Oppervlaktetechnieken0917

Organische Deklagen

Elektrochemie en Metallieke deklagen

Toeleveranciers en Geassocieerden

Algemeen

Vereniging ION

9 | 61 e jaargang | september 2017

Het vakblad voor de professional

De oplossing voor het

elektrostatisch

Thema utiliteit, bouw, gevels, staalconstructies, infrastructurele werken

verwerken van materialen op waterbasis!

36

eďŹƒciĂŤntie en de hoogste kwaliteit

Levensduurverlenging machineonderdelen als opstap naar circulaire economie

www.wsb-benelux.eu

Pakket Verhoeven Oppervlaktebewerking sterk uitgebreid

Bouwend Nederland onderstreept belang circulaire bouw

straalmiddelen .nl 14 11 straalinstallaties.nl Zie ook pagina 39

!

w 26

Glansmeter Zin en onzin over filiforme corrosie

Drukke Dag van de Oppervlaktetechnologie

eu

Ni

12

www.elcometer480.com

SMART SOLUTIONS

FOR INDUSTRIAL COATING

www.hangon.co

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 1

KORT NIEUWS Jonge wetenschappers meer dan welkom op Europees coatingcongres Het komende Europese Technische Coatings Congres (ETCC) vindt plaats van 26 tot en met 29 juni 2018 in Amsterdam. Deze editie is buitengewoon, omdat het congres gezamenlijk georganiseerd wordt door de FATIPEC (Federation of Associations of Technicians for Industry of Paints in European Countries), OCCA (landen van het Verenigd Koninkrijk) en CoSI (Coatings Science International). Gastheer en medeorganisator van het congres is de Nederlandse Vereniging Van Verftechnici (NVVT).

Het is een wens van de leiding van Fatipec om de deelname aan het congres van jonge

wetenschappers die actief zijn in de wereld van coatingtechnologie vanuit heel Europa te stimuleren. Daarom is besloten om de deelname van één jonge wetenschapper per land financieel te steunen. Deze ondersteuning heeft betrekking op de toegangsprijs van het congres en op reis- en verblijfskosten. In ruil daarvoor wordt van de jonge wetenschapper verwacht dat hij/zij tijdens het congres een poster of paper presenteert.

In Nederland zal het selectieproces gedaan worden onder de verantwoordelijkheid van het bestuur van de NVVT. Met jonge wetenschappers worden bedoeld: studenten, afgestudeerden, wetenschappers die bezig zijn

met een promotieonderzoek of zij die daar net mee klaar zijn. Zijn moeten verbonden zijn aan een (technische) universiteit of hogeschool in Nederland of als jonge onderzoeker actief zijn in de Nederlandse verfindustrie. Het thema van het congres is: Naar een zonnige toekomst, nieuwe coatingtechnologieën. De voornaamste onderwerpen zijn onder meer nieuwe bindmiddelentechnologie en -chemie, pigmenten, actuele wetenschappelijke resultaten, coatings van de toekomst, corrosiebescherming en nanotechnologie. O

MEER INFORMATIE www.etcc2018.org

Voorlichtingsbijeenkomsten over wijzigingen Arbowet VNO-NCW en MKB-Nederland organiseren in samenwerking met werkgeversvereniging AWVN, brancheorganisatie voor arbodiensten OVAL en de Inspectie SZW vijf regionale voorlichtingsbijeenkomsten over de gevolgen van de wijziging van de Arbeidsomstandighedenwet. Aan de orde komen de aandachtspunten voor het basiscontract, wat de gevolgen zijn van de second opinion, de manier waarop de preventiemedewerker moet worden aangesteld en ten slotte wat de gevolgen van de wijziging zijn voor handhaving en toezicht.

Per 1 juli 2017 is de Arbeidsomstandighedenwet gewijzigd met als doel om werkgevers en

werknemers meer te betrekken bij de arbeidsomstandigheden in het bedrijf. Werkgevers zijn wettelijk verplicht een basiscontract voor arbodienstverlening af te sluiten. Zo’n contract gaat onder andere over het contracteren van deskundige ondersteuning, zoals de bedrijfsarts. Deze krijgt, meer dan tot nu toe, een centrale positie bij de verzuimbegeleiding. Ook de second opinion wordt in het Arbeidsomstandighedenbesluit geregeld. Vragen die tijdens de bijeenkomst aan de orde komen, zijn in welke gevallen een second opinion kan worden gevraagd, of daarbij een vrije keuze uit bedrijfsartsen mogelijk is, of er een vrije toegang is en wat het onderscheid is met het deskundigenoordeel van het UWV.

TOEZICHT SZW De rol en positie van de preventiemedewerker staan al in de Arbeidsomstandighedenwet, maar de aanstelling moet anders worden geregeld. De Inspectie SZW zal bij haar inspecties erop toezien dat bedrijven het verplichte basiscontract en de daaruit voortvloeiende verplichtingen naleven. Er komen meer bevoegdheden om een boete op te leggen.

DATA EN PLAATSEN - Woensdag 11 oktober, Hotel de Bilderberg, Oosterbeek - Dinsdag 17 oktober, de Malietoren, Den Haag - Donderdag 19 oktober, Golden Tulip Tjaarda, Oranjewoud - Woensdag 25 oktober, Kasteel Daelenbroeck, Herkenbosch De bijeenkomsten zijn van 15.30 tot 18.00 uur.

De toegangsprijs bedraagt € 55,00 euro per persoon, exclusief btw. U kunt zich via het antwoordformulier op de website www. info.vnoncw-mkb.nl opgeven voor een van de bijeenkomsten. De verwerking van de aanmeldingen vindt plaats in volgorde van binnenkomst. O

MEER INFORMATIE www.vereniging-ion.nl

10 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

Pakket Verhoeven Oppervlaktebewerking sterk uitgebreid Het bedrijf Verhoeven Oppervlaktebewerking is sterk op het gebied van straal-, ontbraam-, polijst- en reinigingssystemen.

In 2005 is het bedrijf importeur voor de Benelux geworden van CM Surface treatment werpstraalmachines. Op het gebied van straaltechniek leveren zij ook handstraal- en vrijstraalapparatuur voor alle toepassingen.

Onlangs hebben zij hun productenpakket en leveringsprogramma zeer uitgebreid.

Sinds enkele maanden zijn ze ook importeur van Rollwasch waarmee zij meer oplossingen bieden voor ontbraam-, polijst- en reinigingsproblemen. Voor de ontbraam- en polijstmachines leveren zij verder alle onderdelen en type media die daarbij horen. Ook is Verhoeven Oppervlaktebewerking sinds enkele maanden importeur van AEG-compressoren en tevens bevoegd tot levering, onderhoud en service van die compressoren en accessoires.

Enkele voorbeelden van producten zijn zuigercompressoren van 200L/min tot 1500L/min, schroefcompressoren van 300L/min tot 11500L/ min en dit in combinatie met benodigde tanks, luchtdrogers, olietoevoegingen of accessoires.

Buiten hun werk als importeur voeren zij ook aan vrijwel elke machine onderhoud, reparatie

en revisie uit. Daarvoor hebben zij onderhoudsspecialisten in dienst en de beschikking over een grote voorraad reserve-onderdelen. O

MEER INFORMATIE www.oppervlaktebewerking.nl

Terugvragen energiebelasting verbruik aardgas (vervolg) U kunt energiebelasting op elektrische energie terugvragen als u meer dan 10 miljoen kWh verbruikt en een meerjarenafspraak met de overheid hebt afgesloten ter verbetering van de energie-efficiĂŤntie.

Sinds 1 januari 2017 is er ook een regeling voor de teruggave van energiebelasting op aardgas. Op 17 januari heeft ION op de website een bericht geplaatst over de mogelijkheid om de energiebelasting op aardgas voor

metallurgische processen terug te vragen. Zie hiervoor: https://vereniging-ion.nl/terugvragenenergiebelasting-verbruik-aardgas-tbv-metallurgisch-proces.

Hoewel leden van Vereniging ION hier gebruik van kunnen maken, blijkt dat de Belastingdienst de regel heel rigide uitlegt en bijvoorbeeld alle elektrochemische processen, maar ook thermische processen, afwijst terwijl die naar de mening van Vereniging ION wel onder de defi-

nitie zouden moeten/kunnen vallen. Daarmee wordt het aantal leden dat gebruik kan maken van deze regeling (te) beperkt. Op verzoek van enkele leden heeft Vereniging ION een aantal zaken op een rijtje gezet. Die zijn op de IONwebsite te lezen in het gedeelte toegankelijk voor leden. O

MEER INFORMATIE www.vereniging-ion.nl

MKB-metaal: goed tweede kwartaal Het MKB-metaal heeft een goed tweede kwartaal achter de rug. Met name het verder aantrekken van de binnenlandse markt is hier verantwoordelijk voor. Met de sterke toename van de orderintake is ook de werkgelegenheid en het aantal vacatures sterk toegenomen. De vraag naar vakmensen is op het moment zo groot dat meerdere sectoren aangeven niet alle uitstaande vacatures in te kunnen vullen. Het effect van een hogere bezettingsgraad heeft positieve gevolgen voor de ontwikkeling van de verkoopprijzen en de ontwikkeling van het bedrijfsresultaat. Dit blijkt uit de resultaten van de Koninklijke Metaalunie Economi-

sche Barometer over het MKB-metaal. Ook de buitenlandse orderpositie is verder gegroeid, maar deze groei was in het tweede kwartaal geringer dan in het eerste kwartaal van dit jaar. Ondanks alle positieve ontwikkelingen is de sector met haar verwachtingen voor het derde kwartaal van dit jaar iets terughoudender. De gemiddelde totale orderportefeuille is in het tweede kwartaal gestegen van gemiddeld 7,6 naar 9,5 weken. Net als in het eerste kwartaal van dit jaar is de binnenlandse orderpositie de aanjager van de huidige groei van het MKB-metaal. O

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 11

KORT NIEUWS Drukke Dag van de Oppervlaktetechnologie Op 1 november 2017 organiseert Vereniging ION weer de Dag van de Oppervlaktetechnologie. Dit jaar wordt het congres gecombineerd met de verplichte updatemiddag van Vereniging Qual.ION, de Algemene Ledenvergadering van Vereniging ION en een rondleiding bij één van de meest duurzame bedrijven ter wereld.

De dag start met een rondleiding bij Interface, een fabrikant van tapijttegels en al 19 jaar prominent aanwezig in de top vijf van de meest duurzame bedrijven. Aansluitend aan de rondleiding zal de ALV van Vereniging ION plaatsvinden. Na het formele gedeelte en de lunch zal het middagprogramma van start gaan.

Hier zullen twee parallelsessies van de Dag van de Oppervlaktetechnologie (DOT) ingevuld worden en de verplichte updatemiddag voor

de kwaliteitslabels Qualicoat, Qualisteelcoat en Qualanod. Opening en sluiting van de dag is plenair. Voor de DOT is een interessant programma samengesteld volgens twee sporen: organische deklagen onder voorzitterschap van Rik van Thiel en elektrochemische/metallieke deklagen onder voorzitterschap van Hans van der Weijde. In ieder geval komen de volgende onderwerpen aan bod: - Pre-anodiseren, de compacte oplossing voor poedercoaters - Filiforme corrosie aangepakt in relatie tot Chroom(VI)-vrije voorbehandelingssystemen - Ontwikkelingen in de elektroplating - Ontwikkelingen in de ALD/OVPD/(PE)CVD/ MOCVD/PVPD (engels) - Het verlijmen van composieten en staal - Duurzame poedercoatings voor niet-geleidende substraten

- Het ontzinken van schroot, het terugwinnen van belangrijke metalen (engels) - High Throughput Experimentation for coatings and corrosion properties (engels) - Innovaties in natlak –diverse casestudies - Poedercoating op verzinkt/mechanisch voorbehandeld staal -verbetering van hechting.

En uiteraard is er veel aandacht voor duurzaamheid. Verder is er in het gehele programma veel ruimte om te netwerken, de table tops te bezoeken en om de inwendige mens te versterken.

Locatie: The Awarehouse (bij Interface), Industrielaan 15, 3925 BD Scherpenzeel. O

MEER INFORMATIE www.vereniging-ion.nl

Stand van zaken 5xbeter De eerste presentatie van de tool veilige werkwijzen/blootstellingsbeoordelingen van 5xbeter heeft eind juni plaatsgevonden tijdens het 5xbeter-congres. Hierbij waren 250 bedrijven aanwezig, alsmede alle partners van 5xbeter, diverse brancheverenigingen en de Inspectie SZW. Hoewel de tool op het moment van presenteren nog niet eens in de testfase was, reageerde de hele zaal (inclusief de Inspectie SZW) uitermate positief. Inspectie SZW heeft (informeel) aangegeven dit als instrument te willen gaan gebruiken bij de handhaving. De datum van introductie is voorlopig gesteld op september.

Het zal dan gaan over gevaarlijke stoffen, maar niet over CMR-stoffen. Blootstelling wordt nu op maximaal twee uur gesteld. Omdat het bij introductie om een testversie gaat, zullen er eerst een aantal testteams aan het werk gaan om te kijken of de tool werkt zoals gewenst en verwacht. Daarbij zal ook gekeken worden naar de eventuele verbeterpunten. Afgesproken is dat één van de testteams vanuit de Vereniging ION-achterban zal komen, omdat Vereniging ION nu eenmaal een heel specifiek deel van de problematiek bestrijkt. Daarnaast is in een eerder stadium een aantal zorgen geuit aan het adres van 5xbeter waar, door de snelheid waarmee een en ander gerealiseerd moe(s) t worden, (nog) geen rekening mee is gehouden. Ook deze zorgpunten willen we in kaart

12 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

brengen. Tijdens het congres waren er vooral vragen over de relatie met andere (nu reeds bestaande) systemen, de kwaliteit, actualiteit en verantwoordelijkheid van de VIB’s en de relatie met de WIK’s. Duidelijk is dat er veel is bereikt, maar dat er ook nog een aantal vragen opgelost moet worden. Voor de goede orde: het gebruik van 5xbeter is niet verplicht. De wettelijke verplichting is: - het op orde hebben van de veiligheid in het bedrijf - het hebben van een register gevaarlijke stoffen - het hebben van adequate blootstellingsbeoordelingen.

De ondernemer moet binnen zijn bedrijf het eerste punt zelf aanpakken en voor het tweede en derde punt een systeem kiezen. De ondernemer is vrij het systeem te kiezen dat hij hiervoor wil gebruiken. Echter vanwege de collectieve aanpak van 5xbeter en de positieve beoordeling door Inspectie SZW, denkt Vereniging ION dat 5xbeter voor de meeste (applicatie)bedrijven een goed instrument is tegen zo laag mogelijke kosten (het maken en onderhouden van het instrument zelf wordt bekostigd uit de afdracht van de CAO Metaal en Techniek).

De Inspectie SZW is vanaf 1 juni 2017 weer aan het inspecteren. Omdat door 5xbeter een implementatiedatum van eind 2017 aangehouden wordt, worden nu voor de aanschrijvingen, als

aan de oorspronkelijke afspraak wordt voldaan (punt 1 en 2), de termijn voor het realiseren van een oplossing zodanig gesteld dat deze na 31 december 2017 valt. Dit is volledig in overeenstemming met de afspraken die de branches hebben gemaakt met Inspectie SZW. Waar wel op moet worden gelet: we verwachten niet dat de tool al in 2017 gereed zal zijn voor CMRstoffen. Hier moet een bedrijf wel aandacht voor hebben en zelf een blootstellingsbeoordeling/ veilige werkwijze bepalen. ION is aan het bestuderen of de veilige werkwijzen voor CMR-stoffen ook collectief gedaan kunnen worden. O

MEER INFORMATIE: Vereniging ION, 030 - 630 03 90 www.5xbeter.nl

Oppervlaktebehandelaars in augustus positiever dan in juli Situatie in de Oppervlaktebehandeling in augustus ook veel beter dan de totale industrie.

Uit de laatste meting van de ION BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling (in samenwerking met MCB) blijkt dat de inkoopmanagers in de metaalbewerkende branche ‘Oppervlaktebehandeling’ in augustus positiever dan in juli zijn over de groei in de branche: indexscore 70,5 versus 68,4. De branche ontwikkelde zich in augustus ook veel beter dan de totale Nederlandse industrie (59,7; dit wordt maandelijks door branchevereniging Nevi gemeten).

Omdat een score hoger dan 50 ‘groei’ betekent, kan geconcludeerd worden dat er in de Oppervlaktebehandeling (maar ook in de industrie

algemeen) sprake is van groei. De BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling van de Vereniging ION (in samenwerking met MCB) is (evenals de Nevi Inkoopmanagersindex) opgebouwd uit vijf componenten. Met betrekking tot de ontwikkeling in augustus ten opzichte van juli zijn met betrekking tot deze componenten de volgende conclusies te trekken: - De productie in de branche Oppervlaktebehandeling ontwikkelt zich veel positiever ten opzichte van vorige maand - Over de orders denken de inkopers veel positiever - De levertijd van de leveranciers is veel korter - De voorraden eindproduct nemen flink af - Over de werkgelegenheid denkt men veel minder positief.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de totale BrancheBarometer, nemen af volgens de inkopers ten opzichte van vorige maand. Ten opzichte van de totale industrie (Nevi) zijn de volgende conclusies te trekken met betrekking tot de verschillende aspecten in de afgelopen maand: - Het productieniveau is in de Oppervlaktebehandeling in augustus veel beter dan in de totale industrie - Het orderniveau is veel beter - De levertijden van de leveranciers zijn veel langer - De voorraadniveaus in de Oppervlaktebehandeling zijn flink lager - Over de werkgelegenheid denken de inkopers positiever.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de totale BrancheBarometer, zijn in de Oppervlaktebehandeling relatief vrijwel hetzelfde als in de totale industrie. O

Nieuwe deelnemers aan de BrancheBarometer (mits oppervlaktebehandelaar) zijn van harte welkom: ze krijgen sneller en specifiekere resultaten. Meld je aan via www. formdesk.nl/ion/abonnee . Bent u leverancier voor de oppervlaktebehandelende industrie of wilt u het persbericht maandelijks ontvangen meld u dan gratis aan via www.formdesk.nl/ ion/pers.

Opmerking: de relatieve vlakheid van de Nevi-lijn is te verklaren door de grote verscheidenheid aan industrieën waaruit deze is opgebouwd.

Reactie op aangekondigde kobalt-beperking De EU-Commissie en ECHA hebben aangekondigd het gebruik van kobalt in de industrie te willen gaan beperken. Ook voor onze branche kan dat grote gevolgen hebben.

Daarom is er onderzoek gestart dat geleid wordt door het CDI (Cobalt Development Institute in het Verenigd Koninkrijk), wat wordt ondersteund door CETS (European Committee for Surface Treatment, gevestigd te Leuven (B)) en Vereniging ION, alsmede brancheverenigingen in diverse andere Europese landen.

Als u kobalt gebruikt (als metaal, processtof of onbedoeld bijproduct van uw proces) en (nog) geen lid van Vereniging ION bent, verzoeken

wij u om contact met ons op te nemen. Ook uw informatie is relevant voor de positie van kobalt in en de continuïteit van de maakindustrie van Nederland. Om het onderzoek uniform over de landen uit te voeren heeft de ZVO (Zentralverband Oberflächentechnik in Duitsland) een werkdocument ontwikkeld. Via de website van ION is daar meer over te lezen. Kobalt is voor de oppervlaktebehandelende branche een relevante stof. Onder andere is het terug te vinden in: - Pigmenten ((poeder)coatings) - Kleurstoffen bij anodiseren - Emaille – grondemails - Galvano - zink-kobalt baden; nikkel-kobaltbaden; tin-kobaltbaden - Tampongalvaniseren

- Galvanoplastiek - Stroomloze neerslagen van kobalt in de elektronica - Polijstbaden (voor aluminium) - Keramische materialen bij het vlamspuiten - Oplassen van kobalt-bevattende rvs-soorten - Toevoeging in fosfaatlagen (als chemische voorbehandeling) - PVD/CVD - Warmtebehandelingen van staal O

MEER INFORMATIE Op het portal voor leden van Vereniging ION is meer informatie over dit onderwerp beschikbaar.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 13

ALGEMEEN

THEMA UTILITEIT, BOUW, GEVELS, STAALCONSTRUCTIES, INFRASTRUCTURELE WERKEN

BOUWEND NEDERLAND ONDERSTREEPT BELANG CIRCULAIRE BOUW Circulariteit in de bouw is een gevleugeld begrip, maar wat kunnen we daar precies onder verstaan en welke partijen spelen daarbij een rol? Hoe ver is de bouw op het gebied van circulariteit? Opvallend is wel dat bouwpartijen nauwelijks aan oppervlaktebehandeling denken als het gaat om duurzame bouwmaterialen, en wellicht is dat heel logisch. Toch zal dat gaan veranderen, want ook onze branche zal voor de bouw de milieubelasting van hun producten en processen inzichtelijk moeten maken, omdat de klanten van onze klanten het gaan vragen.

