerverwekkende en milieugevaarlijke stof. Uit de doelstellingen van de Europese Unie en de consultaties over de autorisatieaanvragen voor CrO3, die tot nu toe zijn geweest door ECHA, is vast komen te staan dat de kans dat een autorisatie wordt verleend alleen dan bestaat, als er

geen alternatief is, de risico’s beheersbaar zijn en er een economische waarde aan het gebruik kan worden toegekend. De uitkomsten van procedures en consultaties zijn momenteel voor de meeste consortia teleurstellend. Door deze teleurstellende uitkomsten krijgen entiteiten als Vereniging ION, CETS, Orgalime, Estal en vele andere (branche)organisaties op zowel nationaal als Europees niveau regelmatig de vraag om ondersteuning te geven aan de consortia.

Hierbij is het belangrijk om een onderscheid te maken in de verschillende organisaties en rollen. Vereniging ION, en de entiteiten waarin zij participeert, staan voor collectieve belangenbehartiging met een individueel karakter.

Een consortium is een commerciële juridische (gesloten) entiteit, waar voor de diensten van een consultant wordt betaald om een autorisatie aan te vragen volgens de juiste procedure.

Het behoeft geen betoog dat het niet (primair) de taak van een branchevereniging is om op te treden als de aanvraag van de consultant niet de juiste kwaliteit heeft of niet het gewenste resultaat oplevert. Een branchevereniging zet zich in voor een transparante en proportionele procedure gericht op een toekomstbestendige branche. De laatste tijd heeft Vereniging ION op Europees niveau veel aandacht besteed

aan de procedure. Inmiddels is onder druk van de brancheorganisaties en belangengroepen (waaronder Vereniging ION) de procedure op diverse punten aangepast en verbeterd.

In alle Position Papers (positiebepalingen) zeggen de brancheverenigingen op zowel nationaal alsook op Europees niveau het volgende: Er dient in de branche veilig te worden gewerkt en zorg te zijn voor het milieu. Dat betekent dat daar waar goede alternatieven voor een proces of toepassing beschikbaar zijn, deze alternatieven toegepast moeten worden. Echter daar waar geen alternatieven beschikbaar zijn en waar de risico’s goed zijn te managen, dient een autorisatie te worden verleend. Hierbij gaat het de brancheorganisaties om continuïteit en rechtszekerheid voor de bedrijven te realiseren en te zorgen dat er een gelijk speelveld is voor iedereen. Het doel is om geen bedrijfsactiviteiten naar buiten de EU te drukken vanwege de REACH-regelgeving. Met name om het voorgaande te bereiken, is er veel overleg met de EU-commissie, de DG’s en de uitvoerende instanties. Dat daarbij ook op nationaal niveau veel input geleverd moet worden, is evident. ●

Meer informatie www.vereniging-ion.nl

Symposium ‘Is staal het bouwmateriaal van de toekomst?’

Op 1 april (geen grap) is er een symposium dat terugblikt op 25 jaar ontwikkelingen in de staalbouw én vooruitblikt op de toekomst daarvan.

Dit ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van Ralph Hamerlinck bij Bouwen met Staal. Locatie; iMd, Piekstraat 77, 3071 EL Rotterdam.

In gesprek over knellende regelgeving Vermindering van regeldruk heeft niet altijd tot gevolg dat de ondernemer minder regeldruk ervaart. Ook worden lang niet alle regels begrepen of wordt de zin ervan ingezien. Als dan ook de ervaring met inspecties niet positief is, dan ligt onbegrip en “ik zie het wel” op de loer en staan Bevoegd Gezag en ondernemer lijnrecht tegenover elkaar. Zie hiervoor ook het artikel in het vakblad Oppervlaktetechnieken in juli/augustus 2015 van Esmeralda Vergeer: “Minder regeldruk: Waarom merken ondernemers dat niet?”.

Om de gevolgen in kaart te brengen en om oplossingen te zoeken voor knelpunten is het bevoegd gezag al enige tijd in gesprek met onder andere brancheverenigingen. Dit heeft inmiddels geleid tot een constructieve samenwerking. Omdat het gaat over veel regels zijn er ook meerdere ministeries en uitvoeringsinstanties bij betrokken.

10 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

Omdat het soms beter is om informatie uit de eerste hand te krijgen, organiseert Vereniging ION met enige regelmaat bezoeken van het bevoegd gezag aan (lid)bedrijven die worstelen met specifieke regels. Zo hebben we recent hebben een bezoek gebracht aan L.F.T. Coating Industrie in Best. Met vertegenwoordigers van de ministeries van Economische Zaken, Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Infra & Milieu (Rijkswaterstaat) is er in alle openheid gesproken over de wijze van (veilig) werken, belasting voor het milieu, economische consequenties, wijze van communiceren en de effecten van een inspectie. Uiteraard zijn niet alleen de knelpunten blootgelegd, maar is er ook gesproken over mogelijke oplossingen. Het verslag van dit bezoek is te downloaden/in te zien in het ledenportal. ●

Meer informatie www.vereniging-ion.nl

Nieuw lid Quality Coating Twente B.V. Bedrijfsweg 22 7671 EG Vriezenveen T. 06 2310 8940 info@qualitycoating.nl

Onlangs heeft in de regio Twente een nieuwe poedercoatbedrijf haar deuren geopend. Met een reeds jarenlange ervaring in loondienst binnen de sector gaat men nu zelf de regio bedienen. Om goed beslagen ten ijs te komen, hebben zij zich aangemeld bij de Vereniging ION. Hierdoor zijn ze meteen goed ingelicht in wet- en regelgeving, en en krijgen ze informatie over innovaties en ontwikkelingen. Wij wensen het jonge bedrijf veel succes.

10,5 miljoen voor duurzame innovaties in OostNederland Het ministerie van Economische Zaken, de Europese Unie en de provincies Gelderland en Overijssel investeren samen 10,5 miljoen euro in duurzame innovaties in Oost-Nederland. Samen met het geld dat de bedrijven zelf bijdragen, betekent dit een impuls van 26 miljoen euro voor de regionale economie.

Minister Kamp van Economische Zaken: “Dit is goed nieuws voor de economie van OostNederland. De bedrijven die deze innovaties tot stand brengen, hebben veel potentie. Met deze nieuwe investeringen kunnen ze concurrerender worden. Dat is natuurlijk ook goed voor de werkgelegenheid in Oost-Nederland.”

Een voorbeeld van de dertien nieuwe investeringsprojecten is een consortium van metaalbedrijven uit Gelderland dat twee miljoen euro subsidie krijgt voor het opzetten van een ultramoderne metaalfabriek. Klanten kunnen hun via internet kleinere series producten bestellen, die sneller geleverd worden, tegen een lagere prijs. De metaalfabriek is één van de tien proeftuinen uit de landelijke Smart Industry Actieagenda. In zo’n proeftuin werken bedrijven en kennisinstellingen samen aan slimme productietechnieken. Dat gebeurt door nieuwste productiemiddelen zoals robots en sensors te combineren met software, data en internet.

Minister Kamp: “Smart Industry is van groot belang voor de groei van de Nederlandse economie. In Oost-Nederland liggen hiervoor mooie kansen in de hightech maakindustrie en andere topsectoren zoals voedsel, gezondheid en milieutechnologie.” ●

Nationale Staalprijs 2016 geopend Er kan weer ingezonden worden voor de tweejaarlijkse prijs van Bouwen met Staal, bestemd voor inspirerende toepassingen van staal in de bouw. Een eerste tiental inschrijvers is al waargenomen. Een deel daarvan heeft het project zelfs al ingezonden.

Eenmaal een account aangemaakt op www. nationalestaalprijs.nl kunnen deelnemers zelfstandig aan de slag. Deelname geschiedt in drie stappen: inschrijven, aanmelden en indienen.

Deelname aan de Nationale Staalprijs 2016 staat open voor projecten, zowel nieuwbouw als renovatie, die in 2015 of 2014 zijn opgeleverd of in gebruik genomen. Ook projecten in het buitenland kunnen meedoen, indien minimaal twee projectpartners van Nederlandse komaf zijn. Inschrijven kan tót 1 mei 2016 op www. nationalestaalprijs.nl/inschrijven. ●

Meer informatie www.nationalestaalprijs.nl

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 11

kort Nieuws Oppervlaktebehandelaars in januari positiever dan in december Situatie in de Oppervlaktebehandeling in januari ook veel beter dan de totale industrie Uit de laatste meting van de ION BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling (in samenwerking met MCB) blijkt dat de inkoopmanagers in de metaalbewerkende branche ‘Oppervlaktebehandeling’ in januari positiever dan in december zijn over de groei in de branche: indexscore 61,1 versus 58,4. De branche ontwikkelde zich in januari ook veel beter dan de totale Nederlandse industrie (52,4; dit wordt maandelijks door branchevereniging Nevi gemeten). Omdat een score hoger dan 50 ‘groei’ betekent, kan geconcludeerd worden dat er in de Oppervlaktebehandeling (maar ook in de industrie algemeen) sprake is van groei. De BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling van de Vereniging ION (in samenwerking met MCB) is (evenals de Nevi Inkoopmanagersindex) opgebouwd uit vijf componenten. Met betrekking tot de ontwikkeling in januari ten opzichte van december zijn met betrekking tot deze componenten de volgende conclusies te trekken: • De productie in de branche Oppervlaktebehandeling ontwikkelt zich veel positiever ten opzichte van vorige maand • Over de orders denken de inkopers veel positiever • De levertijd van de leveranciers is korter • De voorraden eindproduct zijn vrijwel hetzelfde • Over de werkgelegenheid denkt men veel minder positief.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de

Opmerking: de relatieve vlakheid van de Nevi-lijn is te verklaren door de grote verscheidenheid aan industrieën waaruit deze is opgebouwd.

totale BrancheBarometer, zijn vrijwel hetzelfde volgens de inkopers ten opzichte van vorige maand.

Ten opzichte van de totale industrie (Nevi) zijn de volgende conclusies te trekken met betrekking tot de verschillende aspecten in de afgelopen maand: • Het productieniveau is in de Oppervlaktebehandeling in januari veel beter dan in de totale industrie • Het orderniveau is veel beter • De levertijden van de leveranciers zijn veel langer • De voorraadniveaus in de Oppervlaktebehandeling zijn flink hoger • Over de werkgelegenheid denken de inkopers positiever.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de totale BrancheBarometer, zijn in de Oppervlaktebehandeling relatief flink hoger dan in de totale industrie. ●

Nieuwe deelnemers aan de BrancheBarometer (mits oppervlaktebehandelaar) zijn van harte welkom: ze krijgen sneller en specifiekere resultaten. Meld je aan via www. formdesk.nl/ion/abonnee. Bent u leverancier voor de oppervlaktebehandelende industrie of wilt u het persbericht maandelijks ontvangen meld u dan gratis aan via www.formdesk.nl/ ion/pers.

Commentaartermijn rapport Chroom VI-verbindingen verlengd De Gezondheidsraad heeft een conceptrapport gepubliceerd waarin de Commissie Gezondheid en beroepsmatige blootstelling aan Stoffen (GBBS) de mogelijkheid beoordeelt om een schatting te maken van het extra risico op sterfte aan kanker door blootstelling aan chroom VI-verbindingen.

De voorzitter van de Gezondheidsraad biedt de gelegenheid om inhoudelijk commentaar te leveren op dit conceptrapport. Dit rapport is onder meer voorgelegd aan de Subcommissie

12 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

Grenswaarden stoffen op de werkplek van de SER en aan deskundigen uit kringen van werkgevers- en werknemersorganisaties. Ook andere belangstellenden kunnen commentaar leveren op het conceptrapport.

De commentaartermijn is van 1 maart verlengd tot uiterlijk 15 april 2016. Commentaar op het conceptrapport chroom VI-verbindingen kunt u richten aan: G.B. van der Voet (draftOSH@gr.nl), Gezondheidsraad, Commissie Gezondheid en beroepsmatige blootstelling aan Stoffen, postbus 16052, 2500 BB Den Haag. De commis-

sie betrekt het ontvangen commentaar bij het vaststellen van het definitieve advies. Dat zal worden aangeboden aan de minister van SZW. De ontvangen commentaren en de reacties van de commissie hierop worden bij het uitbrengen van het definitieve advies openbaar gemaakt via de website van de Gezondheidsraad.

Het conceptrapport is op te vragen bij Vereniging ION: helpdesk@vereniging-ion.nl ●

Revolutionaire buizenpolijstmachine op TechniShow HEVAMI oppervlaktetechniek zal op de komende TechniShow een revolutionaire buizenpolijstmachine van het fabricaat NS Maquinas uit Portugal introduceren. In aansluiting op de zéér succesvolle ML100 buizenschuurmachine komt NS Maquinas nu met de revolutionaire MP100 buizenpolijstmachine die evenals de ML100 machine geschikt is voor zowel rechte als gebogen buizen tot een diameter van 114 mm. Dat het hier om een bijzondere machine gaat, wordt ook onderkend door de juryleden van de TechniShow Innovatie Awards die de MP100 polijstmachine de status Innovator hebben gegeven.

Het polijsten van rvs buizen is een belangrijk proces voor producenten en verwerkers. Door middel van het polijsten van roestvast staal creëert men een uniforme en resistente oppervlaktekwaliteit die essentieel is voor diverse industrieën, waarbij zowel de esthetische als technische kenmerken van belang zijn.

Voorbeelden hiervan zijn de producenten van rvs meubels, bull bars en bumpers voor offroad auto’s en railings voor boten of toepassingen waarbij zelfs een ’mirror polishing‘ gevraagd

Rechte buis gepolijst met MP100

wordt. Ondanks dat rvs vergeleken met normaal staal en aluminium beter resistent is tegen corrosie, kan het onder bepaalde omstandigheden toch corroderen. Denk hierbij aan constructies die onder invloed staan van het zeeklimaat waarbij een gepolijst oppervlak de kans op corrosie sterk reduceert. Binnen de voedingsmiddelen- of farmaceutische industrie zorgt een gepolijst oppervlak voor een sterke reductie van de kans op achterblijven van bacteriën.

