Oppervlaktetechnieken november 2017

15 straalmiddelen .nl straalinstallaties.nl

www.elcometer480.com

FOR INDUSTRIAL COATING

SMART SOLUTIONS

Zie ook pagina 35

Glansmeter

15

16

!

w

Eenlaags poedercoating met zelfde kwaliteit als tweelaags systeem

TToepassing copper cold spray bij zonnepanelen

eu

Automatische trekkerbeveiliging op airless verfspuitpistolen

20

Ni

www.hangon.co

Bezint eer je aan een cleanroom begint

Duurzaamheid sleutelwoord tijdens de Week van de Oppervlakte TTechnologie 2018

Organische Deklagen

Elektrochemie en Metallieke deklagen

Toeleveranciers en Geassocieerden

Algemeen

Vereniging ION

11 | 61 e jaargang | november 2017

Het vakblad voor de professional Thema Machinebouw, OEM

De oplossing voor het

elektrostatisch

verwerken van materialen op waterbasis!

eďŹƒciĂŤntie en de hoogste kwaliteit

www.wsb-benelux.eu

36

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 1

KORT NIEUWS Opruimen verontreinigd straalgrit kan onder strenge voorwaarden Het op de markt gebrachte asbesthoudend straalgrit is in opdracht van de Inspectie SZW onderzocht door onderzoeksbureau TNO. Uit metingen blijkt dat het verontreinigd straalgrit verantwoord opgeruimd kan worden door het onder meer doornat te maken en daarna op te zuigen. De Inspectie SZW heeft het opruimen van alle straalgrit met grondstoffen afkomstig uit Oekraïne ingedeeld in de laagste risicoklasse, de zogenaamde risicoklasse 1.

Het gaat hier om alle Eurogrit of hetzelfde product dat onder een andere handelsnaam (bijvoorbeeld Excellent Grit) op de markt is gebracht sinds mei 2015. Dit omdat het product vanaf mei 2015 mogelijk een verontreiniging met asbest kan bevatten.

Als er nog ongebruikt straalgrit aanwezig is bij bedrijven zal dit straalgrit door Eurogrit worden afgevoerd. Bedrijven worden hierover door

Eurogrit geïnformeerd. Het gebruikte asbesthoudende straalgrit dient het bedrijf zelf als asbesthoudende afvalstof te (laten) verwijderen.

Dit kan onder strikte voorwaarden.

De Inspectie SZW zal bij een aantal bedrijven informatie opvragen over de wijze waarop het gebruikte en ongebruikte straalgrit is of wordt verwijderd. Tevens zullen de Inspectie SZW of de Omgevingsdiensten op een aantal locaties inspecties uitvoeren.

De metingen van TNO zijn verricht tijdens bepaalde werkwijzen van opruimen. Zo bleek uit het onderzoek dat er tijdens het ’droog’ opscheppen of vegen van het straalgrit een kans op schadelijke blootstelling optreedt door in te ademen asbestvezels en stofdeeltjes. Voor het veilig opruimen van het straalgrit zal het ’door en door’ nat gemaakt moeten worden en daarna met een industriële stofzuiger worden opgezogen. Daarom is het van belang dat bij

het opruimen de voorgeschreven werkwijze zorgvuldig wordt uitgevoerd.

Bij het opruimen van het straalgrit, onder risicoklasse 1, zijn veel condities van toepassing die zijn na te lezen op de website van ION. Ondertussen is duidelijk geworden dat de schade door asbest in straalgrit zeker 160 miljoen euro bedraagt. Dat zegt directeur Spruijt van de branchevereniging Koninklijke OnderhoudNL. De berekende schade ontstaat doordat bij veel onderhoudsbedrijven de werkzaamheden volledig of gedeeltelijk stilliggen, terwijl het loon van de werknemers wel doorbetaald moet worden.

Ook hebben opdrachtgevers schadeclaims ingediend en moesten de straalbedrijven hun eigen terrein en dat van opdrachtgevers laten inspecteren op de aanwezigheid van asbest. O

MEER INFORMATIE www.vereniging-ion.nl

Alternatieven voor chroom-6-gebaseerde aluminium oppervlaktebehandeling Promovenda Shoshan Abrahami en haar begeleiders dr. Arjan Mol en Prof. Herman Terryn van de TU Delft hebben verrassende resultaten gepubliceerd in Nature’s partner journal Materials Degradation. Zij onderzochten in samenwerking met Fokker Aerostructures, Vrije Universiteit Brussel en de DTU in Denemarken alternatieven voor chroom-6-gebaseerde aluminium oppervlaktebehandeling voor lijmverbindingen in de vliegtuigbouw.

Vanwege de gezondheidsrisico’s verbonden aan gebruik van chroom-6 (Cr6+) tegen corrosie van aluminium wordt er hard gezocht naar alternatieven. Tot nog toe is het lastig gebleken alternatieven te vinden die een vergelijkbare goede bescherming bieden, met name voor toepassingen in zwaar corrosieve omstandigheden. Het onderzoeksteam heeft nu aangetoond dat een alternatief hechtingsmechanisme een ingewikkeld samenspel is tussen de ruwheid van het oppervlak (oppervlaktemorfologie) en de gebruikte oxide (oppervlaktechemie). Daarmee komen alternatieven voor Cr6+-oppervlaktebehandeling een stap dichterbij, ook voor lijmverbindingen in de vliegtuigbouw. Chroomzuur anodiseren (CAA) is het traditionele elektrochemische proces om een dunne oxidelaag op aluminiumlegeringen te vormen als basislaag voor coating- of lijmapplicaties. Een alternatief met eenzelfde goede hechtingseigenschappen en duurzame bescherming is lastig te vinden, zo is gebleken. De onderzoekers hebben nu ontdekt dat een alternatief hechtingsmechanisme een ingewikkeld samenspel is tussen de ruwheid van het oppervlak (oppervlaktemorfologie) en de gebruikte oxide (oppervlaktechemie). Door middel van zowel microscopische als spectroscopische karakterisering levert deze studie

10 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

nieuwe inzichten in de wisselwerking tussen de anodiseerprocescondities en de vorming en duurzaamheid van de hechting. Daarmee komen alternatieven voor Cr6+-oppervlaktebehandeling een stap dichterbij, ook voor lijmverbindingen in de vliegtuigbouw. O Zie ook het artikel Fokker introduceert alternatief voor chroomzuur anodiseren in het juli/augustusnummer 2016 van OT.

MEER INFORMATIE www.tudelft.nl http://rdcu.be/u9S8

lees snel deze droge advertentie ...

EENVOUDIG GENIAAL SMART S MART SOLUTIONS S

HQS = 3 KEER SNELLER » Snel, 3 keer sneller dan doorhangen » Eenvoudig, snel aan de slag » Sterk, tot 100 kg per hanger (HQS) » Gemakkelijk inzetbaar, lengte 400-2400 mm » Kleine ophangpunten » Meer info op www.hangon.nl

www.hangon.nl

en ontdek onze schitterende nat-in-nat mogelijkheden

FISCHERSCOPE® X-RAY XAN® 500

FLEXIBELE RÖNTGENFLUORESCENTIE MEETTECHNIEK VOOR DE MODERNE FABRIEK DTS : Direct-to-Substrate

Mixtane : Pro Finish

- Win tijd met deze veelzijdige primer en topcoat in één systeem - Beschermt jarenlang tegen corrosie volgens het aantal lagen - Geschikt voor zowel metalen, synthetische en minerale ondergronden, incl. glas - Verkrijgbaar in 4 glansgraden

Eén toestel – drie toepassingsgebieden • Het eerste mobiele röntgenfluorescentietoestel, dat gelegeerdecoatings, zoals b.v.

Zink-Nikkel, precies en betrouwbaar kan meten • Meet omvangrijke delen nauwkeurig en veilig uit de hand, dankzij de 3-punt-ondersteuning • Gepositioneerd in de meet-box, transformeert de XAN 500 in een volwaardig desktopapparaat voor metingen van kleine werkstukken • Geïntegreerd in een productieproces maakt de XAN 500 een 100 % controle mogelijk

helmut-fischer.com

Coating Thickness

Material Analysis

Microhardness

Vraag nu onze DTS & Mixtane brochures en cases aan !

- Geef uw werk de finishing touch met deze sneldrogende acrylaatpolyurethaanlakken - Ook verkrijgbaar met structuureffect - Uiterst breed toepassingsgebied - Beschikbaar in Sprayen Roller-versie - Verkrijgbaar in 5 glansgraden - Mixtane Roller is HACCP goedgekeurd NIEUW! Mixtane Sparkles.

Mixtane

PRO FINISH

Finishing coat for industrial applications

Direct-to-Substrate corrosion solutions

DTS

www.libertpaints.com I info@libertpaints.com

Material Testing

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 11

KORT NIEUWS Bijeenkomst IFD-bouw beweegbare bruggen niet alleen interessant voor opdrachtgevers, het biedt óók kansen voor opdrachtnemers.

Alle belanghebbende partijen zijn uitgenodigd om deel te nemen. De eerste bijeenkomst vindt plaats op 20 december 2017 van 14.00 tot 17:00 uur. Deelname aan de totstandkoming van deze NTA is interessant voor alle organisaties die als opdrachtgever, opdrachtnemer, bijvoorbeeld ingenieursbureau, bouwbedrijf en/of toeleverancier of anderszins betrokken zijn bij de bouw en onderhoud van beweegbare bruggen. De initiatiefnemers en NEN hopen dat de gehele keten aansluit, want daarin is veel kennis van bestaande methoden en brugelementen. Interesse in de bijeenkomst? Stuur een e-mail naar mb@nen.nl.

Oude brug over Willemsvaart.

Op initiatief van de provincie Noord-Holland, Volker Rail en vele andere partijen start NEN een normalisatietraject voor IFD-bouw van beweegbare bruggen. IFD-bruggenbouw (Industrieel, Flexibel en Demontabel) vindt zijn oorsprong in het programma ‘Stroomversnelling bruggen’ van de Bouwcampus.

Afspraken over het gebruik van standaarden voor terminologie, brugelementen en methoden worden vastgesteld in een nieuwe NTA (Nederlandse Technische Afspraak).

Naar aanleiding van een rapport van het Economisch Instituut voor de Bouw blijkt dat er met IFD-bouw maatschappelijke voordelen te behalen zijn als op grotere schaal prefabricage, standaardisatie en aanpasbaar bouwen wordt toegepast. Niet alleen kan er tot 15% worden bespaard op de levensduurkosten van bruggen (bouw en onderhoud), ook de bouwtijd en de verkeershinder kunnen sterk worden beperkt.

Bovendien vallen de CO2-emissies lager uit in vergelijking met de bestaande werkwijzen. Dit is

De provincie Noord-Holland wil in 2018 de normen gereed hebben om in 2020 de eerste IFD-bruggen te bouwen. In de aanbesteding wil men verwijzen naar de NTA waarin zowel voor opdrachtgever als opdrachtnemer duidelijk is welke standaarden moeten worden toegepast.

De NTA kan relatief snel worden vastgesteld, zeker in dit geval waarbij geen nieuwe onderzoeken of gegevens nodig zijn, maar waarbij het gaat om een selectie van bestaande methoden en elementen. Een NTA wordt ook wel een ‘snelle norm’ genoemd. Het verschil met een NEN-norm is onder andere dat de ontwikkelingstijd korter is en dat er geen openbare commentaarronde is. Op termijn kan de NTA wel worden omgezet in een NEN-norm. O

MEER INFORMATIE www.nen.nl

Presentaties Dag van de Oppervlakte Technologie beschikbaar Op 1 november kwamen bijna 160 branchegenoten naar The Awarehouse in Scherpenzeel voor een leerzame en inspirerende Dag van de Oppervlakte Technologie. Deze vond plaats bij Interface, één van de meest duurzame bedrijven ter wereld en producent van onder meer de Heugaveld tapijttegels.

Tijdens de Algemene Ledenvergadering werd voor het eerst op een elektronische manier vanuit de zaal input geleverd. Gezien de positieve reacties zal dit vaker gaan gebeuren.

Daarna volgen in twee zalen veel presentaties

12 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

die vooral de technieken die de komende vijf jaar relevant zijn/worden belichtten. De presentaties zijn uiteraard op de website te downloaden (www.vereniging-ion.nl/dag-vande-oppervlaktetechnologie-2). Ook was er voor de licentiehouders van een van de kwaliteitslabels Qualicoat, Qualisteelcoat en Qualanod de updatemiddag. Uiteraard was er op het inspiratieplein voldoende te netwerken en werd er uitstekend voor de inwendige mens gezorgd.

Verder was Vereniging ION aanwezig met een stand over opleidingen.

Er was ook een vooruitblik naar 2018: de Week

van de Oppervlakte Technologie (#WOT2018).

Dit is het evenement waarbij we met en aan Nederland en België willen laten zien hoe duurzaam en innovatief de branche is. De Week van de Oppervlakte Technologie vindt in november plaats met als ankerpunt 13-15 november in de Brabanthallen in Den Bosch. Hoewel het programma nog in ontwikkeling is, is de verkoop voor de Surface Campus wel begonnen. O

MEER INFORMATIE www.vereniging-ion.nl

Nieuwe leden TECHNOPLATING NIJKERK BV

STRALEN NEDERLAND

SCHUMACHER PLATING

Gildenstraat 10 3861 RG Nijkerk Tel. 033 - 303 06 10 info@tpnbv.nl www.technoplatingnijkerk.nl

J.A. Koningsstraat 4 9672 AD Winschoten Tel. 085 - 792 02 01 stralennederland@gmail.com www.stralennederland.nl

Vliegeniersstraat 14 5405 BH Uden Tel. 0413 - 25 58 58 info@schumacher-plating.nl www.schumacher-plating.nl

Technoplating Nijkerk bv is gespecialiseerd in het hardverchromen en vernikkelen van metalen onderdelen voor diverse industrieën zoals machinebouw, scheepvaart, olie-industrie en offshore. Met een verticale lengte-capaciteit van 12,5 meter verchromen ze cilinderstangen, koelwalsen, mantels van cilinders en rotoren voor de olie-industrie. Daarnaast kan men onderdelen ook vernikkelen voor een betere corrosiebestendigheid. De ontwikkelingen in het hardverchromen zullen snel blijven gaan. Met ION wordt Technoplating hierover proactief geïnformeerd.

Stralen Nederland uit het Groningse Winschoten straalt zowel in cabines als op locaties. Daarnaast hebben ze de mogelijkheid om met droogijsstralen vervuiling van oppervlakken en objecten te verwijderen.

Het is een reinigingsmethode waarbij ze geen water, maar koolzuur in vaste vorm gebruiken. Op termijn wil men ook het coaten van objecten gaan aanbieden. Dit groeiend bedrijf gaat met ION meer informatie krijgen en straalt met het lidmaatschap nog meer professionaliteit uit.

Schumacher Plating is een familiebedrijf dat zich volledig gespecialiseerd heeft in het aanbrengen van nikkel op metalen onderdelen.

Deze metalen onderdelen worden middels grote trommels volledig geautomatiseerd vernikkeld en gepassiveerd. Met één van de grootste capaciteiten van Nederland kan men draad in enorme hoeveelheden vernikkelen en verzinken. Dit gespecialiseerd bedrijf krijgt met het lidmaatschap van ION meer inzicht in de markt en in innovatieve ontwikkelingen.

3D-printen kan sterkte en ductiliteit van 316L rvs verhogen Het materiaal 316L roestvast staal biedt een hoge corrosiebestendigheid in combinatie met een hoge ductiliteit - het vermogen van het materiaal om te buigen zonder te breken. Vanwege deze eigenschappen wordt het materiaal onder meer toegepast voor oliepijpleidingen, motoronderdelen en medische implantaten. Als je dit materiaal sterker probeert te maken, gaat doorgaans de ductiliteit van het materiaal achteruit. Onderzoekers in de VS zijn erin geslaagd deze barrière te overwinnen.

Zij waren op zoek naar een methode om 316L met behulp van een 3D-printer te kunnen printen. Hierbij hebben zij per toeval ontdekt hoe zij 316L sterker kunnen maken, zonder in te leveren op ductiliteit. De onderzoekers zijn erin geslaagd in het lab echte componenten te 3Dprinten in 316L roestvast staal waarvan de prestaties van het materiaal zelfs beter waren dan die van op traditionele wijze gemaakt materiaal.

Dit kon alleen door de poreusheid van metalen onderdelen, die ontstaat door het samensmelten van metaalpoeder tijdens het printproces, te

overwinnen door de onderliggende microstructuur van het materiaal te manipuleren, waarbij de dichtheid van het materiaal is geoptimaliseerd. Er is een microstructuur ontwikkeld die de traditionele sterkte-ductiliteit barrière doorbreekt. Uit experimenten is gebleken dat het mogelijk is 316L rvs met een hogere sterkte én een hogere ductiliteit te printen dan met metallurgie gerealiseerd kan worden. O

MEER INFORMATIE www.maakindustrie.nl/nieuws

Speciallisten Specialisten gebbied van v op het gebied stralen & coate coaten en Verkoop | Onderhoud | Servic Service ce | Verhuur Dealer van o.a. Gritco, Krim Krimetal metal en Pan Pangborn-SES ngborn-SES

www.apeqwiwa.nl

www.muilwijkfinishing.nl

- WIWA importeur Nederland -

- Straal en verfspuitapparatuur -

RIJKSSTRAATWEG 123 | 3316 EG | DORDRECHT | +31 (0) 78 613 9610

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 13

KORT NIEUWS Arjan Mol benoemd tot hoogleraar Corrosietechnologie en Elektrochemie Bij de afdeling Materials Science and Engineering van de faculteit 3mE is dr.ir. Arjan Mol eind vorige maand benoemd tot hoogleraar Corrosietechnologie en Elektrochemie.

In 2000 promoveerde Mol aan de Technische Universiteit Delft op het gebied van filiforme corrosie van aluminiumlegeringen onder deklagen. Hierna is hij project- en teamleider Levensduur Lichte Bouwconstructies geweest bij TNO Bouw en Ondergrond, waarna hij in 2006 terugkeerde naar de Technische Universiteit Delft als universitair docent, later als universitair hoofddocent bij de afdeling Technische Materiaalwetenschappen van de faculteit 3mE. Het onderzoek van Mol richt zich op het ontrafelen van lokale corrosiemechanismen, oppervlaktebehandeling van metalen, hechting tussen polymeren en metaal(oxides) en performance van actief beschermende coatings in toepassingsgebieden variërend van offshore tot vliegtuigbouw en van micro-electronica tot automobielindustrie. Een belangrijk speerpunt hierin is het onderzoek naar alternatieven voor het gebruik van zeswaardig chroom in oppervlaktebehandeling van metalen en organische coatings voor milieuvriendelijke en veilige cor-

rosiebescherming van metalen. Hiernaast is hij Vice-President van de Europese Corrosie Federatie EFC, Honorary Professor aan de University of Science and Technology Beijing in China en Editor-in-Chief van Elsevier’s Corrosion Science.

Voor ION is Arjan Mol onder meer jury voorzitter van de ION Borghardt Award en lid van de voorbereidingscommissie van de DAG/WEEK van de OPPERVLAKTETECHNOLOGIE. O

MEER INFORMATIE www.tudelft.nl/en/3me/organisation/departments/materials-science-and-engineering/ research/corrosion-technology-and-electrochemistry/

Fouten ontdekken tijdens het 3D-printen Indien tijdens het 3D-printen van een product fouten optreden, worden deze fouten doorgaans pas na afloop ontdekt. In het ergste geval is het product hierdoor onbruikbaar. Onderzoekers van GE labs werken aan een technologie die uitkomst kan bieden. Zij willen hoge resolutie camera’s, machine learning en kunstmatige intelligentie inzetten om afwijkingen in het printproces in real-time op te merken, zodat deze door de printer kunnen worden gecorrigeerd.

Helaas kunnen bij additive manufacturing fouten ontstaan in het geprinte object door factoren waarop de printer geen invloed heeft. Het is dan ook noodzakelijk om de op deze manier geproduceerde objecten nauwkeurig te controleren wat vaak handmatig na het productieproces wordt uitgevoerd.

MEER INFORMATIE www.maakindustrie.nl/nieuws

Nog commentaar mogelijk op EU-richtlijn best beschikbare technieken De EU-richtlijn Best Available Techniques (BAT) Reference Document on Surface Treatment using Organic Solvents is relevant voor alle bedrijven die doen aan oppervlaktebehandeling met organische oplosmiddelen met een verbruik van meer dan 150kg/uur of 200 ton/jaar. Zie voor de exacte werkingssfeer de scope op pagina 43 van het document. Het document is te bereiken via www. eippcb.jrc.ec.europa.eu/reference/sts.html.

