Oppervlaktetechnieken december 2016 by Jetvertising b.v.

16 13 22

Natlakken op een grondconveyor biedt voordelen

High speed lasercladden oogt veelbelovend

Nieuwe toestellen voor voorbehandeling en conservering

Praktijkopleiding via een op eenbegeleding

Branchevereniging 4.0 â&#x20AC;&#x201C; strategie ION

12 | 60 e jaargang | december 2016

Het vakblad voor de professional Thema Visie

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 1

D8 vloergemonteerd

• Capaciteit tot 150 kg • Hoge stabiliteit en nauwkeurigheid • Speciaal ontworpen voor lakstraten en montagelijnen • Veel gebruikt in automotive industrie • Unieke spiraalvormige aandrijving

Railtechniek van Herwijnen B.V. is specialist in hangende transportsystemen. Onze vloergemonteerde D8 is gebaseerd op de originele TELEFLEX D8 kettinghangbaan, die al meer dan 50 jaar op de markt is. Wij garanderen u een zéér betrouwbaar en duurzaam systeem! Meer informatie? www.railtechniek.nl/producten www.railtechniek.nl – info@railtechniek.nl – tel. +31(0)344-616363

Wereldwijde standaard in finish oplossingen NTS Finish is als onderdeel van de NTSGroup een toonaangevende specialist op het gebied van voorbehandelen, natlakken, poedercoaten en bedrukken van metalen en kunststof producten. www.nts-finish.nl NTS Finish

Accelerating your business

seal-, magneet-, dompelen filterpompen, filterkaarsen, filterpapier en alle filtermaterialen, kunststof bakken / opslagtanks

Corode Benelux BV

Postbus 854 - 5280 AW, Boxtel tel. 0031 (0)411 685500 - fax 0031 (0)411 686067 corode@corode.nl - www.corode.nl 2 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

COLOFON Vaktijdschrift voor opdrachtgevers, constructeurs, ontwerpers, applicateurs van oppervlaktetechnieken, verfdeskundigen, onderhoudsfunctionarissen en corrosiedeskundigen. Officieel orgaan van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland (ION). Verschijnt elfmaal per jaar in een oplage van circa 2.500 exemplaren. REDACTIE Jetvertising (hoofdredactie), Jaap van Peperstraten (hoofdredacteur). REALISATIE Desiree Driesenaar (journalistiek binnenland), John Ekkelboom (journalistiek binnenland), Hans de Rond (journalistiek binnenland), Chris Versteeg (opmaak), Armand van Wijck (technologische journalistiek).

REDACTIEADRES Jetvertising, Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk Bezoekadres: Laan van Zuid Hoorn 37, 2289 DC Rijswijk Tel. 070-399 00 00, fax. 070-390 24 88 oppervlaktetechnieken@jetvertising.nl ABONNEMENTEN Abonnementsprijs: € 89,50, digitaal abonnement: € 44,75. Een abonnement kan ieder moment ingaan per de 1e van de maand en wordt genoteerd tot wederopzegging. Een opzegging voor het abonnement dient vóór 1 december bij Vereniging ION in bezit te zijn, om op te kunnen zeggen voor het eerstvolgende abonnementsjaar. Een aanmelding/opzegging kan gestuurd worden per e-mail naar info@vereniging-ion.nl of post naar Vereniging ION, Postbus 2600, 3430 GA Nieuwegein. Bij een niet-tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd tegen het daarvoor geldende tarief. ADVERTENTIEVERKOOP Jetvertising Rijswijk tel. 070-399 00 00, fax. 070-390 24 88 Vincent IJff: vincent@jetvertising.nl after-sales: advertenties@jetvertising.nl OPMAAK Projekt C, www.projektc.nl DRUK Senefelder de Misset, Doetinchem www.senefelder.nl UITGAVE Oppervlaktetechnieken is een uitgave van Jetvertising in opdracht van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland ION (voorheen Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen, VOM) www.vereniging-ION.nl COPYRIGHT 2016 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever, vereniging ION en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. ISSN 0923-1722

Een genatlakt kunststof product dat je als spiegel zou kunnen gebruiken en waarop geen spikkeltje stof valt waar te nemen. Dat is het doel bij LFT Coating Industrie waar binnenkort een grondconveyor in gebruik wordt genomen om kunststof producten te natlakken. Niemand gebruikt daar een grondconveyor voor en ook is er nog geen klant voor. Maar het gaat goed komen.

LEESWIJZER JAAP VAN PEPERSTRATEN Hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken

REDACTIERAAD Hans Bosveld (vereniging ION), Lester Claassens (Schoen Coating), Jan Lindenaar (Elcometer), Carolien Nieuwland (Rijkswaterstaat), Gerard Rutjes (vereniging ION-docent), Egbert Stremmelaar (vereniging ION), Hans van der Veen (Kivi Niria).

SUCCESVOL Het uitdagende van tradities is dat ze voortdurend een goede gelegenheid bieden om hun waarde tegen het licht te houden. Een traditie van OT is om ieder jaar af te sluiten met een themanummer Visie en ook dit jaar is die traditie eens kritisch tegen het licht gehouden. En omarmd, zoals u met deze editie van OT kunt vaststellen. Want visieloos handelen is maar zelden succesvol en wij willen een succesvolle bedrijfstak zijn waarbij we onze toegevoegde waarde iedere dag bewijzen, niet alleen nu maar ook in de toekomst. Daarom zijn we eens gaan kijken naar het bedrijf Jacobs NCI waar directeur-eigenaar Petra Conrads zo goed als elke dag bezig is met de toekomst. Maar ook gingen we naar LFT Coating Industrie waar directeur Joost Linssen een grondconveyor heeft laten plaatsen om in grote series te gaan natlakken. Wie werkt er nu met een grondconveyor? Joost Linssen heeft daar momenteel nog geen klant voor, maar wel een rotsvast vertrouwen dat die gaan komen.

Sommige van u hebben het al in de gaten: de arbeidsmarkt is krap. Goede vakmensen zul je straks met een lantaarntje moeten zoeken. Dat zoeken begint vaak met het plaatsen van een personeelsadvertentie, maar volgens de directie van het wervingsbureau I-recruiting is dat schieten met hagel en dus erg onverstandig. In een interview leggen zij graag uit wat hun visie is op het succesvol aantrekken van nieuwe medewerkers. Nieuwe medewerkers kun je ook aantrekken als ze nog jong zijn waarna je ze via een doordachte bedrijfsopleiding kunt opleiden voor het vak. Iemand die daar een duidelijke visie over heeft, is Enrico Klop van het bedrijf Stainless Solutions Group. En zo hebben we wel meer verhalen over “anders” denken en doen. Wat dacht u van de werkwijze in de RIGO Verffabriek waar zo’n beetje alles anders dan anders is en waarmee men toch flinke successen boekt? Ongeveer hetzelfde laken een pak geldt voor APP All Protect waar men een gevelcoating heeft ontwikkeld op basis van zetmeel die moet voorkomen dat graffiti zich aan de ondergrond gaat hechten. En tot slot hebben we vijf pagina’s met Kort Nieuws met tal van actuele en relevante berichten uit binnen- en buitenland die op de branche betrekking hebben. Dus: ik wens u weer veel leesplezier! �

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 3

COLUMN

DE OVERHEID WIL NU IETS TE SNEL U heeft het op deze plaats al eerder gelezen: de wereld om ons heen verandert razendsnel. Dat geldt niet alleen voor de samenleving, maar ook voor het consumentengedrag, het bedrijfsleven, en ja, zelfs onze overheid is aan het veranderen. Doelstelling van dit kabinet was een kleine, slagvaardige overheid. Een initiatief dat iedereen deed applaudisseren. Immers, we snappen als ondernemer maar al te goed dat voor een goed werkend ecosysteem een set van wetten en regels en daaruit voorvloeiend vergunningen, noodzakelijk is. Maar dan wel zo min mogelijk graag. Immers, onze hoofdtaak als ondernemer is niet het invullen van papieren, maar het leveren van producten en diensten. Maar het komt voor dat zaken niet synchroon lopen. Zo bleek dat met name op het gebied van de blootstellingsscenarioâ&#x20AC;&#x2122;s. Er was wel een eis, maar geen procedure om deze te maken. Hierdoor ontstond er veel onduidelijkheid in onze branche, en als branchevereniging hebben we het overleg gezocht met ISZW. Immers, veiligheid is in ons aller belang, maar eisen moeten wel uitvoerbaar zijn. Uiteindelijk heeft dit gesprek tot een brief van ISZW geleid aan alle OT-bedrijven op 14 september 2015. De conclusie was dat de branche zal zich aansluiten bij de uitkomsten van 5X Beter en daarop zal acteren. In afwachting daarvan zal er niet gehandhaafd worden op de blootstellingsscenarioâ&#x20AC;&#x2122;s. Uiteraard dient wel de veiligheid in de basis op orde te zijn.

Volg de actuele ontwikkelingen binnen uw vakgebied op

www.oppervlaktetechnieken.com! 4 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

EGBERT STREMMELAAR | directeur Vereniging ION

Het vakblad voor de professional

In oktober heeft 5X Beter aangegeven dat in overleg met ISZW een goede werkwijze in bepaald. ION heeft daarop het initiatief genomen om op 7 december een bijeenkomst te beleggen over dit onderwerp. Mogelijk bent u er zelfs wel geweest. Echter, nu blijkt dat er ongeveer per direct wel weer gehandhaafd wordt, met een handhavingstermijn van zes maanden. Niet zoals je zou verwachten, vanaf het moment van publiceren of vanaf het moment dat de themamiddag is geweest, maar met terugwerkende kracht, zodat sancties opgelegd kunnen worden vanaf 1 januari 2017. Het behoeft geen betoog dat we dit niet kunnen en willen accepteren, en zullen daar waar mogelijk de overheid aan haar afspraken houden. Mocht het u ook zijn overkomen, laat het ons dan even weten, want snelheid maken is goed, maar je kunt ook overdrijven.

INHOUD ALGEMEEN 18

Praktijkopleiding via een op eenbegeleiding In onze technische branche is goede opleiding altijd een belangrijk aandachtspunt. Een vakopleiding moet niet alleen theoretisch goed zijn, maar ook heel goed aansluiten bij de huidige praktijk. Iemand die dat ook nadrukkelijk in praktijk brengt, is Enrico Klop van het bedrijf Stainless Solutions Group. Op de werkvloer leidt hij leerlingen graag op via een één op éénbegeleiding. Hij legt graag uit hoe en waarom.

Natlakken op een grondconveyor biedt voordelen In bijna elk bedrijf waar gepoedercoat en genatlakt wordt, zie je installaties waarin de te behandelen producten hangen. Maar het kan ook anders, namelijk producten die staan op een zogenoemde grondconveyor, een soort omgekeerde rail. Onhandig? Helemaal niet. Als je het goed toepast, biedt het zelfs vele voordelen. Bij LFT Coating Industrie wordt binnenkort een grondconveyor in gebruik genomen voor het natlakken.

“Ons doel is met elkaar mooie producten te maken” Elk bedrijf onderneemt vanuit een eigen visie. Dat geldt ook voor de RIGO Verffabriek, maar hun visie is gerust heel bijzonder te noemen. En ze maken nog winst ook. Hoe dit in de praktijk uitpakt, blijkt onder meer uit hoe ze lijnolie ‘inkopen’ voor hun duurzame verven. Klaar voor de volgende generatie? Niet de sterkste of intelligentste, maar degene die zich het beste aan verandering kan aanpassen, overleeft. Vrij naar Charles Darwin is dit wat Petra Conrads drijft in de strategie voor haar bedrijf Jacobs NCI. “Mijn grote vraag is: hoe maak ik ons bedrijf klaar voor de volgende generatie?” Personeelswerving vereist doordachte aanpak In geval van een vacature plaatsen we veelal een advertentie en wachten af wie er reageren. Maar is die aanpak wel slim, in een tijd waarin de arbeidsmarkt krapper wordt en de ‘jeugd van tegenwoordig’ niet bijster geïnteresseerd lijkt in een baan in onze branche? Het kan ook heel anders, maakt de directie van een online-recruitmentbureau duidelijk.

lasercladden. Sinds kort is er één bedrijf in Nederland dat deze technologie toepast. Tijd dus om eens bij CZL Tilburg te gaan kijken.

Nikkelzouten uit planten: wie doet er mee? Er bestaan verschillende planten waaruit je nikkelzouten kunt winnen die ingezet kunnen worden in de galvanische industrie. Nikkel kan dus ook uit een plant gewonnen worden. Bij de verdere ontwikkeling hiervan kan de galvanische industrie een essentiële rol spelen.

ORGANISCHE DEKLAGEN 30

Met zetmeel graffiti te lijf Ongewenste graffiti wordt doorgaans onder hoge druk met chemicaliën verwijderd. Een goed alternatief is een preventieve coating aanbrengen. APP All Protect heeft zo’n coating ontwikkeld. Uniek is dat deze bestaat uit zetmeel, dat na verwijdering met warm water door de natuur wordt opgenomen. Een herstellaag biedt dan nieuwe bescherming: cradle-to-cradle.

VERENIGING ION 16

Duurzame energieproductie: kansen voor ondernemers Er moet meer elektriciteit worden opgewekt met duurzame middelen. Door de verschuivende focus ontstaan kansen voor ondernemers die bewust met hun elektriciteitsvraag willen (en kunnen) omgaan. In dit artikel wordt uitgelegd hoe u die kansen kunt benutten.

ELEKTROCHEMIE EN METALLIEKE DEKLAGEN

Branchevereniging 4.0 strategie ION Hier staan we stil bij de meerwaarde van een branchevereniging voor de lidbedrijven, voor de ontwikkeling van het vak en wordt er gelet op de vele nationale en internationale ontwikkelingen waarin we als brancheorganisatie en lidbedrijf bewegen. Lid zijn van een branchevereniging is belangrijk voor de continuïteit van de branche en van je bedrijf en toch kost het maar een paar euro per dag. Wat merk je daar nu eigenlijk van?

ALGEMEEN 22

High speed lasercladden oogt veelbelovend Eerder dit jaar hadden we een artikel over lasercladden bij Revamo. Er is nu een modernere, aanmerkelijk verbeterde versie op de markt: het high speed

Over de grens

EEN

Brancheregister

Bij de voorpagina: Hoe leid je iemand op in je bedrijf? Dat kun je als directeur-eigenaar ook zelf doen, op dezelfde wijze waarop je indertijd zelf bent begeleid door een praktijkopleider. Een een-op-eenbegeleiding van een leerling kan een uitstekende methode zijn om iemand de fijne kneepjes van het vak bij te brengen.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 5

SMART SOLUTIONS

FOR INDUSTRIAL COATING

BORG UW KWALITEIT 1 HangOn testplaatjes - een makkelijk te gebruiken oplossing / KOP 2 Controleer aarding door eenvoudige test, kettingbaan aarding test / CGT 1

Kun jij reanimeren?

3 Set verpakkingen - een slimme manier om veelzijdige maskering te verzekeren 4 Stansvormen als vellen of sets

Neem voor meer informatie contact met ons op! www.hangon.co

Red levens in jouw buurt. Meld je aan op hartstichting.nl/reanimatie

25 jaar M

U B I LE U RJ

company/r-sler-benelux-bv

J U B I LE

25 JA A

11 -12

Surface f fi finishing h solutions l since 25 years mei

25 J A

Visit our Open House

/ROSLERSurfaceFinishing /SurfaceBenelux rosler.nl

�� Holland Mineraal is al ruim 35 jaar een begrip op het gebied van oppervlakte behandelingsapparatuur en producent en leverancier van straalmiddelen en straalinstallaties. Wat we maken en hoe het werkt, laten we u graag zien, in het filmpje op onze website of door de QR code te scannen met uw smartphone of tablet.

6 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

www.hollandmineraal.nl

NL | Reggestraat 18| 5347 JG Oss | +31 412 646 600 | rosler-nl@rosler.com

AGENDA

JANUARI

FEBRUARI

��Klassikale cursus Poedercoaten niveau 2 12 januari www.vereniging-ion.nl

��BouwBeurs 2017 6 - 10 februari, Utrecht www.bouwbeurs.nl

��Klassikale cursus Anodiseren niveau 3 17 januari www.vereniging-ion.nl

��Cursus Spuitgieten 1 (Sprintklas) Start 9 februari, Eindhoven www.mikrocentrum.nl

��Klassikale cursus Constructieschilder 17 januari www.vereniging-ion.nl

��Cursus Chemisch Voorbehandelen niveau 1 15 februari www.vereniging-ion.nl

��Cursus galvanotechniek 2017 Start 19 januari (6 middagen), Leuven www.vom.be ��Klassikale cursus Poedercoaten niveau 1 24 januari www.vereniging-ion.nl ��Klassikale cursus Galvanotechniek niveau 1 31 januari www.vereniging-ion.nl ��Klassikale cursus Natlakken niveau 3 31 januari www.vereniging-ion.nl

��Verlijmen & Oppervlaktebehandeling 2017 Start 16 februari (3 middagen), Leuven www.vom.be ��Klassikale cursus Straler 28 februari www.vereniging-ion.nl

MAART ��Klassikale cursus Galvanotechniek niveau 3 2 maart www.vereniging-ion.nl ��Lezingenmiddag lijmtechnologie 7 maart 2017, Hapert Aanmelden: info@materialenkennis.nl ��RapidPro 7 - 9 maart, Veldhoven www.rapidpro.nl

BouwBeurs 2017 ‘Voor mensen die het gaan maken’. Dat is het thema van BouwBeurs 2017. Een ode aan het vak. Want de bouw is mensenwerk én vakwerk. Daarom ben je altijd op zoek naar de juiste materialen én de beste leveranciers. Of juist naar innovaties op het gebied van isolatie en duurzaam bouwen. Of naar producten met de beste oppervlaktebehandeling om het duurzaam bouwen gestalte te geven. Enkele thema’s van de beurs zijn: bouw digitaal, duurzaam en energiezuinig, gezonde en slimme gebouwen, renovatie, gezond werken en gezond blijven.

Lezingenmiddag lijmtechnologie De Dutch Adhesion Society, Hechtingsinstituut TU Delft en de Bond voor Materialenkennis organiseren deze middag. Enkele lezingen zijn: Switchable glues and debonding on command van Bart Erich (TNO), Material models for adhesive parts of composites and GLARE van Morteza Abouhamzeh (TU Delft), Functionalized polymers obtained by metathesis applied to adhesives and sealants van Guillaume Michaud (R&D Bostik) en Adhesively bonded collars in Pipeline constructions van Bas Meijer (Heerema).

Een activiteit melden? Mail de redactie: Oppervlaktetechnieken@ellemmi.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 7

KORT NIEUWS LEDEN VAN EEN PROACTIEVE BRANCHEVERENIGING Nieuwe leden MOLLEN BUSINESS SOLUTIONS Dragonder 49 B 5555 XZ Valkenswaard Tel. 040-2931663 info@mbs-online.nl www.mbs-online.nl Mollen Business Solutions (MBS) is gespecialiseerd in het ontwikkelen en produceren van ophangmateriaal voor het natlakken en poedercoaten. Het gaat hierbij om rekken en haken van staal of roestvaststaal. Daarnaast verrichten zij buig- en laswerkzaamheden voor opslagrekken en installaties. Binnenkort zal het bedrijf binnen Valkenswaard verhuizen naar een grotere locatie. MBS. richt zich met haar oplossingen ook op de processen rondom het oprekken en kijkt daarbij goed naar efficiency en productiviteit. Ontwikkelingen in de markt gaan snel en door plaats te nemen in onder meer de werkgroep automatisering en robotisering kunnen zij ook een bijdrage leveren en de branche verder helpen.

praktische adviezen. Hiermee gaan ze samen op met ION om kennis over oppervlaktetechniek beter onder de aandacht te brengen.

BIONIC TECHNOLOGY BV Zeefbaan 18 9672 BN Winschoten Tel. 0597-434911 info@bionictechnology.nl www.bionictechnology.nl Bionic is producent en leverancier van vuil- en waterafstotende coatings. Ondanks hun Nederlandse roots hebben ze een wereldwijd netwerk van applicateurs en afnemers. De coatings hebben een extreem lange levensduur en zijn niet belastend voor het milieu. Voor de productie van BioCoat werkt men samen met Brenntag Benelux. Het product voldoet aan de internationaal geldende regelgeving en eisen van REACH. Nanotechnologie wordt volwassen en zal steeds meer in de industrie toegepast gaan worden. Het platform dat ION biedt, leidt tot kansen voor de gehele branche om met elkaar de mogelijkheden te verkennen én toe te passen.