Tot op heden wordt voor het polijsten van rechte buizen veelal een zogenaamde centerless polijstmachine ingezet. Bij deze techniek wordt de buis door een aandrukwiel rondgedraaid, voortbewogen en tegelijkertijd tegen de polijstwielen aangedrukt. Deze techniek is voor veel toepassingen geschikt, maar heeft ook een aantal beperkingen. Zo neemt vooral bij langere buizen de kans op vibraties toe aangezien de buizen veelal niet geheel rond of recht zijn, hetgeen een direct effect heeft op de polijstkwaliteit. Daarnaast kan deze technologie sowieso niet omgaan met gebogen buizen.

De nieuwe MP100 machine biedt hiervoor nu een oplossing. In plaats van dat de buis onder druk in een roterende beweging wordt gebracht, staat de buis gewoon stil en draaien

drie polijstborstels rondom de buis. Omdat de buis zelf niet roteert, kan de machine ook gebogen buizen polijsten. Onlangs is de allereerste MP100 polijstmachine afgeleverd aan de firma Equinox Autolijn bv in Leeuwarden die rvs accessoires levert voor bestelwagens, zoals side-bars, auto imperials, ladders, loopplanken en opstaptreden. Het polijsten van de side-bars werd tot voor kort volledig handmatig uitgevoerd. Met de MP100 polijstmachine heeft men de doorlooptijd voor het polijsten met een factor 8 tot 10 kunnen verbeteren.

Afhankelijk van de gewenste polijstkwaliteit kan een maximale doorvoersnelheid van drie meter per minuut bereikt worden. Doordat de buis bij de MP100 machine geen extra support nodig heeft, ontstaan er geen afdrukken en krassen tijdens de bewerking. ● Op de komende TechniShow is de MP100 polijstmachine te zien in de stand van HEVAMI oppervlaktetechniek (nr. 7.C050).

Meer informatie www.hevami.nl

Gebogen buis gepolijst met MP100

Energiebesparende muurverf ThuisBaas, het platform van stichting Urgenda dat mensen helpt hun bestaande woning energieneutraal te maken, is een samenwerking aangegaan met ThermoShield.

ThermoShield is een milieuvriendelijke muurverf die bewoners gemiddeld tien procent energiebesparing oplevert. ThermoShield is ge-

baseerd op de technologie die NASA succesvol toepaste op het hitteschild van de Space Shuttle en zorgt voor een directe warmtestraling vanuit de muren en een gelijkmatige warmteverdeling.

ThuisBaas is enthousiast over de energiebesparende muurverf van ThermoShield,omdat het goed past in een energieneutrale woning. De warmte die duurzaam wordt opgewekt kan met

ThermoShield zo lang en goed mogelijk worden benut. ThuisBaas is onafhankelijk, werkt zonder winstoogmerk en selecteert hoogwaardige producten voor duurzaam verwarmen. ●

Meer informatie www.thermoshield.nl

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 13

THEMA KETENSAMENWERKING & MACHINEBOUW

foto’s VDL

algemeen

Ketensamenwerking noodzakelijk voor bedrijfstak VDL ETG levert aan grote Original Equipment Manufacturers (OEM’s), zoals ASML. De assemblage van voornamelijk mechatronische systemen gebeurt onder meer in Eindhoven, maar men schakelt ook zelf veel leveranciers in voor de toelevering van onderdelen en oppervlaktebewerkingen. Hoe gaat VDL ETG om met ketensamenwerking?

Wat houdt het ketendenken concreet in? “Je moet de ketensamenwerking niet doen omdat jouw klant je daarvoor betaalt, maar omdat je er zelf in gelooft.”

Bij VDL ETG (Enabling Technologies Group) werken in totaal maar liefst 1.800 medewerkers.

Daarvan werken er zo’n kleine 200 op de afdeling onderzoek en ontwikkeling. Het bedrijf levert de zogenoemde wafer handler aan ASML en is daarmee één van de sleutelleveranciers van ASML. Voor de productie van de wafer handler schakelt VDL ETG een flink aantal toeleveranciers in. In het geheel speelt ketensamenwerking een belangrijke rol om betere producten voor een lagere prijs te krijgen en om daarmee beter te kunnen concurreren, zowel nationaal als internationaal. Dit is volgens VDL ETG geen luxe, maar een noodzaak voor de continuïteit van de onderneming. Zonder een vorm van ketensamenwerking wordt het moeilijk om op de lange termijn competitief te blijven.

VDL ETG ziet wederzijdse transparantie inzake elkaars bedrijfsprocessen en meerjarige samenwerking als dé manier om met succes de concurrentie met de buitenlandse maakindustrie aan te gaan. “Bij ketensamenwerking gaat het erom dat iedere partij zijn verantwoordelijkheid pakt voor de proces- en productoptimalisatie”, zegt Guustaaf Savenije, technisch directeur bij VDL ETG. “Een grotere verantwoordelijkheid betekent ook meer risico. In ruil daarvoor zal het verdienpotentieel groter moeten zijn en ben je inniger met de andere schakels in de keten verbonden. Er wordt dan minder geshopt. Het gaat immers niet om de vraag wie kan leveren voor de laagste prijs, maar het gaat om de

14 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

Guustaaf Savenije (l) en Christian Rademaker “Wederzijds vertrouwen is nodig om de overbodige handelingen uit de keten te halen.” laagste integrale ketenkosten. Dit ketendenken moet in de hele keten zitten, waardoor alle ruis - overbodige en dubbele handelingen - uit de productie en levering verdwijnt.”

Integrale ketenkosten Inkoopmanager Christian Rademaker: “Het inkoopproces oude stijl kun je hierbij niet gebruiken. Vroeger ging je met een tekening naar een aantal leveranciers en dan koos je de goedkoopste. Inkoop nieuwe stijl betekent dat je zorgvuldig je partners kiest, waarbij beide

partners ook bij elkaar ‘in de keuken’ mogen kijken. Je moet elkaar immers goed kennen, zodat er wederzijds vertrouwen ontstaat. Dat is nodig om de overbodige handelingen uit de keten te halen en om te voorkomen dat dingen twee keer gedaan worden. Als wij de eindcontrole doen, hoeft ASML geen ingangscontrole meer te doen bijvoorbeeld. De leverancier moet zijn product testen zoals het subsysteem gebruikt gaat worden in de machine van de eindklant.

Dit kost tijd, en het testen wordt daardoor misschien iets duurder, maar het leidt tot een kortere doorlooptijd bij de integratie bij de eindklant, waar waarschijnlijk heel veel ‘geld op de vloer staat’. De integrale ketenkosten worden dus lager.”

Terug naar de wafer handler. Door de levering van dit eindproduct wordt VDL ETG door ASML niet meer beschouwd als een toeleverancier, maar als OEM; een leverancier van een eindproduct. De wafer handler zorgt ervoor dat de wafers (‘chipschijven’) worden ‘voorverwarmd’ en nauwkeurig worden doorgegeven aan het subsysteem dat de wafer positioneert onder een lens, die zorgt voor de belichting van de chips. De werking en de snelheid van de chipmachines zijn voor een groot deel afhankelijk van deze modules. VDL ETG heeft de volledige verantwoordelijkheid voor het ontwerp en de productie van het apparaat naar zich toegetrokken. VDL ETG en ASML doen dit in de overtuiging dat het minimaal dezelfde

Cleanroom bij VDL ETG Eindhoven

kwaliteit oplevert, tegen lagere integrale kosten.

Voor bepaalde vaardigheden schakelt VDL ETG toeleveranciers in, waarbij het uitgangspunt is dat een grotere verantwoordelijkheid leidt tot procesoptimalisatie en kostenreductie.

Behoorlijke omschakeling Guustaaf Savenije: “Wat ASML met ons doet, doen wij met onze leveranciers. Bij een aantal partijen en mensen is dat een behoorlijke omschakeling, die ze in eerste instantie soms als

een bedreiging ervaren. Ik ben ervan overtuigd dat als we een tijdje op deze manier werken, alle partijen het gaan waarderen. Iedereen krijgt meer ruimte om zijn kennis in te brengen, wat extra geld in het laatje kan brengen als die kans wordt benut. Werken voor ASML levert spin-off op, die ingezet kan worden voor andere klanten.

Ik ben ervan overtuigd dat alle schakels in de keten er beter van worden en dat de eindklant meer geleverd krijgt voor minder geld. Ook ben ik ervan overtuigd dat dit de richting is waar

we met de Nederlandse maakindustrie naartoe moeten. Het vereist wel dat alle partijen meer bereid moeten zijn hun nek uit te steken.”

Dit vraagt om een toelichting. “Als wij in Nederland geld willen blijven verdienen in de maakindustrie met de kennis die we hier met z’n allen hebben opgebouwd, is dit de weg die we in moeten gaan. We moeten niet wachten totdat een klant bij ons komt met een tekening. We moeten tijdens het ontwikkelproces onze kennis al inbrengen en zelf de tekeningen (mede-) maken om ervoor te zorgen dat de functie tegen de laagste kosten door ons kan worden gerealiseerd. Puur maken, tegen de laagste kosten, zonder dat we onze, in het totale netwerk aanwezige kennis van bijvoorbeeld ‘design principles’ en geavanceerde maaktechnologieën hebben kunnen inbrengen - dat zal op termijn niet meer gaan in Nederland. Daarmee zouden we onszelf tekort doen. Het gaat om de laagste integrale ketenkosten.”

Risicomanagement in de keten

Volledig ingepakt aan het werk bij VDL-ETG

Christian Rademaker: “In dit verhaal hebben we een brugfunctie. Die voeren we uit door enerzijds in kaart te brengen wat onze klant wil, bijvoorbeeld op het gebied van oppervlaktetechnieken, zoals de gewenste laagdikte en hoe het eruit moet zien. En anderzijds willen we helder krijgen wat onze leveranciers kunnen.

Dit willen we allemaal weten, zodat we sterker staan in onze eigen ontwerpen voor de klanten,

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 15

Freesonderdeel gemaakt bij VDL ETG Eindhoven

maar ook omdat je daarmee voorkomt dat er in het proces onrealistische of onbedoeld kostenverhogende dingen worden opgepakt. Soms krijgen we een tekening waarop bijvoorbeeld toleranties staan die gewoon niet kunnen. Of je krijgt een product dat verguld moet worden, maar er zit geen gaatje in om het op te hangen.

Die kennis en dit bewustzijn laat in de gehele keten hier en daar te wensen over. Door hieraan te werken, kun je ook de doorlooptijd in de productie verkorten. Nu doen wij procescontroles bij onze leveranciers om duidelijk te krijgen of het uitgevoerde proces reproduceerbaar is, met een constant hoge kwaliteit tot gevolg.

Als dat zo is, is er een basis voor vertrouwen en kun je volstaan met steekproeven gericht op de oppervlaktelaag. Volgens dit model is een inkoper tegenwoordig niet zozeer een inkoper, maar iemand die aan risicomanagement in de keten doet.”

Guustaaf Savenije: “Vroeger waren de meeste machines mechanisch van aard en was het

ontwikkelproces relatief overzichtelijk. Door de steeds hogere eisen vanuit bijvoorbeeld klanten als FEI en ASML, en de opkomst van de software en elektronica, zijn de machines en het ontwikkelproces veel complexer geworden. Met als gevolg dat er in de hightech industrie heel hoge eisen worden gesteld aan de techniek en haar toleranties en aan het vermogen tot samenwerking. Ook voor oppervlaktebehandelingen betekent dit onder meer dat laagdiktes vaak veel nauwer getolereerd zijn en dat het uiterlijk aan hoge eisen moet voldoen. En deze kwaliteit moet bij lage aantallen, batch sizes van bijvoorbeeld 12 tot 14 stuks, bereikt worden. En dan komt de vraag: hoe ga je het verpakken en transporteren? Er mag immers geen krasje op zitten. Niet alle bedrijven zullen met al die eisen mee kunnen of willen gaan.”

Kwaliteitsmonitoring Christian Rademaker: “Als je hierin stapt, ga je met z’n allen een leerproces in. Dus je moet

niet te gauw zeggen dat het niets voor jou is.

Enerzijds moeten wij ervoor zorgen dat we voor een gewenste laag de juiste leverancier vinden tegen de juiste prijs, maar anderzijds stimuleren dat de leverancier zich ook verder ontwikkelt.

Van de applicateur wordt niet alleen verwacht dat hij in staat is om een laagje op een product te doen, maar ook dat hij op tijd zal leveren en soepel meegaat met de bewegingen in de markt. Dus dat de applicateur zijn kennis verder ontwikkelt en een bepaalde inbreng heeft, dan wel opeist in projecten. En verder kijkt dan strikt noodzakelijk is. ASML hanteert voor de performance monitoring QLTCS: Quality, Logistics, Technology, Cost, Sustainability. We beoordelen een leverancier niet alleen op kostprijs, maar ook hoe een leverancier op de andere elementen scoort.”

Guustaaf Savenije: “Op het gebied van kennisontwikkeling proberen we de zogenaamde technologie roadmaps van de leveranciers te sturen. Wij zeggen nooit enkel tegen een leverancier dat hij morgen dit of dat product moet leveren. Wij zeggen tegen hem dat we denken over twee jaar iets nodig te hebben en vragen hem: kun jij ervoor zorgen dat je dat over twee jaar kunt leveren? Wij laten onze technologie roadmaps zien en vragen de leverancier hoe zijn roadmaps eruitzien. Dan gaat het erom of we gezamenlijk kunnen constateren of ze op elkaar aansluiten. Dit kan betekenen dat de leverancier moet investeren in nieuwe apparatuur of kennis om zich te blijven ontwikkelen. Idealiter levert deze investering ook additionele klanten op, zodat de kosten verdeeld worden door de ketensamenwerking en niet alleen gedragen worden door de specifieke VDL ETG en ASML-keten.”●

Meer informatie www.vdletg.com

WIJ LATEN U GRAAG ZIEN WAT WE DOEN Holland Mineraal is al ruim 35 jaar een begrip op het gebied van oppervlakte behandelingsapparatuur en producent en leverancier van straalmiddelen en straalinstallaties.