Officieel wordt deze BREF STS aangeduid als

14 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

Industrial Emissions directive 2010/75/EU (Integrated Pollution Prevention and Control).

Afstemming van de activiteiten van Vereniging ION met de andere Europese landen is via de CETS (European Committee for Surface Treatment). Tevens is er contact met de ECCA (European Coil Coat Association).

In de voorbereiding heeft Vereniging ION met de Nederlandse vertegenwoordiger van het bevoegd gezag een bezoek afgelegd aan enkele IPPC-bedrijven. Daarnaast is er met enkele bedrijven een “classified” interview geweest.

Ook heeft ION de IPPC-questionnaire onder de (relevante) leden verspreid waarin informatie kon worden gegeven. Door de veelheid en soort aan gevraagde informatie heeft dat slechts weinig respons opgeleverd. Nu is de concepttekst klaar en openbaar gemaakt ter commentaar.

Bedrijven en andere belanghebbenden kunnen tot 15 december hun opmerkingen bij het IPPCbureau in Sevilla (Spanje) kenbaar maken. O

MEER INFORMATIE www.vereniging-ion.nl

Duurzaamheid sleutelwoord tijdens de Week van de Oppervlakte Technologie 2018 (#WOT2018) In november 2018 wordt weer de Week van de Oppervlakte Technologie georganiseerd.

Dat lijkt heel ver weg, maar achter de schermen is de adviescommissie al weer bezig met de voorbereidingen. Op grond van de input van deze commissie is een (voorlopig) raamwerk opgezet.

Steeds hogere verwachtingen, nieuwe technische mogelijkheden en de ontwikkelingen op het gebied van wet- en regelgeving maken dat de oppervlaktebehandelende branche volop in beweging is. Een brede en innovatieve oppervlaktebehandelende branche is voorwaardelijk voor een sterke maakindustrie. De oppervlaktebehandelende branche staat voor duurzaamheid. Hierbij kijken we naar drie invalshoeken: - Duurzaamheid van de producten die de branche voortbrengt - Duurzaamheid van de bedrijven - Duurzaamheid van de productieprocessen in de bedrijven.

Van 13-15 november is het kloppend hart van de oppervlaktebehandelende branche te vinden in een geheel nieuwe hal van de Brabanthallen in ‘s-Hertogenbosch. Op een oppervlakte van bijna 9.000 vierkante meter willen we Nederland en België laten zien wat de oppervlaktebehandelende branche anno 2018 te bie-

den heeft, en wat we de komende tijd kunnen verwachten. Ook zult u er de SURFACE Campus en de ION CONGRES Campus aantreffen. Op diverse (thema)pleinen, exposities en/of in het congresprogramma zal er aandacht zijn voor nieuwe technologieën en (proces)innovaties alsook voor thema’s als veiligheid, (duurzame) inzetbaarheid van mensen en energie. Ook zal er aandacht zijn voor de beleving van de oppervlaktetechnologie en uiteraard is er veel ruimte tot netwerken. Op 16 november willen we graag de bedrijven laten zien. Dit kan door het organiseren van een open dag of bedrijfsbezoek. Met name het bevoegd gezag zullen we voor een aantal werkbezoeken uitnodigen.

DE PLANNING VAN HET EVENEMENT IS:

Donderdag 15 november in ‘s-Hertogenbosch - 10.00 - 16.00 uur: Bezoekmogelijkheid Surface Campus en ION Congres Campus Vrijdag 16 november in Nederland/België Op deze dag willen we open dagen bij bedrijven faciliteren.

Het ligt in de bedoeling om het evenement te ondersteunen met een app waarmee u uw persoonlijke programma kunt samenstellen.

Uw smartphone zal dan uw gids gedurende het evenement zijn. In de periode voorafgaand aan het evenement zal een speciale editie van het vakblad Oppervlaktetechnieken verschijnen.

De Week van de Oppervlakte Technologie wordt georganiseerd door Vereniging ION in samenwerking met (veel) partners. De SURFACE Campus wordt uitgevoerd door 2XPO. O

Dinsdag 13 november in ‘s-Hertogenbosch - 09.30 - 11.00 uur: Openingsceremonie en uitreiking ION Borghardt Award - 11.00 - 18.00 uur: Bezoekmogelijkheid Surface Campus en ION Congres Campus - 18.00 - 21.00 uur: Business avond

MEER INFORMATIE

Woensdag 14 november in ‘s-Hertogenbosch - 11.00 - 20.00 uur: Bezoekmogelijkheid Surface Campus en ION Congres Campus

Informatie over de Surface Campus www.surfacecampus.nl Informatie over de ION Congres Campus www.weekvandeoppervlaktetechnologie.nl info@vereniging-ion.nl

Automatische trekkerbeveiliging op airless verfspuitpistolen Bij industrieel spuiten wordt de coating met zeer hogedruk verwerkt waarbij het grootste gevaar is dat de spray uit de spuitmond in contact komt met de huid of ogen met als gevolg hogedruk injectieletsel. Hierbij komt de vloeistof binnen door de huid waarna deze zich verspreidt door het weefsel en spieren.

In dergelijke gevallen moet het slachtoffer zo snel mogelijk medische behandeld worden om bijvoorbeeld amputatie te voorkomen.

Om dit te voorkomen, heeft Rasco de automatische trekkerbeveiliging (ATB) op airless verfspuitpistolen ontwikkeld. De ATB voorkomt onopzettelijk overhalen van de trekker wat leidt tot maximale veiligheid bij gebruik zonder in te boeten op bedieningsgemak. De ATB heeft

een blokkering die voorkomt dat de trekker bediend kan worden. Door het indrukken van de ontspanner wordt de blokkering ontgrendeld waardoor de trekker naar achteren bewogen kan worden. Nadat de trekker losgelaten is wordt deze automatisch opnieuw geblokkeerd.

Deze modificatie heeft geen invloed op de veiligheid van het originele ontwerp. De integriteit van alle veiligheden blijven gehandhaafd. Deze veiligheid is additioneel op de reeds bestaande beveiligingen. O

MEER INFORMATIE www.rasco-clemco.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 15

ELEKTROCHEMIE EN

THEMA MACHINEBOUW, OEM

TOEPASSING COPPER COLD SPRAY BIJ ZONNEPANELEN

TEKST Jaap van Peperstraten

METALLIEKE DEKLAGEN

Aan de lange lijst van oppervlaktetechnieken kan sinds enkele jaren een nieuwe techniek worden toegevoegd: cold spray. Dit wordt onder meer ingezet bij de productie van zonnepanelen waar een specifieke variant van de technologie resulteert in flinke besparing op materiaal (koper). De rendementen in omzetting van zonne-energie naar elektriciteit zijn vergelijkbaar en er is een aanzienlijke verlenging van de levensduur van een PV-module gerealiseerd. Een uitgebreid proefproject is achter de rug; de focus ligt nu op opschaling naar industriële productie. Maar wat houdt cold spray precies in en hoe ziet zo’n machine die deze techniek uitvoert eruit?

16 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

Maurice Goris (l) en Klaas Rozema bij het prototype van de machine die de robot met spuitkop aanstuurt.

Het verhaal begint in 2013 toen ECN in contact kwam met Dycomet naar aanleiding van een materiaalprobleem waar de toepassing van de cold spray-techniek mogelijk een oplossing kon bieden. Dycomet levert apparatuur om cold spray toe te passen. ECN deed al langer onderzoek naar methoden voor rendementsverhoging en kostenbesparing bij zonnepanelen door de contact-technologie aan de achterzijde te verbeteren. Maurice Goris, onderzoeker zonne-energie bij ECN, legt uit hoe de nieuwe technologie z’n toepassing vond in de zonnepalen.

“Om rendementsverhoging en kostenbesparing te realiseren was aanvankelijk het idee om voor de achterzijde-contacttechnologie koperfolie te gebruiken. Maar koper is best een duur ele-

Een full size PV-module met achterzijde contact-technologie met aluminiumfolie en copper cold spray banen.

ment. Zouden we niet een goedkoper materiaal kunnen gebruiken? Toen kwam aluminium om de hoek kijken, maar de technologie die wij toepassen om de opgewekte stroom in de module af te voeren naar een geleider werkt niet op aluminium. Wij gebruiken geleidende lijmen of lage temperatuurmaterialen om de opgewekte stroom in een cel af te voeren via een metallische geleider naar de buitenkant van een module. Met koper kan dat heel goed, maar met aluminium niet. Bij het gebruik van aluminium zorgt de oxidehuid voor elektrische isolatie waardoor de geleidende lijm niet werkt en solderen het materiaal niet bevochtigt. De vraag ontstond of we het aluminium oppervlak dusdanig konden bewerken dat je die twee materialen wel kunt gebruiken.”

KOPERDEELTJES SPRAYEN Een collega van hem wees hem op een mogelijk geschikt alternatief: copper cold spray. Hiermee zou je koperdeeltjes op het aluminium kunnen sprayen. Als je een paar korrels koper hebt, is dat voldoende om te kunnen solderen zodat je geleiding hebt van de cel naar de aluminium folie. Daarmee breek je ook het oxide huidje van het aluminium open, met als resultaat een mooi metallisch contact tussen koper en aluminium.

Cold spray wordt normaal gebruikt om heel dichte lagen aan te brengen. De markten voor cold spray zijn heel divers. Het wordt toegepast voor elektrische geleidende lagen, reparatie van aluminium en gietijzeren onderdelen voor de automobielindustrie, de scheepvaart, machineonderdelen, en het wordt gebruikt bij

COLD SPRAY VAN GIETIJZEREN MALLEN In een door Dycomet ontwikkelde spuitcabine bevindt zich een robot met force control, een afzuiginstallatie, een draaitafel, een Cold Spray-machine en een polijstmachine. In deze cabine krijgen gietijzeren mallen, die worden gebruikt voor de productie van flessen, een speciale coating door middel van het cold spray-proces. Na het cold sprayen worden deze mallen gepolijst in dezelfde robotcel door een polijstmachine met behulp van een op de robot gemonteerde force control. De force control zorgt ervoor dat er ten alle tijden een gelijkmatige en gecontroleerde druk tijdens het polijsten uitgeoefend wordt. Dit garandeert een goed en gelijkblijvend resultaat.

Normaal gesproken moeten deze mallen na acht productie-uren uit de glasmachine gehaald worden om een behandeling te ondergaan tegen overmatige slijtage. Door het geautomatiseerd aanbrengen van een Cold Spray-laag in deze toepassing is de standtijd van de mallen verhoogd naar drie dagen. In een Mexicaanse glasfabriek worden ongeveer 250 mallen tegelijkertijd gebruikt voor de productie van flessen. Het gebruik van Cold Spray levert een grote besparing op. Tevens is het vervangen van de mallen tijdens de productie gevaarlijk werk. Nu de mallen minder vaak vervangen hoeven te worden, lopen de werknemers veel minder risico.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 17

extra stap in het productieproces. Het alternatief is immers koperfolie waar je niets meer aan hoeft te doen. Maar nu neem je aluminiumfolie waarin je banen moet aanbrengen, namelijk 42 banen in de lengte naast elkaar over een paneel van 1 meter bij 1 meter 60. Een extra uitdaging is dat je met koper kleine deeltjes schiet op een folie die maar 50 micrometer dik is.

biomedische toepassingen zoals titaan aanbrengen voor implantaten. Ook kan de techniek worden ingezet voor additive manufacturing bij de productie van bijvoorbeeld een massief blokje rvs.

De techniek hoort weliswaar bij de familie van thermisch spuiten, maar is daar een vreemde eend in de bijt. Bij thermisch spuiten gaat het om smeltprocessen waarbij een poeder of draad wordt gesmolten en op een oppervlak wordt geschoten. Met cold spray doe je in principe hetzelfde, maar je smelt geen materiaal. Je gebruikt alleen kinetische energie waarmee heel fijne metaalpoederdeeltjes enorm versneld in een oppervlak worden geschoten. De poederdeeltjes deformeren, het oppervlak deformeert en daardoor krijg je hechting.

HECHTING De term cold in cold spray is gekozen omdat de deeltjes niet smelten terwijl er toch tamelijk hoge temperaturen toegepast worden. Bij de variant low pressure is er sprake van een persluchtdruk van 6 bar en een maximale temperatuur van 600 graden. Bij high pressure is er sprake van 75 bar bij een temperatuur van maximaal 1100 graden. In beide gevallen is er

18 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

Spuitkop die 42 banen naast elkaar over een paneel van 1 meter bij 1 meter 60 aanlegt. slechts sprake van een heel lokaal smeltproces in de buitenste schil van een deeltje. Daardoor ontstaat de hechting. Toepassing van cold spray voor de productie van zonnepanelen is een

Klaas Rozema van Dycomet: “Het deeltje zelf smelt niet. Op deze manier bouw je deeltje voor deeltje op waarmee je uiteindelijk heel dichte lagen kunt aanbrengen. Maar bij de toepassing van deze technologie voor de PV-modules is dat helemaal niet aan de orde. Hier gebruiken we cold spray op een heel andere manier. We gaan namelijk geen dichte laag aanbrengen, maar hier en daar kleine koperdeeltjes op aluminiumfolie die zorgen voor de geleiding van de stroom. Deze toepassing van cold spray is bij mijn weten nog niet eerder gebruikt. Er is bij deze toepassing ook helemaal geen laagdikte; er is geen gesloten laag, alleen een paar korreltjes met een deeltjesgrootte van tussen de 20 en 40 micrometer. Bij grotere deeltjes heb je geen hechting meer en bij te kleine deeltjes wordt het onwerkbaar.�

MINDER KOPERGEBRUIK Maurice Goris: “Waar je anders de hele achterzijde van een PV-module bedekt met een koperfolie, brengen we nu banen aan met koperdeeltjes wat leidt tot veel minder kopergebruik. Maar dat ging niet vanzelf. Bij de eerste experimenten gebruikten we nog ongeveer 50 gram koper. Hiermee werd het koperverbruik al met een factor 10 verminderd, maar gezien de prijs van het koperpoeder was dit nog niet rendabel. Gaandeweg het project slaagden we erin de benodigde hoeveelheid koper terug te dringen naar uiteindelijk vijf gram op een volledig zonnepaneel van 1 meter bij 1 meter 60 waarvoor bij koperfolie maar liefst een halve kilo koper nodig is. Een flinke besparing van koper dus. We hebben uitgerekend wat de totale kostenbesparing is die je met deze techniek zou kunnen halen. Van de totale productiekosten van een PV-module gaat vijf procent op aan de achterzijde-folie en daarvan kunnen we met cold spray twee procent besparen. Dat lijkt misschien niet veel, maar in China is onlangs een fabriek geopend met een productie van 1 gigawatt. Dat betekent vier miljoen zonnepanelen per jaar. Als de productiekosten van een

zonnepaneel bijvoorbeeld honderd euro zijn, dan bespaar je twee euro per zonnepaneel en dus acht miljoen euro in één fabriek.”

Klaas Rozema: “De uitdaging bij dit het project was dat wij de 42 banen moesten aanbrengen in dezelfde tijd als een PV-module geproduceerd wordt. Dat duurt ongeveer 40 seconden.

Om het productieproces niet te vertragen, moest die extra stap niet te merken zijn in de productietijd. Dat is gelukt, de processnelheid is hetzelfde als voorheen. We hebben dus een spuitkop die met een meter per seconde over de aluminiumfolie vliegt en de koperkorreltjes aanbrengt. Wel een extra stap, maar nog steeds goedkoper dan een volledige koperfolie.”

INDUSTRIËLE OPSCHALING Nu het productieproces is uitgekristalliseerd, wordt het tijd voor industriële opschaling. De productie van de beschreven achterkanten van zonnepalen moet plaatsvinden in minimaal één machine die er redelijk eenvoudig uitziet. Er is een werkblad met de minimale afmeting van 1 meter bij 1 meter 60. Aan de ene kant wordt een rol aluminiumfolie aangebracht waarvan het begin over het werkblad wordt getrokken

naar de rol aan de andere kant. Vervolgens gaat er een spuitkop met hoge snelheid over de folie om de koperkorreltjes in banen aan te brengen.

De behandelde folie wordt opgerold (roll-to-roll proces). Er is dus een heel andere moduleopbouw, maar er is geen nabehandeling nodig.

Er is een grote partij in Nederland die heeft aangegeven deze technologie te willen gaan toepassen in een industriële omgeving om de producten daaruit vervolgens op de internationale markt te brengen. Eind volgend jaar zou het al zover kunnen zijn. Dan wordt er dus van koper overgestapt op aluminium en gewerkt met een machine die het roll-to-roll proces uitvoert. Maar die onderneming heeft ook laten weten dat men op dit moment niet wil meewerken aan een publicatie. Als redactie betreuren we dit zeer, maar we zullen hierover volgend jaar zo vroeg mogelijk publiceren, zodra de onderneming groen licht geeft. O

MEER INFORMATIE www.dycomet.nl www.ecn.nl/nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 19

chromitAL TCP

Driewaardige chroompassivering voor aluminium SurTec 650 chromitAL levert een uitstekende corrosiebescherming op ongecoate oppervlakken en verbetert de adhesie van organische coatings.

Ook geschikt voor toepassing op glad en geanodiseerd aluminium. directe vervanging van conventionele hexavalente chroompassivering milieuveilig, gifvrij, eenvoudige toepassing en afvalverwerking voldoet c.q. overtreft MIL-DTL-81706 and MIL 5541 voor absolute corrosieweerstand (= 336 uren tot eerste corrosie vlgs ASTM B-117 neutrale zoutsproeitest) temperatuurbestendigheid tot 100 °C

2 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

lage contactweerstand, overeenkomstig electrische geleidbaarheidseisen op aluminiumsubstraten vlgs MIL DTL-81706 class 3 in de praktijk getest op 2024, 2219, 5083, 7075 legeringen en verschillende gietlegeringen geschikt voor dompel-, sproeitoepassing en wisapplicatie voor het bewerken van grote oppervlakken SurTec Benelux B.V. Molenweg 17A NL-5953 JR Reuver Nederland

Tel.: Fax: E-mail: Web:

+31(0)77 308 1590 +31(0)77 476 2033 HeH@surtecbenelux.com www.surtec.com

THEMA MACHINEBOUW, OEM

ALGEMEEN

BEZINT EER JE AAN EEN CLEANROOM BEGINT Steeds meer bedrijven in onze branche gaan ook de dienst ‘cleanroom’ aanbieden. Het ziet er vaak indrukwekkend uit om mensen in ‘maanpakken’ te zien werken in een heel schone ruimte. Maar is wel duidelijk wat het betekent voor de betreffende medewerkers en voor de organisatie als geheel? Wat komt er allemaal bij kijken, voordat je een goedlopende cleanroom hebt? Voor deze en andere vragen gingen we te rade bij Astrid Beelen van CSO Cleanroomtraining.

Een cleanroom is een zeer zuivere werkomgeving: ontworpen om contaminatie in het product en/of proces te beperken, en indien mogelijk uit te sluiten. Die contaminatie kan bestaan uit stof of vezels, in de lucht aanwezige micro-organismen, fijnstof of chemische dampen. De hoeveelheid vervuiling in een cleanroom wordt gespecificeerd door het aantal deeltjes per kubieke meter van een specifieke omvang. In de buitenlucht bevat de lucht per kubieke meter 35 miljoen deeltjes van 0,5 micrometer en groter. Maar in een ISO 5 cleanroom bijvoorbeeld, mogen er maar 3.520 deeltjes van die diameter per kubieke meter zijn; dit is dus zo’n 10.000 keer zo ‘clean’. De mens is de meest vervuilende factor in een cleanroom. We verliezen immers huidschilfers en haar, de één wat meer dan de ander. Bovendien veroorzaken we turbulentie, waarmee neergedaalde deeltjes zich weer verplaatsen.

KLANTVRAAG In veel gevallen is een bepaalde klantvraag de basis voor het besluit om een cleanroom te gaan bouwen of in te richten. Maar voordat zo’n besluit definitief genomen wordt, is het noodzakelijk een flink aantal vragen te beantwoorden.

De eerste vraag is: is het werkelijk nodig?

Kun je misschien ook volstaan met een soort cleanroom ‘light’; een flexibele oplossing? Welke werkzaamheden en processen zullen precies in een cleanroom gaan plaatsvinden en welke

20 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

voorzieningen zijn precies nodig?

