Oppervlaktetechnieken januari 2014

oppervlaktetechnieken het vakblad voor de oppervlaktebehandelende industrieĂŤn

01

58e jaargang januari 2014 www.vom.nl

12-13 februari: IIR-congres Corrosie & Coatings, Antwerpen 6-7 maart: JOT-poedercoatcongres MĂźnchen 11-14 maart: beurzen ESEF/ Techni-Show, Utrecht

Jaaropening V-ION (voorheen VOM) De toekomst van verf Ontwerpaspecten Bedrijven: energiebesparing bij Hortimotive en bij Hegin oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

1

Toeleveren, uitbesteden, productontwikkeling en engineering

DE GROOTSTE VAKBEURS VAN DE BENELUX VOOR TOELEVEREN, UITBESTEDEN, PRODUCTONTWIKKELING EN ENGINEERING Bezo

ek oo

11 - 14 maart 2014 | Jaarbeurs Utrecht

Innoveren en samenwerken

design en productvormgeving

high tech materialen en toepassingen

ESEF Awards en Made in Holland Awards

precisie technologie

matchmaking voor de Nederlandse

additive manufacturing en 3D printing

maakindustrie met Duitse inkopers

nieuwe toepassingen van composieten

Vraag nu uw gratis toegangsbewijs aan op www.esef.nl Sponsor

2

k

Kennispartners

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

colofon Vaktijdschrift voor opdrachtgevers, constructeurs, ontwerpers, applicateurs van oppervlaktetechnieken, verfdeskundigen, onderhoudsfunctionarissen en corrosiedeskundigen. Officieel orgaan van de Vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland (V-ION).

Verschijnt elfmaal per jaar in een oplage van circa 2.500 exemplaren. redactie Jetvertising (hoofdredactie) Redactieteam: E.J.D. Uittenbroek (hoofdredacteur), A.C. van der Leer (redacteur/vertaler). realisatie E.J.D. Uittenbroek (technische journalistiek buitenland en binnenland), A.C. van der Leer (redacteur/vertaler), C. Versteeg (opmaak), C. Berenbak (journalistiek binnenland), D. Driesenaar (journalistiek binnenland) J. Oonk (technische journalistiek binnenland), A. van Wijck (technische journalistiek binnenland). redactieadviesraad H. Bosveld (ION), C. Nieuwland (Rijkswaterstaat), G. Rutjes (ROC van Twente), E. Stremmelaar, J. Westerveld (Kluthe Benelux) A. Winkelaar (CTC Consult). redactieadres Jetvertising, Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk Bezoekadres: Laan van Zuid Hoorn 37, 2289 DC Rijswijk Tel. 070-399 00 00, fax 070-390 24 88 oppervlaktetechnieken@jetvertising.nl abonnementen Abonnementsprijs: € 87,50 Buitenland: € 87,50 Kortingsregeling leden ingenieursvereniging KIVI/NIRIA: 50%.

Abonnementen kunnen ieder moment ingaan en worden genoteerd tot wederopzegging, U ontvangt van ons een schriftelijke bevestiging. Bij niet-tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd tegen de voor dat nieuwe jaar geldende abonnementsprijs.

Opzeggingen en adreswijzigingen kunt u mailen naar info@vom.nl of invullen op www.oppervlaktetechnieken.nl advertentieverkoop Jetvertising bv Rijswijk tel. 070-399 00 00, fax 070-390 24 88 Vincent IJff: Vincent@Jetvertising.nl after-sales: advertenties@jetvertising.nl

ontwerp en opmaak Chris Versteeg, Projekt C, www.projektc.nl druk Senefelder de Misset, Doetinchem www.senefelder.nl uitgave Oppervlaktetechnieken is een uitgave van Jetvertising in opdracht van de Vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland, www.vom.nl copyright 2014 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Uitgever V-ION en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. ISSN 0923-1722

Beste Leden van de ION, Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland, zo heet onze nieuw opgerichte vereniging, met sectoren voor organische bekledingen, metallische behandelingen, toeleverende bedrijven en een groep ‘Varia’.

Vele bedrijven delen hun problemen en willen gezamenlijke acties. De innovaties moeten snel gepresenteerd kunnen worden, zodat iedereen die maar kan, ervan kan profiteren. Iedereen wil goed opgeleide gemotiveerde werknemers. Een goede beurs is voor alle bedrijven van groot belang. Er moet samengewerkt worden binnen een sterk concurrentieel veld. Nederland is klein en we moeten goed weten hoe de ontwikkelingen elders in de wereld zijn. Onze internationale en nationale overheden proberen wet- en regelgeving te ontwikkelen om duurzaamheid te bevorderen, een lager energieverbruik, minder CO2-uitstoot, meer duurzame energie, een lager grondstoffenverbruik en recycling. Denk ook aan REACH. Een groot aantal ambtenaren en adviseurs werkt daaraan. Wij moeten als industrie daarin een belangrijke rol spelen, zodat de regels uitvoerbaar zijn en de lasten, die daaraan gekoppeld zijn, draagbaar zijn. Gezamenlijk optreden is daarbij geboden.

ION gaat ervoor zorgen dat de aangesloten bedrijven bij de tijd blijven, kunnen samenwerken en goed kunnen blijven ondernemen.

ION: dat zijn de leden van de vereniging samen met het bureau dat veel gaat organiseren en ondersteunen. De leden zijn als het ware de klanten van het bureau.

Vanuit de leden wordt een bestuur gekozen, waarbij een zo breed mogelijke samenstelling wat betreft kennis, kunde en bloedgroepen wordt nagestreefd. Dit bestuur zal de richting aangeven en het beleid bepalen. Als voorzitter zal ik ervoor zorgen dat dat proces goed gaat lopen en dat het beleid onder leiding van onze nieuwe directeur goed zal worden uitgevoerd.

Alles is nieuw en uitdagend, maar voortbordurend op de basis die in het verleden binnen de VOM gelegd is. Daarom dank aan alle oudbestuurders en medewerkers van het bureau. Prettig te weten dat wij kunnen terugvallen op de kennis en ervaring die door u is opgedaan.

En nu gaan we verder met het ontwikkelen van de visie, de richting, het beleid en de uitvoering onder het toeziend oog van de leden, maar zeker samen met de leden. Zoals Kennedy sprak: “My fellow Americans, ask not what your country can do for you. Ask what you can do for your country”, vraag ik u: Wat kunt u doen voor ION?!

Wilt u op de hoogte blijven van alle belangrijke ontwikkelingen? Kom dan naar de vergaderingen en bijeenkomsten van ION en lees in ieder geval dit mooie tijdschrift Oppervlaktetechnieken.

Rik van Thiel Voorzitter ION

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

3

groene polyester afdekschijfjes met grip

4

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

inhoud januari 2014

10 VOM voortaan ION De Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen gaat vanaf 2014 verder als Vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland. Voor het eerst is er een betaalde voorzitter, Rik van Thiel, die met de juist aangetreden directeur Egbert Stremmelaar de kar gaat trekken.

8 ION-nieuws Diverse berichtgeving van het secretariaat.

32 Plan in uitvoering

12 Kennismaken met een hele wereld (2)

Van de overzichtscursus ‘Basiskennis Oppervlaktebehandeling van Metalen’ van de Vereniging ION (voorheen VOM) komt deze keer natlakken aan bod.

14 Kort nieuws

Armand van Wijk, Aurora Science Communications Zuyd Hogeschool en Fontys testten vorig jaar veertig antimicrobiële coatings en ontwierpen en passant een snellere en goedkopere testmethode. Rik Rook, freelance onderzoeker in dit project, besprak tijdens de Dag van de Oppervlaktetechnologie de resultaten.

Van Beek Ingenieurs Gemeenten verplichten bedrijven om hun energieverbruik te beperken. Berg Hortimotive in De Lier, producent van interne transportsystemen voor de glastuinbouw, vond hulp bij Van Beek Ingenieurs. De besparing bedraagt 15% energie en duizenden euro’s per jaar.

34 Gespot Als opvolger van de vroegere vakliteratuurrubriek Gelezen en de lezingrubriek Gehoord start vakblad Oppervlaktetechnieken met een informatieve grabbelton van opmerkelijk technisch en markteconomisch nieuws, zoals dat in de vakbladen, op internet en anderszins bekend is gemaakt.

Diverse berichtgeving uit de markt.

26 Nieuwe testmethode voor antimicrobiële coatings

22 Overleg maakt het verschil (1) De Coatinc Company Holding, voorheen Nedcoat Groep en Siegener Verzinkerei, hield in Groningen een informatiesessie voor ontwerpers en uitbesteders. In februari is de volgende: bij Coatinc Alblasserwaard.

36 Op zoek naar samenwerkingspartners

In deze vaste rubriek een bloemlezing van partnerverzoeken en -aanbiedingen uit de database van het Enterprise Europe Network NL.

28 Op naar de toekomst!

Het jubileum van de Nederlandse Vereniging van Verftechnici NVVT had een drieledig programma: Verleden, Heden en Toekomst van verf. Hier de laatste van vier nabeschouwingen: de lezing van de TU Eindhoven.

41 Terugblik: De Romeinen komen!!!

De maandelijkse column van hoofdredacteur Edward Uittenbroek.

30 Energiebesparing bij galvanobedrijven

Bij de voorpagina

Het restaureren van oldtimers is een fraai voorbeeld van waardetoevoeging en waardebehoud dankzij oppervlaktetechniek. Hier wat materialen in diverse stadia, zoals vertoond op de stand van Galviron uit Vaassen, tijdens de Oldtimerbeurs Rosmalen (inclusief airbrushdemonstraties) van 11 en 12 januari. www.Galviron.nl

Theo van Oossanen, To Improve Een groot aantal galvanobedrijven is deelnemer aan de MJA Energie-efficiency. Mogelijke maatregelen zijn beschreven in de lijst die Agentschap NL heeft opgesteld en in het rapport ‘Energie Optimaal Galvanobedrijf’.

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

5

Beurscomplex Karlruhe 8 t/m 11 april 2014

PaintExpo

Rippert Anlagentechnik GmbH & CO. KG is een toonaangevende Duitse producent van complete coatinginstallaties voor natlak en poedercoating, filterinstallaties en industrie ventilatoren.

Internationaal leidende vakbeurs voor de industriële lakverwerking

Rippert Benelux B.V. // Oslo 10 // 2993 LD Barendrecht Tel: +31 (0)180/645281 // www.rippert.nl

www.paintexpo.com

Eurogrit verzet bergen... als het om straalmiddel gaat!

georganiseerd door

FairFair GmbH Max-Eyth-Str. 19 D- 72644 Oberboihingen Tel.: +49 7022 60255 0 E-Mail: info@paintexpo.de samenwerkingspartner

opleidingspartner

Wanneer het gaat om het leveren van kwalitatief hoogwaardig straalmiddel, verzet Eurogrit bergen. Eurogrit biedt de hoogste kwaliteit, de beste service en de kortste levertijden.

Voor meer informatie bezoek onze website: www.eurogrit.com, of bel 078 6546770.

Eurogrit levert alle soorten straalmiddel voor éénmalig en meermalig gebruik.

Over de gehele wereld...

Noordhoek 7, 3351 LD Papendrecht • P.O. Box 184, 3350 AD Papendrecht • The Netherlands • Tel.: 078 6546770 Fax: 078 6449494 • info@eurogrit.com • www.eurogrit.com

6

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

agenda

Kijk verder vooruit op www.oppervlaktetechnieken.com

FEBRUARI Corrosie & Coatings Congres van het Institute for International Research IIR 12-13 februari, Hangar 26, Antwerpen > www.IIR.nl/corrosie Informatieavond ‘Constructieve wenken’ Informatieavond over hoe samen tot een optimaal en kwalitatief hoogwaardig verzinkresultaat te komen, georganiseerd door Coatinc Alblasserdam. Zie ook het artikel “Overleg maakt het verschil (1)” in deze editie.

27 februari, Alblasserdam > www.Coatinc-Events.com

Maart Marine Coatings Congres van congresorganisator Vincentz Network 4-5 maart, Düsseldorf (D) > www.European-Coatings.com/events JOT Pulvertagung Poedercoatcongres van Journal für Oberflächentechnik JOT 6-7 maart, München (D) > www.JOT-Oberflaeche.de/ Veranstaltungen

April

Techni-Show Vakbeurs voor de industriële productietechniek 11-14 maart, Jaarbeurs Utrecht > www.technishow.nl ESEF European Subcontracting and Engineering Fair; grootste en belangrijkste vakbeurs in de Benelux op het gebied van toeleveren, uitbesteden, productontwikkeling en engineering 11-14 maart, Jaarbeurs Utrecht > www.ESEF.nl Nationaal Buisleidingenplatform Congres van het Institute for International Research IIR 18-19 maart, Ridderkerk www.IIR.nl/buisleidingen CE-markering Themamiddag van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland ION (voorheen VOM) 26 maart, Nieuwegein, Metaalunie > www.vereniging-ion.nl

NACE Benelux CIP-dag Congres in het kader van het Coating Inspector Programme van de National Association of Corrosion Engineers, sectie Benelux 3 april, Rotterdam > info@VOM.be Hannover Messe ’s Werelds grootste industriebeurs, dit jaar partnerland Nederland 7-11 april, Hannover (D) > www.Hannover-Messe.de Paintexpo Vakbeurs voor industriële coatingapplicatie 8-10 april, Karlsruhe (D) > www.Paintexpo.de Falen of Presteren: monitoring in relatie tot schadeonderzoek Technische middag over faalgedrag van metalen en coatings, Contactgroep Fractografie (Bond voor Materialenkennis) in samenwerking met de Vereniging Metalen VeMet (Bond voor Materialenkennis) en het Platform materiaalkunde (Nederlandse Vereniging voor Doelmatig onderhoud (NVDO). 9 april, Amsterdam > www.Materialenkennis.nl

Nederland partnerland Hannover Messe De Hannover Messe is de grootste technologiebeurs ter wereld. De beurs trekt ieder jaar ruim 220.000 bezoekers, uit meer dan negentig landen. Ieder jaar kiest de Hannover Messe een partnerland, dat extra in de spotlights staat. In 2014 is Nederland dat partnerland.

Van 7 tot en met 11 april 2014 kleurt de Hannover Messe oranje.

Onder het motto ‘Global Challenges, Dutch Solutions’ is Nederland prominent aanwezig op de beursvloer en in alle activiteiten rond de Messe. Voor het bedrijfsleven een uitgelezen kans om zichzelf internationaal onder de aandacht te brengen.

Holland Paviljoen, themapaviljoens en extra initiatieven Holland Partner Country 2014 bevat onder meer: - Een Holland Paviljoen van 1.700 vierkante meter, centraal op het beursterrein; - Diverse decentrale themapaviljoens van private partners als FME, Metaalunie en Nevat;

- Bezoeken van onder meer minister-president Mark Rutte, minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Lilianne Ploumen en minister van Economische Zaken Henk Kamp; - Extra initiatieven zoals een oranjeroute op de beurs en aandacht voor Holland Partner Country op het hele beursterrein en in de stad Hannover; - Een belangrijke rol voor Nederland in alle communicatie voorafgaand aan de Hannover Messe.

Op www.rvo.nl/onderwerpen/tools/netwerkpartners-zoeken/ nederland-partnerland-hannover-messe is meer informatie te vinden over de Holland Partner Country 2014 en de initiatieven van alle private en publieke partners. Interesse in deelname of ideeën voor de beurs kan men daar kenbaar maken, via het webformulier of rechtstreeks door een van de coördinatoren van de paviljoens te benaderen.