Helen Visser, senior-adviseur en coĂśrdinator duurzaamheid bij Bouwend Nederland, zit als een spin in het web als het gaat om duurzaamheid en bouwen. Bouwend Nederland is de ondernemersorganisatie voor de bouw en infrastructuur. Die organisatie vertegenwoordigt ongeveer 4500 kleine en grote bouw- en infrabedrijven en is onder meer bij veel landelijke initiatieven betrokken om de bouw als geheel

14 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

duurzamer te maken. Zijzelf is onze branche nog niet tegengekomen, maar dat is wellicht te verklaren door het feit dat zij wel onze opdrachtgevers, de producenten van bouwmaterialen, in de bouw tegenkomt. Maar het is ook goed mogelijk dat er voor de bouwkolom weinig milieuprestaties in onze branche zijn te ontdekken of dat deze misschien (nog) niet van belang zijn.

De vraag is nu hoe de transitie naar circulariteit in de bouw z’n beslag krijgt. Helen Visser maakt duidelijk dat aan die vraag talloze aspecten vastzitten, omdat de bouw nu eenmaal een complexe sector is met veel dwarsverbanden met partijen die bij de bouw betrokken zijn.

Denk aan opdrachtgevers, overheden, kennisinstellingen, bouwgroothandel, vastgoedbeleggers, architecten en toeleveranciers op allerlei

vlak. “De transitie naar een circulaire economie is een heel belangrijke maatschappelijke opgave en daarin speelt de bouwsector een grote rol. Maar wij zijn daarbij afhankelijk van heel veel verschillende nationale en internationale ketenpartners die in die transitie allemaal een andere rol hebben. Onze leden zijn ontwikkelende en uitvoerende bouwers. Wat zij in hun stukje van de keten kunnen doen, is helpen primair grondstoffengebruik te reduceren door bijvoorbeeld gebouwen te ontwerpen met lichtere constructies, hetgeen resulteert in minder materiaalgebruik. Ook kunnen zij gebouwen zó ontwerpen dat ze makkelijk inzetbaar zijn voor meerdere functies. Een schoolgebouw bijvoorbeeld kan zo ontworpen worden dat het heel makkelijk om te vormen is tot bijvoorbeeld een appartementencomplex als de onderwijsinstelling het gebouw niet meer nodig heeft. Hierdoor hoef je geen nieuw gebouw neer te zetten en bespaar je dus op primaire grondstoffen.”

Helen Visser

ENORME INTERNATIONALE TRANSITIE

het gaat om circulaire bouwmaterialen. Verder is Bouwend Nederland zelf bezig met de ontwikkeling van een handvat Duurzaam materiaalgebruik. Dit houdt verband met de wettelijke plicht dat vanaf januari 2018 aangetoond moet worden dat de milieubelasting van bouwmaterialen in nieuwe gebouwen onder een bepaalde grenswaarde blijft: de MilieuPrestatie Gebouwen. De berekening van die grenswaarde wordt gebaseerd op gegevens uit de Nationale Milieu Database die fungeert als wettelijk kader voor de milieubelasting van bouwmaterialen.

Voor de berekening van de milieubelasting is de levenscyclusanalyse per product leidend, waarbij de mate van herbruikbaarheid één van de onderdelen is.

Helen Visser: “Voor ons is het belangrijk dat producenten hun bouwmaterialen in de Nationale Milieu Database zetten, want die gegevens zijn leidend voor de berekening. In ons Handvat staan ook allerlei praktische tips voor onze leden hoe ze lichter en/of adaptiever kunnen bouwen en wat je als uitvoerend bouwbedrijf

CIRCULAIRE BOUWMATERIALEN

Zij wijst als voorbeeld naar de vlakglasbranche die een systeem heeft opgezet waarbij vlakglas oneindig gerecycled kan worden. Gerecycled vlakglas is inmiddels de normaalste zaak van de wereld, maar helaas wel een uitzondering als

Er zijn nog meer praktische mogelijkheden.

“Onze leden kunnen gebouwen zo ontwerpen dat er veel demontabele stukken zijn waardoor je bij sloop het gebouw heel makkelijk weer uit elkaar kunt halen en bepaalde bouwdelen weer kunt hergebruiken. Ook kunnen ze tijdens de bouw het bouw- en sloopafval reduceren en zo scheiden dat het makkelijk door een deel van de keten kan worden gebruikt. Verder zien we voor opdrachtgevers ook een heel belangrijke rol, namelijk door circulariteit z’n weerslag te laten vinden in de aanbesteding. Als zij ruimte maken voor circulariteit, dan willen onze leden graag samen met hen kijken hoe je de opdracht zo kunt formuleren dat circulariteit zo veel mogelijk in praktijk wordt gebracht. Een bouwbedrijf kan zich daarmee ook onderscheiden in de markt.” En circulariteit kan natuurlijk simpel worden bereikt door zoveel mogelijk circulaire bouwmaterialen toe te passen, maar helaas is dat nu nog grotendeels theorie. “Om die bouwmaterialen toe te passen, hebben we een veelzijdig aanbod nodig van aantoonbaar duurzame en circulaire bouwmaterialen. Helaas moeten we vaststellen dat het daaraan grotendeels ontbreekt. Als de toeleveranciers nagenoeg geen circulaire bouwproducten aanleveren, zijn onze leden snel uitgepraat. Gelukkig zijn er hier en daar wel goede initiatieven.”

Stadskantoor van de gemeente Venlo, een bijzonder gebouw omdat het is ontworpen en gebouwd volgens het principe van Cradle to Cradle. Foto AGC Glass Europe

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 15

per fase kunt doen. Ook biedt het een overzicht van de duurzaamste varianten van de meest gebruikte bouwmaterialen. Dat zijn helaas nog geen circulaire varianten. We hebben een aantal andere delen van de keten keihard nodig om echt circulair te worden. Hierbij speelt onder meer mee dat Nederland een klein landje is en heel veel bouwmaterialen uit het buitenland komen. Als je echt circulair wilt worden, dus materialen eindeloos wil blijven gebruiken op hetzelfde hoogwaardige niveau, dan staan we aan de vooravond van een enorme internationale transitie.”

KANSEN VOOR DE BOUW En soms staat een bepaald milieu-uitgangspunt juist haaks op circulariteit. Zo nemen de energieprestatie-eisen aan gebouwen ook toe, wat vraagt om andere gevels en een andere manier van bouwen waardoor je soms méér of heel ander materiaal nodig hebt. Bouwend Nederland onderzoekt nu met projectontwikkelaars, bouwbedrijven en woningbouwcoöperaties hoe die twee uitgangspunten toch met elkaar te verenigen zijn. Ook met het rijk wordt hierover gesproken.

“Wij kijken gewoon hoe we allerlei knelpunten weg kunnen werken. Daarom zijn we van plan om ons aan te sluiten bij het Madaster, een materialenplatform/online materialenbibliotheek waarin alle materialen en bouwdelen in een gebouw zijn vastgelegd in een materialenpaspoort. Zo weet je welke materialen in een bouwwerk zitten, waar ze zitten en welke kwaliteit ze hebben. Als je gaat slopen, kun je die weer terughalen voor hoogwaardig hergebruik.

Dit idee ondersteunen wij van harte. Er zijn veel partijen bij dit platform aangesloten zoals grote bouwers, banken en grote overheidsopdrachtgevers.”

Eind 2016 zette de minister van economische zaken Henk Kamp de kansen voor de bouw nog eens op een rijtje. Een grove greep uit het lange boodschappenlijstje voor de bouw: een miljoen extra voor vernieuwde woningen, drie miljoen vierkante meter kantoren herbestemmen, 100.000 kilometer riolering vernieuwen, 150.000 woningen aardbevingsbestendig maken, 1,6 miljoen woningen voor 80+ bewoners geschikt maken en 4.400 bruggen onder handen nemen.

En dan ligt er ook nog de Bouwagenda waarin de gevolgen van het klimaatakkoord in Parijs zijn vastgelegd: in 2020 moet alle nieuwbouw van woningen en utiliteitsgebouwen energieneutraal zijn, in 2030 moet een halvering van primaire grondstoffen bereikt zijn, in 2050 alle gebouwde omgeving energieneutraal en de gehele bouw circulair zijn. En dan is er

16 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

Verroeste rioleringspijpen. nog de Taskforce Bouwagenda die het nieuwe kabinet adviseert om voor de periode 20182021 ondersteunende beleidsmaatregelen te nemen ten bedrage van zeven miljard euro om het verduurzamingstempo in Nederland te verhogen.

De bouw heeft dus een geweldige kans om het verschil te maken.

ROL OPPERVLAKTEBEHANDELAARS “Dat beseffen wij heel goed en daarom zijn we ook betrokken bij heel veel convenanten, stuurgroepen, green deals enzovoorts. Denk aan het Grondstoffenakkoord, het Betonakkoord, de Bouwagenda en de Bouwcampus. Wij pleiten iedere keer voor die zaken die wij nodig hebben om ons stukje van de keten verder te verduurzamen. De dingen die we zelf kunnen doen, pakken we ook op, zoals lichter bouwen, anders bouwen en pre-concurrentieel met opdrachtgevers in gesprek gaan. Kijk bijvoorbeeld naar die 4.400 bruggen. Dat kun je allemaal heel slim gaan bedenken per brug, maar het is veel beter om samen met opdrachtgevers te kijken wat de beste aanpak is en die als een heel mooi concept over heel Nederland uitrollen. Er ligt een heel grote maatschappelijke opgave en ik denk dat de bouw een heel belangrijke sector is om die samen met de ketenpartners in te vullen.”

De vraag is of oppervlaktebehandelaars hierbij ook een rol te vervullen hebben. Helen Visser: “Ik

moet heel eerlijk zegen dat ik ze weinig tegenkom. Ik heb met heel veel materiaalleveranciers te maken, zoals leveranciers van staal, hout, beton en asfalt, maar ik kom oppervlaktetechnieken niet tegen in coalities waar ik aan tafel zit. Ik denk dat jullie meer ketenpartners zijn van de producenten die ik weer tegenkom. Onze leden maken een bouwwerk en halen veel materialen en producten naar binnen. Ik denk dat die voor een groot deel al bewerkt zijn door oppervlaktebehandelaars en dat ik te maken heb met een schakel boven jullie leden. Ik weet wel dat circulaire economie bij alle grote toeleverende industrieën in de bouw een heel belangrijk aspect is en zij zijn weer jullie opdrachtgevers. Het ligt voor de hand dat de milieubelasting van het conserveringssysteem ook zeer kritisch tegen het licht zal worden gehouden.” O

MEER INFORMATIE www.bouwendnederland.nl www.debouwagenda.com www.milieudatabase.nl www.madaster.com h.visser@bouwendnederland.nl

DE NIEUWE STANDAARD IN KRACHT EN BETROUWBAARHEID WIWA DUOMIX 270 HOGEDRUK, MEER KOMPONENTENSPUITAPPARATUUR VOOR ZWARE COATING MATERIALEN Speciaal geschikt voor hoog viskeuze materialen en spuitwerkzaamheden op grote oppervlakken.

De installatie combineert de voordelen van een continue productieproces, een zeer nauwkeurige dosering en een eenvoudige bediening.

>01 3(;,5 < .9((. A0,5 >(; >, +6,5 Holland Mineraal is al ruim 35 jaar een begrip op het gebied van oppervlakte behandelingsapparatuur en producent en leverancier van straalmiddelen en straalinstallaties.

Wat we maken en hoe het werkt, laten we u graag zien, in het filmpje op onze website of door de QR code te scannen met uw smartphone of tablet.

www.hollandmineraal.nl

Importeur voor Nederland: APEQ WIWA BV T. 078 613 9610 www.apeqwiwa.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 17

THEMA UTILITEIT, BOUW, GEVELS, STAALCONSTRUCTIES, INFRASTRUCTURELE WERKEN

TEKST Stefan Jansen, Deltares

ALGEMEEN

OORZAKEN EN PREVENTIE MIC BIJ ONDERGRONDSE STALEN INFRASTRUCTUUR De wereldwijde kosten van corrosie komen naar schatting neer op twee tot drie procent van het mondiaal bruto nationaal product. Een belangrijk deel van de kosten bestaat uit inspecties, vervanging en tegenmaatregelen. Wanneer dat effectiever kan, is de besparing aanzienlijk. In dit artikel wordt ingezoomd op Microbiologically Influenced Corrosion (MIC). Uitgelegd wordt wat MIC is, hoe het ontstaat en welke tegenmaatregelen in welke omstandigheden succesvol kunnen zijn.

MIC treedt op wanneer micro-organismen staal versneld laten corroderen. MIC kan zeer lokaal, snel en onverwacht toeslaan. Wanneer het eenmaal optreedt, is het vaak moeilijk te bestrijden. Dit kan leiden tot veiligheidsrisico’s en hoge kosten voor inspecties en onderhoud.

Genoeg reden dus om te zorgen dat staal goed beschermd is tegen MIC. Maar welke beschermingsmethoden zijn hiervoor geschikt en hoe kunnen deze het best succesvol worden toegepast? Deltares doet in samenwerking met DNV GL onderzoek naar MIC op stalen constructies in bodem en water, zoals pijpleidingen en damwanden. Hieruit hebben we geleerd onder welke omstandigheden MIC veel of juist weinig optreedt, en wanneer tegenmaatregelen effectief zijn of juist niet. In dit artikel geven we hier een korte samenvatting van.

WAT IS MIC? Staal kan als voedings- en vestigingsplaats voor micro-organismen dienen. Bij het oplossen van staal (corrosie) komt veel energie vrij die de micro-organismen kunnen benutten.

Ook biedt het staal een geschikte plaats voor micro-organismen om zich te vestigen en uit te groeien tot kolonies. Zo’n kolonie begint vaak op een beschut plekje, van waaruit zij verder kan uitgroeien tot een slijmerige ‘biofilm’: een laag van micro-organismen, bij elkaar gehouden in een gel-achtige massa.

18 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

Micro-organismen die MIC veroorzaken, veranderen de omgeving in de buurt van het staal zodanig, dat het staal versneld corrodeert. Dit kan op verschillende manieren: de micro-organismen kunnen agressieve stoffen (bijvoorbeeld zuren) produceren die het staal doen oplossen, maar ze kunnen ook ‘elektrisch contact maken’ met het staal en zo de corrosie versnellen.

De meest bekende MIC-bacteriën zijn de zogenaamde Sulfaat Reducerende Bacteriën.

Deze organismen zetten sulfaat om in sulfide, herkenbaar aan de rotte-eierenlucht. Deze organismen kunnen staal zeer snel laten corroderen; het kan hier zelfs gaan om millimeters per jaar.

De organismen komen wijdverbreid voor in de bodem en in het water, vooral daar waar organisch materiaal en sulfaat als voedingstoffen aanwezig zijn en zuurstofloze omstandigheden heersen. In de Nederlandse bodem is dit op veel plaatsen het geval. Naast deze bacteriën zijn

er nog vele andere veroorzakers van MIC, zoals zuurvormende of methaanproducerende microorganismen. Het MIC-proces is zeer complex; er worden nog steeds nieuwe ontdekkingen gedaan, bijvoorbeeld over nieuwe mechanismen of bacteriesoorten.

WANNEER ONTSTAAT MIC? Voor het ontstaan van MIC is een aantal dingen nodig. Ten eerste hebben de bacteriën, net als alle levende wezens, voedingstoffen nodig. Een omgeving waarin voldoende voedingstoffen aanwezig zijn voor micro-organismen is dan ook ideaal. Een coating die voedingstoffen tegenhoudt, kan dus een goede bescherming bieden tegen MIC. Ook in omgevingen waarin weinig aan- en afvoer van voedingstoffen plaatsvindt, zoals in een bodem met stilstaand grondwater, gaat bacteriegroei en dus ook MIC langzaam.

Verder is gebleken dat wisselende omstandigheden MIC kunnen versterken. Een voorbeeld

BIOPROBES MAKEN ONDERZOEK NAAR MIC MOGELIJK Veel van het onderzoek van Deltares naar MIC wordt gedaan met zogenaamde MIC-probes.

Deze probes zijn gebaseerd op Electrical Resistance (ER). De probes bevatten een stalen coupon waarvan de dikte wordt afgeleid uit de elektrische weerstand. Hierop wordt een laag MICorganismen gekweekt en zo ontstaat een biosensor waarmee continu de corrosiesnelheid kan worden gemeten. Een ideaal meetinstrument om effecten van verschillende milieus of tegenmaatregelen te bestuderen.

ER-probe voor MIC-onderzoek.

Stalen oppervlak van ER-probe, aangetast door MIC.

is de versnelde corrosie aan de laagwaterlijn bij kadewanden (de zogenaamde Accelerated Low Water Corrosion). Deze versnelde corrosie treedt op doordat zich afwisselend zuurstofrijke en zuurstofloze omstandigheden voordoen. In de bodem lijkt de zone rond een op-en-neer bewegende grondwaterspiegel een verhoogd risico op MIC te hebben.

TEGENMAATREGELEN Twee veel toegepaste methoden tegen corrosie in het algemeen en MIC in het bijzonder zijn kathodische bescherming (KB) en coatings. Bij KB wordt ervoor gezorgd dat het staal een negatievere potentiaal krijgt. Dit kan door middel van opofferingsanodes of opgedrukte stroom.

Het staal wordt zo elektrisch beschermd tegen corrosie. Bij dit proces wordt de pH aan het staaloppervlak verhoogd, wat zorgt voor extra bescherming tegen corrosie. Dit proces werkt in veel gevallen ook tegen MIC. In laboratorium- en veldexperimenten hebben we echter gezien dat sommige MIC-bacteriekolonies zich niet door kathodische bescherming laten stoppen. Het lijkt erop dat deze organismen in staat zijn zich te wapenen tegen KB. Metingen met micro-elektrodes in de biofilm laten zien dat in deze kolonies geen pH-verhoging optreedt bij kathodische bescherming. Zelfs bij

ER-probes met coating in testopstelling met grondwater.

extreme potentialen zijn deze organismen nog in staat corrosie te veroorzaken.

Wat is hiertegen te doen? Het belangrijkste lijkt: voorkomen dat MIC-kolonies zich ontwikkelen.

Wanneer nog geen MIC-kolonie aanwezig is, lijkt KB afdoende bescherming te bieden.

Echter, wanneer KB tijdelijk uitstaat, kunnen MIC-bacteriën toeslaan, die daarna niet meer te stoppen zijn. Om zeker te zijn, is het advies dus om KB altijd aan te laten staan.

COATINGS Een andere, veelgebruikte beschermingsmethode is het aanbrengen van coatings op het staal.