Wat we maken en hoe het werkt, laten we u graag zien, in het filmpje op onze website of door de QR code te scannen met uw smartphone of tablet.

16 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

www.hollandmineraal.nl

(advertentie)

DE MAAKBAARHEID VAN MORGEN.

Maken Mogelijk Maken

15 - 18 maart 2016 | Jaarbeurs, Utrecht MELD U GRATIS AAN

WWW.ESEF.NL @BeursESEF

WWW.TECHNISHOW.NL @TECHNISHOW

De vakbeurs gericht op

Vakbeurs voor industriĂŤle

toeleveren, uitbesteden,

productietechnieken, bewerking-

productontwikkeling en

en verwerking van metalen,

engineering.

kunststoffen, toebehoren en hulpmiddelen.

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 17

THEMA KETENSAMENWERKING & MACHINEBOUW

foto’s ASML

algemeen

ASML beschouwt leveranciers als partners ASML is zo’n beetje het tegendeel van een verticaal gestructureerde onderneming. Het bedrijf werkt in een netwerk dat bestaat uit klanten en ruim 800 toeleveranciers. De meeste toeleveranciers zitten in Nederland en Duitsland en daarvan weer de meeste in de ‘brainport region’ (Eindhoven en omgeving). Bij ASML is het begrip ketensamenwerking tot in de puntjes uitgewerkt. Wat betekent dat voor de leveranciers?

Het grote aantal leveranciers geeft al aan dat ASML verreweg het meeste productiewerk uitbesteedt. Het bedrijf maakt dan ook heel veel werk van systeemarchitectuur en systeemintegratie en natuurlijk van kennisontwikkeling.

ASML ontwerpt zeer complexe systemen en knipt deze op in modules en submodules (componenten), die vervolgens door toeleveranciers worden geleverd en dan geïntegreerd worden in een hoogwaardige machine die met buitengewoon hoge snelheid en precisie werkt.

Het is overigens niet zo dat ASML met alle 800 toeleveranciers rechtstreeks contacten onderhoudt. Dat zou ondoenlijk zijn. Het bedrijf heeft een beperkt aantal grote strategische partners geselecteerd, die op hun beurt een groot aantal leveranciers inschakelen om gezamenlijk een complete oplossing te bieden voor een technologisch vraagstuk.

ASML beschouwt toeleveranciers als partners waarvan verwacht wordt dat zij helpen bij de ontwikkeling en innovatie van de machineonderdelen. Daar krijgen zij kennis van ASML voor terug, die zij kunnen gebruiken voor technische innovatie voor andere producten en klanten.

ASML vraagt van leveranciers om actief mee te denken en te anticiperen op ontwikkelingen in de markt.

Complete oplossing Het niveau van samenwerking met de leveranciers noemt ASML virtuele integratie: een vorm

18 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

De Alfa-Demotool uit de eerste EUV-generatie. van open en vertrouwde samenwerking, waarbij ASML en de leveranciers hun vaardigheden en processen delen alsof ze samen in één bedrijf werken. Leveranciers (partners) uit diverse schakels in de waardeketen worden op deze manier bij elkaar gebracht en aangemoedigd hun kennis en inzichten te delen.

ASML wilde geen afspraak maken met OT voor

een interview, maar wel documentatie en een toelichting verstrekken. ASML verklaart: “Van onze toeleveranciers verwachten wij dat zij ons helpen om onze machines te realiseren. In het verleden ontwierpen we zelf vaak onderdelen van het systeem en overhandigden het ontwerp dan aan een toeleverancier (‘build to print’).

Maar we zijn steeds meer op zoek naar toele-

Bovenaanzicht van de immersion hood. In de schuine rand moet de lens nog komen.

veranciers die de verantwoordelijkheid nemen voor een complete oplossing. Hierdoor kunnen wij ons focussen op onze kernactiviteiten, wat de meeste meerwaarde oplevert.”

“We zien dat onze Duitse partners hier makkelijker mee overweg kunnen dan de Nederlandse.

De Duitse partners nemen de volledige verantwoordelijkheid voor ontwikkeling en productie.

In Nederland zie je vaak een scheiding: er zijn bedrijven die ontwerpen en andere bedrijven die de productie doen. Als er dan per ongeluk iets misgaat, geven ze elkaar de schuld. Wij willen daar niet tussen zitten. We hebben ondernemers nodig die bereid zijn meer naar voren te gaan in de waardeketen. Die bereid zijn te investeren in R&D en verantwoordelijkheid nemen voor zowel ontwerp als productie. Dat is wel moeilijker, maar de marges zijn in die situatie wel substantieel beter.”

Transparantie ASML vindt VDL ETG, het hightech onderdeel van VDL, een geslaagd voorbeeld van deze benadering. VDL ETG (zie ook pagina14) heeft het volledige ontwerp en de productie van de wafer handler modules in de lithografiesystemen van ASML naar zich toegetrokken. VDL ETG is daarmee een OEM (Original Equipment Manufacturer) voor ASML geworden. Het bedrijf investeert zowel in innovatie als in het lange termijn technologieprogramma voor de speciale

ASML-module (de wafer handler). Eerst richtte VDL ETG zich alleen op de productie en het onderhoud daarvan, terwijl ASML zich bezighield met ontwerp en ontwikkeling.

“Wij willen met toeleveranciers werken op basis van wederzijdse transparantie en streven naar langdurige partnerships waar beide partijen de vruchten van plukken. De samenwerking gaat ver en moet vroeg in het ontwerpproces van een product opstarten. Wederzijdse transparantie speelt een sleutelrol, niet alleen om ontwerp van een technologisch hoogwaardig product mogelijk te maken, maar ook om grip te houden op de risico’s. In een complex systeem zijn er maar heel weinig onbelangrijke onderdelen.

De verantwoordelijkheid voor een deel van het systeem aan een partner geven, vereist vertrouwen: het vertrouwen dat de partner de technologische capaciteiten heeft, betrouwbaar is en zich transparant opstelt gedurende het hele proces.”

QLTCS Om de prestaties en de risico’s van de ketensamenwerking te beheersen, hanteert ASML drie sleutelprocessen. Ten eerste is er ieder jaar een risicobeoordeling van alle toeleveranciers, waarin specifiek gekeken wordt naar mogelijke risico’s, onder meer op het vlak van leveringszekerheid en financiële stabiliteit. Ten tweede wordt er gekeken naar risico-reductie van de

substantiële risico’s die uit die risicobeoordeling naar boven zijn gekomen. Ten derde worden audits uitgevoerd bij bepaalde toeleveranciers waar risico’s in beeld zijn gekomen. Een bekend begrip uit deze kwaliteitsmonitoring is QLTCS: Quality, Logistics, Technology, Cost en Sustainability. Dit betreft een set van vooraf afgesproken prestatienormen waaraan toeleveranciers moeten voldoen, die tevens worden benut om de prestaties verder te verbeteren.

Prestatienormen zijn er bijvoorbeeld op het vlak van het voldoen aan de gewenste leverdatum (niet te laat, maar ook niet te vroeg). Gedurende het jaar wordt bijgehouden in welke mate de leverancier hieraan voldoet. Afwijkingen worden gemonitord. Vervolgens worden verschillende leveranciers met elkaar vergeleken om te zien wie het beste presteert en hoe zij hun eigen processen kunnen verbeteren.

ASML is ervan overtuigd dat deze benadering leidt tot snellere innovatie en betere samenwerking met de leveranciers. Het gaat duidelijk niet alleen om het zoeken naar mogelijkheden om de kosten van producten te reduceren, maar om de total cost of ownership te reduceren in samenwerking met de leveranciers. ASML wil de relatie met de leveranciers goed houden en waar mogelijk verbeteren. ●

Meer informatie www.asml.com

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 19

algemeen

Ruiken aan nieuwe business door workshop Waardecreatie Een bont gezelschap van mensen uit de personenauto- en vrachtwagenwereld, van toeleveranciers en enkele uit de branche oppervlaktebehandeling namen op 9 februari deel aan de introductieworkshop “Waardecreatie & Nieuwe Business”.

Hier konden de deelnemers ruiken aan mogelijkheden om nieuwe business te genereren. Dit is van groot belang, omdat veranderingen in de klantvraag nu steeds sneller gaan, de complexiteit daarin toeneemt en omdat klanten minder loyaal worden. De oplossing ligt in waardecreatie, maar wat is dat en hoe bereik je dat?

De workshop was georganiseerd door de brancheorganisaties VACO, CarrosserieNL, FOCWA en ION. De ongeveer 25 deelnemers kwamen onder meer uit de carrosseriebouw, speciaalbouw voor auto’s en trucks, cabinebouw, constructiewerkplaatsen, autospuiten en poetsen, truckschadeherstel, banden en velgen en uit de branche oppervlaktetechnieken. De workshop werd geleid door José Laan en Sandra Verweij van Parbleu, een bureau dat MKB-ondernemers en brancheorganisaties adviseert en begeleidt bij de ontwikkeling van nieuwe verdienmodellen voor nieuwe business. Waardecreatie is het systematisch verkennen, combineren en benutten van (nieuwe) kansen en mogelijkheden voor groei van je bedrijf, zo maakte Parbleu duidelijk.

Het is een continu proces. Het gaat er om dat je relevant en aantrekkelijk blijft voor je klant.

Daarbij is het van belang dat je niet de techniek centraal stelt, maar de mensen. Zodoende creëer je draagvlak voor vernieuwing en kun je sneller reageren op nieuwe ontwikkelingen en klantwensen. Ook is het van belang om je klanten te betrekken bij het slimmer maken van je producten en diensten.

Waardecreatieproces Bedrijven die hiermee aan de slag willen, moeten de klantwaarde vergroten door meer, nieuwe en of betere producten en diensten aan te bieden en de klantoffers te verminderen (tijd, moeite, kosten). Dit soort vragen kun je alleen maar met succes beantwoorden als je weet wat de klant wil. Dus: waar zit de klant mee? Wat zijn zijn problemen en wensen? Het achterhalen hiervan en het bieden van een oplossing is van groot belang. Dat geldt ook voor samenwerking met keten- en netwerkpartners.

Het waardecreatieproces bestaat uit de vol-

20 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

De deelnemers aan de workshop Waardecreatie gende hoofdstappen: 1. Waar liggen mijn (nieuwe) kansen?

2. Met welke ga ik aan de slag?

3. Samen vertalen naar concrete • verbeteringen/vernieuwing • innovaties • (nieuwe) verdienmodellen 4. Hoe organiseer ik dat?

Aan de slag De deelnemers moesten vervolgens in groepjes aan de slag om te ontdekken hoe ze met de zojuist aangereikte kennis op een nieuwe manier geld kunnen verdienen. Vragen hierbij zijn onder meer: • Kun je slimme verbindingen maken?

• Voor welke klant(en) is dat interessant?

• Waar zit deze klant(groep) op te wachten?

• Wat ga je bieden?

• Hoe nieuw of onderscheidend is dat?

• Hoe ga je eraan verdienen?

Na een uurtje brainstormen bleken de groepjes met wisselend succes een antwoord gevonden te hebben op deze vragen. Duidelijk was wel dat door met andere disciplines aan tafel te zitten er nieuwe kansen in beeld kwamen.

Kansen lagen in de sfeer van het ontzorgen van de klant, het toevoegen van diensten en samenwerking met partners.

De introductieworkshop was dus een kennismaking met de werking van de workshopserie Waardecreatie voor Nieuwe Business die in april start. Die serie bestaat uit vijf workshops waarin het leren van en met elkaar centraal staat en iedere deelnemer concreet aan de slag gaat met zijn eigen bedrijf of business case. De maximaal twaalf deelnemers kunnen kiezen uit aanvullende individuele coaching of niet. ●

Meer informatie www.parbleu.nu

LEERING.NL/STRAALTECHNIEK

TECHNISHOW HAL 8

STAND

Aandacht voor straaltechniek

B064

EXPERTISE IN METAALBEWERKING STRAALCABINES, STRAALHALLEN, WERPSTRAALINSTALLATIES

Properties • Applications • Solutions

Komt u ook?

Materials 2016 De rol van materialen & technologieën in het succes van een product • Aandacht voor: materialen, oppervlaktetechnieken, analysetechnieken,

verbindingstechnieken, omvormtechnieken en specialistische bewerkingen • Ruim 100 exposanten uit binnen- en buitenland • Uitgebreid congresprogramma incl. congres Smart Coatings • Met Materia Tentoonstelling,“Materializing Design”

Vakbeurs & Congres Woensdag 20 en donderdag 21 april 2016 NH Conference Centre Koningshof, Veldhoven

4e editie ang Gratis toeg

www.materials.nl Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 21

algemeen

ESEF en TechniShow tonen nieuwe oplossingen Bijna 900 exposanten tonen hun machines, gereedschappen, diensten en producten op de ESEF en TechniShow 2016 van 15 tot en met 18 maart in de Jaarbeurs in Utrecht. De vooruitzichten voor de maakindustrie zijn dan ook goed. De economen van ABN-AMRO rekenen voor 2016 met een industriële groei van 3,5%. De trends op beide beurzen zijn Industrie 4.0, smart industry, automatisering en seriegrootte 1.

Machines en producten worden slimmer door de opmars van Industrie 4.0 oftewel the Internet of Things. Seriegroottes nemen nog verder af, de productvariatie neemt toe, productlevenscycli worden nog korter. Het gaat er niet meer zozeer om dat je het beste product maakt, maar een oplossing biedt voor wat de klant wenst.

Dit kan gerealiseerd worden door transparantie te creëren, waardoor systemen verbonden worden, processen samengevoegd en overbodige handelingen geëlimineerd. Hierbij zijn ook robotisering, automatisering en digitalisering van groot belang. Daardoor kunnen efficiënt kleine series worden gemaakt en kan er snel gereageerd worden op marktontwikkelingen.

Dit levert kortere doorlooptijden en een hogere leverbetrouwbaarheid op.