Meer informatie www.hannovermesse.de

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

7

ion nieuws

Het nieuwe samenwerkingscontract tussen V-ION en Metaalunie is onlangs ondertekend door directeur Egbert Stremmelaar (links) en voorzitter Rik van Thiel (midden) namens V-ION en directeur Organisatie Bert Jaarsma (rechts) namens Metaalunie.

Vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland Vanaf 1 januari gaan VOM, VISEM, STANOD, NGO-SBG en VTO samen verder onder de naam Vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland (V-ION). Op 12 december jongstleden zijn de statuten voor de nieuwe vereniging goedgekeurd en daarmee is V-ION een feit geworden.

In plaats van aparte verenigingen gaat V-ION werken met sectoren. “Die sectoren krijgen elk een eigen interim-bestuur dat samengesteld is uit de besturen van de huidige verenigingen,” zegt Egbert Stremmelaar, vanaf 1 januari directeur van VION. “Deze besturen zorgen voor de opzet van het sectorbeleid en verkiezingen om halverwege 2014 een geheel nieuw bestuur te kunnen aanstellen. Vanuit elke sector

8

worden twee bestuursleden afgevaardigd naar het algemene bestuur.”

Daarnaast zal er een aparte vereniging worden opgezet voor het beheer van de kwaliteitslabels. “Deze vereniging is via het bestuur gelinkt aan V-ION en ook het secretariaat ervan zal door V-ION worden uitgevoerd,” licht nieuwe voorzitter Rik van Thiel toe. “Alleen licentiehouders van een kwaliteitslabel kunnen lid worden van deze aparte vereniging.”

De V-ION is gehuisvest bij Koninklijke Metaalunie in Nieuwegein. Metaalunie zorgt

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

voor secretariële ondersteuning en zal ook fungeren als de backbone voor belangenbehartiging. “Maar met een contract dat meer mogelijkheden biedt voor een goede belangenbehartiging van onze leden en onze branche. Met dit alles gaan we een nieuw jaar tegemoet vol met nieuwe kansen en uitdagingen,” aldus directeur Stremmelaar.

Meer informatie V-ION Postbus 2600 3430 GA Nieuwegein 030-6300390 info@vom.nl www.vom.nl (dit blijft voorlopig het webadres; zodra het wijzigt wordt dit bekendgemaakt).

Overzicht geslaagden vierde kwartaal 2013 klassikale en schriftelijke VOM-cursussen Galvano niveau 1 (schriftelijk) dhr. M. Klumper, Greif Nederland bv dhr. J.P.C. de Jong, Galvaniseerbedrijf De Vries bv

Galvano niveau 2 (schriftelijk) dhr. T.C.J. van den Wijngaard, Aannemersbedrijf Berende bv

Inspectie Staalconservering (klassikaal) dhr. L.G. Ras, Ingenieursbureau Westenberg bv dhr. A. Bremer, Emergya Wind Technologies bv dhr. G. Bolk, Fatum bv dhr. T. Platje, Fatum bv dhr. H.J. Schuiling, Fatum bv dhr. L. Spelten, Royal Haskoning DHV bv

dhr. C.P. Godschalk, Loa LAK bv dhr. A.A.M. Moerland, particulier

dhr. E. Bast, Verzinkerij Kampen bv dhr. A.S. Klok, W Abrasives de heer E.M. de Ronde, RedWave bv dhr. J. van der Stelt, JC Straaltechniek de heer P.A.C.J. de Groot, BSM Valves bv dhr. G. Klein, Kamphuis Nijverdal bv dhr. S.A.H.C. Scherpenborg, VOM

Voorbehandelen niveau 2 (klassikaal)

Poedercoaten niveau 2 (klassikaal) dhr. S. ter Maten, Maars Partitioning Systems dhr. E.D. Kaarls, Maars Partitioning Systems dhr. J. de Graaf, Multinal Group bv dhr. R.B.J. Willems, NTS Finish dhr. K. van Glabbeek, NTS Finish

dhr. H.L. van Egmond, Moffelindustrie Van Egmond dhr. M. van der Hoorn, Moffelindustrie Van Egmond dhr. R.A. de Raadt, Heras dhr. A.J. van Herk, Heras dhr. A.C. van den Berk, Heras dhr. J.H. van der Schaaf, Marinebedrijf dhr.r J.H.J. de Wijn, Marinebedrijf De vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland (voorheen VOM) feliciteert deze vakgenoten van harte!

VOM BrancheBarometer december Uit de laatste meting van de VOM BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling (in samenwerking met MCB) blijkt dat de inkoopmanagers in de metaalbewerkende branche ‘Oppervlaktebehandeling’ in december minder positief dan in november zijn over de groei in de branche: indexscore 67,1 versus 69,3. De branche ontwikkelde zich in december wel veel beter dan de totale Nederlandse industrie (57,0, wordt maandelijks door branchevereniging Nevi gemeten). Omdat een score hoger dan 50 ‘groei’ betekent, kan geconcludeerd worden dat er in de Oppervlaktebehandeling (maar ook in de industrie algemeen) sprake is van groei.

De BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling van de VOM is (evenals de Nevi Inkoopmanagersindex) opgebouwd uit vijf componenten. Met betrekking tot de ontwikkeling in december ten opzichte van november zijn over deze componenten de volgende conclusies te trekken: - De productie in de branche Oppervlaktebehandeling ontwikkelt zich veel minder positief ten opzichte van vorige maand; - Over de orders denken de inkopers veel minder positief; - De levertijd van de leveranciers is veel langer; - De voorraden eindproduct nemen flink af; - Over de werkgelegenheid denkt men veel positiever.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de totale BrancheBarometer, zijn vrijwel hetzelfde volgens de inkopers ten opzichte van vorige maand.

Ten opzichte van de totale industrie (Nevi) zijn de volgende conclusies te trekken over de verschillende aspecten in de afgelopen maand: - Het productieniveau is in de Oppervlaktebehandeling in december veel beter dan in de totale industrie; - Het orderniveau is veel beter; - De levertijden van de leveranciers zijn veel langer;

Opmerking: de relatieve vlakheid van de Nevi-lijn is te verklaren door de grote verscheidenheid aan industrieën waaruit deze is opgebouwd.

- De voorraadniveaus in de Oppervlaktebehandeling zijn vrijwel hetzelfde; - Over de werkgelegenheid denken de inkopers veel positiever.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de totale BrancheBarometer, zijn in de Oppervlaktebehandeling relatief lager dan in de totale industrie.

Nieuwe deelnemers aan de BrancheBarometer (mits oppervlaktebehandelaar) zijn van harte welkom: ze krijgen sneller en specifiekere resultaten. Aanmelding kan via www.formdesk.nl/vom/ abonnee . Bent u leverancier voor de oppervlaktebehandelende industrie of wilt u het persbericht maandelijks ontvangen, meldt u dan gratis aan via www.formdesk.nl/vom/pers.

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

9

ion nieuws VOM voortaan ION Tijdens de goed bezochte nieuwjaarsreceptie hebben vele leden en belangstellenden elkaar een goed en succesvol jaar toegewenst. Het was een geanimeerd samenzijn waarbij men de gelegenheid had om vele relaties “even” te spreken.

Dat het ook gezellig was, mag blijken uit het feit dat de laatste bezoekers pas ver na zeven uur huiswaarts gingen.

Tijden de nieuwjaarsreceptie stelden ook Rik van Thiel (de nieuwe voorzitter) en Egbert Stremmelaar (de nieuwe directeur) zich voor. Beiden hielden ook een voordracht. Vanwege het feit dat er gesproken is over de rol van een branchevereniging in een snel veranderende wereld en het feit dat vereniging ION in een transitieproces zit dat moet aansluiten bij die ontwikkelingen, is ervoor gekozen om de omgevingsfactoren die genoemd zijn in de nieuwjaarstoespraak van directeur Stremmelaar hier nogmaals weer te geven.

De wereld verandert heel snel Als je vroeger een bedrijf startte, dan was de kans groot dat je tientallen jaren met hetzelfde business model uit de voeten kon. Immers, de dynamiek van het bedrijfsleven was niet al te groot.

Net na WO II startte Albert Van Den Dongen een bedrijf in steenkolen. Het motto van de firma was: “zonder kolen geen warmte”. De reden dat het bedrijf niet meer bestaat was de opkomst van gas. In de jaren ’60 kwam als eerste het hoogovengas en later aardgas. Het bedrijf heeft bestaan tot ongeveer 1970. Een precieze einddatum is niet bekend, want eigenlijk stierf het bedrijf min of meer uit.

In diezelfde tijd was er de Steenkolen Handels Vereniging, de SHV van de heren Frits en Paul Fentener van Vlissingen. Zij zagen de mogelijkheden van gas en startten met de verkoop van gebotteld gas. Nu is de SHV wereldmarktleider in gebotteld gas. De SHV is eigenaar van vele gezonde bedrijven en doet geloof ik ook nog wat in steenkool.

De moraal is dat je op tijd de veranderingen in de markt moet zien en je kansen ook benutten. Maar als bedrijf kun je dat meestal niet alleen. Zeker een MKB-bedrijf is veelal bezig met de operationele zaken

10

Directeur Egbert Stremmelaar van vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland.

Voorzitter Rik van Thiel in de vaart van zijn betoog.

en komt al moeilijk toe aan innovatie. Laat staan dat men de mogelijkheid heeft om bezig te zijn met het ontdekken van markttrends. Daarenboven is de Nederlandse regering bezig met het verminderen van de administratieve lastendruk, maar door de inbreng van de EU aangaande harmonisering van regels en bescherming van het milieu komt daar weinig van terecht.

In werkelijkheid lijkt de administratieve lastendruk alleen maar toe te nemen.

aanvoering van ASML nu ook toepasbaar is gemaakt voor de hightech, low volume. De term QLTC (Quality, Logistics, Technology, Costs) zal veel meer gebruikt gaan worden en de methodiek zal de komende jaren verder uitgerold worden. Echter, de term sustainability of duurzaamheid zal daar nog aan toegevoegd worden indien dat op dit moment al niet het geval is. Vooral de EU-regelgeving is daar een voorbode van.

Ook is de informatievoorziening van een bedrijf heel anders geworden. Voorheen waren beurzen en brancheverenigingsbijeenkomsten de bron van informatie. Nu zal het internet de ondernemer veelal heel snel van informatie kunnen voorzien. De meest gebruikte zoekmachine is Google.

Verschil is wel dat door je aanwezigheid op evenementen, de informatie tot je kwam.

Als je de evenementen niet bezoekt, moet je zelf de informatie gaan halen, en dan is het wel handig dat je weet wat je moet halen.

Naast informatievoorziening zal het internet een nog nadrukkelijkere rol gaan spelen in ons leven. De eerste generatie was het internet een uithangbord, een etalage.

De tweede generatie was het koppelen van mensen via sociale media. We zijn nu bezig met het inrichten van de derde generatie: het koppelen van apparaten en machines aan elkaar en aan logistieke systemen.

We zijn binnen de Nederlandse toeleverindustrie nog maar net begonnen met Value Chain Sourcing. Een methodiek die oorspronkelijk is ontwikkeld voor de automotive, de hightech, high volume, maar onder

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

Momenteel zitten we midden in een postfinanciële crisisperiode en in een transitiefase van een diensteneconomie naar een belevingseconomie. Deze maatschappelijke ontwikkeling zal het gedrag van mensen in het algemeen veranderen, zal de samenleving veranderen en zal ook het gedrag van professionals in de industrie veranderen. Ook daar moet je als bedrijf tijdig op inspelen. De grondlegger van deze theorie is Joe Pine. Een van de meest voor de hand liggende positieve belevingen voor een professional in zijn drukke bestaan is ontzorgen. En juist daar kan vereniging ION een rol spelen. Joe Pine kunt u met een goede presentatie zien op de website TED.com. Een aanrader, maar het thema zal binnenkort ook zeker een keer op een van de events aan de orde komen.

Schaarste van grondstoffen zal leiden tot een slimmer gebruik van grondstoffen. Recycling en het scheiden van afvalstromen en materialen zal nog meer aan belangrijkheid winnen. De circulaire economie wordt standaard. Ook zal in de toekomst niet het hebben van producten, maar het gebruik van producten aan belang winnen.

Dit zal gevolgen hebben voor de productie-

capaciteit. Samenwerking tussen bedrijven en onderzoeksinstituten, tussen bedrijven, overheid en belangenorganisaties en tussen bedrijven onderling, zowel verticaal in de keten als horizontaal, zal noodzakelijk blijken voor innovaties, groei en continu誰teit.

Door deze ontwikkeling zal ook de rol van de branchevereniging veranderen. Voor de transparantie van de aanbiedersmarkt zal de branchevereniging aan belangrijkheid inboeten. Maar voor de ontwikkeling van de BV Nederland en voor de individuele bedrijven die de ruggengraad van de BV Nederland vormen, zal het belang van de branchevereniging alleen maar toenemen.

Maar dan wel in een nieuwe rol. Die rol zal veel interactiever zijn. Bijvoorbeeld het samenbrengen van individuele bedrijven om kosten uit de keten te halen die niet bijdragen aan de waarde van het eindproduct.

Hierbij zult u als ondernemer in de driver seat zitten. Maar de branchevereniging kan uw werk eenvoudiger en goedkoper maken door collectieve belangenbehartiging met een individueel karakter, mee-ontwikkelen en interpretatie van regelgeving, kennisoverdracht, markt- en trendanalyses en netwerken. Dit geeft u meer gelegenheid om met de echt belangrijke zaken bezig te zijn. Het vraagt wel een constructieve en

open dialoog tussen alle relevante stakeholders, maar vereniging ION zal u daarin maximaal ondersteunen.

De vereniging ION is niet de eerste branchevereniging die zich realiseert dat de wereld verandert. Zij zal overigens ook niet de laatste zijn. Zij zal dus kunnen leren van voorgangers, maar een pasklaar recept is er niet. Elke vereniging zal haar eigen weg moeten vinden om de belangen van de leden maximaal te bedienen. Dat betekent dat u veel van de vereniging ION

mag verwachten, maar wij rekenen er ook op dat u daarbij meedoet, want een sterke BV Nederland is in het belang van ons allemaal.

Egbert Stremmelaar, directeur vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland

Nieuwe leden

Sinds de vorige vermelding zijn de volgende nieuwe leden toegetreden tot de vereniging:

Edco Las-/Snij- en Vlamspuittechniek bv Charles Petitweg 17 4847 NW Teteringen Tel. 076-5430828 info@edco-benelux.com www.edco-benelux.com Activiteiten: metalliseren, schooperen, thermisch spuiten , leverancier van installaties en apparatuur voor thermisch spuiten.

Legrand Nederland bv Van Salmstraat 76 5281 RS Boxtel Tel. 0411-653111 info@legrand.nl www.legrand.nl Activiteiten: poedercoaten.

JH Techniek bv

Limburgia Bouwbeslag bv

Cannenburgerweg 63 F 1244 RH Ankeveen Tel. 035-6569151 info@jhtechniek.nl www.jhtechniek.nl Activiteiten: verchromen, hardverchromen.

De Flammert 1006 5854 NA Nieuw Bergen Tel. 0485-341218 info@limburgia.info www.limburgia.info Activiteiten: anodiseren.

Aldor bv

Batavus bv

Wetering 21 6002 SM Weert Tel. 0495-457913 info@aldorbv.nl www.aldorbv.nl Activiteiten: anodiseren, chromateren, eloxeren, passiveren en stralen.