BRAND OFFSHORE MAINTENANCE BV

NESTCOAT REPAIR BV

Delagoastraat 27 2572 XD Den Haag Tel. 06-48020233 a.brand@brandoffshore.com www.brandoffshore.com

Rozenhof 33 - 212 3311 ST Dordrecht Tel. 078-6473950 hq@nestcoat.nl www.nestcoat.nl

Bij inspecties zijn er veel activiteiten die correct volgens de juiste methoden moeten worden uitgevoerd. Brand Offshore Maintenance is een ‘coating and corrosion inspection’ organisatie. Van inspecties en advies op eenvoudige constructies tot hoogwaardige kwaliteitspijpleidingen kan Brand u helpen met het schrijven van specificaties en inspectie- en testplannen. Daarnaast begeleiden ze ook de ontwerpers en engineers in het ontwerp van constructies en geven ze

Het bedrijf NESTcoat Repair uit Dordrecht is de gespecialiseerde afdeling van Nestcoat om aangebrachte verfsysteem op locatie te repareren. Repair richt zich op renovatie van thermisch verzinkte producten en/of het overschilderen van verfsystemen die schade of achterstallig onderhoud hebben. Van de herstelwerkzaamheden wordt altijd een kwaliteitscontrolerapport opgemaakt. Om blijvend over de juiste kennis en kwaliteiten te beschikken, hebben zij zich aangesloten bij ION.

8 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

SMOLDERS SSO BV Nieuwstraat 64 A 4921 CX Made Tel. 0162-683654 info@smolderssso.nl www.smolderssso.nl Smolders SSO inspecteert volgens de daarvoor geldende internationale normen, NACE en FROSIO. Daarnaast verrichten ze metingen en interpreteren de uitkomsten hiervan om na te gaan of deze passen binnen de gevraagde kaders, normen en wettelijke regelingen. Smolders SSO werkt mee aan de ontwikkeling van de nieuwe ION Vakbekwaamheidscursus Metalliseren en heeft een rol bij het examineren.

KUHN-GELDROP BV Nuenenseweg 165 5667 KP Geldrop Tel. 040-2893300 info@kuhn.com www.kuhn.com KUHN-Geldrop bv maakt sinds februari 2009 deel uit van de internationale KUHN-groep. KUHN is marktleider op het gebied van landbouwwerktuigen. Binnen KUHN-Geldrop zijn 350 goedopgeleide en gemotiveerde medewerkers werkzaam. Voor de oppervlaktebehandeling zoeken ze meer kennis en opleiding om voorop te blijven lopen bij de steeds hogere eisen en wensen. Samen met de ION wordt een traject gestart om de koppositie in de markt vast te houden door een intensieve cursustraject te volgen en het delen van kennis in werken vakgroepen.

Eerste metalliseerders volgens �� Vorige maand heeft het eerste persoonscertificeringstraject voor vijftien metalliseerders plaatsgevonden. Door de overstap van elektrisch draadspuiten naar autogeendraadspuiten moest de hele ploeg voor aanvang van een groot project worden gecertificeerd. Samen met specialisten van Vereniging Thermisch Spuiten (VTS) heeft Vereniging ION het cursusmateriaal opgezet, waarmee deze meteen ook goed aansloot op de doelstellingen van

de Opleidingscommissie Metaal Conservering (OCM). De voornaamste processen die worden behandeld, zijn het autogeen- of elektrisch spuiten van zink, aluminium of zink/aluminium. De inhoud van deze cursus is op basis van de ISO 14918, “Approval testing of thermal sprayers”, bepaald. En de persoonscertificering wordt getoetst conform de ISO 17024 “Conformiteitsbeoordeling”. Naast de eisen uit de ISO-normen wordt er aandacht besteed aan het verhogen van de efficiëntie en de zorg voor

milieu en veiligheid. Het doel van de persoonscertificering is het objectief vaststellen van de vakbekwaamheid van de metaalconserveerder waarmee de opdrachtgevers een betere waarborg krijgen op de geleverde kwaliteit van het coatingproces. �

MEER INFORMATIE www.vereniging-ion.nl

Winnaar in de branche Wegmarkeringen 2016 De nominatiecommissie van het Nationale Business Succes Award Instituut heeft, op basis van onafhankelijke selectiecriteria, Coateq uitverkozen tot branchewinnaar in de branche Wegmarkeringen 2016. De hoogwaardige glasparels zorgen voor een hoge reflectie van de markering hetgeen de veiligheid in het verkeer verhoogt en tevens een bijdrage levert aan vermindering van de energiekosten doordat de wegbeheerder de wegbelichting kan terugdringen. Coateq strijdt aan het begin van volgend jaar ook mee voor de grootste en belangrijkste ondernemersprijs van Neder-

land, het Nationale Business Succes Award 2016. “Hiermee behoort Coateq officieel tot de succesvolste bedrijven van Nederland”, aldus het Nationale Business Succes Award Instituut. Coateq geniet bekendheid in Nederland als importeur van de hightech muurverf ThermoShield. Daarnaast is Coateq ook exclusief importeur van wegmarkeringsmaterialen. �

MEER INFORMATIE www.swarco.com/coateq

Invoering Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen Bouwbedrijven, toeleveranciers, architecten en opdrachtgevers in de bouwwereld kijken uit naar de invoering van de ‘Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen’. Zo bleek op de eerste praktijkdag rond dit onderwerp in Utrecht. De belangstelling voor deze dag was zo groot dat er begin 2017 een vervolg komt.

Als de wet begin 2018 in werking treedt, verschuift een groot deel van de verantwoordelijkheid voor de kwaliteitsborging in de bouw van gemeenten naar marktpartijen. Daardoor kan de controle op de bouwkwaliteit efficiënter plaatsvinden, iets wat zowel voor particulieren als bedrijven voordelig uitpakt. De Tweede Kamer moet nog akkoord gaan met

het wetsvoorstel van minister Stef Blok voor Wonen en Rijksdienst. Om het parlement te overtuigen van nut en noodzaak worden in heel het land pilotprojecten uitgevoerd. �

MEER INFORMATIE www.stichtingibk.nl/wet-kwaliteitsborgingvoor-het-bouwen

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 9

KORT NIEUWS Spanning rondom autorisatie Chroom(VI) neem toe REACH houdt de gemoederen erg bezig. Zeker nu de uitvoering van de autorisatie van het eerste grote element Chroom(VI) aanstaande is, wordt er gekeken of het instrument REACH eigenlijk wel werkt. Het behoeft geen betoog: Vereniging ION is voorstander van “vervangen als het kan, maar (langjarig) autoriseren waar het moet”. Een standpunt die gelukkig door veel Europese koepelorganisaties wordt onderschreven. Maar als je niet tevreden bent met de huidige procedure, hoe moet het dan wel? Deze vraag hangt al een aantal maanden boven Brussel

en heet REACH REFIT. Er zijn inmiddels diverse bijeenkomsten geweest, zowel in Den Haag (voor de Nederlandse delegatie), alsook in Brussel, waar getracht wordt een goed antwoord te formuleren op deze vraag. Immers het gebruik van SVHC-stoffen moet veilig voor personen en milieu uitgevoerd (kunnen) worden. Hierbij moeten we echter wel op de economische haalbaarheid en praktische toepasbaarheid blijven letten. Immers Europa is geen eiland en verlies van werkgelegenheid ligt op de loer. Het rapport van Panteia in opdracht van FME/Koninklijke Metaalunie/Vereniging ION-onderzoek, gaat hier dieper op in.

Vorige maand was er in Brussel opnieuw een bijeenkomst waar de belangrijkste partijen op Europees niveau vertegenwoordigd waren. In zijn algemeenheid kiest het bevoegd gezag voor maximale zekerheid aangaande veiligheid voor de medewerkers en het milieu. Naar de mening van de industrie kiezen ze hiervoor niet de goede argumenten, en vaak ook niet de juiste onderzoeken en rapporten. Uiteraard is ook de industrie voor maximale veiligheid en milieuzorg. Echter daar waar geen of heel kleine risico´s zijn, moet wel proportioneel gereageerd worden. �

Open dag bij Rösler Rösler Benelux bestaat 25 jaar en nodigt daarom alle relaties uit voor een open dag op 11 en 12 mei 2017. De Rösler Group is wereldwijd marktleider in het produceren van machines voor mechanische oppervlaktebehandeling. Als trouwe partners zullen verschillende marktleiders in de globale productiewereld samen met Rösler deze dagen invullen met indrukwekkende demonstraties en presentaties van gerenommeerde sprekers. Er kan wor-

den gerekend op een leerrijke dag over oppervlakte- en metaalbewerking ingevuld met workshops en de meest innovatieve en gerobotiseerde machines. Na de rondleiding is er de mogelijkheid om zelf enkele machines te testen. Daarbuiten zullen verschillende van onze leveranciers en klanten ook nog een bedrijfspresentatie leveren. �

MEER INFORMATIE www.rosler.nl

Nieuwe toestellen voor voorbehandeling en conservering Graco concentreert zich op beschermende coating en op de voorbereiding van de onderlaag. Het nieuwe EcoQuip 2 Vapor Abrasive-straaltoestel van Graco is gericht op oppervlaktevoorbereiding en de nieuwe E-Xtreme elektrisch aangedreven airless spuittoestellen bieden voortreffelijke afwerking. Vapor Abrasive-stralen is vergelijkbaar met droogstralen, maar het straalmedium wordt bevochtigd voordat het het oppervlak raakt. Daardoor ontstaat er veel minder stof dan bij droogstralen. Hierdoor is afdekken minder nodig en gaat het opruimen ook sneller. Aangezien Vapor Abrasive-stralen minder water verbruikt dan slurrie-stralen of andere technologieën op waterbasis, blijven er geen waterplassen achter met wegstromende giftige stoffen. EcoQuip is de Vapor Abrasive-straalapparatuur

10 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

van Graco. Deze apparatuur is geschikt voor veel uiteenlopende toepassingen in verschillende sectoren. De afgelopen twee jaar is er gezocht naar manieren om EcoQuip sneller, gebruiksvriendelijker en betrouwbaarder te maken. Het resultaat is EcoQuip 2. Deze nieuwe straalketel zonder ventilatieopeningen zorgt voor een consistenter straalpatroon en 50% meer nuttige straalketelcapaciteit dan bij EcoQuip 1. De maximale straaldruk is verhoogd van 8,3 bar tot 10,3 bar.

INNOVATIEVE FUNCTIES De nieuwe E-Xtreme elektrisch aangedreven airless spuittoestellen van Graco zijn speciaal ontworpen voor beschermende coatings. Deze spuittoestellen zijn een flexibel alternatief voor conventionele luchtgedreven spuittoestellen. In vergelijking met luchtgedreven airless toestellen zal de E-Xtreme tot 80% minder energie

verbruiken. Deze spuittoestellen zijn krachtig genoeg om de meest gangbare materialen met een middelhoog tot hoog percentage vaste stoffen te spuiten en leveren voldoende volume voor de populairste tipformaten (80% van alle Graco-spuittips zijn 0,021” of kleiner). De software van het toestel beperkt drukverlies tijdens omschakelingen tot een minimum. Dat zorgt voor een aanzienlijk gladder en gelijkmatiger spuitpatroon. De lagere geluidsniveaus van de elektrische motor zorgen ook voor een betere gebruikerservaring. De elektronica van het toestel is beschermd tegen extreme temperaturen om storingen van de motor te voorkomen. �

MEER INFORMATIE www.rasco-clemco.nl www.graco.com www.graco.com/extreme

Nieuwe fabriek Axalta in Nanjing Axalta Coating Systems gaat een nieuwe fabriek bouwen in Nanjing, China. De productie-eenheid zal zich toespitsen op hoogkwalitatieve lakken voor personenwagens, commerciële voertuigen en ook op industriële lakken. De fabriek zal worden gebouwd op een terrein van meer dan 170.000 vierkante meter oppervlakte.

Verwacht wordt dat de fabriek, inclusief een distributiecentrum, helemaal operationeel zijn tegen het einde van 2020 en dat de eerste productie zelfs kan worden opgestart begin 2019. Het project moet nog de finale goedkeuringen verkrijgen van het bedrijf zelf en van de bevoegde lokale overheden. �

Ir. A. Davidson Award 2016 voor Wouter Aangenent Tijdens de zestiende editie van de Precisiebeurs in Veldhoven werd onder auspiciën van de DSPE (Dutch Society for Precision Engineering) een prijs uitgereikt aan Wouter Aangenent. De senior architect en projectleider bij ASML ontving vorige maand de Ir. A. Davidson Award voor zijn leidende rol als specialist in regeltechniek/ mechatronica en zijn enthousiaste inzet voor

kennisoverdracht. Deze prijs dient ter stimulering van jong talent en is bedoeld voor een jonge precisietechnoloog die enige jaren werkzaam is in een bedrijf of een instituut en aantoonbaar prestaties heeft geleverd die intern en extern worden erkend. Tevens moet hij/zij door zijn/haar enthousiasme voor het vakgebied een positieve uitstraling

Voortzetting regeling SDE+ voor hernieuwbare energie Voor de stimulering van hernieuwbare energieprojecten stelt het kabinet voor 2017 zowel in het voor- als najaar zes miljard euro beschikbaar via de regeling SDE+. Voortzetting van deze regeling draagt bij aan het streven van het kabinet om in 2050 een CO2-arme energievoorziening te realiseren. Met het energieakkoord heeft het kabinet een belangrijk stap gezet in de energietransitie. Met het energierapport, de energiedialoog en straks de energieagenda, werkt het kabinet met verschillende partijen aan vermindering van de uitstoot van CO2. In het Energieakkoord is door overheid, werkgevers, vakbeweging en natuur- en milieuorganisaties afgesproken om in 2020 14% hernieuwbare energie te realiseren en in 2023 16%. De SDE+ draagt in belangrijke mate bij aan het behalen van deze doelstelling. �

hebben naar jeugdige collega’s. De prijs is vernoemd naar de autoriteit op fijnmechanisch gebied bij Philips in de jaren vijftig en zestig. De prijs omvat een oorkonde, een geldbedrag en een trofee. �

MEER INFORMATIE www.dspe.nl

Lezingenmiddag lijmtechnologie De Bond voor Materialenkennis/sectie Hechting en Hechtingsinstituut TU Delft organiseren op 7 maart 2017 een lezingenmiddag over lijmtechnologie. Deze vindt plaats bij Diffutherm BV in Hapert. De voertaal is Engels. Het maximum aantal deelnemers is 50. U kunt zich tot uiterlijk 3 februari 2017 aanmelden per email: info@materialenkennis.nl. Verwerking is op volgorde van inschrijving. �

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 11

KORT NIEUWS ECHA start dossier kobalt Op initiatief van Nederland (RIVM) is ECHA recent gestart met het dossier kobalt. Een stof die op heel veel plaatsen puur, in een mengsel of als verontreiniging voorkomt. Kobalt is een stof die ook in de oppervlaktebehandelende industrie veel voorkomt. Om dit inzichtelijk te maken, heeft Vereniging ION een uitgebreid schema geproduceerd dat op de website staat. Op initiatief van het Cobalt Development Institute is inmiddels gestart met een REACH Cobalt

Consortium. Omdat echter ook het REACH Refit programma loopt, is nog niet helemaal duidelijk wat er precies moet gebeuren om de belangen van de industrie goed te verwoorden. Overigens geldt ook in deze situatie dat we niet tegen veranderingen zijn, maar deze moeten wel proportioneel en haalbaar zijn. Hierbij zullen we veiligheid gerelateerd aan de werkplek en aan het milieu uiteraard niet uit het oog verliezen. Maar uiteraard zullen we ook technische en economische aspecten meegewogen willen hebben.

De eerste acties zijn reeds geweest. Er is een internationale (industrie) stuurgroep (Cobalt CLH Task Force, waarvan Vereniging ION deel uitmaakt) geformeerd, webinars en (video) vergaderingen zijn geweest, alsmede een workshop in Brussel onder aanvoering van Eurometaux. �

MEER INFORMATIE Heeft u belang bij kobalt? Of wilt u specifieke zaken onder de aandacht brengen? Neem dan contact met ons op (030 - 630 03 90).

Deelname Hannover Messe geopend Van 24 april tot met 28 april 2017 vindt de Hannover Messe plaats, de grootste industriele beurs ter wereld. Met Polen als partnerland belooft deze beurs in 2017 aantrekkelijk te worden voor bedrijven die actief zijn in de industriële toelevering en die hun focus op de export willen vergroten. In 2016 hebben 6.500 exposanten deelgenomen uit meer dan 60 landen. Jaarlijks ontvangt de Hannover Messe ongeveer 220.000 bezoekers uit meer dan 90 landen, waardoor deze beurs ondernemers een uitstekende kans biedt om hun producten en diensten onder de

12 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

aandacht te brengen van een enorme groep buitenlandse afnemers. Voor individuele bedrijven vergt de voorbereiding van en deelname aan buitenlandse beurzen vaak grote inspanningen. Evenals in de voorgaande jaren zullen ook in 2017 Brainport Industries, Holland Innovative, Koninklijke Metaalunie, Mikrocentrum en Nevat, Hannover Consultancy, en de ministeries van Economische- en Buitenlandse zaken samenwerken om een grote Nederlandse presentatie in te richten. Het Nederlandse toeleverpaviljoen staat net als voorgaande jaren in Hal 4 Industrial Supply en zal tussen de 700 tot 800 vierkante meter groot

zijn. Doel van de samenwerking is ontzorging van de aangesloten bedrijven en versterking van de Nederlandse positie op internationale markten. Als deelnemer profiteert u van de collectieve marketing van de Nederlandse toeleverindustrie en wordt er veel werk uit handen genomen. Aanmelding graag zo spoedig mogelijk via Ivonne Dentjens van de Koninklijke Metaalunie. �

MEER INFORMATIE www.dutchindustrialsupply.nl

THEMA VISIE

ALGEMEEN

PRAKTIJKOPLEIDING VIA EEN OP EENBEGELEIDING In onze technische branche is goede opleiding altijd een belangrijk aandachtspunt. Die opleiding moet zowel theoretisch als praktisch goed zijn. Wat dat laatste aspect betreft: de opleiding moet heel goed aansluiten bij de huidige praktijk. Iemand die dat ook nadrukkelijk in praktijk brengt, is Enrico Klop, oprichter en eigenaar van het bedrijf Stainless Solutions Group. Op de werkvloer leidt hij leerlingen graag op via een één op éénbegeleiding. Hij legt graag uit hoe en waarom.

“Eigenlijk is dat best simpel: vroeger stroomde ik na de LTS door naar het MBO waardoor ik stage moest gaan lopen bij een bedrijf dat ook een leerschool kon aanbieden. Ik kwam uiteindelijk bij een heel mooi bedrijf in Hedel terecht dat brandweervoertuigen maakte. Toen ik daar voor het eerst kwam, was ik meteen onder de indruk. Die producten werden helemaal met de hand gemaakt. Zulke voertuigen wilde ik ook meehelpen maken. Ik kwam in een klasje van ongeveer acht personen en we werden allemaal begeleid en opgeleid door de praktijkopleider die door het bedrijf was aangesteld. Hij was een heel ervaren vakman wiens taak het was om ons verder te brengen via een één op éénbenadering. Ik vind dat een heel goed concept, wat ook wel naderhand is gebleken. De meest jongens die bij mij in de klas zaten, hebben nu een goede baan als chef werkplaats of hebben zelf een mooie eigen zaak opgebouwd.” Toen hij als eigenaar van zijn zaak in de situatie kwam dat er wellicht leerlingen begeleid moesten worden, wilde hij het precies zo doen zoals hij de begeleiding in de praktijk heeft gekregen. “Daarom ben ik zelf de cursus voor praktijkopleider gaan doen, zodat ik daarna met scholen contact kon gaan leggen dat ze leerlingen eventueel bij mij konden onderbrengen. Ook komt ieder jaar een klas uit het tweede jaar van het VMBO hier op bezoek met de leraar erbij.