“Als je een cleanroom overweegt, kan het gebeuren dat je snel in gesprek bent met een cleanroombouwer, maar dan heb je misschien één of meer stappen overgeslagen”, zegt Astrid Beelen. “Ik zou toch eerst een persoon inhuren die met jou heel goed het logistieke proces gaat bekijken dat om de productie heen zit. Het is heel belangrijk dat je vooraf precies in kaart brengt om wat voor soort werk het gaat, onder welke procescondities. Hoe integreer je dan een mogelijke cleanroombewerking in de rest van die processen? En hoeveel mensen gaan die bewerking doen? Een andere belangrijke vraag is of het werkelijk nodig is, dus of je de klantvraag heel goed hebt begrepen. Dat is belangrijk omdat de bouw van een cleanroom een behoorlijke investering vergt.”

FLEXIBELE CLEANROOM In veel gevallen raadt Astrid Beelen aan om in de eerste fase na te gaan of je kunt volstaan met een flexibele cleanroom. Die bestaat uit flappengordijnen met een luchtbehandelingsinstallatie, inclusief filters waarmee je een binnenschil aan ‘schone’ lucht kunt realiseren met overdruk door een iets sterkere luchtstroom vanuit het plafond. Je moet er natuurlijk wel voor zorgen dat de lucht er aan de onderkant weer uit kan en dat de lucht aan de binnenkant schoon blijft.

Belangrijk hiervoor is dat de procesgang goed is doordacht om ongewenste luchtstromen te

Astrid Beelen voorkomen. Daarvoor moet helder zijn hoe de te behandelen producten de ruimte inkomen, hoe de bewerkingen onder geconditioneerde omstandigheden worden uitgevoerd en hoe de producten er weer uitgaan. Een flexibele cleanroom is goedkoper, want het gaat hierbij om losse units die opgehangen worden en niet om een verbouwing met vaste wanden en vloeren. Een flexibele cleanroom kun je desgewenst uitbreiden of aanpassen als de vraag toeneemt of als de producten en/of processen wijzigen.

“Je kunt het ook nog eenvoudiger doen, door een soort kast aan te schaffen waarin je kunt werken. We noemen dat een flow bench. Dat is een kast om kleine producten in te behandelen waarin je ook een hoge zuiverheidsgraad kunt halen, bijvoorbeeld klasse 1.000. Maar dan moet je er wel voor zorgen dat de omstandigheden

Flexibele opstelling van een cleanroom.

rondom die kast op orde zijn, zodat de lucht daarbinnen niet vervuild raakt. Je moet dat zien als een ui met schillen. Dat betekent dat als je in die kast werkt er altijd verbinding is met de lucht erbuiten, door turbulentie als gevolg van menselijke beweging of deuren die opengaan of tocht. Daarom moet je ervoor zorgen dat de omgevingslucht ook een bepaalde reinheid heeft, afhankelijk van het betreffende product en de eisen die eraan gesteld worden. Door in die kast overdruk te creëren, verminder je de kans dat er vieze lucht naar binnen komt.

Kortom, als je ook aan de klantvraag kunt voldoen via voorwaardelijke oplossingen is dat het overwegen waard.”

Blijkt het wél nodig een bouwopdracht te geven voor een cleanroom, dan moet bedacht worden dat het gaat om een flinke investering. En ook het operationeel houden van zo’n ruimte brengt kosten met zich mee, vooral energiekosten. Die kosten ontstaan doordat er een flink luchtbehandelingssysteem nodig is, waarbij minimaal twintig keer per uur de lucht via filters in en uit wordt gepompt. De overdruk in de cleanroom moet iedere keer dat een deur opengaat weer worden opgebouwd. Verder is er energie nodig om de temperatuur en vochtigheid te beheersen. Ook gaat het systeem niet uit als er niet gewerkt wordt. Het kan bijvoorbeeld in de weekenden wel op een laag pitje draaien, maar het wordt niet uitgeschakeld.

Cleanroom bij VDL ETG Eindhoven

MENSENWERK Hoe mooi de voorzieningen ook zijn, de meest bepalende factor voor het welslagen van een cleanroom zijn de mensen die er werken. Ze moeten geselecteerd worden op bepaalde eigenschappen. Astrid Beelen: “Het gaat om het type mens. Zijn het mensen die consciëntieus en rustig werken, en niet al te druk zijn? Personen die erg beweeglijk zijn, veroorzaken meer deeltjes in de lucht. Hoe meer we bewegen, hoe meer huidschilfers we verliezen. Daarnaast moeten het mensen zijn die zelfstandig kunnen werken in een afgezonderde ruimte, discipline hebben, alsmede een bepaalde bevlogenheid voor het werk. Het is immers bijzonder werk.

Verder hoef je niet hoogopgeleid te zijn en is het werk zelfs geschikt voor sommige mensen met ADHD, omdat die in een cleanroom een bepaalde rust ervaren in een ruimtelijkheid met weinig impulsen. Maar je moet ze altijd trainen, zodat ze de cleanroom niet teveel vervuilen.

Vragen zijn dan: hoe zich te kleden, hoe zich daar te gedragen, hoe correct producten te reinigen, waar op te letten, et cetera.”

Ook een cleanroom moet schoongemaakt worden. “Dat kun je uitbesteden aan een gespecialiseerd schoonmaakbedrijf of door de medewerkers zelf laten doen. Wie er ook schoonmaakt, mensen moeten goed getraind worden en in staat zijn een terugkoppeling te geven als ze tijdens de schoonmaak bijzondere dingen te-

genkomen. Bijvoorbeeld wanneer luchtroosters afgesloten zijn door een andere inrichting van de ruimte. Schoonmakers moeten getraind zijn ook daarop te letten. Sommige mensen vinden het schoonmaken in een cleanroom trouwens niet leuk, want je ziet niet wat je reinigt omdat de ruimte al zo schoon oogt. Je verwijdert vooral onzichtbare verontreinigingen, dat vergt nauwgezetheid en discipline.”

“Als je eenmaal een cleanroom hebt, begint het pas echt. De mensen die er werken, bepalen immers of op dát moment in een reine omgeving gewerkt wordt en de producten rein verpakt worden. En voor die mensen moeten de voorzieningen wel goed zijn. Ik heb weleens meegemaakt dat in een bepaalde cleanroom veertig medewerkers werkten, waarvan tachtig procent vrouw. Maar er waren slechts twee damestoiletten in de buurt. Dan blijft er niets van je pauze over. Daar is dus niet goed over nagedacht. Kortom, er zijn veel dingen waar je over na moet denken wanneer een cleanroom overwogen wordt. Maar als je uiteindelijk met een cleanroom en de juiste medewerkers de gewenste toegevoegde waarde kúnt leveren, dan heb je de markt echt wel wat te bieden!” O

MEER INFORMATIE www.cleanroomtraining.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 21

ALGEMEEN

THEMA MACHINEBOUW, OEM

Zijn oppervlaktebehandelaars in staat KMWE bij te benen?

HOGE AUTOMATISERINGSGRAAD MACHINEBOUW BIJ KMWE Om het neusje van de zalm te ontdekken op het gebied van machinebouw, ligt het voor de hand om naar KMWE in Eindhoven te gaan. Daar draait alles om low volume, high mix en high tech machinebouw. Wat zijn de trends in de machinebouw en welk gevolgen hebben die voor de oppervlaktetechnieken? Voorlopige conclusie: als onze branche niet serieus en snel gaat vernieuwen, gaan grote machinebouwers zelf ons werk doen omdat applicateurs te duur zijn.

Marc Evers, CTO/COO bij de KMWE Group, is voor dit interview de zegsman van KMWE. Hij geeft een uiteenzetting van wat KMWE doet op het gebied van machinebouw en welke uitdagingen zich daarbij voordoen. Het gaat om een wereldwijde snel ontwikkelende markt waarin oppervlaktebehandelaars in Nederland werk gaan verliezen als zij niet iets verzinnen om hun kostprijs omlaag te brengen. Zo waarschuwt hij.

“Je ziet dat nu al op het gebied van maskeren.

Dat is één van de duurste componenten in het hele proces, omdat er veel manuele handelingen in zitten. Die drijven de prijs op. We hebben daarvoor een aantal processen, maar die komen langzamerhand steeds verder van ons af te staan. We laten oppervlaktebehandelingen uitvoeren in Zuid-Spanje en Turkije , terwijl het eigenlijk ook gewoon hier om de hoek kan. En toch gebeurt dat niet.”

Hij zou de oppervlaktebehandelaars willen verleiden om in beweging te komen voor een vernieuwing van de high tech machinebouw en aerospace. Op het gebied van maskeringen zijn er wel mogelijkheden in de industrie die aansluiten op de behoeften daaraan. “Er moet iets met de prijs gebeuren, want die is gewoon niet marktconform. Daar kunnen we niet mee concurreren. Dan kunnen we niets meer bestellen bij de looncoaters. Of zij pakken dit op, of wij gaan het zelf doen omdat dat werk een substantieel deel is van de producten die wij leveren. We hebben onze zaakjes op het gebied van low volume high mix productie goed voor elkaar. Door onze hoge automatiseringsgraad kunnen wij snel iets frezen wat marktconform

22 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

is, maar de oppervlaktetechnieken laten ons dan in de steek omdat die te duur zijn. Daar moet een oplossing voor komen, zodat wij onze positie kunnen behouden, maar waardoor ook het concurrentievermogen van de applicateurs stijgt.”

TRANSITIE Volgens hem zou dat te realiseren moeten zijn volgens de “Eindhovense aanpak” die erop neerkomt dat conculega’s in een regio gezamenlijk in een grote vijver gaan vissen in plaats van dingen voor elkaar weg proberen te vangen. Elkaar stimuleren heeft in Eindhoven geleid tot verschillende geslaagde initiatieven zoals het 3D printlab/fab (addfab.nl). Het heeft ook te maken met de ontstaansgeschiedenis van KMWE. Halverwege de jaren 50 gingen zonen van medewerkers van de Philips Machinefabriek in de achterschuur stukwerk maken met behulp van slijpen en frezen. Zo ontstond de Klein Mechanische Werkplaats Eindhoven (KMWE) waarvan het woord klein staat voor fijn (mechanisch). Werden er aanvankelijk slechts delen gemaakt, in de jaren daarna vond er een

Marc Evers enige jaren geleden met een collimator frame in de hand. Een product met veel geïntrigeerde functionaliteiten voor medische röntgenapparaten. transitie plaats naar onderdelen, setjes, modules en dan complete systemen.

“Low volume, high mix en high tech betekent concreet dat wij ons vooral richten op complex freeswerk, complex sheet metal en op systeembouw, al dan niet in cleanrooms. Daarmee maken we per jaar ongeveer 10.000 verschillende onderdelen, 1.000 samengestelde modules

INTERNATIONALE EXPANSIE KMWE heeft een omzet van ongeveer 100 miljoen euro dat met 600 fte’s wordt bereikt. Het is een technologie gedreven kapitaalintensieve onderneming die zich richt op vier markten: luchtvaart en defensie, de medische-analytische wereld, halfgeleidersindustrie, en wetenschap en industrie. Het bedrijf streeft naar internationale expansie met als uitgangspunt dat er dicht bij de klant geproduceerd moet worden om gesleep van grondstoffen, halffabricaten en eindproducten zoveel mogelijk te voorkomen. Het bedrijf opent in 2018 een nieuw pand in Eindhoven om de groei te faciliteren.

Assemblagehandelingen voor het fabriceren van vleugelscharnierpunten voor grote vliegtuigen.

Een product met verschillende oppervlaktebehandelingen. en ongeveer 100 systemen. De productie gaat batchgewijs in groottes van vijf tot twintig stuks per keer. Ook hebben we een afdeling engineering en design die zich uitsluitend richt op de business in één van de fabrieken. Het gaat dan om het optimaliseren van bestaande producten of het helemaal nieuw ontwikkelen van producten voor de segmenten waarin we actief zijn.”

MAXIMAAL UITNUTTEN De afgelopen tien jaar is het bedrijf nadrukkelijk naar een hoger en internationaal niveau getild.

Momenteel is er een joint venture in India, een groot productiebedrijf in Maleisië en zijn er vergaande plannen om zich in de VS te vestigen.

Ook zijn er verkoopkantoren in het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. Het bedrijf richt zich op vier markten. Voor de luchtvaart en defensie zit het meeste werk in de productie van structuurdelen en onderdelen voor vliegtuigmotoren. Voor de medisch-analytische wereld worden er onder meer bloedanalyse-apparaten gemaakt. Voor de halfgeleidersindustrie worden er machines gemaakt voor de productie en verwerking van chips. En voor de wetenschap en industrie worden er onder meer machines gemaakt voor de productie van brillenglazen, “automatische assembly machines” en onderdelen voor stirling motoren.

“Wat wij doen, is het maximaal uitnutten van onze kapitaalgoederen voor de verschillende markten. De freesbanken willen we zoveel mogelijk bezet hebben met zo laag mogelijke voorraadkosten. We besteden veel aandacht aan automatische werkinstructies en alles moet track en traceable zijn. In het freeswerk kunnen we producten aan tot een meter of drie. De materialen die we onder handen nemen, betreffen aluminium (60 procent) en titanium en hooggechromeerde staalsoorten;

ieder voor 20 procent. Het werk wordt in een hoge automatiseringsgraad en op een hoog kwaliteitsniveau uitgevoerd. Dat geldt ook voor de inspectie en non destructive testing. Op het gebied van sheet metal hebben we behoorlijk wat geavanceerde fabricagemethoden in huis.

Dus iedere vorm van lassen, warmtebehandeling, maar ook thermische spuittechnieken (onder meer plasma en HVOF-processen) en aanverwante technieken kunnen we uitvoeren.

Alles wat in draad- of poedervorm te verkrijgen is, kunnen we in principe deponeren.”

FUNDAMENTELE KENNIS Het bedrijf voert heel veel varianten uit op het gebied van oppervlaktebehandelingen. Met onder meer de thermische spuittechnieken worden slijtvaste of slijtwillige lagen aangebracht.

Daarnaast worden ook veel oppervlaktetechnieken uitbesteed, denk aan kleuranodiseren, teflonlagen aanbrengen, natlakken, poedercoaten enzovoorts. Ook heeft men een materiaallaboratorium om te testen of alle interfacelagen

en gedeponeerde lagen van de juiste kwaliteit zijn, en testapparatuur om modules voor mechatronische systemen functioneel te testen. De mechatronische bouw is gericht op high tech machinebouw waarvoor onderdelen worden geproduceerd die worden samengesteld tot modules. In een module voor de halfgeleidersindustrie zitten ongeveer 10.000 onderdelen.

De speciale processen die KMWE toepast in het segment luchtvaart, zijn nauwelijks bekend in de machinebouw. Volgens Marc Evers liggen daar kansen voor de machinebouw.

“Zoals in het begin gezegd: we hebben veel producten met veel geïntegreerde functionaliteit waardoor er ook veel gemaskeerd moet worden. Daar moet eigenlijk een geautomatiseerde oplossing voor komen. Verder maak ik me zorgen over het gebrek aan fundamentele industriële kennis in Nederland op het materialenvlak. In dit werk kom je eerder vroeg dan laat te spreken over vraagstukken op het gebied van materialen. Je hebt fundamentele materiaalkennis nodig om te begrijpen hoe bepaalde industriële processen op elkaar ingrijpen, maar ik zie die kennis langzamerhand verdwijnen.

Het droogt gewoonweg op. Het wordt ook niet meer uitgebreid gedoceerd in Nederland, op de Technische Universiteiten is het nog slechts een bijvakje. Maar op het gebied van materialen, bijvoorbeeld de interfacevraagstukken in combinatie met fundamentele werktuigbouw, dienen zich straks grote vraagstukken aan. Ik denk dat het een flinke uitdaging is om daar de goede antwoorden op te krijgen. Wij zijn in ieder geval ook buiten de landsgrenzen gaan kijken en hebben nu contacten met de universiteiten in Leuven en Aken.” O

MEER INFORMATIE www.kmwe.com

De laatste hand wordt gelegd aan een industriële printmachine voor onder meer prinbare elektronica. In dit product komen alle gangbare oppervlaktebehandelingen voor.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 23

Trots op het werk Het nieuwe distributiecentrum van Wehkamp in Zwolle is het grootste volledig geautomatiseerde distributiecentrum ter wereld.

De gevelbekleding, bestaande uit geĂŻsoleerde sandwichpanelen, heeft een klantspecifiek ontwikkelde fliptone kleurcombinatie van Euramax wat het enorme gebouw een elegante uitstraling geeft. Dankzij de EuraMica fliptonen vertoont de coating, afhankelijk van de kijkhoek, de kleur van de basislaag of die van de mica-plaatjes verwerkt in de blanke lak. Coilcoating of voorlakken is een geĂŻndustrialiseerd productieproces waarbij metalen coils door een reeks geautomatiseerde productiestappen gaan. Tegenwoordig wordt naar schatting 80 procent van de metalen daken en gevels gelakt middels coilcoating.De coating bestaat uit een drielaags PVDF-coating, bestaande uit een primer, topcoat en een clearcoat. De totale laagdikte is ongeveer 40 micrometer. Het EuraMica coatingsysteem maakt gebruik van mica effectpigmenten in de clearcoat. Deze pigmenten reflecteren hun eigen kleur, maar laten tegelijk ook een deel van het licht door naar de dieper gelegen basislaag/kleur die daarmee zichtbaar wordt. Onder invloed van zonlicht en kijkhoek ontstaat zodoende een krachtig kleurenspel.

Foto Markesteijn Fotografie

24 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 25

THEMA MACHINEBOUW, OEM

ALGEMEEN

NIEUWE OPPERVLAKTEBEHANDELING VOOR RVS Glad, gladder, gladst, maar ook weer niet te glad om te voorkomen dat bacteriën zich hechten. Deze aspecten staan centraal bij oppervlaktebehandeling aan rvs voor de voedingsmiddelenindustrie. Bij Kalfsvel Metaalcoating wordt er al tientallen jaren op diverse manieren gestraald voor wisselende markten. Sinds kort richt het bedrijf zich vooral op twee oppervlaktebehandelingen aan rvs waarvan één nieuwe behandeling zelf is uitgedokterd door eigenaar-directeur Cees Kalfsvel met behulp van zijn medewerkers. Volgens hem gaat deze techniek hoge ogen gooien.

Bij oppervlaktebehandelingen aan rvs kun je onder meer kiezen uit polijsten, elektrolytisch polijsten, keramisch parelen en glasparelen.

Het gladste resultaat krijg je met elektrolytisch polijsten; glasparelen levert een grover resultaat op. “De clou is dat je tussen het glasparelen en keramisch parelen en het elektrolytisch polijsten in moet gaan zitten”, zegt Cees Kalfsvel. “Je moet een ruwheidswaarde (Ra) hebben van 0,2 tot 0,6 micrometer. Dan heb je een rein en reinigbaar oppervlak dat je snel schoonmaakt met de minste hechting van bacteriën. Door toenemende zuiverheidseisen in de voedingsmiddelenindustrie zullen lage ruwheidswaarden belangrijker worden.”

Zijn bedrijf zit in Zaandam. Als hij op een zonnige dag op het dak van zijn bedrijf gaat staan en om zich heen kijkt, ziet hij tal van bedrijven die werkzaam zijn voor de voedingsmiddelenindustrie. Het daarin gangbare materiaal rvs krijgt een oppervlaktebehandeling om de bacteriewerendheid te verhogen alsmede de reinheid en reinigbaarheid. Dat is te bereiken door goed te kijken naar de oppervlakteruwheid. Hoe ruwer het oppervlak, hoe minder de reinigbaarheid.

Maar het omgekeerde: hoe gladder het op-

26 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

pervlak hoe hoger de reinigbaarheid voor wat betreft bacteriën en micro-organismen, is niet waar. Die reinigbaarheid neemt immers af bij een bepaalde gladheid (onder de Ra = 0,2 μm).

Dit komt doordat op supergladde oppervlakken een bepaalde onderdruk ontstaat waardoor bacteriën zich als bloedzuigers aan het oppervlak vastzuigen. Het is dus van belang dat een oppervlak glad is, maar ook weer niet te glad om versneld bacteriologische besmettingen te voorkomen als gevolg van adhesiekrachten tussen het oppervlak en bacteriën.