Industrieweg 4 8440 AR Heerenveen Tel. 0513-638999 info@batavus.com www.batavus.nl Activiteiten: poedercoaten, natlakken, fosfateren en beitsen.

We heten deze nieuwe leden van harte welkom bij de Vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland.

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

11

Verfcomponenten zijn de hoofdrolspelers in een prachtige film

Kennismaken met een hele wereld (2) De V-ION-cursus Basiskennis Oppervlaktetechnieken geeft een overzicht van de meest gangbare industriële oppervlaktetechnieken. In juni 2013 werd al het deel over poedercoaten beschreven (www.Oppervlaktetechnieken.com), toen het nog een VOM-cursus heette. De Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen heet inmiddels Vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland, maar de docenten zijn natuurlijk dezelfde bevlogen vakkenners. Het onderdeel Natlakken wordt verzorgd door Jan Roest. Vakblad Oppervlaktetechnieken woonde een cursusavond bij.

Voor het kiezen van een coating moet je weten hoe die in de gebruiksfase belast zal worden. “Beschermt het de binnenzijde of de buitenzijde van een pijplijn?” opende Roest meteen met een treffend voorbeeld. Om vervolgens door te gaan op de samenstelling van de coating, die immers zijn eigenschappen bepaalt. Vaktermen als ‘vastestofgehalte’ en ‘additief’, konden niet ontbreken, evenals een bespreking van de oplosmiddelvervanging die de lakmarkt nog altijd bezighoudt.

Drogen en uitharden Een stukje toegepaste chemie legde de basis. “Fysische en chemische droging

De ervaren Jan Roest, hier met een bekend vakblad in de hand, kan op zo ongeveer elke vraag inspelen met zijn kennis van zowel chemie als de toepassing.

12

zijn de hoofdrichtingen. Fysische droging is weer onder te verdelen in reversibel en irreversibel: al dan niet in oplossing te brengen na de droging. Reversibel zijn nitrocellulose en chloorrubber, dit zijn lakken die na droging weer hun oplosmiddel kunnen opnemen. Irreversibel zijn muurverf en dispersieverf. Chemische droging is oxidatief, thermisch, katalytisch en tweecomponenten. Oxidatief drogend zijn alkyd en olieverf. Thermisch is moffellak, katalytisch zijn washprimer en polyesterplamuur, 2K is epoxy en polyurethan,” aldus docent Roest. “En er is nog chemisch drogen door straling met UV en Electron Beam,” vervolgde hij zijn overzicht. Deze toepassingen vielen buiten het bestek van de cursus, dus in de toch al beperkte tijd voor een breed onderwerp als natlak kon er niet op doorgegaan worden. “Hier zit heel veel in, in dit sheetje,” benadrukte hij de informatieve dia die het overzicht bood.

die wellicht nog het bekendst is van de hoogspanningsmasten. Het riep direct vragen op. “Heb je invloed van warmte met chloorrubber, waardoor het weer gaat plakken in de machinekamer?” “Ja, dat klopt,” antwoordde Roest, “dan wordt het week, en boven de zeventig graden verdwijnt er chloor. Het past niet in de milieuketen,”. Daarna stapte hij moeiteloos over naar het programma Koolwaterstoffen 2000. “KWS, zegt iedereen dat wat?

Oplosmiddelen zijn koolwaterstoffen, en die worden steeds meer geweerd.” Het fysisch drogen van de lak door het uitdampen van water kan anders verlopen dan wat men met organisch oplosmiddel gewend was. “Bij fysisch drogen is de droogsnelheid afhankelijk van de verdampingssnelheid van het oplosmiddel, 1-3 procent kan blijven zitten: dat verdwijnt heel langzaam.”

Molecuulketens

Een stukje historie kwam ook af en toe bovendrijven. “Celluloselakken hebben minder dan 20 volumeprocenten vaste stof. In een half uur tot uurtje kan de laag droog zijn. Vroeger werden auto’s met celluloselak behandeld, in een paar lagen.

Celluloselak is nog niet helemaal uit de markt. Het is toe te passen op papier, voor bijvoorbeeld kleurkaarten en een kleurenwaaier. Dan heb je een schakering voor een firma die prachtige dingen maakt en daar een prachtige kleurenwaaier bij wil

Een stukje basischemie is onvermijdelijk als je tot een goed begrip van laktechnologie wilt komen. “Lange molecuulketens hebben veel oplosmiddel nodig, maar het voordeel is dat de lak elastischer is. Met kortere ketens is hij brosser. Daar is wel weer wat aan te doen. Maar een ‘zuivere’ nitrocelluloselak bestaat voor wel tachtig procent uit oplosmiddel of meer. Chloorrubberverven zijn ook oplosmiddelrijk,” verwees hij nogmaals naar de coating

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

Oldtimers en hoogspanningsmasten

De oplettende luisteraar neemt aardig wat kennis mee naar huis op zo’n avond.

maken,” gebaarde Roest door zijn armen als een waaier uit te klappen. Om vervolgens moeiteloos op de chemie door te gaan, waarbij ook weer wat vaktermen aan bod kwamen. “De term ‘laagvisceus’ slaat op het bindmiddel, dan heeft het kleine bouwstenen. ‘Hoogvisceus’ betekent grote bouwstenen, dus laagvisceus heeft minder oplosmiddel nodig,” greep hij terug op de korte en lange molecuulketens. “Lange ketens zijn goed chemisch bestand, en moeilijker verwerkbaar.” Een iets langere beschikbare verwerkingstijd van de verf maakt het de applicateur wel weer makkelijker. “Hoogspanningsmasten worden nog steeds met chloorrubber gedaan, dan gaat er een pot mee naar boven, en wil je niet steeds naar beneden omdat je over de potlife heen bent. Onder invloed van KWS 2000 en de chloorvervanging worden ze geweerd. Een 1K-acrylaat eroverheen kan: als aflak over chloorrubber.”

Emulsie, suspensie De praktische toepassingen en de basischemie bleven elkaar rijkelijk afwisselen.

“Als een vloeibaar bindmiddel fijn verdeeld is in water, noem je dat een emulsie.

Een suspensie is het, als het gaat om vaste deeltjes in water. Het is dan niet opgelost in water, maar er fijn in verdeeld. Dat is een essentieel verschil. ‘Dispersie’ is een verzamelnaam, rook in lucht kun je ook een dispersie noemen.

Als de basisbouwsteen van één en dezelfde soort is, noem je het een monomeer. Het is een co-polymeer als je twee verschillende bouwstenen gebruikt voor een keten. Polyvinylacetaat bijvoorbeeld.

Je kunt bindmiddelen enorm variëren.

Daardoor heb je dus te maken met heel veel kwaliteitsverschillen. Dat is erg belangrijk: het bindmiddel bepaalt in sterke mate waaraan het systeem uiteindelijk voldoet.”

Geen vliegen vangen Chemische filmvorming, zoals bij alkydharsen, kan oxidatief geschieden: door zuurstofopname. “Zuurstof gaat een plaats innemen tussen die bindmiddelmoleculen. Zuurstof verbindt de moleculen aan elkaar. Is er geen zuurstof, dan

blijft het bindmiddel plakkerig, het zal wat droger lijken maar wordt nooit een harde verffilm. Die goede film krijg je alleen doordat kleine moleculen door middel van zuurstofbruggen een heel groot molecuul maken. Dan heb je een prachtige mooie film gekregen.” Tal van stoffen en reacties spelen dus een rol in die film.

“Alkydharsen worden heel veel gebruikt.

Ze zijn gebaseerd op olie, bijvoorbeeld sojaolie, waar je ook patat in kan bakken.

Het is deels een natuurproduct en deels chemisch bewerkt, zodat je er bindmiddel mee maakt dat sneller droogt. Zou je de olie niet chemisch bewerken, dan gaat dit ten koste van de droging. De droging kan dan dagen duren en zo slecht zijn dat de lak als een soort vliegenvanger kan gaan werken.” Roest gaf nog een suggestie voor een onvermoede toepassing als functionele coating. Zo kom je nog eens op innovatieve ideeën tijdens een ION-cursus! <

Meer informatie www.vereniging-ion.nl secretariaat@VOM.nl

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

13

kort nieuws Tata Steel bindt zich aan maakindustrie in regio Amsterdam, Alkmaar en Schiphol

“Tata Steel streeft ernaar verbindingen te creëren tussen ondernemingen, overheid en onderwijs- en onderzoeksinstellingen om zo de regionale economie gezamenlijk een duurzame impuls te geven, het vestigingsklimaat te verbeteren en de leefbaarheid te vergroten,” aldus Dook van den Boer. “Dat doen wij vanuit de IJmond, maar in een groter gebied dat zich uitstrekt tot Amsterdam, Alkmaar en Schiphol. Het delen en bundelen van kennis en ervaring kan de economie in dit gebied een forse impuls geven. Daarvan profiteren alle partijen, inclusief de inwoners van deze regio,” zo stelt Van den Boer. De Regionale Staalagenda is opgebouwd rond drie pijlers: mensen, vernieuwen en verduurzamen.

Arbeidsmarkt en onderwijs Tata Steel en de maakindustrie staan centraal in de regio. Zo leidt Tata Steel het cluster Maakindustrie van de Amsterdam Economic Board in de Metropoolregio Amsterdam. De maakindustrie, of high tech materials, is daarmee het achtste sterke economische cluster waarbinnen Tata Steel innovatie en economische groei ondersteunt. Sven Simons van de Economic Board vertelt dat het nieuwe cluster nog in de opbouwfase zit: “We gaan de diverse thema’s verder uitwerken.” Voor de Amsterdamse regio is de maakindustrie onmisbaar: in de sector zijn ruim 94.000 mensen werkzaam. De sector exporteert voor 20 miljard euro, zijnde 40 procent van de regionale export. Onder leiding van Dook van den Boer wordt de samenwerking binnen de maakindustrie verstevigd en worden initiatieven ontwikkeld die kansen opleveren voor de hele sector.

Een sterke maakindustrie zorgt voor werkgelegenheid en vormt de economische mo-

14

(Foto: Tata Steel)

Tata Steel leidt het nieuwste cluster Maakindustrie van de Amsterdam Economic Board. Dit is op 6 december afgesproken tussen beide organisaties.

Dit is nu al een van de resultaten van de Regionale Staalagenda die Dook van den Boer, directeur Tata Steel in IJmuiden, overhandigde aan de burgemeesters van Beverwijk, Castricum, Heemskerk, Uitgeest en Velsen.

tor van de regio. Daarvoor is het noodzakelijk om voldoende gekwalificeerd technisch personeel op te leiden. Tata Steel geeft daar al sinds 1939 invulling aan via haar eigen bedrijfsschool. Daarnaast werkt het staalbedrijf samen met onderwijsinstellingen op alle niveaus, van basisschool tot universiteit. Het doel is ervoor te zorgen dat meer jongeren voor techniek kiezen en de regio over voldoende kennispotentieel beschikt om te innoveren en het concurrentievermogen te versterken.

Innovatie Innovatie speelt een cruciale rol in het versterken en vergroten van de economische slagkracht van de maakindustrie.

Met een sterke R&D-afdeling beschikt Tata Steel over de hightech kennis die nodig is om processen en producten te ontwikkelen die een bijdrage leveren aan een duurzame economie. Voorbeelden daarvan zijn HIsarna, het proefproject om op een nieuwe manier ruwijzer te maken, met 20% minder CO2-uitstoot, en diverse staalbouwproducten waarmee tot 75% van het energieverbruik in gebouwen kan worden bespaard. Tata Steel streeft daarbij naar samenwerking met andere bedrijven en kennis- en onderzoeksinstellingen.

Zowel grote en kleine individuele bedrijven als de regio als geheel profiteren van deze kruisbestuiving.

Duurzaamheid Tata Steel streeft naar een goede balans

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

tussen stabiele economische groei en een aantrekkelijke leefomgeving. Economische groei en duurzaamheid gaan vaak hand in hand. Zo wordt staal toegepast in windmolens en zorgen lichtere hogesterktestaalsoorten ervoor dat auto’s veiliger en zuiniger worden. Tata Steel is erin geslaagd de hoeveelheid energie die nodig is voor de productie van een ton staal met zo’n 30% te reduceren sinds 1990. Het bedrijf in IJmuiden behoort tot de wereldwijde top 10 van staalbedrijven met een zo laag mogelijke uitstoot van CO2. Het bedrijf werkt ook aan het terugdringen van stof, geuren en geluid die afkomstig zijn van het fabrieksterrein, om de impact van de bedrijfsprocessen op de omgeving te reduceren.

Meer informatie Tata Steel is de op één na grootste staalproducent van Europa. Haar staalfabrieken in onder andere Nederland en het Verenigd Koninkrijk leveren wereldwijd hoogwaardig staal aan diverse markten, waaronder de bouwsector, automobielindustrie, verpakkingssector, producenten van hijs-, mijnbouw- en grondverzetmachines, de energiesector en de lucht- en ruimtevaartindustrie. Tata Steel is een van de grootste staalproducenten ter wereld. Het bedrijf heeft wereldwijd in totaal 80.000 medewerkers en een jaarlijkse productiecapaciteit van meer dan 28 miljoen ton staal. www.tatasteel.nl

Kwaliteitspoedercoatings Snelle betrouwbare levering

Ervaar de meerwaarde!

Uit voorraad

Als verwerker van poedercoatings hebt u gevarieerde orders. De ene keer is een

Breedste assortiment

decoratieve poedercoating gevraagd, de andere keer is de toepassing vooral functioneel en spelen hoge kwaliteitseisen een rol. In één opzicht lijken de meeste orders op elkaar: de

Ondersteuning en expertise

doorlooptijd is kort en de planning strak. Steeds meer poedercoatingverwerkende bedrijven, opdrachtgevers én architecten kiezen daarom voor EUROLACKE.

De Riemsdijk 4 - Tiel

Tel.: 0344 – 620662

www.eurolacke.nl

info@eurolacke.nl

ESKAPHOR

Sterk in reiniging Schone oplossingen als basis DOEL - Kosten besparen - Geen kwaliteitsverlies - Lage temperatuur - Geschikt voor alle industrietakken De behoefte aan energiebesparende reinigingssystemen heeft ook bij ons tot de ontwikkeling van nieuwe en duurzame neutraalreinigers geleid. Rekening houdend met het milieu werden nieuwe, energiebesparende reinigers ontwikkeld, dewelke al vanaf 35°C een meer dan een acceptabele reinigingsprestatie voor de gangbare vervuilingen en onderdelen leveren. De verlaging van de procestemperatuur met slechts 10°C vermindert uw jaarlijkse energiefactuur aanzienlijk. Uiteraard mag men bij de inspanning om kostenbesparend om te gaan met energie, de doeltreffendheid van het systeem niet uit oog verliezen. Alleen als de opbrengst van de energiebesparing beduidend hoger is dan de eventuele meerkost veroorzaakt door bv. een langere reinigingstijd en/of kosten van supplementaire handelingen bij het droogproces van de onderdelen, kan men spreken van besparing.

Haug Chemie Benelux b.v.b.a.

Tel. 06-4233 3660 info@haugchemie.be, www.haugchemie.be

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

15

kort nieuws

EPS-Pulvertagung 2014 Stilstand is achteruitgang. Het poedercoaten heeft steeds nieuwe impulsen nodig, om in concurrerentie met andere oppervlaktetechnologieën te blijven bestaan en om nieuwe toepassingsgebieden te kunnen ontsluiten. Innovatieve oplossingen en ideeën voor het verminderen van de kosten zijn nodig, voor zowel meer procesbetrouwbaarheid en grondstoffenefficiëntie als voor de uitvoering van de toenemende eisen aan kwaliteit en uitstraling.