Die groep van ongeveer twintig leerlingen moet dan gaan kiezen welke richting zij gaan doen. We willen ze daarbij helpen door hen rond te leiden, een presentatie te geven en een hapje en drankje, zodat zij zo goed mogelijk kennis kunnen nemen van dit bedrijf en hoe hier gewerkt wordt. Veel jongeren zullen zeggen dat het niets voor hen is, maar ik reken erop dat er

altijd wel een paar jongens daardoor later bij mij aankloppen om hier intern opgeleid te worden in hun vervolgopleiding. Dan weet je ook dat die geïnteresseerd en gemotiveerd zijn.”

OVER ALLE AFDELINGEN Maar een leerling kan zich ook op een andere manier aanmelden, zo blijkt in de praktijk. Aan

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 13

van andere bedrijven in de metaal, is dat wij niet met staal maar met rvs werken en bovendien alleen maar hoogwaardige producten maken voor de voedingsmiddelenindustrie en de farmacie. Voor de theorie gaat Martijn één dag in de week naar school, maar voor de praktijk is hij vier dagen in de week hier.” De inzet van Enrico is dat Martijn zoveel mogelijk meeloopt in het maken van producten voor de klant. “Martijn wordt één op één gecoacht en opgeleid door mee te helpen bij het maken van werkstukken die door de fabriek heenlopen. Hoe die producten gemaakt moeten worden en hoe wij werken, wordt met de leerling doorgesproken. Leerlingen hoeven geen onzinnige dingen te doen. Er is niks mooiers dan leerlingen bij te laten dragen aan het product dat hier gemaakt wordt. Dan krijgen ze veel meer voldoening en een beter begrip hoe iets in elkaar steekt. Ook is dat goed voor hun zelfvertrouwen.” Een product voor de voedingsmiddelenindustrie.

GROTE LEERAFSTAND tafel zit Martijn den Hartog die voor een snuffelstageplek gewoon via Google op zoek is gegaan naar een metaalbedrijf in de buurt en zo bij de Stainless Solutions Group uitkwam. Als mbo’er aan het Koning Willem I College in Den Bosch heeft hij eerst bij Enrico een snuffelstage gelopen van zes weken. Meteen daarna is hij daar in dienst getreden voor vier dagen in de week. Martijn: “Tijdens de snuffelstage had ik wel een goed gevoel bij dit bedrijf gekregen. Wat ik vooral leuk vond, is dat ik in die zes weken met alle werkplekken en soorten werkzaamheden in

EHEDG certificaat

14 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

dit bedrijf in aanraking ben gekomen. Daardoor heb je beter door hoe die werkzaamheden met elkaar in verband staan en wat de betekenis is van de diverse handelingen.” Enrico Klop: “Hij kiest voor een opleiding voor constructiebankwerker/lasser, maar hier wordt hij over alle afdelingen heen gestuurd om te begrijpen wat we doen. Uiteindelijk moeten er goede resultaten behaald worden bij het eindproduct en dat lukt beter wanneer je in het hele proces weet wanneer je met bepaalde zaken rekening moet houden. Wat ons onderscheidt

Maar tot teleurstelling van zowel Enrico als Martijn moeten zij vaststellen dat de leerafstand tussen school en werkpraktijk nogal groot is. Martijn: “Vorige week ben ik naar de directeur gegaan omdat wij een examenwerkstuk moeten maken wat helemaal niet gericht is op dit bedrijf, maar ook niet op de huidige werkpraktijk. Het examenwerkstuk moeten we doen op een manier zoals het tien jaar geleden gemaakt zou worden. Je moet allerlei handelingen doen die je tegenwoordig nooit meer doet. Toen bestonden bepaalde technieken nog niet, maar nu wel.

Martijn den Hartog met een onderdeel van een procestank.

Martijn den Hartog en Enrico Klop bij slawassers.

Ik moet nu bijvoorbeeld een metalen plaat met de hand uitzagen, maar tegenwoordig wordt zo’n plaat altijd aangeleverd door snijbedrijven. Helaas heb ik bij de directeur geen gelijk gekregen. Eigenlijk zou je geëxamineerd moeten worden op vaardigheden en handelingen die nu in de praktijk toegepast worden.” Enrico: “De scholen zitten met het praktijkgedeelte nog te veel in het verleden en weten te weinig van de huidige werkpraktijk. Zo’n examenwerkstuk dat Martijn moet maken, is niet meer van deze tijd. Zo wordt er gewoon niet meer gewerkt. Het liefst zie ik dat hij als examenwerkstuk een product mag maken dat hier gemaakt wordt, een procestank bijvoorbeeld. Dan zijn ze bekend met de machines die hier staan en kun je alle vaardigheden toetsen die voor zijn opleiding en beroep van belang zijn. Het examen zou dan onder toezicht van een externe examinator moeten worden afgelegd. Maar wat er nu van Martijn getoetst wordt, zijn de vaardigheden van een machinebankwerker

en niet van een constructiebankwerker. Daaraan kun je zien dat de afstand tussen praktijk en de school te groot is en dat er te weinig wordt gecommuniceerd.”

SUBLIMEREN Hij vervolgt: “In mijn tijd moest je ook alles kunnen doen, maar tegenwoordig moet je efficiënter kunnen produceren en daardoor kun je niet alle bewerkingen in huis hebben, want dat is veel te duur. Het bedrijf waar ik stageliep, is failliet gegaan door de crisis maar ook door de wens alles zelf te willen doen. Als ik een lasersnijmachine moet neerzetten, moet ik veel personeel hebben en die snijmachine wel 22 uur per dag moet laten draaien voordat die investering rendabel is. Er zijn in de loop der jaren groepjes ontstaan als plaatverwerkers, machinebouwers, snijbedrijven en draaierijen. Al die werkstukken komen bij de machinebouwer bij elkaar en daar wordt alles samengevoegd.” Het bedrijf van Enrico staat onder meer bekend

als een bedrijf dat het SUBLIMOTION-process® uitvoert. “Dat het een uniek oppervlaktebehandelingsproces is, kun je afleiden uit de groeiende stroom opdrachten die we krijgen, maar ook uit het EHEDG-certificaat dat we voor het SUBLIMOTION-process® hebben ontvangen.” Enrico heeft zich het proces zich eigen gemaakt en vervolgens overgedragen aan de operators. Hier ligt dus ook een belangrijke (interne) opleidingstaak voor hem met het oog op de groei van zijn bedrijf. �

MEER INFORMATIE www.stainlesssolutionsgroup.com

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 15

VERENIGING ION

THEMA VISIE

BRANCHEVERENIGING 4.0 STRATEGIE ION Hier staan we stil bij de meerwaarde van een branchevereniging voor de lidbedrijven, voor de ontwikkeling van het vak en wordt er gelet op de vele nationale en internationale ontwikkelingen waarin we als brancheorganisatie en lidbedrijf bewegen. Lid zijn van een branchevereniging is belangrijk voor de continuïteit van de branche en van je bedrijf en toch kost het maar een paar euro per dag. Dat is op zich niet veel, maar wat merk je er nu eigenlijk van?

Deze vraag krijgen we bij nagenoeg elk bezoek dat we bij een (potentieel) lidbedrijf afleggen. En inderdaad, vandaag merk je er wellicht weinig van. Maar wat als de regelgeving verandert en je het werk niet meer kunt of mag uitvoeren? En wat als je geen medewerkers meer kunt vinden die het werk kunnen doen? En wat als je klanten hier niet meer gevestigd zijn? En wat als je materialen niet meer beschikbaar zijn? ION verzamelt de wensen en eisen van de branche, draagt de waarde van de branche uit bij het Bevoegd Gezag en gebruikers, en organiseert zaken die een individueel bedrijf alleen niet voor elkaar krijgt. Om dit beeld herkenbaar uit te dragen, heeft ION recent meegewerkt aan de RTL7 uitzending DOE MAAR DUURZAAM (item 13/11/16, terug te kijken op het ION YouTube kanaal – website ION). De (lange) versie van de tekst is hierbij weergegeven en geeft een goed beeld van de doelstelling van ION. De openingstekst van de uitzending is: Nederland heeft een sterke economie en is een belangrijk exportland, onder andere door haar sterke maakindustrie. Een goede oppervlaktebehandelende industrie is een voorwaarde voor een sterke maakindustrie. Maar is de oppervlaktebehandelende industrie ook duurzaam? De Vereniging ION is een brancheorganisatie die actief is voor de oppervlaktebehandelende industrie.

gebruiken of wat we om ons heen zien, heeft een oppervlaktebehandeling ondergaan. De carrosserie en chassis van de auto, het frame van de fiets of de kranen in de badkamer. Maar ook de gevel van een gebouw of een onderdeel van een machine. Oppervlaktebehandeling omvat chemisch/mechanische voorbehandeling, poedercoaten, natlakken, anodiseren, galvaniseren, thermisch spuiten en -verzinken, rvs behandelen, PVD/CVD en nog veel meer.

VRAAG: WAT IS ER DUURZAAM AAN DEZE BRANCHE? Antwoord: Alle producten die de branche

VRAAG: WAAR WORDT EEN OPPERVLAKTEBEHANDELING VOOR TOEGEPAST? Antwoord: De meeste mensen zullen het zich nauwelijks realiseren, maar vrijwel alles wat we

16 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

Thermisch verzinken.

behandelt, moeten zo lang mogelijk mee gaan. Hiervoor heeft de branche specifieke kwaliteitssystemen en vakbekwaamheidsopleidingen. Ook is er veel overleg met bevoegde gezagen en norminstituten voor een begrijpelijke, proportionele en uitvoerbare weten regelgeving en normen. Naast overleg wordt ook regelmatig “bewijs” aangeleverd door het doen van onderzoeken en het maken van rapporten om de ontwikkeling van weten regelgeving en normen de goede kant op te sturen. Hiervoor worden ook regelmatig allianties met andere branches (zowel nationaal alsook internationaal) gesloten om een betere afstemming en een

Enkele boren in afwachting van het PVD-proces.

groter draagvlak te verkrijgen. Als gevolg hiervan moeten de productieprocessen verduurzaamd worden. Dit kan onder andere door het verminderen van het gebruik van SVHC-stoffen (Substance of Very High Concern, zeer zorgwekkende stoffen), het stimuleren van veilig werken, het inzetten van alternatieve technologieën, een lagere energieconsumptie realiseren, het verminderen van afval en hergebruik van restproducten organiseren. Om de informatie over te dragen, organiseren we regelmatig evenementen, geven we een vakblad uit, publiceren we factsheets, columns en specificaties/voorwaarden en geven we

poedercoaten.

input aan andere media, zijn er werkgroepen en sectorgroepen actief en geven we technische (oppervlaktebehandelende) cursussen. Oppervlaktebehandelaars en gespecialiseerde toeleveringsbedrijven maken producten duurzamer en fraaier, verbeteren de materiaaleigenschappen en voegen er specifieke functionaliteiten aan toe. De methoden om dit te bereiken lopen sterk uiteen.

VRAAG: OVER WELKE METHODEN HEBBEN WE HET DAN? Antwoord: Dat loopt van ambachtelijk handwerk tot gerobotiseerde industriële processen.

Van organische, elektrochemische en metallieke deklagen tot geavanceerde keramische-, smart- en nanocoatings. De huidige tijd vraagt om een industrie 4.0 of smart industry. Bij deze snelle ontwikkeling verwacht men van een branchevereniging dat die zaken oppakt die bedrijven niet of moeilijk zelfstandig kunnen doen. Vereniging ION ondersteunt de bedrijven op een proactieve en ondernemende manier. Een brancheverenging is een middel om collectief te maken wat individueel niet kan. ION vormt zich een visie van de toekomst van de oppervlaktetechnologie in Nederland (ook in internationale context) en geeft de kaders om daar waar mogelijk vorm en inhoud aan de visieontwikkeling van het individuele bedrijf te bevorderen. Ook kan het zijn dat doordat we zaken collectief oppakken, de dingen eenvoudiger of goedkoper kunnen, met andere woorden: ontzorgen. Dit hoeft uiteraard niet altijd voor iedereen hetzelfde betekenen. Soms profiteert de één, en soms zijn zaken zinvol voor de ander. Daarnaast wordt er veel aan promotie gedaan, want we zijn trots op onze bijdrage aan de maakindustrie en daarmee aan een welvarend en duurzaam Nederland. �

MEER INFORMATIE Producten in een verzinkerij.

www.vereniging-ion.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 17

THEMA VISIE

ALGEMEEN

RIGO-directeuren Machiel en Toon van Westerhoven:

“ONS DOEL IS MET ELKAAR MOOIE PRODUCTEN MAKEN” De ene verfproducent is de andere niet. Elk bedrijf onderneemt vanuit een eigen visie. Die van RIGO Verffabriek in IJmuiden is nogal anders en laat zich makkelijk beschrijven in termen van duurzaamheid of maatschappelijk verantwoord ondernemen. Maar daarmee doe je de broers Van Westerhoven tekort; de visie van RIGO is geen marketingconcept. RIGO is wat Machiel en Toon van Westerhoven zélf zijn, hoe ze naar de wereld kijken en hoe ze vanuit die visie ondernemen. Dat vang je niet in een paar holle marketingtermen. Hoe hun manier van ondernemen in de praktijk uitpakt, blijkt onder meer uit hoe ze lijnolie ‘inkopen’ voor hun duurzame verven.

De hoofdingang van RIGO zit aan de Dokweg. Rechtsboven de entree bevindt zich een directiekamer. Beide zijn niet meer in gebruik. Bezoekers wordt gevraagd de achteringang aan de Kaplanstraat te gebruiken. De buitendeur daar zit ook dicht. Dan maar het fabrieksterrein opgelopen, waar een knaloranje deur je toeschreeuwt. Die is wel open. Je moet dus gewoon achterom. Bij binnenkomst geen chique ontvangsthal of een receptie waar je je moet aanmelden; je staat direct in de fabriek die tevens dienstdoet als koffiekamer, vergaderruimte, kantoor en kantine. In het midden staat een boom. Gewoon in de grond. Er omheen overal bedrijvigheid van allerlei aard. Binnen een paar seconden zegt iemand: “Dag, ik ben Toon, kan ik je helpen?” Het is duidelijk: bij RIGO werkt alles een beetje anders.

(‘parketteur’) of stukadoor. Toon van Westerhoven legt uit dat het daar begint: “Wij richten ons op kwaliteit en kennis van hoogwaardige producten en op het vakmanschap, het meesterwerk dat voor het gebruik daarvan nodig is. Onze producten maken we vanuit het perspec-

FAMILIEBEDRIJF MET HISTORIE Toon is Toon van Westerhoven. Samen met zijn broer Machiel voert hij sinds vijf jaar de directie van RIGO Verffabriek, voorheen ook bekend als Ursa Paint. Behalve verfsystemen maakt RIGO lakken, oliën voor meubels en vloeren, sierpleisters, producten voor wandafwerking, en nog veel meer. De producten, onder meer bekend onder de naam Aquamaryn, zijn vooral bedoeld voor de echte vakman: de schilder, parketlegger

18 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

Bloeiend vlas.

tief van duurzaamheid. Dat doen we al vijftig jaar, ruim voordat milieu een thema was. Begin jaren 70 nam mijn vader samen met zijn broer het bedrijf over dat mijn grootouders in 1938 hadden opgericht. Geïnspireerd door het Rapport van de Club van Rome, over het opraken

De RIGO-vakman test nieuwe verfproducten.

van grondstoffen, wilde hij met zijn verffabriek méér doen dan zijn concurrenten. Met recepturen van voor de Tweede Wereldoorlog, toen plastics nog niet beschikbaar waren, blies hij lijnolieverven weer nieuw leven in. Hij verkocht de verf in die tijd via de plaatselijke biowinkel.

Loonwerker oogst het vlaszaad.

Inmiddels is het onze specialiteit en verkopen we onze producten via de groothandel aan de vakspecialist.”

LIJNOLIE UIT NEDERLAND De zoons Van Westerhoven bouwen voort op

de uitgangspunten van hun vader, en gaan daar een stap verder in. Zo hebben ze aandacht voor de hele grondstoffenketen van hun producten. Toon van Westerhoven: “We vroegen ons bijvoorbeeld af waar onze lijnolie vandaan komt. Die blijkt voornamelijk afkomstig van vlas

Nederlands vlaszaad klaar om ‘geslagen’ te worden.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 19

uit Noord-Amerika en Rusland. Dat vonden we vreemd, omdat Nederland een historie heeft in het verbouwen van kwalitatief hoogwaardig olievlas. Via een advertentie in het vakblad Boerderij Vandaag kwamen we bij een boer in de Haarlemmermeerpolder, Paul Bos, die olievlas voor ons wilde telen, en een loonwerker die het wilde oogsten. Volgens Bos wordt olievlas niet meer geteeld in Nederland, omdat de kostprijs twee keer hoger is dan elders. We hebben hem gevraagd vlas op kleine schaal - zeven hectare te gaan verbouwen die we gegarandeerd tegen zijn prijs zouden afnemen, in ruil voor openheid over de kostprijs. Het bleek inderdaad twee keer zo duur, maar de belangrijkste kostencomponent bleek de pachtsom van de grond te zijn. We legden contact met grondeigenaar Schiphol. Omdat vlas ganzen van het vliegveld weert, en omdat ze het verhaal over duurzame vlasteelt graag aan hun passagiers vertellen, waren ze bereid iets aan de pachtsom te doen. Uiteindelijk is een intensieve samenwerking tussen alle partijen ontstaan. In samenwerking met boeren, Schiphol en de gemeenten Amsterdam en Almere hebben we het afgelopen jaar zo’n 20 hectare olievlas voor onze productie geteeld. We krijgen nu zelfs verzoeken om vlas om ecologische redenen ook op andere braakliggende gronden te verbouwen. Het gaat best ver: we zijn verfmakers en uiteindelijk zijn we in gesprek met een bioloog over hoe vlasteelt kan bijdragen aan het bestaan van de beschermde rugstreeppad.”

MOLENS WEER IN BEDRIJF Om lijnolie uit de vlaszaden te winnen, moet het zaad worden ‘geslagen’. Ook daar vond RIGO een oplossing voor. Van Westerhoven: “Eerst lieten we dat machinaal doen, maar via via kwamen we in contact met molens op de Zaanse Schans, molens uit de zeventiende eeuw die van oorsprong bedoeld waren om olie uit lijnzaad te slaan voor de productie van verf. Dat deden ze nog wel eens voor de toeristen, maar ze hadden niet genoeg afzet om de molens in bedrijf te houden. Nu slaan ze lijnzaadolie voor ons en zijn twee oliemolens inmiddels een jaar lang voltijd productief met waar ze ooit voor bedoeld waren. De molenaars zijn blij met de nieuwe bedrijvigheid omdat ze het authentieke molenaarsvak weer moesten leren. Wij zijn blij dat al deze vormen van samenwerking leiden tot nieuw werk en de ontwikkeling van nieuw vakmanschap.”