Deltares heeft onderzoek gedaan naar de mate waarin een aantal van deze coatings bescherming biedt tegen MIC. Een goed aangebrachte, intacte coating biedt op een schoon oppervlak voldoende bescherming tegen MIC. Echter, één van de problemen die kunnen ontstaan, is MIC onder een coating. Onderzoek heeft laten zien dat MIC zelfs onder een afgesloten coating nog lange tijd corrosie kan veroorzaken. Het vervelende van deze vorm van corrosie is dat deze vaak niet zichtbaar is en dat kathodische bescherming niet bij dit soort plekken kan komen omdat de coating elektrisch isolerend is. De extra bescherming die KB normaal biedt, heeft hierdoor geen effect. Soortgelijke proble-

men treden op wanneer een coating gaatjes of scheurtjes vertoont. Via deze openingen kunnen micro-organismen en voedingstoffen het staaloppervlak bereiken, en kunnen MICkolonies zich ontwikkelen op plaatsen waar de KB niet kan komen. Een intacte coating is dan ook zeer belangrijk.

Ten slotte is ook een goede voorbehandeling belangrijk. Een schoon, goed hechtend oppervlak voorkomt dat de coating slecht hecht en dat er spleetjes gaan ontstaan waar MIC zich tussen kan vestigen.

CONCLUSIES MIC is een wijdverbreid corrosieprobleem, dat zich overal kan voordoen waar vocht, voedingstoffen, micro-organismen en staal aanwezig zijn. Tegenmaatregelen kunnen bescherming bieden, mits goed uitgevoerd.

Coatings dienen altijd op een schoon oppervlak te worden aangebracht en moeten intact blijven. Kathodische bescherming biedt voldoende bescherming, mits deze niet onderbroken wordt. O

MEER INFORMATIE www.revamo.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 19

Moderne corrosietesten vragen om nieuwe technische oplossingen Corrosie veroorzaakt jaarlijks voor vele miljoenen euroâ&#x20AC;&#x2122;s schade aan voertuigen, maar bijvoorbeeld ook aan constructies in infrastructuur en bouw.

De nieuwste Cyclische Corrosie teststandaarden betekenen een grote stap voorwaarts ten opzichte van traditionele zoutsproeitesten en cyclische (nat/droog) testen. Deze moderne standaarden zorgen voor sterk verbeterde reproduceerbaarheid van testresultaten en een goede simulatie van de vele corrosiemechanismen die in praktijksituaties kunnen optreden.

Het is een bekend gegeven dat zoutsproeitesten een goed hulpmiddel kunnen zijn voor kwaliteitscontrole, maar geen accurate weergave vormen van de corrosie die optreedt in praktijktoepassingen van het eindproduct. Cyclische testen (met 100% RHen droge fasen) verkleinen dit probleem, maar dat gaat ten koste van de reproduceerbaarheid en herhaalbaarheid van de testen. De nieuwe standaarden zijn ontwikkeld voor een goede reproduceerbaarheid ĂŠn een betere replicatie van â&#x20AC;&#x153;real lifeâ&#x20AC;? corrosie. Dit vraagt echter om hoogwaardige corrosietesters, met uitgebreide technische mogelijkheden.

De Q-Fog CRH Cyclische Corrosie Tester is â&#x20AC;&#x2DC;s werelds eerste zoutsproeikast die hoogwaardige prestaties combineert met betaalbare prijzen.

Enkele van de belangrijke eigenschappen van de Q-Fog CRH zijn: â&#x20AC;˘ Accurate controle van relatieve luchtvochtigheid van droge conditieâ&#x20AC;&#x2122;s tot 100% om aan de meest veeleisende teststandaarden te kunnen voldoen â&#x20AC;˘ Gecontroleerde transitie van temperatuur en relatieve vochtigheid tussen de testfasen voor de best mogelijke herhaalbaarheid â&#x20AC;˘ Eenvoudig wisselen tussen zoutnevel en â&#x20AC;&#x201C;sproeisysteem voor een maximale veelzijdigheid â&#x20AC;˘ Zelfreinigende sproei-nozzles voorkomen verstoppingen en reduceren daarmee onderhoudstijd en -kosten â&#x20AC;˘ Goed toegankelijke techniek voor gemakkelijk en eenvoudig onderhoud â&#x20AC;˘ Precieze dosering van zoutoplossing voor betrouwbare â&#x20AC;&#x153;Mass Lossâ&#x20AC;? resultaten â&#x20AC;˘ Luchtkoeling en -droging zorgen voor stabiele condities in de testkamer, ook als de omgevingscondities â&#x20AC;˘ Uiterst degelijke constructie, ook geschikt voor zware lasten â&#x20AC;˘ Ondersteund door â&#x20AC;&#x2122;s werelds beste netwerk voor service en advies gedurende de gehele levensduur

44 R.I. Straat 33 4051 AP Ochten Tel. +31 344 655 556

2 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

THEMA UTILITEIT, BOUW, GEVELS, STAALCONSTRUCTIES, INFRASTRUCTURELE WERKEN

ALGEMEEN

GARANTIECONTRACT STAALCONSERVERING SCHEPT DUIDELIJKHEID Er is een jaar of vier, vijf over gepraat, maar nu is het er dan toch: het garantiecontract tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers over garantie op conservering van stalen kunstwerken en andere constructies. Dat heeft zo lang geduurd, omdat men achter de schermen druk bezig was met langdurige testen voor producteisen voor kleur en glans. Voorlopig bleek het opstellen van producteisen voor kleur en glans nog niet mogelijk en is besloten aan elke opdrachtgever zelf de keuze te laten om daar garantie-eisen voor op te nemen. Dit garantiecontract concentreert zich volledig op de bescherming van staal tegen omgevingsinvloeden door conservering.

Eind augustus hebben opdrachtgevers en opdrachtnemers, verenigd in het Kennisnetwerk Metaalconservering, dit besloten nadat helder was geworden dat producteisen op het gebied van kleur en glans nog een stap te ver is. Besloten is dan ook die producteisen te parkeren en een garantiecontract overeen te komen dat zich richt op de conservering, dat wil zeggen de bescherming van de constructie. Opdrachtgevers en opdrachtnemers gaan dit nu toepassen in hun contracten.

“De opdrachtgevers stellen garantie-eisen in het contract, de opdrachtnemer maakt er een garantieverklaring van”, zegt Carolien Nieuwland, voorzitter van het Kennisnetwerk Metaalconservering, maar ook voorzitter van Opdrachtgeversoverleg Staalconserveren (OGOS).

In het dagelijks leven is zij senior-adviseur/ specialist staalconservering en projectleider bij het Steunpunt Conserveringskennis van Rijkswaterstaat. “De aspecten kleur en glans zijn bij bepaalde kunstwerken van belang, omdat je wilt dat de constructie, een brug bijvoorbeeld, esthetisch zo lang mogelijk mooi blijft. Er zijn wel eisen over de glanswaarde en het toegestane kleurverschil na pakweg vijf jaar, maar in de praktijk blijken die altijd moeilijk meetbaar.

Het gezamenlijke idee was om te komen tot een producteis die je van tevoren al hebt getest op een toplaag om een maximaal toegestane kleur- en glansverlies te hebben, maar bij het

20 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

testen daarvan met een bepaalde methode, bleken de resultaten niet overeen te stemmen met de praktijkervaringen.”

VIJF JAAR GARANTIE Toen duidelijk werd dat het Kennisnetwerk daar op korte termijn niet uitkwam, is besloten een garantiecontract af te spreken dat volledig is gericht op de bescherming van een constructie tegen corrosie en andere degradatie. Kleur en glans zijn esthetisch wel belangrijk, maar ze ver-

Het opknappen van de Waalbrug zit momenteel in de aanbestedingsprocedure maar is nog niet gegund. Foto Rijkswaterstaat.

anderen niets aan de constructieve veiligheid van een constructie. Het garantiecontract houdt in dat er een garantieperiode geldt van vijf jaar waarin geen enkel defect wordt toegestaan, behalve misschien een klein beetje corrosie.

Carolien Nieuwland: “In principe is er helemaal geen corrosie toegestaan, maar stel dat er een heel klein roestplekje is, dan gaat de opdrachtgever niet eisen dat dat moet worden weggewerkt. Dat is zowel voor ons als Rijkswaterstaat, maar ook voor de aannemer, erg onhandig.

Soms moeten de wegen afgesloten worden en moet de aannemer een enorme stellage bouwen om daar bij te kunnen. Wat we doen, is dat we een cirkel van een meter om die roestplek heen trekken en zeggen dat binnen die meter maximaal 0,05 procent corrosie toegestaan is.

Maar andere defecten zoals blaar- en scheurvorming, onthechting en natuurlijk meer corrosie willen we helemaal niet zien.”

Rijkswaterstaat stelt overigens wel eisen op het gebied van kleur en glans (verkrijting en verkleuring), maar die vallen buiten dit garantiecontract zoals afgesproken in het Kennisnetwerk Metaalconservering. Het garantiecontract zegt vijf jaar garantie, ongeacht waar de constructie zich bevindt (in water, boven water, op het land of aan zee). Het contract moet een eind maken aan discussies over de huidige garantiebepalingen die gevraagd en gegeven worden.

Carolien Nieuwland voor een aantal foto's van grote constructies van Rijkswaterstaat.

VERZEKERING De vraag is eigenlijk of een garantieperiode van vijf jaar niet een beetje weinig is als je praat over conserveringssystemen die het 15 tot 25 jaar moeten doen. “Daar kun je inderdaad over discussiëren, maar deze periode is er nu uitgekomen. Je kunt het een beetje vergelijken met wanneer je een wasmachine of tv aanschaft.

Dan krijg je ook maar één tot drie jaar garantie, maar dat wil niet zeggen dat het apparaat na vier jaar kapot gaat. In de praktijk blijkt ook wel dat als een verfsysteem niet goed is aangebracht of een productiefout heeft, er dan problemen ontstaan binnen drie tot vijf jaar. Als er binnen de vijf jaar geen schade is geweest, mag je verwachten dat de verwachte levensduur van 15 tot 25 jaar gehaald wordt.”

Opdrachtnemers wezen ook op een ander aspect waarom vijf jaar voor hen het maximum

is. Als die periode langer zou zijn, zouden aannemers, verfleveranciers en applicateurs zoveel garantiecontracten hebben dat die eigenlijk een te zware post op de balans zouden worden. Ze zouden dan in financiële problemen kunnen komen door veel uitstaande contracten die financieel gedekt zouden moeten worden.

Opdrachtnemers kunnen er wel voor kiezen om hun werk te verzekeren, zodat de verzekeraar het werk betaalt indien het garantiecontract in werking treedt. Zo’n verzekering is een keuze van de opdrachtnemer.

UITZONDERINGEN De opdrachtgevers kunnen binnen het garantiecontract afspreken of er voor honderd procent dekking wordt gekozen. Als er dan binnen de garantieperiode afbladdering, scheurvorming, onthechting en meer corrosie dan een vlekje

wordt geconstateerd, is de opdrachtnemer, de garantiegever, gehouden dit te herstellen op zijn kosten. In principe geldt dat gedurende de hele garantieperiode die kosten voor honderd procent voor rekening komen van de opdrachtnemer. Dus ook als er na vier jaar schade wordt geconstateerd, draait de opdrachtnemer voor de volle honderd procent van de herstelkosten op. Maar opdrachtgevers kunnen ook voor een afbouwende garantie kiezen. Als schade na langere tijd wordt geconstateerd, dan betaalt de opdrachtgever meer mee dan vlak na de oplevering. Verder is in het garantiecontract afgesproken dat wanneer schade is veroorzaakt door externe factoren de opdrachtnemer daar niet verantwoordelijk voor is.

Tot slot is afgesproken dat de opdrachtnemer geen garantie hoeft te geven op sommige specifieke punten. Dat zijn in het algemeen de “rare dingen” die je bij een te conserveren constructie kunt tegenkomen. Als er bijvoorbeeld kettinglassen zijn toegepast bij een bestaande constructie, dan hoeft de opdrachtnemer geen garantie te geven op de openingen tussen de lassen, omdat die heel lastig te conserveren zijn. Ook als er op een leuning veel klemmen zitten om dingen vast te houden, hoeft er op die plekken geen garantie gegeven te worden.

Dat geldt ook wanneer een constructie veel scherpe kanten heeft. Verder gebeurt het nog weleens dat ook de opdrachtgever niet precies weet wat er onder de huidige conservering zit van een constructie die geconserveerd moet worden. Partijen kunnen daarover onderling een afspraak maken. O

MEER INFORMATIE De Van Brienenoordbrug is aan een opknapbeurt toe en zal binnen enkele jaren volgens het garantiecontract onder handen genomen worden.

www.ogos.nu www.vereniging-ion.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 21

TEKST VMRG

ALGEMEEN

AANDACHT VOOR ONDERHOUD IN VMRG KWALITEITSEISEN 2018 Vanaf 1 oktober 2017 staan de nieuwste VMRG Kwaliteitseisen weer online (www.vmrgkwaliteitseisen.nl). De eisen worden voortdurend aangepast aan nieuwe normen en regelgeving, aan de laatste stand der techniek en ze worden steeds uitgebreider. De belangrijkste wijzigingen in deze nieuwe versie gaan over Onderhoud.

De focus in de wijzigingen bij Onderhoud ligt op het voorkomen dat een gevel esthetisch degradeert en op de maatregelen die hiertegen genomen kunnen worden, zoals reinigen, conserveren en schadeherstel. De esthetische kant wordt bijvoorbeeld in de Nederlandse norm voor conditiemetingen (NEN 2767) niet belicht.

In de VMRG-kwaliteitseisen en adviezen, Qualicoat, Qualisteelcoat en Qualanod, is de keuze voor het type oppervlaktebehandeling van een product onder bepaalde omstandigheden en condities vrij goed vastgelegd. Onderhoud daarentegen is een gebied waarin nog relatief weinig is gereguleerd en vastgelegd.

de VMRG-gevelbouwer worden toegepast, zijn vanaf 1 oktober aanstaande te vinden op de website.

KEURING De bij de VMRG aangesloten partnerbedrijven die zich bezighouden met onderhoud zullen de komende tijd jaarlijks worden gekeurd op de VMRG Kwaliteitseisen Onderhoud. Bij goedkeuring krijgen ze een VMRG Onderhoudscertificaat en mogen ze het VMRG Onderhoudslogo gebruiken. Zij kunnen zo aantonen dat zij gegarandeerd onderhoud leveren conform de VMRG Kwaliteitseisen en Adviezen. De VMRG Kwaliteit-

COMMUNITY ONDERHOUD Begin 2017 is de VMRG-community Onderhoud opgestart. In deze community zijn bedrijven verenigd die technische, esthetische en/of herstelwerkzaamheden uitvoeren op metalen en kunststof gevels (dichte en open gevels).

Met esthetisch onderhoud wordt bedoeld onderhoud dat nodig is om op langere termijn esthetische degradatie te beperken. Dit gebeurt door middel van reiniging (controlerend en corrigerend preventief onderhoud) en bescherming (conserverend onderhoud). De community Onderhoud heeft zich de afgelopen maanden volop ingezet om de VMRG Kwaliteitseisen en Adviezen op dit gebied aan te vullen. Deze aanvullende eisen en adviezen voor onderhoud en herstelwerkzaamheden van metalen gevels en andere materialen die door

22 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

Foto ASK Renovatie

seisen zijn de eisen die worden gesteld aan het VMRG-Keurmerk. Gevels en gevelelementen die worden geleverd door bedrijven met dit keurmerk voldoen gegarandeerd aan deze eisen.

Deze bedrijven worden hierop ook door een onafhankelijke organisatie, SKG-IKOB Certificatie, gekeurd. Alle gevelbouwers die aangesloten zijn bij de VMRG hebben het VMRG-Keurmerk.

De nieuwe eisen worden per 1 januari 2018 van kracht, maar kunnen in onderling overleg eerder van toepassing worden verklaard. O

MEER INFORMATIE www.vmrgkwaliteitseisen.nl

IGP-DURA®face 5807 Surface-robust powder coating system for facade and metal construction – More abrasion resistant – More scratch resistant – Easier to clean

RO

Learn more about IGP-DURA ® face 5807 at: www.igp-powder.com

BU

ES

– Optimized flow

S T S U R FA

C

IGP Benelux BV NL-8013 RW Zwolle Phone +31 38 4600695 www.igp-powder.com info.benelux@igp-powder.com A member of the DOLD GROUP

Het vakblad voor de professional

Volg de actuele ontwikkelingen binnen uw vakgebied op www.oppervlaktetechnieken.com!

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 23

Trots op het werk In het bedrijvenpark “Het Klooster” in Nieuwegein komt een hypermodern distributiecentrum van ongeveer 50.000 vierkante meter. Van Merksteijn Staalcoating uit Raalte tekende voor de conservering van de enorme staalconstructie. Zij hebben 1.300 ton blank staal voorzien van een éénlaags poedercoatsysteem ter bescherming en verfraaiing van de staalconstructie. Traditioneel werden deze projecten bij Van Merksteijn in natlak uitgevoerd, maar hier is gekozen voor een poederlaksysteem in verband met de hogere mechanische sterkte ten opzichte van traditionele natlaksystemen alsmede de hoge esthetische eisen die aan dit project gesteld werden. Daarnaast is het ontbreken van oplosmiddelen in de poederlak een belangrijke factor voor Van Merksteijn in verband met mens en milieu. Het project is volledig uitgevoerd in een industriële PE54 poederlak van producent Protech-Oxyplast. Foto Jaap van Peperstraten

24 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 25

THEMA UTILITEIT, BOUW, GEVELS, STAALCONSTRUCTIES, INFRASTRUCTURELE WERKEN

ORGANISCHE

TEKST Frank Viester, VIAS

DEKLAGEN

ZIN EN ONZIN OVER FILIFORME CORROSIE Eind jaren 80, begin jaren 90 van de vorige eeuw ontwikkelde filiforme corrosie (FFC) zich tot een ware plaag in de gevelindustrie. Niet dat de kwaliteit van de aluminium constructies erop achteruitging, maar esthetisch was het geen gezicht. FFC nam zulke vormen aan dat sommige architecten en onroerend goed-eigenaren besloten om geen gelakt aluminium meer toe te passen in nieuwbouwprojecten. Iedereen gaf iedereen de schuld, omdat eigenlijk niemand wist wat hier precies aan de hand was.

Vervelend, en ook een beetje oneerlijk, was dat uiteindelijk het coatingbedrijf de schuld kreeg en opgezadeld werd met claims. Uit allerlei onderzoeken die in gang werden gezet, kwam al vrij snel de conclusie dat de oorzaak van FFC niet alleen op oppervlaktebehandeling terug te voeren was. Bij een slechte voorbehandeling of het achterwege blijven daarvan, was er veel eerder sprake van blaasvorming en onthechting, wat leidde tot corrosievorming onder de losgelaten laklaag. Dit fenomeen werd regelmatig verward met FFC, maar deze vorm van corrosie bestaat uit draadvormige aantastingen.

Een ander fundamenteel verschil tussen beide fenomenen is dat door het ontstaan van FFC, corrosie de laklaag van het substraat losdrukt.

Bij blaasvorming en onthechting zit eerst de laklaag los, pas daarna vormt zich corrosie. Precies omgekeerd dus.

Eén van de andere oorzaken had te maken met de legering. De vaak toegepaste aluminiumlegering bevatte zo veel elementen als koper en lood dat deze niet meer binnen de norm van 6060 en 6063 pasten. Beide elementen, koper voorop, waren aanstichters van corrosieproblemen. En dan de constructie. Te scherp afgeronde hoeken hebben tot gevolg dat er niet of nauwelijks dekking van de coatinglaag is op de scherpe kanten. Andere veroorzakers van problemen waren profielverbindingen die niet waterdicht waren afgekit en bevestigingsmaterialen van verzinkt staal of RVS met zo veel koper in de legering, dat contactcorrosie de

26 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

eerste aanzet was tot de vorming van FFC.

