Oppervlaktetechnieken juli/augustus 2013

oppervlaktetechnieken het vakblad voor de oppervlaktebehandelende industrieĂŤn

7-8

57e jaargang juli-augustus 2013 www.vom.nl

Vakbeurs Eurofinish Gent: 23-24 oktober

thema Poedercoating Nabeschouwing VISEM Technodag 4x zin en onzin van hoogreactieve poederlak Gids Poedercoaten Aluminium Terugblik Sybrandy Event 2013 oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

1

EUROFINISH is een event van:

Minstens

5 argumenten om deel te nemen als exposant

1. Maak uw innovaties, oplossingen en know-how zichtbaar en tastbaar 2. Bezoekers worden uw prospecten 3. Versterk uw klantenbinding 4. Vergroot uw marktpositie en naambekendheid 5. Extra bezoekersvoordeel met de co-locatie van SUBCONTRACTING

Vraag nu uw deelnameformulier & beursplan aan.

Info & contact: Ria Van den Bogaert Exhibition manager Tel: +32 (0)2 569 89 05 | GSM: +32 (0) 497 05 07 54 ria.van.den.bogaert@easyFairs.com www.eurofinish.be 2

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

O p EUR OFINISH 2 konden wij maar 011 liefst 96 kwal itatieve c ontacten noteren.

Het was e en uitsteke nde beur s voor on s.

Nathan Vandevy ver Purchase D’hulster

colofon Vaktijdschrift voor opdrachtgevers, constructeurs, ontwerpers, applicateurs van oppervlaktetechnieken, verfdeskundigen, onderhoudsfunctionarissen en corrosiedeskundigen.

Officieel orgaan van de Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen (VOM). Verschijnt elfmaal per jaar in een oplage van circa 2.500 exemplaren. redactie Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen (hoofdredactie). Redactieteam: E.J.D. Uittenbroek (eindredacteur), A.C. van der Leer (redacteur/vertaler), R. Zegelaar (redactieassistente). realisatie E.J.D. Uittenbroek (technische journalistiek buitenland en binnenland), A.C. van der Leer (Redacteur/Vertaler), R. Zegelaar (redactieassistente), C. Versteeg (opmaak), C. Berenbak (journalistiek binnenland), D. Driesenaar (journalistiek binnenland) J. Oonk (technische journalistiek binnenland), D. Scheper (technische journalistiek binnenland), A. van Wijck (technische journalistiek binnenland). redactieadviesraad H. Bosveld (VOM), P. ter Haar (VOM) P. Meijwaard (VOM), C. Nieuwland (Rijkswaterstaat), G. Rutjes (ROC van Twente), H. van der Veen (Stichting Toekomstbeeld der Techniek), A. Winkelaar (CTC Consult). redactieadres VOM, Postbus 2600, 3430 GA Nieuwegein bezoekadres: Einsteinbaan 1, 3439 NJ Nieuwegein tel. 030-6300390, fax 030-6300389 oppervlaktetechnieken@vom.nl abonnementen Abonnementsprijs: € 87,50 Buitenland: € 87,50 Kortingsregeling leden ingenieursvereniging KIVI/NIRIA: 50%.

Abonnementen kunnen ieder moment ingaan en worden genoteerd tot wederopzegging. Opzegging dient schriftelijk te geschieden voor 1 november van de lopende jaargang. U ontvangt van ons een schriftelijke bevestiging. Bij niet-tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd tegen de voor dat nieuwe jaar geldende abonnementsprijs. Opzeggingen en adreswijzigingen kunt u sturen naar het redactieadres onder vermelding van het abonneenummer.

Adreswijzigingen kunt u mailen naar info@vom.nl. advertentieverkoop Jetvertising bv Rijswijk tel. 070 - 399 0000 / fax 070 - 390 2488 Vincent IJff: Vincent@Jetvertising.nl after-sales: advertenties@jetvertising.nl ontwerp en opmaak Chris Versteeg, Projekt C www.projektc.nl druk Senefelder de Misset, Doetinchem uitgave Oppervlaktetechnieken is een uitgave van de Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen. www.vom.nl copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever VOM en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. ISSN 0923-1722

Beste leden, Soms zijn er omstandigheden die je niet in de hand hebt en niet kunt plannen. Neem nu het zomerweer in Nederland.

Na een lange aanloop waarin het maar niet warm wilde worden, is de maand juli ineens de warmste maand sinds zoveel jaren geworden.

Augustus doet nog even zijn best en dan gaan we alweer het najaar in. Een periode van onbestendigheid, nu alvast beslissingen nemen voor het volgende jaar en vooruitkijken in een tijd waarin de economische omstandigheden soms net zo onberekenbaar zijn als het weer.

Het mooie van oppervlaktebehandelingen is dat deze altijd, in weer en wind, bij hoge en lage temperaturen, bij zon en regen nodig zijn. En dat er een vereniging is die de belangen van deze tak van sport behartigt en zich onafhankelijk van de economische weersomstandigheden sterk maakt voor de branche.

Het zou kunnen dat we een zware winter tegemoet gaan, maar voor hetzelfde geld valt het mee. De VOM gaat in ieder geval vol vertrouwen de komende periode tegemoet en verwacht u volgend jaar in een nieuwe vorm nóg beter van dienst te kunnen zijn.

Voor nu een mooie nazomer gewenst!

Philippe Dupont voorzitter VOM oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

3

Cronus

Spectrometer & Colorimeter in one The Cronus is a combined spectrometer and colorimeter in one package. It therefore combines the strengths of both instrument types.

Highlights: • High stability • High speed measurement • Long term stability for inline measurement • Compact and robust design

www.admesy.com

groene polyester afdekschijfjes met grip

4

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

inhoud juli-augustus 2013

12 Kennis delen is de toekomst Een korte eerste impressie van Nederlands belangrijkste poedercoatcongres.

Het was weer een zeer afwisselend programma, verlevendigd met treffend gekozen You Tube-films en de welbekende enthousiasmerende en inhoudelijke presentatiestijl van branchemanager Pauline Meijwaard.

24 Bedrijfsmix van kwaliteit en rendement (i) Nederlands enige bouwer van onder andere straal- en andere oppervlaktebehandelingsapparatuur Sybrandy te Amersfoort hield het Sybrandy Event: een middag over veiligheid, kwaliteit en efficiëntie bij oppervlaktetechniek.

8 VOM-nieuws Diverse berichtgeving van het secretariaat.

10 VOM-cursus Inspectie metaalconservering

Docent Guus Schmittmann aan het woord.

16 Kort nieuws

Diverse berichtgeving uit de markt.

26 Thema Poederlak op aluminium

Veerle Fincken, VOM België Op dinsdag 25 juni introduceerde VOM België de ‘praktische gids voor een kwalitatieve poedercoating op aluminium’, die in samenwerking met ESTAL Belgium (licentiehouder voor Qualicoat en Qualanod) en lakbedrijven is opgesteld.

28 Thema Nuances in low bake Paul Binda, Eurolacke bv De naam ‘low-bakepoederlak’ is in het verleden ontstaan om een aantal nieuwe ontwikkelingen aan te duiden op het gebied van poedercoatingtechnologie, bedoeld voor applicatie op zogenaamde warmtegevoelige substraten zoals MDF en plastic.

36 Thema Zin en onzin van Low Bake Ruud Ploum, Ploum Engineering In de poederlak-verwerkende industrie hoort men vaak dat energie bespaard kan worden door het gebruik van lagetemperatuur-poederlakken. Dit artikel beschrijft aan de hand van een realistisch voorbeeld wat de bijbehorende werkelijkheid is en welke aspecten daarbij komen kijken.

40 Thema Low bake is geen long-bake Ruben Maes, Oxyplast Belgium nv Over low-bakepoeders bestaan nogal wat misvattingen. In dit artikel wordt eerst een algemeen beeld geschetst. Vervolgens worden twee casestudies gepresenteerd: twee alledaagse situaties waarbij low-bakepoederlakken werden toegepast, met extra rendement en kostenbesparingen tot gevolg.

43 Thema Low-bakepoedercoatings: wat kun je ermee?

Hans Hooyberg, HaTwee BvbA Het is de droom van elke applicateur om zijn energiefactuur te verlagen, of nog beter, om zijn productiviteit te verhogen door het inzetten van een ander type poeder. De een zweert bij low-bakepoeders, de ander blijft trouw aan de klassieke moffelschema’s. Wat zijn de voor- en nadelen, risico’s en mogelijkheden?

46 Op zoek naar samenwerkingspartners In deze vaste rubriek een bloemlezing van partnerverzoeken en -aanbiedingen uit de database van het Enterprise Europe Network NL.

49 Terugblik: Grossieren in kennis Maandelijkse column van eindredacteur Edward Uittenbroek.

Bij de voorpagina Poedercoatwerk aan een zwaar, dikwandig werkstuk.

(Foto: Bailey Image) oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

5

De nieuwe generatie draagbare hechtingtesters Elcometer 506 Hechtingtester Accuraat, draagbaar en gebruiksvriendelijk, de nieuwe Elcometer 506 is geschikt voor het meten van hechting met trekkracht van coatings tot 50 MPa (7250 psi) op locatie of in het laboratorium.

www.elcometer.com

Eurogrit verzet bergen... als het om straalmiddel gaat!

Elcometer Quarter Page Dutch.indd 6

Wanneer het gaat om het leveren van kwalitatief hoogwaardig straalmiddel, verzet Eurogrit bergen. Eurogrit biedt de hoogste kwaliteit, de beste service en de kortste levertijden.

5/31/2013 3:08:59 PM

Voor meer informatie bezoek onze website: www.eurogrit.com, of bel 078 6546770.

Eurogrit levert alle soorten straalmiddel voor éénmalig en meermalig gebruik.

Over de gehele wereld...

Noordhoek 7, 3351 LD Papendrecht • P.O. Box 184, 3350 AD Papendrecht • The Netherlands • Tel.: 078 6546770 Fax: 078 6449494 • info@eurogrit.com • www.eurogrit.com

6

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

agenda september

oktober

november

European Coatings Conference on Protective Coatings Congres van Vincentz Network 12-13 september, Düsseldorf > www.European-Coatings.com

VOM Algemene Ledenvergadering 10 oktober > www.vom.nl

IIR-congres: Opslagtanks Congres van het Institute for International Research 13-14 november, Rotterdam > www.iir.nl/industry

NVVT-dag De verfindustrie in verleden, heden en toekomst Jubileumdag van de Nederlandse Vereniging van Verftechnici (NVVT) 17 september, Artis Amsterdam > www.nvvt-nederland.nl ZVO Oberflächentage Congres van de Zentrallverband für Oberflächentechnik 18-20 september, Dresden (D) > www.ZVO.org VOM Themabijeenkomst: Energiemonitoring levert geld op 24 september, Nieuwegein > www.vom.nl

Parts2Clean Vakbeurs voor de industriële onderdelenreiniging 22-24 oktober, Stuttgart (D) > www.parts2clean.de Eurofinish 2013 Vakbeurs van VOM België in samenwerking met easyFairs 23-24 oktober, Gent > www.Eurofinish.be VOM Themabijeenkomst: MVO-monitoring levert geld op 29 oktober, Nieuwegein > www.vom.nl

Kijk verder vooruit op www.oppervlaktetechnieken.com

Dag van de Oppervlaktetechnologie Congres van de Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen VOM 14 november, Utrecht, De Mereveld > www.vom.nl ECCA Autumn Congress Congres van de European Coil Coating Association 18-19 november, Brussel (B) > www.prepaintedmetal.eu NVVT Bedrijfsbezoek Jaarlijks inhoudelijk uitstapje door de Nederlandse Vereniging van Verftechnici (NVVT) 19 november > www.nvvt-nederland.nl

ECC 12 en 13 september in Düsseldorf

Perfectly protected

De eerstvolgende editie van de European Coatings Conference on Protective coatings vindt plaats op 12 en 13 september in Düsseldorf. Onder het motto ‘Perfectly protected’ richt het congres de schijnwerper op nieuwe materialen en technologieën voor beschermende hoge-presatiecoatings. Gerenommeerde deskundigen zullen relevante thema’s bespreken, zoals: - Zinkvrije anticorrosieve pigmenten; - Computerondersteunde corrosiebescherming; - Bevochtiging en dispersie van additieven voor watergedragen anticorrosieve lakken; - Roestvaste bescherming door functionele coatings; - Mini-emulsiepolymeren als bindmiddel voor brandvertragende coatings.

Bezoekers kunnen onderwerpen die de markt van beschermende coatings aandrijven op een hoog technisch niveau bespreken tijdens technische workshops, gemodereerd door sprekers van de conferentie. Bij de conferentie inbegrepen is een twee uur durende korte cursus over de basisprincipes van beschermende coatings. Spreker is dr. Peter Plagemann, Fraunhofer Institute for Manufacturing Technology and Advanced Materials (IFAM) in Bremen.

In zijn marktoverzicht zal Rob Outramof IRL (Verenigd Koninkrijk) protective-coatingmarktcijfers, groeiregio’s en -landen bespreken, evenals de belangrijkste trends en kansen.

Tutorial over brandvertragende coatings voorafgaand aan een congres van Vincentz Network. Inmiddels zijn de inleidende seminars vast onderdeel van het congres zelf, en aldus bij de prijs inbegrepen. (Archieffoto vakblad Oppervlaktetechnieken) In de ochtend van de tweede conferentiedag zal een select aantal sprekers beschikbaar zijn voor een-op-een-gesprekken om individuele kwesties te bespreken. Roosters en nadere informatie zullen tijdens de conferentie beschikbaar zijn.

De European Coatings Conferences zijn bedoeld voor technici, onderzoeksmanagers en wetenschappers die actief zijn op het gebied van coatingtechnologie. Materiaal-, verf- en polymeerchemici, coatingformuleerders, coatingfabrikanten en grondstoffenleveranciers vinden in deze conferenties een uitstekend platform voor het actualiseren van kennis en het uitwisselen van ideeën met internationale coatingexperts. > www.european-coatings.com/ecc

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

7

vom nieuws

Eurofinish viert tiende verjaardag Op 23 en 24 oktober wordt in de Flanders Expo te Gent de tiende editie van de vakbeurs Eurofinish gehouden. Voor deze editie zal initiatiefnemer VOM, de Belgische Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen, samenwerken met vakbeursorganisator easyFairs.

Eurofinish 2013 legt duidelijke accenten voor de toekomst van coatingtechnieken. Marktdrijfveren zijn nieuwe materialen en het inbouwen van diverse functionaliteiten in deklagen, in een wereldmarkt waar technologie en economie hand in hand gaan. Innovatieve stappen zijn van cruciaal belang om aan deze verwachtingen te voldoen. Op Eurofinish wordt zichtbaar hoe iedere speler in de oppervlaktebehandeling meebouwt aan het omzetten van een wetenschappelijke vinding naar een concrete toepassing, in een steeds hoger tempo. Eurofinish biedt exposant en bezoeker een unieke kans om kennis en ervaring uit te wisselen met vooruitstrevende ondernemers.

nieuwe leden Sinds de vorige vermelding zijn de volgende leden toegetreden tot de vereniging:

Thomas Regout International bv Industrieweg 40 6219 NR Maastricht Tel.: 043-3516632 www.thomasregout.com

Derustit Holland bv It Dok 1 8447 GL Heerenveen Tel.: 0513-610215 info@derustit.nl www.derustit.nl Contactpersoon: de heer K. de Boer

Posterama Apollo 7 8448 CL Heerenveen Tel.: 0513-633335 info@posterama.nl www.posterama.nl Activiteiten: leverancier van transfers, stickers en andere decoratieve oplossingen.

Wij heten deze nieuwe leden van harte welkom!

8

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

Gelijktijdig met Eurofinish vindt de complementaire vakbeurs ‘Subcontracting, From Design to Manufacturing’, plaats.

Meer informatie www.eurofinish.be

Workshop ‘MVO-monitor levert geld op’ U wilt wel iets doen aan maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), maar weet niet precies hoe? Of u weet dat uw onderneming maatschappelijk verantwoord bezig is, maar u wilt weten hoever u daarin bent en hoe dat in verhouding staat tot richtlijnen of bijvoorbeeld een prestatieladder? Of u wilt uw bedrijf profileren met maatschappelijk verantwoord ondernemerschap en gaan voor certificering? Dan is deze workshop iets voor u.

We gaan op een praktische en resultaatgerichte manier aan de slag met de digitale MVO-monitor van de Koninklijke Metaalunie. Met hulp van deskundigen gaat u de monitor voor uw eigen bedrijf daadwerkelijk invullen. Er wordt uitgelegd hoe het werkt en u kunt meteen aan de gang. Vragen worden beantwoord en u wordt op weg geholpen als u er niet helemaal uitkomt.

De MVO-monitor is geschikt voor MKBmetaalbedrijven, van klein tot groot.

De MVO-monitor is niet een eenmalige vragenlijst, maar een werkinstrument waarmee u de komende jaren invulling kunt geven aan uw MVO-ambitie en deze transparant kunt maken naar uw klanten.

In veel gevallen verlangt de klant ook een zeker bewijs van het duurzaamheidsniveau dat u claimt te hebben. De MVO-monitor voorziet in een laagdrempelig, onafhan-

kelijk systeem voor certificering, zodat u met een MVO-certificaat kunt aantonen dat u een bepaald niveau ook daadwerkelijk haalt. Daarnaast sluit de monitor nauw aan bij de zogenaamde zelfverklaring van NEN, en ook een bewijs binnen de CO2- of MVO-prestatieladder behoort tot de mogelijkheden. Meer informatie over de MVOmonitor is te vinden op http://mvo-monitor. metaalunie.nl.

De kosten van een dergelijk traject zijn normaal gesproken al gauw tegen de duizend euro, nog afgezien van uw tijd. Wij mogen u deze vliegende start in de vorm van een workshop aanbieden voor een aanzienlijk lager bedrag en zijn in onderhandeling met de betrokken instanties om daar ook nog een extra korting te regelen als u binnen een half jaar na deze workshop het officiële MVO-certificaat van de Metaalunie behaalt. De exacte bedragen volgen nog, maar als u belangstelling heeft, kunt u dat nu alvast aangeven. Om elk bedrijf genoeg aandacht te kunnen geven en individuele vragen te beantwoorden, willen we niet meer dan vijftien bedrijven toelaten.

Datum: dinsdag 29 oktober 2013 Aanvang: 13.30 uur Locatie: kantoor VOM (Koninklijke Metaalunie), Einsteinbaan 1, Nieuwegein

Nog plaatsen beschikbaar voor cursus ‘Inspectie Staalconservering’ Op dinsdagavond 24 september start de cursus ‘Inspectie Staalconservering’. De lessen (in totaal elf avonden plus examen) zullen wekelijks op de dinsdagavond gegeven worden van 19.30 tot 22.00 uur op een locatie in Nijkerk.

De onderwerpen die aan bod komen zijn: - Metalen ondergronden; - Het voorbehandelen van een metalen ondergrond; - Verf en het gedrag van verfsystemen; - Applicatiemethoden; - Thermisch verzinken; - Duplex-systemen; - Inspecteren en keuring; - Onderhoud en reparatie; - Enzovoort.

Aan het einde van de cursus wordt een examen afgenomen, dat na het behalen van een voldoende resulteert in een diploma. De kosten voor deze cursus bedragen 21.500,- het examengeld 2150,- (beide exclusief btw). Als u medewerkers heeft die aan de cursus willen deelnemen, dan kunt u hen aanmelden via www.vom.nl.

Alle cursussen van de VOM worden door Stichting OOM erkend. Als uw bedrijf onder de cao Metaalbewerking valt en u ook aan de overige voorwaarden van Stichting OOM kunt voldoen, komt u waarschijnlijk in aanmerking voor subsidie, zie www.oom.nl.

Themabijeenkomst ‘Energie monitoring levert geld op’ Heeft u zich ook wel eens afgevraagd hoe u energie zou kunnen besparen door te monitoren? In deze themabijeenkomst van de VOM wordt daarop het antwoord gegeven. Hoe kun je kijken naar je energieverbruik, hoe meet je het en hoe specifiek kun je het verbruik toewijzen? Natuurlijk wordt ook ingegaan op tips die direct energie besparen. Er zitten er vast (toch) nog een paar bij die u niet kent of eigenlijk misschien wel, maar niet consequent toepast. Als u VOM-lid bent, is deelname gratis.

Datum: dinsdag 24 september 2013 Aanvang: 13.30 uur Locatie: kantoor VOM (Koninklijke Metaalunie), Einsteinbaan 1, Nieuwegein

VOM BrancheBarometer juni Uit de laatste meting van de VOM BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling (in samenwerking met MCB) blijkt dat de inkoopmanagers in de metaalbewerkende branche ‘Oppervlaktebehandeling’ in juni veel positiever dan in mei zijn over de groei in de branche: indexscore 60,4 versus 53,8. Omdat een score hoger dan 50 ‘groei’ betekent, kan geconcludeerd worden dat er in de Oppervlaktebehandeling sprake is van groei.

De BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling van de VOM is (evenals de Nevi Inkoopmanagersindex) opgebouwd uit vijf componenten. Met betrekking tot de ontwikkeling in juni ten opzichte van mei zijn over deze componenten de volgende conclusies te trekken: - De productie in de branche Oppervlaktebehandeling ontwikkelt zich veel positiever ten opzichte van vorige maand; - Over de orders denken de inkopers veel positiever; - De levertijd van de leveranciers is veel langer; - De voorraden eindproduct zijn vrijwel hetzelfde; - Over de werkgelegenheid denkt men veel positiever.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de totale BrancheBarometer, zijn vrijwel hetzelfde volgens de inkopers ten opzichte van vorige maand.

Nieuwe deelnemers aan de BrancheBarometer (mits oppervlaktebehandelaar) zijn van harte welkom: ze krijgen sneller en specifiekere resultaten. U kunt zich aanmelden via www.formdesk. nl/vom/abonnee. Bent u leverancier voor de oppervlaktebehandelende industrie of wilt u het persbericht maandelijks ontvangen, meld u dan gratis aan via www.formdesk.nl/vom/pers.

Opmerking: de relatieve vlakheid van de Nevi-lijn is te verklaren door de grote verscheidenheid aan industrieën waaruit deze is opgebouwd. oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

9

vom nieuws

Guus Schmittmann met een dia die een-op-een overgezet zou kunnen worden naar de VOM-cursus Inspectie Metaalconservering.

Docent Guus Schmittmann aan het woord:

VOM-cursus Inspectie Metaalconservering Met wat onderbrekingen is de 58-jarige Guus Schmittmann al sinds 1984 actief als VOM-docent en samensteller van de cursussen Thermisch Verzinken en Inspectie Metaalconservering. De laatste geeft een beeld van de wereld waarin de verfinspecteur zich begeeft. De cursus kent een onverminderd grote vraag en was vorig jaar zelfs goed voor ongeveer een derde van alle VOM-cursisten.

“Dat komt waarschijnlijk doordat het een mooie overzichtscursus is, primair bedoeld voor mensen die controles op schilderwerk uitvoeren en beleid mede bepalen. Ik ben op dit moment de enige die hem geeft en heb er dus m’n handen vol aan. Momenteel geef ik hem bij twee bedrijven: op dinsdagavond in Drachten en op zaterdagmorgen in Stein (Limburg). Gaat naar verwachting in september/oktober van start.