GLASPARELSTRALEN Om met deze problematiek om te gaan, past Cees Kalfsvel twee oppervlaktebehandelingen toe: glasparelstralen en Food Grade Finishing.

Die laatste is dus door Cees Kalfsvel zelf uitgedokterd. Maar eerst het glasparelstralen.

Vroeger gebeurde dat op een simpele manier met een stalen container en stalen ketel met als gevolg dat er regelmatig koolstofbesmetting optrad. “In 1999 heb ik een nieuwe onderneming opgestart met daarin onder meer een professionele glasparelcabine. Drie jaar geleden viel ineens de markt offshore in zijn geheel weg,

wat dertig procent van de omzet uitmaakte. Tot mijn geluk kwam rvs enorm op.”

Hij vervolgt: “De manier waarop wij glasparelstralen, is zoals het gedaan hoort te worden en onderscheidt zich van de manier van mijn conculega’s. Zij werken met een korrelgrootte van 100 tot 200 micrometer en met een druk van zes bar. Daardoor krijg je een heel grof oppervlak.

Wij stralen met drie bar en met een korrelgrootte van 40 tot 70 micrometer. Daardoor duurt het werk langer en is de vierkantemeterprijs hoger, maar het heeft wel de kwaliteit die de klant wil.

Sommige klanten die eerst naar mijn conculega’s gingen, komen toch bij ons toch terug vanwege de kwaliteit. Als glasparelen volgens de letter wordt toegepast, krijg je daarmee een fijner, gladder, egaler oppervlak. Maar soms heeft dat nadelen.”

VERTIENVOUDIGD Doordat de oppervlaktecontour door het glasparelen verandert, ga je daarop eventuele beschadigingen zien. Soms moet Kalfsvel voor een bepaalde klant overstappen op een grover glas, omdat de bewerkingen te veel zichtbaar zijn. De markten waarop hij zich met die tech-

Geglasparelde rvs filterzeven

Twee geglaspareld rvs-buisdelen met flens voor de cacao-industrie

niek richt, zijn de voedingsmiddelenindustrie waaronder de cacao-industrie, elektronica, kippenslachterijen, weegschaalfabricage voor de voedingsmiddelenindustrie, leidingen, de farmaceutische industrie enzovoorts. Glasparelen kan ook op andere materialen dan rvs worden toegepast, zoals op ijzer, brons en ook op glas waar je met vinyl een motief van gestraald glas in je raam kunt krijgen. “Het glasparelwerk is de laatste 2,5 jaar maar liefst vertienvoudigd. Ik krijg dat werk niet continu. Ik heb mijn grotere cabine die ik voor het offshore werk gebruikte,

Cees Kalfsvel: “Je moet de klanten leren hoe jij werkt en dat vinden ze in het begin superirritant.”

omgebouwd voor glasparelstralen en daarnaast kan ik een kleinere cabine voor glasparelen inzetten die ik wil reserveren voor stralen met Korund, een aluminiumoxide. Soms krijgen we heel veel glasparelwerk en nu kunnen we dat doen met drie man in twee cabines, waarmee we de productie hebben verdubbeld. Daarbij heb ik ook ontdekt dat wanneer ik van de kleinere cabine van 3 bij 3 bij 7 meter naar de iets grotere cabine van 4 bij 4,5 bij 8 meter ga, dit automatisch leidt tot een kwart meer productie.

De grotere cabine werkt veel efficiënter doordat

die een grotere hoeveelheid in één keer doet.”

Met glasparelen kun je goed scoren op de punten reinheid en reinigbaarheid, maar als je daarop het neusje van de zalm wilt bereiken, kun je veel beter food grade finishing toepassen. Deze techniek lijkt op het eerste gezicht sterk op het sublimotion proces, zie daarover de OT’s van oktober 2015 en van maart 2016. Het bedrijf The Stainless Solutions Group past die techniek toe.

Maar Cees Kalfsvel zou Cees Kalfsvel niet zijn als hij niet zou kijken of hij die techniek beter naar zijn hand zou kunnen zetten.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 27

Tien geglasparelde velocity reducers

FOOD GRADE FINISHING “Die techniek houdt in dat je met een medium en met water als transportmiddel een zachte landing op rvs moet maken. De landing mag niet te hard en niet te zacht zijn. Klanten willen een zijdeglanseffect hebben, vaak om de bewerking van de klant te verdoezelen.

Dan mag er dus niet te veel inslag zijn. Het zijdeglanseffect ontstaat door de manier van stralen. Conculega’s doen dat met vloeistoffen en met vloeistofpompen. Ik heb het voor elkaar gekregen om het op de traditionele manier te doen, wat ook nog eens goedkoper is. Het juiste straalmiddel is heel belangrijk en tegelijk het geheim van de smid. Het heeft veel tijd en moeite gekost om een goede mix te krijgen.

Toen ik dacht dat ik het goed had, ging ik daarmee naar een klant en die ging alleen maar met zijn nagel over het oppervlak en hij kreeg het niet weg. Toen ben ik er nog eens een half jaar mee bezig geweest.”

Het verschil met het genoemde sublimotion proces is dat het een compleet ander proces is waarmee wel hetzelfde effect wordt bereikt. Bij sublimotion wordt er gestraald met water uit een tank dat met pompen wordt aangevoerd.

Kalfsvel werkt met een ketel die onder druk gevuld is met een waterconcentraat waarin een supergeheim medium zit. Er wordt niet met demiwater gewerkt, maar met osmosewater. Na

28 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

het stralen geeft hij het materiaal een antibacteriële behandeling waardoor de chroomoxidehuid zich maximaal herstelt. De toepassing kan ook op locatie gedaan worden met kleine instrumenten in een klein containertje. Kalfsvel is nog op zoek naar klanten, maar is de markt wel aan het benaderen.

KLANTENBINDING “De techniek werkt uitstekend en zal zeker aftrek vinden, omdat de reinheidswensen in de voedingsmiddelenindustrie zullen toenemen en omdat mijn installatie in vergelijking met soortgelijke toepassingen lachwekkend goedkoper is. De vraag moet echter komen van de klant van mijn klant. Dat zijn grote bedrijven die met voedsel werken. Ik weet dat Campina op zoek is naar antibacteriële systemen op rvs, maar ik heb nog geen ingang bij dat bedrijf.”

Tot slot wijst hij erop dat hij op een bijzondere manier met zijn klanten omgaat waardoor hij niet meer regelmatig hoeft over te werken en toch meer omzet boekt. “Een gangbare opvatting bij veel klanten was: de oppervlaktebehandeling is het laatste stapje en dat moet gewoon even gebeuren. Gevolg: je krijgt het werk in een laat stadium aangeleverd, terwijl het wel snel klaar moet zijn en de klant er al twee weken eerder mee is begonnen. Bij ons werkt dat niet zo. Je moet de klanten leren hoe jij werkt en dat

vinden ze in het begin superirritant, omdat ze eerder moeten plannen en dat mij ook tijdig moeten laten weten. Ik moest constant tegen mijn klant zeggen: als je eraan begint, zou je ons dan niet meenemen in jouw proces? Wij zijn immers een onderdeel van zijn bedrijfsproces en zo moet hij ons ook behandelen. Als hij dat doet, krijgt hij het precies zoals hij het hebben wil.”

“Ik koester mijn klanten, maar hier moest ik veel tijd in steken. Het heeft een paar jaar geduurd, maar nu werkt 99% van mijn klanten zo. En nu plukken wij en onze klanten daar wel de vruchten van. Tien jaar geleden werkten we om het weekend de zaterdag over en soms ook ‘s avonds door de week. Nu werken we gewoon de vijf werkdagen in de week, punt. Er wordt niet overgewerkt. Dat komt alleen maar door het systeem. Klanten krijgen van ons een compleet overzicht van wat bij ons onder handen is, wat klaar is en wat er aan zit te komen. Bijna alle communicatie gaat via e-mail, daarop proberen we dan wel redelijk snel te reageren. Als ik weet dat er meer werk aankomt, zorg ik gewoon voor meer mensen via een collega-bedrijf, KSC International in Monnickendam, waar ik mee samenwerk.” O

MEER INFORMATIE www.kalfsvel.nl

VERENIGING ION

THEMA MACHINEBOUW, OEM

WERKGROEP 3D METALPRINTING NOG STEEDS ACTIEF Het lijkt alweer enige tijd stil rond 3DMetalPrinting binnen ION, maar niets is minder waar. Daarom hierbij een beschrijving van de huidige stand van zaken. Het gaat om ingewikkelde problematiek waarvoor een werkbare oplossing niet snel gevonden is.

Op grond van de uitvraag van enkele grote OEM-ers is een specificatie opgesteld waarmee de werkgroep aan de slag ging. Nog even ter herinnering een opsomming van de aandachtspunten: • De hechting van de partikels. Bij de SLMmethode (Select Laser Melting) wordt door middel van een laser een poeder tot een vaste vorm gemaakt. In de kern zitten de partikels meestal goed met elkaar verbonden.

Aan de oppervlakte hoeft dat niet altijd. In de praktijk betekent dit dat er altijd wat partikels loskomen van het oppervlak en dat is bij de meeste applicaties niet tolereerbaar.

• De oppervlakteruwheid. De afmeting van de partikels bepalen de oppervlakteruwheid.

• De porositeit. Voor applicaties die met vacuüm of vloeistoffen in aanraking komen, is het onacceptabel dat een element poreus is.

Op grond van deze bevindingen bleek een (elektro)chemisch proces niet een goede optie.

Het aanbrengen van een metallieke deklaag bleek een redelijk alternatief, maar met name de verandering van afmeting bleek daarbij wel een issue. Ook het coaten van oppervlakken van (koel)kanalen en holle ruimtes bleek lastig.

Inmiddels is het blikveld verruimd naar organische coatings. In Duitsland is een organische (nano) coating ontwikkeld die momenteel wordt onderzocht. Om deze coating ook op moeilijke plaatsen aan te brengen, wordt gekeken naar een methode uit de (micro) chirurgie. De technologie die gebruikt wordt om operaties via de aderen uit te voeren, kan wellicht de oplossing zijn voor het aanbrengen

3D metal print van de coating. De kenmerken van metallieke deklagen worden nog steeds onderzocht. Aan de onderzoeken zijn de organische coatings nu toegevoegd. Kenmerken van deze deklagen zijn: • Min of meer losse partikels worden als het ware “vastgelijmd” • De laag zorgt voor een gas- en vloeistofdichte laag • Elke deklaag heeft een minimale laagdikte.

Dat moet wel in de dimensionering worden meegenomen.

• De oppervlakteruwheid wordt per definitie verlaagd.

Inmiddels bestaat de groep van bedrijven waarmee ontwikkeld en gecommuniceerd wordt uit toeleveranciers van de chemicaliën,

de coatings en de metaalpoeders, applicateurs, AM- machinebouwers, onderzoeksinstellingen en gebruikers. Voor zover bekend, heeft Nederland binnen Europa de enige (actieve) werkgroep op het gebied van 3DMetalPrinting oppervlaktetechnologie. Dat betekent wel dat er veel verkennend onderzoek wordt gedaan.

Het kenmerk van dit soort onderzoek is dat het veel tijd kost. En daar veel onderzoekswerk door de bedrijven “erbij” gedaan wordt, is een tijdpad voor een oplossing niet te geven en lijkt communicatie over de resultaten lang uit te blijven.

Toch zullen we gezien het belang van deze technologie wel aandacht blijven geven aan 3DMetalPrinting oppervlaktetechnieken. O

MEER INFORMATIE www.vereniging-ion.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 29

COLOFON Vaktijdschrift voor opdrachtgevers, constructeurs, ontwerpers, applicateurs van oppervlaktetechnieken, verfdeskundigen, onderhoudsfunctionarissen en corrosiedeskundigen. Officieel orgaan van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland (ION).

Verschijnt elfmaal per jaar in een oplage van circa 2.500 exemplaren.

REDACTIE Jetvertising (hoofdredactie), Jaap van Peperstraten (hoofdredacteur).

REDACTIERAAD Hans Bosveld (vereniging ION), Lester Claassens (Schoen Coating), Jan Lindenaar (Elcometer), Carolien Nieuwland (Rijkswaterstaat), Gerard Rutjes (vereniging ION-docent), Egbert Stremmelaar (vereniging ION), Hans van der Veen (Kivi Niria).

REDACTIEADRES Jetvertising, Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk Bezoekadres: Laan van Zuid Hoorn 37, 2289 DC Rijswijk Tel. 070-399 00 00, fax. 070-390 24 88 oppervlaktetechnieken@jetvertising.nl ABONNEMENTEN Abonnementsprijs: € 89,50, digitaal abonnement: € 44,75. Een abonnement kan ieder moment ingaan per de 1e van de maand en wordt genoteerd tot wederopzegging. Een opzegging voor het abonnement dient vóór 1 december bij Vereniging ION in bezit te zijn, om op te kunnen zeggen voor het eerstvolgende abonnementsjaar.

Een aanmelding/opzegging kan gestuurd worden per e-mail naar info@vereniging-ion.nl of post naar Vereniging ION, Postbus 2600, 3430 GA Nieuwegein. Bij een niet-tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd tegen het daarvoor geldende tarief.

ADVERTENTIEVERKOOP Jetvertising Rijswijk tel. 070-399 00 00, fax. 070-390 24 88 Vincent IJff: vincent@jetvertising.nl after-sales: advertenties@jetvertising.nl OPMAAK Projekt C, www.projektc.nl DRUK Damen Drukkers, Werkendam www.damendrukkers.nl UITGAVE Oppervlaktetechnieken is een uitgave van Jetvertising in opdracht van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland ION (voorheen Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen, VOM) www.vereniging-ION.nl COPYRIGHT 2017 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever, vereniging ION en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. ISSN 0923-1722

Leden van ION kunnen sinds kort op een heel andere manier met hun bedrijfskleding omgaan. Namelijk door het niet langer te kopen, maar door te betalen voor het gebruik, reiniging en onderhoud. ION heeft hiertoe een overeenkomst gesloten met een specialist tegen gunstige voorwaarden voor de leden. Dit zou wel eens kunnen resulteren in beter, makkelijker en goedkoper.

LEESWIJZER JAAP VAN PEPERSTRATEN Hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken

REALISATIE Desiree Driesenaar (journalistiek binnenland), John Ekkelboom (journalistiek binnenland), Hans de Rond (journalistiek binnenland), Chris Versteeg (opmaak), Armand van Wijck (technologische journalistiek).

UITDOKTEREN De thema-onderwerpen Machinebouw en OEM liggen dichterbij elkaar dan je op het eerst gezicht zou denken. Zo blijkt maar weer eens uit dit nummer. Voor de volledigheid: OEM is de afkorting voor Original Equipment Manufacturer. Daarmee wordt een bedrijf bedoeld dat producten levert ten behoeve van een merkleverancier. Met machinebouw worden in de regel producten gemaakt voor een merkleverancier.

Alleen met de applicaties uit onze branche voor machineonderdelen gaat dat beter, sneller, efficiënter, met een langere standtijd enzovoorts.

Voor dit nummer staan we uitgebreid stil bij een technologie waarover al heel lang niet is gepubliceerd in dit vakblad: cold spray. In dit nummer belichten we die technologie voor een specifieke toepassing, namelijk rendementsverhoging en kostenbesparing bij zonnepanelen door de contact-technologie aan de achterzijde te verbeteren. Maar ook voor andere toepassingen is deze technologie erg bruikbaar om de standtijd van machineonderdelen te verlengen.

Ook zijn we al rondzoekend bij een andere nieuwe toepassing uitgekomen: een nieuwe oppervlaktebehandeling voor rvs genaamd Food Grade Finishing. Deze is door ondernemer Cees Kalfsvel zelf uitgedokterd.

En we zijn natuurlijk op bezoek geweest bij KMWE om de nieuwe stand van zaken op het gebied van low volume, high mix en high tech machinebouw te vernemen. Die ontwikkelingen daarin gaan snel, zo snel dat de vraag ontstaat of applicateurs die wel bij kunnen benen.

Steeds meer applicateurs spelen met de gedachten om de dienst cleanroom te gaan aanbieden. Maar wat komt daar allemaal bij kijken? We vroegen het aan iemand die daarover trainingen geeft.

ION heeft een overeenkomst gesloten met Berendsen over de levering, reiniging en onderhoud van beschermende bedrijfskleding. Berendsen hanteert een bijzonder bedrijfsmodel en deze belichten we uitgebreid.

Verder staan we stil bij een dreigende rechtszaak over filiforme corrosie op gevelbeplating van een appartementencomplex. Hoe is het zover gekomen en wat zouden applicateurs moeten doen om zo’n rechtszaak te voorkomen?

Tot slot zijn we bij Molcon geweest waar een compleet nieuwe poedercoating wordt toegepast op landbouwvoertuigen die in één laag dezelfde kwaliteit oplevert als een tweelaags systeem met een primer en een topcoat.

En dan hebben we nog natuurlijk zes pagina’s met korte nieuwsberichten over actuele en relevante gebeurtenissen voor de branche. Veel leesplezier! O

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 3

ALGEMEEN

Overeenkomst voor ION-leden over bedrijfskleding

“WIJ ZIJN TEGEN VERSPILLING IN IEDERE VORM” Op de werkvloer dragen we bedrijfskleding om ons te beschermen tegen de risico’s die het werk met zich mee kan brengen. Vuile bedrijfskleding wordt gewassen en is deze kapot dan wordt zij al snel weggegooid. Kan het ook anders? Jazeker. Het bedrijf Berendsen laat zien dat je ook bedrijfskleding circulair kunt maken. Hoe, dat leggen we hier graag uit. Berendsen heeft onlangs met ION voor de leden een overeenkomst gesloten over het leveren, ophalen en reinigen van bedrijfskleding tegen gunstige voorwaarden (zie kader).

Met deze overeenkomst willen Berendsen en ION werken aan het verhogen van de veiligheid op de werkvloer. Berendsen wil graag vooroplopen op het gebied van beschermende bedrijfskleding die zo veel mogelijk circulair wordt beheerd en geproduceerd. Groot onderscheid met andere aanbieders van bedrijfskleding is dat het bedrijf de kleding niet verkoopt, maar uitleent op basis van een bepaalde vergoeding.

Het in eigendom houden van de bedrijfskle-

ding, betekent dat er een infrastructuur moest komen om de kledingstukken in te zamelen, te controleren op gebreken, te reinigen, zo nodig te repareren en te retourneren naar de klant, en uiteindelijk bij afkeur een bestemming te geven richting hoogwaardig hergebruik. Wat houdt dat precies in?

“Vanuit de markt werden wij geconfronteerd met circulaire bedrijfskleding en we zijn toen gaan kijken wat het voor ons businessmodel

zou betekenen als wij de bedrijfskleding zoveel mogelijk circulair zouden maken”, zegt Niek Hengeveld, manager marketing & business development van Berendsen. “Het businessmodel van circulariteit bestaat uit negen elementen.

Als je die allemaal kunt afvinken, is je businessmodel volledig circulair. De elementen hebben bijvoorbeeld betrekking op de keuze van de grondstoffen, energiegebruik, het sluiten van (materiële) kringlopen en het ontwikkelen van

Niek Hengeveld “Het allerbelangrijkste is hoe we er met onze kleding voor kunnen zorgen dat de mensen ’s avonds veilig thuiskomen.”

30 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

Een voorbeeld van veiligheidskleding in combinatie met persoonlijke bewschermingsmiddelen.

verdienmodellen. De essentie is om materiaalstromen gesloten te houden, waardoor materialen steeds opnieuw kunnen worden gebruikt.”

Een belangrijk element is de kledingstukken in bezit te houden en niet te verkopen, zodat je het reinigen, repareren en bepalen of bijvoorbeeld een overall aan het einde van zijn levensduur is in eigen hand houdt. Andere belangrijke elementen zijn de stoffen waaruit de kledingstukken zijn samengesteld en wat daarmee gebeurt als ze niet meer geschikt zijn voor gebruik. Eisen die aan het gebruik worden gesteld, hebben te maken met bescherming, veiligheid en draagcomfort. Deze worden afgestemd op wet- en regelgeving, maar ook op specifieke klanteisen. Daarbij vraagt circulariteit in bedrijfskleding ook van klanten een andere houding. Zij moeten zich bij de aanschaf van kleding al afvragen wat ermee moet gebeuren als die kleding aan het einde van haar levensduur is.