VAN PROBLEEM NAAR FENOMEEN Toen deze kennis langzaam aan de oppervlakte kwam, werd op initiatief van een toonaangevend coatingbedrijf in Nederland een Nederlands-Belgische werkgroep gevormd, die midden jaren 90 via het Aluminium Centrum de ‘Praktijkaanbeveling ter vermindering van de kans op filiforme corrosie’ introduceerde. De werkgroep bestond uit vertegenwoordigers van de aluminiumindustrie, gevelindustrie en coatingbedrijven uit beide landen. In 2011 zijn de aanbevelingen herzien en opnieuw uitgegeven door het Aluminium Centrum. Deze aanbevelingen werden door de hele industrie

goed opgepikt, waardoor het aantal corrosieproblemen terugliep tot ongeveer 15 procent van het oorspronkelijke aantal. FFC was geen probleem meer, maar een fenomeen dat zich zo nu en dan nog eens voordeed.

Ten tijde van de introductie van de praktijkaanbevelingen kwamen ook de chroomvrije voorbehandelingen in opkomst. Dit met het oog op de milieu- en gezondheidsrisico’s die het gebruik van Chroom VI met zich meebracht.

Daarnaast hing er destijds al een verbod op het gebruik van Chroom VI boven de markt.

De chroomVI-vrije systemen zijn gebaseerd op titaan, zirkoon of een combinatie van die twee, gecombineerd met een polymeer.

Er zijn instituten en mensen die menen te moeten publiceren dat deze voorbehandelingsmethoden, door het zogenaamd ontbreken van corrosiewerende eigenschappen, een aderlating in kwaliteit zouden zijn, vooral als het gaat om het voorkรณmen van FFC. Dit is naar mijn inzicht niet waar. Chroomvrije voorbehandelingssystemen krijgen pas een Qualicoat-goedkeuring als aangetoond is dat ze ten minste gelijkwaardig zijn aan voorbehandelingen op basis van Chroom VI. Dit geldt voor zowel laboratoriumtesten, waaronder de zure zoutsproeitest, als de FFC-test en twee jaar buitenexpositie onder zware maritieme omstandigheden.

meer dan 95% van alle monsters, zowel voorbehandeld met Chroom VI als chroomvrij, zonder problemen door de FFC-test komt. Het verschil tussen de resultaten van Chroom VI en chroomvrij is verwaarloosbaar klein.

De publicaties over de vermeende achteruitgang in kwaliteit zouden gebaseerd zijn op corrosieproblemen in de praktijk. Maar er is nooit een goed antwoord gekomen op vragen als waarop de conclusies gebaseerd waren, waarnaar precies gekeken is (zoals de legeringssamenstelling), of de constructie aan de praktijkaanbevelingen voldeed, onder welke omstandigheden is voorbehandeld, en hoe het zat met de beitsafname.

En hoe zit het met de bescherming van randen aan de profielen? Bij een afrondingsstraal van 0,5 mm (standaard bij profielen in de architectuur) is de laagdikte maximaal 25% ten opzichte van de laagdikte op de vlakke delen. Dus bij een laagdikte van 60-80 micrometer op de vlakken is de laagdikte op de randen niet meer dan 15-20 micrometer. Is dit echt voldoende onder maritieme omstandigheden of kunnen we na de doorbraak van pre-anodiseren wachten op problemen met putcorrosie op de randen?

Technisch gezien is putcorrosie een veel groter probleem dan FFC. Voorkomen moet worden dat het ene probleem in de plaats komt van het andere.

PRE-ANODISEREN

De moraal van het verhaal: ga voor problemen op het gebied van constructies naar adviseurs die verstand hebben van constructies en ga met oppervlaktebehandelingsproblematiek naar experts op het gebied van oppervlaktebehandeling. O

TESTPROCEDURE Er is overigens geen relatie tussen zoutsproeitest en FFC. Deze test wordt uitgevoerd ter controle van de kwaliteit van de voorbehandeling.

De FFC-test, ook wel Lockheed-test genoemd naar de uitvinder ervan, biedt een betrouwbare indicatie voor de bestendigheid van een coatingsysteem, inclusief voorbehandeling tegen FFC. Aan elke nieuwe proefserie chroomvrije systemen worden als referentie proefstukken toegevoegd die voorbehandeld zijn met een Chroom VI-systeem. Een goedkeuring wordt afgegeven voor een periode van drie jaar, waarna de gehele testprocedure herhaald moet worden voor goedkeuring voor opnieuw een periode van drie jaar. Bij Qualicoat worden testresultaten uit de FFC-test van monsters uit productie van bedrijven met een Qualicoat-Seaside certificaat nauwkeurig bijgehouden. Hieruit blijkt dat

Uit genoemde publicaties, maar ook uit andere segmenten in de markt, vooral Duitsland, komt het advies te pre-anodiseren als voorbehandeling. Dit kan inderdaad een probaat middel zijn tegen FFC. Maar ook dit systeem is niet zonder risico. De beheersing van het productieproces steekt erg nauw. Cruciaal daarbij is de eindspoeling. Bij welke temperatuur en hoe lang moet er gespoeld worden? Wanneer ben je er zeker van dat alle chemie voor het anodiseerproces uit de anodiseerlaag is gespoeld? Als dit niet het geval is, dan kan dit leiden tot ernstige onthechtingsproblemen. Hetzelfde geldt wanneer de luchtvochtigheid in de productiehal te hoog is en er vocht uit de lucht door de anodiseerlaag geabsorbeerd wordt. Ook dit kan tot ernstige onthechtingsproblemen leiden.

De auteur is al jaren actief binnen Qualicoat, momenteel met name in de werkgroepen pre-anodiseren, voorbehandeling, in-house control en aluminium.

MEER INFORMATIE www.aluminiumcentrum.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 27

THEMA DUURZAAMHEID, ENERGIE, MVO, CIRCULAIRE ECONOMIE, METAALKETEN

TEKST Leo Oosterveen, BBN

ALGEMEEN

OPPERVLAKTETECHNIEK BELANGRIJK BIJ BRANDVEILIGHEID GEBOUWEN Bouwkundige brandveiligheid is een belangrijk onderwerp en brandwerende coatings spelen hierin een belangrijke rol. Anders gezegd, oppervlaktetechniek en oppervlaktebehandelaars hebben een belangrijke rol bij het brandveilig maken van gebouwen. Wat kunnen en moeten de verschillende betrokken partijen doen?

Er is altijd kans op brand, maar om de gevolgen van een brand te beperken, is het van belang een gebouw op de juiste manier daartegen te beschermen. De constructie - of die nu van hout, beton of staal is - moet blijven staan en de vluchtwegen moeten zonder rook zijn. En dit zijn nog maar enkele eisen die, op z’n minst, aan de bouwkundige brandveiligheid van een gebouw gesteld kunnen worden. Want wat je niet wilt, is dat het gebouw compleet verloren gaat. En wat je zeker niet wilt, is dat de brand overslaat naar het pand van de buren of dat jij de brand van de buren krijgt. Dus naast het beschermen van je eigen gebouw moet je ook oog hebben voor de mogelijkheid dat de brand van de buren bij jou belandt.

Uiteindelijk moeten alle maatregelen erin resulteren dat er bij brand geen slachtoffers vallen, dat een volledig verlies van het gebouw voorkomen wordt, dat de continuïteit geborgd is, er minimale imagoschade ontstaat en herstel tijdens gebruik mogelijk is.

WIE DOET WAT? Ook al ben je overtuigd van het nut van een bouwkundig brandveilig gebouw, dan blijft de vraag hoe je dat kunt bereiken. We kijken hier kort naar de diverse betrokkenen bij brandwerende coatings, de verdeling van verantwoordelijkheden en hoe ieders taken ingevuld moeten worden.

Eigenlijk begint het altijd bij de gebouwbeheerder/eigenaar. Deze geeft sturing aan

28 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

degenen die over brandveiligheid adviseren en het gebouw ontwerpen. De gebouweigenaar kan aangeven welk brandveiligheidsniveau hij voor zijn gebouw wil, de uitvoering monitoren en zorgdragen voor het (laten) onderhouden ervan. Bovendien kan hij de plan-do-check-actcyclus voor brandveiligheid in praktijk brengen.

Zie hiervoor ook het stroomschema op de pagina hiernaast.

De architect/constructeur werkt veelal in opdracht van de gebouweigenaar. Dus hij/zij zal de keuze voor het veiligheidsniveau veelal overnemen, waarbij natuurlijk als absolute ondergrens het Bouwbesluit geldt. Maar als je geen slachtoffers wilt, imagoschade wilt beperken en ook de continuïteit wilt borgen, dan zul je vaak tot bouwkundige brandveiligheidseisen komen die verdergaan dan de eisen uit het Bouwbesluit. In ieder geval moet de constructeur in het berekeningspakket van de constructie ook het geval ‘brand’ doorrekenen, en daar passende maatregelen op nemen in de constructie. Dit om zeker te stellen dat een constructie ook daadwerkelijk bestand is tegen brand.

TWEE HANDVATTEN Nu het belang van brandveiligheid duidelijk is, evenals wie zich daar in eerste instantie mee bezig (moeten) houden, is de vraag wat je in de praktijk kunt doen om een brandveilig gebouw te bereiken. De eisen zijn duidelijk: het gebouw moet blijven staan en er moeten genoeg vluchtwegen zijn. Brandwerende coatings op

onderdelen en materialen spelen daarin een belangrijke rol.

Twee handvatten voor het controleren op brandveiligheid van verschillende brandwerende maatregelen zijn de zogeheten Essentiële bouwkundige controlepunten en de checklist van de Kennisgroep Brandwerende coatings. In de richtlijn Essentiële bouwkundige controlepunten staat voor allerlei bouwkundige onderdelen, zoals deuren, glas en constructies, precies vermeld waar je op z’n minst op zou moeten letten (en controleren) gelet op de brandveiligheid van het gebouw - maar uiteindelijk ook met het oog op de eigen veiligheid. De Essentiële bouwkundige controlepunten zijn opgesteld door Brandweer Nederland in samenwerking met de Vereniging Bouw- & Woningtoezicht Nederland en Brandveilig Bouwen Nederland (BBN). Daarnaast is er, specifiek voor de bescherming van stalen constructies tegen brand, een checklist voor brandwerende coatings ontwikkeld door de Kennisgroep Brandwerende coatings. Deze kennisgroep bestaat uit vertegenwoordigers van OGOS, VVVF, BBN, OnderhoudNL, Vereniging ION, Bouwen met Staal en ZinkInfoBenelux. Voor hout en beton bestaat zo’n uitgebreide checklist helaas nog niet; uiteraard kan hierover bij leveranciers van beschermende coatings nadere informatie worden ingewonnen.

BRANDWERENDE COATINGS De checklist voor de bescherming van stalen constructies is te vinden op de sites van onder

Het juiste product op de juiste manier aangebracht.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 29

COLOFON Vaktijdschrift voor opdrachtgevers, constructeurs, ontwerpers, applicateurs van oppervlaktetechnieken, verfdeskundigen, onderhoudsfunctionarissen en corrosiedeskundigen. Officieel orgaan van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland (ION).

Verschijnt elfmaal per jaar in een oplage van circa 2.500 exemplaren.

REDACTIE Jetvertising (hoofdredactie), Jaap van Peperstraten (hoofdredacteur).

REALISATIE Desiree Driesenaar (journalistiek binnenland), John Ekkelboom (journalistiek binnenland), Hans de Rond (journalistiek binnenland), Chris Versteeg (opmaak), Armand van Wijck (technologische journalistiek).

REDACTIEADRES Jetvertising, Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk Bezoekadres: Laan van Zuid Hoorn 37, 2289 DC Rijswijk Tel. 070-399 00 00, fax. 070-390 24 88 oppervlaktetechnieken@jetvertising.nl ABONNEMENTEN Abonnementsprijs: € 89,50, digitaal abonnement: € 44,75. Een abonnement kan ieder moment ingaan per de 1e van de maand en wordt genoteerd tot wederopzegging. Een opzegging voor het abonnement dient vóór 1 december bij Vereniging ION in bezit te zijn, om op te kunnen zeggen voor het eerstvolgende abonnementsjaar.

Een aanmelding/opzegging kan gestuurd worden per e-mail naar info@vereniging-ion.nl of post naar Vereniging ION, Postbus 2600, 3430 GA Nieuwegein. Bij een niet-tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd tegen het daarvoor geldende tarief.

ADVERTENTIEVERKOOP Jetvertising Rijswijk tel. 070-399 00 00, fax. 070-390 24 88 Vincent IJff: vincent@jetvertising.nl after-sales: advertenties@jetvertising.nl OPMAAK Projekt C, www.projektc.nl DRUK Damen Drukkers, Werkendam www.damendrukkers.nl UITGAVE Oppervlaktetechnieken is een uitgave van Jetvertising in opdracht van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland ION (voorheen Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen, VOM) www.vereniging-ION.nl COPYRIGHT 2017 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever, vereniging ION en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. ISSN 0923-1722

Er best

LEESWIJZER JAAP VAN PEPERSTRATEN Hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken

REDACTIERAAD Hans Bosveld (vereniging ION), Lester Claassens (Schoen Coating), Jan Lindenaar (Elcometer), Carolien Nieuwland (Rijkswaterstaat), Gerard Rutjes (vereniging ION-docent), Egbert Stremmelaar (vereniging ION), Hans van der Veen (Kivi Niria).

GARANTIE Een themanummer over de bouw in de breedste zin van het woord is in zekere zin een makkelijk nummer: er gebeurt zoveel in de bouw dat de onderwerpen voor het oprapen liggen. Toch is het dan zaak om de meest relevante bij de kop te pakken en die helder te beschrijven waarbij de relatie bouw – oppervlaktetechnieken ook belicht wordt. Ik vind dat dat in dit nummer weer heel goed gelukt is.

Zo zijn we op de koffie geweest bij Bouwend Nederland wat een artikel opleverde dat helder de komende bouwopgave beschrijft en wat die organisatie doet om de bouw en aanpalende sectoren in de transitie naar circulaire bouw te krijgen. Ook is daarbij natuurlijk een rol weggelegd voor onze branche.

Ook verdiepen we ons in de oorzaken van MIC (Microbiologically Influenced Corrosion) bij ondergrondse stalen constructies en wat we daartegen kunnen doen en we staan stil bij de relaties tussen oppervlaktetechnieken en brandveiligheid van gebouwen. We belichten wie wat moet doen en wat ieders rol is. Onder meer in een stroomschema wordt dat duidelijk gemaakt.

En vers van de pers: er is sinds kort een garantiecontract tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers over garantie op conservering van stalen kunstwerken en andere constructies. Natuurlijk beschrijven we dat contract en de betekenis daarvan voor de branche.

Verder duiken we in de wereld van glans op stalen kunstwerken en in een ander artikel in het eeuwige aandachtspunt filiforme corrosie. Oorzaken, gevolgen en succesvolle maatregelen worden beschreven alsmede de aandachtspunten die daarbij gelden.

En we blikken vooruit naar de VMRG Kwaliteitseisen 2018 en de grote aandacht daarin voor onderhoud. Deze heeft betrekking op het voorkomen dat een gevel esthetisch degradeert en op de maatregelen die hiertegen genomen kunnen worden. En we doen een uitstapje naar de conservering van een tamelijk onbekend substraat in de branche: bamboe.

Uit de artikelen blijkt dat de relatie tussen de bouw en oppervlaktetechnieken intens is, maar ook dat het op veel vlakken nog veel beter kan.

En om te beginnen hebben we vijf pagina’s met actuele en relevante kortnieuwsberichten uit de branche. Ik wens u dus weer veel leesplezier! O

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 3

meer Bouwen met staal en BBN. Voor een stalen constructie geldt dat als de constructeur heeft bepaald aan welke eisen de constructie moet voldoen, het meteen ook duidelijk is in welke mate deze constructie beschermd moet worden. Beschermen kan met platen of speciale mortel, maar ook met brandwerende coatings.

Een brandwerende coating is materiaal dat opschuimt onder invloed van de hitte van een brand. Door dit opschuimen wordt het staal gedurende een bepaalde periode afgeschermd voor de hitte.

Wanneer gekozen wordt voor een brandwerende coating, is het natuurlijk van belang dat de leverancier de prestatie-eisen van die coating precies aangeeft. Deze eisen zijn bepaald in brandtesten, die volgens de daarvoor geldende normen zijn uitgevoerd door een geaccrediteerde instelling. Omdat het een veiligheidsproduct betreft, zijn deze eisen zeer streng.

AANBRENGEN DOOR EXPERTS Aan de hand van de gebruikershandleiding van de fabrikant, en wellicht geholpen door de checklist brandwerende coatings, kan de oppervlaktebehandelaar aan de slag. Het is

30 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

van belang te beseffen dat het aanbrengen van brandwerende coatings expertise vraagt op alle punten die in de checklist genoemd worden. Ook is het van groot belang dat iedere partij die betrokken is bij het aanbrengen van brandwerende coatings zich realiseert dat het om een veiligheidsproduct gaat. Belangrijk is bij welke temperatuur het product wordt verwerkt, wat de relatieve vochtigheid is op het moment van aanbrengen en of dat gebeurt op een juiste en schone onderlaag. Wordt de brandwerende coating bijvoorbeeld bij een temperatuur rond het vriespunt aangebracht, dan bestaat de kans dat deze binnen enige maanden loslaat. Verder is het natuurlijk belangrijk de brandwerende coating ook op moeilijk bereikbare plaatsen aan te brengen. Soms worden te beschermen onderdelen naar de fabriek vervoerd voor een behandeling met een brandwerende coating.

Voordeel daarvan is dat het klimaat beter beheersbaar is. Echter, bij vervoer en installatie van de onderdelen is het zaak voorzichtig te zijn, om de hoeveelheid beschadigingen tot een minimum te beperken. En natuurlijk moeten eventuele beschadigingen meteen worden gerepareerd. Ook is het van belang de beves-

tigingen te beschermen tegen de invloed van een eventuele brand.

CONCLUSIE Brandveiligheid en oppervlaktetechniek vinden elkaar in brandwerende coatings, waarvan hier beknopt het voorbeeld van brandwerende bescherming op een stalen constructie is beschreven. Wees je bewust dat ook hout en beton, afhankelijk van toepassing en constructieberekeningen, wellicht eveneens brandbescherming nodig hebben. Op 23 november is er de BBN-studiedag brandveilig transformeren met interactieve verdiepende workshops over bouwkundige brandveiligheid. O

MEER INFORMATIE www.bbn.nu oosterveen@bbn.nu Bekijk ook dit filmpje waarin het belang van bouwkundige brandveiligheid duidelijk gemaakt wordt: www.youtube.com/ watch?v=W6c_r7y44sY&rel=0&autoplay=1

www.helmutfischer.nl

parts2clean Quality needs perfection Toonaangevende internationale handelsbeurs voor reiniging van industriële onderdelen en oppervlakken 24 – 26 oktober 2017 Stuttgart ▪ Germany

!

-R AY NMIOEBIEUL MXW EN T IN S T R

U

Draagbaar röntgenfluorescentie systeem van FISCHER FISCHERSCOPE® X-RAY XAN®500

parts2clean.com

Meten van grote werkstukken met de vertrouwde FISCHER kwaliteit:

with Again s d Tour e d i u G

• Ontworpen voor laagdiktemeting en analyse van metalen

• Loodrechte X-ray bundel voor betrouwbare laagdiktemetingen

• Niet destructieve en nauwkeurige metingen

• Handige adapter voor kalibratie met FISCHER standaarden

• Korte meettijden door silicon-drift detector (SDD)

• Complete WinFTM software voor windows PC of tablet

• Stabiele driepunts positionering Neem gerust contact op. Wij helpen u graag met uw meetopgaven.

HELMUT FISCHER Meettechniek B.V.