De oorspronkelijke cursus besloeg maar liefst 23 avonden, werd ontwikkeld voor de Bouwdienst van Rijkswaterstaat en heeft ruim tien jaar goed gedraaid. Er was enkele jaren zoveel belangstelling voor dat we jaarlijks twee groepen van zo’n twintig deelnemers elk moesten maken. De cursus was mede zo uitgebreid vanwege de aandacht voor metaalconservering in brede zin: op ijzer, staal, aluminium, RVS. Tegenwoordig beslaat de standaardcursus twaalf bijeenkomsten van twee uur en is 10

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

hij vrijwel volledig toegespitst op staal en verzinkt staal.

De kernpunten van de cursus Inspectie Metaalconservering zijn het geven van een goede theoretische ondergrond voor het uitvoeren en beheersen van het conserveren van staal. Naast de theorie wordt daarbij ook, aan de hand van diverse praktijkgevallen, aangegeven waar men op moet letten en hoe fouten voorkomen kunnen worden.

Ik heb de cursus Inspectie Metaalconservering zelf samengesteld en de afgelopen twee jaar herhaaldelijk gegeven: in 2012 als klassikale variant en in de vorm van drie bedrijfscursussen, onder meer bij een fabrikant van baggerschepen en een bouwer van luxe jachten. Erg leuk en boeiend om met beide werelden in aanraking te komen! Heel verschillende mensen en culturen, en heel andere eisen: voor de eerste gaat het primair om de gedegen (corrosie)bescherming van z’n schepen, bij de tweede gaat het in eerste instantie om het fraaie, gladde uiterlijk van z’n jachten.

Dat betekent dus ook dat ik de inhoud elke keer aanpas aan de specifieke groep, ook omdat de cursisten varieerden van een groep werkvoorbereiders, toezichthouders en projectleiders bij de baggerschepenbouwer tot een groep schilders bij de jachtenbouwer. Die verzorgt het schilderwerk

bewijs van bekwaamheid cursusleider guus schmittmann thermisch verzinken inspectie metaalconservering

voor de peperdure megajachten met een minimale lengte van veertig meter en een kostprijs van één à twee miljoen euro per strekkende meter.

Door de cursus ontstaat er bij de cursisten een grote mate van bewustzijn waarom sommige werkzaamheden moeten worden uitgevoerd en wat de gevolgen zijn als dit onvoldoende of onjuist gebeurt. Door dit grotere bewustzijn zullen de werkzaamheden beter worden uitgevoerd, leidend tot een langere levensduur van de conservering en vermindering van onderhouds- en materiaalkosten... besparingen en kwaliteitsverbeteringen gaan zo hand in hand!”

Meer informatie Voor een compleet overzicht van de inhoud en niveaus van alle VOM-cursussen is de cursusbrochure 2013-2014 van de website van de VOM te downloaden: www.vom.nl/ opleidingen/

Deelnemers VOM-cursus poedercoaten slagen bij De Greef Coatings Alle deelnemers aan de VOM-cursus Poedercoaten niveau 2 zijn geslaagd. De lessen vonden in april, mei en juni plaats. De Greef Coatings bv uit Breukelen, waar al tientallen jaren wordt gepoedercoat, was de praktijk- en examenlocatie.

Docent Harry Nijt geeft uitleg aan de deelnemers over de poederapparatuur bij De Greef Coatings bv. (Foto: Tekstblok)

Wat is er nodig voor een goede poedercoatlaag? Hoe voer je een kwaliteitscontrole uit? En hoe kun je de apparatuur instellen? Dat waren enkele zaken die aan bod kwamen in de poedercoatcursus.

Ervaren docent Harry Neijts nam de cursisten, allen mannen, mee de poedercoatwereld in. Voor de meeste deelnemers geen onbekende wereld, want de meesten zijn al werkzaam in de branche.

Zij kregen theorie en moesten diverse proefstukken spuiten.

Door middel van de cursus konden zij (extra) ervaring opdoen en hun kennis bevestigen met een diploma. Het bedrijf is in het midden van het land gevestigd en makkelijk bereikbaar, en was dus een perfecte locatie voor de praktijklessen. Het diploma volgde eind juli.

Overzicht geslaagden tweede kwartaal 2013 klassikale en schriftelijke VOM-cursussen Poedercoaten niveau 2 de heer R. Daling, BERG Factory de heer C. Eckhardt, Woodflame de heer A. Goewe, Kramp Hydraulic Cylinders bv de heer R.D.I. Prade, op eigen titel de heer G.H. Roossien, De Greef Coatings bv

de heer S. Scherpenborg, VOM de heer R. van Wijk, E.K. Coatings bv de heer S.R. Wojtanek, De Greef Coatings bv

Lakken niveau 2 de heer M.H.L. van Halen, Oversluizen Thermal Engineering bv

VISEM Technodag 18 juni zeer geslaagd!

Dit jaar was de VISEM Technodag wederom een groot succes. Een recordaantal bezoekers, veel positieve reacties en een uitstekende sfeer maakten de dag zeer geslaagd. Het thema was ‘kennis delen’ en dat is die dag veel gedaan. De presentaties waren afwisselend meer en minder technisch en het geheel werd op een enthousiaste manier aan elkaar gepraat. De aanwezigen konden door middel van een reactie op stellingen hun mening geven over diverse onderwerpen. Via Twitter konden opmerkingen en berich-

ten worden geplaatst die op een apart scherm in de vorm van een Twitterwall in de zaal getoond werden. Dingen die we van veel bezoekers teruggehoord hebben zijn: een afwisselend programma, leuk gepresenteerd, dynamisch, goede sprekers, leuke locatie, prima netwerkdag, veel geleerd.

De presentaties en een foto-impressie van de Technodag zijn te vinden op www.VISEM.nl onder Technodag 2013. oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

11

Technodag van de Vereniging Industriële Spuit- en Moffelbedrijven VISEM

Kennis delen is de toekomst Op 18 juni werd weer het belangrijkste coatingcongres van de Nederlandse agenda gehouden: de VISEM Technodag. Plaats van handeling was weer De Fabrique te Utrecht, die een mooie industriële ambiance biedt. Vanwege het stralende weer werden extra airco’s bijgeschakeld. Er is volop reden warm te lopen voor dit mooie segment van de oppervlaktetechniek: poedercoaten.

Het recordaantal bezoekers toonde aan dat de dag in een levendige behoefte voorziet. Het was de laatste keer dat de dag onder VISEM-vlag gehouden werd, de vakvereniging gaat immers op in de landelijke koepel voor oppervlaktetechnieken (zie het artikel “D-Day” in de junieditie). Er kon tijdens de lezingen volop meegetwitterd worden, en de berichten werden ongecensureerd op het scherm vertoond. Waar moderne colleges met als collegemateriaal uitgedeelde I-pads nog wel eens tot afleiding door de internetverbinding leiden, bleef het publiek hier volop bij de les. De lezingen werden

12

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

ook dit jaar weer treffend ingeleid door branchemanager Pauline Meijwaard, die er wederom in geslaagd was pakkende YouTube-filmpjes erbij te zoeken. Het gevarieerde lezingenprogramma bood volop aangrijpingspunten voor discussie. De opiniepeilingen – nog met rode en groene stemkaarten uit het Papieren Tijdperk uitgevoerd – bestonden uit veelzeggende vragen die een nadere overdenking waard zijn. Hieronder een bloemlezing van deze peilingen.

Thema kennis delen

De eerste stelling ging over het congres-

thema: kennis delen. “Ik wil best kennis delen, maar ik hoef anderen niet te laten weten hoe ík het doe.” Bijna iedereen stak de rode kaart op, enkelen de groene.

“Dat is alvast een goed begin van de dag,” stelde Meijwaard tevreden vast.

Bij de stelling “Kennis delen tussen concurrenten genereert een synergetisch effect en heeft dus toegevoegde waarde” staken slechts enkelen de rode kaart omhoog, vrijwel iedereen de groene. Bij “In de hectiek krijg ik nauwelijks nog kennis erbij, ik ben vooral aan het overleven” hielden de meesten het op rood. Maar velen bleven twijfelen wat ze hier nou eens in alle eerlijkheid op zouden antwoorden…

“Kennis delen is de toekomst” leverde alleen maar groene kaarten op. “Die is leuk voor de foto,” lokte Meijwaard een kamerbrede lach uit.

Collegiale groep bedrijven

De VISEM Technodag is al vele jaren niet meer voorbehouden aan de achterban,

was de slotsom van branchemanager Meijwaard. Ook weer branchewerk aan de winkel dus.

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Branchemanager Pauline Meijwaard (VISEM) leidde met haar welbekende levendige en inhoudelijke stijl de sprekers in.

maar opengesteld voor alle belangstellenden, waaronder opdrachtgevers en ontwerpers. Voorzitter Tonny ter Maten introduceerde de VISEM als een collegiale groep bedrijven die zich vooral richt op kwaliteitsverbetering. Een bijzondere activiteit waaraan al vele jaren wordt gewerkt en waaraan ook een lezing was gewijd, is de Powder Navigator. Dat is een database voor selectie van poederlakken op basis van weging van veertien parameters, zoals elektrostatische oplaadbaarheid, dekkracht, ontgassingseigenschappen voor het coaten van verzinkt staal of gietijzer, enzovoort. De Fachhochschule Niederrhein, waar de poeders getest worden op deze eigenschappen, opende het congres vervolgens met een lezing over stralingshardende coatings.

Levenscyclusanalyse van poedercoaten

Over levenscyclusanalyses van poedercoatings was in vakblad Oppervlaktetechnieken al te lezen naar aanleiding van een lezing van DSM op de coatingconferentie Nürnburg Congress (2009) (“Uitpakken op de European Coatings Show”, www.

Oppervlaktetechnieken.com). De lezing van DSM werd gevolgd door de peiling “De klant vraagt regelmatig hoe het zit het met de LCA en het milieueffect van poedercoatings”. Een meerderheid hield de rode kaart omhoog, hoewel er ook wat groen te zien was. “We lijken er niet veel mee te maken te krijgen, maar als projectontwikkelaars op grond van de LCA niet voor poedercoaten kiezen, hebben we een probleem. We hebben het in de planning om dit jaar die LCA aangepast te krijgen,”

Aansluitend werd de MVO-monitor voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen gegeven door Gerard Wyfker van de Metaalunie. De prikkelende stelling luidde: “Ik zou best iets aan MVO willen doen, maar het kost me te veel tijd, geld en energie.” Twee derde schaarde zich niet achter deze stelling, slechts enkelen staken de groene kaart op. “Ik ben best met MVO bezig” leverde bijna allemaal groene kaarten op, hoewel een deelnemer resoluut rood omhoog stak. “Oh, ik bedoel groen, ik was even met twee dingen tegelijk bezig,” corrigeerde hij zich terstond.

“Ja, er moet ook getwitterd worden,” moedigde Meijwaard nog maar even aan.

Iemand meende de hedendaagse communicatietechniek te kunnen gebruiken om een kroket te bestellen, maar voor het overige leverde het leuke reacties op over de geslaagde programmering, die zo direct wereldkundig gemaakt werd aan de volgers van die twitteraars.

Kwaliteit en procesbeheersing

Het zou geen VISEM Technodag zijn geweest als er naast allerlei technische ontwikkelingen niet ook veel kwaliteitsgerelateerde zaken aan de orde waren gekomen. Een lezing onder de titel “Kwaliteitseisen Verf op zink” werd verzorgd door Guus Schmittmann van Zinkinfo Benelux. Het document wordt dit najaar gelanceerd. De inleidende stelling “Verf of poedercoating op zink is het beste >

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

13

standhouder op vakbeurs Eurofinish 2013 te Gent (23-24 oktober). Het leidt tot een fijnere lakverneveling en daarmee tot een beter algemeen spuitresultaat en lakbesparing.

De VISEM Technodag beperkte zich dus niet tot poedercoaten. En zelfs niet tot lakspuiten in het algemeen, want ook laserreinigen kwam aan bod, in een lezing van Mitraco. Als testvraagje werd de stelling geponeerd: “Met een laser kun je een eitje bakken.” De meeste aanwezigen staken de groene kaart op, en dat bleek correct.

Op Eurofinish Gent doorvragen

Tal van leveranciers hadden de gelegenheid te baat genomen om zich met stands te presenteren.

> conserveersysteem op staal” leverde zowel rood als groen op van een andere spreker, die vakkundig opmerkte dat dit toch van de toepassing afhangt. “Kwaliteitseisen zijn overbodig, want we hebben de normen al” leverde opmerkelijk weinig respons op. Die stelling was net even te diep gegrepen om zo uit de losse pols bij handopsteking te beantwoorden.

Procesoptimalisatie met de Powder Navigator

De lezing over de al genoemde Powder Navigator werd verzorgd door Jeroen Schothuis van de technische commissie van de VISEM. Er wordt al dik tien jaar aan dit kennissysteem voor poedercoatings gewerkt, en inmiddels nadert het zijn marktintroductie. Het instrument is gemaakt als selectietool voor VISEMleden om specifiek voor hun installatie de poederselectie te doen, ten behoeve van procesoptimalisaties. Een uitstekende tool

om gaandeweg kennis op te doen, luidde de kwalificatie. Het is dus geheel in lijn met het gedachtegoed van de VISEM. Iedereen mocht de proef op de som nemen met een variant die geen poederlak maar kruiden voor een maaltijd in het systeem had. Door de wegingsfactoren aan te passen kwamen steeds andere kruiden bovenaan het klassement van aanbeveling te staan.

Stikstof nu ook bij natlak inmixen

Over het mixen van stikstof in de lak tijdens de applicatie is al bericht op basis van het poedercoatcongres in München dat georganiseerd wordt door de collega’s van het Journal für Oberflächentechnik (april 2010, “De tijd goed gebruiken”; maart 2007, “Tijdelijk dubbele groeicijfers”, www.Oppervlaktetechnieken.com).

Dat betrof poedercoating, maar op de VISEM Technodag werd stikstof voor natlak gepresenteerd door Inplasco, overigens

In de pauze kon iedereen de smaak te pakken krijgen van de Powder Navigator: vul de wegingsfactoren in van de diverse eigenschappen, al naargelang hun gewicht voor het eindresultaat, en de database geeft een klassement van aangeraden poeders.

14

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

Een spraakmakende lezing “Klanteneisen” van opdrachtgever en aluminiumgigant Alcoa en het zogeheten Kennisblok met zeven korte productpresentaties maakten de dag compleet. Ook hier weer enkele standhouders van Eurofinish Gent: poederleveranciers HaTwee en Oxyplast, leveranciers van voorbehandelingschemie Kluthe Benelux en Mavom Chemical Solutions, en meetinstrumentenspecialist TQC. In oktober zal dus nog persoonlijk navraag gedaan kunnen worden naar de toepassingsmogelijkheden in het eigen bedrijf.

Met een afsluitend filmpje werd nog het motto meegegeven: “De bron van kracht is je kennis”. Onder welke naam de Technodag volgend jaar zal worden gehouden, is nog niet bekend. Maar dat Nederlands leidende coatingcongres een jaarlijks netwerkevenement blijft waar je de rest van de week omheen plant, is wel duidelijk. <

Meer informatie www.VISEM.nl

De VISEM Technodag werd ter plekke aan tal van volgersgroepen wereldkundig gemaakt.

www.hangon.co voor ophangen en maskeren bij poedercoaten en natlakken!

HangOn B.V. www.hangon.co Songertweg 16 info@hangon.co NL-5961 NG Horst sales@hangon.co Tel. 0031 (0) 77(advertentie) 39 99 630

PHASCOPE® PMP10 – Handmeter voor laagdiktemeting op printplaten en galvanische lagen PHASCOPE® PMP10 voor niet-destructieve laagdiktemeting van elektrisch geleidende lagen op vele ondergronden, ook op kleine onderdelen en ruwe oppervlakken.

• Draagbaar meetsysteem voor snelle en precieze laagdiktemeting met de fase-gevoelige wervelstroommethode volgens DIN EN ISO 21968 • Koperdiktemeting op printplaten • Diktemeting van metaallagen op ijzer, non-ferro metalen of niet geleidende ondergronden (Zn/Fe, Ni/Fe, Cu/Fe, Cu/Iso etc..)

Hendor BV Leemskuilen 15 5531 NK Bladel tel 0497 339 389 fax 0497 381 593

i

• Evaluatiemogelijkheden met de meegeleverde FISCHER DataCenter Software • Extreem lage spreiding van de meetwaarden – ook bij ruwe oppervlakten • Uitstekende meetresultaten, ook bij kleine meetspots of onderdelen

info@hendor.com www.hendor.com

Helmut Fischer Meettechniek B.V. Tarasconweg 10, 5627 GB Eindhoven Tel: +31 (0)40 248 22 55 www.helmutfischer.nl info@helmutfischer.nl

PUMPS

a division of hendor bv Leemskuilen 15 5531 NK Bladel tel 0497 339 389 fax 0497 381 593

bofilpumps@bofil.nl www.bofil.nl

Coating Thickness

Material Analysis

Microhardness

Material Testing

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013 Inserat_PHASCOPE_quarter_page_CS6.indd 1

15

06.06.2013 15:16:00

kort nieuws

Gecombineerde vakbeurzen Evenementenhal

Op haar drie verschillende locaties biedt Evenementenhal dit najaar verscheidene gecombineerde vakbeurzen, waarmee zij de technische en industriële branche in de regio samenbrengt. De beurzen zijn bedoeld voor bedrijven die willen inspringen op de vraag vanuit de markt: een markt die roept om innovatie en flexibiliteit.

plaats voor VILO, die zich speciaal richt op logistieke processen. Veel bedrijven in de technische industrie komen dagelijks in aanraking met verpakkingen, intern transport, logistiek en opslag. Bezoekers kunnen de drie vakbeurzen met één entreebewijs bezoeken en treffen zodoende een compleet en gevarieerd aanbod.

TIV in combinatie met METAVAK en VILO in Evenementenhal Hardenberg

METAVAK & Gebruikte Machinevak in Evenementenhal Gorinchem

> 3, 4 en 5 september 2013 TIV gaat haar vijftiende editie beleven in Evenementenhal Hardenberg. Naast het bestaande concept is het ook tijd voor vernieuwing. De beursvloer krijgt een geheel nieuwe indeling. Alle hallen in Hardenberg zijn gereserveerd voor hét vakevenement voor de technische industrie in NoordoostNederland. Metaalbewerkende en -verwerkende bedrijven hebben met METAVAK in hal 4 een platform waar alles op het gebied van verspanende en niet-verspanende bewerkingen is gecentreerd. Hal 6 maakt 16

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

> 5, 6 en 7 november 2013 Met deze vakbeurs heeft centraal Nederland een zakelijk evenement waar volop kan worden gebouwd aan een netwerk binnen de verspanende en niet-verspanende industrie: zakelijk, maar wel op een gastvrije en ontspannen manier. Voor een hapje en drankje hoeven geen extra kosten te worden gemaakt, wat de sfeer tussen exposant en bezoeker natuurlijk ten goede komt. Jaarlijks maken zo’n 200 exposanten van deze gelegenheid gebruik. Evenementenhal Gorinchem bestaat uit één ruime en overzichtelijke hal, direct aan de A15. Met

de verschillende congreszalen leent deze locatie zich ook prima voor een combinatie van de vakbeurs met andere activiteiten, zoals lezingen en workshops.

TIV en VILO in Evenementenhal Venray > 19, 20 en 21 november 2013 Ook voor deze editie wordt de combinatie met VILO gemaakt. TIV Venray is voor de regio Limburg en omstreken een netwerkevenement waar contacten worden gelegd binnen de technische industrie. Ook naar Duitsland en België wordt gemakkelijk een bruggetje geslagen. Exposanten kunnen hun (potentiële) klanten hier vandaan dan ook een gratis entreebewijs toesturen. Evenementenhal verzorgt deze uitnodigingsservice geheel kosteloos.

Meer informatie www.evenementenhal.nl

Hatwee behaalt Qualisteelcoatlabel Dat kwaliteit voor HaTwee belangrijk is, weten de gebruikers van poederlak al een tijdje. De introductie van een kwaliteitslabel Qualisteelcoat, voor de duurzame behandeling van staal, kwam voor HaTwee dan ook op het gepaste moment.

APPROVAL for coating materials grants an approval on the basis of

HaTwee is in de running om de diverse oppervlaktebehandelingssytemen te laten goedkeuren volgens de Qualisteelcoat-specificaties. Zo wil HaTwee voor de behandeling van staal, Sendzimir verzinkt staal en thermisch verzinkt staal met een één- of tweelaagspoedercoating het keurmerk behalen. De testen van deze verschillende systemen zijn nog lopende. De proefplaten werden door CoRI beproefd op hechting, impact, weerstand tegen kokend water, weerstand tegen cement, corrosieweerstand in de neutrale zoutneveltest en verzadigde dampomgeving, en onderworpen aan de UV-testen, alle voorgeschreven in de Qualisteelcoatspecificaties. Voor keuringen voor zwaar industrieel klimaat klasse C5I worden de testplaten ook nog bijkomend gekeurd in de Kesternich-test en belast met chemicaliën. De impact en UV-weerstand worden gemeten bij de laagste uithardingstemperatuur en -tijd die de technische fiche voorschrijft, in dit geval 15 minuten op 170 °C objecttemperatuur.

Het eerste systeem dat alle testen met glans heeft doorstaan is het systeem HaTwee-MS2. Gestraald staal volgens de Zweedse norm SA2 ½ wordt gemetalliseerd met een laagdikte van 50 µm. Kort na de behandeling wordt het staal behandeld met de ontgassingsvriendelijke primer PrimaDura en afgelakt met een Qualicoat-glanzende topcoat type RW. Dit systeem voldoet aan alle testen en behaalde bijgevolg het Qualisteelcoat-keurmerk PE0007 voor toepassing in een Corrosie Klasse C5I Exterior. Een bewijs dat een speciale anti-corrosieprimer PrimaDura op basis van polyesterhars heel goede eigenschappen bezit. Een mooie opsteker voor HaTwee, dat polyesterprimer promoot om het risico op intercoatadhesie te beperken zonder afbreuk te doen aan de corrosieweerstand. Deze erkenning is de eerste van een reeks keurmerken waarmee HaTwee de kaart trekt van kwaliteitsbewuste leverancier van poedercoatings.

submitted by (testing laboratory): Date of issue of the approval: Period of validity of the approval: System:

the inspection report

CoRI BE-Belgium 11.07.2013 31.12.2014 HaTwee – MS 2

Primer

PrimaDura

Intermediate Coat

-

Topcoat

RW

Substrate:

steel

Surface Preperation:

Sa 2.5 + metallization Zn/Alu 85/15

Corrosivity Category: Manufactured by the company:

Place:

C5-M I

50 micron

Govesan S.A C/Oro, 76 (Pol.Ind.Sur), Colmena r Viejo

ES 28770 Madrid

Approval-No.: This system may be described and

P-0007 labelled as follows

System tested an approved for

the quality mark

and therefore offered to all companie s holding the quality label for paint, lacquer and powder coatings on steel for steel based materials.

Zurich, 11 July 2013

François Leboube President

Josef Schoppig General Secretary

QUALISTEELCOAT, P.O. Box 1507, CH-8027 Zurich - Domicile: c/o AC-Fiduciai  ++41 43 305 09 70 - Fax ++41 re Ltd., Tödistrasse 47, 8002 Zurich 43 305 09 98 - E-Mail: info@qualis (Switzerland) teelcoat.net - Internet: www.qualist eelcoat.net

Dat HaTwee en niet zijn poederlakproducent Govesan dit keurmerk heeft aangevraagd, is niet zo vreemd. Door de klimatologische omstandigheden in onze streek vraagt de Benelux-markt naar goede anti-corrosieprotectie met hoge UV-weerstand.