Het probleem is dat door de lage resultaten van de afgelopen jaren, veel bedrijven weinig investeringsruimte hebben voor de broodnodige technologische innovatie. Veel ondernemers zoeken naar alternatieve financieringen, zoals crowd funding, kredietunies en ketenfinanciering. Een groeiend aantal technologieleveranciers kiest ervoor klanten te helpen met leaseconstructies om een deal rond te krijgen.

ESEF De maakbaarheid van morgen is de slogan van de ESEF 2016. Die maakbaarheid moet duurzaam zijn, circulair en smart. De essentie van smart industry is het maken van kleine series en enkelstuks tegen een prijs van grote series.

Oftewel: mass customization met seriegrootte 1 die volledig onbemand wordt geproduceerd.

ICT speelt een heel belangrijke rol in de smart

22 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

composieten. Stilaan ontdekt ook de automobielindustrie composiet als materiaal, net als de machinebouw. Technologisch gezien is de komst van thermoplastische composieten één van de belangrijkste ontwikkelingen momenteel. In de oppervlaktebewerking zijn innovaties bijvoorbeeld keramische deklagen en nanocoatings.

TechniShow

Op de TechniShow komen speciale activiteiten voor jongeren. industry, maar het gaat óók over samenwerken en slimmer werken. Doel daarvan is om de klanten beter te bedienen zodat zij hun processen kunnen optimaliseren. Het gaat dus niet zozeer om producten te verkopen, maar om oplossingen aan te bieden.

Hoe dan ook: innoveren moet. Het industriële speelveld wijzigt immers in hoog tempo en steeds vaker wordt er gevraagd om excellente producten. Dat kan bereikt worden door te specialiseren in markten, producten en processen. Ook meegaan met de ontwikkelingen in de materiaalkeuze is belangrijk. De modernste vliegtuigen van Airbus en Boeing bestaan al voor meer dan de helft uit kunststoffen en

Gaat het op de ESEF erom hoe bedrijven kosten en doorlooptijden verlagen door vanuit een smart industry-visie te werken, op de TechniShow 2016 tonen exposanten hoe ze hun machines en installaties smart industry proof maken. De TechniShow vond 65 jaar geleden voor het eerst plaats. “Deze keer wordt het voor bezoekers nog meer een belevingsbeurs”, zegt Chantal Baas, directeur van branchevereniging FPT-VIMAG (de eigenaar van TechniShow). Zo is er in elke hal een innovatiezone ingericht. Hier worden merk-onafhankelijk technologietrends per vakgebied getoond. Chantal Baas: “We willen méér dan voorheen de ketenverbinding laten zien. Het gaat niet alleen om een machine of een gereedschap. De TechniShow laat geen losse delen zien, maar neemt de bezoeker mee in het verhaal waarom de productietechnologie het fundament onder de maakindustrie is. We tonen de verbindingen tussen de verschillende technieken. Ook gaan we op de TechniShow voor jongeren speciale activiteiten bieden.” ●

Meer informatie www.esef.nl www.technishow.nl

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 23

24 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

Trots op het werk Bij de bouw van voetbalstadion Ghelamco Arena in Gent heeft The Coatinc Company de veredeling van 23.800 vierkante meter staal in een recordtijd van 14 weken uitgevoerd. Het bedrijf werd belast met alle taken van de oppervlaktebehandeling, maar ook met de veeleisende logistiek van de vestiging in Roermond naar het stadion. Om aan de hoge druk van de deadlines te kunnen voldoen, werd er just-in-time geleverd. De overmaatse volwanddelen voor het stadion werden in Roermond volgens de SA2,5-norm gestraald en voorbehandeld. Daarna kregen de delen een tweevoudige natlakcoating. Als grondlaag werd een 125 micrometer dikke laag Highbuild Epoxy aangebracht en als deklaag een 75 micrometer dikke laag Highbuild Polyurethaan. Dankzij de probleemloze just-in-time-levering kon het team van staalbouwer ASK Romein volgens schema de gigantische delen voormonteren en samenbouwen. Daarna konden de elementen vanaf de grond van het stadion omhoog worden getild voor de eindmontage.

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 25

Elektrochemie en

THEMA KETENSAMENWERKING EN MACHINEBOUW

metallieke deklagen

Ketensamenwerking om droom te realiseren Een mooi voorbeeld van ketensamenwerking is te zien in de fabriek van Fujifilm waar offsetplaten voor drukkerijen worden gemaakt. Per jaar gaat er door de fabriek 50.000 ton aluminium voor de productie van offsetplaten. Daarvoor worden behoorlijk wat oppervlaktebehandelingen uitgevoerd. Fujifilm heeft de ketensamenwerking gekoppeld aan het realiseren van een droom: de beste leverancier voor de klant worden. Daarmee is men al behoorlijk op weg.

In Tilburg bevindt zich de grootste productiefaciliteit voor offsetplaten van Fujifilm ter wereld.

Op een terrein van zestig hectare bevinden zich onder meer een productielijn voor fotopapier, drie productielijnen voor offsetplaten, een productielijn voor membranen en een onderzoekslaboratorium. In dit verhaal richten we ons op de productielijnen voor offsetplaten. Drukkerijen gebruiken deze voor het drukken van kranten, tijdschriften en verpakkingen. ‘Tilburg’ levert deze platen aan klanten in Europa, Afrika, Midden-Oosten, India en Australië.

Eerst kijken we in vogelvlucht naar de benodigde processen voor deze productie en vervolgens naar de ketensamenwerking. De start van het proces is het afwikkelen van een reusachtige coil aluminium die gelast wordt aan

het uiteinde van de vorige coil. Na een buffer die de continuïteit van het proces mogelijk maakt, wordt het aluminium schoongemaakt (met water en dan met loog geëtst) en dan via een aantal stappen met borstels opgeruwd waar puimsteen aan wordt toegevoegd (zit ook in Jif ), waarna weer wordt gespoeld en geëtst.

Het opruwen is nodig voor de hechting van de inkt (coating) en voor het contact met water.

Als gevolg van chemische opruwing wordt het aluminium heel glad met heel kleine poriën.

In de voorbehandeling is het ook mogelijk om het aluminium hydrofiel te maken met waterglas.

Na de laatste keer etsen is het oppervlak gevormd en wordt het geanodiseerd: de laatste stap in het micro-opruwproces. Het anodiseren

Kwaliteitscontrole speelt een heel belangrijke rol bij FujiFilm.

26 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

is ook bedoeld om de krasbestendigheid te verhogen. Als dit is afgerond en het materiaal is gedroogd, is de voorbehandeling klaar. Dan wordt er in drie stappen een lichtgevoelige coating aangebracht, bestaande uit drie lagen: een ondercoating, een maincoating en een bovencoating. Het aanbrengen gebeurt in een coatingbed. Na het drogen wordt het materiaal met behulp van CCD camera’s automatisch geïnspecteerd. Vervolgens wordt er versneden in de eindmaat en verpakt. De totale lengte van de lijn bedraagt 900 meter.

Pre-anodiseren Dit proces gaat 24 uur per dag door, zeven dagen in de week. Het stopt alleen tussen twee productwissels en voor onderhoud: één keer

Van een reusachtige coil aluminium wordt de binnenmaat gemeten.

per maand ongeveer een dag en één keer per jaar gedurende één à twee weken voor groot onderhoud en reparaties. De hele lijn van 900 meter wordt bediend door zeven man die met elkaar in verbinding staan via portofoons. Van de zeven man zitten er twee op de kwaliteitsbewaking waar met behulp van diverse (optische) hulpmiddelen het oppervlak van de platen nauwkeurig in de gaten wordt gehouden.

De afgelopen dertig jaar is het ontwikkelproces van het beeld op de platen behoorlijk veranderd. Eerst waren er analoge processen die uit veel stappen bestonden om een beeld op een negatief film aan te brengen dat op de plaat werd gelegd, belicht werd en vervolgens ontwikkeld en eraf werd gehaald. Nu zitten we na een aantal grote stappen bij het zogenoemde processless drukken. Dat betekent dat de plaat belicht wordt en meteen op de pers wordt gelegd waar het direct ontwikkeld wordt. Er is dus geen apart ontwikkelbad meer nodig. Waar het beeld moet blijven staan op de plaat, wordt deze tijdens het belichten uitgehard. En door het toevoegen van water aan de drukpers was je het niet-beeld gedeelte weg. Door deze ontwikkelingen worden er steeds fijnere structuren aan het oppervlak gevraagd die bereikt moeten worden in het voorbehandelingsproces.

In totaal heeft Fujifilm drie lijnen voor de productie van offsetplaten. Door de ontwikkeling naar processless drukken, heeft Fujifilm nu capaciteit over: voor één van de drie lijnen

worden nieuwe klanten gezocht. Albert van Maren, directeur van de offsetplatenfabriek: “Wij vinden dat elke lijn een mooie combinatie is van oppervlaktebehandelingstechnieken achter elkaar. Wij zijn nu aan het kijken waar deze unieke combinatie van oppervlaktetechnieken nog meer van toegevoegde waarde kan zijn. We denken bijvoorbeeld aan pre-anodiseren. Met deze voorbehandelingstechniek breng je een beschermlaag aan op het aluminium, wat een prima basis is voor vervolgbehandeling. Met het komende verbod van Chroom VI denken wij dat pre-anodiseren daar een prima alternatief voor is.”

Verkorting van de levertijd Ook denkt Fujifilm aan het combineren van anodiseren met andere oppervlaktebehandelingen om gewenste kwaliteiten te bereiken.

Bijvoorbeeld een bepaalde oppervlakstructuur via allerlei opruwtechnieken, oppervlakken hydrofiel maken of juist niet, een hechting of juist geen hechting of een coating aanbrengen waar een bepaalde functionaliteit aan is toegevoegd.

Naar de wens van de klant is er veel mogelijk.

De ontwikkeling naar de processless platen heeft Fujifilm ook ingezet omdat het de concurrentie altijd wil voorblijven. In dat licht heeft men ook uitgesproken dat het bedrijf in 2017 de beste leverancier voor de klant wil zijn. Dit wil men vooral bereiken door samenwerking in de keten. “We zijn in 2012 begonnen met dit

traject, vooral door te werken aan een betere kwaliteit van de producten, maar ook aan een drastische verkorting van de levertijd. Hadden we eerst een levertijd van acht tot twaalf weken, nu zitten we voor een aantal producten op vijf weken. Maar we willen teruggaan naar twee á drie weken voor al onze producten. Hierdoor krijg je steeds meer flow in de fabriek en zijn we onze processen verder gaan optimaliseren.”

De ketensamenwerking is dus een belangrijk onderdeel van het doel in 2017. Wim van der Klooster, technical supervisor, legt uit hoe dat in grote lijnen zit: “We zijn samen met onze leveranciers naar de hele keten gaan kijken en hebben een value stream map gemaakt waarin de hele keten van aanlevering van aluminium tot het afleveren van de platen bij onze eindklant in beeld is gebracht. Gezamenlijk hebben we gekeken waar en hoe we in de keten alle onnodige handelingen eruit kunnen halen. Bijvoorbeeld bij de instelprocedures, de kwaliteitskeuringen, het terugsturen van afgekeurde coils enzovoorts. Daar hebben we een flinke sprong in gemaakt. We hebben diverse projectteams ingesteld bestaande uit medewerkers van onze leveranciers en van ons. Wij voeren samen projecten uit om ons gezamenlijke proces te verbeteren.”

Open informatie delen Albert van Maren: “Daar gaan we best heel ver in. Wij hebben bijvoorbeeld lange termijn-

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 27

contracten met onze leveranciers, juist om de interactie ook diepgaand te krijgen. Wij zijn heel open naar onze leveranciers toe. We laten hen bewust meekijken in onze processen. Dat heeft tot gevolg dat de leveranciers ook open worden naar ons toe. Dan kun je goed in de keten kijken en achterhalen wat daar nu werkelijk gebeurt.

En dus gezamenlijk kijken naar mogelijkheden tot verbetering.”

Hij vervolgt: “Met de directeuren van onze leveranciers van aluminium (onze belangrijkste grondstof ) heb ik voor de gezamenlijke projectteams gestaan. We zeiden: wij hebben een droom over hoe onze samenwerking eruit zou kunnen zien en vragen jullie daarin mee te dromen. Dat was wel apart, vooral omdat de leveranciers ook aan onze concurrenten leveren en concurrenten van elkaar zijn. En toch kunnen we open zijn met elkaar zonder elkaar schade toe te brengen. De enige manier om verbetering in de keten te krijgen, is door open informatie te delen. Als onze concurrenten daar ook van profiteren: het zij zo. Maar we zien geen andere manier om verbetering te krijgen in de keten.”

Wim van der Klooster: “Onze leveranciers noemen we onze strategische partners. We zijn met dit proces begonnen in 2012. Voor die tijd gaven we de leveranciers iedere maand een terugkoppeling over hoe zij het doen ten opzichte van de concurrenten, maar dat leverde toch niet de echte stappen op voor verbetering. Als je de ambitie om de beste leverancier te worden wilt waarmaken, dan kan je met procesverbetering niet hier bij de poort ophouden. Dan moet je in de keten gaan kijken. Een concreet voorbeeld is het voornemen om de afkeur te verminderen.

Weliswaar betalen wij niet voor afkeur, maar

Een meerlaagse lichtgevoelige coating wordt aangebracht op het opgeruwd aluminium.

het levert toch weer een aantal administratieve handelingen en transport op. Door daar gezamenlijk projectmatig aan te werken, is de afkeur verminderd.”

Passie in de organisatie Albert van Maren: “Ook onze distributeurs hebben we nadrukkelijk bij onze ambitie betrokken. In een aantal sessies hebben we onze droom uitgelegd. We willen samen die droom verwezenlijken, maar hoe? Ook hier zijn allerlei verbetermogelijkheden in de keten

Wim van der Klooster en Albert van Maren “Samen met onze leveranciers hebben we naar de hele keten gekeken.”