Coating Thickness

Material Analysis

+31 (0)40 2482255

Microhardness

info@helmutfischer.nl

Material Testing

HANNOVER CONSULTANCY B.V. ǁM n} ł̪ ƅnzz)` } ͊ Ʊ+`+zJng)̬ тΉΆ ΆΎ Ί ΌΏ Ή΅ ΋΅ ť ̬ тΉΆ ΆΎ ΊΌΏ ΉΆ ΈΆ ͊ Mg3nͰJ3͂g) J)}` g% ̪ nf

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 31

THEMA DUURZAAMHEID, ENERGIE, MVO, CIRCULAIRE ECONOMIE, METAALKETEN

ORGANISCHE DEKLAGEN

ACHTERGROND GLANSGRAADEIS BIJ STALEN OBJECTEN SOMS ONDUIDELIJK Bij de conservering van stalen objecten die altijd buiten staan, wordt ook regelmatig een eis gesteld met betrekking tot de glansgraad. Wat is eigenlijk de waarde van de glansgraad, aan welk getal moet die waarde voldoen en waarom? Voor die vragen gingen we naar het Gelders Staalstraal- en schildersbedrijf (GSB) waar het conserveren van stalen objecten buiten dagelijkse kost is. Daar bleken echter ook niet alle antwoorden beschikbaar als het om de glansgraad gaat. Een extra reden dus om erin te duiken.

GSB is vooral bekend vanwege het conserveren van stalen objecten als bruggen, sluizen/ stuwen, off shore platforms, schepen en hefeilanden. Toegepaste conserveringssystemen zijn vooral metalliseren/schooperen en het aanbrengen van organische deklagen. In dit artikel praten we over organische deklagen en de glansgraad die sommige opdrachtgevers bij sommige stalen objecten vragen.

Jaco van ‘t Hof, NACE-gecertificeerd coatinginspecteur bij GSB, legt uit dat het onderwerp glansgraad vroeger bij aanbestedingen niet gespecificeerd werd, maar dat dat de laatste vijf tot tien jaar is opgekomen bij staalconstructies als bruggen en sluizen. Hij haalt uit een ordner een Vraagspecificatie van Rijkswaterstaat waarin de glansgraad wel duidelijk als eis wordt gesteld: De toplaag van de aangebrachte conservering dient na voltooiing van de Werkzaamheden een glansgraad te hebben tussen de waarden 50 en 80 gemeten volgens NEN-EN-ISO 2813 volgens de 60º/60º-symmetrie.

RISICO’S BEHEERSEN Jaco van ’t Hof: “Deze norm geeft de procedure aan voor hoe er gemeten moet worden, maar is inhoudelijk niet bijzonder. De glansgraad zegt iets over de reflectie van het licht onder een bepaalde hoek. Als 100 procent gereflecteerd wordt, heb je een maximale glanswaarde. Met

32 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

Willyam van de Wiel (l) en Jaco van ’t Hof. een meetinstrument kun je het meten onder hoeken van 20, 60 en 85 graden. Maar waarom de waarden precies tussen de 50 en 80 moet zitten en waarom dat precies bij 60 graden moet zitten, is ons niet helder. Een eis omtrent laagdikte is makkelijk te verklaren, omdat dat gekoppeld is aan de verwachte levensduur van het verfsysteem, maar omtrent de achtergrond van de glansgraadeis tasten we in het duister.”

Het bereiken van die glansgraadeis bij de oplevering vergt onder normale omstandigheden geen huzarenstukje. De verfleverancier geeft aan dat die eis gehaald kan worden als er overeenkomstig de voorschriften voor die coating gewerkt wordt. Dat houdt onder meer

in dat zaken als temperatuur en luchtvochtigheid onder controle moeten zijn. “Anders kun je geen verfsysteem aanbrengen”, zegt Willyam van de Wiel, projectleider bij GSB. “Bij ieder project pakken we het hele object in zodat we alle variabelen die het proces zouden kunnen verstoren getackeld hebben. Anders gezegd: zodat we alle risico’s beheersen. Daarnaast verstrekt de verfleverancier een uitgebreide gebruiksaanwijzing voor de uitvoering van voorbehandeling en het aanbrengen van het verfsysteem. Als je dat ook in acht neemt, wordt de geëiste glansgraad gehaald.”

AFWERKLAAG

De Schalkwijkse brug over het Amsterdam Rijnkanaal in de gemeente Houten, Foto GSB. Navraag bij Rijkswaterstaat omtrent de achtergrond van die eis maakt duidelijk dat het een tamelijk oude eis is en nog stamt uit de periode dat oppervlaktebehandelaars vrijer waren in de keuze van het conserveringssysteem dan nu.

Om toch een aantal prestatie-eisen te formuleren, is er ook één voor de glansgraad gekomen.

Die eis geldt overigens alleen bij oplevering. Er worden nooit eisen gesteld over hoe de glans na enkele jaren is.

Jaco van ’t Hof: “Het huidige verfsysteem is ook niet eenduidig vastgelegd. Er zijn alleen eisen omtrent levensduur en glansgraad. Er zijn meerdere eindlagen waarmee je die laatste waarden kunt halen. Bij werk voor Rijkswaterstaat gebruiken wij meestal als afwerklaag een polyurethaanaflak met doorgaans een droge laagdikte van tussen de 60 en 100 micrometer.

Als voorbehandeling wordt altijd voor stralen gekozen met daarop meestal twee lagen epoxy en dan de eindlaag. De totale laagdikte bedraagt dan 320 micrometer minimaal. De eindlaag is verantwoordelijk voor de glansgraad, maar wanneer die niet bereikt wordt, is een ongelijk oppervlak van het substraat, dus materiaalafname in het staal, de meest voorkomende oorzaak.”

REPRESENTATIEVE METINGEN Jaco haalt een glansmeter tevoorschijn: “De glansgraad kun je niet met het blote oog vaststellen. Daarvoor heb je een meetinstrument nodig. Dit is een uitgebreide met drie lichtbronnen die vanuit verschillende hoeken, 20, 60 en 85 graden, een lichtstraal wegsturen en weer opvangen. Dan krijg je een bepaalde glanswaarde terug. De lichtreflectie is onafhankelijk van kleur. De bedoeling is dat je verspreid over het oppervlak van de brug, sluisdeur of welke

De brug Keizersveer over de Bergsche Maas met twee x twee rijstroken. Foto GSB. staalconstructie dan ook representatieve metingen doet. Daar wordt een batch van gemaakt die in de software wordt gestopt waarmee je kunt aantonen dat de metingen voldoen aan de gestelde eisen. Het is meteen je eindrapportage inzake glans.”

Willyam van de Wiel: “Wil je een goede meting doen, dan moet je eigenlijk een horizontaal oppervlak hebben. Ook moet het oppervlak schoon zijn. Bij een verticaal onderdeel, bijvoorbeeld een pilaar, moet je de glansmeter vasthouden, maar je hebt je hand nooit stil. Als je beweegt, moet je je afvragen wat de waarde van die meting is. Je kunt het apparaat met tape wel vastzetten voor een verticale meting, maar dat kan weer andere problemen oproepen.

Op glans zit overigens nooit garantie. Dat is wel mogelijk, maar dan moet je bijvoorbeeld minimaal eens per half jaar het object helemaal reinigen om de vuilaanslag te verwijderen. En dan moet je ook kijken waar het object staat,

bijvoorbeeld in de Botlek, aan zee of in een landelijk gebied.”

Bij de uitvoering van het werk laat men vaak wel proefplaten meebehandelen, maar die zijn praktisch altijd bedoeld voor andere testen dan de glansgraad. Meestal zijn ze bedoeld om de hechtsterkte te meten via destructieve testen.

Jaco van ’t Hof: “Als je testplaten laat meebehandelen voor de glans, kun je daar in ieder geval metingen op uitvoeren. Ik denk dat het verstandig is om de glansgraad via aparte proefplaten mee te nemen. We hebben een aantal mensen in dienst die een NACE-certificatie hebben en die bevoegd zijn om de metingen te doen. Er zit altijd wel een spanningsveld tussen de gestelde eis omtrent glansgraad en de snelheid waarmee je dat wilt bereiken, maar het goedkoopst is het om het in een keer goed te doen.” O

MEER INFORMATIE www.gsb.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 33

THEMA UTILITEIT, BOUW, GEVELS, STAALCONSTRUCTIES, INFRASTRUCTURELE WERKEN

ORGANISCHE

TEKST EN FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S Gerard Rutjes

DEKLAGEN

BAMBOE INDUSTRIEEL OPLOSMIDDELARM NATLAKKEN Er zijn meer substraten dan alleen metallische die beschermd moeten worden door een organische deklaag. Denk aan beton, kunststof (ja, ook kunststof) en hout. In dit artikel gaan we in op duurzame systemen voor hout en houtachtige materialen.

De houtverwerkende industrie heeft te lijden onder een minder goed imago, door het gebruik van hardhout afkomstig uit tropische regenwouden. In Nederland stellen overheidsinstanties en andere opdrachtgevers het FSCkeurmerk (Forest Stewardship Council) verplicht in hun bestekken en opdrachten. Materialen en producten met dit keurmerk worden geacht minder milieubelastend te zijn. Bij het vervaardigen van deuren en plaatmaterialen zijn al een aantal jaren ook andere, op duurzaamheid gerichte ontwikkelingen gaande. Zo wordt bij de fabricage van deuren bijvoorbeeld ook gebruikgemaakt van bamboe.

Bamboe is geen hout, maar een grassoort waarvoor geen FSC-keurmerk vereist is. Deze plant wordt geteeld op plantages en is al na vijf jaar klaar voor gebruik. Naast de geoogste plant schiet meteen weer een nieuwe scheut op. Door de uitgebreide wortelstructuur is de groeikracht sterk en de groeikwaliteit uitstekend. Ook is dankzij deze wortelstructuur geen sprake van bodemerosie. Uit onderzoek van de TU Delft is verder gebleken dat de bamboeteelt een zeer duurzame productievorm is door de constant hoge opname van CO2. Reinaerdt Deuren in

Haaksbergen produceert jaarlijks 50.000 deuren en ander plaatmateriaal van bamboe. Daarvoor gebruikt het bedrijf 20.000 kubieke meter bamboe. Zo wordt duurzaamheid in praktijk gebracht. Het substraat bamboe heeft echter niet alleen alle testen op het gebied van duurzaamheid, maar ook van kracht, brandveiligheid en rook glansrijk doorstaan.

OPPERVLAKTEBEHANDELING Als bamboestengels na vijf jaar worden gekapt, worden ze gebruiksklaar gemaakt. Eerst worden ze enkele malen in de lengte gekliefd, waarna deze stroken met elkaar worden verlijmd en in platen geperst. Er wordt dan al een mooie oppervlaktestructuur zichtbaar. De platen kunnen na behandeling direct gebruikt worden, bijvoorbeeld als tafelblad of aanrechtblad. Maar dankzij de mooie structuur kan er ook een fineer van gestoken worden, dat op MDF- of HDF-platen kan worden geplakt. Om de duurzaamheid voor buitenexpositie te vergroten of het reinigen van het oppervlak bij gebruik binnen te verbeteren, wordt er vervolgens een laksysteem op aangebracht. Bij Reinaerdt Deuren worden de panelen en deuren, die blank afgeleverd worden,

voorzien van een laklaag met behulp van een lakwals. Op een rollerbaan worden de deuren horizontaal aangevoerd, waarna een systeem van walsen de lak gelijkmatig verdeelt over de aanbrengwals. Zodoende wordt een gelijkmatige laag lak op de deur aangebracht. Deze lak is zeer oplosmiddelarm (minder dan twee procent VOS) en bestaat uit een copolymeer op basis van een acrylaat. Dat heeft verschillende voordelen: acrylaten zijn minder UV-gevoelig en doordat de laklaag nagenoeg geen oplosmiddel bevat, blijft na droging bijna honderd procent van de aangebrachte natte laklaag over. De copolymeer droogt door UV-licht (type A) binnen een paar seconden. Dit hele proces vindt plaats in een afgesloten circuit. Daardoor is stofinsluiting uitgesloten en ook zijn geen grote droogruimtes nodig.

AFWERKEN EN SCHILDEREN De deuren worden afgeleverd in de basislaag.

Het afwerken moet een schilder op de werkplek doen. Naast bamboedeuren maakt Reinaerdt jaarlijks ook nog zoâ&#x20AC;&#x2122;n 250.000 andere deuren, die ofwel worden beplakt met een folie ofwel dekkend worden gespoten. Momenteel is Reinaerdt Deuren in onderhandeling met een verffabrikant om hiervoor een milieuvriendelijker product te gaan gebruiken en ook de eventuele (lak)reparatie op de werkplek mogelijk te maken. Hiermee wordt weer een volgende stap gezet om zorgvuldiger om te gaan met grondstoffen en om uitputting tegen te gaan. O

MEER INFORMATIE Blokje bamboe

34 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

Voorbeeld bamboe plaatwerk

www.reinaerdt.nl www.bamboebouwnederland.nl

ALGEMEEN

NEN ACTIEF BIJ TRANSITIE NAAR CIRCULAIR BOUWEN De bouw is een aangewezen topsector binnen het rijksbrede programma Circulaire Economie: “Nederland circulair in 2050”. Het is noodzakelijk om de transitie naar een circulaire economie te versnellen en daarom heeft het kabinet de (tussen)doelstelling om in 2030 het gebruik van primaire grondstoffen met de helft te reduceren ten opzichte van 2016.

Om dat mogelijk te kunnen maken, moeten bij de bouw betrokken partijen in actie komen. Hoe kunnen afspraken in de bouw de transitie naar circulair bouwen versnellen? De transitie naar een circulaire bouw vraagt om systematische veranderingen in de bouwsector. NEN, de organisatie die het normalisatieproces in Nederland ondersteunt, is bezig met onderzoek en ontwikkeling van circulaire oplossingen op het gebied van NEN-normen en/of richtlijnen voor nieuw te ontwikkelen producten, processen en/of diensten.

Onder bedrijven die werkzaam zijn in de bouwsector, heeft NEN een grootschalige inventarisatie gehouden met de vraag: welke regelgeving belemmert je in je circulaire ambities en wat zou je nodig hebben om dit juist te stimuleren?

Uit de NEN-enquête Circulair Bouwen blijkt dat 83 procent van de deelnemende organisaties van mening is dat ‘Definities voor circulaire producten en/of processen eenduidig vastleggen’ de grootste behoefte is van dit moment. De enquêteresultaten zijn te downloaden via de website van NEN.

WORKSHOP CIRCULAIR BOUWEN In samenwerking met The Green Village en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft NEN eind juni 2017 een kick-off workshop Circulair Bouwen georganiseerd op TU Delft’s The Green Village. Daarbij kwamen onder andere de volgende thema’s aan bod: het meten van circulaire bouw (rekenmethodieken), een framework voor Circulair Bouwen, materialenpaspoorten, certificering, hergebruik van gebouwonderdelen, nieuwe toepassingen van circulaire materialen en circulaire businessmodellen.

Er zijn bijeenkomsten gepland voor dit najaar gericht op vier verschillende thema’s. Daarvan zijn er inmiddels al twee geweest. Op 6 oktober is er een workshop Meetmethode voor circulariteit in de bouw waarin kaders

worden aangereikt voor de onderbouwing van een circulaire claim. Op 27 oktober is er een workshop Circulair aanbesteden van bouwwerken.

Hierbij is aandacht voor meetbare criteria zoals motivatie, remontage en hergebruik. Per themabijeenkomst kunnen ongeveer dertig deelnemers zich aanmelden. Deelname is gratis. Aanmelden via de webpagina. Bij uw aanmelding kunt u aangeven of u een korte pitch wilt houden. O

MEER INFORMATIE www.nen.nl/Normontwikkeling/Doe-mee/Normcommissies-en-nieuwe-trajecten/Circulaire-economie/Circulaire-economie-Bouw.htm mb@nen.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 35

ELEKTROCHEMIE EN METALLIEKE DEKLAGEN

LEVENSDUURVERLENGING MACHINEONDERDELEN ALS OPSTAP NAAR CIRCULAIRE ECONOMIE Soms voelt hij zich een roepende in de woestijn als hij circulaire economie ter sprake brengt, maar dat deert niet echt. Hij weet dat, zodra hij duidelijk maakt dat daar geld mee te verdienen valt, mensen bereid zijn te luisteren. De circulaire economie in praktijk brengen vergt een andere manier van denken en betekent dat partijen in de keten meer met elkaar gaan samenwerken. Uitgangspunt van de circulaire economie is het organiseren van kringlopen rond grondstoffen, materialen, onderdelen of producten. Voor behoorlijk wat ondernemers zijn dat best grote stappen. Roelof Vedder, directeur van Revamo, legt graag uit dat er geld te verdienen valt door slimmer met producten, materialen en grondstoffen om te gaan.

Revamo presenteert zich bij voorkeur als een specialist in slijtage-oplossingen. Het gaat dan vooral om slijtage van machines en machineonderdelen. De oplossing is erop gericht om die slijtage zo lang mogelijk uit te stellen. Dit bespaart grondstoffen, energie, productiestops enzovoorts. Iedereen blij? Nou, de fabrikant van de machine of het betreffende onderdeel ziet hierbij een teruglopende inkomstenstroom omdat er minder onderdelen worden besteld.

Hij is dus niet zo blij. Ziehier een voorbeeld van een bocht die moet worden genomen voor de werkelijke invoering van de circulaire economie.

“In een economisch model zitten heel veel partijen waarvan een groot aantal tegengestelde belangen heeft. Hoe krijg je dan alle neuzen dezelfde kant op? Sinds ongeveer anderhalf jaar zit ik een beetje te worstelen met de circulaire economie-gedachte en met name de vraag hoe je die concreet in de markt kunt realiseren. Ons uitgangspunt is dat je (machine)onderdelen verbetert zodat ze veel langer meegaan, je ze makkelijker kunt herstellen en ook nog een keer voor refurbishment in aanmerking laat komen voordat ze in de afvalbak terecht komen. Klinkt wel logisch, maar vanzelf zal dat niet gaan. Er zijn nog veel vragen, zoals hoe verbeter je de

36 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

samenwerking in de keten en hoe bereik je dat er veel bewuster wordt nagedacht over de toepassing van de juiste materialen bij de productontwikkeling?”

VERBETERSTAPPEN Hij denkt dat er met name bij dat laatste punt op korte termijn flinke verbeterstappen gezet kunnen worden. Ervoor zorgen dat bij productontwikkeling de juiste materialen in de juiste combinatie op de juiste plaats zitten waardoor slijtage wordt tegengegaan, leidt ertoe dat producten wel drie tot zes keer langer mee kunnen gaan. Hij realiseert zich dat dit weliswaar niet de kern is van de circulaire economie, maar dat het geenszins tegen de haren van de circulaire economie instrijkt. Maar ook dat het een andere manier van denken veronderstelt die juist weer nodig is bij een succesvolle overstap naar een circulaire economie. Stel dat we met z’n allen twee jaar langer rondrijden met een auto voordat we deze vervangen. Dan is iedereen blij, behalve de autofabrikant. Het is dus van belang om anders te gaan denken over bezit, gebruik en eigendom. Een idee kan zijn dat een auto in bezit blijft van de fabrikant en dat je betaalt voor het gebruik ervan.

Roelof Vedder “Mijn uitgangspunt is: waarom een productiemiddel gaan vervangen als je net zo goed het bestaande kunt verbeteren? Naar mijn mening wordt daar te weinig over nagedacht, zeker als het gaat om de vraag hoe je dat in de hele keten voor elkaar krijgt. Ondertussen proberen wij dat uitgangspunt wel in praktijk te brengen. Sterker nog: de levensduur van machineonderdelen verlengen is bij ons dagelijkse kost. Wij richten

ons op het optimaliseren van het machinepark van klanten.”

TECHNIEKEN Roelof Vedder vervolgt: “Optimaliseren houdt in dat wij versleten onderdelen kunnen herstellen, zelfs onderdelen waarvan de fabrikant niet meer bestaat. Wij kunnen onderdelen ook op zo’n manier aanpassen en verbeteren dat je de standtijd verlengt. We gaan dan wel goed kijken naar waarom het product versleten is, welke materialen er zijn gebruikt en waaraan het wordt blootgesteld. Daarin kunnen wij heel veel betekenen. Een langere standtijd betekent een lagere kostprijs van je product; je gaat veel duurzamer om met grondstoffen en productiemiddelen en je levert niks in op concurrentievermogen.”