HaTwee wilde ook liefst de testen laten doen door het gerenommeerde controle-instituut CoRI. CoRI verzorgt ook de keuringen van de Qualicoat- en Qualisteelcoat-lakkerijen. Het opereren in diezelfde veeleisende markt maakt CoRI tot een strenge keurder, wat de kwaliteit van de producten en de waarde van het keurmerk alleen maar ten goede komt.

Meer informatie www.HaTwee.be

(advertentie)

seal-, magneet-, dompelen filterpompen, filterkaarsen, filterpapier en alle filtermaterialen, kunststof bakken / opslagtanks

Corode Benelux BV

Postbus 854 - 5280 AW, Boxtel tel. 0031 (0)411 685500 - fax 0031 (0)411 686067 corode@corode.nl - www.corode.nl oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

17

kort nieuws Qualanod-certificaat voor MVI Someren Onlangs behaalde MVI Someren het Qualanodcertificaat. Qualanod is een kwaliteitslabel voor het anodiseren van aluminium.

MVI is ook lid van de Stichting Anodiseren (STANOD) en is destijds al betrokken geweest bij de oprichting ervan. Het bedrijf is een groot voorstander van het leveren van kwaliteit en wil dit onderstrepen door het voeren van een Qualanodlabel. Hiermee is MVI het zevende bedrijf in Nederland dat Qualanod-gecertificeerd is.

Meer informatie www.MVI-Someren.nl

Stephanie van Veldhoven en directeur-eigenaar M. Driessen (MVI) bij de officiĂŤle overhandiging van het certificaat.

(advertentie)

18

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

Beurzen voor oppervlaktetechniek en reiniging trekken samen op Twee sterke beurzen gaan samen optrekken: vanaf volgend jaar vinden O&S, internationale vakbeurs voor oppervlaktebehandeling en coatings, en parts2clean, internationale vakbeurs voor industriële onderdelen- en oppervlaktereiniging, op hetzelfde moment en dezelfde locatie plaats. Dit resulteert in een waardevolle synergie voor exposanten en bezoekers.

Parts2clean wordt verplaatst van oktober naar juni en wordt nog steeds jaarlijks gehouden. O&S behoudt de tweejarige cyclus. Beide beurzen blijven in Stuttgart.

Het eerste gezamenlijke evenement is van 24 tot en met 26 juni 2014.

“Inhoudelijk is het zinvol om de twee beurzen parallel te organiseren,” zegt Olaf Daebler, afdelingshoofd Oppervlaktetechniek bij Deutsche Messe AG. “Niet alleen de exposanten die voorheen op beide evenementen vertegenwoordigd waren profiteren ervan, maar ook de andere exposanten en in het bijzonder ook de bezoekers. We realiseren zo een veel grotere aantrekkingskracht met het oog op communicatie en actie. Bovendien worden de beurzen vooral voor het internationale publiek nog aantrekkelijker. Met het gezamenlijke optreden dekken we het hele scala van oppervlaktetechniek af, van voorbehandelen en reinigen tot coaten.”

Cijfers Beide beursmerken blijven behouden en ook ruimtelijk zullen de twee beurzen van

elkaar zijn afgegrensd, zodat elke beurs op zichzelf herkenbaar is. Parts2clean had in oktober vorig jaar rond de 230 exposanten op een oppervlakte van meer dan 6.000 vierkante meter. De opkomst was iets minder dan 4.500. Op de laatste O&S in juni 2012 waren er bijna 7.000 bezoekers ter plaatse. 330 exposanten hadden toen op ongeveer 7.500 vierkante meter stands opgesteld.

LASYS en AUTOMOTIVE Expo Parallel aan O&S en parts2clean worden op het beursterrein van Stuttgart bovendien ook twee andere beurzen georganiseerd: LASYS, internationale vakbeurs voor laser-materiaalbewerking, en AUTOMOTIVE Expo, een samensmelting van diverse beurzen uit de automotive-sector. Ook in 2012 liepen deze twee evenmenten gelijktijdig met de O&S, wat tot zeer positieve reacties van exposanten en bezoekers van beide beurzen leidde.

O&S O&S, de internationale vakbeurs voor oppervlaktebehandeling en coatings, bevat een verscheidenheid van disciplines binnen de oppervlaktetechnologie. Deze omvatten de thema’s galvanotechniek, laktechniek, industriële plasma- en laseroppervlaktebehandeling, warmtebehandeling, looncoating en ook analyse-, meet- en testtechniek.

parts2clean Als de leidende internationale vakbeurs voor industriële onderdelen- en oppervlaktereiniging verenigt parts2clean vrijwel alle markt- en technologieleiders van de betreffende themagebieden. Deze omvatten apparatuur, procedés en procesmedia en de voorbereiding voor het ontvetten, reinigen, ontbramen en voorbehandelen van onderdelen, onderdelenmanden en werkstukdragers, handling- en procesautomatisering, cleanroom-technologie, corrosiebescherming, conservering en verpakking, loonreiniging, kwaliteitsborging en ook testmethoden en analyseprocedures.

SurfaceTechnology Naast O&S en parts2clean organiseert Deutsche Messe AG op het gebied van oppervlaktetechniek ook SurfaceTechnology, internationale vakbeurs voor oppervlaktetechniek in het kader van de Hannover Messe. Daarnaast organiseert Deutsche Messe AG op haar talrijke industriebeurzen in het buitenland meer shows onder het overkoepelende merk SurfaceTechnology of onder de titel SurfaceTreatment, zoals in India, Rusland en Turkije.

Meer informatie Beide beurzen zijn in de afgelopen jaren in vakblad Oppervlaktetechnieken nabeschouwd. www.Oppervlaktetechnieken. com/archief www.ounds-messe.de oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

19

kort nieuws

Coating + Zinc = Coatinc... nu is er The Coatinc Company!

NedCoat Group heeft een nieuwe merknaam: ‘The Coatinc Company’. En met reden. Want nadat Siegener Verzinkerei Holding op 1 januari 2011 haar deelneming in de NedCoat Group, de Nederlandse marktleider op het gebied van corrosiebescherming, uitbreidde van 33,3% naar 100%, wilde men niets meer aan het toeval overlaten.

“Er moest een nieuwe merknaam worden gevonden, die enerzijds de afspiegeling is van een dynamische, ambitieuze, middelgrote onderneming die groeit en zich ontwikkelt en die anderzijds recht doet aan de uitdaging om twee verschillende culturen met elkaar te laten versmelten tot een toonaangevende onderneming in oppervlaktetechniek in Europa,” aldus Paul Niederstein, voorzitter van de directie van zowel The Coatinc Company Holding GmbH, gevestigd in Siegen (Duitsland), als The Coatinc Company Holding bv, gevestigd in Alblasserdam. Het hoofdbegrip ‘Coatinc’ van het nieuwe merk ‘The Coatinc Company’ is een fantasiebegrip.

Noch in het Duits, noch in het Engels heeft het een betekenis; het is samengesteld uit het Engelse begrip ‘coating’ (bekleden/ beschermen) en het Engelse woord ‘zinc’ (zink) en verwoordt op die manier de claim van de onderneming: een perfecte corrosiebescherming – indien gewenst in ‘kleur’ en met ‘zink’ als basis.

The Coatinc Company beschikt over acht-

lossingen vanuit één bedrijf en waardevolle kwaliteits-, tijd- en kostenvoordelen.

De Electric Fountain, verzinkt door Coatinc Siegen GmbH. (Foto: The Coatinc Company) tien vestigingen in volledig eigendom en over tien participaties in andere vestigingen in heel Europa. Het bedrijf biedt zowel kleine als grote klanten een uitgebreid pakket aan oppervlaktebehandelingen: onder andere thermisch verzinken, hogetemperatuur verzinken, duplex-coatingprocessen (verzinken plus poedercoaten en/of natlakken), passivering, centrifugaal verzinken, anodiseren en zinklamellencoating.

Als fullservice-oppervlaktebehandelingsbedrijf levert het daarnaast gekwalificeerd technisch advies, bewerkingen, opslag en (internationale) transport- en logistiekop-

De afgelopen bijna 130 jaar van de ondernemingshistorie wordt gekenmerkt door veranderingen. Zo vormde in 1885 het verzinken de hoofdmoot van de bedrijfsactiviteiten. Daarom duikt in alle media ook steeds weer de subline ‘Oppervlaktebehandeling sinds 1885’ op. Met de nieuwe merknaam heeft men een duidelijke koers voor de lange termijn vastgelegd, waarin de ondernemingshistorie optimaal tot uitdrukking komt. “Wij hebben een helder omlijnde doelstelling: full-service oppervlaktebehandeling en de daarmee verbonden dienstverleningen. Wij hebben als groep op het gebied van oppervlaktebehandeling samen met onze participaties in binnen- en buitenland de verplichting op ons genomen om een grote producent van verzinkte oppervlakken en andere coatingsystemen te zijn. Centraal binnen ons handelen staat daarbij de systeemoplossing,” aldus Paul Niederstein die naast voorzitter van de directie ook aandeelhouder is.

De introductie van de nieuwe naam omvat niet alleen nieuwe imago- en segmentbrochures. Er zijn tevens nieuwe advertenties en een compleet nieuwe website in het Duits, Engels, Nederlands en Frans opgezet. Parallel daaraan zal te zijner tijd de uitstraling van de vestigingen aan de nieuwe huisstijl worden aangepast.

Meer informatie www.coatinc.com info@coatinc.com

Het Pieter van den Hoogenband zwemstadion in Eindhoven, verzinkt door Coatinc Mook en (deels) genatlakt door Coatinc Roermond. (Foto: The Coatinc Company) 20

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

Het nieuwe logo van The Coatinc Company.

De directie van de Rotocoat-bedrijven, v.l.n.r.: Gerlof Koster (Rotocoat Wolvega), Marten Dunnebier (Rotocoat Kampen en Rotocoat Hoogeveen), Klaas Bergsma (Rotocoat Dieren en Rotocoat Dreumel) en Frank Roor (directeur Rotocoat Heerhugowaard).

Rotocoat: nieuwe naam ROTO-oppervlaktebehandelingsbedrijven Nadat ROTO in september 2012 de verzinkerijen in Dieren en Dreumel overnam, is een groep bedrijven ontstaan die in Nederland marktleider is op het gebied van verzinken en coaten van staal. Het was dan ook de hoogste tijd voor een nieuwe huisstijl en een nieuwe naam: Rotocoat.

De Rotocoat-verzinkerijen zijn gespecialiseerd in het thermisch verzinken en centrifugeverzinken van staal. De Rotocoat-poedercoatbedrijven zijn specialisten in het aanbrengen van beschermende en kleurrijke coatings op verzinkt staal, staal, aluminium en RVS. Tevens biedt Rotocoat natlaksystemen aan.

De vestigingen in Dieren, Dreumel, Heerhugowaard, Hoogeveen, Kampen en Wolvega bieden klanten het â&#x20AC;&#x2DC;one stop shoppingâ&#x20AC;&#x2122;concept op het gebied van verzinken en coaten van staal aan. De groep beschikt over het kleinste, het breedste en het grootste verzinkbad van Nederland, en heeft transportmiddelen met laaden loskraan, waardoor materialen gemakkelijk op een bouwplaats gelost kunnen worden. Tijdelijke opslag van geconserveerde

materialen en levering op afroep is eveneens mogelijk.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een belangrijk onderdeel van het bedrijfsbeleid, hetgeen blijkt uit de certificeringen volgens ISO 14001 (milieu), ISO 9001 (kwaliteitszorg), Qualicoat en Qualisteelcoat, en het voldoen aan de eisen en richtlijnen van DASt-Richtlinie 022, KOMO-attest met productcertificaat en MVO ISO 26000.

Ook voor gedetailleerd advies over het juiste coatingsysteem, kennis van coatingnormen, het ontzinken van materialen, aanvullende montagewerkzaamheden, het uitvoeren van inspecties en het aanbrengen van speciale coatings is dit het juiste adres.

Meer informatie www.rotocoat.nl

(advertentie)

allesondercontrole.com

www.kika.nl Giro 8118

BYK. Glans- en kleurmeting.

NL 074 265 77 88 BE 053 80 97 54

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

21

kort nieuws Meer winst met veilig en gezond werken

’Meer winst met veilig en gezond werken’ is dan ook het thema van Veilig Werkt Beter 2013. Het vakevenement toont oplossingen voor een veilig en gezond gebouw, een veilige werkplek en persoonlijke beschermende middelen. Door middel van demonstraties en best practices wordt de bezoeker zich bewust van de risico’s van zijn vak of dat van zijn werknemers, en in het gratis spreekuur RI&E (Risico Inventarisatie & Evaluatie) kan men leren hoe een (verplichte) risico-inventarisatie op te stellen.

Voordrachtentheater In het voordrachtentheater komen onderwerpen aan bod als Gedrag & verandering, Geld verdienen met de RI&E, De brandveiligheidsprescan, Optimale machineveiligheid, ‘Veiligheidscultuur, op naar 0 ongevallen’, Zwaar werk, slimmer doen, Het nieuwe werken, De rol van de preventiemedewerker en Preventie van beroepsziekten. De voordrachten, debatten en rollenspellen zijn gratis bij te wonen.

Introductie SWB-certificaat Het veiligheidszorgsysteem van SWB

Foto: 2Xpo cv

Van 24 tot en met 26 september 2013 vindt in de Brabanthallen te ’s-Hertogenbosch de eerste editie van het vakevent ‘Veilig Werkt Beter’ plaats. Veilig en gezond werken betekent niet alleen kostenbesparing door minder ziekteverzuim en het voorkomen van ongelukken en gevolgschade, maar leidt veelal tot een hogere performance van bedrijven. Met meer efficiency en meer kansen op omzet door te voldoen aan door opdrachtgevers gestelde minimale veiligheidseisen.

(Start, Werk & Blijf veilig) richt zich op organisaties met medewerkers die ingezet worden voor laagrisicovolle werkzaamheden en voor branches/doelgroepen die VCA niet hoeven te halen. SWB biedt een veiligheidspakket per sector op maat, wat leidt tot het verbeteren en vasthouden van de veiligheidscultuur. De SWB-methodiek wordt geïntroduceerd op het Bewustwordingsplein en in een seminar.

soonlijke beschermingsmiddelen (AVAG), Nederlandse Vereniging van Fabrikanten van Noodverlichting (NVFN), Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde (NVVK), UNETO-VNI, Nederlandse Vereniging Voor Veiligheidssignalisatie (NVVS), Vereniging voor Veiligheidsadviseurs Vervoer Gevaarlijke stoffen, Vereniging Verticaal Transport (VVT), VNO-NCW / MKB Nederland, adviesbureaus en vooraanstaande leveranciers.

Adviescommissie

Meer informatie De beurs is op dinsdag 24 en woensdag 25 september geopend van 10 tot 18 uur en op donderdag 26 september van 10 tot 17 uur. Gelijktijdig zijn de naastgelegen vakbeurzen Energie, over energiebesparing en duurzame energie, en de vakbeurs Passief Bouwen te bezoeken. Bezoekers kunnen met hetzelfde entreebewijs de andere beurzen bezoeken, samen goed voor zo’n 500 exposanten. Meer informatie is te vinden op www.veiligwerktbeter.nl.

Het vakevenement wordt georganiseerd door 2XPO C.V., een joint venture van Libéma en VNU Exhibitions Europe, in samenwerking met een uitgebreide adviescommissie bestaande uit vertegenwoordigers van Focal Point, Beroepsvereniging Arbeids- & Organisatiedeskundigen (BA&O), Beroepsvereniging Arbo Adviseurs (BvAA), Koninklijke Metaalunie, Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne (NVvA), Nederlandse Vereniging Bedrijfshulpverlening (NVB), Nederlandse Vereniging voor Ergonomie (NVvE), Nederlandse vereniging van Fabrikanten en Leveranciers per-

(advertentie)

Ontlakken? www.ct-technics.nl

de Kunst van continuïteit ontlakken • reinigen • oppervlakte-behandeling

22

oppervlaktetechnieken C&T adv210x74mm.indd 1 juli-augustus 2013

technics b.v.

24-10-11- Week 43 09:22

Thema Poedercoating

Eurolacke lanceert Colour Experience Zeer recent lanceerde Eurolacke de Eurolacke Colour Experience. Hiermee ondersteunt en promoot het bedrijf de oppervlaktebehandeling poedercoaten.

Tijdens een bezoek aan de zogenaamde Colour Room wordt de architect, designer of opdrachtgever samengebracht met de poedercoatingbranche. De Colour Room toont de tegenwoordig bijna oneindige mogelijkheden in poedercoatings. Meer dan 2.000 kleuren en coatingeffecten zijn er te zien, voelen en beleven.

De markt beweegt zich steeds sneller, het kleurenpalet wordt steeds breder en van de applicateur wordt een steeds snellere levering verwacht – of het nu gaat om een standaard RAL-kleur of een naar monster gemaakte kleur. Opdrachtgevers, architecten en designers zijn niet in alle gevallen volledig op de hoogte van de mogelijkheden. Tijden zijn veranderd, opdrachtgevers en architecten willen uiteraard zoveel mogelijk vrijheid in kleur- en effectkeuze.

Brugfunctie Met de Colour Experience vormt Eurolacke als coatingleverancier een brug tussen architect, designer of opdrachtgever en de oppervlaktebehandelende industrie. Met een assortiment van meer dan 2.000 kleuren en effecten wordt niet alleen bevestigd dat de mogelijkheden met poedercoatings vrijwel onbegrensd zijn; onderdeel van de Colour Experience is ook dat men wordt voorzien van vakkundig advies over de coatings zelf, de aandachtspunten van het juiste poedercoating-applicatieproces

voor een object of project, en daarnaast de kwaliteits- en kleurstandaarden in de industrie.

Advies Van architect of designer tot applicateur tot het uiteindelijke product: in dit traject zijn vaak meerdere partijen betrokken, waardoor de keuze van de juiste coating kan leiden tot ‘ruis op de lijn’. “Door spraakverwarring ergens in voorgenoemd traject gebeurt het wel eens dat wij samen met de applicateur moeten concluderen dat de voorgeschreven coating niet de meest ideale is voor de toepassing,” aldus J. Theewis, directeur van Eurolacke. In zo’n geval gaat het eerder genomen besluit met betrekking tot kleur- en effectkeuze opnieuw de keten in. Dit leidt tot vertraging, verhoogde kosten en gerelateerde problemen. Een goed advies vanaf de tekentafel is daarom uitermate belangrijk.

Tijdens een Colour Experience wordt men geïnformeerd over het brede scala van esthetische mogelijkheden: van mat tot hoogglans, fijnstructuur, metallics, hamerslag, ijzerglimmers, (tinted) clearcoats, enzovoort. Ook is gedacht aan de omstandigheden waaronder kleuren worden beoordeeld. De Eurolacke Colour Room beschikt over diverse lichtbronnen en is als het ware een grote kleurbeoordelingskast waarin kleuren beoordeeld worden binnen de industrie.

eigenschappen en de duurzaamheid van de diverse formuleringen en coatingsystemen toegelicht. Om een beter inzicht te geven in wat de mogelijkheden zijn, komen zowel het productieproces als het coatingapplicatieproces aan bod en krijgt men een betere kijk op de kleur- en glansstandaarden in de branche. Zo wordt duidelijk wat de mogelijkheden zijn en wat men mag verwachten van het eindresultaat en de applicateur.

Aangaande het object of project zelf worden alle relevante technische aspecten doorgesproken om te komen tot een succesvol en duurzaam eindproduct. Hierin wordt onder andere meegenomen: - Eisen om het object succesvol te kunnen poedercoaten; - Corrosiewering: object, aard van samenstelling en afwerking (coatingsysteem), klimatologische omstandigheden; - Reiniging; - Onderhoud en eventuele reparatie in geval van beschadiging.

Door middel van de Colour Experience en de informatievoorziening direct aan de bron wordt ervoor gezorgd dat de eisen en het verwachtingspatroon goed zijn afgestemd op de mogelijkheden. Aan het eind van het bezoek krijgt men de gecoate stalen direct mee, of zelfs een prototype met de gekozen poedercoating.

Aspecten Naast de esthetische eigenschappen van poedercoatings worden ook de functionele

Meer informatie www.eurolacke.nl oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

23

Sybrandy Event 2013: een middag over veiligheid, kwaliteit en efficiëntie bij oppervlaktetechniek

Bedrijfsmix van kwaliteit en rendement (I) Nederlands enige bouwer van onder andere straal- en andere oppervlaktebehandelingsapparatuur Sybrandy te Amersfoort heeft natuurlijk het voordeel zelf alle kneepjes van de apparaatbouw in de hand te hebben.

Bovendien worden geregeld referentiebezoeken aan bestaande klanten gebracht in het voortraject van nieuwe opdrachten. De behoefte aan praktische kennisoverdracht in oppervlaktetechniek is echter te groot om alleen met dergelijke gebruikersdemo’s in te vullen. Daarom wordt het Sybrandy Event gehouden. Vakblad Oppervlaktetechnieken moest wederom vaststellen: over oppervlaktetechniek raak je nooit uitgeleerd!

Het aantal aanwezigen was te groot om als enkele groep door de onderdelen van het grote Sybrandy-complex aan de Space Shuttle te Amersfoort te leiden. De belangstellenden werden dus in groepjes opgedeeld. De straatnaam is alleszins gepast, want niet alleen wordt straaltechniek volop gebruikt in de lucht- en ruimtevaart, de vestiging is ook het lanceerplatform voor allerlei nieuwe ontwikkelingen. Soms zijn deze ingegeven door veiligheidsvoorschriften, zoals bij de dodemansknop of explosieveiligheid volgens ATEX. Al deze zaken kwamen aan de orde, waarbij directeur Marcel Timmerman zelf de uitvoerige lezing over ATEX voor zijn rekening nam, in de presentatieruimte.

Kwaliteit en productiviteit

Er was een inleiding van technisch adviseur Pierre Verschuur over drie hoofdgroepen van straaltechniek – injectorstralen, drukstralen en werpwielstralen – gevolgd door een uiteenzetting over bijbehorende kwaliteitscontroles. Sybrandy levert na24

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

Voor werk op locatie, zoals aan NS-stations die in gebruik zijn tijdens het conserveerwerk, wordt stofvrij stralen steeds meer gevraagd. melijk inspectie-apparatuuur die nodig is voor alle stappen in deze oppervlaktetechniek. De grootste blikvanger, de radiografische straalrobot die verticale wanden kan beklimmen, haalde al de voorpagina van vakblad Oppervlaktetechnieken van juni.

De rendementsberekeningen nam Johan Brink voor zijn rekening. Op beide wordt in een latere editie van vakblad Oppervlaktetechnieken nader ingegaan.

Nozzles en doorvoersnelheden

De rondgang door de productiehal gaf een goed beeld van de veelzijdigheid en vele toepassingen van oppervlaktetechniek, waarvoor Sybrandy tal van specifieke oplossingen ontwikkeld heeft, bijvoorbeeld een straalkast om spoorrails te stralen.

Of een aangepaste straalkast voor brede panelen, die met twee gritketels gevoed wordt. Zo kan er steeds een gevuld worden terwijl de andere doorgaat. Voor het

inwendig stralen van buizen is een aangepaste installatie gemaakt. Een andere is er voor het stralen van gasflessen, met objectdetectie, zodat de straalinstallatie automatisch de lengte en diameter van de gasfles meet en de besturing daarop aanpast. Hij bestaat uit twee stations: de tweede is er om grondig af te blazen, waarna de flessen gepoedercoat kunnen worden.