28 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

geïdentificeerd en opgepakt. We hebben vooral ingezet op de levertijdreductie en als gevolg daarvan is een groot aantal magazijnen in Europa gesloten. We houden er welgeteld vier over. Dit kan alleen maar als je de keten goed op elkaar laat aansluiten. We zien nu ook dat steeds meer producten van ons direct aan de eindklant geleverd worden in plaats van opgeslagen in de diverse tussenmagazijnen.”

Op de bedrijfsvloer is men in 2012 aan de slag gegaan met Lean Six Sigma om processen te optimaliseren. In het decembernummer van OT staat een uitgebreid verhaal over Lean Six Sigma. Wim van der Klooster: “Een flink aantal aspecten van Lean Six Sigma deden we wel, maar de samenhang ontbrak, evenals de collectieve drive. In de markt liepen we tegen prijserosie aan waardoor onze marges terugliepen.

Eerst gingen we kijken hoe we de kosten konden reduceren, maar we hebben al snel gezegd dat we een meer structurele aanpak wilden.

Dat werd Lean Six Sigma. We zijn begonnen iedereen op te leiden en hebben het nadrukkelijk toegepast om verbetering in de keten te krijgen. Iedereen is nu getraind en we hebben een speciale kleurbelt toegevoegd (geel), zodat iedereen nu een belt heeft in een bepaalde kleur. Dat is belangrijk, want als je passie in de organisatie wilt bereiken, moet je ervoor zorgen dat iedere medewerker zich onderdeel van het team voelt.“ ●

Meer informatie www.fujifilmtilburg.nl

T R A NS PO RT S YS T E M E N V OOR OPPERV L A K T E T E CH N I E K

Recente Projecten:

industriĂŤle verwarming gasbrander systemen

Koninklijke Gazelle NV Renson Ventilation NV Koninklijke Auping BV Rotocoat Heerhugowaard BV -

Koelenhofstraat 13 - 4004 JR - Tiel - Tel. 0344-616363 - info@railtechniek.nl - www.railtechniek.nl

W W W. B E T E C H N I E K . N L

t. 030 241 4444 - info@betechniek.nl

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 29

Elektrochemie en

THEMA KETENSAMENWERKING & MACHINEBOUW

metallieke deklagen

Veel perspectief voor lasercladden Ketensamenwerking kun je op verschillende manieren invullen. Daaronder valt ook de intensieve samenwerking met de leverancier van je machines en installaties om die precies volgens wens te krijgen. Dit blijkt uit het verhaal van Revamo, waar een laserclad-installatie is ontworpen en neergezet waarvan men hoge verwachtingen heeft. Al vanaf de tekenfase is er intensief samengewerkt met de leverancier.

In een gedeelte van de werkplaats van Revamo liggen twee grote roerkoningassen uit een schip. De assen zijn voor de aansturing van de stuurbladen aan de achterkant van het schip en moeten gerepareerd worden. De passingen op de as zijn versleten. Dan kun je nieuwe assen kopen, maar reparatie van de passingen met lasercladden is goedkoper en qua kwaliteit minimaal gelijkwaardig aan nieuwbouw. Eén van de assen ligt nu in de laserclad-installatie. Bij laserclad-

30 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

den wordt met behulp van (een) laserlicht het materiaal gesmolten onder toevoeging van een metaalpoeder om een laag op te bouwen. Materialen krijgen op die manier een nieuwe laag.

Dat kan ook een laag zijn waardoor het product verbetert, zodat het beter bestand is tegen de milieus waaraan het wordt blootgesteld.

Bij de laserclad-installatie van Revamo gaat het om een diodelaser waarbij laserlicht naar de optieken wordt gebracht, wat het licht bundelt

met een bepaalde spotgrootte tot gevolg.

Alle energie van het laserlicht schijnt op het werkstuk, terwijl het metaalpoeder van drie kanten geïnjecteerd wordt. Doel van de ‘drieweginjectie’ is dat het poeder goed in het smeltbad komt. Welk poeder dat feitelijk is, hangt sterk af van waar het product ingezet wordt en wat de voornaamste functie ervan is. Er is heel veel keuze: poeders zijn er onder meer voor slijtvaste en corrosiewerende lagen. Ze kunnen bestaan

Roelof Vedder en Frank Rijsdijk “Met een kleiner bedrijf kun je veel beter overleggen.”

uit stellieten, wolfraamcarbides, diverse nikkelen chroomlegeringen, diverse rvs-soorten en ook uit brons. Met lasercladden wordt dus een nieuwe laag aangebracht en in het algemeen wordt de techniek toegepast bij zwaarbelaste onderdelen die ook worden blootgesteld aan zeewater of een andere chemische aantasting.

Overleg en discussie “Het verbeteren van allerlei onderdelen doen we al heel lang”, zegt Roelof Vedder, directeur van Revamo. “Dat doen we vooral met thermisch spuiten. Maar we wilden goed in beeld krijgen wat de meerwaarde is van lasercladden ten opzichte van wat we nu doen. Wij zijn innovatief, wij lopen voorop met investeringen in nieuwe technieken en in nieuwe apparatuur.

Lasercladden bestaat al geruime tijd, maar wordt niet veel toegepast. Daar begint nu wel een kentering in te komen. Vanaf 2013 zijn we

serieus gaan kijken of het iets voor ons kon zijn.

Daarbij ging het niet alleen om de marktkansen, maar ook om hoe we de installatie konden inpassen in de werkruimte.”

Probleem bij het ontwerp en de bouw van de lasercladinstallatie was dat er voor die installatie maar een beperkte fysieke ruimte was, en dat zij ook geschikt moest zijn voor een grote diversiteit aan te behandelen producten: klein, groot, inwendig, uitwendig, bochtig, recht, enzovoorts. Lasercladden is bij Revamo geen seriewerk. Daar kwam bij dat de procesbewaking en sturingsmogelijkheden heel belangrijk zijn.

“Toen we dat allemaal duidelijk hadden, was de grote vraag: wie gaat dat maken? We zijn toen in contact gekomen met Hornet Lasercladding: een (op dat moment kleine) speler in de markt van speciaalmachines voor lasercladden. Een klein bedrijf heeft voor ons het voordeel dat je daarmee veel beter kunt overleggen dan met

een grote leverancier. Zo’n grote leverancier zegt gewoon: dit is de machine en that’s it. We wilden juist een leverancier met een flexibele opstelling, die bereid was mee te denken met onze wensen.”

Frank Rijsdijk van Hornet: “Al bij de tekeningen hebben we best vaak overleg en discussies gehad. Er zijn heel veel tekeningen gemaakt en bij een groot aantal ging er een streep doorheen.

Op zich niet erg, want je kunt nu eenmaal makkelijker op papier iets wijzigen dan later in het proces. Alles bij elkaar is het best wel een puzzel geweest. Een terugkerende vraag was hoe je de installatie zó neerzet op de gewenste, maar beperkte plek dat zij de meeste mogelijkheden biedt én een groot bediengemak. Ook laserveiligheid was een belangrijk aandachtspunt. We zijn met onze vragen ook naar het Fraunhofer Instituut geweest, waar we best nauw mee samenwerken.”

Versleten onderdelen

Links het lasergecladde deel van de roerkoningas.

Hij vervolgt: “We hebben geen standaardsystemen, maar klantspecifieke systemen. Wij kijken naar wat een klant nodig heeft. We laten hem niet betalen voor dingen die hij niet nodig heeft. Wat we van dit project geleerd hebben, is dat je met een heel goede samenwerking tot een heel mooi resultaat kunt komen. Alles bij elkaar hebben we veel overleg en discussie gehad en daar zijn we iedere keer wel goed uitgekomen.”

Roelof Vedder: “Onze ervaring met het thermisch spuiten hebben we natuurlijk bij het ontwerp ingezet. Bijvoorbeeld: hoe kom je met de bovenloopkraan in de cabine, hoe ga je met producten om? Hoe zorg je dat de robot weet waar de bank is? Hoe weet je wat

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 31

Lasercladden Foto Revamo

veilig en verantwoord is? Zo hebben we grote stappen gemaakt. In onze installatie stuurt de robot de draaibank en draaitafel aan. Het robotprogramma bepaalt dan of het product moet draaien of moet positioneren. Ook tijdens de bouw van de installatie zijn er in overleg dingen aangepast en toegevoegd. Als wij dit zelf gebouwd zouden hebben, waren we niet tot dit resultaat gekomen.”

Een kenmerk van lasercladden is dat je daarbij een heel geringe smeltbadwarmteinbreng hebt.

Bij lasprocessen bijvoorbeeld breng je veel meer warmte in het product, wat het risico op verandering van structuur in het basismateriaal verhoogt. “Als je dat wilt voorkomen, maar wel een smeltbad wilt hebben, dan is lasercladden een logische keuze. Dit proces is heel geschikt voor reparaties van bijvoorbeeld versleten onderdelen. Door te kiezen voor een ander materiaal dat beter bestand is tegen het milieu en de belasting, kan het onderdeel ineens twee keer zo lang mee. Bijvoorbeeld door te kiezen voor een hoogwaardiger rvs-soort of door wolfraamcarbide of andere legeringen toe te voegen.”

Marktkansen De markten voor lasercladden zijn onder meer de scheepvaart en machinebouw, de chemische en levensmiddelenindustrie, offshore, en bedrijven als Tata Steel en allerlei onderhoudsbedrijven. Overal gaat het om bestaande onderdelen

32 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

die hersteld of verbeterd moeten worden.

Specifieke producten zijn bijvoorbeeld slijtdelen in de machinebouw, generatoren waarvan de lagerpassingen versleten zijn, zwaarbelaste machineonderdelen, krukassen, hydrauliekstangen, enzovoorts.

Frank Rijsdijk: “Ik werk samen met een collega die jaren bij Stork heeft gewerkt en daar het lasercladden heeft opgezet. Hij is meer het technische brein van Hornet en heeft een schat aan ervaring. Ik denk dat het lasercladden grote marktkansen heeft. Het biedt bijvoorbeeld een goed alternatief voor het gebruik van Chroom VI dat binnenkort verboden wordt. Behoorlijk wat bedrijven die onderdelen slijtvast maken met chroom zoeken nu naar alternatieven.

Daarnaast verwacht ik veel van nieuwe technieken, zoals het ultra high speed lasercladden.

Daarmee breng je met een hoge snelheid een dunnere laag aan van 10 tot 300 micrometer, waarbij je nog minder warmteinbreng hebt. Bij het ‘gewone’ lasercladden praat je over laagdiktes van een halve tot een hele millimeter.”

Combinatie Roelof Vedder: “Wij zijn ook positief over de marktkansen van lasercladden. We hebben voor deze techniek zelfs een nieuwe medewerker aangesteld, die universitair geschoold is en heel erg de diepte van het proces in gaat. Hij heeft werktuigbouwkunde gestudeerd aan de Universiteit van Twente. Hij is nu fulltime bij ons

in dienst en houdt zich alleen met lasercladden bezig, waarbij hij samenwerkt met een praktijkman. We hebben hiervoor gekozen, omdat wij de diversiteit zoeken en ons de processen zo snel mogelijk eigen willen maken. Daarnaast verwachten wij dat er grote kansen zijn voor de combinatie van lasercladden met andere oppervlaktetechnieken en disciplines. Bijvoorbeeld een lasergecladde onderlaag die heel corrosiebestendig is, met daarop een slijtvaste keramieklaag via thermisch spuiten.”

Tot slot vertelt hij: “Door de combinatie kun je slimmer gebruikmaken van de eigenschappen van materialen. Door de mogelijke schaarste aan bepaalde grondstoffen in de toekomst, ontstaat de noodzaak om materialen effectiever toe te passen. En bij 3D-printen (additive manufacturing) zijn er ook goede kansen voor lasercladden. Bij additive manufacturing wordt een product in zijn geheel opgebouwd uit één materiaal. Met lasercladden is het dan mogelijk om een slijtvaste laag aan te brengen op die plekken waar de slijtage het hoogst is. De mogelijkheden zijn groot, al was het maar omdat er iedere maand wel nieuwe materiaalsoorten bijkomen, die we aan kunnen brengen met lasercladden.” ●

Meer informatie www.revamo.nl www.hornetsystems.nl

Glasbeek ad 1.pdf 1 7-11-2013 11:37:09

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 33

Organische

THEMA KETENSAMENWERKING & MACHINEBOUW

deklagen

Strikte kwaliteitseisen en toch keuzevrijheid Oppervlaktebehandelingen worden zowel door bedrijven uitgevoerd die daarvan hun kerntaak hebben gemaakt, als door bedrijven die hun eigen producten een oppervlaktebehandeling geven. Bij Lely, producent van landbouwmachines, werken ze met een soort tussenvorm: de oppervlaktebehandelingen zijn uitbesteed aan een bedrijf dat inpandig het werk uitvoert. De installaties daarvoor bevinden zich dus in de bedrijfshallen van Lely. Een kennismaking met deze formule.

De situatie is eigenlijk eenvoudig te verklaren.

Tot ongeveer twaalf jaar geleden deed Lely de oppervlaktebehandelingen zelf. Maar toen heeft men de strategische keuze gemaakt om alleen dát te doen wat het bedrijf als zijn kernactiviteiten beschouwt en waarvoor het nodig is expertise in huis te hebben. De rest wordt uitbesteed of volgens specificatie ingekocht.

Kernactiviteit van Lely is het ontwerpen, ontwikkelen en maken van oplossingen die de toekomst van de agrarische sector duurzamer, aangenamer en winstgevender maken voor de klanten (veehouders en loonwerkers). Dit resulteert in de productie van machines, waaronder landbouwmachines voor de ruwvoerwinning voor koeien. Alle werkzaamheden in de productie van de machines, zoals draaien, frezen en oppervlaktebehandelingen, worden dus uitbesteed, op de assemblage na. Die doet men nog steeds zelf.