De technieken die hierbij worden ingezet, zijn thermisch spuiten en lasercladden. Hiermee kunnen heel diverse lagen worden aangebracht die geschikt zijn voor de toepassing van het product in kwestie. Vaak zijn deze lagen zelfs beter geschikt voor de toepassing dan het originele product. Meestal wordt een product beschermd tegen slijtage door blootstelling aan erosie, abrasieve slijtage of chemische aantasting. Maar een toepassing kan ook tot gevolg hebben dat het product beschermd moet worden tegen hoge temperatuur zodat het minder slijt. Of er is sprake van thermische geleiding om de warmte beter af te voeren, of juist van elektrische isolatie om te voorkomen dat ongewenste stroompjes ergens doorheen gaan zodat slijtage wordt tegengegaan. Ook de vraag om elektrische geleiding, waarbij stroompjes bewust over een bepaald pad worden gestuurd, is te realiseren. Door heel goed naar de blootstelling en functie te kijken, kan worden gekozen voor de juiste samenstelling van de coatingmaterialen waarmee thermisch spuiten/ lasercladden wordt uitgevoerd.

In deze cilinder wordt inwendig een slijtvaste NiCr-laag aangebracht als loopvlak van een zuiger van een machine in de voedingsmiddelenindustrie.

FUNCTIONELE OPLOSSING BEDENKEN “Ook een slijtvaste coating of juist een slijtwillige coating kunnen in sommige situaties een oplossing vormen. Als van twee onderdelen er één veel slijt en bovendien slecht bereikbaar, duur, complex en moeilijk te vervangen is, terwijl een ander onderdeel dat eenvoudig te vervangen is goed blijft, kunnen wij dit met technieken omdraaien. Het is dan een kwestie van welke materialen breng je via het thermisch spuiten of lasercladden aan en waarom. Wij hebben veel kennis en ervaring in huis om een goede oplossing te bedenken. Maar bij dit soort vragen gaan we natuurlijk ook met de klant bepalen wat er precies gebeurt, waardoor er slijtage ontstaat en aan welke media en temperaturen het onderdeel wordt blootgesteld.

Bedrijven die machines gebruiken, weten ons te vinden, maar we ontmoeten ook steeds vaker machinefabrikanten die echt nadenken over

Asbus wordt verbeterd met een slijtvaste Wc-laag. De afdichting op deze bus zal nu significant langer dienst doen.

de circulaire economie en bijvoorbeeld de total cost of ownership van een machine.”

KENNISSESSIES Interessant wat Revamo doet, maar zoals eerder gesteld zit de crux van de circulaire economie bij anders denken en doen in de keten. Wat doet Revamo op dat vlak? “Iedereen weet dat circulaire economie belangrijk is, maar iedereen wacht nog een beetje af. Wij zijn begonnen met het aanbieden van kennissessies voor engineers bij klanten van ons. Het zijn vaak één-op-één sessies waar we flink inzoomen op eigenschappen en functies van een product. We bespreken de mogelijkheden van levensduurverlenging en wat dat voor hun klant betekent. Die kennissessies zijn bijvoorbeeld geschikt voor een machinebouwer die een concreet punt wil aanpakken, maar ook voor bedrijven die zich richten op het technisch onderhoud van een machinepark bij andere bedrijven. Die komen regelmatig slijtage tegen. Jammer genoeg komen wij bij dit veldwerk soms in aanraking met bedrijven die helemaal zijn vastgeroest in een bepaalde manier van denken. Op de vraag waarom ze iets op een bepaalde manier doen, kunnen ze alleen maar antwoorden dat ze het al jaren zo doen. Dit staat haaks op de manier van denken die nodig is voor de circulaire economie. Ook de gedachte dat machines of onderdelen na verloop van tijd stuk moeten gaan zodat er weer geld binnenkomt, moet echt tot de verleden tijd gaan behoren.” O

MEER INFORMATIE www.revamo.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 37

OVER DE GRENS

Noël Ruijters scant de buitenlandse bladen.

De belangrijkste ontwikkelingen noteert hij in de rubriek “Over de grens”. Deze keer de augustusnummers van het Journal für Oberflächentechnik en het European Coatings Journal.

UIT DE BRANCHE ECHA heeft het witte pigment titaanoxide bestempeld als “verdacht als kankerverwekkend”.

De lakindustrie reageert onaangenaam verrast op dit volgens haar slecht onderbouwde besluit.

Tikkuria heeft een letter of intent getekend met de Russische overheid voor de koop van een zeven hectare groot industrieterrein bij Sint Petersburg. Het doel is om in 2018 te starten met een greenfield factory voor decoratieve en industriële producten.

METEN EN INSPECTEREN Het Fraunhofer IWS Dresden (Insitut für Werkstoff- fund Strahltechnik) ontwikkelt cameratechnologie die parameters als oppervlaktereinheid, defectvrijheid, materiaalhomogeniteit en laagdiktevariantie objectief meet; contactloos en snel. Dit door het gebruik van hyperspectraaltechniek (HSI). Daarvoor moeten camera, belichting en bewegingssysteem perfect samenwerken evenals de software voor gegevensverzameling en –verwerking. Ook kunnen oppervlakteweerstand, materiaalparameters (brekingsindex, absorptie-coëfficiënt) en materiaalgroepen bepaald worden. Daarmee kunnen dure laboratoriumonderzoeken vervangen worden. Belangrijkste voordelen zijn echter de snelle en gemakkelijke vaststelling van procesparameters om zo industriële processen effectiever te maken en te automatiseren. www. iws.fraunhofer.de

POEDERCOATEN Heroal verwerkt jaarlijks miljoenen vierkante meters aluminium en heeft 30.000 kleurwisselingen. Recent heeft zij geïnvesteerd in een

38 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN MEI 2017

volautomatische en objectieve oppervlakteinspectie. De profielen zijn met een Data-Matrix Code uitgerust en kunnen zo ieder moment geïdentificeerd worden. De profielen gaan na het lakken op een kwaliteitsstraat waar ze een honderd procent inspectie krijgen. De subjectieve beoordeling vervalt. Van ieder profiel zijn de meetwaardes bekend via QR-code. www. heroal.de

verschuivingen zijn richting milieuvriendelijke varianten, maar ook hier zal de nadruk toch blijven liggen op systemen op basis van oplosmiddelen. Algehele economische situatie en een hoge kwaliteit van huizen en appartementen zijn bepalend voor het verbruik.

Het Fraunhofer IPA (Institut für Produktionstechnik und Automatisierung) ontwikkelt op dit moment diverse nieuwe laktechnieken voor zowel Trans-App techniek, Poeder-airbrush alsook poeder-microdosering. Verder een betere bewaking van parameters in de voorbehandeling, zoals microbiële verontreiniging en vervuilings- en olieniveau. www.Iws.fraunhofer.de Robots bieden diverse voordelen: minder personeel (en dus lagere kosten), hogere en stabielere kwaliteit en betere arbeidsomstandigheden.

De firma Reiter GmbH + Co ontwikkelt robots voor poederlakken en naar verwachting zal het gebruik daarvan sterk toenemen. www. reiter-oft.de

VOORBEHANDELING

NATLAKKEN

Dertig procent energiebesparing door koude voorbehandeling. Dat realiseerde Siteco (onderdeel van Osram) door het gebruik van een alkalische tweecomponenten reiniger van Henkel, die werkzaam is bij kamertemperatuur in plaats van de gebruikelijke 60oC. www.henkel.com

In de juli- en augustusnummers van JOT een tweeluik over betere efficiency bij het natlakken.

10 tot 30% besparing is volgens de leveranciers van installaties mogelijk. Een paar beschreven onderwerpen: betere en goedkopere applicatietechnologie, optimale instelling van procesparameters, optimale voorbereiding van werkstukken, productieruimte en lakmaterialen.

Resultaten zijn een betere “First Run Rate”, hogere beschikbaarheid, minder lakverlies en inspelen op individuele klantwensen. Daarbij gaat het uiteindelijk om de kosten van de levenscyclus, niet alleen om de initiële investering. O

HOUTCOATINGS Van de totale wereldmarkt voor coatings (€ 125 mrd. / 40 mrd. liter) vormen houtcoatings een bescheiden gedeelte (6-7% van dit volume). Urbanisatie en de bouw en inrichting van huizen zijn de grote aanjagers waarbij de landen rond de Stille Oceaan de grootste afnemers zijn en blijven. Systemen op basis van oplosmiddelen vormen 60 tot 70% van het totale volume.

In Europa en Noord-Amerika zullen er kleine

Noël Ruijters is eigenaar van Bâton Adviesgroep

EUROGRIT WORDT SIBELCO EUROPE NIEUWE UITSTRALING NVERANDERD UW VERTROUWDE LEVERANCIER VAN HOOGWAARDIGE STRAALMIDDELEN VOOR OPPERVLAKTEBEHANDELING Eurogrit BV maakt sinds 1985 deel uit van de Sibelco Groep. Sibelco is ĂŠĂŠn van de grootste producenten van industriĂŤle mineralen ter wereld met 200 vestigingen in 41 verschillende landen.

De laatste jaren is Eurogrit meer en meer geĂŻntegreerd in de Sibelco organisatie. In het licht van onze internationale groeistrategie, op basis van sterke lokale aanwezigheid, is een eenduidige naam en uitstraling van onze vestigingen in de verschillende Europese landen van groot belang. Daarom zijn wij vanaf heden in al onze externe communicatie herkenbaar als Sibelco Europe. De naam Eurogrit zal blijven bestaan als merknaam voor ons assortiment straalmiddelen.

Belangrijker is dat voor u als klant de kwaliteit van onze producten en onze service minimaal op gelijk niveau blijft.

Sibelco Europe t /PPrEIPFL t -% PapendrechU t TBMFs.eurogrit@sibelco.com www.eurogrit.cPN t www.sibelco FV t tel

-IHIVIIR OER 4EVOMRWSR OVMNKIR 7XIYR FEERFVIOIRH SRHIV^SIO +E REEV [[[ TEVOMRWSRJSRHW RP -&%2 20 %&2%

'SRRMI NEEV

(I KVSSXWXI ½RERGMIV ZER [IXIRWGLETTIPMNO SRHIV^SIO REEV HI ^MIOXI ZER 4EVOMRWSR

EncoreÂŽ HD Automatisch Poeder Spuit Systeem â&#x20AC;&#x201C; toepassing van dense-phase techniek en waarborgt constante prestaties met hoge transfer efďŹ ciency in efďŹ ciĂŤnte poeder applicaties. Â&#x201E; Egale zachte poederwolk Â&#x201E; De mogelijkheid de poederwolk snelheid te versnellen of te vertragen wanneer gewenst Â&#x201E; Gebruikt bestaande HDLVÂŽ pomp en Color-On-Demand continue kleur wissel systeem technieken Â&#x201E; Eenvoudig te onderhouden, minimum aan onderhoud en stilstand Voor een nieuw snel kleurwisselsysteem of integratie in een bestaand systeem, contacteer ons voor meer informatie. ics.eu@nordson.com | www.nordson.com/ics

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 39

• Hoofdleverancier metalliseerdraden • Metalliseermachines huur en koop • Reparatie en onderhoud metalliseermachines

• Opleidingen • Onderhoud van straalinstallaties Amitech b.v. ~ Fahrenheitstraat 45-2 ~ 3846 CC Harderwijk 0341-429059 ~ www.amitech.nl ~ info@amitech.nl Klanten van AMITECH staan niet stil maken METERS !

seal-, magneet-, dompelen filterpompen, filterkaarsen, filterpapier en alle filtermaterialen, kunststof bakken / opslagtanks

Corode Benelux BV

Postbus 854 - 5280 AW, Boxtel tel. 0031 (0)411 685500 - fax 0031 (0)411 686067 corode@corode.nl - www.corode.nl

COLUMN

Problemen onderwijs nu ook op het bord van ondernemers Enige maanden geleden gaf het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) een rapport uit waarin op de arbeidsmarkt meer dynamiek voorzien wordt, alsmede meer maatwerk en meer eigen regie. Er zijn ook zorgen: een toename aan onzekerheden en stress, kwetsbaarheden op het terrein van privacy en mogelijk grotere verschillen tussen de mensen die kunnen meekomen in de ontwikkelingen en degenen die dat om welke reden dan ook niet kunnen.

De Boston Consultancy Group heeft eerder dit jaar al aangegeven dat de rol van het bedrijfsleven aangaande inclusiviteit steeds groter wordt.

Deze maand kwam daar voor het bedrijfsleven de rol van opleiden nog eens bij. Op BNR meldde Semih Eski (voorzitter van CNV Jongeren) dat bedrijven meer moeten doen om de aansluiting vanuit het HBO op het bedrijfsleven te verbeteren. Nu valt 25% van de nieuwe werknemers buiten de boot doordat de vaardigheden van studenten niet aansluiten op de arbeidsmarkt. Voor degenen die het wel redden, is veelal additionele scholing nodig. Daarnaast verscheen het bericht dat het MBO niet meer voldoet. Het MBO is te veel vakonderwijs en doet te weinig aan probleemoplossend- en kritisch denken en sociale vaardigheden. Ook hier werd het bedrijfsleven aangewezen als de partij die met een oplossing moet komen.

Zinc 786

Dé Natlak specialist =VVY PLKLYL VUKLYNYVUK >H[LYNLKYHNLU LU ZVS]LU[ Z`Z[LTLU < ]YHHN[ ^PQ KYHHPLU 1ÌÀiV ÌÃiÃÌÀ>>ÌÜi}ÊÓÓ{ÊUÊÎ ££Ê/8Ê, i i ÊUÊ > `ÊUÊ/i °Ê³Î£­ä®Î£n {ÇÓäÓäÊ >ÝʳΣ­ä®Î£n {Ç£ ££ÊUÊ > \Ê v J V >Ì }ðV ÊUÊÜÜÜ° V >Ì }ðV

4 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

EGBERT STREMMELAAR | directeur Vereniging ION

Nederland kent een lange traditie van samenwerking tussen overheid, bedrijfs-leven, maatschappelijke organisaties en burgers. Bij het bedrijfsleven, op het maatschappelijk middenveld en bij individuele burgers schuilt een flinke dosis probleem¬oplossend vermogen, waaruit nu al talrijke initiatieven voortkomen. Ook op het gebied van onderwijs en bijscholing speelt het bedrijfsleven een belangrijke rol. Als voorbeeld geldt ION dat inmiddels tientallen cursussen verzorgt. Niet zozeer uit luxe, maar vooral omdat het onderwijs hier niet meer in voorziet.

Het probleem zit echter veel meer in het onderwijs zelf.

De student wordt gezien als klant en mag kiezen wat hij/ zij wil. Mainstream is hierbij het uitgangspunt en de kosten zijn veelal bepalend. Het bedrijfsleven mag wel meebetalen aan het opwaarderen van het onderwijs, maar veelal niet meebeslissen. Het onderwijs wordt daarmee een eiland. Dat zal pas veranderen als het onderwijs het bedrijfsleven als klant en de student als product gaat zien. Immers, pas als er geluisterd wordt naar de klant worden modificaties aangebracht aan het product. Hiervoor moet de gehele keten geoptimaliseerd worden, maar bovenal moet het onderwijs deel willen nemen aan de keten. O

OP ZOEK NAAR SAMENWERKINGSPARTNERS

Het Enterprise Europe Netwerk, actief in 54 landen (ook buiten Europa), is gericht op brede ondersteuning van het MKB bij internationale samenwerking op het gebied van onderzoek, technologie en commercie. Het Enterprise Europe Netwerk valt onder RVO: de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Bij deze organisaties staan adviseurs klaar die bedrijven helpen bij het vinden van zakenpartners in de landen van het netwerk, en zelfs daarbuiten.

MEER INFORMATIE Voor vragen over internationale betrekkingen is Enterprise Europe Network bereikbaar onder nummer 088-4440777. Voor meer informatie over het dienstenpakket wordt verwezen naar www.EnterpriseEuropeNetwork.nl.

Reageren op de hier vermelde technologieaanbiedingen en -verzoeken kan bij: Tom Reijn Tel. 088-6025299 tom.reijn@RVO.nl www.enterpriseeuropenetwork.nl Noot van de redactie: Hiernaast volgen de titels en samenvattingen van enkele partnerverzoeken en -aanbiedingen uit de database van Enterprise Europe Network NL. De redactie neemt geen verantwoording voor de voorgestelde oppervlaktebehandelingsconcepten, uitspraken aangaande levensduurverwachtingen, accuraat gebruik van bepaalde vakterminologie voor de betreffende toepassing en dergelijke. De vervaldata zijn indicatief: doorgaans kan enkele weken later nog gereageerd worden.

40 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

AANBOD UIT ItaliĂŤ, REFERENTIE: TOIT20170808001, GELDIG TOT 04-09-2018

SAMENVATTING Een Italiaanse startup, gevestigd in Noord-ItaliĂŤ, ontwerper en producent van dunne film depositie-apparatuur en -componenten, biedt een nieuwe productietechniek voor de depositie van dunne films. De techniek biedt aanzienlijke voordelen ten opzichte van vergelijkbare oplossingen in termen van kwaliteit, kosten en rendement. Het bedrijf zoekt partners voor commerciĂŤle, financiĂŤle, licentie en technische samenwerkingsovereenkomsten.

BESCHRIJVING Het Italiaanse bedrijf biedt een nieuwe productietechniek voor depositie van dunne filmlagen.

Dunne films zijn zeer dunne coatings van enkele micrometers tot enkele nanometers. Ze kunnen worden gebruikt in talloze hightech applicaties in onderzoek en industrie, uiteenlopend van elektronica en werktuigbouw tot optica.

Dunne films worden bijvoorbeeld gebruikt voor het produceren van microprocessors, platte beeldschermen, fotovoltaĂŻsche cellen of om de eigenschappen te verbeteren van objecten en materialen zoals snijwerktuigen, tandwielen, lenzen of vensterglas. De methode die het bedrijf gebruikt, betreft een gepulseerde elektronenbron geplaatst in een vacuĂźmkamer. Het doel (target) is samengesteld uit het gewenste coatingmateriaal. Bij een ontlading wordt in het doel een oppervlakkige explosie gegenereerd, wat resulteert in de emissie van zeer energetisch materiaal in de vorm van een plasma.

Het plasma koelt af op elk object dat het op zijn weg tegenkomt, zodat op het object zelf een coating wordt gevormd, gemaakt van hetzelfde materiaal als het doel. Het bedrijf zoekt commerciĂŤle, licentie- en technische samenwerkingsovereenkomsten alsmede financiĂŤle overeenkomsten. In andere samenwerkingsvormen moet de partner een industrieel bedrijf zijn, met interesse in het gebruik van de technologie (overnemen of licentie) of interesse in samen-

werking met het bedrijf om de technologie te verbeteren.

GEZOCHTE PARTNER Voor een commerciĂŤle overeenkomst met technische ondersteuning zoekt het bedrijf industriĂŤle partners die geĂŻnteresseerd zijn in het ontwikkelen van productieoplossingen op basis van deze technologie. De partner dient de gebruikerseisen te leveren en het bedrijf zal productieoplossingen op maat ontwikkelen.

Voor een technische samenwerkingsovereenkomst zoekt het bedrijf industriĂŤle partners die geĂŻnteresseerd zijn in samenwerking om de technologie verder te ontwikkelen. Voor licentieovereenkomsten zoekt het bedrijf industriĂŤle partners die de technologie aannemen en diensten aan hun eigen cliĂŤnten bieden.