KERNPRINCIPE Niek Hengeveld: “Door de kledingstukken in bezit te houden, ontstaat voor ons de incentive om kleding zo lang mogelijk, zo goed mogelijk te houden. Daar profiteren zowel de klant als wijzelf van en het beantwoordt aan een kernprincipe van circulariteit. Aan het einde van de levensduur kunnen we het kledingstuk uit de roulatie halen en er iets nieuws van maken, maar dat is nog altijd slechter dan de

OVEREENKOMST VOOR ION-LEDEN ION-leden kunnen dankzij de overeenkomst met Berendsen tegen gunstige voorwaarden bedrijfskleding afnemen en laten reinigen en onderhouden. Berendsen haalt de kleding op voor de wasbeurt en onderhoud en brengt de kleding ook weer terug. Het uitgangspunt is één verschoning per week. De bedrijfskleding bestaat in de regel uit jacks, broeken en overalls (Aramid of Nomex) De standaard levensduur van de artikelen is ongeveer 48 maanden. Voor leden die twijfelen en willen weten in welke staat hun kleding verkeert, biedt Berendsen een gratis wastest aan om daarmee aan te tonen in welke gradatie een kledingstuk nog voldoet aan de chemicaliën resistentienorm. Leden kunnen contact zoeken met Berendsen via hun website.

Maar Berendsen zal ook telefonisch contact zoeken met de leden.

levensduur zo lang mogelijk zien te houden. We zijn nu de mogelijkheden aan het bekijken op het gebied van circulariteit als het kledingstuk vervangen moet worden. In dat licht hebben we ons aangesloten bij onder andere MVO Nederland en Dutch Awearness dat nieuwe kleding of andere hoogwaardige producten maakt uit oude kleding. Een mooi initiatief vinden wij.”

Dutch Awearness wilde graag samenwerken omdat Berendsen reeds een gesloten cirkel heeft. Want als je circulaire bedrijfskleding op de markt brengt door het te verkopen, heb je slechts een cyclus van één. Berendsen houdt de kleding in bezit, en dat kan dankzij een chip in de kleding, waardoor het bedrijf altijd weet waar een kledingstuk zich bevindt. Zodra een kledingstuk binnenkomt, wordt het gescand, behandeld en bij retourzending opnieuw gescand. Dat gebeurt ook wanneer het kleding-

stuk niet meer te repareren is. “Wij zijn het die bepalen of een kledingstuk wordt afgekeurd en bieden het vervolgens aan een vervezelaar of recyclingbedrijf aan, om het een tweede leven te geven. Een kledingstuk wordt beschouwd als ‘niet meer te repareren’ wanneer het niet meer voldoet aan de geldende normering en niet meer de gewenste bescherming biedt.”

GEEN CONCESSIES Hij vervolgt: “Circulaire bedrijfskleding is simpel uit te leggen. Maar als je je verdiept in wat je nodig hebt om iets honderd procent circulair te maken, ontdek je dat de materie complex is en dat je in veel discussies terecht kunt komen over de mate van circulariteit van een onderdeel van de cirkel. Voor circulaire bedrijfskleding kies je bij voorkeur grondstoffen die dan een tweede leven krijgen en uit een duurzame bron komen.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 31

Opslag van bedrijfskleding bij Berendsen.

Ook moet je kijken hoe je het kledingstuk vervaardigt zodat het lang meegaat en hoe je het samenstelt zodat het aan het eind weer makkelijk uit elkaar getrokken kan worden. Dan wil je het liefst dat er een nieuw kledingstuk of ander hoogwaardig product van gemaakt kan worden.

Het is momenteel nog maar de vraag of alle bedrijfskleding daarvoor in aanmerking komt, want je wilt namelijk geen concessies doen in het middelste gedeelte: de veiligheid die het kledingstuk moet bieden tijdens gebruik.”

Niek Hengeveld stelt dat honderd procent circulaire bedrijfskleding momenteel niet mogelijk is, omdat de kleding is samengesteld uit meerdere

stoffen die met de huidige technieken heel slecht uit elkaar te halen zijn. Stoffen zijn vaak van katoen, polyester en eventueel een striping (reflecterende banden) om de zichtbaarheid te verhogen. “Er moeten technische innovaties komen om die cycli voor bedrijfskleding helemaal circulair te maken. Bij relatief simpele producten, zoals broeken en polo’s, zou dat nog wel gaan als ook goed naar de levensduur daarvan gekeken wordt. Maar voor beschermende bedrijfskleding geldt dat je absoluut geen concessies wilt doen aan veiligheid. Die staat altijd boven circulariteit. Wij zeggen ook altijd: wij willen zo duurzaam mogelijk veilig werken

- en niet andersom. Toch is ons concept op het gebied van bedrijfskleding het meest circulaire wat je op dit moment kunt krijgen.”

VEILIG THUISKOMEN Die circulariteit wordt onder meer bereikt door de kleding in te zamelen en centraal te wassen.

“Dat is zes keer duurzamer dan wanneer mensen thuis wassen. Wij hergebruiken het water en de energie. We halen de warmte uit het gebruikte waswater en gebruiken die warmte om nieuw waswater te verwarmen. Ook het water zelf wordt zoveel mogelijk hergebruikt.

Verder doen wij proactief het onderhoud en reparaties van de kleding om de levensduur zo lang mogelijk te houden. We zien de laatste tijd dat de markt daar ook steeds meer om begint te vragen. Wij zijn nu gestart met een onderzoek hoe wij duurzame veiligheidskleding helemaal circulair kunnen krijgen. Dat doen we samen met partners in de hele keten. We kijken bijvoorbeeld hoe we met behulp van innovatieve partijen kunnen zorgen dat we nieuwe vezels van de hergebruikproducten kunnen maken, die net zo veilig en duurzaam zijn als de vezels die we nu gebruiken. Maar het allerbelangrijkste is hoe we er met onze kleding voor kunnen zorgen dat de mensen ’s avonds veilig thuiskomen.” O

MEER INFORMATIE

Flame Berendsen

32 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

www.berendsen.nl www.veiliggedragen.nl www.dutchawearness.com

ALGEMEEN

VEZELVERSTERKTE TAPES MET GERECYCLEDE KUNSTSTOF In een project, waarin onderzoekers van Saxion Hogeschool samenwerkten met twee bedrijven, zijn de produceerbaarheid en mechanische eigenschappen van continu vezelversterkte composiet van gerecycled PE en PP onderzocht. Daarbij is thermoplastisch composiet-tape gemaakt op een manier die niet alleen goedkoper en duurzamer is, maar ook het niveau van virgin materialen benadert wat betreft mechanische eigenschappen.

Tot op heden bestaan er nog veel hindernissen om PP- en PE-kunststoffen in een zuivere stroom terug te winnen. Een zekere mate van vermenging van vooral deze polymeergroepen blijkt in de praktijk niet honderd procent uit te sluiten. Daarnaast bestaan binnen deze materiaalfamilies subsoorten die onderling verschillen.

De mechanische materiaaleigenschappen van recyclaten zijn - vermoedelijk vanwege onder meer deze redenen - minder dan die van nieuw (virgin) materiaal. In een continu vezelversterkt materiaal nemen vezels de stijfheid en sterkte in hoofdzaak voor hun rekening. Saxion en haar projectpartners hebben al meerdere jaren ervaring opgedaan met de materiaalcombinatie glas-PP en hebben aangetoond dat near-virgin materiaalprestaties haalbaar zijn met een volledig gerecycled PP. Bij gerecyclede polymeren is de kleur- of oppervlaktekwaliteit doorgaans een probleem, maar voor structurele toepassingen is dit vaak geen vereiste. Daarom vormt dit voor dergelijke toepassingen geen beperking.

CompTape”, aldus Aldert Verheus, directeur van CompTape. Voor het produceren van de tapes is recyclaat en virgin materiaal van verschillende leveranciers gebruikt. De materialen verschilden in viscositeit, zuiverheid en verwerkbaarheid.

Additieven van Addcomp zijn gebruikt om de hechting, thermische en UV-bestendigheid te verhogen. Vervolgens heeft CompTape tapes geproduceerd door glasvezel te impregneren met de verschillende soorten kunststoffen.

Van de tapes zijn platen vervaardigd door middel van wikkelen en persen. Aansluitend zijn afschuiftesten, 4-punts buigproeven, impact sterkteproeven, MFI en afbrandproeven uitgevoerd, om respectievelijk de hechting, mechanische eigenschappen, viscositeit en vezelvolume fractie te bepalen.

RESULTATEN De resultaten laten zien dat glasvezelversterkte thermoplastische tapes van post-consumer

HET ONDERZOEKSPROJECT

MEER INFORMATIE www.saxion.nl/lichtgewicht

400

Virgin material Recyclate 1 Recyclate 1_wA Recyclate 2 Recyclate 2_wA Recyclate 3 Recyclate 3_wA Recyclate 4 Recyclate 4_wA

300

Resultaten van de buigproeven, waarbij virgin materiaal en recyclaten met en zonder additieven zijn gebruikt (wA is met additieven).

Spanning (MPa)

Hergebruik van kunststoffen in hoogwaardige composiet-tapes staat centraal in het project Reinforced recyclate met top-eigenschappen (RR TOP). Het lectoraat Lichtgewicht Construeren van Saxion werkte in dit project samen met de bedrijven CompTape en Addcomp, met ondersteuning van een KIEM-VANG subsidie van regieorgaan SIA. “Dit project heeft ons geleerd dat we uit recyclaten thermoplastische composieten kunnen maken met eigenschappen die niet onderdoen voor virgin materialen.

Dat opent ongetwijfeld nieuwe deuren voor

en post-industrial recyclaat kunnen worden geproduceerd. De mechanische eigenschappen van de recyclaten zijn in dezelfde orde als het virgin materiaal. Eigenschappen van recyclaat kunnen dus worden verbeterd door gebruik van geschikte additieven. De materialen hebben een structurele bijdrage in een product. In beginsel is iedere vorm van omspuiten, omgieten, et cetera mogelijk. Gezien de inertheid van het materiaal wordt coating in veel gevallen overbodig, wat van betekenis kan zijn voor de branche. Het project laat duidelijk de potentie zien van recyclaat in kostenefficiënte thermoplastische composieten tapes met vergelijkbare eigenschappen. Dit project zal daarom worden doorontwikkeld in het Smart Industry Fieldlab ThermoPlastische composieten Nederland (TPC-NL). O

200

100

wA is met additieven 0 0,00

0,02

Rek (-)

0,04

0,06

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 33

ALGEMEEN

RECHTSZAAK OVER CORROSIE KENT ALLEEN VERLIEZERS Sinds enige tijd dreigt er een rechtszaak over geconstateerde filiforme corrosie op de gevelbeplating van een appartementencomplex niet ver van zee. Het appartementencomplex is nog geen drie jaar oud en de Vereniging van Eigenaren heeft de aannemer/constructeur aansprakelijk gesteld. Gevolg: alle partijen geven elkaar de schuld. Zeker is: oppervlaktebehandelaars zullen er in dergelijke gevallen nooit mee wegkomen als ze verklaren dat ze ‘slechts gedaan hebben wat de klant vroeg’.

De laatste tijd mag filiforme corrosie (FFC) zich weer ‘verheugen’ in grote belangstelling. En misschien zal dit nog wel een tijdje zo blijven.

Een belangrijke oorzaak is de aangescherpte regelgeving omtrent Chroom VI. Zoals bekend, er zijn alternatieven, maar hoe die ‘in het echie’ presteren zal in de komende jaren pas goed moeten blijken. De VMRG bijvoorbeeld, ziet momenteel geen toename van FFC, maar is wel behoorlijk bezorgd over de vraag of iedereen wel de juiste voorbehandeling toepast en hoe de nieuwe systemen zich op lange termijn zullen gedragen. Als het binnen drie jaar fout kan gaan op aluminium panelen, hoe zit het dan met ramen en deuren?

Johan van de Graaf, metaalkundig ingenieur en directeur van het Aluminiumcentrum, gaf op de Dag van de Oppervlaktetechnologie een presentatie over filiforme corrosie. “Deze vorm van corrosie kan ontstaan op bepaalde kwetsbare plekken, zoals knipranden, boorgaten, beschadigingen, zetfouten, zaageinden en hoekverbindingen van het raamwerk. Ook verontreiniging in de legering vormt een groot risico. Metallurgisch gezien, vormt aluminium een kristalstructuur waar alle atomen mooi gecentreerd in een rooster zitten. Maar als een element waarmee je legeert niet volledig is opgelost in de kristalstructuur, verandert dat element in vrije atomen waarvoor geen plaats is in die kristalstructuur. Het gaat dan automatisch

34 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

op de kristalgrenzen zitten en daarmee voor problemen zorgen. Daarom zie je dat FFC over de kristalstructuur heen loopt.”

DE BAL DOORSCHUIVEN “FFC is een interkristallijne corrosie. Deze corrosie begint vaak aan het ene uiteinde van een plaat of raamstijl waar contact is met lucht. Daar zal zich dan corrosie gaan vormen, die als een kettingreactie doorzet. Deze corrosie drukt de laklaag van het substraat waardoor er ruimte ontstaat, met als gevolg dat er vocht bij kan komen. Vervolgens kruipt die corrosie als een lint onder de laag door. Bij het optreden van FFC

Gemonteerde aluminium platen

op een bouwwerk zijn vijf professionele partijen betrokken. De architect moet voor de juiste vormen kiezen, zodat er een goede afwatering ontstaat. De constructeur krijgt de tekening en gaat daarbij iets bedenken en een specificatie opstellen. Het zetbedrijf is verantwoordelijk voor de kanten, de buigradius en de keuze van de kwaliteit aluminium. Het coatingbedrijf verricht de voorbehandeling en brengt het laksysteem aan. Dan komt de aannemer die de platen gaat monteren en tot slot is er de gebruiker die gaat over schoonmaak en onderhoud.”

In het genoemde geval heeft de aannemer gedreigd met een rechtszaak, omdat hij door

Filiforme corrosie

de bewoners aansprakelijk is gesteld. De professionele partijen reageren door de bal naar elkaar toe te schuiven. Maar iedereen was een beetje fout en de rechter kan hoogstwaarschijnlijk geen hoofdschuldige aanwijzen. De constructeur bijvoorbeeld heeft bepaald dat een eenzijdig, tweelaags poeder voldoende was. Het zetbedrijf zegt achteraf: hadden we maar meer ronde kanten gemaakt. Het coatingbedrijf zegt dat als ze geweten hadden dat er zo snel problemen zouden komen, ze een andere voorbehandeling hadden gedaan (wellicht pre-anodiseren) en aan twee zijden hadden gepoedercoat. Verder weten we niet precies hoe de panelen gemonteerd zijn.

Qualicoat stond niet op de specificatie en is ook niet gevolgd bij de uitvoering. Volgens die certificering maakt het niet uit wat voor soort aluminium er is gebruikt onder de laklaag, omdat Qualicoat het laksysteem garandeert.

Qualicoat schrijft ook voor welke aluminiumsoorten gebruikt moeten worden.

WELLES-NIETES Johan van de Graaf: “Geen van de professionele partijen gaat vrijuit. Een vraag is bijvoorbeeld of overal de juiste procedures zijn gevolgd, ook al valt dit niet onder Qualicoat. Ook mag van iedere partij verwacht worden dat men zich afvraagt wáár het bouwwerk komt te staan. En dan gaat het er niet alleen om of het aan zee komt te staan, maar ook naast een spoorlijn of

staalbedrijf die een negatieve invloed hebben op aluminium. De poedercoater gaat ook niet vrijuit. De rechter zal zeggen: ‘U bent specialist.

U had zich moeten afvragen waar het appartementencomplex komt te staan en in dit geval de klant erop moeten wijzen dat er risico’s zijn met de voorgeschreven conservering.’ Het voor de hand liggende verweer dat de poedercoater slechts deed wat de klant vroeg, zal nooit worden gehonoreerd.”

Of er werkelijk een rechtszaak zal komen, is nog niet bekend, maar Johan van de Graaf heeft al wel een sterk vermoeden hoe die eventuele zaak zal aflopen: “Alle zakelijke rechtszaken die ik heb meegemaakt, dreigden in wellesnietesgedoe te verzanden en zijn uiteindelijk allemaal op de gang besloten door de betrokken partijen. De rechter zegt op een gegeven moment: ga de gang op, drink een bak koffie en zoek het samen uit. Maar dan zijn we wel 20.000 euro aan advocaatkosten verder. En los van het feit wie er gelijk gaat krijgen, moet je vaststellen dat de relatie tussen de betrokken partijen is verstoord, terwijl die elkaar na de rechtszaak gewoon weer nodig hebben. Jammer genoeg gaat het welles-nietesgedoe waarschijnlijk straks nog even door. Ik heb voorgesteld dat beide partijen een onderzoek zouden doen bij een onafhankelijk laboratorium dat ze samen zouden hebben uitgekozen. Dan heb je in ieder geval dezelfde resultaten. Maar dat hebben ze niet gedaan. Ze hebben een plaat van de gevel

afgehaald, doormidden geknipt en daarmee zijn ze allebei testen gaan doen.”

PROACTIEF Volgens Van de Graaf moet er in de markt veel meer proactief worden geopereerd door bedrijven en brancheorganisaties om zo’n rechtszaak te voorkomen. “Coaters zitten altijd helemaal aan het eind van de lijn en moeten onder tijdsdruk hun ding doen. Maar als je nu als applicateur de handschoen oppakt en vooroploopt, door met de brancheorganisaties van architecten en ontwerpers aan tafel te gaan zitten over de aanscherping omtrent Chroom VI: zou er dan niet veel gedoe en drukte voorkomen kunnen worden, terwijl er ook prettiger wordt gewerkt? Dan sta je niet met de rug tegen de muur het werk onder tijdsdruk te doen. De markt is veranderd vanwege Chroom VI. Ga zelf naar de aannemers, architecten en constructeurs toe en geef een toelichting op de alternatieven. Men is nu alleen maar bezig om achteraf de problemen op te lossen. ION moet proactief aan de gang richting de markt over Chroom VI en de alternatieven.” O

MEER INFORMATIE www.aluminiumcentrum.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 35

ORGANISCHE

MACHINEBOUW, OEM

DEKLAGEN

EENLAAGS POEDERCOATING MET ZELFDE KWALITEIT ALS TWEELAAGS SYSTEEM Voldoen aan hogere klanteisen dankzij een nieuw revolutionair product zonder dat het productieproces aangepast hoeft te worden. In een notendop is dat het verhaal bij Molcon Interwheels dat sinds kort de beschikking heeft over een éénlaags poedercoatsysteem dat hoog scoort op zowel de corrosiewering, UV-bestendigheid als op kantendekking. Hiermee kan Molcon niet alleen blijven voldoen aan hoge kwaliteitseisen, maar ook aan snelle levering.

Het bedrijf Molcon Interwheels in Heinkenszand werkt al sinds lange tijd voor de landbouwsector. De productie en poedercoating van wielen voor voertuigen voor landbouw, grondverzet en industrie nemen al jaren een voorname plaats in in het productfolio. Het bedrijf heeft een grote klantenkring die eind vorig jaar nog eens sterk is uitgebreid toen het het Duitse bedrijf Grasdorf overnam. Grasdorf is een groothandel in banden en wielen, maar heeft ook een productielijn voor maakwielen. In Nederland kreeg het bedrijf te maken met steeds hogere klanteisen, met name op het gebied van corrosiewering in “zoute” gebieden. Was vroeger een roestig plekje hier en daar op een landbouwvoertuig voor de meeste boeren en loonwerkers geen punt, tegenwoordig wordt dat niet meer geaccepteerd.

“De laatste tijd worden we geconfronteerd met twee belangrijke ontwikkelingen”, zegt bedrijfsleider Rob van den Boomgaard. “De markt is enorm veranderd. Vroeger had je te maken met de boer die bijna per definitie een klein bedrijf had. Maar tegenwoordig zijn het grote ondernemers en zijn de landbouwvoertuigen steeds geavanceerder geworden. Verder werd vroeger een wiel van een tractor als een sluitpost gezien, maar tegenwoordig is de symmetrie van het wiel, de rondheid, superbelangrijk. Het wiel is daardoor een veiligheidsproduct geworden. De snelheden worden steeds hoger, de belasting

36 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

Rob van den Boomgaard (l) en Eric Roeland. alleen maar zwaarder. Sommige voertuigen hebben al asdruk van 18.000 kilo. Daarnaast worden er steeds hogere eisen gesteld aan de lak, de conversering. Wij willen die kwaliteit bieden.”