Het congres EPS-Pulvertagung biedt uitgebreide informatie over nieuwe verf-, installatie- en procestechnische ontwikkelingen en de vertaling daarvan in de praktijk. Toepassingsgerichte lezingen geven een overzicht van nieuwe potentiële toepassingen voor poedercoatings en bieden ideeën voor de optimalisatie van apparatuur en processen. Daarbij worden concrete maatregelen getoond om kosten te besparen. Voor de aanbieders in de

poederindustrie en de exploitanten van coatingsystemen biedt de EPS-conferentie het ideale kader om contacten te leggen en ervaringen te delen.

Deelnemerskring Industriële productiebedrijven, die poedercoaten inhouse uitvoeren of uitbesteden; looncoaters; fabrikanten van apparatuur

en componenten voor poedercoaten; verffabrikanten; planners en adviseurs.

Meer informatie EPS 2014 wordt georganiseerd door Journal für Oberflächentechnik JOT en vindt plaats op 6 en 7 maart in München. www.JOT-Oberflaeche.de/Veranstaltungen

Programma (wijzigingen voorbehouden) Donderdag 6 maart 9.30 Opening Jochen Kecht, redactie JOT 9.45 Industrie 4.0. – Bedeutung für die Lackiertechnik Dr. Michael Hilt, Fraunhofer IPA, Stuttgart 10.15 Neue Applikationstechnologie für mehr Qualität und höhere Wirtschaftlichkeit Markus Lenherr, Gema Switzerland GmbH, CH-St. Gallen

14.45 Glattere und gleichmäßigere Oberflächen zu reduzierten Kosten Aufbau, Vorteile und Grenzen von Ultradünnschichtpulver; Erfahrungen eines Verarbeiters Markus Ammann, Blanco Professional GmbH + Co KG, Oberderdingen; Marko Büttgen, Kabe Pulverlack Deutschland GmbH, Graben-Neudorf

11.00 Koffie-/theepauze

15.30 Koffie-/theepauze

11.30 Nahtabdichtung vor der Pulverbeschichtung Präventiver Korrosionsschutz an Schweißnähten in der allgemeinen Industrie Andy Bender, Henkel AG & Co KGaA, Düsseldorf 12.00 Pulverlacke auf chromfreier Vorbehandlung: Eine dauerhafte Verbindung?

Neue Pulverlacke für die prozesssichere Beschichtung von Holz- und Holzwerkstoffen Dr. René Mattern, IGP-Pulvertechnik AG, CH-Wil

16.00 Verwertung von Altpulver Gesetzeslage; Verfahren; Wirtschaftlichkeit Arnd Nelde, Nelco bvba, B-Gent 16.30 Konversionsstrahlen von verzinktem Stahl Verbesserter Korrosionsschutz durch neues Vorbehandlungsverfahren Dr. Thomas Herrmann, ö.b.u.v. Sachverständiger für Pulverbeschichtungstechnologie, Dresden 17.00 (Alt-)Pulver sauber und wirtschaftlich umfüllen Erich Bauer, R.O.T GmbH, Überlingen 17.30 Einde dag 1

12.45 Lunch 14.00 Pulverbeschichtung komplett auf Vordermann gebracht Lohnbeschichter steigert Kapazität, Flexibilität und Qualität mit neuen Anlagen und eigenem Know-how Ernst Weigl, Piesslinger GmbH, A-Molln

16

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

19.30 Avondontmoeting

Vrijdag 7 maart 8.30 Türbeschichtung (fast) ohne Ausschuss Neue Reinstraumanlage für die vollautomatische Beschichtung von Haustüren sichert höchstes Qualitätsniveau Simon Brunauer, GS AltoTec GmbH, A-Hof bei Salzburg 9.00 Systemlacke in der Praxis Kombination von pulverbeschichteten Baugruppen mit GFK-Formteilen und nasslackierten Bauteilen; abgestimmte QS-Prüfungen beim Lackhersteller und Lackverarbeiter.

Dr. Ralph Klarmann, MAN Roland Web Systems GmbH, Augsburg; Frank Berger, Emil Frei GmbH & Co. KG, Bräunlingen 9.45 Koffie-/theepauze 10.15 Best Practice – Weniger ist mehr|Praxisbeispiel: Erfolgreicher beschichten mit reduzierter Anlagentechnik Hans-Joachim Hein, J. Wagner GmbH, Markdorf 10.45 Farbwechsel auf Knopfdruck Vorstellung eines neuen Systems für den automatischen Farbwechsel mit Rückgewinnung in drei Minuten Peter Scheiding, Monta Lackieranlagen GmbH, Kusterdingen

11.15 Kosten sparen durch Entlackung und Mehrfachverwendung von Abdeckmaterial Sascha Allmüller, Entlackungsservice Nord, Hamburg 11.45 Koffie-/theepauze 12.15 Beschichten mit Stickstoff anstelle von Druckluft Neuer Lösungsansatz zur Reduzierung von Prozesskosten und Steigerung der Qualität Andreas Selonke, Oltrogge & Co. KG, Bielefeld 12.45 Beschichtung im regulierten Pulverstrom Vorstellung eines ganzheitlichen, neuen Kabinenkonzepts Ulf Kleineidam, Börger & Co. GmbH, Elmshorn 13.15 Wirtschaftlicher Korrosionsschutz – Zweimal pulvern, einmal einbrennen Aktuelle Erkenntnisse und Ergebnisse aus einem Gemeinschafts-Forschungsprojekt Dr. Jörg Gehrke, Institut für Korrosionsschutz, Dresden 13.45 Lunch en afsluiting

(advertentie)

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

17

kort nieuws

Congres Marine Coatings Het European Coatings Journal is verheugd de aanstaande European Coatings Conference over maritieme coatings te kunnen aankondigen: ‘Marine coatings’ is een Engelstalig congres over maritieme coatings in al hun facetten. Het zal plaatsvinden op 4 en 5 maart 2014, vlak over de grens bij Venlo: in Düsseldorf.

Zonder coating duurt het ongeveer zestig seconden tot ongewenste organismen zich beginnen te vestigen op de romp van schepen en drijvende platforms, terwijl zout water een agressief medium is dat corrosie van de scheepshuid bevordert. Daarom moeten maritieme coatings aangroeiwerende eigenschappen bezitten en fungeren als een barrière tegen corrosie. Aangroeiwerende coatings worden hightech ontworpen en geproduceerd, maar zijn ook onderworpen aan uitgebreide regelgeving en milieuvoorschriften. Daarom heeft dit segment van de industrie de laatste jaren drastische veranderingen ondergaan en is het altijd op zoek naar mogelijkheden om te innoveren.

Tijdens het congres wordt bezoekers de mogelijkheid geboden om meer kennis te vergaren over nieuwe grondstoffen, verbeterde prestaties tegen ongewenste aangroei en over brandstofbesparing.

Sessies Een van de hoogtepunten van het congres is de lezing over markttrends en -prognoses voor coatings op drijvende offshore productie- en opslageenheden (Floating Production and Storage Offshore units, FPSO’s). Deze lezing zal worden verzorgd door Darren Broderick, werkzaam bij Safinah in het Verenigd Koninkrijk. De belangrijkste andere sessies zijn: - The development process leading to Hempaguard and ActiGuard, door Stefan Moller Olsen, Hempel, Denemarken; - A novel antifouling paint comprising conducting nanocomposite effective against barnacles, door Amir Mostafarei, Schanel University of Technology, Iran; - Aspects related to improving the initial and long term frictional resistance on the underwater hull of ocean going

vessels, door Seamus Jackson, Jotun, Noorwegen.

Korte cursus Inbegrepen in het congres is een twee uur durende cursus die de basisbeginselen van maritieme coatings zal behandelen.

Technische workshops Deelnemers krijgen de kans om onderwerpen te bespreken die de drijvende kracht achter de markt van maritieme coatings vormen, tijdens een aantal interactieve workshops die door sprekers worden gemodereerd.

Nieuw in 2014: live-streaming Voor het eerst is het congres ook op afstand via internet te volgen, dankzij live-streaming van lezingen en workshops.

Daarin is het ook mogelijk om online vragen te stellen, die zullen worden beantwoord door de sprekers tijdens de vraagen antwoordsessie na elke presentatie.

Meer informatie www.european-coatings.com

Naamsverandering Indufinish: ‘lean’ internationaliseren Een sterk internationaliserend speelveld maakt een naamsverandering tot een logische keuze voor LBtec Indufinish bv te Emmen. Sinds 1 januari 2014 gaat de leverancier van installaties voor de oppervlaktebehandeling door onder de naam Indufinish bv. Deze naam dekt de lading uitstekend: met installaties voor poedercoating, thermisch verzinken, KTL, anodiseren en galvanotechniek heeft Indufinish

18

bv een unieke positie op de oppervlaktebehandelende markt.

Indufinish bv ontwerpt, produceert, monteert en onderhoudt niet alleen op maat gesneden installaties, maar ontwikkelt ook standaardinstallaties voor de oppervlaktebehandelende industrie. Met name deze laatste ontwikkeling maakt het ‘lean’ maken van de bedrijfsnaam noodzakelijk.

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

Uiteraard blijft het bedrijf met dezelfde ervaren mensen vanuit dezelfde goed geoutilleerde werkplaats datgene doen wat het onderscheidt: intelligente oplossingen ontwikkelen, ontwerpen, produceren, monteren en onderhouden voor de oppervlaktebehandelende industrie.

Meer informatie www.Indufinish.nl

BYK-mac effect coatings

micro-gloss glansmeting

wave-scan dual orange peel/DOI

cloud-runner wolkigheid

spectro-guide kleur/glans

allesondercontrole.com

BYK. Kwaliteitscontrole op coatings.

NL 074 265 77 88 BE 053 80 97 54

1828AdvOppvlaktechn_Byk.indd 1

17-01-14 09:51

Totaaloplossingen in Verfspuit- en Straalapparatuur

Hendor BV Leemskuilen 15 5531 NK Bladel tel 0497 339 389 fax 0497 381 593

i

info@hendor.com www.hendor.com

PUMPS

a division of hendor bv Leemskuilen 15 5531 NK Bladel tel 0497 339 389 fax 0497 381 593

bofilpumps@bofil.nl www.bofil.nl

Rasco - Clemco Telefoon: (010) 437 01 66 E-mail: info@rasco-clemco.nl oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

19

Grootste toeleveringsbeurs Benelux biedt bezoekers omvangrijk kennisprogramma

ESEF 2014: inspiratie voor innoveren en samenwerken ESEF is de vakbeurs op het gebied van toeleveren, uitbesteden, productontwikkeling en engineering.

De editie 2014 belooft voor de Nederlandse maakindustrie een inspirerende beurs te worden die volop nieuwe businesskansen in de keten creëert. De aanmeldingen voor de toeleveringsbeurs, die van 11 tot en met 14 maart in de Jaarbeurs in Utrecht plaatsvindt, lopen goed. Opvallend is de internationale interesse: exposanten uit liefst twintig landen hebben zich al ingeschreven. België zorgt voor de grootste buitenlandse delegatie, terwijl uit de Duitse industrie een delegatie inkopers de beurs bezoekt.

“De positieve stemming in de maakindustrie heeft absoluut zijn weerslag op ESEF 2014,” zegt Frank Klein Tank, marktmanager bij VNU Exhibitions. Ook het ESEFteam merkt dat de sector vertrouwen in de toekomst krijgt en nieuwe kansen in de markt wil pakken. “De vaart zit er goed in. Alle belangrijke sectoren zijn

weer aanwezig,” aldus de marktmanager.

Koninklijke Metaalunie staat er weer met meerdere paviljoenen. Het Aluminiumcentrum komt zelfs met een flink groter paviljoen naar de beurs. En verder zijn er collectieve beursstands van de NRK, waar onder de noemer ‘Smart Solutions in Plastics’ nieuwe verwerkingstechnieken

en materialen voor het voetlicht worden gehaald. Ook Nevat is met onder andere de ‘system suppliers’ ruim op de beurs vertegenwoordigd.

Internationaler dan ooit ESEF 2014 wordt internationaler dan ooit.

Frank Klein Tank: “Je merkt dat de toe-

CNC Consult is genomineerd voor de Techni-Show Award met de 3D-metaalprinttechnologie, waarvoor het bedrijf de algehele procesconfiguratie begeleidt. 3D-printen is sterk in opkomst, inmiddels niet alleen in kunststof maar ook in titaan, aluminium, roestvaststaallegeringen, zelfs inconel zoals de waaier rechtsachter. Directeur Maarten van Teeffelen heeft voor de zekerheid zijn hoofd ook laten reproduceren.

20

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

leveringswereld steeds internationaler wordt. Uiteraard overheerst het Nederlandse aanbod, maar naast aanbieders uit traditionele Europese landen hebben we ook aanbieders uit voormalige Oostbloklanden zoals Servië, Tsjechië en Hongarije.

Er zijn ook enkele Aziatische vertegenwoordigingen present. Voor een deel zijn dit collectieve beursstands, voor een deel individuele bedrijven die zich in Utrecht presenteren.” Voor exposanten biedt ESEF een uitgelezen kans mee te doen aan een matchmaking-programma met Duitse industrieel inkopers. Een groep inkopers van Duitse OEM’ers, op zoek naar nieuwe toeleverpartners voor zowel kunststof- als metalen producten en hightech systemen, bezoekt ESEF en heeft daar één-op-ééngesprekken met exposanten, die geselecteerd worden op basis van hun profiel.

Theaters op de beursvloer Bezoekers kunnen in hal 1 en 3 terecht in een van de luxe theaters, waar brancheorganisaties, kennisinstituten en exposanten kennissessies organiseren en lezingen houden. Samen met onder andere de NRK, Metaalunie, TNO, TU Twente en andere kennispartners worden seminars georganiseerd rond de toepassing en verwerking van nieuwe materialen. Er vinden workshops 3D printen plaats. Samen met onder andere de stichting Protospace wordt in deze workshops ingegaan op de mogelijkheden die 3D printen aan de toeleveringsindustrie biedt. “ESEF-bezoekers kunnen zelf ervaren wat 3D printen voor hen kan betekenen en ter plekke zien hoe hun ontwerp wordt uitgevoerd,” licht Klein Tank dit spannende thema toe.

Congressen NEVI, de inkopersvereniging, organiseert voor de leden een inkoopcongres tijdens ESEF, met onder de sprekers inkoopdirecteuren van grote Nederlandse uitbesteders. Samen met Link Magazine wordt het Industriedebat georganiseerd. En op woensdag vinden er themasessies plaats waarin samenwerken en innoveren bij de ontwikkeling van nieuwe producten centraal staan. In lezingen aan de hand van concrete producten gaan zowel engineer als OEM’er in op hun gezamenlijke vormgeving van het innovatietraject voor deze case. “ESEF-bezoekers kunnen leren van de ervaringen uit de praktijk,” aldus Klein Tank. Innovatie komt ook aan bod op de innovatiepleinen in hal 1 en 3. Hier

2014. Vanaf 14 januari kan men ook zijn stem uitbrengen voor de publieksprijs.

Innovators categorie Engineering & Design - MMID full service design team met Flamcovent Clean Smart; - People Creating Value: OXYVAP (Brivis); - MMID full service design team: Priva Blue ID; - Van Dijk 3DE: ICU EVe; - VanBerlo: Maxi-Cosi 2wayPearl; - VanBerlo: Ultimaker 2; - Nuon Solar Team: Toepassing van Concentrators in Nuna7.