De werpwielen in de straalmachine gebruiken shot, kantig grit of geknipt draad. Als dat heel hard materiaal is, moet de straalmachine daarop aangepast worden. Kasten met meerdere nozzles of werpwielen kunnen vaak hoge doorvoersnelheden van de te stralen werkstukken bereiken, tot wel zes meter per minuut.

Kleine voorwerpen kunnen op kantelrekken geplaatst worden, zodat die van alle kanten aangestraald worden. Vaak zijn er ook wat nozzleposities uit te sparen met een slimme configuratie en juiste parameterinstelling. Er moet dan wel gewaakt worden voor het ‘sinus-effect’: de slag van de nozzle mag niet als een S-vormige

golfbeweging terugkomen in het uiteindelijke straalbeeld. Er zijn zo al een stuk of tien injectorkasten geleverd de laatste tijd, werd als smaakmakertje terloops opgemerkt.

Ook nog wat verdienen

Voor een goed straalbeeld over het gehele object kan ook gewerkt worden met een ‘satelliet’: een draaitafel aangedreven door een V-snaar. De naam lijkt wel ingegeven door de straatnamen op het indus-

trieterrein. En terecht: eens te meer bleek hoeveel techniek er in iets ogenschijnlijk eenvoudigs als een “gritschieter” kan zitten. De kunst is nu om er een goed product mee te maken waar ook nog wat aan verdiend wordt. Meer hierover in een latere editie. <

Meer informatie www.Sybrandy.nl

De veelzijdigheid van oppervlaktetechniek kon niet mooier uitgebeeld worden dan door deze variëteit in producten: te matteren glas, een strook elektronicachips die selectief aangestraald worden, een onderdeel van een verbrandingsmotor en van een aluminium pui… er komt geen eind aan de toepassingsmogelijkheden. oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

25

Thema Poedercoating Publicatie “Kwaliteit is geen toeval: praktische gids voor een kwalitatieve poedercoating op aluminium”

Poederlak op aluminium Op dinsdag 25 juni introduceerde VOM vzw (de Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen in België) de ‘praktische gids voor een kwalitatieve poedercoating op aluminium’, die in samenwerking met ESTAL Belgium (licentiehouder voor Qualicoat en Qualanod) en lakbedrijven is opgesteld. Een zestigtal bedrijven was present op de informatiemiddag in Geel en was getuige van een leerzaam programma.

De kernboodschap van dit document is dat een goede communicatie tussen extrudeurs, profielleveranciers, lakkerijen, constructeurs en plaatsers van groot belang is om de eindklant een duurzame kwaliteit te bieden.

Ludo Appels, bestuurder van de VOM vzw, legde de doelstelling van de gids uit: licht, veelzijdig, flexibel en duurzaam. Zo kan in een notendop de succesformule van de inzetbaarheid van aluminium en aluminiumlegeringen worden samengevat. Het poedercoaten van aluminium geeft een nieuwe dimensie aan duurzaamheid en voegt heel wat technische en esthetische eigenschappen toe aan het basismateriaal. Dankzij de uitgebreide kleurkeuze en de grote vormvrijheid kan aluminium perfect elk creatief ontwerp vormgeven.

Tips en aanbevelingen

De gids bevat tips en aanbevelingen om gebruikers van gepoedercoat aluminium (opdrachtgever, architect, aannemer, systeemleverancier, constructeur, enzovoort) te informeren over de verschillende aspecten in de lakkerij die bijdragen aan het kwalitatief hoogwaardig en duurzaam poedercoaten van aluminiumlegeringen.

Twintig jaar sprak men van filiforme corrosie. Tegenwoordig is de kwaliteit van het poedercoatingproces dusdanig toegenomen dat problemen met filiforme corrosie eerder uitzondering dan regel zijn.

Nu stelt de eindklant nieuwe en hoge eisen die spijtig genoeg soms onrealistisch 26

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

zijn of niet altijd duidelijk gecommuniceerd worden. Een duurzame kwaliteit is een kwestie van communiceren met alle betrokken partijen. Vandaar het belang van deze gids.

Belang in de markt

Cyriel Clauwaert, directeur van het Aluminium Center Belgium (AluCB), benadrukte het belang van meer overleg en samenwerking: “Als kenniscentrum voor de aluminiumverwerkende industrie krijgt het AluCB heel wat vragen vanuit de bedrijven. We merken dat ongeveer de helft van die vragen te maken heeft met problemen rond corrosie en legering. Een kwalitatieve en geschikte coatinglaag is onontbeerlijk om dergelijke problemen te voorkomen. Een vlotte samenwerking

tussen opdrachtgever en lakkerij strekt tot ieders voordeel. In de toekomst zal de CE-marketing haar stempel zetten op elk bouwproduct. Bijgevolg dient elke betrokken partij bij het lakproces haar verantwoordelijkheid te nemen in een van de zeven fundamentele eisen die zijn geformuleerd in de nieuwe richtlijn EN 1090, waaronder het aspect duurzaamheid.”

Waaier aan aluminiumlegeringen

Professor Marc De Bonte vervolgde met een technische benadering van het substraat. “Aluminium en aluminiumlegeringen zijn licht en sterk, waardoor ze erg geschikt zijn voor vele toepassingen. Het materiaal kan goed worden vervormd, waardoor producten met ingewikkelde geometrie mogelijk zijn. Het heeft een goede weerstand tegen corrosie. Op een aluminiumsubstraat vormt zich van nature een oxidelaag. Deze oxidelaag beschermt het aluminium tegen buitenlucht. De weerstand tegen corrosie verbetert aanzienlijk door op de geschikte legering het juiste coatingsysteem aan te brengen dat eveneens een belangrijke esthetische meerwaarde toevoegt aan het product.”

Er zijn talloze aluminiumlegeringen met zeer diverse eigenschappen. “Uiteraard reageren deze legeringen allemaal anders op het aanbrengen van een poedercoating. Het is belangrijk dat iedereen in de keten zich daarvan bewust is. Hoe meer informatie over de aluminiumlegering aanwezig is, hoe beter de problemen ingeschat en vermeden kunnen worden. Goed communiceren over wat de mogelijke (preventieve) oplossingen zijn, is dan ook de boodschap,” aldus De Bonte.

VOM vzw VOM vzw is een netwerkorganisatie van 300 bedrijven gespecialiseerd in oppervlaktebehandeling. Tot de leden behoren opdrachtgevers, geïntegreerde bedrijven, loonbedrijven, leveranciers, controle- en expertiseorganen, wetenschappelijke instellingen, enzovoort. Taak is het verstrekken van algemene en technische informatie over alle disciplines in oppervlaktebehandeling, alsook het vertegenwoordigen van de branche bij industrie en overheid. Projecten van VOM vzw zijn onder meer: - Erkend opleidingsverstrekker voor alle (werknemers-) opleidingen in oppervlaktebehandeling; - Uitgever van maandblad VOM Info; - Organisator van de vakbeurs Eurofinish, waarvan de eerstvolgende editie plaatsvindt op 23 en 24 oktober 2013 in Flanders Expo te Gent (www.eurofinish.be);

- Projectpartner van CrossRoads, een Interreg IV A-project gericht op innovatie door maakbedrijven in samenwerking met kennisinstellingen in de regio Zuid-Nederland en Vlaanderen (www.crossroadsproject.eu); - Licentiehouder van Qualisteelcoat in België (www.qualisteelcoat.be); - Secretariaat NACE Benelux section, the society of corrosion engineers (www.nace.org); - Secretariaat CETS aisbl, Comité Européen des Traitements de Surface (www.cets-surface.eu); - Erkend gesprekspartner bij BBT-VITO & AGORIA.

www.vom.be

Presentatie praktische gids

Tot slot was het aan René Los om als lid van de werkgroep de gids kort te presenteren. De insteek van de gids is heel concreet en praktisch. Hij geeft uitleg over welke factoren van invloed zijn op de kwaliteit van de poedercoating.

Er is ook voor gezorgd dat alle mogelijke actoren er hun kant van het verhaal in terugvinden. < Veerle Fincken, VOM vzw

Meer informatie De gids telt acht pagina’s, is opgesteld in het Nederlands en is gratis verkrijgbaar via www.vom.be.

Er bestaat ook een uitvoerige tekstversie die toelichting geeft bij de beschreven thematiek. Deze versie in pdf-formaat is gratis beschikbaar op www.vom.be.

ESTAL BELGIUM vzw ESTAL Belgium is een vereniging zonder winstoogmerk, opgericht in 1967, met als doel het definiëren en bevorderen van de kwaliteit van oppervlaktebehandelingen op aluminium.

Hiertoe worden kwaliteitslabels toegekend aan bedrijven die een oppervlaktebehandeling afleveren volgens richtlijnen die overeenkomen met een bepaalde kwaliteit.

ESTAL Belgium is de algemene licentiehouder voor België van de internationale kwaliteitslabels Qualicoat (voor poederlakken) en Qualanod (voor anodiseren) voor oppervlaktebehandeling van aluminium. De leden van ESTAL Belgium verzorgen oppervlaktebehandeling op aluminium voor toepassingen in de architectuur, de transportsector en de industrie. Anodiseren of

poederlakken wordt toegepast ter bescherming van het aluminium en om esthetische of functionele redenen. Alle lidbedrijven van ESTAL Belgium zijn houder van een kwaliteitslabel.

De vereniging behartigt de belangen van haar leden op nationaal en internationaal niveau. ESTAL Belgium heeft mede aan de basis gestaan van de totstandkoming van de associatie European Surface Treatment of Aluminium, gevestigd te Zürich.

ESTAL Belgium volgt met bijzondere aandacht de ontwikkelingen en kansen inzake best beschikbare technieken (BBT), innovatie en milieu. www.estal.be

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

27

Thema Poedercoating

Low-bakepoederlakken: een fysisch-chemische beschouwing

Nuances in low bake De naam “low-bakepoederlak” is in het verleden ontstaan om een aantal nieuwe ontwikkelingen aan te duiden op het gebied van poedercoatingtechnologie, bedoeld voor applicatie op zogenaamde warmtegevoelige substraten zoals MDF en plastic.

De low-bakepoederlakken waarover in dit artikel wordt gesproken, zijn hoogreactieve poederlakken voor applicatie op metalen objecten. Vanwege hun hoge reactiviteit kunnen deze poederlakken ook bij een relatief lagere temperatuur worden uitgemoffeld. Eenieder zal voor zichzelf een moffeltemperatuur in gedachten hebben bij welke dit poeder doorgaat voor een low-bakepoederlak: 160 °C, 150 °C, 140 °C of 130 °C? In dit artikel wordt beschreven wat de punten van aandacht zijn met betrekking tot het gebruik van low-bakepoederlakken en wat op dit moment de stand der techniek is op dit gebied. Hiermee kan beter worden ingeschat in hoeverre het inzetten van lowbakepoederlakken te overwegen is binnen het gamma aan poedercoatingactiviteiten van een firma. In de context van dit artikel is het vastleggen van een gedefinieerde low-baketemperatuur niet vereist. Bij het analyseren of low-bakepoeders succesvol kunnen worden ingezet voor een bepaalde coatingapplicatie is het vastleggen van de moffeltemperatuur waarnaar wordt gestreefd het uitgangspunt.

28

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

Drivers van low bake

De driver om het gebruik van lowbakepoeders na te streven, kan zijn een verlaging van het gasverbruik door een liefst continue lagere oventemperatuurinstelling of het streven naar een kortere verblijftijd van de gecoate objecten in de oven bij een relatief hogere temperatuurinstelling.

Het feit dat over low-bakepoederlakken wordt gesproken als een specifiek type poedercoating geeft aan dat deze poederlakken niet breed worden toegepast of kunnen worden toegepast. Er zijn dus limiteringen aan het inzetten, dan wel gebruik van low-bakepoederlakken. Zouden deze beperkingen er niet zijn of minder impact hebben, dan zou moffelen bij deze relatief lagere temperaturen al lang en breed stand der techniek zijn. Deze limiteringen vinden hun oorsprong in de fysisch-chemische karakteristieken van poederlakken, en met name die van het bindmiddelsysteem waaruit de poederlak is opgebouwd. In dit artikel zullen de belangrijkste fysisch-chemische kenmerken van poederlakken worden besproken en

de randvoorwaarden die zij opleggen aan het formuleren, verwerken en gebruiken van low-bakepoederlakken.

Poederlakken en bindmiddelsamenstelling

Poederlakken worden geappliceerd om decoratieve en functionele eigenschappen aan een object te geven. Daar qua coatinguiterlijk en benodigde functionele eigenschappen veel mogelijk is met poederlakken, is er een grote verscheidenheid aan poederlakken commercieel verkrijgbaar. Zo kan voor een bepaalde poederlak worden gekozen omdat deze goed buitenduurzaam is, of omdat deze goede corrosieremmende eigenschappen, dan wel een goede chemische resistentie, of een bepaalde glansgraad, kleur of structuur heeft. Vaak wordt ook om een combinatie van deze geschetste eigenschappen gevraagd: bijvoorbeeld buitenduurzaam, glad en een lage glansgraad.

Als gevolg hiervan zal de chemie van dit poeder wat complexer zijn en zal deze daardoor nauwkeuriger gestuurd moeten worden met betrekking tot de moffeltijd en temperatuur. Dit maakt het formule-

Grafiek 1: Warmte-effecten die ontstaan bij verhitting van een poederlak.

ren, produceren en verwerken van onder andere dit type van poeders, als low bake, een uitdaging.

Om de verschillende decoratieve en functionele coatingeigenschappen te behalen, wordt gebruik gemaakt van verschillende typen reactieve bindmiddelen en reactieve additieven in een poederverfformulering. Bindmiddel is de combinatie van hars(en) en verharder(s). Poederlakken zijn qua bindmiddel onder te verdelen in de chemische hoofdgroepen: polyester, epoxy polyester, epoxy, acrylaat en polyurethan. Gedurende het moffelen van een poedercoating vindt een chemische reactie plaats, waardoor het bindmiddel wordt omgezet in een netwerkstructuur die alle componenten van de poederverfformulering bindt en de gewenste functionaliteiten aan de coating geeft. De fysische karakteristieken van het bindmiddel en de onderliggende chemische reactie bepalen de decoratieve en functionele coatingeigenschappen, maar leggen ook de randvoorwaarden vast met betrekking tot de moffeltijden en temperaturen van de poederlak.

De fysische chemie van poederlakken

Bij het moffelen van een poederlak ondergaat deze enkele fysisch-chemische veranderingen. Deze fysisch-chemische veranderingen kunnen met behulp van een warmteanalysetechniek bepaald en zichtbaar gemaakt worden. Hierboven in grafiek 1 staat een bijbehorende grafiek van een poederlak die stapsgewijs, gecontroleerd wordt verwarmd in de tijd van kamertemperatuur tot voorbij de moffeltemperatuur. Gedurende deze opwarming passeert de poederlak drie karakteristieke temperaturen waarbij er een fysische of chemische verandering plaatsvindt. De

absolute waarden van deze karakteristieke temperaturen worden bepaald door de poederverfformulering: i) Bij de zogenaamde glasovergangstemperatuur Tg beginnen de poederlakdeeltjes week en plakkerig te worden. ii) Bij de zogenaamde temperatuur Tvl beginnen de poederlakdeeltjes in elkaar over te vloeien en ontstaat een laag gesmolten poederlak. iii) Bij de zogenaamde temperatuur Tcr begint de chemische vernettingsreactie van het bindmiddel, waarbij warmte vrijkomt die door de analysetechniek wordt gedetecteerd.

De glasovergangstemperatuur Tg is vooral van belang met betrekking tot de opslagstabiliteit van een poederlak in de tijd. Om er onder andere zorg voor te dragen dat de poederdeeltjes ten tijde van transport en opslag op warme dagen niet aan elkaar beginnen te plakken, is een voldoende hoge Tg van het poeder noodzakelijk.

De temperatuur Tvl waarbij het poeder begint te vloeien is sterk gerelateerd aan de Tg van het poeder, en in mindere mate ook van andere factoren. Een verschuiving van de Tg leidt tot een verschuiving van de Tvl in dezelfde richting. De temperatuur Tcr is afhankelijk van de reactiviteit van het poeder. Bij hoger reactieve poeders zal Tcr naar lagere temperaturen verschuiven en dichterbij Tvl komen te liggen.

Om de impact en de uitdagingen met betrekking tot low-bakepoeders beter te begrijpen zijn deze drie fysisch-chemische temperatuurkarakteristieken van poederlakken van belang. Daarnaast speelt de bindmiddelchemie van de poederlakken ook een belangrijke rol in de context van de mogelijkheid tot het formuleren van een low-bakepoedercoating.

Bindmiddelchemie in relatie tot low-bakepoederlakformuleringen

Thermosettende poederlakken ondergaan gedurende het moffelen in de oven een chemische reactie. De warmte in de oven geeft de noodzakelijke energie om de reactie tussen de bindmiddelcomponenten te laten plaatsvinden, zodat de poederlak goed wordt uitgemoffeld en daardoor de gewenste coatingeigenschappen worden behaald. Om deze reactie volledig te laten verlopen is een bepaalde hoeveelheid warmte-energie nodig. Bij relatief hogere oventemperaturen wordt deze benodigde warmte-energie in een relatief kortere tijd aan de poederlak overgedragen dan bij relatief lagere moffeltemperaturen. Zoals bekend, verloopt een chemische reactie sneller bij hogere temperaturen. Vandaar dat op het technische merkblad van een poederlak meerdere moffelcycli kunnen worden aangegeven, gerelateerd aan de behaalde objecttemperatuur. Bijvoorbeeld voor een glans-polyesterpoeder: 7 minuten bij 190 °C, 12 minuten bij 180 °C en 17 minuten bij 170 °C. Onder moffelen bij lagere temperaturen heeft een bepaald poeder meer tijd nodig om voldoende warmte-energie tot zich te kunnen nemen en daardoor voldoende uit te kunnen moffelen. In deze context wordt er dus geen energiewinst behaald door het moffelen van een bepaalde coating, op een bepaald substraat, bij relatief lagere temperaturen.

Onafhankelijk van de oventemperatuur blijft de hoeveelheid warmte-energie die benodigd is voor het goed uitmoffelen van de coating gelijk. De verschillende bindmiddelsystemen hebben, vanwege hun verschillende chemie, van nature verschillende reactiviteiten. Verlopend van meest tot minst reactief is dit: epoxy, acrylaat, epoxy polyester, polyester gevolgd door polyurethan. Zo kan de moffelcyclus van een epoxypoeder 7 minuten bij 140 ºC > oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

29

Thema Poedercoating Type poederlak

Stand der techniek mbt het formuleren van een low-bakepoederlak*

Type poederlak

Stand der techniek mbt het formuleren van een low-bakepoederlak

Epoxy glanzend**

1

Epoxy mat***

3

Epoxy polyester glanzend

1

Epoxy polyester mat

3

Acrylaat glanzend

1

Acrylaat mat

3

Polyester glanzend

2

Polyester mat

3

PUR glanzend

3

PUR mat

4

Tabel 1: Poederchemie en de mogelijkheid tot het formuleren van een gladde low-bakepoederlak * 1 = geen probleem, 2 = niet zo eenvoudig, 3 = heel moeilijk, 4 = niet mogelijk, ** 65 - 85 glanseenheden onder een hoek van 60° gemeten, *** ≤ 30 glanseenheden onder een hoek van 60° gemeten. > zijn, en die van een polyurethanpoeder 20 minuten bij 180 °C. Vanwege de reactiviteit gerelateerd aan hun karakteristieke chemie, kan een epoxypoeder binnen enkele minuten bij 180 °C worden uitgehard, terwijl het polyurethanpoeder zo goed als niet zal reageren bij 140 °C. Dus een low–bake-epoxypoeder is formuleringstechnisch heel goed mogelijk, maar een low-bakepolyurethanpoeder absoluut niet! Vanwege deze natuurlijke reactiviteit is het niet goed mogelijk om bepaalde poederverfformuleringen, op basis van een bepaalde bindmiddelsamenstelling, bij lagere temperaturen goed uit te moffelen. Hierdoor kan dit type poederlakken niet in aanmerking komen voor het predikaat “low bake”. Naast de polyurethanpoeders kunnen dit bijvoorbeeld gladde, matte coatings en bepaalde effectcoatings zijn. Om toch deze typen poeders, met hun specifieke decoratieve en functionele aspecten, geheel te kunnen vervangen door equivalente low-bakepoeders, is een innovatie-investering van poederlakgrondstof- en bindmiddelproducenten nodig. Mochten zij deze uitdagingen op zich willen nemen en een succesvolle ontwikkeling realiseren, dan zal dit enige tijd vergen en zal de nieuw geformuleerde poederlak van een ander kosten- en prijsniveau zijn dan de huidige generatie niet-low-bakepoederlakken. In deze context rijst de vraag of het commercieel wel interessant is om deze innovaties na te streven. In tabel 1 staat een overzicht van wat de stand der techniek is met betrekking tot het kunnen formuleren van de verschillende poederchemie als gladde low-bakepoederlak.

Daar waar een formulering een 3 of 2 scoort, zijn er – min of meer – wel mogelijkheden om een low-bakeversie te formuleren, waarbij de resulterende poederlak op andere eigenschappen, bijvoor30

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

beeld vloeiuiterlijk en glansgraad, minder of slecht zal scoren. Het is dan de vraag of dit coatingresultaat acceptabel is voor de beoogde coatingapplicatie. Mocht dit zo zijn, dan rest de vraag of er inderdaad een kostenvoordeel behaald kan worden door het inzetten van deze poederlak als lowbakepoederlak binnen het gamma aan poedercoatactiviteiten van de firma.

Kwantificering kostenreductie door gebruik low-bakepoederlakken

Van low-bakepoederlakken wordt verwacht dat het gebruik hiervan tot stookkostenreductie kan leiden doordat de oven continu kan branden bij een relatief lagere temperatuur. Hierboven is aangegeven dat in principe een bepaalde hoeveelheid warmte-energie in de coating moet worden ingebracht om voldoende uitharding hiervan te krijgen. Bij lagere oventemperaturen is er meer tijd benodigd om deze hoeveelheid warmte-energie in de laklaag in te brengen dan bij moffelen bij hogere temperaturen. Dus in deze zin is er geen energie te besparen. Daar de warmteoverdracht naar de laklaag voornamelijk plaatsvindt via het metalen object en de moffelcyclus betrekking heeft op de objecttemperatuur, is in eerste lijn de opwarming van het object van belang om te stellen waar het gebruik van een lowbakepoederlak van voordeel kan zijn. De opwarming van objecten in de oven wordt bepaald door een groot aantal parameters.

Met betrekking tot de oven zijn dit voornamelijk zaken zoals: afmetingen oven, ovenluchttemperatuur, verwarmingscapaciteit oven, convectieprofiel van de oven en warmteverliezen. Aangaande het type object spelen voornaAangaande het type object spelen voornamelijk de volgende zaken mee: warmtegeleiding van het objectmateriaal, dikte van het object (hoe massief is het object), vorm van het

object (isolerende luchtlagen in of aan het object), ophangefficiency en gewicht van ophanggereedschap / traversen. Feit is dat bij een relatief lagere oventemperatuur de opwarmsnelheid van het object relatief lager is en er dan meer tijd nodig is voor de poederlak om op reactietemperatuur te komen, waarbij de reactiechemie dan ook nog trager verloopt. Al met al zal bij verlaging van de moffeltemperatuur en het dikker/massiever en complexer zijn van het object de benodigde verblijftijd in de oven relatief steeds verder toenemen, en daardoor de productie-output afnemen.