ZOEKTOCHT Ondanks het feit dat Molcon weinig of geen klachten kreeg wat betreft het laksysteem, kwamen er uit de zoute omgeving toch steeds

meer vragen om een tweelaags systeem. Dat zou het bedrijf kunnen doen, maar dan zou het het productieproces moeten aanpassen en dat zou onvermijdelijk problemen opleveren met een ander bedrijfsuitgangspunt: altijd snel kunnen leveren. “Wat wij bijna altijd deden, was een éénlaags systeem. Daar is onze hele productielijn op ingericht. Wij werken in principe met takttijden. Wij willen iedere zeven minuten een wiel uit de oven hebben. Een tweelaags systeem

Handmatig poedercoaten van een wiel.

Twee wielen uit de oven.

past helemaal niet in ons concept. Ik ben toen gaan onderzoeken hoe we een tweelaagssysteem eventueel konden toepassen zonder in te boeten op snelle levering. Ook wilden we dat realiseren zonder extra werknemers in dienst te nemen. We willen juist automatiseren.”

Het gevolg was een flinke zoektocht waarbij onder meer gekeken werd naar de toepasbaarheid van robotarmen (niet toepasbaar vanwege de zeer grote diversiteit aan wielen), dust to dust (kostte te veel tijd) en van een complete chemische voorbehandeling. De investering daartoe was aanzienlijk en al rond, toen ineens het bedrijf HaTwee op de proppen kwam met een compleet nieuwe benadering. Niks toepassing van een tweelaags systeem, maar een compleet nieuwe poedercoating die in één laag dezelfde kwaliteit oplevert als een tweelaags systeem met een primer en een topcoat. Een kwaliteit die niet alleen voldoet aan hoge eisen omtrent corrosiewering, UV-bestendigheid en kantendekking, maar ook nog eens een snelle levering mogelijk maakt.

hiermee opgelost. In de wielen hebben we altijd een naad van de schijf naar de velg. Wij moeten die helemaal afdichten met een hittebestendige kit, omdat je er door de kooi van Faraday geen poeder op krijgt. Voor mij is die nieuwe vinding echt een Eureka-moment.”

Eric Roeland van HaTwee: “Het grote probleem was dat er geen enkele polyester poedercoating bestond die aan de drie criteria voldoet: uitstekende corrosiewering, UV-bestendigheid en kantendekking. Een polyester primer kan bijvoorbeeld goed kantdekken, maar niet tegelijk UV-bestendig zijn. We wilden Molcon helpen en daarbij ook buiten het bestaande patroon denken dat altijd uitgaat van een tweelaags systeem bij hogere kwaliteitseisen. Samen met onze Spaanse leverancier zijn we aan de slag gegaan. De leverancier bekeek die vraag ook in veel breder perspectief. Voor een product waarmee tegelijk aan de drie criteria voldaan wordt, lag een grotere markt in Europa in het verschiet.

Eind 2016 kwam de leverancier met een eerste versie, maar die was nog niet goed genoeg om op de markt te brengen. We zijn grondig gaan testen en zijn nu zover dat het concreet toegepast gaat worden. De oplossingen is gevonden is het opnieuw samenstellen van de hars in de poeder.”

EUREKA “HaTwee kwam regelmatig bij ons en we spraken ook regelmatig over de zoektocht. Ik maakte eens de vergelijking met natlakken; daar is men toch druk bezig met primers en aflakken in één product? Waarom kan dat niet met poeder? Dan is het probleem in één keer opgelost. Toen HaTwee begin dit jaar met een oplossing kwam, zijn we het meteen gaan testen in onze omgeving. Over de resultaten ben ik zeer tevreden. Ook het probleem dat veroorzaakt wordt door de kooi van Faraday is

DEZELFDE KWALITEIT Een poeder bestaat uit vier onderdelen: bindmiddel (= het oplaadbare deel van poeder), pigment, vulmiddel en additieven. De kwaliteit van het poeder wordt onder meer bepaald door met die vier componenten te spelen.

Gelet op de vraag van Molcon ging het om het

vinden van de juiste corrosiebescherming in combinatie met UV-resistentie en voldoende laagdikte op randen én in de kooi van Faraday.

Met de nieuw ontwikkelde bindmiddel-cocktail, gecombineerd met anti-corrosiecomponenten werd voldaan aan alle drie criteria.

De receptuur van de coating en het productieproces zijn zodanig veranderd dat het poeder een veel betere aantrekking op het materiaal heeft. Het gaat dan ook om selectief gemalen poeder waarin maximaal vijf procent fines zitten (heel fijne deeltjes). Hoe minder fines des te meer poeder in het goede gedeelte zit met aantrekkingskracht naar het materiaal. Uit meerdere testen, waaronder een zoutsproeitest van 1000 uur op blank staal zonder voorbehandeling, kwamen goede resultaten. HaTwee stelt dat ze nu met één laag poedercoating dezelfde kwaliteit kunnen bieden als met een tweelaags systeem. Het polyester poeder heet Agripol.

Agripol voldoet minstens aan C4-omgeving (ISO 12944-2) op blank staal zonder chemische conversielaag Rob van den Boomgaard: “Ik ben natuurlijk erg blij met deze vinding, want het past naadloos in onze productielijn en het gereserveerde bedrag kan ik nu ergens anders in investeren.

We streven altijd naar productieverbetering en kwaliteitsverhoging, dus daar zal wel een goede bestemming voor gevonden worden.” O

MEER INFORMATIE www.molconinterwheels.com www.hatwee.be

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 37

OVER DE GRENS

Noël Ruijters scant de buitenlandse bladen.

De belangrijkste ontwikkelingen noteert hij in deze rubriek. Deze keer de oktobernummers van het Journal für Oberflächentechnik en het European Coatings Journal:

UIT DE BRANCHE AkzoNobel heeft een nieuwe high tech plant geopend in Ashington, UK. De bouw kostte 100 miljoen euro en is ’s werelds grootste investering in decoratieve lakken. www.akzonobel.com.

ECHA (European Chemicals Agency) heeft Perfluorhexaansulfonzuur opgenomen in Annex 15, de zogenaamde kandidatenlijst, en noemt het een nieuwe uitdaging voor de galvano- en oppervlaktetechniek.

In JOT een artikel over de zeven grondbeginselen voor de procesvoering bij het reinigen van onderdelen (www.fit-online.org). Ook een systematische procesanalyse voor waterige onderdelenreiniging. www.mafac.de.

Het VDI Zentrum Ressourceneffizienz GmbH in Berlijn ontwikkelde een checklist waarmee besparingsmogelijkheden kunnen worden vastgesteld voor bedrijven werkzaam in de oppervlaktebehandelingsbranche. www.ressource-deutschland.de.

Vier bedrijven (DMG Mori, Dürr, Software AG en Carl Zeiss) hebben in Duitsland de joint venture Adamos (ADAptive Manufacturing Open Solutions) opgericht om daarmee een open platform te creëren voor Industrie 4.0. Het geeft machinebouwers de mogelijkheid om hun klanten met weinig inspanning oplossingen voor de digitaal verbonden productie aan te bieden. De bijbehorende App Factory biedt allerlei functionele oplossingen. www.durr.com.

POEDERLAKKEN

STRALEN

ACE

Door de steeds lichtere bouw hebben bijvoorbeeld werkstukken zoals motorblokken steeds meer boringen en steeds dunnere kanalen.

Door additive manufacturing groeit de complexiteit verder. Werkstukken moeten daarbij gereinigd worden van aangehecht poeder en ze zijn over het algemeen ook ruwer dan bij traditionele productieprocessen. Verder moeten soms de meegeprinte steunstructuren (supports) nog verwijderd worden. Met het 3D-proces kan tegelijkertijd de oppervlakte behandeld worden, zodat bewerkte delen nauwkeurig gemaskeerd moeten worden voor het stralen. Al deze zaken vereisen innovatieve straalmethoden, en vanwege de complexiteit van veel producten moet dit per product gepland en gecontroleerd worden. De gebruikte lansen kunnen star of flexibel zijn en moeten in ieder geval dunner zijn dan de binnendiameter van het werkstuk.

Na het stralen dient alle straalmiddel zorgvuldig verwijderd te worden.

De markt voor agricultural, contruction and earthmoving lakken nam in 2016 toe tot 621 duizend ton. De groei kwam voornamelijk vanuit China en India. De groeiverwachting is 4% voor de periode 2016-2021. De belangrijkste eigenschappen zijn naast een goede kleur, vooral ook bescherming tegen corrosie en geringe vuil-aanhechting, waarbij deze eigenschappen tot en met de tweedehandsmarkt overeind moeten blijven. Het aandeel van plastic componenten groeit gestaag, omdat plastic nu eenmaal niet roest. Als het schuren van het oppervlak vervangen kan worden door ontvetten, of zelfs helemaal kan worden overgeslagen, verhoogt dat de snelheid van het lakproces.

Dat stelt wel hogere eisen aan de lak. Snellere uitharding van de afzonderlijke lagen verhoogt de snelheid nog verder.

Veel vernieuwing komt uit Zweden, zoals Toyota dat ter plaatse werkt met MagicCylinder snellakwisselsystemen van Gema. Quality Powder Coating (QPC) uit Nassjö gebruikt van hetzelfde merk de OptiSpray AP01 applicatiepomp en de UA04 pistoolas. Husqvarna gebruikt van Gema de cabine MagicCompact EquiFlow wat een grote besparing biedt op personeel. www. gemapowdercoating.com.

LAKKEN Reaction-Injection Moulding is het one-shot procedé van Votteler Lackfabrik GmbH &Co. KG voor kunststof onderdelen. Het geeft alle mogelijke vrijheid voor kleuren en effecten. Lakken met het lossingsmiddel-vrije tweecomponenten Puriflow gietlakken op polyurethaan basis kan op PC, PC-ABS, ABS, PC-PBT, PC-ASA, PP, CFK en composieten, maar ook op glas en folie. www. votteler.com. O Noël Ruijters is directeur van Bâton Adviesgroep. www.baton.nl

38 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN MEI 2017

-IHIVIIR OER 4EVOMRWSR OVMNKIR 7XIYR FEERFVIOIRH SRHIV^SIO +E REEV [[[ TEVOMRWSRJSRHW RP -&%2 20 %&2%

(I KVSSXWXI ½RERGMIV ZER [IXIRWGLETTIPMNO SRHIV^SIO REEV HI ^MIOXI ZER 4EVOMRWSR

'SRRMI NEEV

Upgrade het ijzerfosfateerproces

PreCoat ADL-4P Resultaat 500 uur Neutrale zoutsproeitest volgens ASTM B 117

ur

eratu temp Hoge ken: verzin ook!

M Nu in

25μ - 80μ Regulier ijzerfosfateren

PreCoat ADL-4P

3 minuten ijzerfosfateren

3 minuten ijzerfosfateren

3 minuten spoelen

3 minuten spoelen

1/2 minuut demi spoelen

1/2 minuut nevel met PreCoat

Gebruikt door topspelers!

PreCoat ADL-4P is een chroom(VI)-vrije passivering, eenvoudig toe te passen in het laatste spoelbad Geschikt voor zowel dompel als sproei lijnen Voldoet aan de Qualisteelcoat standaard!

Referenties op aanvraag AD Chemicals is a part of AD International +31 (0) 167 526 900

OPPERVLAKTEMINIMALIST Voorwerpen die bij hoge temperatuur worden verzinkt, hebben een duidelijk grotere oppervlaktehardheid, kunnen optimaal worden nabehandeld en passen als gegoten, wat met name voor onder

adinternationalbv.com

>01 3(;,5 < .9((. A0,5 >(; >, +6,5 Holland Mineraal is al ruim 35 jaar een begrip op het gebied van oppervlakte behandelingsapparatuur en producent en leverancier van straalmiddelen en straalinstallaties.

Wat we maken en hoe het werkt, laten we u graag zien, in het filmpje op onze website of door de QR code te scannen met uw smartphone of tablet.

www.hollandmineraal.nl

Vraag een test aan via chemicals@adinternationalbv.com

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 39

• Hoofdleverancier metalliseerdraden • Metalliseermachines huur en koop • Reparatie en onderhoud metalliseermachines

COLUMN

Wat als ondernemen niet meer loont?

• Opleidingen • Onderhoud van straalinstallaties Amitech b.v. ~ Fahrenheitstraat 45-2 ~ 3846 CC Harderwijk 0341-429059 ~ www.amitech.nl ~ info@amitech.nl Klanten van AMITECH staan niet stil maken METERS !

seal-, magneet-, dompelen filterpompen, filterkaarsen, filterpapier en alle filtermaterialen, kunststof bakken / opslagtanks

Corode Benelux BV

Postbus 854 - 5280 AW, Boxtel tel. 0031 (0)411 685500 - fax 0031 (0)411 686067 corode@corode.nl - www.corode.nl

Onze huidige economie is een systeem van egoïsme. Ik wil als bedrijf, als mens (zoveel mogelijk) “verdienen” ten koste van jou als klant, als afhankelijke mens. Het economisch model is gebaseerd op de theorie van Adam Smith (1723-1790). Hij was van mening dat het nastreven van het eigen individuele belang ook in het grootste maatschappelijke belang zou resulteren.

Adam Smith leefde in een tijd van ondernemende individuen.

Niet in een tijd van globaal opererende holdings met bankgeheimen, belastingparadijzen en -ontwijkconstructies. Een voorzichtige conclusie zou kunnen zijn: de uitgangspunten van Adam Smith zijn doorgeschoten in hun uitwerking anno nu.

Een onderneming is primair bedoeld om producten te maken en/of diensten te leveren en daarop (zoveel mogelijk) winst te behalen. Hiervoor moet je een onderscheidend vermogen hebben ten opzichte van de concurrentie. Hierbij past het niet om concurrenten in je keuken te laten kijken. Ook wordt door de heel stikte anti-trustregelgeving contact tussen bedrijven niet gestimuleerd.

In de samenleving wordt samenwerking steeds belangrijker.

Nederlanders weten dat al lang vanwege hun strijd tegen het water. Dat heeft na eeuwen leren, geresulteerd in het wereldberoemde polderen.

Zinc 786

Dé Natlak specialist =VVY PLKLYL VUKLYNYVUK >H[LYNLKYHNLU LU ZVS]LU[ Z`Z[LTLU < ]YHHN[ ^PQ KYHHPLU 1ÌÀiV ÌÃiÃÌÀ>>ÌÜi}ÊÓÓ{ÊUÊÎ ££Ê/8Ê, i i ÊUÊ > `ÊUÊ/i °Ê³Î£­ä®Î£n {ÇÓäÓäÊ >ÝʳΣ­ä®Î£n {Ç£ ££ÊUÊ > \Ê v J V >Ì }ðV ÊUÊÜÜÜ° V >Ì }ðV

4 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

EGBERT STREMMELAAR | directeur Vereniging ION

Ten aanzien van verbetering van bijvoorbeeld de (arbeids) veiligheid en het zorgvuldig omgaan met het milieu wordt samenwerking en gezamenlijk innoveren in het bedrijfsleven steeds belangrijker. Transparantie, ketenoptimalisatie, circulariteit en vertrouwen zijn daarbij slechts enkele sleutelbegrippen. Woorden die niet direct passen bij financiële winstoptimalisatie en concurrentievoordeel.

Dat vraagt wellicht om een herijking van ons economisch model. Momenteel ligt er namens een groep brancheverenigingen een verzoek bij het bevoegd gezag om de anti- trustregelgeving niet van toepassing te verklaren op gezamenlijke innovatie, het ontwikkelen en invoeren van circulaire producten en/of diensten en alternatieve energievoorziening. Een eerste stap op weg naar een andere waarde dan een zo laag mogelijke kostprijs.

Wellicht is het ook goed om het boek van Christian Felber (WARE WINST) eens te lezen. Dit is een sterk alternatief voor de huidige kapitalistische markteconomie en stimuleert de kernwaarden die het leven de moeite waard maken. Het niet najagen van (zoveel mogelijk) financiële winst loont dan toch. O

OP ZOEK NAAR SAMENWERKINGSPARTNERS Fabrikant van vloeibare keramische thermische isolatiecoatings zoekt distributeurs Het Enterprise Europe Netwerk, actief in 54 landen (ook buiten Europa), is gericht op brede ondersteuning van het MKB bij internationale samenwerking op het gebied van onderzoek, technologie en commercie. Het Enterprise Europe Netwerk valt onder RVO: de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Bij deze organisaties staan adviseurs klaar die bedrijven helpen bij het vinden van zakenpartners in de landen van het netwerk, en zelfs daarbuiten.

MEER INFORMATIE Voor vragen over internationale betrekkingen is Enterprise Europe Network bereikbaar onder nummer 088-4440777. Voor meer informatie over het dienstenpakket wordt verwezen naar www.EnterpriseEuropeNetwork.nl.

Reageren op de hier vermelde technologieaanbiedingen en -verzoeken kan bij: Tom Reijn Tel. 088-6025299 tom.reijn@RVO.nl www.enterpriseeuropenetwork.nl Noot van de redactie: Hiernaast volgen de titels en samenvattingen van enkele partnerverzoeken en -aanbiedingen uit de database van Enterprise Europe Network NL. De redactie neemt geen verantwoording voor de voorgestelde oppervlaktebehandelingsconcepten, uitspraken aangaande levensduurverwachtingen, accuraat gebruik van bepaalde vakterminologie voor de betreffende toepassing en dergelijke. De vervaldata zijn indicatief: doorgaans kan enkele weken later nog gereageerd worden.

40 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

AANBOD UIT Oekraïne, REFERENTIE BOUA20160705001, GELDIG TOT 30-01-2018

SAMENVATTING Een Oekraïens bedrijf dat is gespecialiseerd in de productie van vloeibare keramische thermische isolatiecoatings die worden toegepast in woningen en andere gebouwen, op (stoom) leidingen, in de landbouw en de auto-industrie is op zoek naar distributeurs en vertegenwoordigers in heel Europa.

gen, sauna-ovens, baden en schoorstenen. Deze corrosiebestendige coating kan worden gebruikt op uitlaatsystemen van auto’s die worden blootgesteld aan temperaturen van -60 tot +650 °C en andere agressieve factoren. Het bedrijf is op zoek naar partners om een distributie- of handelsovereenkomst mee aan te gaan.

GEZOCHTE PARTNER BESCHRIJVING Het Oekraïense bedrijf dat in 2009 in Kiev is opgericht, is gespecialiseerd in de productie van een vloeibare keramische thermische isolatielaag met sterke water-, warmte- en geluidsisolerende eigenschappen. De isolatie kan worden gebruikt in woningen om warmteverlies tegen te gaan en op verwarmingssystemen.

De thermische isolerende coating zorgt voor een vermindering van het verbruik van gas, brandstof of elektriciteit met 30-40%. Met de vloeibare keramische thermische isolatie op muren van gebouwen bespaart men jaarlijks 118 kW per 100 vierkante meter. De thermisch isolerende coating biedt ook verbeterde chemicaliënbestendige oppervlaktebescherming tegen de volgende invloeden: - agressieve gassen (koolstofdioxide, stikstofoxide, zwavel enzovoort); - zoutoplossingen; - alkaliën; - zuren (zoutzuur, zwavelzuur, salpeterzuur).

Het keramische materiaal vormt een bescherming tegen corrosie van metalen apparaten die worden gebruikt onder omstandigheden waarbij sprake is van een hoge vochtigheid of temperatuur, zoals olie-, gas- en stoomleidin-

Distributieovereenkomst of handelsovereenkomst met distributeurs en installateurs die werkzaam zijn in de energie- en coatingsector.

De taken die door de gezochte partner moeten worden uitgevoerd, zijn de verkoop van de vloeibare keramische thermische isolatie en de depositie (spray) van vloeibare keramische thermische isolatiecoatings.