Onder toeziend oog van Moeder Overste licht Wim Geurts van Oerlikon Balzers de kanshebber voor de ESEF Innovatie Award toe: Baliq, een beschermlaag die het midden houdt tussen een sputterlaag en een arc evaporation laag om zo de sterke kanten, namelijk gladheid en hechting, te combineren en nabewerkingen uit te sparen. In februari wijdt vakblad Oppervlaktetechnieken een artikel aan deze nominatie. tonen exposanten innovatieve producten.

“Bezoekers doen er inspiratie op en kunnen dan nog gerichter toeleveranciers op de beurs bezoeken.”

ESEF Awards Ook bij de ESEF Awards staat innovatie centraal. Wie heeft het meest innovatieve product, wie levert de beste dienst en welke innovatie is het meest geliefd bij het publiek? De jury heeft meer inzendingen beoordeeld dan bij de vorige editie van ESEF, een teken dat de toeleveringsindustrie volop bezig is om innovatieve producten te ontwikkelen. Frank Klein Tank: “We hebben ook enkele mooie inzendingen gekregen voor de nieuwe categorie ‘Innovatieve Ketensamenwerking’. Hieruit blijkt dat er heel innovatieve manieren zijn waarop partijen in een keten samenwerken.” De winnaars van de ESEF Awards worden aan het einde van de eerste beursdag, 11 maart 2014, bekendgemaakt.

Vijftien ‘Innovators’, acht genomineerden De jury, bestaande uit vooraanstaande vertegenwoordigers uit de wereld van innovatie en technologie, heeft in drie categorieën de beste inzendingen genomineerd voor de ESEF Award 2014. Vijftien inzendingen krijgen nu de status van ‘Innovator’ (zie hieronder). Acht inzendingen zijn genomineerd voor de ESEF Awards

Innovators categorie Innovatieve Materiaaltoepassingen - Ceratec Technical Ceramics: Hi-CAPS – Hi-tech Ceramic Accurate Positioning; - Oerlikon Balzers: BALIQ; - Poly Products: Composiet zichtekisting; - Refitech: NEO, Small Unmanned Aerial System; - AHC Benelux: SELGA-COAT CHROM.

Innovators categorie Innovatieve Ketensamenwerking - We Are Perspective: Clay locking solutions; - Nevat: ‘Plantenmelk’-systeem; - MKG Nederland: ketenintegratie standaard in ERP.

Made in Holland Award Alle genomineerden maken tevens kans om met de prestigieuze Made In Holland Award naar huis te gaan. Wie heeft volgens de jury de beste innovatie van Nederlandse bodem?

Tegelijkertijd met Techni-Show Net als voorgaande keren vindt gelijktijdig met ESEF ook Techni-Show plaats.

Bezoekers kunnen beide beurzen met één toegangsbewijs bezoeken. Techni-Show is de grootste vakbeurs voor industriële productietechnieken, verwerking en bewerking van metalen, kunststoffen, toebehoren en hulpmiddelen binnen de Benelux. < Meer informatie ESEF 2014 vindt plaats van 11 tot en met 14 maart in de Jaarbeurs in Utrecht. De toegang is gratis, na voorregistratie via de website. www.esef.nl www.technishow.nl Twitter: #esef14 of #ts14

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

21

De deelnemers kregen een doorkijkje in de verzinktechniek.

Informatiesessie “Constructieve wenken” bij Coatinc Groningen: een win-win situatie komt voort uit samenwerking en optimalisatie

Overleg maakt het verschil (1) Sinds kort houdt de Coatinc Company (voorheen Nedcoat Groep en Siegener Verzinkerei, zie ook het voorpagina-artikel in december 2013) informatiesessies voor slimmer ontwerp en betere ketensamenwerking. Daar is nog veel te winnen, want ten eerste is de veiligheid van verzinkers in het geding, maar bovendien worden de eindkwaliteit en een efficiënte productie sterk beïnvloed door het ontwerp van de te verzinken werkstukken. De volgende gelegenheid een zogeheten “Bijspijkeravond Constructieve Wenken” bij te wonen is 27 februari, bij Coatinc Alblasserdam.

Vochtinsluitingen kunnen tot explosies van het werkstuk leiden, aangezien dat in de zinkpan snel verhit wordt tot boven de 460 graden. Daar moeten ontwerpers die te verzinken producten of halffabricaten maken, dus wel rekening mee houden.

Ook helpt het soms enorm in de productie-efficiëntie als de ontwerper rekening heeft gehouden met het ophangen van de werkstukken aan de traverses van de bovenloopkranen. Zo kan in de keten veel gedaan worden aan veiligheid en kostenbeheersing. Rekenen we de materiaalselectie mee, dus de kwaliteit van het staal,

22

dan is er ook vaak winst te boeken wat betreft de zinklaagkwaliteit. Het is gesneden koek voor de verzinker, maar in plaats van uitleg-achteraf kiest Coatinc voor informatievoorziening–vooraf. In ontwerpen constructeursopleidingen komen dergelijke succesbepalende ontwerpaspecten niet of nauwelijks voor. Dus dat gat wordt met bijeenkomsten dichtgevaren.

Tekenen voor resultaat Directeur Reinier Brongers is verantwoordelijk voor de vestigingen in Amsterdam en Groningen. In een virtuele tournee

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

langs de Coatinc-vestigingen wees hij op de veelzijdigheid en inventiviteit van de groep, met onder meer een anodiseerbedrijf, dat met innovatieve oplossingen de meest delicate probleemstellingen aanpakt.

Na een korte toelichting op de processtappen van het thermisch verzinken volgde onvermijdelijk de corrosiebelastingsklassenkaart uit de welbekende ISO 12944.

Nou ja, er wordt niet altijd voldoende bij stilgestaan dat de omgevingsbelasting, bijvoorbeeld de nabijheid van een cor-

Reinier Brongers liet met dia’s en allerlei praktijkstukken de oorzaken en gevolgen zien van schadegevallen.

rosieve zeeatmosfeer bij een overheersend aanlandige wind, haar effect zou moeten hebben op de keuze voor het beschermingssysteem. “We geven een paar constructieve wenken,” vervolgde Bongers, en trok het meteen breder, naar de aanlevercondities. “Het is bijvoorbeeld heel lastig is het om verfresten en lasnaad te reinigen en sprays te verwijderen. Wij moeten u op uw blauwe ogen vertrouwen als u zegt: ‘we hebben het inwendig geboord’. Maar dít is het resultaat,” verwees Brongers naar een dia met de gevolgen.

Steffan Hogenberk nam na zijn toelichting ook een rondleiding voor zijn rekening. In de kleinere groepjes was uitvoerig gelegenheid tot het stellen van gedetailleerde vragen, de laatste groep was pas halverwege de avond terug in de presentatieruimte.

“Dat was een heel ervaren klant, maar hij was een keertje vergeten het gaatje te boren.” De Groningse vestiging heeft eens een grote, goedbetaalde opdracht van een bekende scheepswerf geweigerd omdat ze niet bereid waren die ontluchtingsgaatjes in het ontwerp op te nemen. En zo makkelijk gáát dat ook niet altijd: gemeenten willen hooguit vier millimeter kleine ophanggaatjes in straatmeubilair toestaan, omdat een kind er na montage niet met de vinger in bekneld mag raken. “Een klant van fietsenrekken mag geen grotere

gaten boren. Dan zeggen we ‘afstoppen met een aluminiumdopje’, maar je zíét de tegenstelling.”

CE-markering beperkt verbetermogelijkheden Er is nog een andere ontwikkeling die het lastiger kan maken optimaal te ontwerpen. De Europese Unie wil de handel tussen EU-landen bevorderen door uniforme eisen. “U als leverancier moet geaccrediteerd zijn,” lichtte Brongers roe, “een soort examen doen, en u moet een >

Het afspanen van het verzinkbad voorafgaand aan het ophijsen van de werkstukken.

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

23

> conformiteitsverklaring afgeven. In principe geldt dat voor alle constructies en onderdelen daarvan. “Ook een simpel staandertje dat ergens tussen moet. Het Ministerie van Ecomnomische Zaken controleert de bedrijven. Je moet een flow process control hebben. De oppervlaktebehandeling heeft geen invloed op de conformiteitsverklaring, maar als er gaten bijgeboord moeten worden, moet dat op de tekening worden aangepast. Gaten die niet op de tekening staan terwijl het bedrijf verklaart conform tekening gewerkt te hebben… hoe gaan we daarmee om?”

Een ander probleem zijn de herstelwerkzaamheden. “Als een lasje loslaat, hebben wij prima ‘wegenwachters’ hier, maar niet gecertificeerde lassers. Dat kan dan niet mee door de oppervlaktebehandeling en moet bij een lasbedrijf hersteld worden.”

Vervorming voorkomen Accountmanager Steffan Hogenberk nam vervolgens het stokje over, met een presentatie over het voorkomen van vervormingen van het werkstuk. “Als het gatenpatroon beter is, hoef ik minder lang te dompelen en is de vervorming dus ook minder.” Het klinkt als een ‘waarheid als een koe’, maar je moet het maar net even weten. En wat is een beter gatenpatroon?

Dat zit natuurlijk weer niet in ontwerpopleidingen. “Probeer symmetrisch te ontwerpen, dus met gelijkwaardige profieldikte. Er zijn altijd walsspanningen, vervormingsspanningen, richtspanningen…” Er komt dus nog veel meer bij kijken dan het hopelijk bij lassers bekende lasplan, waarin is opgenomen dat je een aanhangerframe van binnen naar buiten in elkaar last en niet van buiten naar binnen. “De staalsamenstelling en ontluch-

Een in het zinkbad opengesprongen koker.

24

In kleine groepjes werd doorgevraagd en doorgediscussieerd. Op de achtergrond enorme werkstukken die evenals moertjes en boutjes tot het werkpakket van verzinkers behoren.

tingsopeningen, met minimaal tien millimeter diameter, zitten eraan te komen,” kondigde Hogenberk maar vast de nieuwe verzinkvoorschriften aan. “Denk aan de stijfheid van de constructie, en plaats een hijsvoorziening. En de lasvolgorde is heel belangrijk. Je moet nooit alle lassen dezelfde kant op leggen. Je moet ze óm en óm leggen, anders krijg je spanning in één richting.”

Wat komen verzinkers dan in hun dagelijkse praktijk tegen? Gaten die niet of op de verkeerde plaats geboord zijn… stickers en markeringen met watervaste stift…

“Lijmresten krijgen wij niet weg. U krijgt er wél een heel mooie zwarte vlek bij.” Terwijl de oplossingen voor de hand liggen.

“Witte niet-watervaste stift gaat er prima af. En roest, érnstige roest! De mythe gaat - en werd vroeger zelfs in de opleiding

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

onderwezen – ‘hoe ernstiger ingeroest, hoe beter de hechting’. Maar niets is minder waar!” <

Meer informatie Dit was nog maar het topje van de ijsberg. Vakblad Oppervlaktetechnieken gaat vanaf jaargang 2014 meer aandacht besteden aan ketenoptimalisatie door bewust ontwerpen, ook op basis van andere bijeenkomsten en met samenvattingen uit publicaties. Wie het uit de eerste hand wil horen, is welkom in Alblasserdam, alwaar Coatinc op 27 februari een soortgelijke dag zal houden.

Geïnteresseerden voor de klantenavond in Alblasserdam kunnen zich aanmelden via het inschrijfformulier op de website: www.coatinc-events.com.

Voorbehandelen zonder zware metalen? www.ct-technics.nl

de Kunst van continuïteit

technics b.v.

ontlakken • reinigen • oppervlakte-behandeling

C&T adv210x74mm.indd 2

24-10-11- Week 43 09:22

seal-, magneet-, dompelen filterpompen, filterkaarsen, filterpapier en alle filtermaterialen, kunststof bakken / opslagtanks

Corode Benelux BV

Postbus 854 - 5280 AW, Boxtel tel. 0031 (0)411 685500 - fax 0031 (0)411 686067 GT14_ANZ_B_Oppervlaktetechnieken_NL_90X132_Layout 1 corode@corode.nl - www.corode.nl

06.11.13 11:17 Seite

GrindTec Wereldwijd leidende beurs voor slijptechniek

Standaardartikelen, vòòr 14.00 uur besteld, binnen 24 uur in huis.

HangOn B.V. Songertweg 16 5961 NG Horst

Tel: 077 39 99 630 Fax: 077 39 88 419 www.hangon.co info@hangon.co

19 - 22 maart • 9 - 18 uur Messe Augsburg Duitsland www.grindtec.de Het uitgebreide marktoverzicht met alle toonaangevende aanbieders

Organisator: AFAG Messen und Ausstellungen GmbH • Augsburg Germany • Tel +49 (0)821 - 5 89 82 - 390 • grindtec@afag.de

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

25

Project van hogescholen, TNO en ziekenhuizen gepresenteerd op de dag van de Oppervlaktetechnologie

Nieuwe testmethode voor antimicrobiële coatings Zuyd Hogeschool en Fontys testten dit jaar veertig antimicrobiële coatings en ontwierpen en passant een snellere en goedkopere testmethode. Rik Rook, freelance onderzoeker in dit project, besprak tijdens de Dag van de Oppervlaktetechnologie de resultaten.

Rook pleitte voor deze vorm van coatings omdat ze de hygiëne in ziekenhuizen aanzienlijk kunnen verbeteren. “Het jaarverslag van 2010 van het European Centre of Disease Control vermeldde al dat jaarlijks ruim drie miljoen mensen een infectie oplopen in een ziekenhuis door virussen, bacteriën of schimmels. Jaarlijks overlijden ongeveer 50.000 mensen door de gevolgen van dit soort infecties.”

Volgens Rook zijn in de gezondheidszorg opgelopen infecties een van de grootste bedreigingen voor de gezondheid in westerse landen. “In Amerika overlijden meer mensen hieraan dan aan aids. In Engeland geeft men jaarlijks één miljard pond uit aan preventiemaatregelen.”

Met het project antimicrobiële coatings, dat valt onder de RAAK-MKB-regeling van Stichting Innovatie Alliantie, proberen projectpartners Zuyd Hogeschool, Fontys en TNO samen met het MKB ziekenhuizen te ondersteunen en te stimuleren bij de introductie en ontwikkeling van antimicrobiële producten. In het kader van dit project testte Zuyd Hogeschool veertig coatings die op de Europese markt te verkrijgen zijn.

Het eerste speerpunt van dit onderzoek was een marktinventarisatie. “We legden een database aan met commercieel be-

26

schikbare antimicrobiële coatings. Dat zijn er zo’n 150,” vertelt Rook. “Uiteindelijk vonden we dertien leveranciers in Europa die daadwerkelijk mee wilden werken aan ons onderzoek. Dat leverde in totaal veertig verschillende testbare coatings op.”

Doel van het onderzoek was niet alleen om de coatings met bestaande ISO-standaarden grondig te testen, maar om daarnaast te proberen om snellere testmethoden te ontwikkelen. “Fabrikanten voeren vaak zelfbedachte testen uit die de sterke punten van hun product benadrukken.

Dat zijn zeer specifieke testen die vaak geen of een te onduidelijke link hebben met wat er in de praktijk van een coating verwacht wordt”, aldus Rook. “Daarbij gaat het vaak, ook bij de ISO-testen, om lange procedures. Schimmeltesten bijvoorbeeld nemen vaak al een maand in beslag. Door dit alles ontstaat er ook een te grote variatie aan testen en dat maakt het alleen maar moeilijker om producten goed met elkaar te kunnen vergelijken.”