Vanwege de vele parameters die een rol spelen, is het antwoord op de bedrijfseconomische vraag gerelateerd aan kostenreductie door het inzetten van low-bakepoederlakken op voorhand niet eenduidig te geven. Alle bovengenoemde parameters met betrekking tot de oven, de coatinglijn, het object en het te appliceren poeder zullen in ogenschouw moeten worden genomen om de bedrijfseconomische vraag gerelateerd aan kostenreductie, met behoud van coatingkwaliteit, gefundeerd te kunnen beantwoorden.

Het verder verhogen van de reactiviteit van de poederverfformulering met bijvoorbeeld de moffelcycli 12 min 160 °C of 7 min 180 °C (objecttemperatuur), opdat deze ook bij 7 min 160 °C kan worden uitgehard, leidt ertoe dat de productie-output gelijk kan blijven. Een punt van aandacht in deze is dat het verhogen van de reactiviteit van de poederlak gepaard gaat met het verhogen van de grondstofkosten van de poederlak, vanwege het toevoegen van extra katalysator en/of verharder. Ook kan het verder verhogen van de reactiviteit van een poederlak niet eenduidig worden doorgezet, omdat dit implicaties heeft voor onder andere het poederlakproductieproces, het verkregen vloeiuiterlijk van de uiteindelijke coating en de limiteringen zoals aangegeven in Tabel 1.

Grafiek 2: Invloed minimum-viscositeit poederlak op het verkregen vloeiuiterlijk van de coating.

Coatingimplicaties met betrekking tot het gebruik van hoogreactieve poederlakken

Low-bakepoederlakken zijn hoogreactieve formuleringen. Daardoor kunnen zij ook bij lagere temperaturen worden uitgehard. Behalve dat dit, voor een bepaalde poederlak, om relatief langere moffeltijden vraagt, heeft dit onder andere ook impact op het vloeiuiterlijk van de uiteindelijke poederlak in vergelijking met moffelen bij hogere temperaturen.

Moffelen van de poederlak bij relatief lagere temperaturen leidt tot een relatief minder fraai vloeiuiterlijk van de coating en na verloop van tijd ook tot mindere mechanische coatingeigenschappen. Dit heeft voornamelijk van doen met de hogere minimum-viscositeit die de poederlak heeft, gedurende het smelten en het samenvloeien van de poederlakdeeltjes tot een coatinglaag. Daarnaast is viscositeit gerelateerd aan de temperatuur: hoe hoger de temperatuur, des te lager is de bijbehorende viscositeit waardoor de coating beter uitvloeit. Zo zal de minimumviscositeit van een bepaalde poederlak bij een hogere oventemperatuur lager komen te liggen in vergelijking met moffelen bij een lagere oventemperatuur. Als gevolg hiervan zal het vloeiuiterlijk van een poederlak die bij hogere temperatuur is gemoffeld, beter zijn dan wanneer deze bij lagere temperaturen is gemoffeld. Zie Grafiek 2.

invloed heeft op het vloeiuiterlijk van de coating is de opwarmsnelheid van het object. Deze is onder andere sterk gerelateerd aan de dikte van het object, de materiaalsoort, of er stationaire lucht in het object aanwezig is, enzovoort. Een relatief dun substraat zal, onder bepaalde oven- en lijncondities, sneller opwarmen dan een relatief dik substraat. Als gevolg hiervan zal een bepaald poeder op een relatief dun substraat een lagere minimum-viscositeit behalen dan op een relatief dikker substraat, dat langzamer opwarmt. Hierdoor zal er eenzelfde soort

van viscositeitsprofiel-vergelijking optreden als in Grafiek 2 weergegeven. Met dien verstande dat de poederlak op het relatief dunne substraat sneller opwarmt, daardoor een lagere minimum-viscositeit behaalt en dus een beter vloeiuiterlijk zal hebben in vergelijking met een dik substraat dat relatief langzamer opwarmt.

Daar deze twee drivers voor vloei versterkend werken, kan gesteld worden dat een poederlak het beste vloeiuiterlijk zal krijgen bij applicatie op dunnere substraten en bij relatief hogere oventemperaturen.

Applicatie van hetzelfde poeder op een relatief massief substraat bij een relatief lagere oventemperatuur zal een duidelijk minder vloeiuiterlijk geven. Als nu, om de moffeltijd te verkorten, de reactiviteit van het poeder verder wordt verhoogd, treedt er een additioneel viscositeit-verhogend effect op. Zie Grafiek 3.

Aangezien door de verhoogde reactiviteit de reactie sneller in de tijd aanvangt, stijgt de viscositeit van de coating ten gevolge van vernetting van het bindmiddel ook eerder in de tijd en komt de minimumviscositeit bij een hogere waarde uit. Als gevolg hiervan neemt het vloeiaspect van de coating nog verder af. Dit effect kan ook afgeleid worden uit Grafiek 1, gemaakt door de warmteanalysetechniek: een verhoogde reactiviteit van het poeder leidt tot een verlaagde Tcr waarbij de chemische reactie begint. Hierdoor wordt de tijd tussen Tvl en Tcr korter en krijgt de coating dus minder tijd om uit te vloeien, wat een minder vloeiuiterlijk van de >

Grafiek 3: Invloed verhoogde reactiviteit poederlak op de behaalde minimum-viscositeit.

Een ander aspect dat een soortgelijke oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

31

Thema Poedercoating

Foto 1a: Vermindering vloeiuiterlijk ten gevolge van moffelen bij relatief lagere temperatuur van relatief hoogreactieve poederlak.

> coating tot gevolg heeft. Bovenstaande geeft aan dat het verlagen van de moffeltemperatuur en het verhogen van de reactiviteit van de poederlak een negatief effect hebben op het vloeiuiterlijk van de coating. Vraag is dan of het verkregen verminderde vloeiuiterlijk op basis van de verhoogde reactiviteit acceptabel is voor de beoogde coatingapplicatie. Zie Figuur 1a en 1b. Om enige verbetering in het vloeiuiterlijk te krijgen kan een verlaging van de glasovergangstemperatuur Tg van

het poeder overwogen worden.

Verbeterd vloeiuiterlijk door Tg verlaging van de poederlak

Het verkrijgen van een acceptabel vloeiuiterlijk van de coating bij moffelen van een hoogreactieve poederlak bij relatief lage moffeltemperaturen is een uitdaging.

Er is een formuleringstruc om onder deze randvoorwaarden een beter vloeiuiterlijk van de coating te verkrijgen: het verlagen van de glasovergangstemperatuur Tg van

Grafiek 4: Ovenmeting-resultaten voor relatief dun en dik substraat met standaard poeder.

32

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

het poeder. Aan de hand van Grafiek 1 wordt duidelijk dat een verlaging van de Tg van het poeder ook leidt tot een verlaging van de Tvl-temperatuur, daar deze fysisch-chemisch sterk aan elkaar zijn gerelateerd. Hierdoor wordt de afstand in de grafiek tussen de punten Tvl en Tcr weer groter en krijgt het poeder dus meer tijd om uit te vloeien voordat de reactie begint. Vanwege de lagere Tg zal ook de viscositeit van het poeder gedurende het moffelen gemiddeld lager zijn waardoor

Grafiek 5: Ovenmeting-resultaten voor relatief dun en dik substraat met low-bakepoeder.

Foto 1b: De rechter proefplaat heeft een duidelijk betere Distinctness of Image: een scherper omlijnde spiegeling.

deze dus beter uitvloeit. In het kader van “elk voordeel heb zijn nadeel” leidt een lagere poeder Tg tot een verminderde opslagstabiliteit van het poeder en kan deze, gedurende de verwerking, eventueel aanplakken aan spuitapparatuur, spuitwanden en terugwinapparatuur op relatief warme dagen/hogere temperaturen in de productiehal. Bij standaardpoeders ligt de Tg ruim boven de 50 °C en wordt zo een fysische stabiliteit van het poeder verkregen tot 3 jaar, in een gesloten zak en zolang het poeder op geen enkel moment boven de 35 °C komt. Bij low-bakepoeders kan het voorkomen dat deze fysische stabiliteit voor kortere tijd en alleen bij lagere omgevingstemperaturen (< 25 °C) wordt gegarandeerd. Een exponent in deze zijn sommige types van acrylaatpoederlakken, waarvoor het wordt geadviseerd om deze in de koelkast te bewaren. Daarnaast leidt een lagere poeder Tg ook tot een relatief lagere Tg van de coating. Als gevolg hiervan zullen deze coatings onder verwarming (van zonlicht) relatief sneller zacht worden, en eerder beschadigen, in vergelijking met poederlakken met een hogere Tg. Mocht, onder het streven van low bake, de coating enigszins onvoldoende gemoffeld zijn, dan zal de Tg van

de resulterende coating substantieel lager zijn dan bij voldoende moffeling. Hierdoor neemt de functionaliteit van de coating sterk af. Voor in de praktijk is het van belang om deze aspecten, met betrekking tot het gebruik van een poederlak met lagere Tg, mee te laten wegen. Daarnaast heeft het verhogen van de reactiviteit en/of het verlagen van de Tg van een poederlakformulering ook consequenties voor het poederlakproductieproces.

Restricties gerelateerd aan het productieproces van poederlakken

Niet onbelangrijk om in ogenschouw te nemen bij het formuleren van hoogreactieve low-bakepoederlakken zijn de limiteringen die het poederproductieproces hieraan oplegt. Zo wordt in een van de productiestappen de poederlakformulering in gesmolten toestand intensief gemengd in een extruder. Gedurende dit meng- en kneedproces komt veel warmte vrij, waardoor de verfformulering op een temperatuur van 120 °C kan komen. Bij zeer hoogreactieve formuleringen kan dit tot voorreactie in de extruder leiden, waardoor de extruder vast kan lopen.

Wat zeer ongewenst is. In een andere

productiestap wordt het geëxtrudeerde materiaal vermalen tot poederdeeltjes. In dit maalproces ontstaat veel warmte. Een poederlakformulering op basis van een lagere Tg zal eerder plakkerig worden onder deze warmtegeneratie, waardoor het vermaalproces geheel tot stilstand komt.

Het vastlopen, of door voorreactie vervuild raken, van een extruder of maalapparatuur heeft kostentechnisch grote gevolgen; daarom wordt enig risico hierin geheel vermeden. Tot op zekere hoogte kunnen er productietechnische maatregelen worden genomen om het risico van te sterke warmteontwikkeling en ophoping in de productiemachines te verlagen. Dit door minder warmte te genereren en/of door een nog meer gecontroleerde afvoer van de gegenereerde warmte te bewerkstelligen. Deze extra maatregelen resulteren in verhoogde productiekosten en dus hogere prijs van de poederlak.

Moffelen van low-bakepoederlakken bij hogere oventemperaturen

Het moffelen van een hoogreactief poeder bij relatief lagere temperaturen leidt tot een verlenging van de verblijftijd in de oven in vergelijking met moffelen bij >

Tabel 2: Relatieve oventijdreducties ten gevolge van het inzetten van low-bakepoederlakken bij 200 °C.

Substraat

100% cure standaardpoeder 10’ 190 °C

100% cure low-bakepoeder 12’ 160 °C

Oventijd-reductie (200 °C)

Dun

19 min

15 min

21%

Dik

30 min

21 min

30% oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

33

Thema Poedercoating

Toepassing van een low bake poedercoating: brandtrap uit dikwandig staal.

> een relatief hogere temperatuur. Bij het gebruik van meer massieve objecten zal, vanwege hun langzamere opwarming, de relatieve verblijftijd in de oven alleen maar toenemen. Als het formuleringstechnisch mogelijk is om een low-bakeuitvoering van een bepaald type poederlak succesvol te formuleren (zie tabel 1), blijft de vraag of het inzetten van deze als low-bakepoeder bedrijfseconomisch kostenvoordelen biedt en qua coating uiterlijk acceptabel is. Daarentegen biedt het inzetten van een hoogreactief of low-bakepoeder bij standaard- moffeltemperaturen onder andere het voordeel van een kortere verblijftijd in de oven ten opzichte van standaardmoffelpoederlakken. Als deze verkorte ovenverblijftijden qua snelheid van poederapplicatie gevolgd kunnen worden, leidt dit tot een verhoogde productie-output en daardoor minder coatingkosten per gereed product in vergelijking met het inzetten van een standaard-moffelpoeder. Naarmate het te coaten object massiever is, komt dit voordeel beter tot uiting . In Grafiek 4 staan ovenmetingresultaten vermeld van een relatief dun en dik substraat geplaatst in een kameroven met een insteltemperatuur van 200 째C. Uit deze meting volgt dat bij het gebruik van een standaardmoffelende poederlak deze objecten 19 en respectievelijk 30 minuten in de oven moeten verblijven om voldoende te worden uitgemoffeld (= 100% cure).

Als in plaats van deze standaard-moffel34

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

poederlak een hoogreactief low-bakepoeder wordt ingezet, geeft de ovenmeting het beeld van Grafiek 5.

Hieruit blijkt dat het inzetten van hoogreactief of low-bakepoeder bij hogere moffeltemperaturen leidt tot ruime oventijdreducties in vergelijking met het inzetten van standaardmoffel-poederlakken.

Dit vanwege het gegeven dat relatief hoger reactieve poederlakken bij lagere temperaturen beginnen te reageren en het object ten gevolge van de hogere oventemperatuur ook sneller opwarmt en daardoor sneller de minimum-reactietemperatuur bereikt. Zie Tabel 2 voor relatieve oventijdreducties uit de grafieken 4 en 5.

Naarmate het object massiever is, zal het tijdsvoordeel bij gebruik van het hoogreactieve of low-bakepoeder relatief groter worden. In deze context zijn er industrievoorbeelden van zeer massieve objecten waarbij een oventijdreductie van meer dan 40% wordt behaald bij het inzetten van hoogreactieve of low-bakepoeders!

Aanbeveling

Met betrekking tot low-bakepoederlakken is het belangrijk om zich te realiseren dat niet alle typen poederlakken eenduidig geformuleerd kunnen worden in een low-bake-uitvoering, zelfs als er concessies gedaan mogen worden aan bepaalde coatingeigenschappen. Daarnaast blijft de vraag of het gebruik van low-bakepoeders bij moffelen op lagere temperaturen in het totale bedrijfseconomische plaatje

een kostenreductie met zich meebrengt.

Het antwoord op deze vraag zal mede worden bepaald door het feit of het mogelijk is om de productiesnelheid te handhaven en of de verkregen coatingeigenschappen de gewenste kwaliteit hebben. Zoals in dit artikel beschreven is een eenduidig en algemeen geldend antwoord in deze niet te geven. Om een meer eenduidig antwoord te kunnen formuleren, zal besproken en onderzocht moeten worden wat mogelijk is in de combinatie van de mogelijkheden van de oven, de coatinglijn-instelling, de objecten die gecoat moeten worden, het coatinguiterlijk en de coatingeigenschappen die men nastreeft, en of er poederlakken (te formuleren) zijn met de bijbehorende gevraagde reactiviteit die ook in het gevraagde totaalplaatje passen. Met het doen van een ovenmeting en bijbehorende analyses wordt een eerste goede indicatie verkregen of het streven naar het inzetten van lowbakepoederlakken een goede optie is voor de poedercoatopdracht in kwestie.

Dit zowel bij moffelen op lage temperatuur, voor dunwandige objecten, als op hoge temperatuur voor meer massieve objecten. < Paul Binda, Eurolacke bv, Tiel

Meer informatie www.Eurolacke.nl

Totaaloplossingen in lagedruk verfspuitapparatuur

CAP Industrial Telefoon: (010) 437 47 37 E-mail: info@cap-industrial.nl

800 verschillende poedercoatings uit voorraad leverbaar.

Maatwerk: alle kleuren, alle hoeveelheden, geleverd in max. 10 werkdagen.

Specialiteit: Poedercoating voor verzinkt staal.

Geoptimaliseerde poedercoatings voor elke toepassing en applicatie.

Korte en betrouwbare levertijden.

Het moet lang goed blijven!

Ontwerpen van oppervlakken die lang goed blijven onder de zwaarste omstandigheden.

Engineers werken wereldwijd samen met Sulzer Metco.

Bijvoorbeeld, high-throughput draadspuittechnologie die langdurig corrosiebescherming geeft op olie-en gastransportleidingen. Het resultaat?

Coatings die 25 jaar mee gaan, sterk verminderende lange termijn pijplijn onderhoud en corrosie en lekkage uitsluiten. Bespaart kosten en milieu.

Voor meer informatie: Sulzer Metco Europe GmbH, Branch Benelux Molenstraat 32 4758 AB Standdaarbuiten Netherlands Tel. +31 165 88 04 05 Fax +31 165 31 31 28 nl-info@sulzermetco.com www.sulzermetco.com

Wij leveren vanuit België en Nederland. www.hatwee.be • www.e-xpresso.be T +32 51 63 74 20 • F +32 51 63 75 20 • info@hatwee.be

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

35

Thema Poedercoating

Dure energiebesparing met lagetemperatuur-poederlakken

Zin en onzin van Low Bake

In de poederlak-verwerkende industrie hoort men vaker dat energie bespaard kan worden door het gebruik van lagetemperatuur-poederlakken, ook wel “low-cure” of “low-bake” poederlakken genoemd. In de literatuur wordt geschreven dat een energiebesparing van ~7% behaald wordt per 10 °C moffeltemperatuurdaling. Dit artikel beschrijft aan de hand van een realistisch voorbeeld wat Moffeltijd als functie van de objecttemperatuur de bijbehorende werkelijkheid is en welke aspecten daarbij komen kijken. voor reguliere poederlakken

Artikel VOM blad

30

25

beeld polyesters, epoxyharsen, combina20 ties van deze twee en polyurethannen.

Normaal worden deze poederlakken gemoffeld op een temperatuur15van ongeveer 160 °C tot 210 °C waarbij de objecttemperatuur tussen de 15’ en 7’ 10 gehandhaafd moet worden. Normaal is bijvoorbeeld 10’ bij 180 °C objecttemperatuur voor 5 polyesters en epoxypolyesters. Zie figuur 1.

Daar komt wel de tijd om het object op te 0 warmen190 nog bij, wat afhankelijk is van de 180 200 210 materiaaldikte Moffeltijd Min. [min] Objecttemperatuur in [°C] en vormgeving.

Moffeltijd Max. [min] Stand der techniek Als een lange opwarmtijd vanwege forse Figuur 1: Moffelcurve voor een gewone poederlak.

De meeste gangbare poederlakken zijn materiaaldikten nodig is, dan kan ook dat thermohardende kunststoffen, bijvooreen reden zijn om naar een sneller verten. Men moet een opvolgende laag altijd op een lagere temperatuur moffelen dan de ondergrond om te voorkomen dat daar nog gassen en/of dampen vrijkomen die in de nieuwe lakfilm filmstoringen kunnen veroorzaken. In een later stadium, toen de kosten voor energie stegen, is het energiebesparingseffect pas dominanter geworden in de argumentatie voor de toepassing van deze lagetemperatuurpoederlakken.

160 170

Moffeltijd in [min

Enkele jaren geleden wilde men onder andere MDF-panelen poederlakken, waarvoor de reguliere moffeltemperaturen te hoog zijn. Deze lagetemperatuurpoederlakken hebben zich in deze markt niet echt doorgezet, temeer omdat kostenverhogende voorbewerkingen zoals het “Thermoglätten” (thermisch dichtschroeien van zuigende capillairen op de snijkanten) nodig zijn, waardoor de combinatie niet meer concurrerend is ten opzichte van natlakken. Ook is lagetemperatuur-poederlak nuttig als men geen zogenaamde moffelverliezen wenst te krijgen bij voorgelakte of gekitte produc-

Lage temperatuur poederlakken, bijvoorbeeld Acrylaten en aangepaste Po al moffelen bij ~130°C. Echter neemt de moffeltijd dan al gauw met een fac Een poederlak die bij deze temperatuur gemoffeld wordt, moet ongeveer 1 Figuur 2: Moffelcurve voor een lagetemperatuur-poederlak. objecttemperatuur verblijven, mede afhankelijk van de poederlak. Zie figuu

Artikel VOM blad Figuur 1: Moffelcurve voor een gewone poederlak.

Moffeltijd als functie van de objecttemperatuur voor reguliere poederlakken

Moffelcurve lage temperatuur poederlak

30

45 25

10

5

160

170

180

190

Objecttemperatuur in [°C]

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

35 30 25 20 15 10 5 0 110

0 210

200

120

130

Objecttemperatuur in [°C] EP Minimaal

Moffeltijd Min. [min] Moffeltijd Max. [min]

Figuur 1: Moffelcurve voor een gewone poederlak.

36

Moffeltijd in [minuten]

15

Moffeltijd in [min

20

40

EP Maximaal

Figuur 2: Moffelcurve voor een lage temperatuur poederlak

Lage temperatuur poederlakken, bijvoorbeeld Acrylaten en aangepaste Polyesters, kunnen al moffelen bij ~130°C. Echter neemt de moffeltijd dan al gauw met een factor 1,5 tot 3 toe.

140

objecttemperatuur verblijft.

Energiehuishouding poederlak moffeloven.

Om energiebesparing te verduidelijken, moet men eerst weten waar de toegevoerde energie van de moffeloven blijft. Figuur 4 toont schematisch waar de toegevoerde warmte blijft.

hebben, wat dan eventueel een integrale jaarlijkse energiebesparing kan opleveren.

Per geval moet dit bekeken worden.

Figuur 4: Schematische voorstelling van de energiehuishuiding van een indirect gestookte tunneloven.

Voorbehandeling In de voorbehandeling kan een snelheidsverhoging echter de verliezen van energie en overgesleepte chemicaliën laten oplopen. De actieve en de neutrale zones worden immers sneller doorlopen, waardoor afdruiptijden korter worden. Bij een gelijkblijvende installatie zal een grotere doorvoercapaciteit meer verdamping van vloeistoffen met zich meebrengen (als men ook al niet de badtemperatuur moet verhogen om de gewenste reiniging en conversielaag te bewerkstelligen) en zal het spoelverlies eveneens toenemen.

Figuur 3: Schematische voorstelling van de energiehuishouding van een indirect gestookte tunneloven.

Rekenvoorbeeld.

Hechtwaterdroger De hechtwaterdroger moet in dat geval meer materiaal kunnen verwerken en meer vocht verdampen en zal daarom eveneens meer energie gaan verbruiken, maar de jaarlijkse bedrijfstijd kan gevoeglijk korter worden.

gen zogenaamde ‘fast curing’-systemen probleem zijn. Men kan ook kiezen om het Het onderstaande fictieve, maar wel realistische, rekenvoorbeeld kan uiteraard ook te met de gebruiken.