VOORDELEN EN INNOVATIES - Thermische isolatie tot 650 °C; - Kan worden aangebracht met een dunne laag (de dikte van één laag is 0,5 mm); - Ondersteunt verbranding niet, vertraagt de verspreiding van rook; - Niet-toxisch, ecologisch-brandveilig; - Kan worden toegepast op bewegende objecten zonder de productiecyclus te stoppen bij temperaturen van 5 °C tot 150 °C; - Vermindert warmtewisseling (geen hotspots, er is geen effect van verticale stuwkracht); - Heeft een goede hechting op alle oppervlakken; - Vermindert / elimineert condensatie zonder het risico van roest; - Hoge weerstand tegen UV-straling; - Thermische geleidbaarheid -0,0025; - Warmteoverdrachtsfactor -2. O

Ontwikkeling van een systeem voor constante coatingapplicatie via plasmapolymerisatie VERZOEK UIT Spanje, REFERENTIE: TRES20170721001, GELDIG TOT 31-07-2018 waarin deze technologie wordt gebruikt voor SAMENVATTING het aanbrengen van coatings, maar er is nog Een Spaans bedrijf dat onderdeel uitmaakt van geen specifieke oplossing voor de applicatie een multinational-groep die zich bezighoudt van functionele coatings op afdichtingsprofiemet de productie van afdichtingssystemen len, en zeker niet onder de omstandigheden die voor de automobielindustrie, is op zoek naar de productieprocessen daarvan vereisen. Er zijn technische MKB-bedrijven voor de ontwikkeling alleen nog ervaringen op laboratoriumniveau van een coatingapplicatie-systeem door middel opgedaan. van plasmapolymerisatie in rubberextrusieprocessen van EPDM rubber (ethyleen propyleen Het nieuwe coatingapplicatieproces moet de dieen monomeer - M-klasse – rubber). Het belangrijkste nadelen van de huidige coatings bedrijf is op zoek naar een technische samengeheel of gedeeltelijk gaan oplossen, en/of de werkingsovereenkomst. voordelen ervan versterken, op de volgende aspecten: BESCHRIJVING - Lage frictie-coëfficiënt (functie).

Het Spaanse bedrijf is werkzaam in de auto- Hoge slijtvastheid (functie). industrie en houdt zich bezig met de productie - Goede uitstraling (functie). van afdichtingssystemen. Het bedrijf heeft ruim - Lage stijfheid in het applicatiegebied (func50 jaar ervaring in deze branche en met dit tie). type producten. Het bedrijf is onderdeel van - Eenvoudig applicatieproces (proces). een van de belangrijkste multinationals in de - Beperktere fabrieksruimte (proces). branche en heeft zeer veel ervaring met samenwerkingsprojecten met andere bedrijven, zowel Bij plasmaoppervlaktecoating kan het nationaal als binnen Europa. plasma worden gebruikt om een ultradunne Het bedrijf beoogt een nieuw soort coating en coatinglaag te creëren op andere materialen applicatieproces te ontwikkelen, dat de belang(plastic, rubber, metaal, keramiek, glas, etc.) rijkste nadelen van de huidige coatings geheel om zo het oppervlak permanent te verbeteren of gedeeltelijk oplost, en/of de voordelen ervan en geschikt te maken voor nieuwe applicaties. verbetert, door het inzetten van de zogeheten Hierbij wordt het materiaaloppervlak meestal plasmapolymerisatie-technologie voor het hydrofoob, hydrofiel of slijtvaster gemaakt, genereren van functionele coatings op de krijgt het een lagere wrijvingscoëfficiënt, etc. afdichtingsnaden en -verbindingen.

Het algemene doel is de selectie van de Op dit moment zijn er specifieke toepassingen juiste coatings en de ontwikkeling van de

technologie en apparatuur die nodig is voor de applicatie van functionele coatings met plasmapolymerisatie-technieken. Dit algemene doel is onderverdeeld in de volgende specifieke doelstellingen: - Analyse en selectie van verschillende soorten precursormaterialen.

- Analyse en selectie van verschillende soorten draaggassen.

- Analyse en selectie van operationele parameters van het systeem.

- Onderzoek naar de verschillende oplossingen in de markt.

- Geschiktheid/ontwikkeling van een prototypesysteem dat op industrieel niveau gebruikt kan worden.

- Escalatie van het prototype naar productieniveau.

Het bedrijf zoekt een technisch MKB-bedrijf, gespecialiseerd in plasmabehandelingssystemen of applicatie van plasmapolymerisatie-coatings, voor het aangaan van een technische samenwerkingsovereenkomst.

GEZOCHTE PARTNER Technische samenwerkingsovereenkomst met een technisch MKB-bedrijf, bij voorkeur met ervaring in consortiumprojecten en plasmasystemen. Uit te voeren taken: co-ontwikkeling van het systeem en productie van de pilot-lijn (in de eerste fase) en optimalisatie en implementatie van de productielijn (in de tweede fase). O

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 41

TERUGBLIK COLUMN

AANBOD UIT Litouwen, REFERENTIE: TOLT20170926001, GELDIG TOT 10-10-2018

SAMENVATTING Een Litouwse onderneming die investeert in R & D-projecten heeft een eenvoudige en goedkope methode geoctrooieerd voor het aanbrengen van grafeen-gebaseerde coatings op oppervlakken. Deze oppervlakken bezitten antimicrobiële eigenschappen en kunnen potentieel worden toegepast in de geneeskunde, de voedingsindustrie, de bouw enzovoort.

Het bedrijf wil een commerciële overeenkomst met technische assistentie of een licentieovereenkomst aangaan met partners uit deze sectoren of licentiehouders die geïnteresseerd zijn in de commercialisering van de antimicrobiële oppervlakken.

BESCHRIJVING Deze Litouwse onderneming werkt sinds de oprichting in 2013 nauw samen met de faculteit scheikunde van een Litouwse universiteit en heeft in ruil voor investeringen verschillende octrooirechten verkregen. Een van de technologieën die door het bedrijf is gepatenteerd, is een op grafeen gebaseerde antibacteriële coatingtechnologie.

Antibacteriële coatings bevatten een antimicrobieel middel dat micro-organismen verwijdert of hun vermogen om te groeien remt. Antibacteriële eigenschappen van grafeen zijn beschreven in recente wetenschappelijke publicaties. Deze gepatenteerde technologie omvat een methode (en apparaat) voor het aanbrengen van grafietpoeder op oppervlakken door middel van mechanisch wrijven en vervolgens het oxideren van grafiet in grafeen via chemische reacties.

Deze methode wordt gebruikt om een grafeen-gecoate polymeerfilm te produceren die antimicrobiële eigenschappen bezit. Een Litouws instituut heeft proefondervindelijk vastgesteld dat vleesproducten verpakt in deze film drie tot vijf dagen houdbaar zijn. Antibacteriële films en andere oppervlakken die worden geproduceerd met behulp van deze methode kunnen potentieel worden toegepast in de geneeskunde, de voedingsindustrie, de bouw enzovoort.

Het bedrijf is op zoek naar partners die geïnteresseerd zijn in het implementeren van deze technologie in hun industriële processen door het verkrijgen van octrooirechten of licenties op basis van een commerciële overeenkomst met technische assistentie of een licentieovereenkomst.

GEZOCHTE PARTNER Onderzoeks- of medische instellingen, voedselverpakkingsindustrie, fabrikanten van bouwmaterialen of andere industriële partners die gebruikmaken van antimicrobiële gecoate oppervlakken. De partners moeten geïnteresseerd zijn in het verkrijgen van octrooirechten of het gebruik van deze methode in hun productieprocessen of onderzoeksprojecten met gedeelde royalty’s op basis van een commerciële overeenkomst met technische bijstand of een licentieovereenkomst.

VOORDELEN EN INNOVATIES Deze methode is voordeliger dan andere concurrerende antimicrobiële coating nano-technieken. De uitvinding is bedoeld om de productie van coatings met antimicrobiële eigenschappen te vereenvoudigen en dus goedkoper te maken. O

42 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

Win-winsituatie Wat zo mooi is in dit vak, is dat je af en toe tegen nieuwe applicaties aanloopt die onderdeel zijn van oppervlaktetechnieken. De boom van oppervlaktetechnieken is al breed, maar blijkt regelmatig nog breder te kunnen of te zijn. In dit nummer zien we daar twee voorbeelden van: (copper) cold spray en food grade finishing. Het zijn verbijzonderingen van reeds bestaande technieken voor specifieke toepassingen. Hierdoor verbeteren de prestaties van de onder handen genomen producten en/of wordt er minder materiaal gebruikt.

Het is mooi dat met nieuwe technieken de klant beter bediend wordt, maar het kan natuurlijk altijd beter. Applicateurs zitten uiteraard aan het eind van de productielijn en moeten vaak onder tijdsdruk hun ding doen. Contacten met de ontwerpers van de producten die de applicateur ter behandeling krijgt, zijn nog steeds zeldzaam. En dat terwijl iedereen zo enkele voorbeelden kan noemen van ontwerpkeuzes die beter voor de applicateurs -en soms ook voor de producten zelf- zouden uitpakken, als zij bij de ontwerper aan tafel hadden gezeten. Dit is geen makkelijk onderwerp en zeker niet omdat veel bedrijven het druk zat hebben. Dit is alleen op te lossen door tijd te vinden en een strategie te bedenken over hoe die contacten gelegd kunnen worden.

Maar als dit lukt, wordt er weer veel tijd gewonnen doordat het werk makkelijker en sneller te doen is.

JAAP VAN PEPERSTRATEN Hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken

Methode voor de productie van coatings met antimicrobiële eigenschappen

Dat dat niet vanzelf gaat en tijd kost, blijkt ook uit het verhaal van Cees Kalfsvel. Hij is jaren bezig geweest om de planning van het werk goed afgestemd te krijgen tussen zijn klanten en zijn onderneming. Maar nu beseffen zijn klanten dat dat ook handig voor henzelf is. Soms hebben zij geen idee waar hun producten precies zijn en kunnen zij dat makkelijk via de online overzichten van Kalfsvel achterhalen. Uit dit voorbeeld blijkt dat je ergens moet beginnen wat een zeker ongemak teweegbrengt, maar uiteindelijk leidt tot een win-winsituatie. En je moet een goed plan hebben.

Zo tegen het eind van het jaar wordt het ook weer tijd om plannen te maken voor het nieuwe jaar. De vraag is dus: ga je door op dezelfde manier of kies je voor een andere aanpak die leidt tot een win-winsituatie? O oppervlaktetechnieken@ellemmi.nl

BRANCHEREGISTER Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaalt u per jaar slechts €330,-. Bij plaatsing logo in full colour per jaar €305,- ongeacht het aantal rubrieken. Voor informatie over een vermelding in het brancheregister kunt u contact opnemen met Vincent IJff, tel: 070 399 00 00 / vincent@jetvertising.nl

ADVIES PROJECTBUREAU / OPPERVLAKTEBEHANDELING- / COATING-INDUSTRIE

B & B Coating Techniek T. 053-4357707 www.bb-coating-techniek.nl

AFZUIGINSTALLATIES

BESCHERMKAPJES, PLUGGEN, TAPE

CERTIFICERING

Amitech b.v.

T. 0341-429059 / F. 0341-429068 info@amitech.nl / www.amitech.nl

Alards Masking Solutions Lochtstraat 14 5962 AK MELDERSLO T. 06-48222181 info@alards-masking.nl / www.alards-masking.nl

TÜV Rheinland Nederland b.v.

T. 088-8887888 / F. 088-8887879 info@nl.tuv.com / www.tuv.com/coatings

CHEMICALIËN/ OPP. BEHANDELING Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Bornem (BE): +32 (03) 740 38 50 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com www.coatingsystemenvanderlans.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

ANODEMANDEN (TITAAN)

Coatingsystemen Van der Lans T. +31(0)614306694 info@coatingsystemenvanderlans.nl www.coatingsystemenvanderlans.nl

AFVALWATERBEHANDELINGINSTALLATIES

ANODEN (TITAAN)

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

MAGNETO Special Anodes b.v.

T. 010-2620788 / F. 010-2620201 www.magneto.nl

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Suez Water n.v.

T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Bornem (BE): +32 (03) 740 38 50 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

ANODISEER (OPHANGREKKEN)

MEPACO b.v.

T. 071-5892863

BAKKEN, KUNSTSTOF EnviroChemie b.v.

T. +31 (0)23 542 69 13 / F. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 www.ct-technics.nl

Official Benelux dealer

MEPACO b.v.

T. 071-5892863 Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

C.K.B.Boxtel T. 0411- 682939

Kluthe Benelux b.v.

T. +31 (0)172-516 000 / F. +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

CHEMISCH NIKKEL

BRANDWERENDE / BRANDVERTRAGENDE COATINGS MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

BEITSEN/PASSIVEREN

Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Bornem (BE): +32 (03) 740 38 50 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

COATINGINSTALLATIES SERVICE & ONDERHOUD

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Sir John b.v.

T. 0182-396931 / F. 0182-396937 info@sir-john.nl / www.sir-john.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN OKTOBER 2017 | 43

DROOGAPPARATUUR

FILTERS & POMPEN

HAKEN

Corode T. 0411 - 68 55 0

IST Benelux b.v.

T. 055-5050014 www.ist-uv.nl / info@bnl.ist-uv.com

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

ELEKTROSTATISCH POEDERSPUITEN, INSTALLATIES

Mefiag Filters & Pumps b.v.

Heerenveen T. 0513-630230 / F. 0513-632233 info@mefiag.com / www.mefiag.com

Hendor Pumps & Filters T. 0497-339389 / F. 0497-381593 info@hendor.com / www.hendor.com

Alards Masking Solutions Lochtstraat 14 5962 AK MELDERSLO T. 06-48222181 info@alards-masking.nl / www.alards-masking.nl

Parlevinkerweg 34 / 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

INDUSTRIËLE LUCHTBEHANDELING EN WARMTETERUGWINNING

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

INDUSTRIËLE REINIGING

Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Bornem (BE): +32 (03) 740 38 50 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

GALVANOTECHNIEK, GLANSMIDDELEN MSP Systems b.v.

T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

Wagner Systemen Nederland T. 030-2410688 / F. 030-2410765 info@wagnersystemen.nl

ELEKTROSTATISCH NATLAKKEN

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-437 0166 / F. 010-415 1491 www.rasco-clemco.nl

FILTERS

Magistor b.v.

T. 0548- 519401 / F. 0548-517619 info@magistor.nl / www.magistor.nl

FILTERS (ANDREAE, COLUMBUS INDUSTRIES)

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

HANGBAANSYSTEMEN MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

GLASPARELSTRAALCABINES

Railtechniek van Herwijnen b.v.

T. 0344-616363 / F. 0344-611072 info@railtechniek.nl / www.railtechniek.nl

HARDCHROOM BADEN (KUNSTSTOF) Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

HITTEBESTENDIGE EN NON-STICK COATINGS

FILTERS (OVERSPRAY)

Filter Service Heerenveen T. 0513-633900 / F. 0513-633888 info@filterservice.nl / www.filterservice.nl

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

44 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

KLEUR & GLANS

Admesy b.v.

Inline kleur & lichtmeting www.admesy.com

Surtec Benelux b.v.

T. (077) 308 15 90 / F. (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com / www.surtec.com

GALVANOTECHNIEK, INSTALLATIES

Kluthe Benelux b.v.

T. +31 (0)172-516 000 / F. +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

KLEURENWAAIERS Hellema Kleur kaarten Harderwijk The Netherlands

l uw Voor a aties resent p r u e rs l k waaie & n e kaart or Ral ook vo WWW.HELLEMAKLEURKAARTEN.NL

KUNSTSTOFLAKKEN

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

LAAGDIKTEMETERS

Helmut Fischer Meett. b.v.

Tarasconweg 10, Eindhoven T. 040-2482255 / F. 040-2428885 www.helmutfischer.nl netherlands@helmutfischer.nl

METALLISEREN/SCHOOPEREN

ONDERHOUD AAN STRAALINSTALLATIES EN WERPSTRALERS

NauMetrics PMI T. 074-3490022 / F. 084-0037042 info@naumetrics.nl / www.naumetrics.nl Amitech b.v.

T. 0341-429059 / F. 0341-429068 info@amitech.nl / www.amitech.nl Verlab-Oxford Instruments T. 0162-320633 / F.0162-322907 info@verlab.nl / www.verlab.nl

MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

MOFFELOVENS Surtec Benelux b.v.

T. (077) 308 15 90 / F. (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com / www.surtec.com

LAKSTRATEN

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

ONTVETTINGSMIDDELEN

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Rรถsler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

OPHANGHAKEN VOOR LAKSTRATEN/POEDERCOATEN

ONTBRAMEN

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

NATLAKKEN (AFDEKMATERIALEN)

Alards Masking Solutions Lochtstraat 14 5962 AK MELDERSLO T. 06-48222181 info@alards-masking.nl / www.alards-masking.nl

Rรถsler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

ONTLAKKEN (IN LOON) Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

MARINE COATINGS / SCHEEPVAARTLAKKEN

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

METAAL OPPERVLAKTEBEHANDELING

CZL Tilburg b.v.

T. 013-5703370 / F. 013-5704906 info@czltilburg.nl / www.czltilburg.nl

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

NATLAKSPUITAPPARATUUR

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl

TCI Cleaning b.v.

Centaurusweg 67 5015 TC Tilburg T. 013 - 456 39 66 info@tci-cleaning.com / www.tci-cleaning.com

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-4370166 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

Thermo-Clean Heusden-Zolder n.v.

T. 0032-13539060 Thermo-Clean Nederland b.v.

T. 0182 37 46 20

ONTLAKKINGSOVENS/ THERMISCHE REINIGINGSOVENS Pyrox b.v.b.a.

T. +32 14 762377 / F. +32 14 762379 info@pyrox.be / www.pyrox.be

ONTVETTINGSINSTALLATIES

NAVERBRANDINGSINSTALLATIES Surface Treatment Ned. Maasbracht / T. 0475-463835 www.surfacetreatment.nl info@surfacetreatment.n

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

Paint It The Application Company T. 0318-643 260 / F. 0318-643 042 info@paintit.nl / www.paintit.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Multinal Group T. 088-2055300 / F. 088-2055301 info@multinal.com / www.multinal.com

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

OPHANGREKKEN VOOR GALVANO EN LAKTECHNIEK

MEPACO b.v.

T. 071-5892863

OVENS Kermad Machinebouw b.v. info@kermad.nl / www.kermad.nl

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507 Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 45

POMPEN (MAGNETISCH AANGEDREVEN) Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

EUROLACKE Tiel Axalta Coating Systems T. 0344-620662 / F. 0344-617079 info@eurolacke.nl / www.eurolacke.nl

Corode T. 0411-685500

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

PROTECTIVE COATINGS SPUITCABINES

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com Oxyplast Belgium n.v.

T.+32 9 3267920 / F.+31 9 3370159 info@oxyplast.be / www.protechpowder.com Unifour b.v.

T. +31 (0)315 641352 / F. +31 (0)351 641852 info@unifour.nl / www.unifour.nl

POEDERCOATING (AFDEKMATERIALEN)

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

TIGER Coatings Belgium b.v.b.a T. +32 (0)89700016 / F. +32 (0)89567858 www.tiger-coatings.com

POEDERSPUITAPPARATUUR

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl Delfzijl 0596-614135 Rhenen 0318-472020 info@petsonpaints.com / www.petsonpaints.com

PVD COATINGS

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Official Benelux dealer

MSP Systems b.v.

T. 053-4303937 www.mspsystems.nl C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl Wagner Systemen Nederland T.030-2410688 / F.030-2410765 info@wagnersystemen.nl Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

Dekracoat De Maas 22G, 5684 PL Best T. 040 262 80 70 info@dekracoat.nl / www.dekracoat.nl

REINIGINGSINSTALLATIES

POEDERSPUITCABINES

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Holtrop & Jansma b.v.

Dokkum T. 0519 32 91 00 www.holtrop-jansma.com

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507 M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be Kermad Machinebouw b.v. info@kermad.nl / www.kermad.nl Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

POEDERLAKKEN/ POEDERCOATINGS

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

STRAALCABINES

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

SHOTPEENEN MSP Systems b.v.

T. 053-4303937 www.mspsystems.nl AkzoNobel Powder Coatings Benelux T. +32 (0)2 254 77 51 / F. +32 (0)2 254 77 57 www.akzonobel.com/powder

POLIJSTEN

Rรถsler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

46 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl Rรถsler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

TRANSPORTSYSTEMEN

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

STRAALINSTALLATIES

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Amitech b.v.

T. 0341-429059 / F. 0341-429068 info@amitech.nl / www.amitech.nl

Clemco Straalapparatuur T. 010-4370592 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

STRAALKASTEN

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

STRAALMIDDELEN

Airblast-Abrasives b.v.

T. 072-5715569 / F. 072-5714340 info@airblast-abrasives.com www.airblast-abrasives.com

Railtechniek van Herwijnen b.v.

T. 0344-616363 / F. 0344-611072 info@railtechniek.nl / www.railtechniek.nl

TWEE-COMPONENTEN APPARATUUR Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

UV EN EBC LAK

W Abrasives Nederland T. 0341-563831 / F. 0341-494114 info@wabrasives.nl www.wabrasives.nl / www.winoagroup.com

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

STRALEN (AFDEKMATERIALEN)

VERDUURZAMEN VAN METAAL

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

Oxyplast Belgium n.v.