MENSEN AAN HET WERK Voor de broers Van Westerhoven is vakmanschap een steeds terugkerend thema. Ze geven leiding aan een verffabriek met zo’n zestig

20 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

Molens uit de zeventiende eeuw die lijnzaadolie slaan. medewerkers. RIGO is een familiebedrijf en dus verwacht je dat continuïteit en winst maken wel de belangrijkste doelen zijn. Ook daar kijken ze bij RIGO anders tegenaan. Toon van Westerhoven: “Continuïteit en winst maken zijn voor ons voorwaarden om te kunnen doen wat we willen. Ons doel is mooie producten maken met de mensen in ons bedrijf. Wij willen werkgever voor ze zijn en ze naast een inkomen ook ontwikkeling bieden, een mogelijkheid om een vak te leren en uit te oefenen. Bedrijfsmatig gezien kunnen we met minder mensen af, maar dat willen we niet. We zien dat veel mensen in de maatschappij niet meedoen, terwijl ze wel passie hebben en grote betrokkenheid tonen voor het vak. Ons doel is niet om alles zo efficiënt mogelijk te organiseren. Natuurlijk gebruiken

we moderne technieken om de kwaliteit van onze producten te verhogen, maar tegelijkertijd bieden we ruimte voor schoolverlaters, hoog én laag opgeleid, en soms ook voor mensen die moeilijk te plaatsen zijn, bijvoorbeeld van de sociale werkplaats. Wij geloven dat het een van je verantwoordelijkheden is als werkgever om ervoor te zorgen dat je werk creëert voor de samenleving.” �

MEER INFORMATIE henriette@rigoverffabriek.nl www.rigoverffabriek.nl

ALGEMEEN

GESLAAGD SYMPOSIUM CIRCULAIRE METAALKETEN Onder de noemer Verzilver de kansen van de Circulaire Metaalketen vond op 6 december voor de tweede keer een symposium plaats over nut, noodzaak en kansen van de circulaire metaalketen. Doel was om het circulair ondernemen nog meer tastbaar te maken voor de ruim 80 aanwezigen. Gezien de enthousiaste reacties na afloop is dat zeker gelukt. Het symposium was opnieuw georganiseerd door de projectorganisatie Circulaire Metaalketen waarvan de wieg stond bij Koninklijke Metaalunie. De voorzitter van de werkgroep, Gerard Wyfker, kijkt tevreden terug op de inspirerende bijeenkomst. “De subtitel van deze middag was: de businessmodellen van de toekomst. De laatste jaren is het begrip circulaire economie wel veel bekender geworden en er ontstaat ook veel meer draagvlak voor. Maar veel ondernemers hebben vragen over concrete toepassing. Met drie inspirerende sprekers en met de presentatie van drie businesskoppels die die concrete toepassing al hebben gedaan, wilden we de drempel om er mee aan de gang te gaan, verlagen.” Circulair ondernemen is het antwoord op schaarste aan grondstoffen en bijbehorende prijsstijgingen. Maar bovenal biedt circulariteit kansen voor nieuwe businessmodellen. Dat kun je gerust een transitie noemen, omdat het een heel andere benadering vergt van productontwikkeling en eigendom van producten en onderdelen gedurende het gebruik. Gerard Wyfker: “Via de drie businesskoppels werd dit meer tastbaar. Ieder koppel bestond uit een ondernemer met een concrete vraag en een andere ondernemer met een concreet antwoord volgens het principe van de circulaire economie. Iedere vraag werd ingeleid met een kort filmpje waarna de twee betrokken ondernemers op het podium kwamen om een toelichting te geven en om vragen te beantwoorden.”

NIEUWE BUSINESSMODELLEN Het eerste koppel kwam uit de bouwsector en had een bouwproject ontwikkeld waardoor het gebouw aan het einde van zijn levensduur een magazijn van nieuwe grondstoffen is geworden. Dus geen sloop en afvoer, maar nieuwe

Symposium circulaire metaalketen. Foto NFP Utrecht grondstoffen uit het gebouw halen. Het tweede koppel had elkaar gevonden op het gebied van transport door een heftruck. Normaal koop je zo’n apparaat, maar hier niet. Hier werd de dienst intern transport gekocht. Dat betekent dat de leverancier van de heftrucks eigenaar blijft, maar dat er via een metertje op de heftrucks afgerekend wordt voor elke horizontale en verticale beweging. Het derde koppel had elkaar gevonden op het gebied van koelinstallaties in de horeca. Zij hadden geregeld dat wanneer zo’n installatie rijp was voor vervanging, de onderdelen daaruit zó behandeld werden dat ze weer als nieuw ingezet konden worden. Gerard Wyfker: “Ook hadden we drie inspirerende sprekers. Theo Henckens, onlangs gepromoveerd aan de Universiteit Utrecht, maakte duidelijk dat over enkele tientallen jaren de ertsen van belangrijke minerale grondstoffen op zijn en wat we daaraan kunnen doen. Cécile van Oppen, adviseur bij het realiseren van doorbraken in maatschappelijke vraagstukken, ging in op de businessmodellen voor circulair

ondernemen. Zij is in staat met innovatieve concepten, samenwerkingsverbanden én met nieuwe businessmodellen duurzame doorbraken te initiëren en te realiseren. En Willem-Henk Streekstra van VNO-NCW/MKB-Nederland maakte duidelijk hoe de koepelorganisaties en de circulaire metaalketen met de rijksoverheid kunnen samenwerken om te komen tot een uitgekiend Grondstoffenakkoord en een commercieel uitdagende en praktisch toepasbare transitieagenda.” Tot slot werd ieder opgeroepen zich aan te sluiten bij de circulaire metaalketen. Om hierbij hulp te bieden, zijn diverse werkgroepen actief. Ook worden er in 2017 weer circulaire tracks georganiseerd waarbij een ondernemer drie volle dagen steun krijgt om een eigen circulair businessplan te ontwikkelen voor z’n bedrijf. �

MEER INFORMATIE www.circulairemetaalketen.nl wyfker@metaalunie.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 21

ELEKTROCHEMIE EN

THEMA VISIE

METALLIEKE DEKLAGEN

Laser cladding (foto Fraunhofer ILT).

Technologie kan deels het hardchroom vervangen

HIGH SPEED LASERCLADDEN OOGT VEELBELOVEND In het februarinummer van dit jaar stond een artikel in OT over lasercladden, zoals dat bij Revamo wordt uitgevoerd. Maar zoals dat vaak gaat bij nieuwe technologieën, komt er na enige tijd weer een modernere, aanmerkelijk verbeterde versie van op de markt: in dit geval het high speed lasercladden. Sinds kort is er één bedrijf in Nederland dat deze technologie toepast. Tijd dus om eens bij CZL Tilburg te gaan kijken wat deze technologie precies inhoudt.

Mark Zaal, directeur van CZL Tilburg, legt uit dat er door ‘zijn’ bedrijf in 2008 al eens gekeken is naar het lasercladden. Dit werd toen snel terzijde gelegd, omdat het een heel dure installatie zou vergen, waarmee je een heel grove laag kon aanbrengen in een proces dat moeilijk rendabel te krijgen zou zijn. Toen zich begin dit jaar het high speed lasercladden aandiende, waren de meningen echter heel anders. “Het high speed lasercladden zien we als een heel bruikbaar alternatief voor hardchroom, een proces dat we tamelijk veel toepassen. Met het high speed lasercladden kun

22 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

je nauwkeurig een gladdere laag aanbrengen, waarbij je minder poeder gebruikt en dus ook minder poeder hoeft weg te halen. Want wat je niet opbrengt, hoef je er immers niet af te halen.” Maar de voornaamste reden om deze technologie te gaan toepassen, is het komende verbod op Chroom VI. Mark Zaal ziet het high speed lasercladden - net als het HVOF-spuiten, wat het bedrijf ook doet - als een geschikt alternatief daarvoor. “Bij vrijwel alle producten en toepassingen waar nu chroom wordt voorgeschreven, zou je het high speed lasercladden kunnen

inzetten. We hebben ervoor gekozen dit op ronde producten toe te passen. We hebben een draaibank omgebouwd tot high speed lasercladmachine. Als je in het platte vlak wilt lasercladden, dan zou je een freesbank kunnen ombouwen en daarop de installatie kunnen monteren. We werken er nu sinds half oktober mee en de eerste ervaringen zijn positief.”

HARDCHROOM VERVANGEN De producten waarvoor de techniek wordt ingezet, zijn bijvoorbeeld assen, flenzen en andere ronde producten. De markten waar het bedrijf

De kop van de lasercladinstallatie.

zich op richt, zijn onder meer de machinebouw, scheepvaart, luchtvaart, de medische wereld en de voedingsmiddelenindustrie. Mark Zaal: “In die laatste industrie begint een grote weerstand te komen tegen losse lagen in hun productiemachines. Bij het lasercladden werk je met een ingesmolten laag, dus geen losse laag. Deze markt is vrij snel op gang gekomen.” Hij vervolgt: “De technologie is nog zo nieuw dat het high speed lasercladden op geen enkele tekening vermeld wordt, dus de markt moet de technologie nog leren kennen. Toch verwacht ik dat we op niet al te lange termijn zo’n 35 procent van onze hardchroom kunnen vervangen door het high speed lasercladden. Daarnaast blijven we voorlopig hardverchromen en HVOFspuiten.” Het voornaamste verschil met het ‘gewone’ lasercladden is dat het poeder uit kleinere partikels bestaat, waardoor je een iets fijnere verdeling krijgt. Ook de spotafstand van de laserstraal is nauwkeuriger, namelijk binnen de 0,2 millimeter. Het een en ander resulteert dus in de mogelijkheid dunnere lagen aan te brengen. “Ik verwacht dat de kwaliteit van de lagen door middel van high speed lasercladden, afhankelijk van de feitelijke toepassing van het product, minimaal dezelfde standtijd heeft als bij het hardverchromen. En misschien zelfs de helft langer. Afhankelijk van de technische toepassing, kan een specifieke coating/substraatcombinatie gekozen worden.”

NIEUWE POEDERS Met lasercladden breng je in een klein smeltbad een metaalpoeder in om een nieuwe laag aan te brengen die zich verbindt met het substraat. De techniek wordt zowel toegepast bij nieuwe producten als bij reparaties. Er bestaat een grote

Mark Zaal (r) met een medewerker bij de lasercladinstallatie.

hoeveelheid coatingpoeders waaruit gekozen kan worden. Ook komen er voortdurend nieuwe coatingpoeders op de markt. “Met onze leverancier van coatingpoeders, Oerlikon, werken wij samen bij de ontwikkeling van nieuwe poeders. In principe kun je elk soort coating aanbrengen voor een specifieke toepassing. Als een coating nog niet bestaat, gaan we met Oerlikon kijken of we een bestaand poeder kunnen doorontwikkelen naar een high speed lasercladpoeder. Of we kiezen voor een geheel nieuw poeder. Er wordt voortdurend aan verbetering en uitbreiding gewerkt. Er zijn coatings om de corrosiewering te verbeteren, of de slijtvastheid, of de hardheid, of een ander aspect dat van belang is. Ook hebben we zelf een laboratorium om proefstukken te testen. We kijken dan onder meer naar de laagdikte, de inbranddiepte en de kristalstructuur.” Het high speed lasercladden vergt geen bijzondere voor- of nabehandeling. De voorbehandeling bij reparaties bestaat uit slijpen, zodat de te behandelen plek goed schoon is en homogeen. Nieuwe producten die goed zuiver en niet gecorrodeerd zijn, kunnen meteen door naar de lasercladinstallatie. In beide gevallen bestaat de nabehandeling uit rondslijpen.

GOED ALTERNATIEF Het high speed lasercladden zélf vindt plaats in een afgesloten en vergrendelde ruimte. Mensen kunnen tijdens het proces niet naar binnen. Dat is ook niet nodig, want buiten de ruimte is een beeldscherm opgehangen, zodat men het proces ook daar kan volgen. Mocht men toch de ruimte ontgrendelen en naar binnen lopen, dan stopt het proces automatisch. Binnen wordt er gewerkt met een speciale laserbril om gevaar voor de ogen uit te sluiten. Mark Zaal:

“Het is niet onmogelijk dat het lasercladden in de toekomst door een robot wordt uitgevoerd. Nu kiezen we daar nog niet voor, omdat we het proces zelf eerst beter in de vingers willen krijgen. Daarom hebben we de installatie op een draaibank gebouwd waarvan we de werking en de bewegingen goed kennen. We willen de parameters goed kunnen beheersen. Als je meteen aan de robot gaat en er gaat iets fout, dan weet je niet goed waar je de oorzaak moet zoeken. Om de lasercladinstallatie te kunnen bedienen, hebben we drie medewerkers opgeleid. Die hebben een training van ongeveer anderhalve week gevolgd bij Hornet, de leverancier van de installatie.” Momenteel wordt eraan gewerkt om ook andere medewerkers bij het high speed lasercladden te betrekken. De verwachting is immers dat CZL Tilburg steeds meer werk voor deze techniek zal krijgen. “Omdat je bij het high speed lasercladden veel minder warmte-inbreng hebt, veel minder materiaal gebruikt én een hoge kwaliteit bereikt, zie ik die technologie als een goede concurrent voor andere technieken. Zaak is om deze technologie meer bekend te krijgen bij ontwerpers en om nog meer nieuwe substraatpoedercombinaties te testen en te evalueren. Het enige nadeel van dit proces is dat je het zó goed doet, dat de levensduur van het gerepareerde product zo lang is dat we het product niet meer terugkrijgen, omdat het niet meer slijt. Gelukkig zijn er nog best veel onderdelen in de wereld die een reparatie nodig hebben.” �

MEER INFORMATIE www.czltilburg.nl www.hornetsystems.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 23

Trots op het werk DE VUURBAAK Precies ter hoogte van de vuurtoren aan de Boulevard van Scheveningen verbindt een robuuste voetgangersbrug de Boulevard met het strand. De naam van deze bijna honderd meter lange en bijna 90 ton wegende brug is De Vuurbaak. Deze naam is niet zo verwonderlijk, want de brug is er niet enkel voor het voetgangersverkeer. Door zijn robuuste vormgeving en bijzondere ledverlichting is het ook een mooie blikvanger op het Scheveningse strand. De brug is vervaardigd door Qumey Metaal en is voor de conservering in zeven delen aangeleverd bij Straalbedrijf Holland West BV. De brug is geheel SA 3 gestraald, geschoopeerd en voorzien van een natlaksysteem dat is afgestemd op omgevingsconditie C5M. De werkzaamheden zijn geheel in geconditioneerde ruimtes uitge-

24 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

voerd. Na het stralen is het gehele object stofvrij gemaakt en zijn er controles uitgevoerd op reinheid en ruwheid. Na de schoopeerlaag (Zink/Al 85/15) in de gespecificeerde laagdikte, kreeg het materiaal een tweecomponenten epoxy primer die de hechting tussen de schoopeerlaag en de eindlaag bevordert. De eindlaag is een polysiloxaan die extra corrosiewerende eigenschappen heeft en langer kleurvast blijft dan een polyurethaan coating. Tenslotte is de brug voorzien van een slijtlaag.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 25

THEMA VISIE

TEKST Désirée Driesenaar

ALGEMEEN

Welke behandeling heeft de toekomst?

KLAAR VOOR DE VOLGENDE GENERATIE? Niet de sterkste of intelligentste, maar degene die zich het beste aan verandering kan aanpassen, overleeft. Vrij naar Charles Darwin is dit wat Petra Conrads drijft in de strategie voor haar bedrijf Jacobs NCI. “Decoratief verchromen en vernikkelen met de huidige technologieën is niet meer van deze tijd en zal over tien of twintig jaar verdwenen zijn. Daarom ben ik op zoek: hoe maak ik ons bedrijf klaar voor overname door de volgende generatie?”

Het bedrijf Jacobs NCI is in 1974 opgericht door Hay Jacobs in Lomm. Het bedrijf is lang heel afhankelijk geweest van de automobielindustrie en tijdens de management buy-out door Petra Conrads is het helaas failliet gegaan. Conrads heeft Jacobs NCI in 2009 gekocht van de curator. Het bedrijf telt nu dertien medewerkers en is in de afgelopen jaren uitgebouwd tot dienstverlener op het gebied van slijpen, polijsten, verkoperen, vernikkelen en verchromen van staal, rvs, aluminium, zamak, messing, koper en brons. De markten zijn verbreed tot automobielindustrie, industrieel, interieur, sanitair en scheepsbouw in Nederland, Duitsland, Polen, Tsjechië, Hongarije en België.

GROTE BADAFMETING De specialiteit van het bedrijf is de badafmeting van 3200 mm lang, 900 mm breed en 1300 mm diep. Deze unieke grootte zorgt ervoor dat grote onderdelen welkom zijn, maar ook dat de doorloopsnelheid van een order heel hoog is. Conrads: “Dankzij de grote baden kunnen we 24-uurs service of soms zelfs korter waarmaken, terwijl de kwaliteit hoog blijft. Ik heb bewust

26 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

het bedrijf zo breed mogelijk gemaakt, zodat het tegen een stootje kan. Maar er is meer nodig om ons bedrijf een goede toekomst te bieden. We denken hard na over alle mogelijke alternatieven.” “Wij hebben al een tijd geleden Chroom VI vervangen door Chroom III. Dit helpt ons de komende tien jaar verder, maar daarna moeten we toch echt andere technologieën hebben gevonden. Als je hoort waar Brussel nu mee bezig is, dan wordt boorzuur het volgende hete hangijzer. En boorzuur is nodig voor nikkel en Chroom III. Het blijft een kleine wereld waarin we moeten concurreren met landen die minder strenge regels hanteren. Als ik zie hoe moeilijk dat al is voor mijn generatie, dan wordt dat in de toekomst alleen nog maar erger. Ik ben de laatste jaren zo veel bezig met weten regelgeving dat ik aan ondernemen haast niet toe kom.” Naast haar drukke werkzaamheden is zij ook penningmeester van Vereniging ION.

TERUGVERDIENTIJD “De afwegingen zijn lastig”, vervolgt Conrads. “Ik praat er veel over met anderen binnen en

Petra Conrads, directeur-eigenaar van Jacobs NCI. buiten de branche en ben tot de conclusie gekomen dat we graag een nieuwe technologie vinden die past bij wat we nu al doen. Deco-

Robin Hendricks (midden), zoon van Petra Conrads, in gesprek met de productieleider en een klant.

ratief hoeft niet per se, maar we willen graag metalen oppervlakken blijven behandelen voor een scala aan markten. Dat kunnen ook nieuwe markten zijn, zoals medisch en de functionele automobielbranche. Onze drempel is de terugverdientijd. We moeten een goed gevoel hebben dat de investering in een periode van drie tot vijf jaar terug te verdienen is of dat er meerjarige contracten tegenover staan.” “Mijn zoon is heel actief in de huidige onderneming. Hij is onderaan de ladder begonnen, maar heeft echt het respect van het personeel verdiend door hard te werken en al jong verantwoordelijkheid te nemen voor belangrijke beslissingen. Hij is een vliegende kiep, hij houdt zich bezig met kwaliteitscontroles en allerlei andere productiezaken. De klantcontacten neem ik voor mijn rekening; zo zijn we een goed team dat elkaar aanvult.”

DUITSE CONFERENTIES “Mijn informatie verzamel ik op beurzen, congressen en vanuit vakbladen”, zegt Conrads. “Als ik even tijd heb, ga ik erheen. Je krijgt er een goed gevoel over de huidige status van bepaalde technologieën, waar ontwikkelaars tegenaan lopen en wat de problemen nog zijn. Vooral Duitse conferenties geven waardevolle informatie, die gaan vrijwel altijd over de toekomst. En natuurlijk is op internet veel informa-

tie te vinden. Het is alleen zaak de informatie goed te filteren, zodat je er niet de hele dag mee bezig bent.” “In Duitsland vinden interessante ontwikkelingen plaats, dus we hebben contact met Fraunhofer en andere instituten. We werken veel samen om ontwikkeling te stimuleren en hebben dan de taak van industrieel opschalen. Producten in het algemeen, maar vooral ook seriematig geproduceerde onderdelen, zijn in werkelijkheid ingewikkelder dan een proefstukje staal dat in een laboratorium wordt behandeld. De instituten willen daarom graag feedback van de industrie en die leveren wij. Voor ons staat echter niet de ontwikkeling voorop, maar de behoefte vanuit de markt. Tja, en dan kom je bij de kip of het ei. Kun je behoefte creëren of kijk je waar de behoefte daadwerkelijk ligt? Wij hebben voor het laatste gekozen en helpen de instituten met industrieel vakmanschap om de juiste technologie te ontwikkelen voor deze bestaande behoefte.”

GRATIS CHROOM “Onlangs werd me nogmaals goed duidelijk waarom we op de lange termijn niet kunnen overleven met ons huidige proces”, verzucht ze. “Ik hoorde het verhaal van een klant die stoelen koopt in Turkije. Zestig procent was verchroomd, veertig procent leverden zij blank

omdat de klant deze zelf wilde lakken. De klant heeft besloten alles voortaan verchroomd te kopen; het blijkt goedkoper te zijn om eroverheen te lakken dan om de order gesplitst te houden. Hoe moet ik alle regelgeving hier terugverdienen als ze in Turkije stoelen quasi voor niets verchromen? Een recente audit van BRZO gaf aan dat bij ons in de fabriek alles in orde was, alleen hadden we een aantal ordners te weinig voor alle benodigde documentatie. Als klein familiebedrijf is dit bijna niet te doen. Hoe moet mijn zoon verder ondernemen als dit elk jaar erger wordt?”