Rook vervolgde zijn verhaal met een korte uiteenzetting van bestaande testen die zijn uitspraken illustreren, zoals de ISO22196. Met deze test kan men de mate van antibacteriële werking van gecoate

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

plastics vastleggen. “Een veelgebruikte test, maar ook eentje met een langdurige testperiode,” lichtte Rook toe. “De incubatietijd van de testmonsters is 24 uur.

Vervolgens duurt de analyse nog drie tot vier dagen.” Dat kan een flinke belemmering zijn gedurende de ontwikkeling van nieuwe producten. Bij een antischimmeltest zoals ASTM G21 loopt de testperiode zelfs op tot 28 dagen. “Dat komt door de langere incubatietijd en omdat schimmels veel moeilijker te tellen zijn dan bacteriën”, aldus Rook.

Tijdens het onderzoek testte Zuyd Hogeschool twee soorten antimicrobiële coatings. Passieve coatings voorkomen dat microben zich aan het oppervlak kunnen hechten. “Deze coatings maken bijvoorbeeld gebruik van nanotechnologie om aanhechting van bacteriën te voorkomen.

De nanodeeltjes vormen dan als het ware een verende laag waar de bacteriën vanaf stuiteren,” legde Rook uit. “Het nadeel is alleen dat de wetgeving nog onduidelijk is en de publieke opinie de nanotechnologie tegen kan werken.

Technisch gezien is deze vorm van coating mogelijk onderhevig aan slijtage, waardoor er na verloop van tijd toch bacteriën kunnen gaan hechten. Wat de levensduur dan precies is, is nog een van de vragen

De Dag van de Oppervlaktetechnologie is een goede gelegenheid om met vakgenoten bij te praten, en nieuwe contacten te leggen.

die we hebben openstaan naar aanleiding van ons onderzoek.”

Actieve coatings doden de bacteriën door middel van een biocide. Dat zijn chemicaliën of metaalionen die in combinatie met vocht zich langzaam uit de coating losmaken. “Koper, zilver en zink zijn veelgebruikte metalen. Ze zorgen ervoor dat de bacterie zich niet meer kan voortplanten of verstoren het celmetabolisme,” legde Rook uit. “Maar ook hier moeten we voorzichtig zijn: het is niet de bedoeling dat bacteriën uiteindelijk resistent worden voor deze actieve ingrediënten.” Verder is de biocidewetgeving volgens Rook recent veranderd. “De nieuwe Europese Biocidal Products Regulation is sinds 1 september 2013 van kracht. In deze regeling wordt nu ook de nanotechnologie genoemd. Als gevolg dat deze nieuwe regeling moeten alle materialen, ook die onder de oude wetgeving al werden toegestaan, opnieuw geëvalueerd worden.”

Nieuwe methode kosteneffectiever Zuyd Hogeschool vergeleek de resultaten van de ISO-22196 antibacteriële test en een gemodificeerde test gebaseerd op de zogenaamde PMA-PCR meetmethode.

Deze nieuwe test, ontwikkeld door dr.

Inhua Chen-Muijrers, werkt met mole-

culaire diagnostiek en bevat een slimme truc om levende en dode bacteriën te onderscheiden. Tijdens de test wordt de stof propidium monoazide (PMA) aan een testmonster toegevoegd. Het PMA dringt vervolgens alleen door bij bacteriën waarvan het celmembraan is aangetast en die dus voor dood worden aangezien. “Via PCR kunnen we het DNA van bacteriën meten en zo nauwkeurig onderscheid maken tussen levende bacteriën en bacteriën die gedood zijn door de coating”, verduidelijkte Rook. “De grootste tijdsbesparing wordt veroorzaakt door de nieuwe analysemethode, maar ook in de voorbereiding van de monsters ligt nog enige winst.”

De coatings werden aangebracht op glas en op roestvast staal en getest op E-coli en staphylococcus aureus bacteriën. “En wat blijkt? De nieuwe test correleert goed met de huidige ISO-test. Dat betekent dat de labtesten dus veel kosteneffectiever kunnen worden,” aldus Rook. Bij een PMAPCR-test gaan er volgens het onderzoek vijf werkuren in zitten en duurt het twee tot drie dagen voordat de metingen binnen zijn. Bij een ISO-22196-test is er zo’n 25 manuur inbegrepen en een testperiode van vijf dagen. “Alleen de gebruikte testproducten vallen zo’n vijftien euro duurder uit per geteste coating. Maar dit

valt uiteraard in het niet tegen het urenplaatje.”

Maar na dit onderzoek blijven er nog wel punten liggen waar Zuyd Hogeschool graag verder aan wil werken. Zo is er nog steeds vraag naar een snelle test die zoveel mogelijk gerelateerd is aan de praktijk. “Een echte snelle benchmarktest ontbreekt nog en bovendien zijn de huidige testen nog onvoldoende gerelateerd aan de praktijksituatie,” aldus Rook. Het team van Zuyd Hogeschool onder leiding van lector Life Sciences Paul Borm wil de methode verder valideren en vervolgens commercieel gaan aanbieden. Daarnaast blijft de vraag nog liggen of de mogelijkheid bestaat dat bacteriën resistent worden tegen de actieve ingrediënten.

“Vandaar dat een consortium van producenten, gebruikers en onderzoeksinstituten momenteel werkt aan de beschrijving van een vervolgproject.” < Tekst: Armand van Wijk, Aurora Science Communications, foto: archief Oppervlaktetechnieken

Meer informatie www.Zuyd.nl

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

27

80 jaar NVVT: de toekomst van verf

Op naar de toekomst!

De Nederlandse Vereniging van Verf Technici NVVT vierde op 17 september in dierentuin Artis te Amsterdam haar 80-jarig bestaan. Voordat het dierenrijk in al zijn kleurenpracht bewonderd werd, kwamen drie tijdperken aan bod die de verfindustrie hebben gemaakt tot wat ze moet worden: het verleden, het heden en de toekomst. Vakblad Oppervlaktetechnieken volgde deze drieslag met nabeschouwingen in de edities sinds oktober. Hier het slotakkoord: de toekomst van verf, verwoord door dr. Catarina Esteves, universitair docent bij de Materials and Interface Chemistry Group van de Department of Chemical Engineering and Chemistry van de TU Eindhoven.

De toekomst van verf is vol verandering en kleurrijk: want dát motiveert en trekt mensen aan. Met deze inspirerende opening gaf Esteves kort aan dat er genoeg te beleven zal zijn in de coatingtechnologie.

“Coatings bieden bescherming en zijn decoratief. Maar je wilt extra functionaliteit, bijvoorbeeld antibacterieel, een vliegtuig-, trein- of autolak die vuilaanhechting voorkomt en dus Easy to Clean of Self Cleaning is. Of anti-icing,” werd in één adem genoemd, waarbij de vliegveiligheid dus ook in het geding is. Ze toonde aansluitend een peiling die tijdens het coatingtechnologiecongres in maart 2013 te Neurenberg was gehouden, met de vraag wat de meeste veelbetekenende innovatieverwachting in drie jaar is. De meeste aanwezigen, ruim de helft zelfs, zagen vooral in bindmiddelen belangrijke ontwikkelingen aankomen. Een kwart dacht aan de additieven, en nauwelijks een tiende aan pigmenten. In watergedragen lakken wordt ook nog verdere ontwikkeling verwacht, dat haalde veertig procent. Functionele materialen werd door eveneens veertig procent van de circa 300 congresdeelnemers genoemd, die de lezing bijwoonden waar de peiling werd gehouden (totale deelname was overigens circa 600). High Solids UV/Electron Beam Curing bleven beneden de tien. Poedercoatings haalde slechts twee procent (maar dat kan met de samenstelling van de congresopkomst te maken hebben. Op

28

een poedercoatcongres zou daarop uiteraard veel hoger zijn gescoord – red.).

Functioneren ondanks drievoudige degradatie Coatings hebben een driefrontenoorlog te voeren tegen: slijtage door dagelijks gebruik, biologische factoren, en verwering zoals door regen en zon. “Easy to Clean en Self Cleaning hebben nog een push nodig.” Andere interessante onderzoeksgebieden met nuttige en/of fraaie toepassingsmogelijkheden zijn condenswerende anti-foggingcoatings, anti-icing, reverse wettability, deklagen die geen goede hechtgrond bieden, zelfherstellende deklagen, en allerlei optische effectcoatings

Tijdens de aansluitende rondleiding door Artis bleek de adelaar geen self cleaning coating te hebben en zich met minder fraaie middelen tegen ongewenste deposities te moeten beschermen.

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

(die bijvoorbeeld een kleurwisseling bij veranderende kijkhoek geven). Easy to Clean en Self Cleaning hebben een oppervlak waar water niet af glijdt maar in druppelvorm af rolt, waardoor vuildeeltjes meegenomen worden. “Dat neemt het stof mee van de toppen van het oppervlak. Er zijn veel toepassingen voor, bijvoorbeeld voor zonnepanelen is het heel belangrijk.”

Een filmpje toonde vervolgens dat zelfs honing niet aan een aldus behandeld oppervlak blijft kleven. De watervaste stropdas van voormalig president George Bush gaf aan het betoog bijval uit hoge kringen.

Hydrofiele en hydrofobe oppervlakken worden afgekeken van de natuur. Een van de bekendste zelfreinigende oppervlakken is die van de lotusbloem, waarop water als bijna ronde bolletjes blijft liggen. Een lotusblad is niet geheel glad, integendeel: onder de elektronenmicroscoop zijn verschillende bobbels zichtbaar op micrometer- en nanometerschaal. Die structuur met relatief hoge toppen wordt in zelfreinigende oppervlakken nagebootst met anorganisch materiaal zoals zinkoxiden, aangevuld met de chemische samenstelling van de lak die ook waterafstotend geformuleerd wordt.

Een andere route is het oppervlak modificeren met siliciumdioxide, en zo een ‘self stratified coating’ maken. De mix gaat crosslinken en de component die vanwege zijn lage oppervlakte-energie de minste

Dr. Catarina Esteves ziet de komende jaren een veelbelovend en fascinerend vakgebied tal van nuttige innovaties brengen.

affiniteit heeft met coating gaat naar het oppervlak. Ook dat geeft een dubbel ruwheidsprofiel. De hellingshoek moet doorgaans minimaal vijf graden zijn om afrollen in gang te zetten, maar als de technieken slim gecombineerd worden begint de druppel al bij een hellingshoek van twee graden te rollen.

Lichtopbrengst als van een muggenoog “Wat kunnen we leren van muggenogen?” vervolgde Esteves de voorbeelden van afkijken uit de natuur. Treffend in dierentuin Artis, helaas konden de gidsen van de navolgende rondleiding er niet op voortborduren – maar zij zouden ongetwijfeld nog meer voorbeelden kunnen noemen van wonderlijke kunststukjes in het dieren- en plantenrijk. “Muggenogen blijven droog en schoon. Het zijn halve bollen met op de top ‘nippels’, zo heet dat. Die zogeheten ‘hemispheres closely packed’ geven een stabiele lichtpocket. Dat gaan we proberen na te maken,” verwees ze weer naar de toepassing op de beschermlaag van zonnecollectoren.

Zelfherstellende coatings Self Healing is een complex proces. “Je hebt een detectiemechanisme nodig, een

herstelmechanisme, en transport van materiaal naar de plaats van de beschadiging. En dan moet het materiaal zich lokaal reconstrueren. Dat is heel wat, maar als je materiaal kunt maken dat zichzelf kan herstellen, heb je niet alleen een langere levensduur, maar ook tijdens de levensduur al minder gauw prestatieverlies, want nu herstelt dat zich tussendoor.

Een vraag waar we mee bezig zijn, is de recovery time.” Het inbrengen van capsules die openspringen als er een scheur in de deklaag komt, is een van de bekendste methoden. Het geldt als de grondlegging van dit vakgebied, dat nog maar sinds 2001 bestaat toen Scott White van de Universiteit van Illinois (Verenigde Staten) het principe werkbaar maakte. “De grootte en concentratie van deze capsules zijn te variëren. En is zelfs een methode die met buisjes werkt. Bolletjes werken eenmalig, en je hebt ze niet overal, en je hebt een andere materiaalsamenstelling dan zonder de capsules met herstelvloeistof. Dat zijn nadelen.” Als herstelstarters zijn er ook reacties door temperatuur, veranderende zuurgraad van de omgeving of UV-licht mogelijk.

Overduidelijk kon ze nog lang doorgaan over de toekomstige toepassingen, waar-

van sommige overigens al op de markt zijn. Maar de dierentuingidsen stonden al te trappelen. Ongetwijfeld zal de Nederlandse Vereniging van Verf Technici, die vijfmaal per jaar een technische bijeenkomst houdt, nog vaker dit onderwerp programmeren. <

Meer informatie In oktober en november verschenen deel I en II over het verleden van verf (“Bloed, zweet en tranen”), in december, Thema Visie, de bijdrage van verffabriekenkoepel VVVF over het heden (en ook de toekomst) van verf. De artikelen zijn te downloaden vanaf www.Oppervlaktetechnieken.com.

De Nederlandse Vereniging van Verf Technici NVVT houdt viermaal per jaar een studiemiddag in Nieuwegein, en in het voorjaar een congres in Brecht (B) met zustervereniging ATIPIC. Soms wordt een bedrijfsbezoek georganiseerd in plaats van een studiemiddag. www.NVVT-Nederland.nl dr. Catarina Esteves Department of Chemical Engineering and Chemistry a.c.c.esteves@tue.nl www.chem.tue.nl/smg

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

29

Rapport “Energie Optimaal Galvanobedrijf”: Door optimaliseren van afzuigingen is in veel gevallen nog veel energie te besparen

Energiebesparing bij galvanobedrijven Een groot aantal galvano-bedrijven is deelnemer aan de MeerJaren Afspraak Energie-efficiency en heeft daardoor de verplichting te streven naar verbetering van de energie-efficiency. Daarnaast vormen de energiekosten een relevante kostenpost, dus ook vanuit bedrijfseconomisch oogpunt is het verlagen van deze kosten interessant. Mogelijke maatregelen zijn beschreven in de maatregelenlijst die Agentschap NL heeft opgesteld en in het rapport “Energie Optimaal Galvanobedrijf”. Hoewel de opties dus bekend zijn, blijkt bij veel bedrijven dat het toch lastig is de gewenste jaarlijkse efficiency-verbetering te realiseren.

In de galvaniseerbedrijven zijn de badververwarming, de afzuiging en de hiermee samenhangende ruimteverwarming, de drogers en de gelijkrichters voor het galvanisch proces de belangrijkste energieverbruikers. Samen zijn deze processen meestal verantwoordelijk voor zo’n 60%-80% van het totale energieverbruik.

Bij nieuwbouw kan veel bespaard worden op badverwarming en afzuiging door het toepassen van goed aansluitende deksels op verwarmde baden. Ook in bestaande situaties zijn echter soms grote besparingen mogelijk. Hieronder worden een paar voorbeelden besproken.

Energiebesparing bij Hegin Hegin Metal Finishing in Heerde is specialist in het aanbrengen van een grote diversiteit aan oppervlaktebehandelingen. Voor het aanbrengen van oppervlaktelagen heeft men de beschikking over verschillende behandelingslijnen,

elk bestaande uit een aantal baden met chemicaliën, waar nodig aangesloten op gelijkrichters voor het elektrochemisch aanbrengen van oppervlaktelagen.