VOORDELEN EN INNOVATIES De innovatie bestaat uit het gebruik van een gepulseerde elektronenbron in een vacuĂźmkamer die repetitief zeer korte en intense elektrische ontladingen kan genereren, ondersteund door een gasstroom en gericht op een massieve target. De gebruikte methode levert consistent voordelen op ten opzichte van conventionele technieken, zoals: - behoud van stoichiometrie - hoge mate van depositie - nauwkeurige controle van dikte en ruwheid - lage temperatuur / lage energetische depositie - compatibiliteit met een groot aantal materialen - lage kosten en robuustheid De gebruikte methode heeft zich bewezen als een snelle en effectieve techniek voor depositie van materialen die als moeilijk bekend staan, zoals wolfraam, zirkoniumoxide, aluminiumoxide, siliciumcarbide, diamantachtige deklagen (DLC) en verschillende complexe verbindingen. O

Innovatieve coating- en afwerkingstechnieken voor zink, messing en aluminium in hardware VERZOEK UIT het Verenigd Koninkrijk, REFERENTIE: TRUK20170822001, GELDIG TOT 23 augustus 2018

SAMENVATTING De Britse tak van een internationale fabrikant van gereedschapswerktuigen en hardwarecomponenten ontwikkelt innovatieve materialen en methoden voor coating en afwerking.

Oplossingen kunnen coatings zijn met verbeterde duurzaamheid, prestatie en esthetiek, of alternatieve processen. Men is op zoek naar aantoonbare oplossingen van universiteiten en industrieĂŤn die zich bezighouden met materiaalwetenschap, binnen een licentie- of technische samenwerkingsovereenkomst.

BESCHRIJVING Het huidige fabricageproces omvat het spuitgieten van componenten die hoofdzakelijk bestaan uit zink, hoewel ook andere substraten en fabricageprocessen worden toegepast. Deze componenten worden vervolgens geoxideerd met koper waardoor het oppervlak uniformer wordt, er een gegarandeerd goede elektrische geleidbaarheid ontstaat en de hechting van andere coatings verbetert. De daaropvolgende nikkelplating biedt een superieure corrosiebestendige barrière, en daarna kan er een verscheidenheid aan decoratieve afwerkingen worden aangebracht. Deze combinatie van conventionele processen is echter complex, tijdrovend en duur en brengt vaak gevaarlijke en milieuonvriendelijke afvalstoffen met zich mee.

Het bedrijf is op zoek naar een nieuw proces en

een nieuwe technologie om de mechanische, functionele en decoratieve afwerking van hun huidige componenten te verbeteren, of het gebruik van alternatieve (lichtere/goedkopere) materialen (bijvoorbeeld aluminium, messing, kunststof ) mogelijk te maken, gevaarlijk afval tot een minimum te beperken en de productiekosten te verlagen. Oplossingen zijn nodig om: - te voldoen aan de verwachting van eindgebruikers van decoratieve afwerkingen zoals chroom, goud, satijn, brons, grafiet, nikkel en derivaten daarvan (geborsteld, gepolijst, gemoffeld enz.); - duurzaamheidstesten te doorstaan: UVstabiliteit, corrosiebestendigheid (1000 uur neutrale zoutspray en ASTM G85 1000 uur prohesiebestendigheid); krasbestendigheid (5H) en coating adhesie (crosshatch); - te worden gebruikt op een verscheidenheid aan ondergronden, waaronder: aluminium, rvs, zink, messing en polymeer composietsubstraten en componenten die worden gevormd door spuitgieten, smeden, extrusie enzovoorts; - kosteneffectief en schaalbaar te zijn, dat wil zeggen toepasbaar op de productie en wereldwijde distributie van circa 10 miljoen componenten per jaar; - milieueffecten te verminderen ten opzichte van bestaande galvanisatiemethoden.

Men wil een technische samenwerkingsovereenkomst of licentieovereenkomst aangaan met de industrie of universiteit die dergelijke oplossingen kan bieden.

GEZOCHTE PARTNER Licentieovereenkomst, technische samenwerking. Oplossingen van belang omvatten (maar beperken zich niet tot): - nieuwe PVD-technieken, met name die geen gebruik maken van galvanisatie om een substraat te bereiden; - verbeterde poedercoatingtechnieken; - laser-geassisteerde coatingtechnologie; - uv-uithardende, direct op metaal aan te brengen corrosiebeschermende coatings; - alternatief proces voor elektroplating (of groen alternatief ); - semicontinue processen om batchverwerking te vervangen (snellere preventie van oxidatie waardoor er vervolgens minder behoefte is aan reiniging).

GEZOCHTE PARTNER Industrie en universiteiten. Zij worden uitgenodigd om een niet-vertrouwelijke beschrijving O

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 41

TERUGBLIK COLUMN

AANBOD UIT Turkije, REFERENTIE: TOTR20170814001, GELDIG TOT 25 augustus 2018

SAMENVATTING Een Turkse universiteit heeft een biocoating en bijbehorende methode ontwikkeld voor verbeterde warmteoverdracht in kokende vloeistoffen.

Deze technologie bevindt zich op Technology Readiness Level 4 (TRL 4) en voldoet aan alle eisen die worden gesteld aan warmteoverdracht in multifase warmtewisselaartoepassingen. De universiteit zoekt industriële partners om de technologie samen te ontwikkelen en te commercialiseren en staat open voor licentie- en onderzoeksamenwerking.

BESCHRIJVING Warmteoverdracht in kokende vloeistoffen wordt gebruikt in een verscheidenheid aan industriële processen en toepassingen, zoals koeling, stroomopwekking, warmtewisselaars, koeling van high-power elektronicacomponenten en koeling van kernreactoren. Verbeteringen in deze warmte-overdrachtprocessen zijn van vitaal belang en kunnen deze typische industriële toepassingen energiezuiniger maken. Onderzoekers van een universiteit in Istanboel hebben een biocoating ontwikkeld die een belangrijk alternatief vormt voor oppervlakverbeteringen in zowel conventionele als microkanalen/-buizen. Door de poreuze structuur vindt op oppervlakken met een biocoating veel meer actieve kiemvorming plaats dan op ongecoate oppervlakken en leveren ze hogere prestaties.

De biocoating is biologisch en biocompatibel en is ook van toepassing op diverse andere industriële gebieden waar behoefte is aan verbeterde prestaties.

GEZOCHTE PARTNER EN EXPERTISE Om de TRL verder te verbeteren, is men op zoek naar samenwerking met bedrijven uit het MKB of grote (multinationale) ondernemingen als eindgebruiker van de technologie. In eerste instantie gaat het om een onderzoeksovereenkomst voor het integreren van de technologie in een product; vervolgens zullen eventuele licentieovereenkomsten met dezelfde partner worden overwogen.

VOORDELEN EN INNOVATIES - De coating is van toepassing op elk oppervlak, zoals in multifase warmtewisselaars die worden gebruikt in koeling en andere toepassingen.

- Geen investering nodig voor de uitvoering van de coating.

- Standaard wisselaars en verdampers in koelinstallaties kunnen gemakkelijk worden gecoat.

- De uitvinding voldoet aan de normen voor koelinstallaties.

- Bestand tegen zware omstandigheden. Deze biocoating blijft intact onder fysiologisch zware omstandigheden zoals lage of hoge temperaturen, een hoog zoutgehalte, lage of juist hoge pH. - Dankzij de geconcentreerde samenstelling kan de biocoating in iedere gewenste dikte worden toegepast.

- De coating kan worden toegepast op afgesloten oppervlaktevormen.

- Eenvoudig te integreren in het systeem. O

42 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

GEEN VERNIEUWING De bouw laat zien dat men op allerlei gebied bezig is om een transitie te maken richting circulaire economie. Maar ze zijn er nog lang niet: op het gebied van producten en materialen is het aantal circulaire producten momenteel op de vingers van één hand te tellen. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat Bouwend Nederland aangeeft dat ze afhankelijk zijn van andere partijen om hun duurzaamheidsambities in praktijk te brengen. Toch hebben zij wel heel helder in kaart wat er moet gebeuren om die ambities waar te maken en doen zij wat zij kunnen.

De branche oppervlaktetechnieken is hierbij vanuit de bouw gezien onzichtbaar. Hopelijk zijn vakgenoten op dit vlak wel actief op basis van opdrachten van opdrachtgevers die voor de bouw werken. Maar het blijft jammer te constateren dat vakgenoten hierin een afwachtende positie innemen. Richting de bouwkolom wordt er niet proactief gehandeld om producten aan te bieden die een plaats verdienen in de transitie naar de circulaire economie.

Dit sluit aan bij een andere zorgelijke ontwikkeling die twee grote opdrachtgevers uiten. Rijkswaterstaat en Tata Steel constateren al jaren een gebrek aan vernieuwing in de branche.

De verfsystemen die nu worden aangeboden en de methoden waarmee ze worden aangebracht verschillen nauwelijks van de systemen en methoden van tien jaar geleden. Dat is vreemd. Zijn de systemen zo goed dat ze niet meer te verbeteren zijn? Dat is nauwelijks te verwachten, gezien de voortdenderende trein van product- en applicatieverbeteringen in andere branches. Zijn leveranciers en applicateurs te weinig kritisch op mogelijke productverbeteringen? Misschien moeten we het meer in die richting zoeken.

JAAP VAN PEPERSTRATEN Hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken

Een nieuwe biocoating voor verbeterde warmteoverdracht

Zeker is wel dat grote opdrachtgevers in hun opdrachten steeds meer helderheid willen hebben over de duurzaamheidsprestaties van de aangekochte of uitbestede producten en werken. Deze vraag zal ook aan applicateurs gesteld gaan worden door opdrachtgevers die werken voor de grote opdrachtgevers. En wat zeggen we dan?

Kunnen we dan inzichtelijk maken wat de milieubelasting is van één of ander verfsysteem of metallieke deklaag? En dit dan ook objectief aantonen? Dan staan we dus met de welbekende bek vol tanden terwijl duidelijk is dat die vraag gaat komen.

Misschien is dit een goed aanknopingspunt om het geconstateerde gebrek aan vernieuwing eens flink aan te pakken. O oppervlaktetechnieken @ellemmi.nl

BRANCHEREGISTER Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaalt u per jaar slechts €330,-. Bij plaatsing logo in full colour per jaar €305,- ongeacht het aantal rubrieken. Voor informatie over een vermelding in het brancheregister kunt u contact opnemen met Vincent IJff, tel: 070 399 00 00 / vincent@jetvertising.nl

ADVIES PROJECTBUREAU / OPPERVLAKTEBEHANDELING- / COATING-INDUSTRIE

AFZUIGINSTALLATIES

CERTIFICERING Sir John b.v.

T. 0182-396931 / F. 0182-396937 info@sir-john.nl / www.sir-john.nl

B & B Coating Techniek T. 053-4357707 www.bb-coating-techniek.nl

Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Bornem (BE): +32 (03) 740 38 50 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com www.coatingsystemenvanderlans.nl

Amitech b.v.

T. 0341-429059 / F. 0341-429068 info@amitech.nl / www.amitech.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

ANODEMANDEN (TITAAN)

MEPACO b.v.

T. 071-5892863 Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Coatingsystemen Van der Lans T. +31(0)614306694 info@coatingsystemenvanderlans.nl www.coatingsystemenvanderlans.nl

AFVALWATERBEHANDELINGINSTALLATIES

ANODEN (TITAAN)

BESCHERMKAPJES, PLUGGEN, TAPE

TÜV Rheinland Nederland b.v.

T. 088-8887888 / F. 088-8887879 info@nl.tuv.com / www.tuv.com/coatings

Alards Masking Solutions Lochtstraat 14 5962 AK MELDERSLO T. 06-48222181 info@alards-masking.nl / www.alards-masking.nl

Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Bornem (BE): +32 (03) 740 38 50 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

HAWKING Official Benelux dealer

The green technology supply house

MAGNETO Special Anodes b.v.

T. 010-2620788 / F. 010-2620201 www.magneto.nl

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

ANODISEER (OPHANGREKKEN)

MEPACO b.v.

T. 071-5892863

Kluthe Benelux b.v.

T. +31 (0)172-516 000 / F. +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

CHEMISCH NIKKEL

BAKKEN, KUNSTSTOF EnviroChemie b.v.

T. +31 (0)23 542 69 13 / F. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Suez Water n.v.

T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

CHEMICALIËN/ OPP. BEHANDELING

C.K.B.Boxtel T. 0411- 682939

BEITSEN/PASSIVEREN

Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Bornem (BE): +32 (03) 740 38 50 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com HAWKING The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

BRANDWERENDE / BRANDVERTRAGENDE COATINGS

COATINGINSTALLATIES SERVICE & ONDERHOUD

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 43

DROOGAPPARATUUR

HARDCHROOM BADEN (KUNSTSTOF)

FILTERS & POMPEN Corode T. 0411 - 68 55 0

IST Benelux b.v.

T. 055-5050014 www.ist-uv.nl / info@bnl.ist-uv.com

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

ELEKTROSTATISCH POEDERSPUITEN, INSTALLATIES

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl Mefiag Filters & Pumps b.v.

Heerenveen T. 0513-630230 / F. 0513-632233 info@mefiag.com / www.mefiag.com

Hendor Pumps & Filters T. 0497-339389 / F. 0497-381593 info@hendor.com / www.hendor.com

HAWKING

Wagner Systemen Nederland T. 030-2410688 / F. 030-2410765 info@wagnersystemen.nl

ELEKTROSTATISCH NATLAKKEN

HITTEBESTENDIGE EN NON-STICK COATINGS Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

GALVANOTECHNIEK, GLANSMIDDELEN MSP Systems b.v.

T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

The green technology supply house

HAKEN

Alards Masking Solutions Lochtstraat 14 5962 AK MELDERSLO T. 06-48222181 info@alards-masking.nl / www.alards-masking.nl

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

INDUSTRIËLE LUCHTBEHANDELING EN WARMTETERUGWINNING

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com Parlevinkerweg 34 / 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

Surtec Benelux b.v.

T. (077) 308 15 90 / F. (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com / www.surtec.com

FILTERS

GALVANOTECHNIEK, INSTALLATIES

INDUSTRIËLE REINIGING

Official Benelux dealer

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-437 0166 / F. 010-415 1491 www.rasco-clemco.nl

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Bornem (BE): +32 (03) 740 38 50 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

HAWKING The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com Magistor b.v.

T. 0548- 519401 / F. 0548-517619 info@magistor.nl / www.magistor.nl

MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

FILTERS (ANDREAE, COLUMBUS INDUSTRIES)

GLASPARELSTRAALCABINES

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co Kluthe Benelux b.v.

T. +31 (0)172-516 000 / F. +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

HANGBAANSYSTEMEN Admesy b.v.

Inline kleur & lichtmeting www.admesy.com

FILTERS (OVERSPRAY)

Filter Service Heerenveen T. 0513-633900 / F. 0513-633888 info@filterservice.nl / www.filterservice.nl

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

44 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

KLEUR & GLANS

Railtechniek van Herwijnen b.v.

T. 0344-616363 / F. 0344-611072 info@railtechniek.nl / www.railtechniek.nl

KLEURENWAAIERS Hellema Kleur kaarten Harderwijk The Netherlands

l uw Voor a aties resent p r u e rs l k waaie & n e kaart or Ral ook vo WWW.HELLEMAKLEURKAARTEN.NL

ONTBRAMEN Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

NATLAKKEN (AFDEKMATERIALEN) Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

MARINE COATINGS / SCHEEPVAARTLAKKEN

ONTLAKKEN (IN LOON) Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

TCI Cleaning b.v.

Centaurusweg 67 5015 TC Tilburg T. 013 - 456 39 66 info@tci-cleaning.com / www.tci-cleaning.com

KTL/ATL LAKKEN HAWKING The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

KUNSTSTOFLAKKEN

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

NATLAKSPUITAPPARATUUR Thermo-Clean Heusden-Zolder n.v.

T. 0032-13539060 Thermo-Clean Nederland b.v.

T. 0182 37 46 20

METAAL OPPERVLAKTEBEHANDELING Paint It The Application Company T. 0318-643 260 / F. 0318-643 042 info@paintit.nl / www.paintit.nl

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

LAAGDIKTEMETERS

Helmut Fischer Meett. b.v.

Tarasconweg 10, Eindhoven T. 040-2482255 / F. 040-2428885 www.helmutfischer.nl netherlands@helmutfischer.nl

CZL Tilburg b.v.

T. 013-5703370 / F. 013-5704906 info@czltilburg.nl / www.czltilburg.nl

Multinal Group T. 088-2055300 / F. 088-2055301 info@multinal.com / www.multinal.com

Surface Treatment Ned. Maasbracht / T. 0475-463835 www.surfacetreatment.nl info@surfacetreatment.n

Rรถsler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

ONTLAKKINGSOVENS/ THERMISCHE REINIGINGSOVENS Pyrox b.v.b.a.

T. +32 14 762377 / F. +32 14 762379 info@pyrox.be / www.pyrox.be

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-4370166 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

ONTVETTINGSINSTALLATIES

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Kermad Machinebouw b.v. info@kermad.nl / www.kermad.nl

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

NAVERBRANDINGSINSTALLATIES

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

ONTVETTINGSMIDDELEN METALLISEREN/SCHOOPEREN NauMetrics PMI T. 074-3490022 / F. 084-0037042 info@naumetrics.nl / www.naumetrics.nl

Verlab-Oxford Instruments T. 0162-320633 / F.0162-322907 info@verlab.nl / www.verlab.nl

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

ONDERHOUD AAN STRAALINSTALLATIES EN WERPSTRALERS Amitech b.v.

T. 0341-429059 / F. 0341-429068 info@amitech.nl / www.amitech.nl

MOFFELOVENS

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

LAKSTRATEN

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Rรถsler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

HAWKING The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

Surtec Benelux b.v.

T. (077) 308 15 90 / F. (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com / www.surtec.com

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 45

OPHANGHAKEN VOOR LAKSTRATEN/POEDERCOATEN Unifour b.v.

T. +31 (0)315 641352 / F. +31 (0)351 641852 info@unifour.nl / www.unifour.nl Alards Masking Solutions Lochtstraat 14 5962 AK MELDERSLO T. 06-48222181 info@alards-masking.nl / www.alards-masking.nl

POEDERCOATING (AFDEKMATERIALEN)

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

OPHANGREKKEN VOOR GALVANO EN LAKTECHNIEK

MEPACO b.v.

T. 071-5892863

TIGER Coatings Belgium b.v.b.a T. +32 (0)89700016 / F. +32 (0)89567858 www.tiger-coatings.com

POEDERSPUITAPPARATUUR

MSP Systems b.v.

T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

Official Benelux dealer

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

Wagner Systemen Nederland T.030-2410688 / F.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

POEDERSPUITCABINES Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

Dekracoat De Maas 22G, 5684 PL Best T. 040 262 80 70 info@dekracoat.nl / www.dekracoat.nl

REINIGINGSINSTALLATIES

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Kermad Machinebouw b.v. info@kermad.nl / www.kermad.nl

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

SHOTPEENEN

MSP Systems b.v.

T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

POLIJSTEN

OVENS

PVD COATINGS

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

POEDERLAKKEN/ POEDERCOATINGS

Delfzijl 0596-614135 Rhenen 0318-472020 info@petsonpaints.com / www.petsonpaints.com

Rรถsler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

AkzoNobel Powder Coatings Benelux T. +32 (0)2 254 77 51 / F. +32 (0)2 254 77 57 www.akzonobel.com/powder Rรถsler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

EUROLACKE Tiel Axalta Coating Systems T. 0344-620662 / F. 0344-617079 info@eurolacke.nl / www.eurolacke.nl

POMPEN (MAGNETISCH AANGEDREVEN)

Oxyplast Belgium n.v.

T.+32 9 3267920 / F.+31 9 3370159 info@oxyplast.be / www.protechpowder.com

46 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

SPUITCABINES

Corode T. 0411-685500

PROTECTIVE COATINGS Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl

STRAALKASTEN Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Holtrop & Jansma b.v.

Dokkum T. 0519 32 91 00 www.holtrop-jansma.com

Clemco Straalapparatuur T. 010-4370592 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

STRAALMIDDELEN

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

W Abrasives Nederland T. 0341-563831 / F. 0341-494114 info@wabrasives.nl www.wabrasives.nl / www.winoagroup.com

STRALEN (AFDEKMATERIALEN)

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

STRAALCABINES

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Airblast-Abrasives b.v.