NOG JAREN TE GAAN “Echter”, besluit Petra Conrads, “een duidelijk antwoord hebben we nog niet. Ik schat in dat we nog jaren te gaan hebben. Ik heb natuurlijk wel een idee over de richting, maar het vergt nog veel ontwikkeling voordat helder wordt waar we echt voor gaan kiezen. We gaan ervan uit dat de oplossing op ons afkomt als we op deze weg doorgaan. Op de hoogte blijven, vragen stellen, actieve gesprekken voeren en samenwerken, het is de enige manier. Actief ondernemerschap vraagt om deze aanpak, want nu stil blijven zitten is de doodsteek voor de toekomst van ons bedrijf.” �

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 27

ORGANISCHE

THEMA VISIE

DEKLAGEN

NATLAKKEN OP EEN GRONDCONVEYOR BIEDT VOORDELEN In bijna elk bedrijf waar gepoedercoat en genatlakt wordt, zie je installaties waarin de te behandelen producten hangen om de ene na de andere behandeling te doorlopen. Maar het kan ook anders, namelijk producten die staan op een zogenoemde grondconveyor, een soort omgekeerde rail. Onhandig? Helemaal niet. Als je het goed toepast, biedt het zelfs vele voordelen. Bij LFT Coating Industrie wordt binnenkort een grondconveyor in gebruik genomen voor het natlakken. Hoe werkt dat en hoe ziet dat eruit? Bij LFT Coating Industrie wordt gepoedercoat en genatlakt. Voor het poedercoaten zijn er drie poedercoatlijnen, het natlakken vindt plaats in drie klimaatgestuurde spuitcabines. Daarnaast wordt binnenkort een grondconveyor in gebruik genomen, geplaatst door Railtechniek Van Herwijnen. Voor zover bekend is LFT Coating Industrie het enige bedrijf in Nederland dat een dergelijke rail inzet voor het natlakken. Joost Linssen, directeur van LFT Coating Industrie, ziet veel mogelijkheden met deze installatie. “We zijn vertrouwd met het natlakken en richten ons op hoogwaardige producten die vaak in hoogglans geleverd moeten worden. Het grote voordeel van een grondconveyor is

dat je daarmee geen last hebt van stof uit de bovenliggende staalconstructie en rail. Er hangt nu niks boven de producten. Ook heb je met een grondconveyor minder ruimte nodig dan bij een normale natlakinstallatie. Bovendien biedt zo’n rail een goede mogelijkheid om geautomatiseerd te natlakken. Het enige nadeel is dat je niet geheel vrij kunt bewegen in de ruimte, omdat de rail op de grond staat. Bij een normale railconstructie kun je er makkelijk onderdoor of tussendoor lopen.” Stofarm natlakken in een beperkte ruimte binnen een geautomatiseerd proces is dus goed mogelijk, mits de installatie doordacht wordt opgezet. “Die stofarme condities zijn van groot

belang voor de producten die we in hoogglans afwerking behandelen. Het gaat vaak om hoogwaardige producten voor de automobielindustrie, medische sector en consumentenartikelen. Wij lakken voornamelijk kunststof producten, die een hoogwaardige laklaag met een perfecte kwaliteit moeten krijgen.”

Draaiplateau met gekartelde rand.

Een houder van papieren handdoekjes.

Een zeepdispender.

28 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

DRAAIPLATEAU De vraag is natuurlijk hoe je de producten op de omgekeerde rail rechtop en stilhoudt tijdens het transport en de behandeling. De grondconveyor is zo gemaakt dat om de anderhalve meter een draaiplateau zit waarop je een frame of steun kunt plaatsen, waarin de te lakken pro-

Grondconveyor.

ducten opgehangen zijn. Het frame is één meter 50 hoog en 80 centimeter breed. Daarin kun je losse producten ophangen. Grotere producten kun je op een draaiplateau leggen en fixeren. Joost Linssen: “De baan is zo gemaakt dat het product iedere keer als het gelakt is weer terugkomt in de beginpositie, zodat het altijd op dezelfde manier in de baan staat. Er is één robot die alle producten op de grondconveyor lakt. Dankzij het tandwiel aan de buitenrand van het draaiplateau, kun je het product ronddraaien, vastzetten en ook de achterkant of binnenkant lakken indien gewenst. Andere producten worden heel langzaam ronddraaiend gelakt. Met deze oplossing zijn we heel flexibel en kunnen we veel verschillende producten lakken. Dat is van belang, omdat wij in de regel niet weten welke producten wij moeten lakken. Belangrijk is wel dat het hanteerbare producten zijn, die je zonder al te veel krachtinspanning kunt ophangen en afhalen.”

GROTERE VOLUMES Het werken met een grondconveyor, brengt voor de medewerkers geen grote veranderingen met zich mee. Het lakken doet de robot; wat wel anders verloopt, is het fixeren en losmaken van de frames. Ook moet in de voorbereiding goed worden nagedacht hoe de producten bij de omgekeerde rail komen en hoe ze er op tijd afgehaald kunnen worden. “Het is van belang dat de spullen van tevoren goed opgehangen worden, zodat de lijn makkelijk te vullen is en de producten er ook weer makkelijk afgehaald kunnen worden. Afhalen betekent dat je het frame moet losmaken door de bout eruit te trekken, waarna de producten op kwaliteit gecontroleerd en ingepakt kunnen worden.” Deze lijn staat helemaal los van de andere laklijnen. De kracht ervan is dat hij grotere volumes aankan. “Met deze lijn kunnen we meer seriewerk gaan doen. Nu lakken we in volumes tot ongeveer 30.000 stuks op jaarbasis, maar ik

wil naar 100.000 of 200.000 stuks op jaarbasis. Hiermee boor ik een voor ons nieuwe markt aan: klanten met grotere volumes.”

FLINKE UITDAGING Maar de nieuwe lijn is niet alleen interessant voor nieuwe klanten. “Voor bestaande klanten is het ook voordeliger wanneer we grotere volumes kunnen leveren. De eerste prioriteit is nu ervoor zorgen dat de hele installatie goed draait en dat we het hele proces goed in de vingers krijgen. Wij staan voor kwaliteit, flexibiliteit en leverbetrouwbaarheid en dat wil ik eerst kunnen garanderen, voordat we gaan acquireren.” Dat LFT Coating Industrie één van de weinige lakkers in Nederland is die geautomatiseerd lakt, vindt Joost Linssen geen reden om het niet te doen. “In heel veel bedrijfstakken zie je een toenemende automatisering. Ik vind dat wij als branche niet achter kunnen blijven. Technisch is dit helemaal geen probleem. Maar als ik om me heen kijk, zie ik dat er maar heel weinig geautomatiseerd gelakt wordt in Nederland en al helemaal niet als het gaat om hoogglans seriematig lakwerk. Terwijl er echt kansen zijn: in de Nederlandse markt, maar ook in de ons omringende landen.” Tot slot zegt hij: “Nieuwe markten aanboren is een flinke uitdaging, maar ik heb er alle vertrouwen in. En onze bestaande klanten kunnen we weer iets nieuws bieden. Ze kunnen binnenkort kiezen uit lakwerk met de hand of geautomatiseerd lakwerk. Ik wil een goede balans krijgen tussen het vakmanschap en het geautomatiseerd lakken.” �

MEER INFORMATIE Slingerende grondconveyor.

www.lft.nl www.railtechniek.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 29

THEMA VISIE

ORGANISCHE DEKLAGEN

TEKST John Ekkelboom

De cradle-to-cradle coating van APP

MET ZETMEEL GRAFFITI TE LIJF Ongewenste graffiti wordt doorgaans onder hoge druk met chemicaliën verwijderd. Zo’n behandeling is niet alleen milieuonvriendelijk, maar kan ook schade veroorzaken aan de ondergrond. Een goed alternatief is om de geliefde plekken van graffiteurs te voorzien van een preventieve coating. APP All Protect in het Brabantse Beers heeft zo’n coating ontwikkeld. Uniek is dat deze bestaat uit zetmeel, dat na verwijdering met warm water door de natuur wordt opgenomen. Een herstellaag biedt dan nieuwe bescherming, waarmee de cradle-to-cradle-cirkel is voltooid.

Op tafel in het kantoor van APP in Beers opent product engineer Erik Amesz een plastic potje. Met een vinger schept hij een beetje van de inhoud eruit en smeert hij de behangplakselachtige substantie uit over zijn hand. “Dit is onze gevelcoating die moet voorkomen dat graffiti zich aan de ondergrond gaan hechten. Hoewel we dit product al jaren op de markt brengen, hebben we het langzaamaan geperfectioneerd. Het mooie is dat het bestaat uit verschillende soorten polysachariden, in de volksmond beter

bekend als zetmeel. Dat is een natuurproduct dat volledig afbreekbaar is. Hiermee zijn we volgens mij de enige producent van een geheel milieuvriendelijke coating als wapen tegen graffiti.” APP werd in 1985 opgericht door de inmiddels overleden Piet Nuijs, de vader van de huidige directeur Xander Nuijs. Na een lange loopbaan als general manager voor Europa van schokdemperfabrikant Woodhead Shock Absorbers,

ging senior zelfstandig verder met de in- en verkoop en het aanbrengen van anti-graffiticoatings. Deze producten waren op basis van epoxyharsen en polyurethaan. “Mijn vader vond het al snel niet leuk meer om met dergelijke milieuonvriendelijke middelen te werken”, vertelt zijn zoon. “Toen kwam hij in contact met de Zweedse hoogleraar Sigge Svenson die gespecialiseerd is in biopolymeren. Die man was een fervent wedstrijdzeiler en had een coating voor zijn boot gemaakt die aangroei van alg moest voorkomen. Mijn vader en hij besloten om gezamenlijk een anti-graffiti-coating te ontwikkelen die wel milieuvriendelijk was.”

ZELFOPOFFEREND SYSTEEM

Erik Amesz in zijn laboratorium bezig met het testen van coatings.

30 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

Eind jaren tachtig van de vorige eeuw was de eerste versie van de coating op basis van zetmeel een feit en klaar voor productie en verkoop. Piet Nuijs vroeg in 2006 of zijn zoon in het bedrijf wilde komen werken, dat op dat moment de productie nog uitbesteedde aan een loonmenger. Een van de eerste gezamenlijke stappen van vader en zoon was het oprichten van een eigen laboratorium om de coating te verbeteren op het gebied van langdurige hechting en (on)zichtbaarheid. Om dat mogelijk te maken, namen ze Amesz in dienst als product engineer. Bovendien gingen ze de productontwikkeling koppelen aan een uitgebreide dienstverlening, vertelt de huidige directeur. “We bieden een onderhoudscontract aan waarbij we niet alleen de coating aanbrengen maar ook

Xander Nuijs met op de achtergrond een schilderij van zijn vader Piet Nuijs, de oprichter van het bedrijf.

Een medewerker van APP verwijdert graffiti van een ondergrond die beschermd is met de milieuvriendelijke coating alleen met warm water van 60 graden Celsius onder 60 bar druk.

de daarop aangebrachte graffiti verwijderen en telkens zonder extra kosten de laag herstellen. Het is dus een zelfopofferend systeem.” De verdere optimalisering van de mix van polysachariden, waarbij Amesz werd ondersteund door de Zweedse hoogleraar, heeft niet alleen geleid tot een betere coating maar uiteindelijk ook tot de eigen productie daarvan. De product engineer laat in een ruimte achter het kantoor de productieketel zien. “Dat we de coating nu zelf produceren, heeft ons vooruit geholpen in de kennis over het product. We hebben nu een heel goede basisversie, PSS 20 genaamd, die we nog steeds proberen te verfijnen.” Dat APP vele tienduizenden liters op jaarbasis kan maken, is nodig gezien de grote vraag naar het product in binnen- en buitenland, waar het wordt toegepast op gevels van alle soorten gebouwen en op viaducten en geluidswallen. Zo heeft het Beerse bedrijf in Nederland circa tien miljoen vierkante meter beschermd en werkt het met agenten in Australië, de Verenigde Staten, Canada en Duitsland en heeft het een dochterbedrijf in België. Nuijs: “We hebben iedereen een training gegeven. Je moet immers verstand hebben van verschillende ondergronden en de wil hebben om een goede dienstverlening op te zetten. Als je alleen een product verkoopt, verkoop je een auto met drie wielen.’

brengt Gevelmeesters – eveneens een bedrijf van Nuijs – de coating met een airless verfspuit aan. Het resultaat is volgens Nuijs een mooie egale onzichtbare laag die hecht op nagenoeg alle soorten ondergronden: van beton, metselwerk, staal en glas tot perspex. Hij merkt op dat bij Cortenstaal het roestproces mooi doorgaat, omdat de coating vochtdoorlatend is. Hoewel in veel gevallen de laag zeker vijf jaar optimaal blijft functioneren, brengt Gevelmeesters om de drie jaar een herstellaag aan. Voorwaarde is dat het dan niet vriest. Zijn er in de tussentijd graffiteurs in actie gekomen, dan verwijdert het bedrijf direct de `kunstwerken’ en vervangt het op die plek de beschadigde laag, vertelt de directeur. “De permanente coatings die andere bedrijven aanbrengen, krijg je bijna niet meer van de gevel af. Dat gebeurt met agressieve chemicaliën onder hoge druk en bij een hoge temperatuur, waardoor de kans op schade groot is. Onze coating verwijderen we onder lage druk met alleen heet water. We leggen een filterdoek op de grond, waarmee we de verfdeeltjes van de graffiti opvangen. Het zetmeel loopt er gewoon doorheen en zakt de grond in waar het verteert. Onze aanpak is 100 procent milieuvriendelijk en de coating is reversibel. Daarom raadt Monumentenzorg ons product ook aan.”

REVERSIBEL

Inmiddels maakt APP ook kleine uitstapjes naar andere toepassingsgebieden. Zo is het oude en slapende idee van de Zweedse hoogleraar op-

gepakt om de romp van zeilboten met een coating te beschermen tegen algengroei. Amesz heeft een nieuwe mix van polysachariden ontwikkeld die onlangs op enkele zeilschepen op proef zijn aangebracht. Daarnaast heeft hij een recept bereid voor een coating die planten moet beschermen. “In Noord-Europa zijn de dennensnuitkevers een enorm probleem. Die eten de basten van jonge naaldbomen op. Ze komen in grote zwermen en kunnen in één dag een heel veld met jonge aanwas vernietigen. Traditie is om regelmatig pesticiden te spuiten. Wij hebben nu een coating ontwikkeld als drager voor die pesticiden. Het gif blijft hiermee lange tijd aan de oppervlakte, waardoor je veel minder vaak hoeft te spuiten en het milieu minder belast. Deze coating wordt al twee jaar met succes toegepast.” Nuijs noemt nog een ander recent plan. “We hebben nu ook een coating voor machineonderdelen, waardoor die minder snel vervuilen. Normaal worden die onderdelen met 500 bar schoongespoten. Met onze tijdelijke coating is warm water voldoende. Er loopt nu een test. We zijn nieuwsgierig naar de resultaten.” �

PLANTEN BESCHERMEN In Nederland is de coating rechtstreeks via APP te koop. Voor klanten die een contract aangaan,

MEER INFORMATIE www.app-protect.com www.gevelmeesters.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 31

THEMA VISIE

ALGEMEEN

De arbeidsmarkt is krap en dynamisch, de branche onbekend

PERSONEELSWERVING VEREIST DOORDACHTE AANPAK In geval van een vacature stellen we veelal een functieomschrijving op, plaatsen een advertentie en wachten af wie er reageren. Maar is die aanpak wel slim, in een tijd waarin de arbeidsmarkt krapper wordt en de ‘jeugd van tegenwoordig’ niet bijster geïnteresseerd lijkt in een baan in onze branche? Volgens de directie van I-recruiting, een online-recruitmentbureau, doen oppervlaktebehandelaars er verstandig aan hun personeelswerving kritisch onder de loep te nemen.

Momenteel draait de economie goed en de werkgelegenheid stijgt. Tegelijk wordt ook de arbeidsmarkt krapper. Dat is onder meer af te lezen aan het groeiende aantal vacatures en de wervings- en selectiebureaus die het momenteel erg druk hebben. Hoe kunt ú ervoor zorgen dat uw vacatures vervuld worden met de juiste medewerkers? Deze vraag verdient nadere beschouwing, omdat hij in de nabije toekomst wel eens urgenter zou kunnen worden.

gaan naar nieuwe medewerkers, zodat je zelf de kandidaat vindt die je zoekt. In veel gevallen werkt die persoon bij een bepaald bedrijf en is hij (of zij) niet actief op zoek naar een andere baan. Maar je zou hem daartoe wel kunnen verleiden als je een interessant aanbod hebt. We zullen moeten wennen aan een dynamische arbeidsmarkt, waar personeelsleden regelmatig van baan zullen veranderen.”

MARKETINGVRAAGSTUK Twee mensen die hier een duidelijke visie op hebben, zijn Mirjam Bink en Martijn de Jonge, samen de directie van wervingsbureau I-recruiting. Die I in de bedrijfsnaam staat er niet voor niets: het bureau zoekt louter op internet naar kandidaten. Als je weet hoe je moet zoeken, kan dat een heel efficiënte methode zijn. Volgens Mirjam en Martijn zullen mkbondernemers steeds meer moeite moeten doen om technische vacatures vervuld te krijgen met de juiste medewerkers. Ze zullen zich dan ook moeten afvragen of hun personeelsbeleid en personeelswerving wel opgewassen zijn tegen de groeiende concurrentie op de arbeidsmarkt. “Als de arbeidsmarkt krapper wordt, wordt een doordachte en efficiënte personeelswerving belangrijker”, zegt Mirjam Bink, oprichtster en eigenaar van I-recruiting BV. “Als je een personeelsadvertentie zet, is dat te vergelijken met schieten met hagel. Je moet maar afwachten wie er reageren en of daar de kandidaten tussen zitten die je zoekt. Onze insteek is dat je het moet omdraaien: je moet dus proactief op zoek

32 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

Martijn de Jonge, directeur van I-recruiting, vult aan: “De tijd dat iemand veertig jaar bij een werkgever bleef, is echt voorbij. We zien nu de contouren van een dynamische arbeidsmarkt waar werknemers regelmatig van werkgever zullen wisselen of soms een tijdje als zelfstandige functioneren. Werkgevers zullen zich steeds meer moeten gaan afvragen hoe ze hun personeel kunnen behouden en hoe ze zonder al te veel moeite aan nieuwe medewerkers kunnen komen. Die vraag speelt dus niet alleen wanneer er een vacature is, maar zou onderdeel moeten worden van het bedrijfsbeleid. Wij zijn van mening dat je personeelswerving als een marketingvraagstuk moet zien en niet als een inkoopvraagstuk.” Personeelswerving beschouwen als marketingvraagstuk betekent dat je je als werkgever moet afvragen hoe je ervoor kunt zorgen dat je bedrijf in beeld komt bij de juiste kandidaten. Het houdt ook in dat je je moet afvragen hoe je aan nieuwe, jonge medewerkers komt die graag bij jouw bedrijf zouden willen werken. Een

belangrijk onderdeel van het antwoord is dat je moet zorgen dat je huidige medewerkers graag bij je werken. Hun tevredenheid en hun verhaal zou je kunnen gebruiken in de zoektocht naar nieuwe medewerkers. De huidige medewerkers ‘verkopen’ je bedrijf. Personeelswerving is dus ook een continu vraagstuk. Mirjam Bink: “Die benadering vergt een andere mindset. We zien dat veel werkgevers die omslag in denken nog moeten maken. Tevreden medewerkers zijn het visitekaartje van je bedrijf. Door internet is alles transparant geworden. Ook jouw medewerkers zijn online te vinden, net als jouw toekomstige medewerkers. Het is maar de vraag of het invullen van een vacature lukt met het plaatsen van een personeelsadvertentie. Internet biedt de mogelijkheid om een-op-een te communiceren met potentiële kandidaten. Het onderscheidende van onze aanpak is dat we louter via internet op zoek gaan naar gekwalificeerde kandidaten voor de vacature. De vraag is immers: waar zitten de mensen die de werkgever graag als nieuwe medewerker zou willen verwelkomen?”