Maar omdat er in huis wel een poedercoatbaan en een natlakinstallatie waren, werd een bedrijf gezocht dat met die installaties de desbetreffende werkzaamheden ging uitvoeren. En zo geschiedde. We praten over deze constructie met Eva Leeuwenkamp, inkoper van de oppervlaktebehandelingen en Hessel Postma, kwaliteitsmanager en verantwoordelijk voor de kwaliteit van de geleverde oppervlaktebehandelingen bij Lely.

34 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

Eva Leeuwenkamp: “Het eerste product dat Lely zelf produceerde, eind jaren ’50, was de kunstmeststrooier. Daarvoor gold meteen dat die qua oppervlaktebehandeling moest voldoen aan de zoutsproeitest van duizend uur. Sindsdien is dat grotendeels ongewijzigd gebleven. Maar afgelopen jaar zijn wij heel druk bezig geweest met het nader omschrijven van de kwaliteitsei-

sen. Die eisen zijn functiegericht in combinatie met de gewenste laagdiktes. Wat de laagdikte betreft heeft dat geleid tot een substantiële verbetering in constantheid van de opgeleverde laagdikte. De omschrijving van de eisen heeft een verduidelijking van de verwachting van beide partijen opgeleverd.”

De Welger RPC 445 tornado, ronde balenpers met variabele kamer.

Bedrijfsprofiel Lely levert wereldwijd een compleet assortiment producten en diensten aan de landbouwsector, van ruwvoederwinning tot geautomatiseerde voersystemen, stalreinigers en melkrobots. Het bedrijf werkt bovendien aan concepten die energieneutraal werken mogelijk maken in de melkveesector. Lely is al vele jaren marktleider in de verkoop en service van geautomatiseerde melksystemen. Daarnaast produceert het bedrijf zo’n 20.000 landbouwmachines per jaar in een grote variëteit, voor vele toepassingen. Lely is actief in meer dan zestig landen en biedt werk aan ruim 2.000 mensen. De jaaromzet was 617 miljoen euro in 2014. De investeringen in Research & Development bedragen zes procent van de verkoop van de Lely-producten.

Eva Leeuwenkamp en Hessel Postma bij een mengvoerrobot

Kwaliteitseisen Weliswaar hanteert men een laagdikte-eis van 120 micrometer voor de eerste laag en 250 micrometer voor de tweede laag, maar de meeste producten en onderdelen krijgen bij Lely slechts één laag via poedercoating. Bij het formuleren van de kwaliteitseisen heeft men nadrukkelijk gekeken naar de eisen die voortvloeien uit

Qualisteelcoat. Hierbij heeft men ook met ION afgestemd en samen met de poedercoatleverancier de eisen opgesteld.

Hessel Postma: “De oppervlaktebehandelingen die hier toegepast worden, zijn hoofdzakelijk poedercoaten en voor een klein deel natlakken.

Voor natlakken wordt gekozen bij onderdelen die vet zijn en die niet door de oven kunnen,

zoals maaibalken en aandrijvingen. Deze onderdelen kunnen ook niet aan een hoge temperatuur worden blootgesteld. Alle onderdelen gaan eerst door de mechanische of chemische voorbehandeling en worden daarna meestal gepoedercoat.”

Sinds vorig jaar is Lely op zoek naar een vervanger van het zeswaardig chroom. Hiertoe wordt onderzoek uitgevoerd en worden potentiële alternatieven aan diverse testen onderworpen.

Volgens Eva Leeuwenkamp zijn de eerste resultaten hoopgevend. Er wordt ook naar Chroom III gekeken. In de tweede helft van dit jaar verwacht men het onderzoek te kunnen afronden.

Lely-rood

De Lely Hibiscus 745 CD Vario, middenafvoer hark.

“Wij gaan niet tot achter de komma voorschrijven hoe iets gedaan moet worden, als er maar overeenkomstig de wet- en regelgeving wordt gewerkt en de zoutsproeitest gehaald wordt.

Als het dus maar corrosiewerend genoeg is.

Hoe dat wordt bereikt, bijvoorbeeld met welke voorbehandeling en met hoeveel lagen, is aan de externe leverancier om te bepalen. Met de externe leverancier bedoelen we dus het bedrijf dat bij ons de oppervlaktebehandelingen uitvoert. Die leverancier is verplicht om regelmatig diverse destructieve en non-destructieve testen uit te voeren en is daarvoor ook ingeschakeld bij het onderzoek. Daarnaast betrekken we de

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 35

Schudders op een rij, de Lely Lotus 900 profi.

poedercoatleverancier erbij, die immers ook heel veel kennis in huis heeft.”

Lely heeft liever niet dat de naam van de externe leverancier bekend wordt gemaakt. De kleur van het gebruikte poeder is het zogenoemde Lely-rood. Het is geen bestaande RAL-kleur, maar zit tussen twee RAL-kleuren in. Samen met de externe leverancier en de poedercoatleverancier is er behoorlijk wat aan het poeder gesleuteld om tot dit Lely-rood te komen.

AQL-norm Over het geheel wordt de kwaliteit ook getoetst via de AQL-norm. Dat is een statistische methode waarbij steekproefsgewijs controles worden uitgevoerd. AQL staat voor Acceptable Quality Level, in het Nederlands: het aanvaardbare kwaliteitsniveau. Bij deze methode moeten vooraf de criteria voor goed- en afkeur van het product worden vastgesteld. De norm onderscheidt drie verschillende controleniveaus: I, II en III. Hierbij is II het standaard controleniveau. I staat voor het versoepelde controleniveau en III geldt voor verscherpte controles. In een machine van Lely vallen de diverse onderdelen in verscheidene controleniveaus.

Hessel Postma: “Het AQL wordt per productgroep ingeschaald en gekeurd. Zowel de leverancier als Lely zelf voeren de keuring uit met gebruik van de AQL-normering. Bijzondere uitdaging voor ons is dat een machine uit veel

36 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

verschillende onderdelen bestaat, die vaak een verschillende dikte hebben, maar wel tegelijk door de installatie gaan. Dan wordt het spannend voor wat betreft de verblijftijden in de oven. Wij moeten er heel goed op letten dat onderdelen die qua dikte veel van elkaar verschillen niet tegelijk in de oven komen. Daarom is bij inspectie zo belangrijk dat alle onderdelen via AQL gekeurd worden, omdat er veel variabelen in het proces zitten. Via regelmatige ovenmetingen worden de verblijftijd en temperatuur goed in de gaten gehouden.”

Lean In het novembernummer van OT stond een heel mooie foto van de assemblagehal van de melkrobot van Lely. De leangedachte spatte als het ware van die foto af. Hoe komt de leangedachte terug bij de gepoedercoate en natgelakte onderdelen? Eva Leeuwenkamp: “De oppervlaktebehandeling poedercoaten en natlakken wordt voornamelijk gebruikt voor de graslandmachines. Onze producten voor melkveebedrijven worden inderdaad geproduceerd volgens de leangedachte, dus productie op klantvraag. Maar dit uitgangspunt is minder goed uit te voeren bij graslandmachines. Dat heeft te maken het graslandseizoen. Dat begint ongeveer eind april. De boer wil de machines echt niet eerder op zijn erf hebben, maar wij kunnen niet duizenden machines in maart

maken. De manier waarop de onderdelen voor het productieplan van deze machines worden aangestuurd, is wel lean. Weliswaar niet made to order, maar wel zoveel mogelijk just in time voor het productieslot waarin ze gepland zijn. Elke vrijdag moeten de onderdelen klaarstaan, die de week daarna nodig zijn. Daarmee laten we de voorraad niet te veel oplopen.”

Dat geldt voor de gepoedercoate delen, maar niet voor de geassembleerde machines die op het grasland naast de fabriek staan. Aan de voorkant wil men ook de voorraad zo min mogelijk laten oplopen, al maakt men hierbij wel een onderscheid tussen goedkope en duurdere onderdelen. Goedkopere items worden in bulk ingekocht, dure items precies in de week voordat ze nodig zijn. Just in time om de voorraad laag te houden, maar ook om voldoende machines beschikbaar te hebben op het moment dat de zon gaat schijnen en het gras gaat groeien.

Want dan begint het hoogseizoen van Lely. ●

Meer informatie www.lely.com/nl/home

Producent en ontwikkelaar van chemische oppervlakte足 behandelingsproducten MAVOM is sinds 1938 een begrip in de markt van de chemische oppervlakte足 behandeling. Onze sterke marktpositie in de huidige markt hebben we te danken aan de in 75 jaar opgebouwde ervaring en expertise in ons vakgebied.

Onze kracht ligt onder andere in een constante productontwikkeling en een eigen laboratorium waar kwaliteitscontroles en serviceactiviteiten worden uitgevoerd.

Hierdoor kunnen wij onze klanten technische ondersteuning en oplossingen op maat aanbieden.

MAVOM Chemie b.v.

Handelsweg 6 2404 CD Alphen aan den Rijn Tel. 0172 43 63 61 Fax. 0172 42 03 10 E足mail: info@mavom.nl Internet: www.mavom.nl Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 37

KETENSAMENWERKING & MACHINEBOUW

algemeen

NTS Finish ervaart grotere rol als leverancier Hoe ga je als onderdeel van een holding om met het leveren aan de holding en het leveren aan ASML? En wat zijn de ontwikkelingen op het gebied van machinebouw? Voor het antwoord op die vragen gingen we naar NTS Finish, onderdeel van de NTS-Group.

NTS Finish is actief op het gebied van voorbehandelen, lakken en bedrukken van metalen en kunststofproducten. Het bedrukken gaat door middel van zeefdrukken. Ook heeft het bedrijf twee poedercoatlijnen. De chemische voorbehandeling is gericht op het bewerken van aluminium en staal. Bij aluminium gaat dat met Surtex 650 (Chroom III, ter vervanging van Chroom VI) en bij staal met zinkfosfateren.

“Wat wij leveren aan ASML, vormt ongeveer twee procent van onze omzet”, zegt Jan Vercoelen, directeur van NTS Finish. “Dat komt enerzijds doordat er niet veel gelakt wordt en anderzijds doordat ASML maar een beperkt aantal machines maakt. En op elke machine komen maar enkele plaatjes van ons. De kwaliteitseisen van ASML zijn hoog, maar verschillen ook weer niet zo veel van de eisen van defensie, de luchtvaart en van de medische wereld. Wij kunnen daar goed mee leven.”

Dat er niet veel gelakt wordt voor de machines van ASML, komt doordat het nareageren van de lakken (uitgassen) invloed heeft op het product.

Daarom wordt bijna alles gepoedercoat. Het substraat van de machines bestaat steeds vaker uit rvs en nikkel. Hiermee kan beter tegemoet worden gekomen aan de hoge nauwkeurigheidseisen die aan de machines gesteld worden.

De klanten van NTS Finish accepteren geen afwijkingen.

Catechismus “ASML hanteert voor de kwaliteitsmonitoring de begrippen QLTCS. Maar ASML komt uit het Philips-nest en de laknormen zijn allemaal oude Philips-normen die zijn herschreven naar nieuwe ASML-normen. Daar kunnen we hier in het zuiden goed mee leven. We komen allemaal van Philips. De normen moesten we, net als de catechismus, vroeger uit ons hoofd kennen. De normen betekenen dat er voor alle proceson-

38 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

Een deel van de werkvloer bij NTS Finish

derdelen nauwgezette instructies zijn. Bijvoorbeeld waaruit de chemische voorbehandeling moet bestaan en de inkten en de poeders die ik mag gebruiken.”

Het voordeel van werken voor ASML is dat het bedrijf technische inkopers in huis heeft waarmee een goede communicatie gevoerd kan worden. Ook overlegt ASML regelmatig in een vroeg stadium van de productontwikkeling. “Zij vragen wat zij op de tekening moeten zetten, of hun papieren toereikend zijn. Ook bij andere klanten worden we sinds ongeveer zes jaar vaker eerder bij het proces betrokken.

Bijvoorbeeld bij de constructie of de vraag hoe een product zo goedkoop mogelijk gelakt kan worden. Langzamerhand wordt er veel eerder van onze kennis gebruikgemaakt.”

Gelikt uiterlijk Onderdeel zijn van NTS Group heeft vanzelfsprekend als voordeel dat van specialistische

kennis in de holding geprofiteerd kan worden.

“De grootste concurrenten van de NTS Group zijn grote klanten van mij. Dit is Brabant, het is allemaal met elkaar verweven. Ik ken jongens die daar werken, omdat ze vroeger bij mij op school hebben gezeten.”

Een duidelijke ontwikkeling in de machinebouw is, volgens Vercoelen, dat machines niet alleen sneller, beter en goedkoper moeten zijn, maar er ook gelikt uit moeten zien. “Een machine wordt nu door een designer ontwikkeld en dan pas mag de constructeur aan de gang. Voor ons betekent dit, onder meer, dat de productieomgeving veel zuiverder moet zijn dan vroeger, want rommel die in de lucht zweeft, komt ook op je producten. Daarom is er nu in alle hallen een heel lichte overdruk.” ●

Meer informatie www.nts-finish.nl

Beurscomplex Karlruhe

SMART SOLUTIONS

FOR INDUSTRIAL COATING

PaintExpo

BORG UW KWALITEIT

Internationaal leidende vakbeurs voor de industriĂŤle lakverwerking

1 HangOn testplaatjes - een makkelijk te gebruiken oplossing / KOP 2 Controleer aarding door eenvoudige test, kettingbaan aarding test / CGT 1

2

3 Set verpakkingen - een slimme manier om veelzijdige maskering te verzekeren 4 Stansvormen als vellen of sets

3

4

Neem voor meer informatie contact met ons op! www.hangon.co

19 t/m 22 april 2016 wereld

re

ldwijd

.com aintexpo

www.p

.1

ijd

we

GmbH FairFair -Str. 19 th y Max-E ingen Oberboih 4 4 D - 726 0255 0 6 2 2 0 7 Tel.: +49 texpo.de fo@pain E-Mail: in ner rkingspart samenwe

No

w

r eerd doo georganis

EUROGRIT WORDT SIBELCO EUROPE NIEUWE UITSTRALING NVERANDERD UW VERTROUWDE LEVERANCIER VAN HOOGWAARDIGE STRAALMIDDELEN VOOR OPPERVLAKTEBEHANDELING Eurogrit BV maakt sinds 1985 deel uit van de Sibelco Groep. Sibelco is ĂŠĂŠn van de grootste producenten van industriĂŤle mineralen ter wereld met 200 vestigingen in 41 verschillende landen.