Deze poederlaksystemen producttransportsysteem sneller laten eigen getallen van de lezer worden nagerekend. kunnen al voldoende uitharden als ze het lopen om zo de doorlooptijd door de laktemperatuurtraject tot ~160 °C hebben kerij te verkorten en op deze wijze energie doorlopen en hoeven daar dan niet nog en kosten te besparen. eens een bepaalde langere tijd te verblijAls men hiervoor kan en wenst te kie- 4 ven. Men kan dus behalve op energie bezen en de voorbehandelingprocessen en sparen tevens tijdwinst boeken, al kan dat koelprocessen staan een hogere producenkele risico’s met zich meebrengen. De tiesnelheid toe, dan kan men de bandsnelthermostabiliteit van sommige poederheid verhogen en zo meer capaciteit per lakken gaat tegenwoordig al tot 130 °C, uur maken. Echter kan daardoor de doordaaronder worden transport, opslag en gevoerde materiaalhoeveelheid per tijdsverwerking beduidend lastiger en probleeenheid toenemen en gevoeglijk ook de matischer. Lagetemperatuur-poederlakbenodigde hoeveelheid warmte per uur. ken, bijvoorbeeld acrylaten en aangepaste Het voordeel is dan dat men gedurende polyesters, kunnen al moffelen bij ~130 °C. een kortere tijd de andere verliezen kan Echter neemt de moffeltijd dan al gauw met een factor 1,5 tot 3 toe. Een poederlak die bij deze temperatuur gemoffeld wordt, moet ongeveer 15’ tot 30’ op die objecttemperatuur verblijven, mede afhankelijk van de poederlak. Zie figuur 2.

Oven Voor de oven geldt nog steeds dat dezelfde hoeveelheid aan accumulatiewarmte toegevoerd moet worden, ongeacht of men 1 of bijvoorbeeld 10 minuten op de objecttemperatuur verblijft.

We vergelijken en een gewone poederlak met een lage temperatuur poederlak in een fictieve maar wel realistische productie van 7200 kg/uur aan stalen producten inclusief de massa van de ketting van het transportsysteem en de ophangmiddelen. hardend poederlaksysteem De transportsnelheid stellen uit we te opwijken.

2,5m/min. heeft bereikt en geen mogelijkheid heeft De toepassing de oven langer tewe maken, dan kan de Het alternatief van voorlagetemperatuur-poealuminium producten aan deom stalen ketting zetten ernaast.

Het aantalkan gepoederlakte m² houden we voor beide situatiesvan gelijk. derlakken in zulke gevallen uitkomst toepassing een sneller/korter uitharWe gaan uit van 3mm dik plaatvormig materiaal dat aan beide zijden gepoederlakt wordt bieden.

Ook voor opwarming deze toepassindende een ~4minuten. oplossing van het en dat er bij kan staalmen ~10’voor nodig is en voorpoederlak het aluminium

Rekenvoorbeeld

Om energiebesparing te verduidelijken, moet men eerst weten waar de toegevoerde energie van de moffeloven blijft. Figuur 3 toont schematisch waar de toegevoerde warmte blijft. We vergelijken een gewone poederlak met een lagetemperatuurpoederlak in een fictieve maar wel realistische productie van 7.200 kg/uur aan >

Kortere moffeltijden, kortere doorlooptijden en de gevolgen daarvan

Toepassing van lagetemperatuur-poederlakken op een hogere temperatuur (dan de laagst mogelijke) heeft tot gevolg dat de verblijftijd in de moffeloven beduidend korter kan worden. Als een moffeloven te kort blijkt te zijn als gevolg van bijvoorbeeld toegenomen productiecapaciteit, men een maximaal optimale belading oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

37

Thema Poedercoating door warmte verloren kan worden, maar de temperatuurgradiënt is dan uiteraard wel lager. Wel kan het zijn dat zo’n grotere oven een extra circulatieluchtventilator nodig heeft. Deze zal ongeveer 6 kWe aan stroom à d 0,08/kWh verbruiken, dus als we de 1.500 uur/jaar netto productietijd naar de bruto bedrijfstijd van de installatie opschalen, dan is dat ~1.800 uren/ jaar. Een energiekostenpost van d 864,00 die we dus van de besparing moeten aftrekken. Per situatie moet dit berekend worden, maar in dit voorbeeld gaan we er vanuit dat dit elkaar opheft.

Kosten van de energiebesparing

Figuur 4: Procentuele energiebesparing van de moffeloven als functie van de werkelijke moffeltemperatuur.

> stalen producten, inclusief de massa van de ketting van het transportsysteem en de ophangmiddelen. De transportsnelheid stellen we in op 2,5 m/min. Het alternatief voor aluminiumproducten aan de stalen ketting zetten we ernaast. Het aantal gepoederlakte m2 houden we voor beide situaties gelijk. We gaan uit van 3 mm dik plaatvormig materiaal dat aan beide zijden gepoederlakt wordt en dat er bij staal ~10’ voor opwarming nodig is en voor het aluminium ~4 minuten. Het onderstaande fictieve, maar wel realistische, rekenvoorbeeld kan uiteraard ook met de eigen getallen van de lezer worden nagerekend.

Als men de besparing voor een elektrisch verwarmde oven wenst te kennen, dan moet men de besparing in kWth berekenen aan een elektriciteitsprijs van d 0,08 per kWe. In dit rekenvoorbeeld wordt dat voor staal d 2,64/uur = d 3.960,00/jaar en voor aluminium is dat d 1,68/uur en d 2,520,00/jaar. In figuur 4 is te zien wat de procentuele energiebesparing op het energieverbruik van de moffeloven is door toepassing van lagere moffeltemperaturen ten opzichte van de reguliere moffeltemperaturen.

Bestaande of aangepaste oven

Als we echter een bestaande moffeloven hebben die op180°C en 10’ moffeltijd ontworpen is en de moffeltijd op de lagere temperatuur vanwege de lagetemperatuur-poederlak met bijvoorbeeld een factor 2 toeneemt, dan zal men genoodzaakt zijn de bandsnelheid ten gunste van de 38

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

vereiste moffeltijd bij die lagere temperatuur met ongeveer factor 1,5 te reduceren (opwarmtijd wordt wat korter maar de moffeltijd circa twee keer zo lang).

In dat geval gaat er voor staal niet 2 kg/s door de oven, maar ~1 kg/s en wordt de besparing slechts ~ d 1.300,00 per jaar, even afgezien van het feit dat men ~30% van de productiecapaciteit verliest. De vraag is dan altijd of ook dat bij de gegeven voorbehandelingprocessen en applicatie nog wel mogelijk is (te lang durende processen). Als de oven speciaal ontworpen is om lagetemperatuur-poederlakken te verwerken, dan is deze dus ongeveer 1,5 groter dan nodig was voor het moffelen van reguliere poederlakken. De opwarmtijd zal in beide gevallen ongeveer gelijk zijn, terwijl de moffeltijd ongeveer verdubbelt.

Dat betekent dus een beduidend groter warmteverliezend oppervlak (~45%) waar-

In het navolgende rekenvoorbeeld dat aansluit op het vorige, berekenen we wat deze energiebesparing aan kosten kan veroorzaken. Per jaar omgerekend een bedrag van ongeveer d 18.800,00 als de lagetemperatuur-poederlak “slechts” 5% duurder is dan standaard-poederlak. Van die 75 ton/jr is dus ~20% afval, dus ~15 ton/jr. We laten de afvoerkosten daarvan in dit rekenvoorbeeld even buiten beschouwing. Indien de lagetemperatuur-poederlak vanwege de ongunstige thermostabiliteit een geconditioneerde opslagruimte vereist en de applicatieomgeving ook, dan wordt dat al gauw een airconditioninginstallatie met een capaciteit van ~6.000 m2/uur en een koelvermogen van ~50 kWth en ventilatoren met een totaal vermogen van ~5 kWe. Zo’n koelinstallatie zal ongeveer 7 kWe consumeren. Een totaal elektraverbruik van ~12 kWe. Echter dient men er vanuit te gaan dat de installatie 24 uur per dag moet werken. Stel een lastfactor van gemiddeld 50% en een elektriciteitsprijs van d 0,08/ kWh, dan kost dit per jaar ~d 4.200,00 aan elektra. Ook dit moet per geval berekend

worden. De exploitatiekosten sec nemen in dit voorbeeld in totaal toe met een bedrag van ~d 23.000,00 per jaar, om in het gunstigste geval ~d 2.000,00 en in het ongunstigste geval d 1300,00 per jaar te besparen. In de exploitatiekosten zijn overigens nog geen onderhouds- en instandhoudingskosten berekend. N.B.: Een omkasting met gegalvaniseerde staalconstructie en airconditioning, die tevens de opslagruimte conditioneert, wordt in aanschaf al gauw geraamd op d 60.000,00.

Energiekosten ten opzichte van andere kosten

In figuur 5 is te zien hoe de energiekosten zich kunnen verhouden tot andere kosten die samen de kostprijs per gelakte m2 bepalen. Uiteraard kan in deze verdeling per individueel geval een variatie bestaan, omdat bijvoorbeeld de graad van applicatieautomatisering en de benodigde personele kosten voor belading en afhalen mede afhankelijk zijn van de soort producten (afmetingen, dikten enzovoort).

Te zien is dat uiteindelijk de gaskosten voor de uitharding (lees: moffeloven) 49,1% uitmaken van de 77,5% totale gaskosten. De totale gaskosten maken 17,3% uit van de totale lakkosten. Dus de gaskosten van de uitharding maken ~6,6% uit van de totale lakkosten. Een besparing van bijvoorbeeld 30% op deze 6,6% betekent dus een besparing van <2% op de totale lakkosten, mits er geen extra energiekosten ontstaan door het toepassen van deze lagetemperatuur-poederlak. De poederlak maakt 82,8% uit van de totale kosten voor grondstoffen. De totale kosten voor grondstoffen maken 34,2% uit van de totale kosten. De poederlak maakt dus 28,3% uit van de totale lakkosten. Als de lagetemperatuur-poederlakken 10% duurder zijn dan de reguliere poederlakken, dan maakt dat ~2,8% uit van de totale kosten. Ergo: als in het geschetste voorbeeld de meerprijs voor poederlak minder dan 7% bedraagt ten opzichte van reguliere poederlak, dan begint de verbruiker pas kosten te besparen. Bij fast curing poederlakken die op 150 °C objecttemperatuur gemoffeld kunnen worden ten opzichte van een regulier poeder bij 180 °C, dan is de energiebesparing 16,7%, wat neerkomt op een kostenbesparing van 1,1% op de totale lakkosten. Als deze fast curing poederlak meer dan 3,9% duurder is, dan is de winst van de energiebesparing qua kosten weg/geneutraliseerd.

Figuur 5: Opbouw lakkosten.

Overige aspecten

Ten aanzien van de investeringen moet men dan bovendien rekening houden met grotere luchtkanalen in de poederlakcabine-installatie, omdat anders vanwege de wrijving in de kanalen bij hoge stromingssnelheden de teruggewonnen poederlak door wrijving kan opwarmen en kan gaan klonteren/zich afzetten (micro fusion). Als dit gebeurt en deze poederlak komt in het poederlakreservoir terug, kan men problemen verwachten.

Lagetemperatuur-poederlakken kunnen kritisch zijn ten aanzien van stabiliteit en behandeling. Vanwege de eigenschap om bij lage temperaturen te kunnen moffelen, moeten bepaalde types gekoeld getransporteerd, opgeslagen en verwerkt worden. De stabiliteit wordt in die gevallen gelimiteerd tot drie maanden na productie bij 15 °C tot 25 °C opslag. Na een jaar is de poederlak versteend en onbruikbaar.

N.B.: Dit geldt dus ook voor lagetemperatuur-poederlak die zich in het nafilter en elders in de installatie heeft vast- of afgezet. Als deze poederlakken worden blootgesteld aan wat hogere omgevingstemperaturen, gaan ze klonteren en/of worden ze plakkerig , en wordt verwerking problematisch. De stabiliteit neemt dan ook sneller af. Verder is het wisselen van deze lagetemperatuur-poederlakken met reguliere poederlakken in dezelfde installatie problematisch vanwege de mogelijke onverdraagzaamheid en vanwege de verschillen in moffelcyclus. Op basis van informatie van gebruikers blijkt dat lagetemperatuur-poederlakken kwalita-

tief achterblijven bij de reguliere poederlakken.

Conclusie

Energie besparen met lagetemperatuurlakken is weliswaar mogelijk, maar kan een kostbare aangelegenheid zijn.

Dit is per geval te onderzoeken. De energiebesparing die lagetemperatuurpoederlakken kunnen bewerkstelligen gelden uitsluitend voor de moffeloven. Als producten om wat voor reden dan ook een langere moffeltijd vergen en een uitbreiding van de oven geen optie is, dan kan een lagetemperatuur-poederlak uitkomst bieden. Mogelijk is een toepassingsmogelijkheid om producten structureel op een hogere snelheid te verwerken in een bestaande laklijn om zo flessenhalzen in de productie op te lossen, mits men de grenzen van de procesparameters van de voorafgaande en opvolgende processen in acht neemt. Meestal verkiest men in de onderhavige gevallen veelal de sneller uithardende poederlakken die met ~9’ bij 160 °C objecttemperatuur klaar zijn of de fast curing varianten die het traject tot en met ~150 °C alleen maar hoeven te doorlopen.

Men moet bedacht zijn op mogelijke problemen die ten behoeve van de toepassing aanvullende maatregelen en/of extra zorg en aandacht vragen en extra kosten veroorzaken. < Ruud Ploum, Ploum Engineering

Meer informatie www.PloumEngineering.nl oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

39

Thema Poedercoating

Misvattingen over low-bakepoeders

Low bake is geen long-bake Voor we het pleidooi voor minder energieverbruik en verhoogde efficiëntie willen inzetten, hadden we graag eerst wat misverstanden uit de wereld geholpen. Over low-bakepoeders bestaan namelijk nogal wat misvattingen. Om te duiden waar het grote voordeel van de low-bakepoederlakken zit, scheppen we eerst een algemeen beeld. Daarna zetten we in twee casestudies de praktijk in de spotlight, want uiteindelijk moeten daar de centen worden verdiend: twee alledaagse situaties waarbij low-bakepoederlakken werden toegepast, met extra rendement en kostenbesparingen tot gevolg. In deze tijden van economische malaise is iedere cent meegenomen.

We proberen alvast de drie meest voorkomende misvattingen uit de wereld te helpen.

1. Echte low-bakepoeders hebben geen langere oventijd dan conventionele poeders. Bij eenzelfde oventemperatuur kan de tijd 15 tot 40% korter. Low cure is dus zeker geen slow cure.

2. Low-bakepoeders moeten niet in de koelkast. Bij het koel (tot 25°C) en droog bewaren kunnen de low-bakepoeders twee jaar worden bewaard, zoals elke standaard-polyesterpoederlak.

3. De low-bakepoeders hebben geen verminderde corrosiewerende eigenschappen, in zoutneveltesten op allerhande substraten en met diverse voorbehandelingen werden uitstekende resultaten behaald, in vele gevallen beter dan normale polyesterpoeders. Dit is voornamelijk te danken aan een verbeterde benatting van de stukken.

Minder energie

Een van de grootste voordelen is het feit dat je minder energie nodig hebt om de low-bakepoederlak uit te moffelen.

40

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

Voor het uitmoffelen van een poederlak heb je een bepaalde energetische waarde nodig, dus een bepaalde hoeveelheid energie die je moet toevoegen. Stel dat deze waarde bij een standaardpoeder 100 is, dan heb je bij een low-bake-poeder slechts 88 nodig, zo’n 12% minder. In de praktijk dus 10’160°C in plaats van 10’180°C metaaltemperatuur. Hier zit dus alvast een besparing in energieverbruik, want met een gelijke kettingsnelheid kan de oventemperatuur al snel 20°C (of meer) naar beneden. Uit voorbeelden uit de praktijk (zie onder andere casestudie) blijkt dat het laatste stuk opwarming van de oven (van 150°C tot 180°C) zo’n 30% van het totale gasverbruik in beslag neemt.

Productiviteitsverhoging

Een andere manier om kosten te besparen is de mogelijkheid tot productiviteitsverhoging. Ieder poeder heeft een moffelschema dat een verhouding van tijd en energie inhoudt. Zo moffelen de low-bakepoeders van Oxyplast ook uit op 15’150 °C of op 5’180 °C metaaltemperatuur.

De oven op een hogere temperatuur laten

staan biedt het voordeel dat de benodigde verblijftijd minder lang wordt. Bij een gelijke oventemperatuur als bij een conventioneel poeder kan de kettingsnelheid dus omhoog. Hier blijkt in de praktijk soms wel de schoen te wringen, want in veel gevallen is het niet mogelijk voor de mensen die aan de ketting staan om veel sneller te werken en zou theoretisch iemand extra aan de lijn moeten staan. Aangezien dit meestal geen optie is omdat het de kosten verhoogt, wordt meestal gekozen voor een combinatie van het verlagen van de oventemperatuur en een lichte verhoging van de kettingsnelheid. De tweede casestudie gaat dieper in op dit thema.

Efficiëntie

Naast de verlaagde stookkosten en/of de verhoogde productiviteit zijn er nog meer voordelen van deze laagmoffelende poederlak. Zo is de densiteit lager ten opzichte van de gewone poederlakken, waardoor het rendement per vierkante meter verbetert en de hoeveelheid afvalpoeder vermindert. De densiteit van iedere kleur is anders, dus is het voordeel zeer moeilijk

Case study 1: lager gasverbruik 240

200

-40°C

Temperatuur (°C)

160

meting lucht

120

meting metaal staal 10mm meting lucht bij low-bake meting staal bij low-bake

80

40

0:00:00 0:01:30 0:03:00 0:04:30 0:06:00 0:07:30 0:09:00 0:10:30 0:12:00 0:13:30 0:15:00 0:16:30 0:18:00 0:19:30 0:21:00 0:22:30 0:24:00 0:25:30 0:27:00 0:28:30 0:30:00 0:31:30 0:33:00 0:34:30 0:36:00 0:37:30 0:39:00 0:40:30 0:42:00 0:43:30 0:45:00 0:46:30 0:48:00 0:49:30 0:51:00 0:52:30 0:54:00

0

Casestudie 1: lager gasverbruik Situatieschets: Doorloopoven, ingesteld op 200°C (meting dateert van september 2011 bij een Belgische klant). Zware stukken, buisprofielen tot 10 mm dik staal.

Kettingsnelheid: 1 meter per minuut. Oven bereikt gewenste temperatuur na 21 minuten. Stukken bereiken gewenste temperatuur na 31 minuten en 30 seconden. We voeren nu een tweede meting uit maar zetten de oven 40°C lager, de rode curves stellen de nieuwe situatie voor. Zowel de metaal- als de luchttemperatuur warmen trager op naarmate ze hoger oplopen. Net zoals bij de eerste instelling vlakt de curve op het einde af. Iedere graad extra toevoegen kost nu veel meer energie. Zoals ook bij de afbeeIding van casestudie 1 is te zien, vlakt de curve op het laatste moment af. De oven 20°C opwarmen (bijvoorbeeld van 180°C naar 200°C ) duurt meer dan 13 minuten. Dat is zo’n 60% van de totale opwarmtijd naar 200°C, het

opwarmen van de omgevingstemperatuur naar 180°C neemt de andere 40% in beslag. Bij de nieuwe situatie verloopt de opwarming als volgt: Oven bereikt gewenste temperatuur na 20 minuten en 30 seconden. Stukken bereiken gewenste temperatuur na 33 minuten. Stukken voldoende uitgemoffeld na 43 minuten. Dit betekent dat met dezelfde instellingen van oventijd en dezelfde stukken de oven 40°C omlaag kan.

Omgerekend komt dit neer op een besparing van zo’n 25% van het gasverbruik. Gasprijzen fluctueren en variëren van klant tot klant, maar dit betekent in dit praktijkvoorbeeld toch al snel een besparing van meer dan 20.000 euro op jaarbasis.

Bij dit praktijkvoorbeeld zou de kettingsnelheid ook nog verder omhoog kunnen om het rendement nog verder te kunnen opdrijven, maar bij deze klant is dit gezien de complexiteit van de stukken niet haalbaar.

uit te drukken in een algemene kostenbesparing, maar deze ligt ergens tussen de 3 en 7% op de hoeveelheid aan te kopen poeders.

eigenschappen werd na uitvoerige testen zowel het GSB- als het Qualicoat-certificaat behaald. Ook de aanvragen voor Qualisteelcoat werden opgestart.

Duurzaamheid

Extra corrosiewering

Naast een verhoogde productiviteit is ook de eindklant gebaat bij low-bake.

Het product van Oxyplast heeft namelijk een langere levensduur dan de standaard Qualicoat-klasse 1 polyesters. Dit uit zich vooral in een verbeterd glansbehoud en in een minimale verkleuring en verkrijting van de poeders in buitenduurzaamheidstesten. Op basis van deze uitstekende

Verder zijn er natuurlijk nog de uitstekende corrosiewerende eigenschappen die we reeds aanhaalden bij de misvattingen. Zelfs met een éénlaagssysteem kan, mits met de correcte voorbehandeling, in een C3-omgeving een lange levensduur worden behaald. Ook producten behandelen die in een C4-milieubelastingsklasse komen te staan is mogelijk, mits de speci-

aal ontwikkelde low-bake–primer wordt gebruikt. Deze epoxy-primer werd geoptimaliseerd voor het gebruik op ontgassende substraten en voor een uitstekende tussenhechting.

Esthetisch

Last but not least is dit poeder ook ontgassend. Zonder extra additief kun je dit poeder toepassen op ontgassende substraten zoals geschoopeerd, sendzimir of diepbad verzinkt materiaal, zelfs in een éénlaagssysteem. Zijn er dan geen nadelen? Eigenlijk niet! Per kilogram kost een low-bakepoeder 0,2 tot 0,45 euro meer dan een > oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

41

Thema Poedercoating Case study 2: verhoogde productiviteit 200

180

=einde oventijd low bake

160

einde oventijd=

Temperatuur (°C)

140

120

-10 min 30 sec = 36% tijdsbesparing

100

lucht metaal

80

60

40

start reactie low-bake = 150°C

20

0

Casestudie 2: toegespitst op verhoogde productiviteit In deze casestudie gaan we uit van een ovenmeting die in maart 2013 werd uitgevoerd bij een Nederlandse klant van Protech-Oxyplast. Situatieschets: Boxoven: 3 meter breed, 7 meter lang, 3 meter hoog. Oven ingesteld op 180°C. Oven bereikt gewenste temperatuur na 6 minuten. Stukken bereiken gewenste temperatuur na 9 minuten en 30 seconden. Na omstelling naar het werken met low-bakepoeder van ProtechOxyplast krijg je een andere situatie, het staal heeft nu maar 5’180°C metaaltemperatuur nodig: De reactie van de laagmoffelende poederlak begint op 150°C, dit is na 5 minuten oventijd.

Gezien de voorgeschreven ovencurve is de poederlak al na 10’160°C of 5’180°C uitgemoffeld. Dit betekent volledige moffeling na 18 minuten ovenverblijftijd. Huidige totale oventijd: 28

> standaard Qualicoat-polyester. Toch is dit absoluut geen nadeel, want na berekening van alle voordelen levert dit een positief resultaat op. Praktijkvoorbeelden tonen ons dat het voordeel bij een kettinglijn bij een verlaging van de oven met 20°C voor het gasverbruik netto oploopt tot 50 euro per dag. Op 220 werkdagen betekent dit een kostenbesparing van 13.200 euro alleen al op de gasrekening! De verhoogde productiviteit wordt hier zelfs niet in meegerekend.

Conclusie

Met laag moffelende poederlakken kun 42

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

minuten en 30 seconden. Verblijftijd met low-bakepoeders: 18 minuten. Besparing oventijd: 10 minuten en 30 seconden. Dit betekent omgerekend zo’n 36% inkorting van de oventijd! Als je dit doortrekt naar de rendabiliteit, dan betekent dit dat je op een werkdag van 8 uur zeer makkelijk 1 tot 2 ovens meer kunt spuiten, wat al snel een enorme besparing oplevert.