Om hoge concentraties dampen te voorkomen, zijn de baden voorzien van badafzuiging. Een separaat luchttoevoersysteem moet onderdruk in de productiehal voorkomen. Dit lucht-toevoersysteem was in 2011 aan het eind van zijn technische levensduur. Daarnaast was de capaciteit van het dit systeem te laag om onderdruk in de hal te voorkomen. Hegin had daarom het voornemen dit luchttoevoersysteem te vervangen en daarnaast enkele aanvullende luchttoevoersystemen te maken. De geplande luchttoevoercapaciteit bedroeg 77.500 m3/uur.

Met ondersteuning door Agentschap NL heeft To Improve een onderzoek gedaan naar mogelijkheden om het luchtafzuigdebiet op de baden te beperken. Dit onder-

Tabel 1: Mogelijke reductie luchtafzuigdebieten.

30

zoek resulteerde in een mogelijke reductie van het afzuigdebiet van ruim 35% (zie tabel 1).

Voor het realiseren van de opgegeven reductie in afzuiglucht moesten op nagenoeg elk bad aanpassingen worden aangebracht. Omdat reductie van afzuigluchtdebiet ook resulteerde in een beperking van de benodigde capaciteit van het te vervangen luchttoevoersysteem, achtte het bedrijf de investering voor de benodigde aanpassingen economisch haalbaar.

In een magazijnruimte van Hegin richtte Van de Weerd Kunststoffen een ‘werkplaats’ in voor het ter plaatse fabriceren van de gewenste aanpassingen aan badafzuigingen. Hierdoor kon snel en effectief gewerkt worden. Waar mogelijk werd pull-pull-afzuiging omgebouwd naar push-pull (zie Oppervlaktetechnieken van januari 2012, p. 28-30: “Push Pull-systemen

Figuur 1: Relatie tussen maandelijks gasverbruik en gemiddelde etmaaltemperatuur.

Lijn

Huidige capaciteit m3/h Nieuwe capaciteit m3/h

Vermindering%

Nieuwe anodiseer (laag toeren)

7.000

4.700

2.300

32,9

Zinklijn 1

4.000

3.850

150

3,8

Zinklijn 2

6.500

3.070

3.430

52,8

Chroomnikkel

11.200

6.380

4.820

43

Chemisch nikkellijn

6.200

3.000

3.200

51,6

RVS-lijn

6.500

4.700

1.800

27,7

Totaal

41.400

25.700

15.700 37,9

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

Figuur 3: Bij geopend deksel wordt nagenoeg alleen damp afgezogen, geen omgevingslucht.

Figuur 2: Bij gesloten deksel wordt veel omgevingslucht afgezogen en weinig damp.

luchtafzuiging”; oktober 2012, p. 32-35: “Afzuigen moet zorgen voor dampafvoer”; november 2013, p. 36-37: “Besparing bij afzuiging. www.Oppervlaktetechnieken. com). Bij push-pull is in veel gevallen maar 50% van het luchtdebiet nodig dat pull-pull vraagt voor een effectieve afzuiging. Verder werden afzuigingopeningen waar mogelijk zoveel mogelijk dicht boven het vloeistofoppervlak gebracht.

Daarna werd de installatie zo ingeregeld, dat overal juist voldoende werd afgezogen om een effectieve afzuiging te realiseren.

punten geven het verbruik in de oude situatie, de rode punten het verbruik na aanpassing van de afzuiging.

In de grafiek is te zien dat er boven een temperatuur van 15°C geen gas meer gebruikt wordt voor ruimteverwarming. Bij een gemiddelde buitentemperatuur van 0°C werd in het verleden circa 15.000 m3/ maand verbruikt, terwijl dat nu gedaald is naar circa 7.500 m3/maand. De gerealiseerde besparing bedraagt in totaal circa 50%.

aan te brengen, wordt ervoor gezorgd dat bij gesloten deksel vooral damp wordt afgezogen. Een klein debiet, circa 150 m3/h per positie, is nu voldoende om ervoor te zorgen dat de damp niet ontsnapt. Voor de gehele lijn kan het afzuigdebiet verlaagd worden van 22.000 m3/h naar circa 2.500 m3/h. Omdat bij dit afzuigdebiet bij geopend deksel meer damp ontwijkt, wordt indien nodig nog aanvullend afgezogen boven de lijn. Vooralsnog is de verwachting dat dit niet nodig zal zijn.

Optimaliseren afzuiging MTRC

In de oude situatie werd gewerkt met een conventionele cv-ketel met een rendement van circa 90%. Voor het nieuwe luchttoevoersysteem heeft het bedrijf gekozen voor een direct gestookte luchtverhitter in HR-uitvoering. Hierdoor wordt de warmte met een hoger rendement opgewekt en treden er geen warmteverliezen van leidingen meer op. Het nieuwe luchttoevoersysteem is uitgevoerd met een frequentieregelaar, waardoor het juiste luchtdebiet op gemakkelijke en efficiënte wijze ingesteld kan worden. Voor het nieuwe luchttoevoersysteem werd uiteindelijk een nominale capaciteit gekozen van 45.000 m3/h, circa 70% van het oorspronkelijk geplande luchtdebiet. Met behulp van de frequentieregelaar werd een debiet van circa 35.000 m3/h ingesteld.

MTRC heeft zich gespecialiseerd in oppervlaktebehandeling van metalen voor onder andere machineonderdelen en constructiedelen. MTRC is een dynamisch bedrijf met ruime ervaring in de hightech machinemarkt. De belangrijkste processen zijn beitsen gevolgd door passiveren, elektrolytisch polijsten, stroomloos vernikkelen, vergulden, chemisch zwarten, ferro black, ultrasoonreinigen, ontvetten en reinigen volgens diverse specificaties.

De resterende capaciteit van de ventilator wordt nu gebruikt om alle handlijnen ook op de gaswasser aan te sluiten. Voor MTRC heeft dit veel voordelen: er is maar één emissiepunt, terwijl alle lucht gezuiverd wordt via een gaswasser. Dit maakt het overleg met het bevoegd gezag over de wet Milieubeheer veel eenvoudiger. Omdat minder wordt afgezogen, is er minder ventilatorvermogen nodig. In de nieuwe situatie zal de afzuigventilator volgens het huidige ontwerp circa 15.000 m3/h afzuigen. Bij de bestaande situatie werd voor de grote lijn alleen een ventilatorvermogen van circa 15 kW gebruikt. In de nieuwe situatie wordt het gebruik van de ventilator circa 5 kW voor alle lijnen. Bij een te verwachten bedrijfstijd van circa 3.000 uur is het energieverbruik van de ventilator in de nieuwe situatie ruim 30.000 kWh/jaar lager.

Gasverbruik Het vervangen van de ketel door een HRdirect gestookte luchtverhitter en het beperken van het luchtdebiet van de afzuiginstallaties heeft een groot effect op het gasverbruik van Hegin. Bij Hegin worden de baden elektrisch verwarmd, zodat het gasverbruik alleen betrekking heeft op ruimteverwarming. In figuur 1 figuur is de relatie tussen het maandelijks verbruik en de buitentemperatuur uitgezet. De blauwe

Voor het uitvoeren van de verschillende bewerkingen beschikt MTRC over één grote automatische lijn en een aantal kleinere handlijnen. De automatische lijn is voorzien van deksels en is aangesloten op een gaswasser en afzuigventilator met een nominale capaciteit van circa 22.000 m3/h. De lijn heeft 17 afgezogen posities, zodat per positie circa 1.300 m3/h werd afgezogen. Bij nadere bestudering van de uitvoering van de afzuiging bleek dat dit debiet bedoeld was voor de afzuiging bij geopend deksel (zie figuur 2 en 3).

Samenvattend: door optimaliseren van afzuigingen is in veel gevallen nog veel energie te besparen.

Theo van Oossanen, To Improve

Bij normaal proces zijn de deksels bijna 95% van de tijd gesloten. Het is dan zonde om ‘schone’ omgevingslucht aan te zuigen en via de gaswasser af te voeren. Door de afzuigopening lager in de afzuigkoker

Meer informatie www.ToImprove.nu

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

31

Lasercutter.

Duurzamer coaten met de Trias Energetica: verbruiksreductie, hernieuwbare energie, efficiëntie met fossiele brandstoffen

Plan in uitvoering

Gemeenten verplichten bedrijven om hun energieverbruik te beperken. Berg Hortimotive in De Lier, producent van interne transportsystemen voor de glastuinbouw, vond hulp bij Van Beek Ingenieurs, een zusterbedrijf van het eveneens in De Lier gevestigde Priva. De adviseurs Robin Sommers en Marc Spierenburg namen het bedrijf energiek onder de loep. De opdrachtgever bespaart nu 15% energie en duizenden euro’s per jaar.

Inkoopmanager Silvester Weterings waardeert de no-nonsensecultuur en voortvarendheid van Van Beek. “Het sluit aan bij onze Westlandse mentaliteit: niet alleen denken, maar ook doen!” Adviseur Robin Sommers inventariseerde de bedrijfsruimten en installaties, de verbruikspatronen en de al genomen besparingsmaatregelen.

Vervolgens stelde hij een energiebesparingplan op. “De focus lag op maatregelen met een terugverdientijd van minder dan vijf jaar,” aldus Sommers. “De gemeente Westland verlangt dat ook.” Conform de principes van de Trias Energetica – reduceer het verbruik, gebruik duurzame energie waar mogelijk en ga efficiënt om met fossiele brandstoffen – lichtte Som-

32

mers het bedrijf door. “Verbruiksbeperking levert doorgaans de grootste winst op. Dankzij de vele lichtkoepels is er veel invallend daglicht en kon de verlichting vaak uitblijven. Met daglichtsensoren is dat inmiddels eenvoudig opgelost. We hebben ook de stooklijnen zuiniger ingesteld.”

Poedercoatlijn Met een poedercoatlijn en lasercutters heeft Berg Hortimotive enkele energievreters van formaat, samen goed voor 25% van het energiegebruik. Bij de lasercutters viel weinig te besparen, die gaan aan of uit. Bij de poedercoatlijn lag dat anders. Weterings: “Poedercoaten gebeurt

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

in een aantal stappen: ontvetten in een chemisch bad, drogen, het elektrostatisch aanbrengen van de coating en ten slotte het afbakken in een kameroven bij 180 tot 190˚C.” Bij kamerovens is 30 tot 40% warmteverlies niet ongewoon. Sommers: “De verliezen zijn in een duurmeting vastgesteld. Daaruit bleek dat warmteterugwinning een rendabele investering zou zijn.”

Warmtewisselaar “We hebben een warmtewisselaar geplaatst die ons bedrijf een stuk duurzamer maakt,” aldus Weterings. “Deze levert nu warmte voor de voorbehandeling en voedt de vloerverwarming in de winter.”

Motorbediende spuiklep.

In combinatie met isolatie van de cvleidingen en een automatische ontluchtingsklep, die na elke productiedag sluit, heeft dit het gasverbruik aanzienlijk gereduceerd. Het totale energieverbruik valt nu 15% lager uit.

Inkoopfacturen tegen het licht In een apart traject lichtte Van Beek de energie-inkoop door. “Nooit bij stilgestaan, maar ook dat heeft zijn geld dik opgeleverd,” zegt de inkoopmanager.

“Marc Spierenburg heeft een stapel facturen bekeken en ons geattendeerd op een aantal besparingsmogelijkheden. Er werd bijvoorbeeld gerekend met een te hoge

Silvester Weterings, inkoopmanager Berg Hortimotive: “Van Beek geeft ons meer grip op energie”

Warmtewisselaar van 25 kW.

calorische waarde en we waren op grond van het actuele verbruik in een te hoge aansluitcategorie ingedeeld. De correspondentie met de leveranciers loopt nog.

We denken dat ook dit traject ons jaarlijks ruim 3.000 euro gaat besparen. En Marc blijft ons ook nu nog goed adviseren. Ik vind dat heel prettig.”

Doorrekenen “Veel adviesbureaus kijken alleen naar het verbruik en eventuele besparingsopties,” licht Spierenburg toe. “Wij rekenen alles door en vertalen dat in concrete bedragen en terugverdientijden. Dat geeft de klant meer inzicht in de werkelijke kosten en

opbrengsten. En in de geliberaliseerde energiemarkt valt, zoals ook nu bleek, vaak veel geld te besparen door eens kritisch te kijken naar verbruikspieken en de grootte van aansluitingen in relatie tot contracten en facturen. Vooral wanneer er net besparingsopties zijn benut. Energiebedrijven zullen je daar niet snel op attenderen. Wij doen dat wel.”

Tekst en foto’s: Van Beek Ingenieurs

Meer informatie Robin.Sommers@vanbeek.com www.vanbeek.com

Warmteterugwinning in de coatingindustrie is al jaren een veelbesproken thema en kan de energie-efficiency in de branche in belangrijke mate verbeteren. Veel toegepast wordt het echter nog niet. De reden: óf het is te duur óf vervuiling is een probleem. Te duur omdat vaak de installatiekosten de overhand hebben. Een kale wisselaar van 15-20 kW kost in de regel 3.000 tot 4.000 euro. Door in eigen beheer te installeren kan een project rendabel zijn, zelfs zonder EIA subsidie.

Vervuiling treedt eigenlijk alleen op bij direct gestookte coatingovens, waarbij vrijkomende gassen condenseren op het warmtewisselend oppervlak. Door de gastemperatuur na afkoeling in de wisselaar boven 65°C te houden, ontstaat er geen condensatie van wasachtige componenten op het wisselaaroppervlak. Wel dient rekening gehouden te worden met het extra drukverlies door de wisselaar, hierover kan de branderleverancier informeren.

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

33

gespot Sinds jaar en dag brengt vakblad Oppervlaktetechnieken de onregelmatig verschijnende subrubrieken Gelezen, Gezien, en Gehoord, met samenvattingen uit de vakliteratuur, besprekingen van televisieuitzendingen of losse congreslezingen, als aanjager voor het volgende evenement of inspelend op het thema van die maand. Vanaf 2014 zal deze rubriek frequenter verschijnen en in een vernieuwde opzet, waarbij ook ruimte is voor uitingen op het internet. Op deze wijze zal het ook beter een vertrouwd onderdeel van het vakblad worden. Met korte verwijzingen kan de lezer zich snel oriënteren. En als een titel, congres, televisieserie of webstek vaak naar voren komt, weet de lezer waar hij/zij voortaan terecht kan voor het rechtstreekse en volledige verhaal. Het beste blijft natuurlijk: zelf abonneren op de in deze rubriek aanbevolen collega-vakbladen.

Geraadpleegde en aanbevolen bron

Besser Lackieren Vakkrant voor de professionele lakspuiterij.

Tweewekelijkse krant op A3-formaat, 21 uitgaves, 3159,43 (Duitsland: 3121,98). Gratis proefexemplaar op te vragen via de website. www.BesserLackieren.de

De lakwereld in 2014 in focus De eerste editie van 2014 van de onvolprezen vakkrant voor professionele lakkerijen Besser Lackieren laat drie installatiebouwers aan het woord over de trends van 2014. Trendbewuster dan een installatiebouwer kan het haast niet worden, al was het maar omdat ze deels trendsetter zijn.

En er is geen betere manier de toekomst te voorspellen, dan door hem zelf te helpen vormgeven. Venjakob GmbH, Dürr Sustems GmbH en IST Metz GmbH laten hun licht schijnen over de volgende drie vragen: 1) Met welke verwachtingen gaat u het jaar in en welke projecten wilt u concreet realiseren?