De laatste jaren is Eurogrit meer en meer geĂŻntegreerd in de Sibelco organisatie. In het licht van onze internationale groeistrategie, op basis van sterke lokale aanwezigheid, is een eenduidige naam en uitstraling van onze vestigingen in de verschillende Europese landen van groot belang. Daarom zijn wij vanaf heden in al onze externe communicatie herkenbaar als Sibelco Europe. De naam Eurogrit zal blijven bestaan als merknaam voor ons assortiment straalmiddelen.

Belangrijker is dat voor u als klant de kwaliteit van onze producten en onze service minimaal op gelijk niveau blijft.

Sibelco Europe t /PPrEIPFL t -% PapendrechU t TBMFs.eurogrit@sibelco.com www.eurogrit.cPN t www.sibelco FV t tel

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 39

Op zoek naar samenwerkingspartners

Het Enterprise Europe Netwerk, actief in 54 landen (ook buiten Europa), is gericht op brede ondersteuning van het MKB bij internationale samenwerking op het gebied van onderzoek, technologie en commercie. Het Enterprise Europe Netwerk valt onder RVO: de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Bij deze organisaties staan adviseurs klaar die bedrijven helpen bij het vinden van zakenpartners in de landen van het netwerk, en zelfs daarbuiten.

Meer informatie Voor vragen over internationale betrekkingen is Enterprise Europe Network bereikbaar onder nummer 088-4440777. Voor meer informatie over het dienstenpakket wordt verwezen naar www.EnterpriseEuropeNetwork.nl.

Reageren op de hier vermelde technologieaanbiedingen en -verzoeken kan bij: Tom Reijn Tel. 088-6025299 tom.reijn@RVO.nl www.enterpriseeuropenetwork.nl Noot van de redactie: Hiernaast volgen de titels en samenvattingen van enkele partnerverzoeken en -aanbiedingen uit de database van Enterprise Europe Network NL. De redactie neemt geen verantwoording voor de voorgestelde oppervlaktebehandelingsconcepten, uitspraken aangaande levensduurverwachtingen, accuraat gebruik van bepaalde vakterminologie voor de betreffende toepassing en dergelijke. De vervaldata zijn indicatief: doorgaans kan enkele weken later nog gereageerd worden.

40 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

Technologie voor de productie van een water- en olieafstotende coating voor glazen oppervlakken met verschillende doeleinden Aanbieding uit Rusland, referentie: TORU20151003005, geldig tot 06-10-2016

SAMENVATTING

Mogelijke gebruiksgebieden

Een klein innovatief Russisch bedrijf uit Novobisirsk heeft een technologie ontwikkeld voor de productie van optisch transparante water- en olieafstotende coatings voor glazen oppervlakken. De technologie is duurzaam (gaat tot tien jaar mee) en makkelijk toe te passen (de coating op het glasproduct kan in standaard omgevingsomstandigheden worden aangebracht).

De coating gaat een chemische verbinding aan met het glazen oppervlak. Het bedrijf is geïnteresseerd in een productieovereenkomst en joint venture.

- ruiten van auto’s, spoorweglocomotieven, vliegtuigen en helikopters; - etalageruiten en glazen puien van business centra; - bescherming van glazen lampen en andere lichtsystemen; - bescherming van zonnepanelen (zonnebatterijen).

Beschrijving Zelfreinigend glas biedt belangrijke commerciële mogelijkheden op het gebied van transport, etalageruiten en het oppervlak van zonnebatterijen. Het bijzondere is dat het water het glazen oppervlak niet bevochtigt; het stroomt gemakkelijk langs het schuine oppervlak. De stof- en vuildeeltjes worden opgevangen door binnenkomende luchtstroom. Een Russisch bedrijf uit Novosibirsk, actief in R&D op het gebied van chemicaliën, engineering en biotechnologie, heeft een technologie ontwikkeld voor het maken van optisch transparante wateren olieafstotende coatings op glas. Op het glazen oppervlak vormt zich een monolaag (één molecuul dik) die qua chemische eigenschappen vergelijkbaar is met Teflon. De levensduur van de coating is meer dan tien jaar. De coating is bestand tegen alle omgevingsinvloeden: temperatuur, druk, vochtigheid en reinigingsmiddelen. Het gaat om een slimme coatingtechnologie met zelfreinigende eigenschappen. De technologie is getest: de coating is aangebracht op de voorruiten van ongeveer honderd auto’s in Novosibirsk en Moskou en op een etalageruit in Novosibirsk (blootstelling gedurende vijf jaar). Er zijn laboratoriumvoorschriften voor de productie van reagentia en toepassingsvoorschriften opgesteld. De technologie is klaar om de markt te betreden.

Gezochte partner Het bedrijf is op zoek naar partners om een joint venture en productieovereenkomst mee aan te gaan. Het bedrijf is bereid om een actief coatingelement te produceren; van de partner wordt verwacht dat hij helpt met de verpakking en verkoop. Ook moet de partner assisteren bij de creatie, ontwikkeling en ondersteuning van het merk en de organisatie van de franchising.

Daartoe behoort ook de verkoop van het product onder franchise. De producteenheid is een kit van reagentia (+ applicator) voor de behandeling van één vierkante meter glas.

Voordelen en innovaties Een belangrijk innovatief aspect is de wijze van toepassing (chemische reactie verloopt onder normale (kamer)condities). Het voordeel is het gebruik van volledig originele componenten.

In tegenstelling tot bestaande chemische analogen, kan de voorgestelde coating worden gemaakt op het eindproduct en zijn er geen speciale voorwaarden aan verbonden. De coating heeft zelfreinigende eigenschappen die bestand zijn tegen alle milieu-invloeden.

Ontwikkelingsfase Prototype is beschikbaar voor demonstratie.

IPR status Geheimhoudingsplicht ten aanzien van de know-how. ●

chromitAL TCP

Driewaardige chroompassivering voor aluminium SurTec 650 chromitAL levert een uitstekende corrosiebescherming op ongecoate oppervlakken en verbetert de adhesie van organische coatings.

Ook geschikt voor toepassing op glad en geanodiseerd aluminium. directe vervanging van conventionele hexavalente chroompassivering milieuveilig, gifvrij, eenvoudige toepassing en afvalverwerking voldoet c.q. overtreft MIL-DTL-81706 and MIL 5541 voor absolute corrosieweerstand (= 336 uren tot eerste corrosie vlgs ASTM B-117 neutrale zoutsproeitest) temperatuurbestendigheid tot 100 °C

lage contactweerstand, overeenkomstig electrische geleidbaarheidseisen op aluminiumsubstraten vlgs MIL DTL-81706 class 3 in de praktijk getest op 2024, 2219, 5083, 7075 legeringen en verschillende gietlegeringen geschikt voor dompel-, sproeitoepassing en wisapplicatie voor het bewerken van grote oppervlakken SurTec Benelux B.V. Molenweg 17A NL-5953 JR Reuver Nederland

Tel.: Fax: E-mail: Web:

+31(0)77 308 1590 +31(0)77 476 2033 HeH@surtecbenelux.com www.surtec.com

Oppervlaktetechnieken november 2015 | 41

Terugblik Column

Aanbod uit Duitsland, REFERENTIE: BODE20151021003, GELDIG TOT 20-10-2016

SAMENVATTING Een Duits bedrijf (MKB) biedt verschillende poeder- en natte coatings voor het verkrijgen van kleefvrije eigenschappen, smeercoatings, corrosiebescherming, evenals keramische kleefvrije coatings voor toepassing in de machinebouw, werktuigproductie, voertuigbouw, scheepsbouw, lucht- en ruimtevaart, medische apparatuur, elektronica en semiconductor industrie, keukengerei en huishoudelijke apparaten en de chemische industrie.

Beschrijving Het bedrijf biedt verschillende coatingprocessen, zoals high performance polymeer poedercoating, natte coating zoals keramische coating, om klantspecifieke oppervlakte-eigenschappen te realiseren, zoals kleefvrije eigenschappen, corrosiebescherming en smeercoatings. Bovendien geeft het bedrijf klanten advies om de meest geschikte coatingoplossingen te vinden en te realiseren. Het bedrijf is ISO 9001:2008 en ISO TS 16949-2009 gecertificeerd en heeft langdurige samenwerkingsrelaties opgebouwd met zijn klanten in de sectoren machinebouw, werktuigproductie, voertuigbouw, scheepsbouw, lucht- en ruimtevaart, medische apparatuur, elektronica en semiconductor industrie, huishoudelijke apparatuur en de chemische industrie. Het bedrijf bezit nieuw ontwikkelde, gepatenteerde coatings voor verschillende toepassingen, met uiteenlopende voordelen. Het bedrijf wil nu zijn markt uitbreiden en is op zoek naar internationale partners, die als onderaannemer deze coatingservices willen bieden.

De gezochte partners Het bedrijf biedt zijn coatingservices als onderaannemer aan partners uit branches als machinebouw, werktuigproductie, voertuigbouw, scheepsbouw, lucht- en ruimtevaart, medische apparatuur, elektronica en semiconductor industrie, huishoudelijke apparatuur en de chemische industrie.

Voordelen en innovaties Het bedrijf biedt verschillende voordelen, zoals: - gepatenteerde high performance polymeercoating voor het beste, langdurig kleefvrij effect tot 300°C - gepatenteerde keramische kleefvrije coating voor temperaturen tot 450°C - gepatenteerde high performance polymeercoating voor duurzame lage wrijving condities tot 300°C - adviesdienst om de meest geschikte coatingprocessen en materialen te bepalen - verschillende verwerkingsoplossingen en materialen worden aangeboden om klantspecifieke oppervlakte-eigenschappen te realiseren. ●

42 | Oppervlaktetechnieken februari 2016 42 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

Comfortzone Konden applicateurs gratis en voor niks kennisnemen van het gedachtegoed over hoe je nieuwe business kunt genereren, waren er teleurstellend heel weinig applicateurs op de introductieworkshop “Waardecreatie & Nieuwe Business”. Wel waren er bedrijven uit de andere branches waarmee deze workshop was georganiseerd, maar applicateurs vonden het kennelijk niet nodig om kennis op te doen over hoe je geld kunt verdienen in een veranderende markt. Uit de afwezigheid van de applicateurs zou je kunnen afleiden dat ze die kennis al hebben, maar wie z’n oor te luisteren legt in de branche, weet wel beter.

Ondernemen is niet alleen vandaag succesvol zijn, maar ook een toekomstbestendige strategie geformuleerd hebben.

Dit was dus weer eens ronduit een gemiste kans. De thuisblijvers hadden ongelijk. Het was een erg interessante workshop, waar veel bruikbare kennis werd aangereikt en waarin de deelnemers in groepjes aan de slag gingen om met het geleerde concreet aan de slag te gaan. En in een uurtje tijd ook kansen in beeld kregen om op een andere manier, bijvoorbeeld samen, de klanten beter te kunnen bedienen met klinkende munt tot gevolg. Wie zou dat nu niet snel in de vingers willen krijgen?

Jaap van Peperstraten Hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken

Smeercoatings, corrosiebescherming en keramische kleefvrije coatings voor toepassing in machinebouw en werktuigproductie

Dat het gestructureerd nadenken over nieuwe marktkansen zinvol is en de kassa kan doen blijven rinkelen, is in dit nummer in meerdere artikelen belicht. Overigens ook in andere edities. Het probleem zit ‘m er voornamelijk in dat veel applicateurs door de dagelijkse drukte geen kans zien om tijd vrij te maken om gestructureerd na te denken over een toekomstbestendige bedrijfsstrategie. Een strategie waarbij je dus dingen anders moet doen en uit je comfortzone moet durven stappen. Maar die workshop was dus een kans voor open doel om de koudwatervrees in te ruilen voor een warm bad van (h)erkenning van ambities en kansen.

Als voorzet wil ik dan wel in deze editie wijzen op verhalen over bijvoorbeeld Revamo en VDL ETG. Wellicht dat die voorzetten toch ingekopt kunnen worden, maar pas op: er staat nu wel een keeper op doel. Een keeper die de koudwatervrees belichaamt. ● oppervlaktetechnieken@ellemmi.nl

brancheregister Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaalt u per jaar slechts €330,-. Bij plaatsing logo in full colour per jaar €305,- ongeacht het aantal rubrieken. Voor informatie over een vermelding in het brancheregister kunt u contact opnemen met Vincent IJff, tel: 070 399 00 00 / vincent@jetvertising.nl

advies projectbureau / oppervlaktebehandeling- / coating-industrie

anoden (titaan)

MAGNETO Special Anodes b.v.

T. 010-2620788 / F. 010-2620201 www.magneto.nl B & B Coating Techniek T. 053-4357707 www.bb-coating-techniek.nl

anodiseer (ophangrekken)

MEPACO b.v.

T. 071-5892863 Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

Afvalwaterbehandelinginstallaties

EnviroChemie b.v.

T. +31 (0)23 542 69 13 / F. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

afvoer gevaarlijk afval

Vecom Group T. 010-5930299 / F. 010-5930225 info@vecom-group.com / www.vecom-group.com Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

beschermkapjes, pluggen, tape

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

bakken, kunststof

HAWKING The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

Official Benelux dealer

C.K.B.Boxtel T. 0411- 682939

beitsen/passiveren Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

chemicaliën/ opp. behandeling

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl Kluthe Benelux b.v.

T. +31 (0)172-516 000 / F. +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

HAWKING

Mavom b.v.

T. 0172-436361 / F. 0172-420310 info@mavom.nl / www.mavom.nl

brandwerende / brandvertragende coatings

The green technology supply house

Vecom Group T. 010-5930299 / F. 010-5930225 info@vecom-group.com / www.vecom-group.com

Mavom b.v.