NETHUNTING Een centraal punt in de aanpak is dat ingespeeld wordt op de latente behoefte van werknemers aan een andere baan. Oftewel, het vinden van kandidaten die niet actief op zoek zijn naar een andere baan – en die dus niet naar personeelsadvertenties kijken - maar die vaak wel geïnteresseerd zijn als ze met een interessant aanbod worden benaderd. Om te achterhalen

AANPASSEN

Mirjam Bink en Martijn de Jonge.

welke medewerkers goed zouden passen in het plaatje dat de zoekende werkgever in zijn hoofd heeft, wordt op basis van een gesprek met de opdrachtgever een functieprofiel opgesteld. Dit leidt vervolgens tot een opsomming van criteria en mogelijke trefwoorden, die de basis vormen voor de zoektocht in diverse databases op internet. Wanneer een geschikte kandidaat is gevonden, wordt deze telefonisch benaderd om de interesse te peilen. Dit laatste gebeurt meestal in de avonduren. Martijn de Jonge: “Zo’n aanpak is in veel gevallen efficiënter dan het plaatsen van een personeelsadvertentie. Het is immers maar de vraag wie die advertentie ziet. Actief op internet zoeken, kunnen werkgevers zelf doen of uitbesteden. In beide gevallen worden kosten bespaard als je dit vergelijkt met het inschakelen van een traditioneel werving & selectiebureau. Wij noemen onze aanpak nethunting. Een aanpak die goed kan werken, omdat tegenwoordig vrijwel iedereen via internet op één of andere manier te vinden is.”

IMAGO Het internetwervingsbureau, dat in 2003 van start ging, ontstond als gevolg van een uit de hand gelopen afstudeerscriptie van Mirjam. Ze voltooide de Hoge Hotelschool Den Haag en in haar eindscriptie vroeg ze zich af of internet recruitment een succesvolle methode voor de toekomst kon zijn. Mirjam: “Internet stond toen nog in de kinderschoenen en er bestonden geen social media, zoals LinkedIn of Facebook.

Toch kon je op internet wel mensen vinden, in het begin vooral mensen beneden de 35 jaar en hoogopgeleide mensen. Nu zijn de meeste mensen die op de arbeidsmarkt actief zijn via internet te vinden. Een recent voorbeeld is het zoeken en vinden van een CFO voor een multinational. Onze opdrachtgever had heel specifieke eisen, die goed te vertalen waren naar de juiste trefwoorden. Daarnaast wilde de opdrachtgever meer diversiteit in zijn bestuur en had daarom de voorkeur voor een vrouw. Door uitsluitend kandidaten te benaderen die aan alle criteria voldeden, hadden zij snel de juiste gevonden.” Ook voor onze branche heeft I-recruiting op deze manier al lastig vervulbare vacatures ingevuld. Het bureau kwam in contact met Henk Schreuder van Coatinc Anox in Scherpenzeel, een bedrijf dat grote moeite had een commerciële medewerker voor de binnendienst te vinden. Martijn de Jonge: “Sommige werkgevers realiseren zich niet of nauwelijks dat bepaalde, soms voor de hand liggende factoren een rol kunnen spelen. In het geval van Coatinc Anox hadden veel potentieel geschikte kandidaten geen idee waar Scherpenzeel ligt en ze hadden ook nog nooit van Coatinc Anox gehoord. Voeg daarbij dat de oppervlaktetechnieken-branche als geheel nu niet bepaald een sexy imago heeft, en dat er heel veel vacatures voor commercieel medewerker binnendienst zijn, en je begrijpt dat het inderdaad niet makkelijk was die vacature vervuld te krijgen.”

Door te sparren over het profiel en het verhaal wat dynamischer te maken dan alleen een opsomming van functie-eisen, en vervolgens gericht op internet te zoeken, kon uiteindelijk contact worden opgenomen met een geschikte kandidaat. Mirjam: “Als je een personeelsadvertentie zet, loop je een hoop informatie mis. Door met de vacaturehouder een scherp zoekprofiel op te stellen en daarmee aan de slag te gaan, ontdek je bijvoorbeeld dat de salarisindicatie totaal niet passend is voor de functie of dat het bedrijf een niet al te best imago heeft. Sommige bedrijven hebben geen idee hoe ze in de markt bekendstaan. Daarnaast kunnen we door het wekelijkse contact met de vacaturehouder snel ontdekken wat wel en niet werkt en het zoekprofiel daarop aanpassen. Met een advertentie gaat dat niet of je moet een tweede advertentie plaatsen.” Volgens Mirjam en Martijn is het ook verstandig om je als branche af te vragen hoe je moet omgaan met de krappe en dynamische arbeidsmarkt. Martijn: “Hoe kun je ervoor zorgen dat technische mensen zich gaan interesseren voor deze branche? Hoe ga je ervoor zorgen dat je elkaar niet kapot concurreert op de arbeidsmarkt? Ik denk dat er continu geïnvesteerd moet worden in het kennisniveau van de medewerkers, zodat dit in de pas blijft lopen met de veranderende technieken. Dan kan het nog steeds zuur zijn als een goed opgeleide medewerker vertrekt. Maar als iedereen goed voor zijn medewerkers zorgt, krijg je daar een goed opgeleide medewerker voor terug.” Tot slot denken de recruiters dat het vinden van nieuwe jonge medewerkers voorlopig wel een uitdaging zal blijven. Welke strategie moet daarbij gevolgd worden? Een van de adviezen luidt: niet te snel terugschrikken voor de soms eigengereide opstelling van jongeren. Mirjam: “Voor jongeren is het vaak niet vanzelfsprekend om op voorhand respect te hebben voor een directeur. Hun houding is meer van: laat maar zien wat je kan en dan bepaal ik wel of ik respect voor je heb. Zo’n houding kan nogal eens in het verkeerde keelgat schieten, maar het is beter om aansluiting te vinden bij de belevingswereld van jongeren. De wendbaarheid van een bedrijf wordt belangrijker en wendbaar zijn lukt makkelijker met goed gemotiveerde medewerkers.”�

MEER INFORMATIE www.internetwerving.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 33

THEMA VISIE

ELEKTROCHEMIE EN METALLIEKE DEKLAGEN

NIKKELZOUTEN UIT PLANTEN: WIE DOET ER MEE? Dit wordt een niet voor de hand liggend verhaal voor ons vakblad, want het gaat over mineralen, plantengroei en de winning van nikkelzouten. Er bestaan verschillende planten waaruit je nikkelzouten kunt winnen die ingezet worden in de galvanische industrie. Maar nikkel halen we toch uit de bodem? Dat klopt, maar nikkel kan dus ook uit een plant gewonnen worden. Dan krijg je duurzamere nikkelzouten. Bij de verdere ontwikkeling van dit proces kan de galvanische industrie, en dan vooral de toeleveranciers, een essentiĂŤle rol spelen. Bij de winning van metalen denken we aan mijnbouw. Aan die winning kleven allerlei milieunadelen. Zou dat niet anders kunnen? Er zijn ook planten die metalen uit de bodem opnemen, maar dat gaat zo langzaam en de gehaltes zijn zo laag dat deze methode niet zomaar geschikt is voor industriĂŤle toepassing. Alleen als iemand een methode vindt om de plantengroei en de metaalopname te versnellen en grootschalig toe te passen, waarbij metaalzouten eenvoudig gewonnen worden voor een concurrerende prijs, dan zou dit weleens kun-

nen veranderen. Voor nikkel zitten we nu op dit punt; tijd dus voor een nadere kennismaking, want de galvanische industrie gebruikt nikkelzouten in haar processen. Maar eerst nog een omweg, namelijk een uitstapje naar het mineraal olivijn. In Nederland komt het niet voor, dus het is hier niet al te bekend, hoewel het het meest voorkomende mineraal op aarde is. In landen rondom de Middellandse Zee komt het veel voor. Een kenmerk van olivijn is dat het CO2 uit de atmosfeer vastlegt wanneer het mineraal verweert.

Inspectie van een voorgenomen test-locatie op Cyprus.

34 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

Hoe kleiner de olivijndeeltjes, hoe sneller het reageert met CO2. Die CO2 wordt vastgelegd in mineraalzouten die met regenwater via een natuurlijke route uiteindelijke terechtkomen in zee, waar ze neerslaan. Olivijn zou een fantastische CO2-verwijderaar zijn, ware het niet dat de verwering zo ontzettend langzaam gaat. Aan de Universiteit van Utrecht doet professor Olaf Schuiling al tientallen jaren onderzoek naar methoden om het verweringsproces van olivijn te versnellen en te benutten.

DE PLANT ALYSSUM Eén van de methoden die Schuiling onderzoekt, richt zich op de plant Alyssum. Dit is een plant die uitsluitend groeit op olivijnbodems en daarin diep wortelt. Daarbij wordt olivijn vermorzeld, wat erg gunstig is voor de CO2vastlegging. Schuiling ziet de plant als een veelbelovende methode om olivijn te helpen CO2 vast te leggen. Maar olivijn heeft ook nog een andere eigenschap: het mineraal bevat 0,3% nikkel. En tijdens de groei neemt Alyssum dit nikkel op en legt het vast in het plantmateriaal. Volgens Schuiling zou het op grote schaal telen van Alyssum dan ook een duurzamere wijze zijn om nikkel te winnen, bijvoorbeeld om toe te passen in nikkelzouten voor onze branche. Er moet nog wel het nodige uitgedokterd worden voordat die zouten daadwerkelijk geleverd kunnen worden. Iemand die zich al lange tijd met die plant en de nikkelzouten bezighoudt, is Wijnand Schonewille, van huis uit chemisch ingenieur maar hij omschrijft zichzelf als een biobased expert. Hij legt graag uit wat de huidige stand van zaken is. “Over olivijn en Alyssum is al heel veel bekend. Er is wereldwijd veel onderzoek naar gedaan en er zijn ook wel praktijkproeven mee uitgevoerd. We weten dat je de plant kunt telen op olivijn en vervolgens het nikkel kunt winnen in de vorm van nikkelzouten door de plant jaarlijks te maaien en het maaisel te verbranden. Uit de as haal je de nikkelzouten. Bijkomend voordeel: de plant reinigt op deze wijze de grond die daardoor na enige tijd geschikt wordt voor landbouw. Kortom: een hoop milieuvoordelen uit deze toepassing.”

ECONOMISCH RENDABEL Het cruciale punt is dat nog nooit iemand heeft

uitgezocht of je op deze manier geld kunt verdienen met de nikkelzouten. En een belangrijke subvraag is wat de eenvoudigste methode is om de nikkelzouten uit de plant te krijgen. Verbranding scoort hoge ogen, maar misschien zijn fermentering of vergisting efficiëntere alternatieven. En daarnaast: aan welke eisen moeten de nikkelzouten uit de plant voldoen om door de galvanische industrie gebruikt te worden? En last but not least: kan deze manier om nikkelzouten te winnen concurreren met de nikkelzouten uit de mijnbouw? Wijnand Schonewille: “Om antwoord op die vragen te krijgen, moet er een groot opgezette praktijkproef worden uitgevoerd waarbij de hele keten die hiermee te maken heeft, betrokken is. Daar zijn we al ver mee, maar we zoeken nog naar een partij die belang heeft bij deze winningsmethode. Wij waren al tamelijk ver met het bedrijf BioSoil, een pionier in de

graag uit de galvanische industrie welke partij daarvoor in aanmerking komt. Pas als we ook het eind van de keten goed in beeld hebben, kunnen we met de grootschalige proef beginnen. Er moeten daarbij nog veel vragen beantwoord worden, zoals hoe we de nikkelopname door de plant kunnen optimaliseren. Met andere woorden: hoe zorgen we ervoor dat die plant zo hard mogelijk groeit en zoveel mogelijk nikkel opneemt?” Hij wijst erop dat de toepassing zeker niet alleen op Nederland is gericht. Voor de economische rentabiliteit zul je een zekere schaalgrootte moeten hebben. Volgens Schonewille is het een voordeel dat de Europese markt voor oplosbare nikkelzouten, de zouten zoals in de galvanische industrie worden gebruikt, niet zo omvangrijk is: jaarlijks wordt bijvoorbeeld ongeveer 1.000 ton nikkel verwerkt in nikkeldichloride als zoutoplossing en wordt nog eens 2.000 ton

biologische bodemreiniging. Helaas is BioSoil failliet gegaan, maar het bedrijf was bereid te investeren in de verdere kennisontwikkeling om de methode economisch rendabel te krijgen. Aangezien de galvanische industrie ook nikkelzouten gebruikt, dachten we aan die industrie als een partij die ook belang heeft bij deze winningsmethode.”

nikkel verwerkt tot nikkeldichloride als zout. “Als je uitgaat van haalbare hoge nikkelopbrengsten uit het plantmateriaal kun je 3.000 ton nikkel winnen door een oppervlak van 7.500 hectare te bebouwen. Dus van een oppervlak dat iets kleiner is dan vier keer de Maasvlakte 2 kun je voldoende nikkeldichloride winnen om de hele EU te beleveren. Dat lijkt een fors oppervlak, maar gemeten naar landbouwmaatstaven valt dat reuze mee. Goede tips over een partij die wil meedoen, zijn zeker welkom.” �

PRODUCTPORTFOLIO VERGROENEN Er wordt niet zozeer aan de galvaniseurs zelf gedacht, maar meer hogerop in de toeleveringsketen. Maar dus weer niet de producent van nikkelzouten uit de mijnbouw, want die heeft niet het juiste belang bij de plantaardige ontwikkeling. Het gaat om een partij die zijn productportfolio wil vergroenen. “Wij horen

Professor Schuiling die uitgebloeide Alyssum inspecteert.

MEER INFORMATIE www.biobased-opportunities.com wijnand@biobased-opportunities.com

Wijnand Schonewille: “Goede tips over een partij die wil meedoen, zijn zeker welkom.”

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 35

THEMA VISIE

TEKST Edwin Bossenbroek, Energy Circle

ALGEMEEN

DUURZAME ENERGIEPRODUCTIE: KANSEN VOOR ONDERNEMERS Om klimaatverandering tegen te gaan, moet de wereldwijde energieconsumptie omlaag. Ook de manier waarop energie wordt opgewekt, moet veranderen. Volgens het Energieakkoord 2013 moet in 2020 14%, en in 2023 16% van de elektriciteit worden opgewekt met duurzame middelen. Hierbij wordt de focus vooral gelegd op windparken aan land en op zee, op zonne-energie en tot op zekere hoogte op biomassa. Door de verschuivende focus ontstaan kansen voor ondernemers die bewust met hun elektriciteitsvraag willen (en kunnen) omgaan. In dit artikel wordt uitgelegd hoe u die kansen kunt benutten.

De koers van het Energieakkoord 2013 betekent onder meer dat de capaciteit van windparken op zee meer dan verviervoudigd moet worden (SER, 2013, pp. 7-8). Het geheel aan maatregelen moet de uitstoot van vooral het broeikasgas kooldioxide beperken. Maar behalve dit voordeel brengt de focus op duurzame energieproductie (DEP) ook nadelen met zich mee. Winden zonne-energie zijn afhankelijk van het weer. Dit betekent dat de energieproductie niet te controleren is. Bovendien moet worden uitgegaan van weersvoorspellingen om de toekomstige productie - de productie voor de komende dagen - in te schatten. Hier ligt een uitdaging voor de elektriciteitsmarkt. De uitdaging schuilt in het verschil tussen de productievoorspelling en de daadwerkelijke productie. Dit verschil kan oplopen tot wel 30% en zorgt dan voor overschotten of tekorten op het net. Afwijkingen door onvoorspelbare windproductie zorgen dus voor onbalans en dit brengt de leveringszekerheid van elektriciteit in gevaar - zeker als het

36 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

aandeel DEP in de energiemix groeit. Tennet, de landelijke netbeheerder van Nederland, heeft meerdere gereedschappen tot zijn beschikking om de onbalans op het net aan te passen. De kosten voor het gebruik van deze gereedschappen worden doorberekend aan de partij die verantwoordelijk is voor de onbalans. En die kosten kunnen hoog oplopen. Wanneer de Nederlandse elektriciteitsvoorziening meer gaat leunen op DEP, zal de kans op onbalans steeds groter worden. Dit vergroot de kans op problemen op het net en daarmee de kans op toenemende kosten voor het oplossen hiervan. Medio 2016 is het economisch nog niet mogelijk om ontstane productieoverschotten op te slaan en te gebruiken op momenten van schaarste. De opslagmethoden zijn eenvoudigweg te duur (Zakeri, 2015) of nog veel te beperkt inzetbaar, zoals de batterijsystemen waarmee op dit moment geĂŤxperimenteerd wordt. Het gevolg is dat geproduceerde elektriciteit direct geconsumeerd moet worden. We moeten dus

kijken naar andere mogelijkheden om te zorgen dat het gehele elektriciteitsnet in balans blijft.

ONBALANS BESTRIJDEN Het bestrijden van de onbalans is een maatschappelijke uitdaging. Wanneer de onbalans te groot wordt, zal iedereen die aangesloten is op het elektriciteitsnet de gevolgen ervan kunnen voelen. De onbalans zal op een bepaald moment aan de afnemer in rekening gebracht gaan worden. Maar naast een maatschappelijke uitdaging, levert onbalans ook een economische kans op. Ondernemers kunnen hierop inspelen door zich flexibeler op te stellen in hun energiegebruik. De onbalans kan worden bestreden door meer of minder te consumeren of te produceren wanneer de markt daar om vraagt. Hierdoor kunnen kostenbesparingen ontstaan voor de ondernemer. Tegelijkertijd kan deze flexibiliteit helpen de leveringszekerheid te vergroten. Flexibiliteit creĂŤren in het afnamepatroon wordt ook wel Demand-Side

Management (DSM) genoemd. Demand-Side Management kan vrij vertaald worden als ‘het managen van de vraag’. Door de vraag te managen en aan te passen aan het aanbod, kunnen verschillen tussen de vraag en het beschikbare aanbod worden verkleind. In het geval van elektriciteit betekent dit dat de aangeslotenen hun afnamepatroon kunnen aanpassen: ze gaan meer of minder elektriciteit afnemen als dit gunstig is voor de balans op het net. Op deze manier kan DSM de fluctuaties opvangen die door DEP ontstaan en de leveringszekerheid van elektriciteit veiligstellen in een toekomst waarin DEP een steeds groter deel van de energiemix uitmaakt.

DSM ALS OPLOSSING DSM kan worden gezien als een manier om kostenbesparingen op de markt toe te passen, maar ook als het aanbieden van een service, namelijk: flexibiliteit. Om deze service aan te kunnen bieden, moet de aangeslotene zijn afname kunnen aanpassen. Er zijn drie manieren om deze flexibiliteit mogelijk te maken: - Peak Clipping. De vraag tijdelijk reduceren zonder dat dit afname op de korte termijn beïnvloedt. - Load Shifting. De vraag verplaatsen naar een ander tijdstip. Dit kan eerder of later zijn. - Flexible Load. Een eigen productiemethode bezitten. Bedrijven die aan Peak Clipping kunnen doen, hebben bedrijfsprocessen die uitgesteld of verminderd kunnen worden, zonder grote gevolgen voor het totale proces. Een voorbeeld. Een bedrijf heeft een aantal ovens om metalen te smelten. Deze ovens worden dagelijks aan

Zonnepanelen. het begin van de dag ingeschakeld. Door slim te regelen, kunnen de ovens echter ook om en om, na elkaar ingeschakeld worden. Hierdoor wordt de vraag naar elektriciteit op dat moment beperkt. Met Load Shifting kan een proces verplaatst worden. Stel, een vrieshuis slaat producten op bij een temperatuur van -20°C. Op het moment dat er op de markt veel vraag is naar elektriciteit en/of weinig aanbod, kan dit vrieshuis de vriescompressoren uitschakelen, zodat er niet meer (actief ) gevroren wordt. Door de optimale isolatie van het gebouw blijft het klimaat in de cellen gedurende een aantal uren constant; de temperatuur loopt niet op. Na verloop van tijd, als het aanbod van elektriciteit weer is toegenomen of de vraag is afgenomen, wordt de vriesinstallatie weer ingeschakeld. Op

dat moment wordt de vraag naar elektriciteit door het vrieshuis wel weer ingehaald. Aangeslotenen die een eigen productiemethode bezitten (Flexible Load), kunnen hun afname verdelen over eigen productie en afname van het net. Hun feitelijke verbruik verandert dus niet, maar de bron van productie verandert. Op deze manier bestaat de mogelijkheid meer of minder af te nemen als daar de prikkels voor zijn. Een voorbeeld is een bedrijf dat beschikt over een eigen systeem van warmtekrachtkoppeling (een WKK-systeem). Met deze WKK-installatie kan men zelf elektriciteit opwekken. Bij veel vraag en weinig aanbod van elektriciteit kan men de WKK inzetten voor eigen gebruik en daardoor de afname van elektriciteit van het openbare net beperken.