T.+32 9 3267920 / F.+31 9 3370159 info@oxyplast.be / www.protechpowder.com

C.K.B. Boxtel T. 0411-682939 T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 Metals.benelux@cellmark.com www.ervinamasteel.eu

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Magistor b.v.

T. 0548- 519401 / F. 0548-517619 info@magistor.nl / www.magistor.nl

TANKS (KUNSTSTOF)

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

LTC International Vacuümstraalapparatuur T. 078-641 80 50 / F. 078-641 80 80 info@ltc-international.nl www.ltc-international.nl

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Eurogrit b.v., Papendrecht T. 078-6546770 / F. 078-6449494 info.eurogrit@sibelco.com www.eurogrit.com / www.sibelco.eu

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

TECHNISCH ONDERZOEK BETROUWBAAR EN SNEL

TÜV Rheinland Nederland b.v.

T. 088-8887888 / F. 088-8887879 info@nl.tuv.com / www.tuv.com/coatings

Rotocoaten betrouwbaar en snel • one-stop-shopping • automatische orderverwerking • eigen transportdienst • één aanspreekpunt verkoop@rotocoat.nl / www.rotocoat.nl

VERFSPUITAPPARATUUR

TITAAN (BEVESTIGINGS-) MATERIALEN

MEPACO b.v.

T. 071-5892863

CAP Industrial b.v. tel- 010-4374737/ F.-010-2623190 info@cap-industrial.nl / www.cap-industrial.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 47

VERWERKING AFVALSTROMEN

Paint It The Application Company T. 0318-643 260 / F. 0318-643 042 info@paintit.nl / www.paintit.nl

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-4370166 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Suez Water n.v.

T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

VOORBEHANDELINGSINSTALLATIES

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be Technospray Spuitapparatuur T. 0168-382111 / F. 0168 380780 info@technospray.nl / www.technospray.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

WATERBEHANDELING

EnviroChemie b.v.

T. +31 (0)23 542 69 13 / F. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

MAGNETO Special Anodes b.v.

T. 010-26207 88 / F. 010-2620201 www.magneto.nl

Suez Water n.v.

T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

MEPACO b.v.

T. 071-5892863

VERWARMINGSELEMENTEN

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

VERWARMINGSELEMENTEN (TEFLON) Corode T. 0411-685500

BRANCHEREGISTER Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaalt u per jaar slechts €330,-. Bij plaatsing logo in full colour per jaar €305,- ongeacht het aantal rubrieken.

Voor informatie over een vermelding in het brancheregister kunt u contact opnemen met Vincent IJff, tel: 070 399 00 00 / vincent@jetvertising.nl

48 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Corode T. 0411-685500

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

WERPSTRALERS

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

VERWARMINGS- EN KOELELEMENTEN (TITAAN EN RVS)

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

WORD LID VAN EEN PROACTIEVE BRANCHEVERENIGING! â&#x20AC;¢ T 030 630 03 90 F 030 630 03 89 info@vereniging-ion.nl www.vereniging-ion.nl

16

INHOUD VERENIGING ION 29

Toepassing copper cold spray in zonnepanelen Aandacht voor een tamelijk nieuwe techniek: cold spray. En daarvan bestaat ook een specifieke variant die wordt ingezet bij de productie van zonnepanelen wat resulteert in een flinke materiaalbesparing (koper), een goed rendement en een veel langere levensduur van de PV-modules.

Nu een uitgebreid proefproject achter de rug is, ligt de focus op opschaling naar industriële productie. Wat houdt cold spray precies in en hoe ziet zo’n machine eruit?

Hoge automatiseringsgraad machinebouw bij KMWE

34

ALGEMEEN 20

Bezint eer je aan een cleanroom begint Steeds meer bedrijven in onze branche gaan ook de dienst ‘cleanroom’ aanbieden. Vaak een indrukwekkend gezicht.

Maar is wel voldoende duidelijk wat het betekent voor de betreffende medewerkers en voor de organisatie als geheel?

Wat komt er allemaal bij kijken, voordatje een goedlopende cleanroom hebt?

Voor deze en andere vragen gingen we te rade bij CSO Cleanroomtraining.

26

Nieuwe oppervlaktebehandeling voor rvs Een glad, schoon en reinigbaar oppervlak is een belangrijk doel bij oppervlaktebehandeling aan rvs voor de voedingsmiddelenindustrie. Bij Kalfsvel Metaalcoating richt men zich sinds kort vooral op twee oppervlaktebehandelingen aan rvs waarvan één nieuwe behandeling zelf is uitgedokterd door eigenaar-directeur Cees Kalfsvel met behulp van zijn medewerkers. Volgens hem gaat deze techniek hoge ogen gooien.

30

“Wij zijn tegen verspilling in iedere vorm” Vuile bedrijfskleding wordt vaak thuis gewassen en soms al snel weggegooid als het kapot is. Kan het ook anders?

Jazeker. Het bedrijf Berendsen laat zien

Om het neusje van de zalm te ontdekken op het gebied van machinebouw, ligt het voor de hand om naar KMWE in Eindhoven te gaan. Daar draait alles om low volume, high mix en high tech machinebouw. Wat zijn de trends in de machinebouw en welk gevolgen hebben die voor de oppervlaktetechnieken? Voorlopige conclusie: als onze branche niet serieus en snel gaat vernieuwen, gaan grote machinebouwers zelf ons werk doen omdat applicateurs te duur zijn.

22

Werkgroep 3D MetalPrinting nog steeds actief Het lijkt alweer enige tijd stil rond 3DMetalPrinting binnen ION, maar niets is minder waar. Daarom een beschrijving van de huidige stand van zaken. Het gaat om ingewikkelde problematiek waarvoor een werkbare oplossing niet snel gevonden is.

dat je ook bedrijfskleding circulair kunt maken. ION heeft onlangs met Berendsen voor de leden een overeenkomst gesloten over het leveren, ophalen en reinigen van bedrijfskleding tegen gunstige voorwaarden. Hoe doet Berendsen dat?

Rechtszaak over corrosie kent alleen verliezers Sinds enige tijd dreigt er een rechtszaak over filiforme corrosie op de gevelbeplating van een appartementencomplex.

Dat complex is nog geen drie jaar oud en de Vereniging van Eigenaren heeft de aannemer/constructeur aansprakelijk gesteld. Gevolg: alle betrokken partijen geven elkaar de schuld. Zeker is: oppervlaktebehandelaars zullen er in dergelijke gevallen nooit mee wegkomen door te verklaren dat ze ‘slechts gedaan hebben wat de klant vroeg’.

ORGANISCHE DEKLAGEN 36

Eenlaags poedercoating met zelfde kwaliteit als tweelaags systeem Voldoen aan hogere klanteisen dankzij een nieuw revolutionair product zonder dat het productieproces aangepast hoeft te worden. In een notendop is dat het verhaal bij Molcon Interwheels dat sinds kort de beschikking heeft over een éénlaags poedercoatsysteem dat hoog scoort op zowel de corrosiewering, UVbestendigheid als op kantendekking.

Hiermee kan Molcon niet alleen blijven voldoen aan hoge kwaliteitseisen, maar ook aan snelle levering.

38

Over de grens

40

EEN

43

Brancheregister

Bij de voorpagina: Dycomet levert apparatuur om cold spray toe te passen. Ze hebben onder meer een spuitcabine ontwikkeld waarin gietijzeren mallen, die worden gebruikt voor de productie van flessen, een speciale coating krijgen door middel van het cold spray-proces.

Hierdoor wordt de standtijd van de mallen, die normaal gesproken acht productie-uren bedraagt, verhoogd naar drie dagen. Zo’n cabine is ook in Mexico afgeleverd. De mannen op de foto kijken naar de cold spray-robot. Foto Dycomet.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 5

Straalhard de beste!

AIRBLAST

het

Bespaar nรณg meer door het gebruik van door

voor

Airblast-Abrasives in eigen huis geproduceerde

oppervlaktebehandeling. Airblast installaties voor

High-Carbon Steel Shot en Steel Grit van de

stralen, metalliseren en spuiten sluiten perfect

hoogste kwaliteit. Tevens levert Airblast-Abrasives

aan bij de wensen van de industrie. Handmatig of

een compleet assortiment straalmiddelen in elke

Automatisch, onze kwaliteit, betrouwbaarheid en

maat en hardheid, direct uit voorraad. Overtuig

constante innovatie levert u direct winst op door

uzelf van onze topkwaliteit en neem contact met

lage gebruikskosten en duurzame producten.

ons op, wij zijn er voor u!

Airblast premium

is

sinds

merk

1974

voor

gegroeid

tot

totaaloplossingen

Airblast B.V. Tel.: 072 571 8002 info@airblast.com www.airblast.com

Airblast-Abrasives B.V. Tel.: 072 571 5569 info@airblast-abrasives.com www.airblast-abrasives.com

IGP-DURA®face 5807 Surface-robust powder coating system for facade and metal construction – More abrasion resistant – More scratch resistant – Easier to clean

RO

Learn more about IGP-DURA ® face 5807 at: www.igp-powder.com

BU

ES

– Optimized flow

S T S U R FA

C

IGP Benelux BV NL-8013 RW Zwolle Phone +31 38 4600695 www.igp-powder.com info.benelux@igp-powder.com A member of the DOLD GROUP

Encore® HD Automatisch Poeder Spuit Systeem – toepassing van dense-phase techniek en waarborgt constante prestaties met hoge transfer efficiency in efficiënte poeder applicaties.

Egale zachte poederwolk De mogelijkheid de poederwolk snelheid te versnellen of te vertragen wanneer gewenst Gebruikt bestaande HDLV® pomp en Color-On-Demand continue kleur wissel systeem technieken Eenvoudig te onderhouden, minimum aan onderhoud en stilstand Voor een nieuw snel kleurwisselsysteem of integratie in een bestaand systeem, contacteer ons voor meer informatie. ics.eu@nordson.com | www.nordson.com/hdlv Performance by design

6 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

AGENDA

DECEMBER

JANUARI

O Biocomposites Conference Cologne 6 - 7 december, Keulen www.biocompositescc.com

O Training Lean Six Sigma Green to Black 10 januari, Eindhoven www.mikrocentrum.nl/opleidingen

O QRM Experience: Spelen met tijd 7 december, Nuenen www.mikrocentrum.nl/evenementen

O Industrial building 10 - 12 januari, Essen www.industrial-building.de/industriebau

O Voorlichtingsbijeenkomst over nieuwe Europese privacywetgeving 7 december, Den Haag www.mkb.nl/agenda

O Start Opleiding Fire Safety Manager 11 januari, Harderwijk www.sbo.nl/veiligheid

O Smart Industry Conference 7 december, Delft www.managementproducties.com/nl/ energie-industrie/smart-industry O Stoffendag 12 december, Ede www.stoffendag.nl O Meeting Materials 12 december, Noordwijkerhout www.www.m2i.nl O Start normalisatietraject IFD-bouw van beweegbare bruggen 20 december www.nen.nl

O Sensoren: De zintuigen met toekomst 19 januari, Nieuwegein www.teqnow.nl O Gevel 2018 23- 25 januari, Rotterdam www.gevel-online.nl O Opleiding Lijmspecialist (EAS) 29 januari, Gilze Rijen www.mikrocentrum.nl/opleidingen O Training Lean Six Sigma Black Belt 31 januari, Eindhoven www.mikrocentrum.nl/opleidingen

Een activiteit melden? Mail de redactie: Oppervlaktetechnieken@ellemmi.nl

Stoffendag Diverse branche-organisaties van downstreamgebruikers van chemische stoffen, waaronder vereniging ION, organiseren in samenwerking met de handel en de producenten van chemische stoffen een nieuwe editie van de stoffendag. Het delen van goede praktijken en kennis over het omgaan met gevaarlijke stoffen staat zoals elk jaar centraal. Deelnemers kunnen kiezen uit een groot aantal verschillende workshops, waarbij een hands-on benadering het uitgangspunt is. Experts en ervaringsdeskundigen praten u bij over de laatste ontwikkelingen, bespreken best practices en brengen u op de hoogte van veranderingen in wet- en regelgeving.

Daarnaast biedt de Stoffendag deelnemers de gelegenheid om te netwerken met gelijkgestemden en deskundigen, en is er tijd voor het bezoeken van een uitgebreide informatiemarkt.

GEVEL 2018 GEVEL 2018 is de vakbeurs die architecten, adviseurs, opdrachtgevers en bouwers informeert over de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van de gebouwschil. GEVEL biedt een breed en hoogwaardig aanbod van producten, materialen en systemen, toont innovaties en experimenten, slaat een brug tussen kennis en praktijk en heeft oog voor de maatschappelijke context.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 7

KORT NIEUWS Wijziging richtlijn voor middelgrote stookinstallaties Er komen nieuwe emissiegrenswaarden voor bestaande en nieuwe stookinstallaties. Verder moet de exploitant van een middelgrote stookinstallatie aan de bevoegde autoriteit melden dat hij deze exploiteert of wil exploiteren. De bevoegde autoriteiten moeten een register bijhouden van deze middelgrote stookinstallaties. Ook zijn er bepaling voor de monitoring, rapportage aan de Europese Commissie en toezicht en handhaving van stookinstallaties.

Dit is het gevolg van de implementatie van de Europese richtlijn om de emissies van bepaalde verontreinigende stoffen in de lucht door middelgrote stookinstallaties te beperken. De richtlijn bevat regels voor de emissie naar de lucht van zwaveldioxide, stikstofoxiden en stof door middelgrote stookinstallaties met vermogens van 1 tot 50 megawatt. Stookinstallaties zijn bijvoorbeeld verwarmingsketels, gasmotoren (warmtekrachtkoppeling), gasturbines en ovens.

Er worden emissiegrenswaarden vastgesteld voor bestaande en nieuwe installaties. Voor nieuwe installaties gaan deze uiterlijk op 20 december 2018 gelden. Voor bestaande installaties gaan emissiegrenswaarden gelden vanaf

2025 of 2030, afhankelijk van het vermogen van de installatie.

BREDER BEREIK De Europese Commissie onderzoekt vóór 2023 of de eisen voor nieuwe installaties moeten worden aangepast. Een groot deel van de stookinstallaties waarop de richtlijn betrekking heeft, wordt sinds 2013 gereguleerd met het Activiteitenbesluit milieubeheer. Het gaat daarbij

vooral om ketels, motoren en gasturbines die worden gestookt op standaard brandstoffen.

Het bereik van de richtlijn is nu breder, omdat deze ook betrekking heeft op niet-standaard brandstoffen en andere typen stookinstallaties, zoals fornuizen, ovens en drogers.

Het besluit om de richtlijn te implementeren treedt op 19 december in werking. O

Investeringsbereidheid stijgt, druk op arbeidsmarkt blijft Uit de Economische Barometer MKB-Metaal over het derde kwartaal blijkt dat de druk op de arbeidsmarkt blijft toenemen. Maar liefst 30% van de deelnemers aan deze barometer heeft meer vast personeel in dienst dan in het tweede kwartaal. De ontwikkeling van de binnenlandse markt is wat minder, maar dat heeft alles met de zomerperiode te maken. Voor het eerst sinds 2008 verwachten ondernemers per saldo meer te gaan investeren en de verwachtingen voor het volgende kwartaal zijn op het hoogste niveau sinds dat jaar.

8 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017

De binnenlandse orderpositie in het derde kwartaal groeit door de vakantieperiode eigenlijk nooit of neemt zelfs iets af. Zo ook dit jaar: maar 34% van de respondenten geeft aan dat de binnenlandse orderpositie in het derde kwartaal is toegenomen. De waardering van de binnenlandse orderpositie is op hetzelfde niveau als dat van de eerste twee kwartalen.

Meer dan de helft van de ondernemers (54%) geeft aan tevreden te zijn over de binnenlandse orderpositie, terwijl maar 8% aangeeft ontevreden te zijn. De verwachtingen voor de binnenlandse orderpositie voor het vierde kwartaal zijn goed en op het hoogste niveau in tien jaar! 41% van de bedrijven in het MKB-metaal verwacht een beter vierde kwartaal, 8% verwacht een afname van de orderportefeuille. De verwachting voor de exportportefeuille voor het vierde kwartaal is positief. 44% van de exporteurs verwacht een groei van de orderportefeuille, terwijl 10% een afname verwacht. Bij 40% van de exporterende bedrijven is het aandeel van de export de laatste twee jaar gelijk gebleven, bij 7% is dit gedaald en bij maar liefst 53% van de respondenten is het exportaandeel toegenomen!

Voor het eerst in tien jaar is de investeringsverwachting voor het komende halfjaar per saldo positief. Er zijn dus meer bedrijven die aangeven meer te gaan investeren in hun machinepark, dan dat er bedrijven zijn die verwachten minder te gaan investeren. Het verschil tussen deze groepen is echter niet groot. 28% verwacht meer te gaan investeren en 23% geeft aan minder te investeren. O

Veiligheid Voorop lanceert prijs voor ‘Veiligheidscoalitie van het jaar’ Tijdens de vijfde landelijke Veiligheidsdag begin november heeft Anton van Beek (President van DOW Benelux) namens het samenwerkingsverband Veiligheid Voorop een prestigieuze prijs gelanceerd voor de ‘Veiligheidscoalitie van het jaar’. De eerste prijs voor de ‘Veiligheidscoalitie van het jaar’ zal op 11 april 2018 tijdens de industriële beurs Safety and Health@Work in Ahoy worden uitgereikt aan een samenwerking van bedrijven in de chemieketen.

“Er bestaan al aparte veiligheidsprijzen voor opdrachtgevers en opdrachtnemers. Met deze nieuwe prijs willen we juist het veilig samenwerken van ketenpartners onderscheiden, want daar kunnen we de grootste winst boeken”, aldus Van Beek. “Ook bij Veiligheid Voorop is veilige ketensamenwerking een prioriteit. Nederland is ‘coalitieland’ en ook in de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer kan het alleen nog veiliger worden als je de handen ineenslaat.” O

Doe mee aan casestudie bij terugvragen energiebelasting Na raadpleging van de leden is vast komen te staan dat de achterban van Verenging ION de uitleg van de teruggavecriteria niet terecht vindt. Immers, de definitie die het ministerie hanteert is dat in de Wet belastingen op milieugrondslag in artikel 64, derde lid, wordt aangegeven welke handelingen als metallurgische procedés worden aangemerkt.

Wat in dat derde lid is opgenomen als zijnde metallurgische procedés zijn de vervaardiging van metalen in primaire vorm, smeden, persen,

stampen en profielwalsen van metaal en oppervlaktebehandeling bestaande uit harden of warmtebehandeling van metalen.

Op grond hiervan zouden bijvoorbeeld oppervlaktebehandelingen als thermisch verzinken, hardanodiseren en galvaniseren ook onder de definitie moeten vallen. De Belastingdienst erkent deze oppervlaktebehandelingen echter niet. Ook overleg met het Ministerie van Financiën heeft vooralsnog niets opgeleverd. Vandaar dat aanvullende actie is ingezet. Voor deze actie is het noodzakelijk enkele casestudies te maken.

Bedrijven die willen meewerken worden opgeroepen zich bij Vereniging ION te melden.

Het gaat om energiebelasting bij het verbruik van aardgas. Daar het nieuwe kabinet zich inzet voor het realiseren van de milieudoelstellingen (16% duurzame energie in 2023 – 100% duurzame energie in 2050) zal de motivatie in de casestudies vooral in moeten gaan op de duurzaamheidsaspecten van de oppervlaktebehandelende branche. Uiteraard scoren we hier al goed mee vanwege de duurzaamheid op drie niveaus en onze deelname aan de MJA. O

Stuur uw abstract in voor het ETCC 2018 in Amsterdam Het European Technical Coatings Congress (ETCC) vindt plaats in Amsterdam van 26 - 29 juni 2018. Het congres biedt een buitengewone gelegenheid voor het uitwisselen van kennis over verf, de grondstoffen daarvoor en over de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van coatingwetenschap en technologie. Tot 13 december kunt u uw abstract opsturen.

De geaccepteerde abstracts zullen zowel online gepubliceerd worden als in een boek. Auteurs kunnen aangeven of ze een papieren versie van het abstractboek willen ontvangen. O

MEER INFORMATIE www.etcc2018.org

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2017 | 9