Het lijkt er op dat je geen gas bespaart in deze situatie, maar gezien het feit dat je dezelfde hoeveelheid gas kan spreiden over meer oppervlakte die door je oven gaat, betekent dit een besparing van gas per vierkante meter gelakt materiaal. In ieder geval wordt de productiviteit enorm verhoogd en kun je meer werk in dezelfde tijd verwerken. Hier is dus zeker een enorme kostenbesparing of meeropbrengst te behalen.

je zowel energie besparen als efficiëntiewinsten boeken. Per klantsituatie moet bekeken worden welke techniek het best toepasbaar is, maar uiteindelijk zal je bedrijf er altijd rendabeler van worden.

Iedere industrie moet vernieuwen en veranderen, stilstand betekent namelijk altijd achteruitgang. Deze veranderingen komen op gang uit verschillende overwegingen: soms is dat het milieu (denk bijvoorbeeld aan het bannen van CFK’s uit koelkasten), soms komt het voort uit gezondsheidsaspecten (zoals de ban van TGIC in poederlakken in Europa). Maar meestal komt de (r)evolutie voort uit

kostenbesparingsoogpunt. Met deze stap richting de toekomst kun je op twee vlakken besparen: je energierekening verlagen, maar ook het rendement verhogen. < Ruben Maes, Oxyplast Belgium nv

Meer informatie Oxyplast Belgium nv www.Oxyplast.be

Thema Poedercoating

Low-bakepoedercoatings: wat kun je ermee?

Het is de droom van elke applicateur om zijn energiefactuur te verlagen, of nog beter, om zijn productiviteit te verhogen door het inzetten van een ander type poeder. Maar hoe zit dat nu eigenlijk? De een zweert bij low-bake-poeders, de ander blijft trouw aan de klassieke moffelschema’s. Wat zijn de voor- en nadelen? Wat zijn de risico’s en mogelijkheden?

Een tijdje geleden belde Edward Uittenbroek, u weet wel, al 142 uitgaves uw eindredacteur van dit blad, met de vraag of ik een redactioneel artikeltje wou schrijven over dit onderwerp. De discussie gaat over de low-bake polyester poedercoatings die door menig producent op de markt worden gezet. Om het beeld compleet te maken wil ik toch graag eerst even iets kwijt over de coatings voor binnentoepassing.

Binnen- of buitentoepassing

En dat brengt ons tegelijk bij de eenvoudigste applicatie: meestal metalen voorwerpen, nauwelijks UV-belasting, alleen een decoratieve functie. De applicateur geeft het object een kleur en beschermt het staal waaruit het vervaardigd is tegen roest. Voor deze toepassing is een laagmoffelend poeder geen probleem.

Zolang de opdrachtgever een glanzende coating wil, zijn poedercoatings beschik-

baar die op 140 °C een perfecte hechting, flexibiliteit en schokweerstand hebben.

De meerkosten van deze poeders wegen echter niet op tegen de voordelen op het vlak van het energieverbruik. Dus blijft het inzetten van deze coatings beperkt tot heel specifieke toepassingen.

Buitentoepassingen stellen veel hogere eisen aan de poedercoatings. Natuurlijk willen we dat de gecoate stukken er goed blijven uitzien, ook na meerdere jaren in >

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

43

Thema Poedercoating

> ons maritiem klimaat! Naast een perfecte hechting en goede fysische eigenschappen (impact, flexibiliteit hardheid, enzovoort) van de coating zijn ook het kleur- en glansbehoud bij UV-belasting belangrijk. De weerstand tegen waterbelasting wint ook aan belang, want vaak worden de gecoate stukken nog in de verpakking stevig belast met vocht en zon.

Dat hebben we aan ons vochtig klimaat te danken.

Moffeltemperaturen en eindlaageigenschappen

Belangrijk om weten is dat deze eigenschappen niet allemaal bij eenzelfde moffeltemperatuur optimaal worden. Eerst worden de fysische eigenschappen bereikt, bij verder uitmoffelen (lees: hogere moffeltemperatuur) krijgt de coating de optimale UV-weerstand, en nog hoger zal de weerstand tegen blanching zijn optimum bereiken.

Voor een goede corrosieweerstand zijn stalen stukken voor buitenexpositie geschoopeerd (gemetalliseerd) of thermisch verzinkt. En dat maakt het natuurlijk allemaal nog een beetje spannender, want die zinklaag zal zich tijdens het smelten 44

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

en polymeriseren van het poeder vervelend gedragen. De luchtinsluitingen en het vocht willen door invloed van de temperatuur uit de zinklaag verdwijnen door de smeltende poedercoating heen.

Dat proces moet voltrokken zijn voordat het poeder begint te polymeriseren, want dan verhoogt de viscositeit van de coating weer en zullen de poriën in de laklaag niet meer dichtvloeien. Om dat proces een handje te helpen kun je natuurlijk de stukken gaan voorverwarmen. Maar dan moet je de stukken tweemaal opwarmen en dat is ook energetisch niet interessant.

Dus we gaan ervan uit dat we de stukken koud en binnen de genormaliseerde tijd na het verzinken poedercoaten.

Uit laboratoriumproeven is gebleken dat de ontgassing van een metallisatie zijn tijd nodig heeft. Je kunt dat proces moeilijk versnellen in een convectieoven.

Dat zie je ook in de praktijk. Daarom zijn dunne stukken gevoeliger voor ontgassing dan dikkere stukken. Het risico van een laagmoffelende poedercoating is dat de lak op dunne stukken te snel begint te polymeriseren, voordat de ondergrond voldoende tijd heeft gehad te ontgassen.

Op dikke stukken daarentegen is het opwarmtraject automatisch een stuk trager en zal de ontgassing afgerond zijn voordat de coating polymeriseert, zelfs een hoogreactieve low-bake-coating.

Sneller werken

Anderzijds willen we winst boeken met deze snel reagerende coating. Dus ofwel zetten we de oven lager, ofwel willen we de doorlooptijd in de oven inkorten. Maar een stuk van een bepaalde materiaaldikte zal in een oven op 150 °C even snel opwarmen tot 150 °C als datzelfde stuk in een oven van 180 °C tot 180 °C. Meet dat maar eens na met een ovenmeter! Hier kun je dus winst boeken in energieverbruik.

Stel de oventemperatuur lager in en het gasverbruik zakt ongeveer met 7% per 10 °C dat je de oven lager instelt. Met andere woorden: de energiekosten van de moffeloven zullen ongeveer 21% zakken, wat neerkomt op circa 1,5% op de totale applicatiekosten. Maar je kunt ook kiezen voor tijdwinst door de oven op 180 °C te laten staan. Het stuk zal even snel opwarmen, maar het poeder begint al te polymeriseren vanaf 150 °C en zal dus sneller volledig gemoffeld zijn. Als de moffeloven de

snelheidsbepalende factor in de laklijn is, kan dat een mooie optimalisatie met zich meebrengen. Dat kan wel eens het geval zijn voor dikke metalen stukken.

Ook satijn en glans

Goed om weten is dat tegenwoordig alleen satijn- en glanzende polyesterpoedercoatings in low-bake of fast-cure geformuleerd kunnen worden. Heeft men echter een matte polyester coating aan te brengen, dan valt men sowieso terug op de klassieke poederlakken met een moffeltemperatuur van minstens 180 °C. Dus er zijn toch een paar belangrijke kanttekeningen waar je als lakker rekening mee moet houden als je hoog-reactieve poeders wilt gaan inzetten: - Dunne stukken moeten voldoende tijd krijgen te ontgassen; - Voor een correcte UV-weerstand en weerstand tegen blanching is moffelen op hogere temperaturen (> 160 °C) noodzakelijk; - De oveninstelling moet steeds aangepast worden aan de voorschriften van de poederproducent. Niet alle poeders kunnen in low-bake-versie worden aangeleverd.

In de praktijk is bedrijfszekerheid voor de jobcoater heel erg belangrijk. De grote variatie van stukken en materiaaldiktes vraagt robuuste poedercoatings die breed toepasbaar zijn. De kwaliteit van de coating moet gelijkwaardig zijn op de dunnere en op de dikkere stukken. Noch kleur- of glansverschil, noch verschil in UV-weerstand worden getolereerd.

Moffelschema low-bake polyester t.o.v. standaard polyester Optimale UV-weerstand en weerstand tegen blanching

30 min 25 min 20 min

Standaard ontgassingsvriendelijk poeder

15 min

Low-bake ontgassingsvriendelijk poeder

10 min 5 min

Optimale UV-weerstand en weerstand tegen blanching

150°C

160°C

170°C

Energie en/of bedrijfszekerheid

De mogelijke energiewinst weegt niet altijd op tegen het inboeten op bedrijfszekerheid. De looncoater wil vooral perfect werk afleveren en tevreden klanten hebben die ook de volgende keer terugkomen met een nieuwe klus. Voldoende uitmoffelen zal dan de hoogste prioriteit hebben.

Maar wie minder energie wil verbruiken in zijn poedercoatproces kan door slimme regeltechnieken en goede isolatie vaak veel meer winnen.

Het behandelen van verzinkte stalen objecten is een stuk complexer dan het behandelen van aluminiumprofielen voor architecturale toepassingen, dit door de problematiek rond de ontgassing en variatie in materiaaldikte. Aluminium

180°C

190°C

200°C

is een dankbaar metaal dat niet ontgast.

In de Benelux zijn er heel wat lakkerijen die alleen maar aluminium behandelen.

Toch vinden we geen aluminiumlakkerijen die met low-bakepoeders werken.

Harsleveranciers en poederproducenten bevestigen dat tegenwoordig vooral de weerstand tegen UV-stralen het grootste probleem is om voor deze sector voluit voor low-bakepoeders te kiezen. Neemt de staalsector dan genoegen met minder? < Hans Hooyberg, Hatwee BvbA

Meer informatie www.HaTwee.be

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

45

Wederzijdse versterking door grensoverschrijdend samenwerken

Op zoek naar samenwerkingspartners Het Enterprise Europe Network, actief in 44 landen, is gericht op brede ondersteuning van het MKB bij internationale samenwerking op commercieel, onderzoeksen technologiegebied. In Nederland werken NL Innovatie, NL EVD Internationaal (onderdeel van Agentschap NL) en Syntens samen als Enterprise Europe Network NL. Bij deze organisaties staan adviseurs klaar die bedrijven helpen bij het vinden van zakenpartners in de landen van het netwerk, en zelfs daarbuiten.

Meer informatie Voor vragen over internationale betrekkingen is Enterprise Europe Network bereikbaar onder nummer 088-444 0 777.

Voor meer informatie over het dienstenpakket wordt verwezen naar www.EnterpriseEuropeNetwork.nl.

Reageren op de hier vermelde technologieaanbiedingen en -verzoeken kan bij: Tom Reijn tel.: 088-602 52 99 tom.reijn@AgentschapNL.nl www.enterpriseeuropenetwork.nl

Noot van de redactie: Hieronder volgen de titels en samenvattingen van enkele partnerverzoeken en -aanbiedingen uit de database van Enterprise Europe Network NL. De redactie neemt geen verantwoording voor de voorgestelde oppervlaktebehandelingsconcepten, uitspraken aangaande levensduurverwachtingen, accuraat gebruik van bepaalde vakterminologie voor de betreffende toepassing en dergelijke.

De verstrijkdata zijn indicatief: doorgaans kan enkele weken later nog gereageerd worden.

Grijp uw kansen over de grens Wilt u uw product exporteren of uw innovatie vermarkten in het buitenland? Zoekt u een distributeur, agent of toeleverancier? Zet dan net als de bedrijven uit de Praktijkvoorbeelden op www.agentschapnl.nl/EEN een samenwerkingsverzoek uit via het Enterprise Europe Network. Neem dan contact op met een van onze adviseurs via 088-6028060 of internationaal@info.agentschapnl.nl. Als u bijvoorbeeld op zoek bent naar een zakenpartner in de windenergie, kunt u rechtstreeks contact opnemen met Dirk Jan Hummel, Enterprise Europe Network adviseur bij Syntens via 088-4440139 of dirkjan.hummel@syntens.nl. En zo zijn er meer gespecialiseerde adviseurs.

46

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

Handzaam meetapparaat voor niet-destructieve laagdiktemeting van de koperoxidelaag en/of uitlogingslaag van antifouling-coatings Verzoek uit Spanje, NL Ref: INT-TR-54448, BBS Ref: 12 ES 252K 3Q3U, geldig tot 14-08-2013 Samenvatting Een Spaans internationaal opererend coatingbedrijf is op zoek naar een handzame en niet-destructieve methode om de dikte van maritieme aangroeiwerende coatinglagen te meten. Een industriële of academische partner voor technische samenwerking, productieovereenkomst en handelsovereenkomst met technische bijstand voor de ontwikkeling en het testen van de producten wordt gezocht.

Beschrijving partnerverzoek Het Spaanse bedrijf zoekt een voordelige methode voor kwaliteitscontrole en voor het on-site testen in scheepswerven als een handzame niet-destructieve test.

Tot dusverre is een niet-destructieve meetmethode voor de analyse van de verschillende lagen van een antifoulingcoatingsysteem niet beschikbaar. Een

aangroeiwerende coating bestaat uit meerdere lagen, een koperoxidelaag en een uitlogingslaag waaruit het koperoxide is gemigreerd. De standaardmethode is om een monster te nemen en de verschillende lagen te analyseren met een microscoop. ‘Isoscope’ laagdiktemeters zijn niet geschikt omdat ze alleen de totale laagdikte van de coating, bestaande uit een anticorrosieve laag, een hechtlaag en een antifoulinglaag, geven. De oplossing moet ten minste de dikte van de koper bevattende laag en de uitlogingslaag waarin het koper is opgelost kunnen meten. Evaluatietesten kunnen ter plekke bij de partner worden verricht als de mobiele methode niet beschikbaar is.

Technische specificaties De nauwkeurigheid moet beter zijn dan 2 micrometer en de testmethode moet niet-

destructief zijn. Indien mogelijk verdient een accu-aangedreven inrichting de voorkeur. Sensoren/multisensor-technologie en -instrumentatie zijn vereist.

Stadium van ontwikkeling Ontwerpstadium, copyright.

Gewenste samenwerkingsvorm Handelsovereenkomst met technische bijstand, technische samenwerkingsovereenkomst, productieovereenkomst.

Type partner gezocht: bedrijven, academische instellingen. Specifiek werkterrein van de partner: coatings, materialen, op maritiem en chemisch gebied.

Taak die door de partner moet worden uitgevoerd: ontwikkelen en testen van de methode en de oplossing.

Snelle methoden voor het meten van polishing van antifouling-verf Verzoek uit Spanje, NL Ref: INT-TR-54447, BBS Ref: 12 ES 252K 3Q3T, geldig tot 14-08-2013 Samenvatting Een internationaal opererend coatingbedrijf in Catalonië dat R&D-faciliteiten bezit, is op zoek naar een industriële of academische partner voor technische samenwerking, productieovereenkomst en handelsovereenkomst met technische bijstand, die methoden kan bieden om het testen en bepalen van de polishing van antifouling-coatings te versnellen.

Beschrijving partnerverzoek Aangroeiwerende verven worden toegepast op oppervlakken onder water. Een van hun kenmerken is dat door de combinatie van oplosbaarheid en mechanische stress, de laagdikte geleidelijk afneemt in de tijd, wat ‘polishing’ wordt genoemd. De huidige methode bestaat uit het testen van geverfde oppervlakken op roterende trommels die zijn ondergedompeld in zeewater of kunstmatig zeewater. Het testen is behoorlijk tijdin-

tensief (enkele maanden) en kostbaar.

Het bedrijf zoekt een snelle methode om de afname van de laagdikte te bepalen.

Mogelijke oplossingen kunnen bevatten: veroudering van de monsters voor de onderdompeling, hogere temperatuur en aan het kunstmatig zeewater toegevoegde additieven, of totaal verschillende benaderingen zonder gebruik van roterende trommels. De gezochte oplossing moet resultaten van de polishing binnen zes weken bieden, testen kunnen in een eerste fase worden uitgevoerd op de locatie van de partner. Op de lange termijn zou de uitvoering van deze test op de locatie van de aanvrager de voorkeur verdienen. Een industriële of academische partner voor technische samenwerking, productieovereenkomst en handelsovereenkomst met technische bijstand voor het ontwikkelen en testen van de producten wordt gezocht.

Technische specificaties De gevraagde oplossing moet het mogelijk

maken om meerdere verfmonsters tegelijk te testen. De testresultaten dienen te worden verkregen binnen vier tot zes weken en moeten vergelijkbaar zijn met zowel resultaten in de werkelijkheid als omstandigheden van vorige testmethoden.

Stadium van ontwikkeling Ontwerpstadium, copyright.

Gewenste samenwerkingsvorm Handelsovereenkomst met technische bijstand, technische samenwerkingsovereenkomst, onderzoekssamenwerkingsovereenkomst, productieovereenkomst. Type partner gezocht: bedrijven, academische instellingen. Specifiek werkterrein van de partner: coatings, materialen, op maritiem en chemisch gebied. Taak die door de partner moet worden uitgevoerd: ontwikkelen en testen van de methode en de oplossing.

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

47

Veelzijdige en voordelige methode voor het vervaardigen van dunne lagen met gemengde oxiden Aanbieding uit Spanje, NL Ref: INT-TO-54777, BBS Ref: 12 ES 27F4 3Q99, geldig tot 30-08-2013 Samenvatting Een Spaanse publieke onderzoeksinstelling heeft een werkwijze voor het vervaardigen van dunne films van gemengde oxiden. De werkwijze biedt de gecontroleerde depositie van oxiden van verschillende metalen op een eenvoudige en voordelige manier. Ze bestaat uit het verdampen van metaalorganische verbindingen van het gewenste metaal die vervolgens worden ontleed door plasma-actie, resulterend in de kationreactie met zuurstof en het vormen van de overeenkomstige dunne oxidelaag. Industriële partners die geïnteresseerd zijn in een patentlicentie worden gezocht.

Beschrijving partnerverzoek Methoden gebaseerd op magnetronsputteringtechniek die tegenwoordig worden gebruikt om dunne films gedoteerd met kationen van andere elementen te maken, hebben een aantal beperkingen die de gepatenteerde werkwijze grotendeels heeft opgelost. Veel van deze methoden gebruiken vaste bronnen die op het substraat worden verdampt, reagerend met het plasma om de verdampte metaalatomen om te zetten in hun overeenkomstige oxides. Om dus dunne lagen van gemengde oxiden van verschillende kationen te bereiden, is het nodig om ofwel een gemengde bron te gebruiken, ofwel verschillende ‘magnetrons’ die elk een verschillend metaal leveren om in de laag te worden opgenomen. Dit levert verschillende problemen op betreffende de beschikbaarheid van metaalbronnen of, voor bepaalde metalen, hun stabiliteit bij blootstelling aan de lucht. Dit probleem is duidelijk voor bijvoorbeeld lanthanide-elementen die moeilijk te prepareren zijn, aan zeer strikte voorwaarden onderworpen zijn en in het algemeen niet beschikbaar zijn op de markt. Een ander groot probleem zijn de kosten van deze ongewone bronnen, met name in het geval van industriële productie waar aard en omvang van de doelstellingen belangrijke elementen zijn om te overwegen. De hier voorgestelde werkwijze vermijdt deze problemen door als bronnen voor de metalen stabiele en relatief gangbare verbindingen te gebruiken, waarvan de prijs bijgevolg lager is.

48

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

Doordat ze bovendien niet vluchtig zijn bij kamertemperatuur, vormt het beheer geen aanzienlijk gevaar. Het proces bestaat uit de gelijktijdige depositie van een keramische matrix, met een reactieve magnetronsputteringbron, en de verdamping van een metaalorganische verbinding van ten minste één kation van het gemengde oxide dat moet worden opgegroeid. De energie en het sterk oxiderende plasma die door het magnetron-sputterproces worden gegenereerd, worden gebruikt om de metaalorganische precursor te ontleden, leidend tot de reactie van het kation, afkomstig van de metaalorganische precursor, met de zuurstof die aanwezig is in het plasma, waardoor een oxidefilm op het substraat wordt afgezet. Het metaal is in de keramische matrix opgenomen in een hoeveelheid die afhangt van de relatieve snelheid van ‘verdamping’ van de twee betrokken bronnen. Tijdens het proces worden de twee betrokken bronnen, de magnetronsputteringbron en de verdampingsbron van metaalorganische verbindingen, gelijktijdig en symmetrisch georiënteerd ten opzichte van de monsterhouder. De mate van afzetting wordt nauwkeurig bestuurd door een kwartsbalans met variabele geometrie.

Het doteringsniveau en de ontledingsefficiëntie van de metaalorganische precursor kunnen worden bestuurd door de volgende parameters: - Vermogen dat in de bronnen wordt toegepast; - Depositie-relatieve snelheden; - Samenstelling van gasmengsel; - Geometrie.

Innovatieve aspecten - Een voordeliger methode om gemengde oxidelagen van verschillende metalen op te groeien.

- De werkwijze vermijdt het gebruik van dure metaalbronnen die moeilijk te vinden en vaak toxisch zijn, gebruiken in plaats daarvan metaalorganische verbindingen die goedkoop, niet-vluchtig en niet-toxisch zijn.

- Een groot aantal commercieel verkrijgbare metaalorganische verbindingen zijn geschikt om in de methode te worden gebruikt als een sublimeerbare vaste stof in de uitstroomcellen.

- De vervaardigde dunne lagen hebben

zeer goede optische en mechanische eigenschappen.

- De methode is compatibel met een breed scala van de beschikbare keramische matrices (SiO2, Al2O3, TiO2, ZnO).

- Deze techniek kan eenvoudig worden geïmplementeerd in een reeds bestaande Plasma Vapor Deposition (PVD) opstelling.

- De gebruikte technieken, thermische verdamping en magnetron-sputtering, zijn goedkoop en op grote schaal toegepast in de industrie.

- De onafhankelijke besturing van de bronnen maakt een nauwkeurige aanpassing mogelijk van de resulterende materiaal-stoichiometrie (de verhouding waarin chemische verbindingen met elkaar reageren en de verhouding tussen de reactanten en producten van een chemische reactie).

- De methode vereist geen hoge temperaturen en is daarom geschikt voor warmtegevoelige en polymeersubstraten.

Stadium van ontwikkeling Beschikbaar voor demonstratie, patenten aangevraagd maar nog niet toegekend.

Marktapplicatiekernwoorden - Productie van coatings en lijmen; - Keramiek; - Andere speciale materialen.

Gewenste samenwerkingsvorm Licentieovereenkomst, handelsovereenkomst met technische bijstand, technische samenwerkingsovereenkomst. Type partner gezocht: industrie. Specifiek werkterrein van de partner: fabrikanten van elektronische en optische apparatuur, fabrikanten van transparante dunne films voor optische toepassingen (decoratief en functioneel), fabrikanten van transparante dunne films met fotoluminescerende eigenschappen, fabrikanten van elektroluminescentie-apparaten, fabrikanten van keramische, harde en/ of beschermende coatings. Taak die door de partner moet worden uitgevoerd: exploitatie en verdere ontwikkeling van de technologie.

terugblik

Grossieren in kennis Dit is mijn 144e editie van Oppervlaktetechnieken (voorheen Oppervlaktetechnieken & Corrosiebestrijding). Twaalf dozijnen is een gros, dus dat treft! In die 144 edities hebben wij hoe langer hoe meer kunnen grossieren in vakkennis. Het blad is dikker en kleurrijker geworden (voor 2003 was het nog zwart-wit), en we hebben het roemruchte internet erbij. Een heldenrol is er voor mijn kampeerbus, die mij langs de randen van het land voert en naar de beurs- en congressteden van Europa. Als uw bedrijf haast niet te vinden is en ver uit de slinger ligt, bent u een nóg aantrekkelijker prooi. Háp!