DSM OP DE WERKVLOER Voor u als ondernemer zal het belangrijk gaan worden hoe u in uw productieproces kunt inspelen op DSM. De bestaande kansen (die kostenbesparingen kunnen opleveren) en risico’s (die extra kosten met zich mee kunnen brengen), moeten in kaart worden gebracht. Belangrijke vragen zijn onder meer: - Hoe ziet het verbruikspatroon er nu uit? - Hoe kunt u dit patroon verbeteren? - Welke (productie)processen zou u daarvoor in kunnen zetten? - Hoe zou u het verloop van deze (productie) processen kunnen wijzigen? �

MEER INFORMATIE WKK-installatie.

www.energycircle.nl e.bossenbroek@energycircle.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 37

OVER DE GRENS

Noël Ruijters scant de buitenlandse bladen. De belangrijkste ontwikkelingen noteert hij in de rubriek “Over de grens”. Ditmaal afkomstig uit het novembernummer van het Journal für Oberflächentechnik.

POEDERCOATEN De Zwitserse loonlakker Liosaplast heeft geïnvesteerd in een nieuwe fabriek. Grote aandacht is besteed aan de juiste verhouding van ruimte voor goederenontvangst, oprekken, afrekken en expeditie, aldus de woordvoerder van Leutenegger + Frei AG, verantwoordelijk voor de bouw van de fabriek. Het resultaat is een uiterst compacte configuratie die een grote verscheidenheid aan producten kan verwerken. De Power and Free is zodanig van opzet dat je overal ergonomisch materialen kunt open afrekken. Alle chemie wordt automatisch bewaakt.

ACCESSOIRES Het Duitse bedrijf Emptmeyer heeft onder de naam “Easyflex” een modulair systeem

ontwikkeld waarmee rekken door middel van eenvoudig te combineren componenten kunnen worden opgebouwd. Er zitten geen gelaste delen aan, zodat maximaal kan worden ingespeeld op individuele producten. Ook wordt zo het te lakken oppervlak maximaal benut, omdat er geen ongebruikte onderdelen zijn. Om snel en flexibel te kunnen open afrekken heeft HangOn een aantal nieuwe (op)reksystemen ontwikkeld: HQL (HangOn Quick Level), HQS en de nieuwe afdekkap GAQ HangOn Quick. De dunne haakjes (maximale belasting 2 kg) geven nauwelijks schaduwvlekken en hebben een goede aarding. HangOn geeft aan dat daarmee tot vijftig procent goedkoper kan worden opgerekt.

LAKKEN DirectCoating heet de methode waarbij kunststof spuitgieten en lakken plaatsvinden in één bewerking. Het resultaat is een vrijwel nabewerkingsvrij, met polyurethaan gelakt product met uitstekende eigenschappen. Voordelen: minder handling, minder energieverbruik, minder benodigde ruimte. Producten kunnen transparant, translucent of opaak zijn. Verschillende typen lakken zijn mogelijk. De firma Covestro AG tekent voor de ontwikkeling.

ONDERDELENREINIGING Toenemende eisen aan de reinheid van onderdelen in de auto-industrie deden LTH Castings in Slovenië besluiten te investeren in een hogedruk ontbraaminstallatie. De installatie (Type Geyser) van BvL Oberflächentechnik is met een geïntegreerde robot uitgerust en verwijdert spanen, bramen alsook sterk aangehechte verontreinigingen met een roterende hogedruk waterstraal. De apparatuur is zeer geschikt voor moeilijk toegankelijke en complexe producten. De robots zorgen voor een standaard bewerkingstijd en is daarmee goed inpasbaar in een productielijn.

38 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

ONTLAKKEN Bij metalen producten is ontlakken en weer opnieuw lakken een alledaagse gebeurtenis. Tot voor kort werd afval bij de fabricage van kunststof echter vermalen tot granulaat van mindere kwaliteit, het zogenaamde “downcycling”. Recent werd het ook in deze industrietak mogelijk om ontlakken en weer opnieuw lakken toe te passen, zonder dat de eigenschappen van het product wezenlijk veranderen. ABL-Technic heeft een nat-chemisch ontlakkingsproces ontwikkeld, gevold door een cascade van spoelen. De korte ontlakkingstijd en het bescheiden verbruik van chemicaliën zorgen voor een interessant kostenplaatje, nog afgezien van de milieuvoordelen. Mogelijkheden bestaan er voor producten uit PP, PP-EPDM, PA, PA-GF, duroplasten en andere kunststoffen. De volgende uitdaging voor de R&D-afdeling is het ontlakken van ABS.

SLIJPEN Rösler heeft een 6-assige robot gecombineerd met een glijslijp-machine, en noemt het SurfFinishing-Technologie. Hiermee kunnen complexe producten (eventueel gedeeltelijk) mooi egaal bewerkt worden met steeds hetzelfde resultaat. Na de bewerking kan het product worden afgelegd of nog worden gereinigd. Programma’s met verschillende bewerkingsparameters voor verschillende producten worden in de apparatuur opgeslagen. Zo ontstaan korte (standaard) takttijden waarmee deze bewerking kan worden ingepast in volautomatische productielijnen. �

MEER INFORMATIE www.springerprofessional.de/jot-journal-fueroberflaechentechnik-11-2016/10965616?searc hBackButton=true

MIJN MENING De rubriek Mijn Mening is bedoeld voor lezers die willen reageren op gepubliceerde artikelen of op actuele ontwikkelingen in de branche om daarmee bij te dragen aan vakinhoudelijke verdieping. Wilt u ook reageren? Mail de redactie via Oppervlaktetechnieken@ellemmi.nl

Resultaten uit het verleden en garanties voor de toekomst Het zal niemand zijn ontgaan dat klimaatverandering volop de aandacht heeft in het wereldnieuws. Op de klimaattop in Parijs zijn afspraken gemaakt die in Marrakesh verder zijn vormgegeven. Ongeveer op hetzelfde moment kondigde Trump aan dat hij zich er weinig aan gelegen zou laten liggen. Na de verkiezingen lijken de scherpste kantjes ervan af, maar het is nog altijd spannend wat het effect van zijn uitspraken zal zijn. Wel is duidelijk dat de noodzaak om maatregelen te treffen wereldwijd breed wordt gevoeld. Ook in Nederland merken we dat steviger wordt ingezet om nu echt werk te maken van energiebesparing, inzet van duurzame energie en reductie van CO2. In het Energieakkoord van 2013 is afgesproken dat 100 PJ extra aan besparing moet worden gerealiseerd per 2020. Voor de invulling daarvan wordt ook naar het Nederlandse bedrijfsleven gekeken. Er zal strenger worden gehandhaafd op de geldende wetgeving in het Activiteitenbesluit en ook de deelnemers aan de MJA-afspraken worden stevig aangesproken. Dus ook de bedrijven in de oppervlaktebehandelende industrie. Afgelopen periode zijn veel bedrijven in de oppervlaktebehandeling druk aan het werk geweest met het opstellen van besparingsplannen. Deelnemers aan de Meerjarenafspraak Energiebesparing (MJA) moesten uiterlijk 15 november hun Energie Efficiency Plan voor de komende vier jaar inleveren bij RVO.nl. Bij de beoordeling van die plannen zal te merken zijn dat strenger wordt gelet op de ambities en of alle besparingsmogelijkheden wel zijn meegenomen. Resultaten uit het verleden Omdat de sector al vanaf het eerste begin meedoet met het convenant heb ik bedrijven de laatste jaren al vaak horen verzuchten dat het steeds moeilijker wordt om nog maatregelen te verzinnen. Toch zijn de MJA-deelnemers er tot nu toe steeds in geslaagd mooie resultaten te laten zien. In totaal is sinds 2005 een resultaat gehaald van bijna 30%. Ook ten opzichte van andere sectoren doet de oppervlaktebehandelende industrie het goed. Met name op het gebied van maatregelen in het proces is het resultaat over de afgelopen tien jaar goed voor een plek in de Top 10. Voor een sector met een relatief laag energieverbruik die bovendien bestaat uit een grote groep met naar verhouding kleinere bedrijven, is dat een mooie prestatie.

Plannen voor de toekomst Voor de komende vier jaar wordt dus opnieuw gevraagd om aansprekende besparingsresultaten. Daar hoort ook extra aandacht bij voor energiezorg. Succesvol energie besparen begint tenslotte bij een goede verankering van het onderwerp in de organisatie. Een recent uitgevoerde enquête onder bedrijven in de oppervlaktebehandeling laat zien dat op dat terrein nog veel winst te behalen is. De details over de uitkomsten van de enquêtes zullen later worden gepresenteerd. In elk geval komt daaruit naar voren dat bedrijven bij het realiseren van energiebesparing nog de nodige belemmeringen ervaren. Beschikbaarheid van tijd, capaciteit en van financiële middelen zijn daarvan de belangrijkste. Maar zoals de resultaten in het verleden laten zien, weerhoudt dat de sector niet zich actief voor het onderwerp in te zetten en waar mogelijk de kansen te benutten. �

Jac van Trijp Senior Adviseur bij RVO.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 39

OP ZOEK NAAR SAMENWERKINGSPARTNERS

Het Enterprise Europe Netwerk, actief in 54 landen (ook buiten Europa), is gericht op brede ondersteuning van het MKB bij internationale samenwerking op het gebied van onderzoek, technologie en commercie. Het Enterprise Europe Netwerk valt onder RVO: de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Bij deze organisaties staan adviseurs klaar die bedrijven helpen bij het vinden van zakenpartners in de landen van het netwerk, en zelfs daarbuiten.

MEER INFORMATIE Voor vragen over internationale betrekkingen is Enterprise Europe Network bereikbaar onder nummer 088-4440777. Voor meer informatie over het dienstenpakket wordt verwezen naar www.EnterpriseEuropeNetwork.nl. Reageren op de hier vermelde technologieaanbiedingen en -verzoeken kan bij: Tom Reijn Tel. 088-6025299 tom.reijn@RVO.nl www.enterpriseeuropenetwork.nl Noot van de redactie: Hiernaast volgen de titels en samenvattingen van enkele partnerverzoeken en -aanbiedingen uit de database van Enterprise Europe Network NL. De redactie neemt geen verantwoording voor de voorgestelde oppervlaktebehandelingsconcepten, uitspraken aangaande levensduurverwachtingen, accuraat gebruik van bepaalde vakterminologie voor de betreffende toepassing en dergelijke. De vervaldata zijn indicatief: doorgaans kan enkele weken later nog gereageerd worden.

40 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

POP (plating on plastic): palladium-en chroomvrije processen ten behoeve van metallisatie van �� AANBOD UIT Frankrijk, REFERENTIE TOFR20160314002, GELDIG TOT 14-06-2017

SAMENVATTING Een Frans bedrijf heeft palladium- en chroomvrije chemische oplossingen en processen ontwikkeld voor het coaten van kunststoffen via het zogenaamde plating on plastic-proces, kortweg POP. Deze cleantech oplossing werkt snel bij een normale temperatuur en druk en kan worden aangepast aan de industriële processen van partners. Het wordt vooral toegepast in de auto-, cosmetica-, sanitaire, luchtvaart- en connectorindustrie. Dit bedrijf zoekt technische samenwerking en is bereid om serviceovereenkomsten aan te gaan.

eerste metaallagen van de decoratieve coatings worden verkregen. Ook kan de oplossing al naar gelang de wensen van de partner worden geïmplementeerd in bestaande productieprocessen. Het Franse bedrijf zoekt partners in genoemde sectoren die behoefte hebben aan metallisatie of oppervlaktebehandeling van hun producten. Het bedrijf zoekt technische samenwerking of een samenwerkingsovereenkomst en is bereid om bedrijven, die behoefte hebben aan een dergelijke oppervlaktebehandeling van kunststof, te helpen bij de afwerking van hun producten.

BESCHRIJVING

GEZOCHTE PARTNER

Dit Franse engineersbedrijf is specialist op het gebied van chemische oplossingen voor het functionaliseren van oppervlakten in industriële omgevingen. In het huidige POP-proces wordt het kunststofdeel geëtst in een bad dat zeswaardig chroom bevat. Vervolgens komt het palladium in de ontstane holten terecht. De activering daarvan zorgt voor een reductie van een metaalion in oplossing om een eerste metaallaag op het kunststof te verkrijgen. Meestal gaat het om een nikkelmetaallaag. De Franse technologie verschilt van het traditionele proces. De eerste twee stappen zijn het creëren van een oppervlakteruwheid waarin chemische functies worden aangemaakt. De derde en vierde stap betreffen het activeren van het palladiumvrije proces. Tot slot wordt er een kopermetaallaag aangebracht. Het Franse proces sluit daarmee perfect aan bij de rest van het POP-proces. Het levert chemische producten waarmee de

Potentiële partners zijn OEM-leveranciers en/of hun onderaannemers in de POP auto-, cosmetica-, sanitaire, luchtvaart- en connectorindustrie. De twee laatstgenoemden hebben vooral belang bij samengesteld coatingmateriaal.

VOORDELEN EN INNOVATIES Dit proces maakt een selectieve metallisatie mogelijk zonder dat ondersteunende materialen gemetalliseerd worden. Dit gaat via één stap: het substraat wordt simpelweg in contact gebracht met een waterige oplossing met reagentia die snel werken bij een normale temperatuur en druk. Deze behandeling levert uniforme coatings die naadloos aansluiten op het oppervlak. Afhankelijk van de aard van de polymeerfolie is het mogelijk om de oppervlakte-eigenschappen van het gecoate materiaal verder te modificeren. �

Gevraagd: volledig geautomatiseerde technologie voor het poedercoaten van schroeven en ringen VERZOEK UIT Roemenië, REFERENTIE TRRO20160208002, GELDIG TOT 09-03-2017

SAMENVATTING Een Roemeens bedrijf dat gespecialiseerd is in stalen oplossingen voor gebouwen is op zoek naar een technologie voor het poedercoaten en verpakken van schroeven en ringen. De technologie moet een volledig geautomatiseerde oplossing bieden (assemblagelijn). De aard van de samenwerking zal waarschijnlijk een handelsovereenkomst met technische bijstand zijn.

BESCHRIJVING Het Roemeense bedrijf is een particuliere, zelfstandige onderneming met staalbewerking als hoofdactiviteit. De onderneming ontwikkelt, produceert en verkoopt stalen halffabricaatonderdelen en -systemen voor bouw, techniek en

industrie. Sinds de oprichting in 2000 heeft het bedrijf een sterke ontwikkeling doorgemaakt door veelzijdige activiteiten in de bouwsector. Het bedrijf produceert en verkoopt een breed scala aan staaloplossingen, van eenvoudige civiele en infrastructurele componenten tot precisieproducten voor de werktuig- en machinebouwsector. Tegenwoordig hanteert het bedrijf verschillende maatregelen om te voldoen aan de ISO-eisen, te weten ISO 9001: 2008, ISO 14001: 2005 en OHSAS 18001: 2008. De gevraagde technologie moet een efficiënte, krachtige en innovatieve oplossing bieden voor het poedercoaten van schroeven en ringen. De assemblage (poedercoaten en verpakken) moet in een continu proces worden gerealiseerd. De

machinecapaciteit en gedetailleerde technische specificaties (afmetingen van schroeven en ringen) zullen worden geanalyseerd in de voorbereidende fase van de besprekingen.

GEZOCHTE PARTNER Het bedrijf is op zoek naar fabrikanten met ervaring in het volledig geautomatiseerd poedercoaten van schroeven en ringen. Het bedrijf is geïnteresseerd in een overeenkomst voor de overname van een technologie en ondersteunende diensten voor de realisatie van een assemblagelijn voor het poedercoaten van schroeven en ringen. �

Metaalafwerkingsbedrijf zoekt nieuwe functionele en decoratieve coatings voor aluminium AANBOD UIT Ierland, REFERENTIE TRIE20161109001, GELDIG TOT 22-11-2017

SAMENVATTING Een gespecialiseerd Iers metaalafwerkingsbedrijf dat zich bezighoudt met aluminiumcoating technologieën is op zoek naar metaal-coating/afwerkingstechnologieën die nieuwe of verbeterde functionele of decoratieve eigenschappen toevoegen aan metalen oppervlakken. Het bedrijf wil een samenwerking aangaan met elke commerciële onderneming, individu of academische groep die een dergelijke oppervlaktebehandeling heeft ontwikkeld en denkt aan een partnerovereenkomst die wederzijds voordeel oplevert, zoals een licentie, commerciële overeenkomst of onderzoekssamenwerking.

BESCHRIJVING Het Ierse bedrijf biedt momenteel metaalafwerkings-/coatingoplossingen en diensten aan aan productiebedrijven van groot tot klein. Het bedrijf heeft een actieve R&D-afdeling en innovatiecultuur en heeft verschillende nieuwe coatings in-huis en ook in samenwerking met onderzoekspartners ontwikkeld. Het bedrijf werkt met de meeste metaalsoorten, maar heeft met name een achtergrond en expertise in het werken met aluminium substraten. Het bedrijf

heeft een samenwerkingscultuur en is op zoek naar toegang tot coatings/behandelingen met nieuwe kenmerken of functionaliteiten (bijvoorbeeld zelfreinigend, anti-aanbak, lage wrijving, nieuwe decoratieve kenmerken) en zou graag samenwerken met bedrijven die coatings of behandelingen op dit gebied ontwikkelen. Het Ierse bedrijf denkt aan een licentieovereenkomst als het gaat om een bewezen en beproefde technologie die commercieel beschikbaar of marktklaar is. Een alternatief voor een licentieovereenkomst kan een commerciële overeenkomst met technische ondersteuning zijn. Dit heeft wellicht de voorkeur van beide partijen, afhankelijk van de exacte aard van de aangeboden technologie en de rollen die partijen zullen spelen (bijvoorbeeld als het Ierse bedrijf eenvoudigweg een coating-applicatierol of eindgebruikersrol zou spelen binnen het partnerschap). Mocht de technologie zich meer in de onderzoeksfase bevinden en nog niet zo beproefd, commercieel ontwikkeld of licentie-gereed zijn, dan is het Ierse bedrijf zeker bereid een meer op samenwerking of ontwikkeling gerichte partnerovereenkomst te overwegen, zoals een onderzoekssamenwerkingsovereenkomst. Het

bedrijf is met name op zoek naar afwerkingen met nieuwe functionaliteiten of decoratieve/ esthetische kwaliteiten. Over de exacte aard van het partnerschap of de samenwerking kan worden overlegd en het bedrijf staat open voor elke overeenkomst die wederzijds voordeel biedt.

GEZOCHTE PARTNER Licentieovereenkomst, commerciële overeenkomst met technische ondersteuning, onderzoekssamenwerkingsovereenkomst. Het bedrijf neemt elke coating of behandeling met innovatieve of verbeterde functionaliteiten of decoratieve eigenschappen serieus in overweging. De partner dient de ontwikkelaar of eigenaar van een coating met een nieuw kenmerk of nieuwe functionaliteit te zijn en dient geïnteresseerd te zijn in samenwerking met een gespecialiseerd commercieel coatingbedrijf. �

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 41

TERUGBLIK COLUMN

Unieke technologie die lasercoating/lasercladding gebruikt om de levenscyclus van blootgestelde oppervlakken te verlengen AANBOD UIT Zweden, REFERENTIE TOSE20160318001, GELDIG TOT 07-11-2017

SAMENVATTING Een Zweeds bedrijf (MKB) dat actief is in de metaal- en verwerkende industrie biedt een unieke lasercoating technologie die de levenscyclus van blootgestelde oppervlakken verlengt. De focus ligt op metalen oppervlakken. De technologie is te gebruiken voor de productie van nieuwe producten met een langere levenscyclus of voor het renoveren van oude componenten die worden gebruikt om bestaande producten te maken. Het bedrijf is geïnteresseerd in samenwerking, in de vorm van een commerciële overeenkomst met technische ondersteuning, een joint venture of productieovereenkomst.