T. 072-5715569 / F. 072-5714340 info@airblast-abrasives.com www.airblast-abrasives.com LTC International Vacuümstraalapparatuur T. 078-641 80 50 / F. 078-641 80 80 info@ltc-international.nl www.ltc-international.nl

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

TANKS (KUNSTSTOF) C.K.B. Boxtel T. 0411-682939

TECHNISCH ONDERZOEK Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 Metals.benelux@cellmark.com www.ervinamasteel.eu Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Eurogrit b.v., Papendrecht T. 078-6546770 / F. 078-6449494 info.eurogrit@sibelco.com www.eurogrit.com / www.sibelco.eu Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

STRAALINSTALLATIES

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Amitech b.v.

T. 0341-429059 / F. 0341-429068 info@amitech.nl / www.amitech.nl

T. 0495 - 592 210 / F. 0495 - 588 881 www.oppervlaktebewerking.com verhoevenop@gmail.com

TÜV Rheinland Nederland b.v.

T. 088-8887888 / F. 088-8887879 info@nl.tuv.com / www.tuv.com/coatings

TITAAN (BEVESTIGINGS-) MATERIALEN

MEPACO b.v.

T. 071-5892863

TRANSPORTSYSTEMEN Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Magistor b.v.

T. 0548- 519401 / F. 0548-517619 info@magistor.nl / www.magistor.nl Railtechniek van Herwijnen b.v.

T. 0344-616363 / F. 0344-611072 info@railtechniek.nl / www.railtechniek.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 47

TWEE-COMPONENTEN APPARATUUR

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

VOORBEHANDELINGSINSTALLATIES Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-4370166 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

UV EN EBC LAK

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

VERDUURZAMEN VAN METAAL

VERWARMINGS- EN KOELELEMENTEN (TITAAN EN RVS)

VERWARMINGSELEMENTEN

Rotocoaten betrouwbaar en snel • one-stop-shopping • automatische orderverwerking • eigen transportdienst • één aanspreekpunt verkoop@rotocoat.nl / www.rotocoat.nl

VERFSPUITAPPARATUUR

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

WATERBEHANDELING Corode T. 0411-685500

VERWARMINGSELEMENTEN (TEFLON) BETROUWBAAR EN SNEL

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

MEPACO b.v.

T. 071-5892863 Oxyplast Belgium n.v.

T.+32 9 3267920 / F.+31 9 3370159 info@oxyplast.be / www.protechpowder.com

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Technospray Spuitapparatuur T. 0168-382111 / F. 0168 380780 info@technospray.nl / www.technospray.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

WERPSTRALERS

Corode T. 0411-685500

EnviroChemie b.v.

T. +31 (0)23 542 69 13 / F. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

VERWERKING AFVALSTROMEN

Suez Water n.v.

T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

CAP Industrial b.v. tel- 010-4374737/ F.-010-2623190 info@cap-industrial.nl / www.cap-industrial.nl

MAGNETO Special Anodes b.v.

T. 010-26207 88 / F. 010-2620201 www.magneto.nl

Suez Water n.v.

T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

Paint It The Application Company T. 0318-643 260 / F. 0318-643 042 info@paintit.nl / www.paintit.nl

BRANCHEREGISTER Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaalt u per jaar slechts €330,-. Bij plaatsing logo in full colour per jaar €305,- ongeacht het aantal rubrieken.

Voor informatie over een vermelding in het brancheregister kunt u contact opnemen met Vincent IJff, tel: 070 399 00 00 / vincent@jetvertising.nl

48 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

IGP-DURA®face 5807 Surface-robust powder coating system for facade and metal construction – More abrasion resistant – More scratch resistant – Easier to clean

RO

Learn more about IGP-DURA ® face 5807 at: www.igp-powder.com

BU

S T S U R FA

IGP Benelux BV NL-8013 RW Zwolle Phone +31 38 4600695 www.igp-powder.com info.benelux@igp-powder.com A member of the DOLD GROUP

OUDE REIMER BV vertegenwoordigd o.a.:

035-646 0830 (gereedschapsafdeling)

|

ES

– Optimized flow

www.oudereimer.nl

C

14

Bouwend Nederland onderstreept belang circulaire bouw

INHOUD ALGEMEEN 18

Oorzaken en preventie MIC bij ondergrondse stalen infrastructuur De wereldwijde kosten van corrosie komen naar schatting neer op twee tot drie procent van het mondiaal bruto nationaal product. Door effectiever te werken, is een aanzienlijke besparing mogelijk. In dit artikel wordt ingezoomd op Microbiologically Influenced Corrosion (MIC). Uitgelegd wordt wat MIC is, hoe het ontstaat en welke tegenmaatregelen in welke omstandigheden succesvol kunnen zijn.

28

Oppervlaktetechniek belangrijk bij brandveiligheid gebouwen Bouwkundige brandveiligheid is een belangrijk onderwerp en brandwerende coatings spelen hierin een belangrijke rol. Anders gezegd, oppervlaktetechniek en oppervlaktebehandelaars hebben een belangrijke rol bij het brandveilig maken en houden van gebouwen. Wat kunnen en moeten de verschillende betrokken partijen doen?

Circulariteit in de bouw is een gevleugeld begrip, maar wat kunnen we daar precies onder verstaan en welke partijen spelen daarbij een rol? Hoe ver is de bouw op het gebied van circulariteit? Opvallend is dat bouwpartijen nauwelijks aan oppervlaktebehandeling denken als het gaat om duurzame bouwmaterialen en wellicht is dat heel logisch. Toch zal dat gaan veranderen.

Garantiecontract staalconservering schept duidelijkheid Er is een jaar of vier, vijf over gepraat, maar nu is het er dan toch: het garantiecontract tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers over garantie op conservering van stalen kunstwerken en andere constructies. Dat heeft zo lang geduurd, omdat men achter de schermen druk bezig was met langdurige testen voor producteisen voor kleur en glans. Omdat men daar nu niet uitkwam, is besloten een garantiecontract overeen te komen dat zich volledig concentreert op de bescherming van staal tegen omgevingsinvloeden door conservering.

20

ORGANISCHE DEKLAGEN 26

Zin en onzin over ďŹ liforme corrosie Eind jaren 80, begin jaren 90 van de vorige eeuw ontwikkelde filiforme corrosie (FFC) zich tot een ware plaag in de gevelindustrie. FFC nam zulke vormen aan dat sommige architecten en onroerend goed-eigenaren besloten om geen gelakt aluminium meer toe te passen in nieuwbouwprojecten. Iedereen gaf iedereen de schuld, omdat eigenlijk niemand wist wat hier precies aan de hand was. In dit artikel worden oorzaken, preventie en bestrijdingsmethoden toegelicht.

32

Achtergrond glansgraadeis bij stalen objecten soms onduidelijk Bij de conservering van stalen objecten die altijd buiten staan, wordt soms een eis gesteld met betrekking tot de glansgraad. Wat is eigenlijk de waarde van de glansgraad, aan welk getal moet die waarde voldoen en waarom? Voor die vragen gingen we naar GSB waar het conserveren van stalen objecten buiten dagelijkse kost is. Daar bleken echter ook niet alle antwoorden beschikbaar als het om de glansgraad gaat. Een extra reden dus om erin te duiken.

34

Bamboe industrieel oplosmiddelarm natlakken Er zijn meer substraten dan alleen metallische die beschermd moeten worden door een organische deklaag.

Denk aan beton, kunststof (ja, ook kunststof ) en hout. In dit artikel gaan we in op duurzame systemen voor hout en houtachtige materialen.

ELEKTROCHEMIE EN METALLIEKE DEKLAGEN 36

Levensduurverlenging machineonderdelen als opstap naar circulaire economie Soms voelt hij zich een roepende in de woestijn als hij circulaire economie ter sprake brengt, maar dat deert niet echt.

Hij weet dat, zodra hij duidelijk maakt dat daar geld mee te verdienen valt, mensen bereid zijn te luisteren. Roelof Vedder, directeur van Revamo, legt graag uit dat er geld te verdienen valt door slimmer met producten, materialen en grondstoffen om te gaan.

38

Over de grens

40

EEN

43

Brancheregister

Bij de voorpagina: De bouwsector is een heel belangrijke sector bij het verwezenlijken van allerlei doelstellingen op het gebied van duurzaamheid en circulaire economie. Denk aan de ontwikkeling en toepassing van allerlei circulaire producten en materialen bij de immense bouwopgave die de overheid voor de bouw heeft geformuleerd. Dit heeft ook grote invloed op veel andere sectoren rondom de bouw. Ook voor onze branche ligt daar een mooie uitdaging.

Foto Jaap van Peperstraten.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 5

MAVOM staat voor innovatie MAVOM onderzoekt, ontwikkelt, produceert en levert kostenbesparende, gebruiksvriendelijke en effectieve oppervlaktebehandelingsvloeistoffen voor hoogwaardige voorwerpen. Continu onderzoek leidt tot innovatieve producten en uitbreiding van het service-programma.

De MAVOM Legiobox neemt bijvoorbeeld activiteiten van klanten over door online monitoring en de kwaliteit van de procesbaden te prognotiseren. Innovaties die gebruikers ondersteunen bij hun kwaliteitsbewaking en dus het resultaat van het eindproduct verhogen.

MAVOM cleanbox

MAVOM labbox

MAVOM legiobox

www.mavom.nl

Alesta Super Durable ÂŽ

Verhoogde UV bestendigheid verlengde garantie

De AlestaÂŽ SD serie maakt deel uit van ons Premium gamma dat geformuleerd is volgens de

daarmee uitermate geschikt is voor zeer zonnige omgevingen.

AlestaÂŽ SD is geformuleerd AlestaÂŽ SD is Qualicoat Klasse 2 volgens Qualicoat Klasse 2, en GSB Master goedgekeurd.

GSB Master en AMAA2604. www.eurolacke.nl

Monitoring Innovatief meet-& regelsysteem voor chemische badparameters

ur

eratu temp Hoge ken: verzin ook!

M Nu in

Lezen en sturen op afstand Continue monitoring en sturing van proces parameters Waaronder: pH, geleidbaarheid en temperatuur Data logging via Ethernet of SD-kaart

25Îź - 80Îź

OPPERVLAKTEMINIMALIST Voorwerpen die bij hoge temperatuur worden verzinkt, hebben een duidelijk grotere oppervlaktehardheid, kunnen optimaal worden nabehandeld en passen als gegoten, wat met name voor onder

Easy in control

grenswaarden Alarmsignaal opties Automatisch (bij)doseren

Constant Quality

Constante kwaliteit van het eindproduct door minimalisering menselijke factor Draagt bij aan een stabiele procesvoering

Afgestemd op de behoefte van de chemisch oppervlaktebehandelaar AD Chemicals is a part of AD International +31 (0) 167 526 900

adinternationalbv.com

Neem direct contact op via chemicals@adinternationalbv.com

6 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

AGENDA

OKTOBER O Workshop Meetmethode voor circulariteit in de bouw 6 oktober, Delft www.nen.nl O Klassikale cursus Natlakken niveau 2 9 oktober www.vereniging-ion.nl O Nationale Staalbouwdag 10 oktober, Amsterdam www.nationalestaalbouwdag.nl O Besser Lackieren Kongress 2017 10 - 11 oktober, Bad Nauheim www.besserlackieren-kongress.de O Klassikale cursus Galvaniseren deel 1 11 oktober, omgeving Ede www.vereniging-ion.nl

O Klassikale cursus Anodiseren niveau 3 19 oktober www.vereniging-ion.nl O Klassikale cursus Straler 25 oktober www.vereniging-ion.nl O Workshop Circulair aanbesteden van bouwwerken 27 oktober, Delft www.nen.nl O Klassikale cursus Chemisch voorbehandelen niveau 2 31 oktober www.vereniging-ion.nl

NOVEMBER

O Klassikale cursussen Poedercoaten niveau 1 en 2 12 oktober www.vereniging-ion.nl

O Algemene Ledenvergadering Vereniging ION Dag van de Oppervlaktetechnologie Verplichte updatemiddag Vereniging Qual.ION 1 november, Scherpenzeel www.vereniging-ion.nl

O Lijmen 2017 12 oktober, Veldhoven www.lijm-event.nl

O Klassikale cursus Metalliseerder 1 november www.vereniging-ion.nl

O Klassikale cursus Afvalwaterbehandeling 16 oktober www.vereniging-ion.nl

O Veiligheidsdag Veiligheid Voorop 2 november, Arnhem www.veiligheidvoorop.nu

Een activiteit melden? Mail de redactie: Oppervlaktetechnieken@ellemmi.nl

Nationale Staalbouwdag Deze jaarlijks dag trekt ruim 1.500 bezoekers: de échte beslissers uit de nationale bouwwereld. Daarnaast worden zo’n 400 studenten civiele techniek en bouwkunde (TU, HBO, MBO) verwacht. De bezoekers komen naar de Nationale Staalbouwdag om kennis te vergaren over de laatste trends en ontwikkelingen in het opdrachtgeven, ontwerpen en bouwen met staal.

Daartoe biedt Bouwen met Staal een veelzijdig programma met een dagvullend plenair congres en praktijkseminars voor specifieke doelgroepen.

Dag van de Oppervlaktetechnologie Dit jaar wordt het congres gecombineerd met de verplichte updatemiddag van Vereniging Qual.ION, de ALV van Vereniging ION en een excursie bij één van de meest duurzame bedrijven ter wereld: Interface. Het middagprogramma is voor de Dag van de Oppervlaktetechnologie met onder meer twee parallelsessies over PreAnodiseren voor poedercoaters met de cartridge-technologie; High Throughput Experimentation for coatings and corrosion properties (engels), het voorkomen van filiforme corrosie bij toepassing van chroom VI vrije voorbehandelingssystemen door het Aluminium Centrum en ontwikkelingen in de technieken van elektroplating door Tata Steel.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 7

KORT NIEUWS Boek Kleuradvies en elementaire kleurenleer Tegenwoordig is kleur een belangrijk onderdeel van onze maatschappij. Het is overal aanwezig en speelt een grote rol bij de communicatie. Kleur waarschuwt ons in het verkeer, geeft aan wat de kwaliteit van voedsel is, laat via de huidskleur zien of iemand ziek is, maakt ons alert op bepaalde gebeurtenissen en geeft stemming en betekenis aan architectuur. Kortom: kleur kleurt het bestaan van de mens.

Om goed kleuradvies te geven is het noodzakelijk kennis van kleur te hebben. Kennis van kleur zorgt ervoor dat je je keuzes (goed) kan beargumenteren. Met het boek Kleuradvies van de Stichting Nederlandse Kleurenschool wordt de elementaire kennis aangereikt om eenvoudige kleuradviezen te maken en te beargumenteren. O

MEER INFORMATIE www.nederlandsekleurenschool.nl Auteurs: Mark Kotterink, Jan de Boon

Wedstrijd zo duurzaam mogelijke woning Studententeams van over de hele wereld strijden in Amerika om een zo duurzaam mogelijke woning te bouwen. Die wedstrijd heet de Solar Decathlon en in de finale staan bijna alleen universiteiten maar ook de Hogeschool Utrecht. Zij hebben als enige Europese Hogeschool de finale gehaald en doen mee met het team Selficient.

De wedstrijd wordt georganiseerd door het Amerikaanse departement van Energie. Eind september moesten finalisten in een soort minidorpje in tien dagen hun huis bouwen waarna die worden tentoongesteld. Met zeecontainers is de woning die het team Selficient heeft ontwikkeld en gebouwd naar Amerika vervoerd.

Een jury beoordeelt de woningen op verschillende punten zoals architectuur, energievoorziening en innovatie. Maar er wordt ook gekeken of er een markt voor de woning is. Er zijn nu ook geldprijzen aan de wedstrijd verbonden. Voor de winnaar van de eerste prijs ligt een geldbedrag klaar van zoâ&#x20AC;&#x2122;n 250.000 euro. Het huis van team Selficient is circulair: de materialen en technieken zijn steeds opnieuw te gebruiken. En het is zelfvoorzienend:

met behulp van zonnepanelen krijgt het energie en dankzij de warmtepomp wordt de woning op temperatuur gehouden. Het team Selficient bestaat uit zoâ&#x20AC;&#x2122;n tachtig man vanuit verschillende disciplines. Het bijzondere van hun huis is verder dat het met de bewoners kan meegroeien. Als er bijvoorbeeld kinderen komen, kan het huis makkelijk uitgebreid worden met een extra kamer waar dan ook

meteen energie en water is. De studenten wijzen erop dat de combinatie van circulair en modulair wel heel nieuw is. Op 15 oktober wordt de winnaar van de wedstrijd bekend gemaakt. O

MEER INFORMATIE www.selficient.nl www.solardecathlon.gov

Steunpunt RI&E breidt helpdesk uit voor preventiemedewerker In navolging van de grotere rol van de preventiemedewerker door de vernieuwde Arbowet, heeft Steunpunt RI&E de gratis helpdesk uitgebreid. Naast vragen rond de risico-inventarisatie- en evaluatie (RI&E) kan men hier nu ook terecht met vragen over de preventiemedewerker.

er ook meer vragen, bijvoorbeeld over de rol en taken van de preventiemedewerker en over de kennis en vaardigheden waarover een goede preventiemedewerker moet beschikken. Door de helpdesk uit te breiden, kan men nu ook met vragen over de preventiemedewerker terecht. O

Steeds meer bedrijven hebben een preventiemedewerker of nemen die binnenkort in dienst. Met de grotere invloed van de OR hierop, komen

De helpdesk is dagelijks bereikbaar via info@rie.nl en op donderdagochtend tussen 11 en 12 uur via het telefoonnummer 088 - 866 56 00.

8 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017

lees snel deze droge advertentie ...

EENVOUDIG GENIAAL SMART S MART SOLUTIONS S

HQS = 3 KEER SNELLER » Snel, 3 keer sneller dan doorhangen » Eenvoudig, snel aan de slag » Sterk, tot 100 kg per hanger (HQS) » Gemakkelijk inzetbaar, lengte 400-2400 mm » Kleine ophangpunten » Meer info op www.hangon.nl

www.hangon.nl

en ontdek onze schitterende nat-in-nat mogelijkheden

CUPROSTAR 1600 S Acid Copper

DTS : Direct-to-Substrate

High Levelling Acid Copper Start Bright... Finish Right CUPROSTAR 1600 S produces a brilliant and ductile bright copper layer with excellent levelling performance on substrates such as steel, brass, aluminum and zinc die-cast.

The system can also be optimized to avoid orange peel, over-levelling or flame patterns on plastic substrates with complicated geometries.

The success of the process started in China and spread over to other countries. If you are using bright acid copper and demand an easy to control system with good brightness, excellent levelling and consistent performance...

CUPROSTAR 1600 S is the process for you! For reliable copper finishes for any substrate, count on MacDermid Enthone.

KEY FEATURES • Ultra High Levelling Systems • Exceptional Low Current Density Coverage and Brightness • Fast Plating Rates with High Burn Resistance • Ideal for all Metal and Plastic Substrates

Mixtane : Pro Finish

- Win tijd met deze veelzijdige primer en topcoat in één systeem - Beschermt jarenlang tegen corrosie volgens het aantal lagen - Geschikt voor zowel metalen, synthetische en minerale ondergronden, incl. glas - Verkrijgbaar in 4 glansgraden

Vraag nu onze DTS & Mixtane brochures en cases aan !

- Geef uw werk de finishing touch met deze sneldrogende acrylaatpolyurethaanlakken - Ook verkrijgbaar met structuureffect - Uiterst breed toepassingsgebied - Beschikbaar in Sprayen Roller-versie - Verkrijgbaar in 5 glansgraden - Mixtane Roller is HACCP goedgekeurd NIEUW! Mixtane Sparkles.

Mixtane

PRO FINISH

Finishing coat for industrial applications

Direct-to-Substrate corrosion solutions

DTS

www.libertpaints.com I info@libertpaints.com For more information, contact us at: www.macdermidenthone.com/industrial © 2017 MacDermid Enthone All rights reserved.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN SEPTEMBER 2017 | 9