Een heldinnenrol is er voor mijn vrouw die niet alleen bedrijfsbezoeken en de vakbeurs Eurofinish op de huwelijksreis en vakanties liet inmixen (aanstaande oktober weer snoepen in Gent!!!), maar ook helpt bij verfpractica en mijn bedrijfsjubileum op 1 november. Maar de echte helden zijn voor mij de vakmensen die niet alleen onder werktijd het hoogstnoodzakelijke doen om het loon weer een maandje veilig te stellen, maar die een stap extra zetten voor het vak. Ze zitten in commissies en staan voor hun vak. Het is zo meer rennen en vliegen dan zitten en staan. Maar het draagt bij aan een gezonde toekomst.

Neem nou de Powder Navigator die op de VISEM Technodag in juni gepresenteerd werd. Een database met poederlakken waarbij je eigenschappen kunt wegen om een selectie te maken.

Is ontgassen belangrijk, omdat de poederlak op verzinkt staal komt? Omhóóg die schuif op je schermpje. Of is kantendekking belangrijk omdat het scherp gesneden staal is? Omláág met die Ontgassing en omhóóg met die Kantendekking. Spuiten we een los werkstuk op verlies, dus zonder terugwinning van de overspray? Omláág met die Terugwinbaarheid! Minder belangrijk, dus minder zwaar laten wegen in de poederkwaliteitselectie.

Mooi bedacht, al is het nog effe de vraag hoe je er voldoende poeders in krijgt en wie dat allemaal getest krijgt, want dan komen we misschien wel laboranten tekort. En mijn vraag is vooral: dit

Thema Poedercoating

Notitiehoudertjes voor vakidioten: in de oppervlaktetechniek raak je nooit uitgeleerd!

draagt bij aan een betere procesbeheersing en een hoger kennisniveau, maar dat kennisniveau moet je eigenlijk al hebben voordat je met je klauwen aan die schuifjes gaat zitten schuiven.

De Powder Navigator is niet alleen met secretarieel bureauwerk tot stand gekomen: er zit enorm veel eigen tijd van vakliefhebbers in om het te helpen bedenken. Ook hebben directies toegestaan dat de meest vakkundige medewerker er onder werktijd vergaderingen voor mocht bijwonen. Ik schop op deze plaats vaak managers van hun kruk, maar er zijn ook goede bij. Die breder, hoger en dieper kunnen kijken dan de carrièrehorizon van die paar jaar dat ze op een post zitten voordat ze weer jobrotaten.

Die een ander de ruimte geven inhoudelijk bezig te zijn. Mag ook een keer gezegd worden (eenmalig, bewaart u deze editie zorgvuldig!).

Maar goed, het punt is dus: die mensen die die stap extra hebben gezet, hebben ook meer gedaan dan alleen op de spuiterij verschijnen en daar de productie aan de gang houden. Ze lezen bovendien de vakbladen en bezoeken de vakdagen (Gent!).

Eerlijk zullen we alles delen, luidt het bekende gezegde. Met als illegale toevoeging: “ik een beetje meer dan jij”. De een deelt zijn kennis ook een beetje meer dan de ander. Zelf hoop ik daarin voorop te lopen: ik heb het mooiste werk van het vakgebied, namelijk van alles leren en die vakkennis doorgeven aan vakgenoten die er wat mee kunnen. En zo blijf ik grossieren in vakkennis, voor een vak waarvan er niet bepaald dertien in een dozijn gaan!

Edward Uittenbroek Eindredacteur oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

49

Brancheregister

Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaalt u per jaar slechts d 330,-. Bij plaatsing logo in full colour per jaar d 305,ongeacht het aantal rubrieken. Voor informatie over een vermelding in het brancheregister kunt u contact opnemen met Vincent IJff, tel: 070 399 00 00 / vincent@jetvertising.nl

advies projectbureau / oppervlaktebehandeling- / coatingindustrie

afvoer gevaarlijk afval

Vecom Metal Treatment BV tel. 010-5930299, fax 010-5930225 vmt@vecom.nl, www.vecom.nl B & B Coating Techniek tel. 053-4357707 www.bb-coating-techniek.nl

anodemanden (titaan) Ploum Engineering tel. 0412-630097 Fax 0412-645019 www.ploumengineering.nl info@ploumengineering.nl

adviesbureaus energiebesparing

Van Beek Ingenieurs BV tel. 026-3127000, fax: 026-3515117 info@vanbeek.com, www.vanbeek.com

Afvalwaterbehandelinginstallaties

EnviroChemie bv tel. +31 (0)23 542 69 13 fax. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

MEPACO B.V. tel. 071-5892863 Schröder Plating Service tel. 0546-681170, fax 0546-681003

anoden (titaan)

MAGNETO Special Anodes BV tel. 010-2620788, fax 010-2620201 www.magneto.nl

anodezakken

anodiseren (afdekmaterialen)

EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

50

anodiseer (ophangrek.)

bakken, kunststof

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

chemicaliën/opp. beh.

C&T Technics tel. 0413-331083, fax 0413-331195 info@ct-technics.nl www.ct-technics.nl

C.K.B.Boxtel tel. 0411- 682939

beitsen/passiveren

De Veer Plating Supplies - Den Bosch tel. 073-5224427, www.deveerps.nl

Ondeo Industrial Solutions BV tel. 077-3231231, fax 077-3231230 verkoop@ondeo-is.com www.ondeo-is.com

Drent Techniek B.V. tel. 076-5017270, www.drenttechniek.nl

MEPACO B.V. tel. 071-5892863 Schröder Plating Service tel. 0546-681170, fax 0546-681003 Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

brandwerende / brandvertragende coatings

anodiseer (installaties)

afzuiginstallaties

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

Industrihängare K AB tel: +46 371 51 16 85, fax: +46 371 149 96 www.industrihangare.com

Mavom BV tel. 0172-436361, fax 0172-420310 info@mavom.nl / www.mavom.nl Sir John b.v. tel. 0182-396931 fax 0182-396937 info@sir-john.nl, www.sir-john.nl

Kluthe Benelux BV tel: +31 (0)172-516 000 fax: +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

Mavom BV tel. 0172-436361, fax 0172-420310 info@mavom.nl / www.mavom.nl

chemisch / technisch reinigen Vecom Metal Treatment BV tel. 010-5930299, fax 010-5930225 vmt@vecom.nl, www.vecom.nl

beschermkapjes, pluggen, tape

Vecom Metal Treatment BV tel. 010-5930299, fax 010-5930225 vmt@vecom.nl, www.vecom.nl

chemisch nikkel Horsterweg 221, 5928 ND Venlo tel:077-3968149, fax:077-3969737 www.citakubv.eu / info@citakubv.eu

EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

Enthone B.V. tel. (+31)73-6280111, fax (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

MacDermid Benelux B.V. tel. 076-5021940, fax 076-5034876 www.macdermid.com/industrial

coatinginstallaties service & onderhoud

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

Renztech tel. 0172 - 47 5954 j.renzenbrink@planet.nl

Droogapparatuur

IST Benelux bv tel. 055-5050014 www.ist-uv.nl, info@bnl.ist-uv.com www.renztech.nl elektrostatisch poederspuiten, installaties

filters (andreae, columbus industries)

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

hardchroom baden (kunststof)

glasparelstraalcabines

Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161 fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Enthone B.V. tel. (+31)73 62 80 111 fax (+31)73 62 19 283 www.enthone.nl

Hittebestendige en non-stick coatings

filters & pompen Corode tel. 0411 - 68 55 00

Mefiag Filters & Pumps B.V. Heerenveen tel. 0513-630230, fax 0513-632233 info@mefiag.com / www.mefiag.com

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Sybrandy B.V. Amersfoort tel.033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

haken industriële luchtbehandeling en warmteterugwinning

tel. 0497-339384 fax 0497-381593 info@hendor.com / www.hendor.com MSP Systems BV tel. 053-4303937, www.mspsystems.nl

Wagner Systemen Nederland tel.030-2410688, fax.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

galvano automaten

Drent Techniek B.V. tel. 076-5017270, www.drenttechniek.nl

elektrostatisch natlakken LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com Rasco Verfspuitapparatuur tel. 010-4370166, fax 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

WSB Finishing Equipment BV Utrecht: 030-2414155 Wolvertem: 02-2694675 www.wsb-wagner.eu

filters

galvanotechniek, glansmiddelen Enthone B.V. tel. (+31)73-6280111 fax (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

MacDermid Benelux B.V. tel. 076-5021940, fax 076-5034876 www.macdermid.com/industrial

Horsterweg 221, 5928 ND Venlo tel:077-3968149, fax:077-3969737 www.citakubv.eu / info@citakubv.eu Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507 EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

industriële reiniging

Kluthe Benelux BV tel: +31 (0)172-516 000 fax: +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

Industrihängare K AB tel: +46 371 51 16 85, fax: +46 371 149 96 www.industrihangare.com

hangbaansystemen

Mavom BV tel. 0172-436361, fax 0172-420310 info@mavom.nl / www.mavom.nl

industriële en synergetische oppervlaktebehandeling op alle metalen

www.emotech.nl / tel: 053-4301500 Filter Service Heerenveen tel. 0513-633900 fax 0513-633888 info@filterservice.nl www.filterservice.nl

Magistor B.V. tel. 0548- 519401, fax 0548-517619 www.magistor.nl / info@magistor.nl

Surtec Benelux BV tel: (077) 308 15 90, fax: (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com www.surtec.com

galvanotechniek, installaties Enthone B.V. tel. (+31)73-6280111 fax (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

AHC Benelux B.V. tel. 040-2507607, fax 040-2512287 info.eindhoven@ahcbenelux.nl Railtechniek van Herwijnen b.v. tel. 0344-616363, fax. 0344-611072 info@railtechniek.nl www.railtechniek.nl

keramisch parelen

Vecom Metal Treatment BV tel: 040-2507607 vmt@vecom.nl, www.vecom.nl Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.nl, www.soloan.nl

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

51

kleur & glans www.emotech.nl / tel: 053-4301500

Gullimex B.V. tel. 074-2657788

kleurenwaaiers Hellema Kleur kaarten Harderwijk The Netherlands

l uw Voor a aties resent rs kleurp waaie & n e t kaar or Ral ook vo WWW.HELLEMAKLEURKAARTEN.NL

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

Multinal Group Oppervlaktebehandelingen en industriële reiniging tel: 0294-466 687 fax: 0294-418 410 info@multinal.com, www.multinal.com

Rasco Verfspuitapparatuur tel. 010-4370166, fax 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

WSB Finishing Equipment BV Utrecht: 030-2414155 Wolvertem: 02-2694675 www.wsb-wagner.eu Glasbeek Finish B.V. tel. +31 (0)182 612988 fax +31 (0)182 611193

Surface Treatment Ned. Maasbracht, tel. 0475-463835 www.surfacetreatment.nl info@surfacetreatment.nl M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

moffelovens Rippert Benelux B.V. Oslo 10 2993 LD Barendrecht Nederland tel: +31 (0)180 645 281 fax: +31 (0)180 645 282

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

naverbrandingsinstallaties

natlak

Kunststoflakken

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.nl, www.soloan.nl

EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com WSB Finishing Equipment BV Utrecht: 030-2414155 Wolvertem: 02-2694675 www.wsb-wagner.eu

marine coatings / Scheepvaartlakken

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Renztech tel. 0172 - 47 5954 j.renzenbrink@planet.nl HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.com

www.renztech.nl

Industrihängare K AB tel: +46 371 51 16 85, fax: +46 371 149 96 www.industrihangare.com

natlakspuitapparatuur

metaal oppervlaktebehandeling

CZL Tilburg BV tel. 013-5703370, fax 013-5704906 info@czltilburg.nl / www.czltilburg.nl

www.belmeko.be tel. +32 5083 1183

52

Leering Hengelo B.V. tel. 074-2558282, fax 074-2422373 info@leering.nl, www.leering.nl

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

Verlab-Oxford Instruments tel. 0162-320633, fax.0162-322907 info@verlab.nl, www.verlab.nl

lakstraten

onderhoud aan straalinstallaties en werpstralers

natlakken (afdekmaterialen)

Gullimex B.V. tel. 074-2657788

Helmut Fischer Meett. BV Tarasconweg 10, Eindhoven tel. 040-2482255, fax 040-2428885 www.helmutfischer.nl netherlands@helmutfischer.nl

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

lijmspuitapparatuur

laagdiktemeters

Elcometer NL tel: 030-210 7005, fax: 030-210 6666 www.elcometer.com info@elcometer.com

Schaepman’s Lakfabrieken BV tel. 0384211345 / fax 03842210801 info@schaepman.nl www.schaepman.nl

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

Sybrandy B.V. Amersfoort tel.033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

ontbramen Nordson Benelux B.V. Bergerstraat 10, 6226 BD Maastricht tel. 043 - 3526000 poeder.info@nl.nordson.com www.nordson.nl

Paint It The Application Company tel: 0318-643 260, fax: 0318-643 042 www.paintit.nl / info@paintit.nl

Rösler Benelux B.V. Tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

ontlakken (in loon)

poedercoating (afdekmaterialen)

C&T Technics tel. 0413-331083, fax 0413-331195 info@ct-technics.nl, www.ct-technics.nl

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

Thermo-Clean N.V.België tel. 0032-13539060

Industrihängare K AB tel: +46 371 51 16 85, fax: +46 371 149 96 www.industrihangare.com

ontvettingsinstallaties

Nordson Benelux B.V. Bergerstraat 10, 6226 BD Maastricht tel. 043 - 3526000 poeder.info@nl.nordson.com www.nordson.nl

Horsterweg 221, 5928 ND Venlo tel:077-3968149, fax:077-3969737 www.citakubv.eu / info@citakubv.eu

Wagner Systemen Nederland tel.030-2410688, fax.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

poederspuitcabines

MEPACO B.V. tel. 071-5892863

Kermad Machinebouw bv info@kermad.nl, www.kermad.nl

Ophangrekken voor Galvano en Laktechniek Schröder Plating Service tel. 0546-681170, fax 0546-681003

Metalas Cleaning Systems BV tel. 010-4356036, fax 010-2340415 info@metalas.com, www.metalas.com

www.belmeko.be tel. +32 50.83.11.83

Industrihängare K AB tel: +46 371 51 16 85, fax: +46 371 149 96 www.industrihangare.com

Glasbeek Finish B.V. tel. +31 (0)182 612988 fax +31 (0)182 611193

ovens

ontvettingsmiddelen Enthone B.V. tel. (+31)73-6280111 fax (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

www.belmeko.be tel. +32 5083 1183

poederlakken/poedercoatings LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

MacDermid Benelux B.V. tel. 076-5021940, fax 076-5034876 www.macdermid.com/industrial

Rösler Benelux B.V. Tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

Surtec Benelux BV tel: (077) 308 15 90 fax: (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com www.surtec.com

ophanghaken voor lakstraten/poedercoaten

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

Glasbeek Finish B.V. tel. +31 (0)182 612988 fax +31 (0)182 611193

Rippert Benelux B.V. Oslo 10 2993 LD Barendrecht Nederland tel: +31 (0)180 645 281 fax: +31 (0)180 645 282

AkzoNobel Powder Coatings Benelux tel: +32 (0)225 522 60 fax: +32 (0)225 522 68 www.akzonobel.com/powder MSP Systems BV tel. 053-4303937, www.mspsystems.nl

EUROLACKE Tiel Du Pont Poedercoatings tel. 0344-620662, fax 0344-617079 info@eurolacke.nl / www.eurolacke.nl

Teodur BV tel. +32 13539095, fax +32 13539080 powdercoating@bel.dupont.com www.coatingsolutions.dupont.com

Wagner Systemen Nederland tel.030-2410688, fax.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

poederspuitinstallaties

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu Horsterweg 221, 5928 ND Venlo tel:077-3968149, fax:077-3969737 www.citakubv.eu / info@citakubv.eu

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

TIGER Coatings Belgium bvba tel: +32(0)89700016 fax: +32(0)89567858 www.tiger-coatings.com

poederspuitapparatuur EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.nl / www.soloan.nl

LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com

Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.n/ / www.soloan.nl MSP Systems BV tel. 053-4303937, www.mspsystems.nl

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

53

pompen (magnetisch aangedreven) Corode tel. 0411-685500

Kermad Machinebouw bv info@kermad.nl, www.kermad.nl

protective coatings

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu

Metalas Cleaning Systems BV tel. 010-4356036, fax 010-2340415 info@metalas.com, www.metalas.com Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.nl / www.soloan.nl Rösler Benelux B.V. Tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

shotpeenen Delfzijl 0596-614135 Rhenen 0318-472020 www.petsonpaints.com info@petsonpaints.com

PPG Protective & Marine Coatings Merken: Sigma Coatings en Amercoat Kopraweg 35, 1047 HA Amsterdam tel. 020-4075092, fax 020-4075059 infopcbenelux@ppg.com www.ppgpmc.com

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

Hevami Oppervlaktetechniek tel. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161 fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Vacuümstraalapparatuur tel. 078-6418050, fax 078-6418059 info@ltc-international.nl www.ltc-international.nl

straalcabines Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

Micropeen Benelux B.V. Ridderkerk, tel. 0180-463300 Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161 / fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

spuitcabines

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

www.belmeko.be tel. +32 50.83.11.83

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu

Schaepman’s Lakfabrieken BV tel. 0384211345 / fax 03842210801 info@schaepman.nl www.schaepman.nl

Sybrandy B.V. Amersfoort tel.033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl www.emotech.nl / tel: 053-4301500 Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

pvd coatings

tel: +32 9218 7180, fax: +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507 Dekracoat tel. 040 262 80 70 info@dekracoat.nl / www.dekracoat.nl

railtransportsystemen

Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.nl / www.soloan.nl

Glasbeek Finish B.V. tel. +31 (0)182 612988 fax +31 (0)182 611193

Holtrop & Jansma B.V. Dokkum tel. 0519 32 91 00 www.holtrop-jansma.com

Sybrandy B.V. Amersfoort tel. 033-4545666, fax 033- 4655561 www.sybrandy.nl

straalinstallaties

www.agtos.com Distributie Nederland: De Ploeg Techniek BV tel. +31 (0)492 539 812 www.deploegtechniek.nl

straalkasten

Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161, fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu

reinigingsinstallaties

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

54

Rippert Benelux B.V. Oslo 10 2993 LD Barendrecht Nederland tel: +31 (0)180 645 281 fax: +31 (0)180 645 282

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

Clemco Straalapparatuur tel. 010-4370592, fax 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Sybrandy B.V. Amersfoort tel. 033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

straalmiddelen M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

tel +32 9218 7180, fax +32 9233 0831 Metals.benelux@cellmark.com www.ervinamasteel.eu

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

tanks (kunststof)

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

UV en EBC Lak

C.K.B. Boxtel tel. 0411-682939

Eurogrit B.V., Papendrecht tel. 078-6546770, fax 078-6449494 info@eurogrit.com, www.eurogrit.com

Hevami Oppervlaktetechniek tel. 0413-376602 www.straalmiddelen.nl

Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161, fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl Drent Techniek B.V. tel. 076-5017270, www.drenttechniek.nl

LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

verduurzamen van metaal

titaan (bevestigings-) materialen

transportsystemen

MEPACO BV tel. 071-5892863

verwarmingselementen verwarmingselementen (teflon)

www.nedcoat.nl, info@nedcoat.nl Nedcoat beschermt en decoreert metaal door middel van anodiseren, duplex, natlakken, poedercoaten, thermisch verzinken, Anografic速, Geomet速, en Opti-Coat速

Corode tel. 0411-685500

verwerking afvalstromen

verhuizingen van coatinginstallaties

MEPACO B.V. tel. 071-5892863 R旦sler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

verwarmings- en koelelementen (titaan en rvs)

Corode tel. 0411-685500

temperatuurregistratie & analyse

Gullimex B.V. tel. 074-2657788 Magistor B.V. tel. 0548- 519401, fax 0548-517619 www.magistor.nl / info@magistor.nl

WSB Finishing Equipment BV Utrecht: 030-2414155 Wolvertem: 02-2694675 www.wsb-wagner.eu

Renztech tel. 0172 - 47 5954 j.renzenbrink@planet.nl www.renztech.nl

verfspuitapparatuur

Ondeo Industrial Solutions BV tel. 077-3231231, fax 077-3231230 verkoop@ondeo-is.com www.ondeo-is.com

voorbehandelingsinstallaties

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net Railtechniek van Herwijnen b.v. tel. 0344-616363, fax. 0344-611072 info@railtechniek.nl www.railtechniek.nl

Sybrandy B.V. Amersfoort tel. 033-4545666, fax 033- 4655561 www.sybrandy.nl Straalmiddel Nederland Wheelabrator-Allevard Holland tel. 0341 563831, fax 0341 494114

stralen (afdekmaterialen)

EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

CAP Industrial B.V. tel- 010-4374737, fax-010-2623190 info@cap-industrial.nl www.cap-industrial.nl

turnkey stralen en conserveren Smeets Straal- en Conserveringswerken Stein BV tel. 046-4288181, www.smeetssteingroep.nl

twee-componenten apparatuur

WSB Finishing Equipment BV Utrecht: 030-2414155 Wolvertem: 02-2694675 www.wsb-wagner.eu

www.belmeko.be tel. +32 50.83.11.83

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

Paint It The Application Company tel: 0318-643 260, fax: 0318-643 042 www.paintit.nl / info@paintit.nl

Rasco Verfspuitapparatuur tel. 010-4370166, fax 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Technospray Spuitapparatuur tel: 0168-382111, fax: 0168 380780 info@technospray.nl www.technospray.nl

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

Glasbeek Finish B.V. tel. +31 (0)182 612988 fax +31 (0)182 611193

LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

55

werpstralers

Rippert Benelux B.V. Oslo 10 2993 LD Barendrecht Nederland tel: +31 (0)180 645 281 fax: +31 (0)180 645 282

EnviroChemie bv tel. +31 (0)23 542 69 13 fax. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

Hevami Oppervlaktetechniek tel. 0413-376602 www.straalmachines.nl

Eurowater BV tel. 088-0005000 www.eurowater.nl

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu

Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.nl / www.soloan.nl

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl Lubron Waterbehandeling BV tel. 0162-426931, www.lubron.eu

MAGNETO Special Anodes BV tel. 010-26207 88, fax 010-2620201 www.magneto.nl

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

waterbehandeling

BWT Nederland B.V. tel. +31 (0)88 750 90 00 fax +31 (0)88 750 90 90 www.bwtnederland.nl

Ondeo Industrial Solutions BV tel. 077-3231231, fax 077-3231230 verkoop@ondeo-is.com www.ondeo-is.com

Sybrandy B.V. Amersfoort tel.033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

tel: +32 9218 7180, fax: +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

VErEnIgIng Voor oppErVlakTETEchnIEkEn Van maTErIalEn Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaald u per jaar slechts € 330,-. Bijplaatsing van een logo in full color per jaar € 305,- ongeacht het aantal rubrieken.

Voor informatie over het brancheregister of andere vormen van adverteren kunt u contact opnemen met:

56

oppervlaktetechnieken juli-augustus 2013

Vincent IJff van Jetvertising Telefoon (070) 399 00 00 E-mail: vincent@jetvertising.nl Website: www.jetvertising.nl

jetvertising