TOEKOMSTVISIE Een OT met als thema Visie is altijd een mooie gelegenheid om te kijken hoe het staat met de toekomstbestendigheid van de branche. Daar hopen wij natuurlijk met z’n allen het beste van, maar zetten we ook vaak genoeg een andere bril op om onszelf eens kritisch de maat te nemen gelet op de toekomstbestendigheid? Daarvoor moeten we buiten ons dagelijks doen en laten stappen, naar onze werkwijze kijken te midden van onze omgeving en goed analyseren wat we zien. Dat zijn al twee stappen die we doorgaans niet vaak zetten. En alsof het al niet moeilijk genoeg is, moeten we onze analyse ook nog eens koppelen aan de toekomst. Platgezegd: goed nagaan of we over 10 of 20 jaar nog bestaan met het werk dat we nu doen. Als het over de toekomst gaat, zijn we geneigd om te zeggen dat je daar geen hoogte van kunt krijgen. Inderdaad, onze eerste nationale oudejaarsconferencier Wim Kan zei daarover: “Voorspellen is moeilijk, vooral als het de toekomst betreft.”

BESCHRIJVING

GEZOCHTE PARTNER Het bedrijf is geïnteresseerd in samenwerking in de vorm van een commerciële overeenkomst met technische ondersteuning, vanwege de kansen die dit biedt om zijn markt uit te breiden. Een andere mogelijke samenwerkingsvorm is een joint venture, waardoor beide partijen meer mogelijkheden krijgen hun markt uit te breiden. Het bedrijf is ook geïnteresseerd in een productieovereenkomst waarmee ze het vermogen om nieuwe markten te betreden en nieuwe diensten te bieden, kunnen vergroten.

VOORDELEN EN INNOVATIES De technologie voegt aanzienlijke waarde toe doordat hiermee de levenscyclus wordt verlengd, niet alleen van nieuwe producten, maar ook wanneer componenten worden gerenoveerd die worden gebruikt om bestaande producten te maken. De renovatie van componenten resulteert gemiddeld in een 30-40% langere levenscyclus van de componenten.. �

42 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat we dan niet verder hoeven te kijken dan onze neus lang is. Gelukkig zijn er bedrijven in de branche die nadrukkelijk wel naar de toekomst kijken, zoals bijvoorbeeld het bedrijf Jacobs NCI, zie het artikel daarover op pagina 26. U moet zelf maar nagaan of u denkt dat Petra Conrads met haar aanhoudende blik op de toekomst een uitzondering is of juist de regel bevestigt. Ik denk dat zij in de categorie uitzondering valt.

JAAP VAN PEPERSTRATEN Hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken

Oppervlakken op metalen producten die blootgesteld zijn aan slijtage moeten worden gerenoveerd of moeten bij productie worden voorzien van een beschermend, sterk materiaal. Deze technologie lost dit probleem op voor oppervlakken die met slijtage te maken krijgen. De gangbare methode is het hele product te vervangen, in plaats van alleen het oppervlak te renoveren - zoals deze technologie nu mogelijk maakt. Het Zweedse bedrijf, werkzaam in de metaal- en verwerkende industrie biedt een unieke technologie om de levenscyclus van blootgestelde oppervlakken te verlengen. De primaire focus ligt bij metaalproducten die onderhevig zijn aan slijtage. Het bedrijf kan producten aan met een gewicht tot 60.000 kilo. De technologie is te gebruiken voor het produceren van nieuwe producten met een langere levenscyclus of voor het renoveren van componenten die worden gebruikt om bestaande producten te maken. De technologie maakt gebruik van lasercoating/lasercladden en kan worden toegepast op allerlei soorten blootgestelde oppervlakken, bijvoorbeeld kleppen, walsen, assen, lagers en afdichtingsvlakken, en verlengt hun levenscyclus aanzienlijk in vergelijking met traditionele materiaaloplossingen. Het bedrijf heeft een aantal referenties om de feitelijke besparingen door gebruik van deze technologie aan te tonen. Het bedrijf wil graag zijn markt uitbreiden en samen met een geschikte partner de mogelijkheden voor diensten en productontwikkeling onderzoeken. De samenwerking kan er ook aan bijdragen dat beide partners nieuwe marktsegmenten kunnen betreden.

In deze editie van OT staat een flink aantal themaartikelen en dat is mooi. Maar wat opvalt, is dat een groot deel van die artikelen komt uit de wereld buiten onze branche of van niet-lidbedrijven. Zijn er weinig oppervlaktebehandelaars met een duidelijke en onderbouwde toekomstvisie? Dat is zomaar een vraag die bij me opkomt. En als dat zo is, is dat op zijn zachts gezegd bedenkelijk. Immers: de enige constante is verandering, zoals de Griekse filosoof Heraclitus al eens een tijdje geleden zei. Dus verandering was er altijd en zal er altijd zijn. Een ondernemer met een toekomstbestendige instelling anticipeert op de verandering. Misschien wel goed om daar bij de kerstboom eens over na te denken. Hoe dan ook: ik wens u een heel goed 2017 met een stevige toekomstbestendige strategie! Proost. � oppervlaktetechnieken @ellemmi.nl

BRANCHEREGISTER Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaalt u per jaar slechts €330,-. Bij plaatsing logo in full colour per jaar €305,- ongeacht het aantal rubrieken. Voor informatie over een vermelding in het brancheregister kunt u contact opnemen met Vincent IJff, tel: 070 399 00 00 / vincent@jetvertising.nl

ADVIES PROJECTBUREAU / OPPERVLAKTEBEHANDELING� / COATING�INDUSTRIE

ANODEMANDEN �TITAAN�

Chemetall b.v. T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com www.coatingsystemenvanderlans.nl

Glasbeek Finish b.v. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

HAWKING The green technology supply house

MEPACO b.v. T. 071-5892863 B & B Coating Techniek T. 053-4357707 www.bb-coating-techniek.nl

Official Benelux dealer

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

HAWKING Benelux b.v. T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

ANODEN �TITAAN�

MAGNETO Special Anodes b.v. T. 010-2620788 / F. 010-2620201 www.magneto.nl

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

Kluthe Benelux b.v. T. +31 (0)172-516 000 / F. +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

CHEMISCH NIKKEL

ANODISEER �OPHANGREKKEN�

MEPACO b.v. T. 071-5892863

BAKKEN, KUNSTSTOF

HangOn b.v. T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

BRANDWERENDE / BRANDVERTRAGENDE COATINGS

C.K.B.Boxtel T. 0411- 682939

MacDermid b.v. / Enthone b.v. T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

COATINGINSTALLATIES SERVICE & ONDERHOUD

BEITSEN/PASSIVEREN Coatingsystemen Van der Lans T. +31(0)614306694 info@coatingsystemenvanderlans.nl www.coatingsystemenvanderlans.nl

AFVALWATERBEHANDELING� INSTALLATIES

Chemetall b.v. T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v. T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

IST Benelux b.v. T. 055-5050014 www.ist-uv.nl / info@bnl.ist-uv.com

Suez Water n.v. T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

AFZUIGINSTALLATIES

The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v. T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

TÜV Rheinland Nederland b.v. T. 088-8887888 / F. 088-8887879 info@nl.tuv.com / www.tuv.com/coatings

CHEMICALIËN/ OPP. BEHANDELING Sir John b.v. T. 0182-396931 / F. 0182-396937 info@sir-john.nl / www.sir-john.nl

BESCHERMKAPJES, PLUGGEN, TAPE

DROOGAPPARATUUR

CERTIFICERING

HAWKING

EnviroChemie b.v. T. +31 (0)23 542 69 13 / F. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

Emotech b.v. T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Chemetall b.v. T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

ELEKTROSTATISCH POEDERSPUITEN, INSTALLATIES

MSP Systems b.v. T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

Wagner Systemen Nederland T. 030-2410688 / F. 030-2410765 info@wagnersystemen.nl

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

OPPERVLAKTETECHNIEKEN NOVEMBER 2016 | 43

ELEKTROSTATISCH NATLAKKEN

KLEUR & GLANS MacDermid b.v. / Enthone b.v. T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-437 0166 / F. 010-415 1491 www.rasco-clemco.nl

FILTERS

HANGBAANSYSTEMEN Surtec Benelux b.v. T. (077) 308 15 90 / F. (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com / www.surtec.com

Edrizzi Benelux T. 0318-507138 info@edrizzi.nl / www.edrizzi.nl

Magistor b.v. T. 0548- 519401 / F. 0548-517619 info@magistor.nl / www.magistor.nl

GALVANOTECHNIEK, INSTALLATIES

Wiltec b.v. T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

FILTERS �OVERSPRAY�

Filter Service Heerenveen T. 0513-633900 / F. 0513-633888 info@filterservice.nl / www.filterservice.nl

FILTERS & POMPEN Corode T. 0411 - 68 55 0

Mefiag Filters & Pumps b.v. Heerenveen T. 0513-630230 / F. 0513-632233 info@mefiag.com / www.mefiag.com

MacDermid b.v. / Enthone b.v. T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

GLASPARELSTRAALCABINES

MacDermid b.v. / Enthone b.v. T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

HITTEBESTENDIGE EN NON�STICK COATINGS

Holland Mineraal b.v. T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

KLEURENWAAIERS Hellema Kleur kaarten Harderwijk The Netherlands

l uw Voor a aties resent p r u e rs l k waaie & n e kaart o r R al ook vo WWW.HELLEMAKLEURKAARTEN.NL

KTL/ATL LAKKEN

The green technology supply house

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v. T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

HAWKING Benelux b.v. T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

KUNSTSTOFLAKKEN

INDUSTRIËLE LUCHTBEHANDELING EN WARMTETERUGWINNING Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

HAKEN

Parlevinkerweg 34 / 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu Official Benelux dealer

Energy Partners Systems b.v. T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v. T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

INDUSTRIËLE REINIGING

LAAGDIKTEMETERS

Chemetall b.v. T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

Helmut Fischer Meett. b.v. Tarasconweg 10, Eindhoven T. 040-2482255 / F. 040-2428885 www.helmutfischer.nl netherlands@helmutfischer.nl

HAWKING

Hendor Pumps & Filters T. 0497-339389 / F. 0497-381593 info@hendor.com / www.hendor.com

The green technology supply house

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

HAWKING Benelux b.v. T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

NauMetrics PMI T. 074-3490022 / F. 084-0037042 info@naumetrics.nl / www.naumetrics.nl

Verlab-Oxford Instruments T. 0162-320633 / F.0162-322907 info@verlab.nl / www.verlab.nl

HAWKING The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v. T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

Admesy b.v. Inline kleur & lichtmeting www.admesy.com

HAWKING

Airblast b.v. T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

GALVANOTECHNIEK, GLANSMIDDELEN

Railtechniek van Herwijnen b.v. T. 0344-616363 / F. 0344-611072 info@railtechniek.nl / www.railtechniek.nl

HARDCHROOM BADEN �KUNSTSTOF�

FILTERS �ANDREAE, COLUMBUS INDUSTRIES�

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

HangOn b.v. T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

44 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

Kluthe Benelux b.v. T. +31 (0)172-516 000 / F. +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

LAKSTRATEN

MOFFELOVENS

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Emotech b.v. T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Energy Partners Systems b.v. T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Glasbeek Finish b.v. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

MARINE COATINGS / SCHEEPVAARTLAKKEN

Glasbeek Finish b.v. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

NATLAKKEN �AFDEKMATERIALEN�

ONDERHOUD AAN STRAAL� INSTALLATIES EN WERPSTRALERS Surtec Benelux b.v. T. (077) 308 15 90 / F. (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com / www.surtec.com

Airblast b.v. T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

OPHANGHAKEN VOOR LAKSTRATEN/POEDERCOATEN

Rösler Benelux b.v. T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

ONTBRAMEN Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se Rösler Benelux b.v. T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v. T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

HangOn b.v. T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

Multinal Group T. 088-2055300 / F. 088-2055301 info@multinal.com / www.multinal.com

Surface Treatment Ned. Maasbracht / T. 0475-463835 www.surfacetreatment.nl info@surfacetreatment.n

METALLISEREN/SCHOOPEREN

HangOn b.v. T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

NATLAKSPUITAPPARATUUR

METAAL OPPERVLAKTE� BEHANDELING

CZL Tilburg b.v. T. 013-5703370 / F. 013-5704906 info@czltilburg.nl / www.czltilburg.nl

ONTLAKKEN �IN LOON�

Thermo-Clean n.v. België T. 0032-13539060 Nordson Benelux b.v. Bergerstraat 10, 6226 BD Maastricht T. 043 - 3526000 poeder.info@nl.nordson.com www.nordson.nl

ONTLAKKINGSOVENS/ THERMISCHE REINIGINGSOVENS

Pyrox b.v.b.a. T. +32 14 762377 / F. +32 14 762379 info@pyrox.be / www.pyrox.be

ONTVETTINGSINSTALLATIES Paint It The Application Company T. 0318-643 260 / F. 0318-643 042 info@paintit.nl / www.paintit.nl

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-4370166 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v. T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

NAVERBRANDINGS� INSTALLATIES Amitech b.v. T. 0341-429059 / F. 0341-429068 info@amitech.nl / www.amitech.nl

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

OPHANGREKKEN VOOR GALVANO EN LAKTECHNIEK

MEPACO b.v. T. 071-5892863

OVENS

Kermad Machinebouw b.v. info@kermad.nl / www.kermad.nl

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Leering Hengelo b.v. T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

ONTVETTINGSMIDDELEN

Energy Partners Systems b.v. T. 026-4720350 / F. 026-4721507

MacDermid b.v. / Enthone b.v. T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

Glasbeek Finish b.v. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

HAWKING

Energy Partners Systems b.v. T. 026-4720350 / F. 026-4721507

The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v. T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

Unifour b.v. T. +31 (0)315 641352 / F. +31 (0)351 641852 info@unifour.nl / www.unifour.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 45

POEDERCOATING �AFDEKMATERIALEN�

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

POEDERSPUITAPPARATUUR

MSP Systems b.v. T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

Official Benelux dealer

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

Nordson Benelux b.v. Bergerstraat 10, 6226 BD Maastricht T. 043 - 3526000 poeder.info@nl.nordson.com www.nordson.nl

Wagner Systemen Nederland T.030-2410688 / F.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

PVD COATINGS Holtrop & Jansma b.v. Dokkum T. 0519 32 91 00 www.holtrop-jansma.com Dekracoat De Maas 22G, 5684 PL Best T. 040 262 80 70 info@dekracoat.nl / www.dekracoat.nl

REINIGINGSINSTALLATIES

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

STRAALCABINES

Kermad Machinebouw b.v. info@kermad.nl / www.kermad.nl

POEDERLAKKEN/ POEDERCOATINGS

Glasbeek Finish b.v. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Leering Hengelo b.v. T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

EUROLACKE Tiel Axalta Coating Systems T. 0344-620662 / F. 0344-617079 info@eurolacke.nl / www.eurolacke.nl

Oxyplast Belgium n.v. T.+32 9 3267920 / F.+31 9 3370159 info@oxyplast.be / www.protechpowder.com

TIGER Coatings Belgium b.v.b.a T. +32 (0)89700016 / F. +32 (0)89567858 www.tiger-coatings.com

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Corode T. 0411-685500

PROTECTIVE COATINGS

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v. T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Emotech b.v. T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl

46 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016

Airblast b.v. T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Clemco Straalapparatuur T. 010-4370592 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Energy Partners Systems b.v. T. 026-4720350 / F. 026-4721507 Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl Glasbeek Finish b.v. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Delfzijl 0596-614135 Rhenen 0318-472020 info@petsonpaints.com / www.petsonpaints.com

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

STRAALINSTALLATIES

MSP Systems b.v. T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

POMPEN �MAGNETISCH AANGEDREVEN�

Leering Hengelo b.v. T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

SPUITCABINES AkzoNobel Powder Coatings Benelux T. +32 (0)2 254 77 51 / F. +32 (0)2 254 77 57 www.akzonobel.com/powder

Airblast b.v. T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Holland Mineraal b.v. T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

SHOTPEENEN MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

Wiltec b.v. T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

Energy Partners Systems b.v. T. 026-4720350 / F. 026-4721507

POEDERSPUITCABINES HangOn b.v. T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Holland Mineraal b.v. T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

STRAALMIDDELEN

TANKS �KUNSTSTOF� C.K.B. Boxtel T. 0411-682939

Leering Hengelo b.v. T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

LTC International Vacuümstraalapparatuur T. 078-641 80 50 / F. 078-641 80 80 info@ltc-international.nl www.ltc-international.nl

Rösler Benelux b.v. T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

T. 0495 - 592 210 / F. 0495 - 588 881 www.oppervlaktebewerking.com verhoevenop@gmail.com

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

STRAALKASTEN

Airblast b.v. T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

B ESCHER MI NG EN K L E U R

TECHNISCH ONDERZOEK

Dé Duplexspecialist met: - eigen transport - één aanspreekpunt - één factuur - één garantieverlener verkoop@rotocoat.nl / www.rotocoat.nl

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 Metals.benelux@cellmark.com www.ervinamasteel.eu

VERFSPUITAPPARATUUR Eurogrit b.v., Papendrecht T. 078-6546770 / F. 078-6449494 info.eurogrit@sibelco.com www.eurogrit.com / www.sibelco.eu

TÜV Rheinland Nederland b.v. T. 088-8887888 / F. 088-8887879 info@nl.tuv.com / www.tuv.com/coatings

TITAAN �BEVESTIGINGS�� MATERIALEN

CAP Industrial b.v. tel- 010-4374737/ F.-010-2623190 info@cap-industrial.nl / www.cap-industrial.nl

MEPACO b.v. T. 071-5892863 Airblast-Abrasives b.v. T. 072-5715569 / F. 072-5714340 info@airblast-abrasives.com www.airblast-abrasives.com

Holland Mineraal b.v. T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Leering Hengelo b.v. T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

TRANSPORTSYSTEMEN

Paint It The Application Company T. 0318-643 260 / F. 0318-643 042 info@paintit.nl / www.paintit.nl

Emotech b.v. T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-4370166 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Railtechniek van Herwijnen b.v. T. 0344-616363 / F. 0344-611072 info@railtechniek.nl / www.railtechniek.nl

Technospray Spuitapparatuur T. 0168-382111 / F. 0168 380780 info@technospray.nl / www.technospray.nl

TWEE�COMPONENTEN APPARATUUR Magistor b.v. T. 0548- 519401 / F. 0548-517619 info@magistor.nl / www.magistor.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v. T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v. T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

VERWARMINGS� EN KOELELEMENTEN �TITAAN EN RVS�

UV EN EBC LAK MEPACO b.v. T. 071-5892863

VERWARMINGSELEMENTEN Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Holland Mineraal b.v. T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

W Abrasives Nederland T. 0341-563831 / F. 0341-494114 info@wabrasives.nl www.wabrasives.nl / www.winoagroup.com

STRALEN �AFDEKMATERIALEN�

HangOn b.v. T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v. T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

VERDUURZAMEN VAN METAAL

Corode T. 0411-685500

VERWARMINGSELEMENTEN �TEFLON� Corode T. 0411-685500

Oxyplast Belgium n.v. T.+32 9 3267920 / F.+31 9 3370159 info@oxyplast.be / www.protechpowder.com

OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016 | 47

VERWERKING AFVALSTROMEN

Suez Water n.v. T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

VOORBEHANDELINGS� INSTALLATIES

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Emotech b.v. T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

WATERBEHANDELING

WERPSTRALERS

EnviroChemie b.v. T. +31 (0)23 542 69 13 / F. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

Airblast b.v. T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

MAGNETO Special Anodes b.v. T. 010-26207 88 / F. 010-2620201 www.magneto.nl

Suez Water n.v. T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

Energy Partners Systems b.v. T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Glasbeek Finish b.v. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Leering Hengelo b.v. T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

48 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN DECEMBER 2016