T. 0172-436361 / F. 0172-420310 info@mavom.nl / www.mavom.nl

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Vecom Group T. 010-5930299 / F. 010-5930225 info@vecom-group.com / www.vecom-group.com

chemisch nikkel

Certificering

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

MEPACO b.v.

T. 071-5892863

chemisch / technisch reinigen

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

afzuiginstallaties

anodemanden (titaan)

Vecom Group T. 010-5930299 / F. 010-5930225 info@vecom-group.com / www.vecom-group.com

Enthone b.v.

T. (+31)73-6280111 / F. (+31)73- 6219283 www.enthone.nl Sir John b.v.

T. 0182-396931 / F. 0182-396937 info@sir-john.nl / www.sir-john.nl TÜV Rheinland Nederland b.v.

T. 088-8887888 / F. 088-8887879 info@nl.tuv.com / www.tuv.com/coatings

MacDermid Benelux b.v.

T. 076-5021940 / F. 076-5034876 www.macdermid.com/industrial

Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 43

coatinginstallaties service & onderhoud

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

filters (overspray)

Filter Service Heerenveen T. 0513-633900 / F. 0513-633888 info@filterservice.nl / www.filterservice.nl

Renztech T. 0172 - 475954 j.renzenbrink@planet.nl

IST Benelux b.v.

T. 055-5050014 www.ist-uv.nl / info@bnl.ist-uv.com

elektrostatisch poederspuiten, installaties

MSP Systems b.v.

T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

filters & pompen Corode T. 0411 - 68 55 0

Droogapparatuur

Hittebestendige en non-stick coatings

Mefiag Filters & Pumps b.v.

Heerenveen T. 0513-630230 / F. 0513-632233 info@mefiag.com / www.mefiag.com

Sybrandy b.v. Amersfoort T.033-4545666 / F. 033-4655561 www.sybrandy.nl

haken

Parlevinkerweg 34 / 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu Official Benelux dealer

T. 0497-339384 / F. 0497-381593 info@hendor.com / www.hendor.com

galvanotechniek, glansmiddelen

Enthone b.v.

T. (+31)73-6280111 / F. (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

elektrostatisch natlakken

industriĂŤle luchtbehandeling en warmteterugwinning

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

Oxyplast Belgium n.v.

T.+32 9 3267920 / F.+31 9 3370159 info@oxyplast.be / www.protechpowder.com

industriĂŤle reiniging

HAWKING

Wagner Systemen Nederland T. 030-2410688 / F. 030-2410765 info@wagnersystemen.nl

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

HAWKING The green technology supply house

MacDermid Benelux b.v.

T. 076-5021940 / F. 076-5034876 www.macdermid.com/industrial Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-437 0166 / F. 010-415 1491 www.rasco-clemco.nl

filters

Magistor b.v.

T. 0548- 519401 / F. 0548-517619 info@magistor.nl / www.magistor.nl

filters (andreae, columbus industries)

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

hangbaansystemen Surtec Benelux b.v.

T. (077) 308 15 90 / F. (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com / www.surtec.com

galvanotechniek, installaties

Enthone b.v.

T. (+31)73-6280111 / F. (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

glasparelstraalcabines

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

44 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

Railtechniek van Herwijnen b.v.

T. 0344-616363 / F. 0344-611072 info@railtechniek.nl / www.railtechniek.nl

hardchroom baden (kunststof)

Kluthe Benelux b.v.

T. +31 (0)172-516 000 / F. +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

Mavom b.v.

T. 0172-436361 / F. 0172-420310 info@mavom.nl / www.mavom.nl

Enthone b.v.

T. (+31)73-6280111 / F. (+31)73- 6219283 www.enthone.nl Vecom Group T. 010-5930299 / F. 010-5930225 info@vecom-group.com / www.vecom-group.com

kleur & glans

lakstraten

moffelovens M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Admesy b.v.

Inline kleur & lichtmeting www.admesy.com

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

kleurenwaaiers Hellema Kleur kaarten Harderwijk The Netherlands

l uw Voor a aties resent p r u e rs l k waaie & n e kaart or Ral ook vo WWW.HELLEMAKLEURKAARTEN.NL

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

marine coatings / Scheepvaartlakken

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

Kunststoflakken

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

laagdiktemeters

Helmut Fischer Meett. b.v.

Tarasconweg 10, Eindhoven T. 040-2482255 / F. 040-2428885 www.helmutfischer.nl netherlands@helmutfischer.nl

NauMetrics PMI T. 074-3490022 / F. 084-0037042 info@naumetrics.nl / www.naumetrics.nl

Verlab-Oxford Instruments T. 0162-320633 / F.0162-322907 info@verlab.nl / www.verlab.nl

metaal oppervlaktebehandeling

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

natlak

onderhoud aan straalinstallaties en werpstralers

Schaepman’s Lakfabrieken b.v.

T. 038-4211345 / F. 038-42210801 info@schaepman.nl / www.schaepman.nl

natlakken (afdekmaterialen) Official Benelux dealer

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

naverbrandingsinstallaties

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

KTL/ATL lakken HAWKING

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

Kaltenbach Benelux b.v.

T. +31 (0)88 88 98 900 info@kaltenbach.nl / www.kaltenbach.com

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

Renztech T. 0172 - 475954 j.renzenbrink@planet.nl / www.renztech.nl

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

Sybrandy b.v. Amersfoort T.033-4545666 / F. 033-4655561 www.sybrandy.nl

natlakspuitapparatuur

ontbramen

Nordson Benelux b.v.

Bergerstraat 10, 6226 BD Maastricht T. 043 - 3526000 poeder.info@nl.nordson.com www.nordson.nl

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

CZL Tilburg b.v.

T. 013-5703370 / F. 013-5704906 info@czltilburg.nl / www.czltilburg.nl

Multinal Group T. 088-2055300 / F. 088-2055301 info@multinal.com / www.multinal.com

Surface Treatment Ned. Maasbracht / T. 0475-463835 www.surfacetreatment.nl info@surfacetreatment.nl

Vecom Group T. 010-5930299 / F. 010-5930225 info@vecom-group.com / www.vecom-group.com

Metalliseren/Schooperen

Paint It The Application Company T. 0318-643 260 / F. 0318-643 042 info@paintit.nl / www.paintit.nl

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-4370166 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

ontlakken (in loon)

Thermo-Clean n.v. België T. 0032-13539060

Ontlakkingsovens/ Thermische Reinigingsovens

Pyrox b.v.b.a.

T. +32 14 762377 / F. +32 14 762379 info@pyrox.be / www.pyrox.be

Amitech b.v.

T. 0341-429059 / F. 0341-429068 info@amitech.nl / www.amitech.nl Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 45

ontvettingsinstallaties

Kermad Machinebouw b.v. info@kermad.nl / www.kermad.nl

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Metalas Cleaning Systems b.v.

T. 010-4356036 / F. 010-2340415 info@metalas.com / www.metalas.com

ontvettingsmiddelen

Enthone b.v.

T. (+31)73-6280111 / F. (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

poederspuitcabines Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

poederlakken/ poedercoatings

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

AkzoNobel Powder Coatings Benelux T. +32 (0)2 254 77 51 / F. +32 (0)2 254 77 57 www.akzonobel.com/powder

MSP Systems b.v.

T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

Ophangrekken voor Galvano en Laktechniek

pompen (magnetisch aangedreven)

MEPACO b.v.

T. 071-5892863

ovens

EUROLACKE Tiel Axalta Coating Systems T. 0344-620662 / F. 0344-617079 info@eurolacke.nl / www.eurolacke.nl

Corode T. 0411-685500

Oxyplast Belgium n.v.

T.+32 9 3267920 / F.+31 9 3370159 info@oxyplast.be / www.protechpowder.com

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

protective coatings

HAWKING The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

MacDermid Benelux b.v.

T. 076-5021940 / F. 076-5034876 www.macdermid.com/industrial

Surtec Benelux b.v.

T. (077) 308 15 90 / F. (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com / www.surtec.com

ophanghaken voor lakstraten/poedercoaten

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

poederspuitapparatuur

poedercoating (afdekmaterialen)

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

Official Benelux dealer

Official Benelux dealer

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

TIGER Coatings Belgium b.v.b.a T. +32 (0)89700016 / F. +32 (0)89567858 www.tiger-coatings.com

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

MSP Systems b.v.

T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

Delfzijl 0596-614135 Rhenen 0318-472020 info@petsonpaints.com / www.petsonpaints.com

Schaepman’s Lakfabrieken b.v.

T. 038-4211345 / F. 038-42210801 info@schaepman.nl / www.schaepman.nl

pvd coatings

Nordson Benelux b.v.

Bergerstraat 10, 6226 BD Maastricht T. 043 - 3526000 poeder.info@nl.nordson.com www.nordson.nl

Dekracoat De Maas 22G, 5684 PL Best T. 040 262 80 70 info@dekracoat.nl / www.dekracoat.nl

reinigingsinstallaties

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

46 | Oppervlaktetechnieken februari 2016

Wagner Systemen Nederland T.030-2410688 / F.030-2410765 info@wagnersystemen.nl Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

straalmiddelen

straalcabines Kermad Machinebouw b.v. info@kermad.nl / www.kermad.nl

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

RĂśsler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

Sybrandy b.v. Amersfoort T.033-4545666 / F. 033-4655561 www.sybrandy.nl

Metalas Cleaning Systems b.v.

T. 010-4356036 / F. 010-2340415 info@metalas.com / www.metalas.com

shotpeenen

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

spuitcabines

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Holtrop & Jansma b.v.

Dokkum T. 0519 32 91 00 www.holtrop-jansma.com

Sybrandy b.v. Amersfoort T.033-4545666 / F. 033-4655561 www.sybrandy.nl

Eurogrit b.v., Papendrecht T. 078-6546770 / F. 078-6449494 info.eurogrit@sibelco.com www.eurogrit.com / www.sibelco.eu

T. 0495 - 592 210 / F. 0495 - 588 881 www.oppervlaktebewerking.com verhoevenb.v.@online.nl

straalinstallaties

Clemco Straalapparatuur T. 010-4370592 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Kaltenbach Benelux b.v.

T. +31 (0)88 88 98 900 info@kaltenbach.nl / www.kaltenbach.com

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

Straal- en conserveringsinstallaties

Kaltenbach Benelux b.v.

T. +31 (0)88 88 98 900 info@kaltenbach.nl / www.kaltenbach.com

Airblast-Abrasives b.v.

T. 072-5715569 / F. 072-5714340 info@airblast-abrasives.com www.airblast-abrasives.com

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

straalkasten

Magistor b.v.

T. 0548- 519401 / F. 0548-517619 info@magistor.nl / www.magistor.nl

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Straalmiddel Nederland Wheelabrator-Allevard Holland T. 0341 563831 / F. 0341 494114

stralen (afdekmaterialen) Official Benelux dealer

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl Sybrandy b.v. Amersfoort T.033-4545666 / F. 033-4655561 www.sybrandy.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 Metals.benelux@cellmark.com www.ervinamasteel.eu

LTC International VacuĂźmstraalapparatuur T. 078-641 80 50 / F. 078-641 80 80 info@ltc-international.nl www.ltc-international.nl

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co Oppervlaktetechnieken februari 2016 | 47

tanks (kunststof)

verduurzamen van metaal

C.K.B. Boxtel T. 0411-682939

Corode T. 0411-685500

technisch onderzoek

BESCHERMING EN KLEUR

Dé Duplexspecialist met: - eigen transport - één aanspreekpunt - één factuur - één garantieverlener info@rotocoat.nl / www.rotocoat.nl TÜV Rheinland Nederland b.v.

T. 088-8887888 / F. 088-8887879 info@nl.tuv.com / www.tuv.com/coatings

titaan (bevestigings-) materialen

MEPACO b.v.

T. 071-5892863

Kaltenbach Benelux b.v.

T. +31 (0)88 88 98 900 info@kaltenbach.nl / www.kaltenbach.com

Renztech T. 0172 - 475954 j.renzenbrink@planet.nl / www.renztech.nl

verfspuitapparatuur

voorbehandelingsinstallaties

Railtechniek van Herwijnen b.v.

T. 0344-616363 / F. 0344-611072 info@railtechniek.nl / www.railtechniek.nl

werpstralers

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Kaltenbach Benelux b.v.

T. +31 (0)88 88 98 900 info@kaltenbach.nl / www.kaltenbach.com Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Paint It The Application Company T. 0318-643 260 / F. 0318-643 042 info@paintit.nl / www.paintit.nl

MAGNETO Special Anodes b.v.

T. 010-26207 88 / F. 010-2620201 www.magneto.nl

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

CAP Industrial b.v. tel- 010-4374737/ F.-010-2623190 info@cap-industrial.nl / www.cap-industrial.nl

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-4370166 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Twee-componenten apparatuur

verwerking afvalstromen

Big Bags Nieuw, gebruikt, misdruk T. 06 5107 56 93 / pwdroog@kpnmail.nl

verhuizingen van coatinginstallaties

transportsystemen

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

verwarmingselementen (teflon)

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

waterbehandeling Sybrandy b.v. Amersfoort T.033-4545666 / F. 033-4655561 www.sybrandy.nl BWT Nederland b.v.

T. +31 (0)88 750 90 00 / F. +31 (0)88 750 90 90 www.bwtnederland.nl

Technospray Spuitapparatuur T. 0168-382111 / F. 0168 380780 info@technospray.nl / www.technospray.nl

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

UV en EBC Lak

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

EnviroChemie b.v.

T. +31 (0)23 542 69 13 / F. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

verwarmings- en koelelementen (titaan en rvs)

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

MEPACO b.v.

T. 071-5892863

brancheregister Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding

verwarmingselementen

van 3 regels in één rubriek betaalt u per jaar slechts €330,-.

Corode T. 0411-685500

aantal rubrieken. Voor informatie over een vermelding in het

Bij plaatsing logo in full colour per jaar €305,- ongeacht het brancheregister kunt u contact opnemen met Vincent IJff, tel: 070 399 00 00 / vincent@jetvertising.nl

48 | Oppervlaktetechnieken februari 2016