2) Welke nieuwe ontwikkelingen zal uw onderneming de komende jaren promoten?

3) Welke ontwikkelingen zullen 2014 naar uw mening bepalen?

De positieve ontwikkeling van 2013 zal naar verwachting doorzetten. Veel aandacht is er voor uitbreidingen in Azië.

Installatiebouwer Venjakob mikt op China, producent van UV-stralers IST Metz opent een vestiging in Japan, en Dürr richt het vi-

34

zier op de BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India, China) en Mexico. Efficiëntie van coatingprocessen en grondstofbesparing blijven volop actueel, compact bouwen en het kunnen lakken van producten met complexe geometrieën spelen ook volop, bijvoorbeeld bij uitharden met de (LED-)UV. Hiertoe is ook ontwikkelwerk bij de lakfabrieken nodig. Verder ontwikkelingspotentieel is te vinden in de automatisering van het gehele lakproces, inclusief reinigingsstappen en dergelijke. “De lakverwerker mag zich op een spannend coatingjaar verheugen,” concludeert de redactie uit de drie reacties.

Besser Lackieren, 17 januari 2014, p. 8

Het kruit is nog lang niet verschoten Met de woordspeling, gebruikmakend van het gegeven dat in het Duits ’poeder’ en ‘kruit’ hetzelfde woord zijn, bericht het onderzoeksinstituut voor productietechnologie Fraunhofer IPA te Stuttgart dat er nog genoeg te verbeteren is aan poedercoatapparatuur.

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

Eens ging een groepje Nederlandse poedercoattechnici na de Hannover Messe dineren in een restaurant dat bij het vertrek richting hotel ‘Pulverturm’ bleek te heten (‘Kruittoren’). De combinatie van intuïtie en onderzoek zal de coatingindustrie geen windeieren leggen! Fraunhofer IPA meldt stoutmoedig dat er nog aanzienlijke verbeteringen in het poedercoatproces te realiseren zijn, zowel wat ‘rationaliseringseffecten’ (dus efficiëntie) aangaat als op het vlak van de eindkwaliteit van de coating.

Bovendien zijn tot nog toe ontoegankelijke markten te ontsluiten. In een kadertekstje wordt nog maar even de samen met de Universiteit Stuttgart ontwikkelde TransApp naar voren gebracht, die blijkens talrijke uitgevoerde testopdrachten een breder toepassingsgebied heeft dan alleen vlakke plaat. Het systeem lijkt nog het meest op een gewone kopieermachine: de werkstukken worden over een elektrostatisch fluïdiseerbed gevoerd met geladen lakpoeder. Het werkt dus pistoolloos en is te integreren met een gritstraaltunnel, waardoor aanzienlijk bespaard kan worden op de afzuigcapaciteit en de natchemische voorbehandeling vervalt. (Opmerkelijk genoeg wordt er geen melding gemaakt van de combinatie met een sproeitunnel).

Dankzij infraroodmoffelen worden korte doorlooptijden gehaald, de baansnelheid kan op honderd meter per minuut gezet worden! Door de samenwerking uit te breiden met partner Leibnitz-Institut für Polymerforschung Dresden en Fraunhofer IWU werd een stap gezet richting voorgelakte plaat, de poedercoatvariant van coilcoaten dus.

Een andere ontwikkeling is het laagspanningspoederpistool, dat voordeliger en

Vakkrant Besser Lackieren organiseert regelmatig internetseminars waar een vakdeskundige een bepaald onderwerp behandelt. Wie er live bij is, kan chatten en meediscussiëren.

Naderhand zijn de presentaties te vinden op www.BesserLackieren.de compactere pistolen mogelijk maakt.

Toepassing op substraten die voor elektrostatisch spuiten moeilijk zijn, zoals hout, glas, kunststof en keramiek, komt binnen bereik. De oplading en het spuitbeeld zijn bij deze 10 kV-toepassing vergelijkbaar met de gangbare corona-pistolen van 80 kV, aldus het instituut.

Een fascinerende cross-over met elektrochemische energieopslag wordt ook gemeld. Daar wordt gewerkt aan vervanging van oplosmiddelrijke pasta- en vloeibare materialen door poeders, wat spin-offs kan opleveren voor de thans gangbare poedercoattoepassingen die voor corrosiebescherming en kleur worden toegepast.

Over de “volledig nieuwe oplossingswegen” wordt hopelijk nog nader geïnformeerd, de lezer wordt hier vooral nieuwsgierig gemaakt… www.IPA-Fraunhofer.de Besser Lackieren, 17 januari 2014, p. 6

Nieuwe masteropleiding opgezet Waar Nederland uitblinkt in subsidieprojecten die na het tevredenstellen van de ambtenaar onderin de la verdwijnen, weet men in ingenieursland Duitsland dat je voor je vak bezig moet zijn. Het is dus niet verwonderlijk dat er doodleuk een nieuwe masteropleiding Coatingtechniek wordt aangekondigd in de Besser Lackieren van 17 januari. De alom gevreesde vacaturecrisis zal aan het aan Nederland grenzende deel van Duitsland dus wel voorbijgaan.

Het betreft een opleiding die tot de titel Master of Engineering (M.Eng) voert, en die gericht is op mensen die al in het vakgebied werkzaam zijn. Redenen om deel te

nemen zijn de grote behoefte aan vakmensen in sectoren als olie- en gasindustrie, scheepsbouw, machinebouw, voertuigproductie, windturbine-industrie enzovoort.

Bovendien winnen oppervlaktetechniek en corrosiebestrijding steeds meer aan betekenis, blijkens bijvoorbeeld richtlijnen van de International Maritime Organisation en bouwvoorschriften. Deelnemers krijgen (organische) chemie, materiaalkunde, meet- en analysetechniek. Zwaartepunt is de corrosiebestrijding. Zelfstudietrajecten worden aangevuld door sprekers uit de onderzoekswereld en industrie.

Er kunnen aanvullende kwalificaties behaald worden voor bijvoorbeeld inspecteur en laspraktijkingenieur.

Aanvulling vakblad Oppervlaktetechnieken: In Nederland was er tot september 2005 de deeltijdopleiding Beschermingstechniek/ Coating Technology. Momenteel werkt de Hogeschool Utrecht juist aan modernisering van de coatingmodules in de Verdiepingscursus Corrosie, die in 2013 met ruim twintig deelnemers is gestart. Voor coatinginspecteurs is er het internationaal erkende NACE Coating Inspector Programme Level 1, 2 en 3: een week training met aansluitend examen (NACE.org) bij Exova te Ridderkerk. studienberatung@SLV-Duisburg.de www.SLV-Duisburg.de Besser Lackieren, 17 januari 2014, p. 12

Ook aanbevolen: Besser Lackieren Jahrbuch Helaas niet meer zo dik als vroeger, maar nu wel met aanvullende internetfunctie! De online-versie, die beschikbaar is voor alle kopers, omvat naast basiskennis de belangrijkste thema’s van de laktechniek.

Speerpunten in dit jaar zijn: - Innovatief coaten: huidige en nieuwe lakken en materialen in een overzicht; - Kunststoflakken: UV-uitharding van kunststofonderdelen simuleren; - Kwaliteitsmanagement: de laagvorming modelgebaseerd beheersen; - Onderwijs en vorming: maatregelen correct inzetten; - Hulpbronnenefficiëntie: samenwerkingsproject maakt innovatie-boost bij carrosserielakken mogelijk.

Prijs: 3 43,00. www.BesserLackieren.de/shop

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

35

Wederzijdse versterking door grensoverschrijdend samenwerken

Op zoek naar samenwerkingspartners Het Enterprise Europe Network, actief in 44 landen, is gericht op brede ondersteuning van het MKB bij internationale samenwerking op commercieel, onderzoeks- en technologiegebied. In Nederland werken NL Innovatie, NL EVD Internationaal (onderdeel van Agentschap NL) en Syntens samen als Enterprise Europe Network NL. Bij deze organisaties staan adviseurs klaar die bedrijven helpen bij het vinden van zakenpartners in de landen van het netwerk, en zelfs daarbuiten.

Nanochemische technologie gericht op het verkrijgen van milieuvriendelijke anticorrosieve SnO2-gebaseerde nanocoatings Aanbieding uit Roemenië, Referentie: 13 RO 78EG 3S46, geldig 12-03-2014 Samenvatting Een Roemeens onderzoeksteam heeft een speciale technologie ontwikkeld voor het bereiken van nano-gestructureerde coatingcorrosie op metalen (staal, aluminium, koper). Een industriële partner wordt gezocht om de voorgestelde technologie op grote schaal te ontwikkelen en te implementeren.

Beschrijving partnerverzoek De uitgewerkte technologie is erop gericht een anticorrosieve, nanogestructureerde, SnO2-gebaseerde, ecologisch toegestane laag te verkrijgen, met een moderne, goedkope techniek, voor coating-metallieke ondersteuningen van staal, aluminium of koper. SnO2corrosielagen hebben een verminderde

elektrische geleidbaarheid, waarbij de grootte van de beschermende foliedeeltjes varieërt tussen de 115 en 245 nm. Hun elektrische weerstand neemt echter af tot 52-67 ohm als ze worden gedoteerd met Sb3+ of Sb5+.

De nanostructuren zijn voordelig omdat ze zorgen voor een vlekkeloze dunne laag met een uniformere structuur, die zowel voldoende hechting als duurzame mechanische en chemische sterkte verzekert.

Innovatieve aspecten Het gebruik van de nanogestructureerde films die SnO2 als beschermende materialen bevatten, bieden de volgende voordelen:

Optische microscoopfoto’s: koper-nanocoating met SnO2; links de eerste dag; rechts de dertigste dag (in HCl).

36

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

- Uniforme en continue dunne laag, die een zeer goede hechting en mechanische en chemische weerstand verzekert; - Antistatische eigenschappen; - Geen oppervlakte-oxidatie of -reductie; - Verminderde adsorptieneiging van organische stoffen die aan de oppervlakte actief zijn; - Transparante structuur; - Goede elektrische geleidbaarheid.

Stadium van ontwikkeling Ontwerp, materieelverscheidenheid enzovoort geregistreerd.

Marktapplicatiekernwoorden Productie van coatings en lijmen.

Optische microscoopfoto’s: staal-nanocoating met SnO2; links na de zevende dag, rechts een 3D-profiel.

Grijp uw kansen over de grens Meer informatie Voor vragen over internationale betrekkingen is Enterprise Europe Network bereikbaar onder nummer 088-444 0 777.

Voor meer informatie over het dienstenpakket wordt verwezen naar www.EnterpriseEuropeNetwork.nl.

Reageren op de hier vermelde technologieaanbiedingen en -verzoeken kan bij: Tom Reijn tel.: 088-602 52 99 tom.reijn@AgentschapNL.nl www.enterpriseeuropenetwork.nl

Wilt u uw product exporteren of uw innovatie vermarkten in het buitenland? Zoekt u een distributeur, agent of toeleverancier? Zet dan net als de bedrijven uit de Praktijkvoorbeelden op www.agentschapnl.nl/EEN een samenwerkingsverzoek uit via het Enterprise Europe Network. Neem dan contact op met een van onze adviseurs via 088-6028060 of internationaal@info.agentschapnl.nl. Als u bijvoorbeeld op zoek bent naar een zakenpartner in de windenergie, kunt u rechtstreeks contact opnemen met Dirk Jan Hummel, Enterprise Europe Network adviseur bij Syntens via 0884440139 of dirkjan.hummel@syntens. nl. En zo zijn er meer gespecialiseerde adviseurs.

tabase van Enterprise Europe Network NL. De redactie neemt geen verantwoording voor de voorgestelde oppervlaktebehandelingsconcepten, uitspraken aangaande levensduurverwachtingen, accuraat gebruik van bepaalde vakterminologie voor de betreffende toepassing en dergelijke.

De verstrijkdata zijn indicatief: doorgaans kan enkele weken later nog gereageerd worden.

Noot van de redactie: Hieronder volgen de titels en samenvattingen van enkele partnerverzoeken en -aanbiedingen uit de da-

Selectieve hoge-prestatiecoatings voor solaire thermische conversieapparaten Aanbieding uit Turkije, Referentie: 11 TR 99PD 3KNP, geldig tot 08-02-2014 Samenvatting Een Turks MKB-bedrijf heeft een technologie ontwikkeld om zeer hoogwaardige selectieve coatings te produceren die kunnen worden gebruikt in solaire thermische conversieapparaten. De unieke eigenschappen resulteren in zowel operationele als kosteneffectiviteit. Bovendien kan de coating, die kan worden uitgevoerd op metaalfolies, de absorptielaag tijdens recycling herwinnen. Het bedrijf staat open voor licenties, commerciële overeenkomsten met technische bijstand, joint venture- en productieovereenkomsten.

Beschrijving partnerverzoek Selectieve oppervlaktelagen zijn de belangrijkste onderdelen van solaire thermische conversieapparaten zoals zonnecollectoren en ze moeten rendabel worden geproduceerd. Er zijn vele technieken om selectieve oppervlakken te produceren. Er zijn vacuümprocessen zoals verdamping, sputteren, chemical vapor deposition enzovoort, alsook eenvoudiger processen zoals zeefdruk, spuiten of zelfs simpel lakken. De selectieve laag moet ook zeer goed op de ondergrond hechten vanwege de hoge

thermische spanningen, temperaturen, thermische cycli, langdurige blootstelling aan UV-straling en blootstelling aan de lucht. De belangrijkste prestatiecriteria voor de selectieve lagen zijn tegelijk zeer hoge absorptie en zeer lage uitstoot. Naast deze eigenschappen moet de spectrale overgang tussen hoge absorptie en lage emissie vrij scherp zijn.

Het bedrijf heeft de uitstekende selectieve prestatielaag ontwikkeld met behulp van elektro-chemische productie, die rollto-roll-productie op metalen folies zoals koper, aluminium of staal op een zeer kosteneffectieve manier mogelijk maakt.

De nikkelgebaseerde absorptielaag wordt afgezet met nano-technieken. De selectieve laag levert een zeer hoog rendement zonne-thermische conversie tegen aanzienlijk lagere kosten.

De techniek resulteert in te produceren selectieve lagen. Het proces maakt het ook mogelijk absorptiemateriaal te herwinnen tijdens recyclage van producten aan het einde van de levenscyclus.

ciële overeenkomsten met technische ondersteuning, joint venture- en productieovereenkomsten.

Innovatieve aspecten De selectieve absorberende laag resulteert in een zeer hoge thermische conversie-efficiëntie en lage proceskosten. Bovendien zorgt de sterk hechtende en stevige coating voor een lange levensduurprestatie.

Stadium van ontwikkeling Patenten toegekend.

Marktapplicatiekernwoorden - Coatings en lijmen; - Fotovoltaïsch solair; - Zonne-energie.

Gewenste samenwerkingsvorm Produceren van solaire thermische conversieapparaten met hoge efficiëntie of onderaanneming aan orginal equipment manufacturers (OEM’s).

Met betrekking tot deze technologie staat het bedrijf open voor licenties, commer-

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

37

Optisch systeem voor contactloos meten van coatingof laagdikte onder reële industriële omstandigheden Aanbieding uit Zwitserland, Referentie: 13 CH 84FB 3SBO, geldig 15-04-2014 Samenvatting Een Zwitsers MKB-bedrijf heeft een optisch systeem ontwikkeld dat contactloos meten van bijvoorbeeld de coating- of laagdikte onder reële industriële omstandigheden mogelijk maakt. Het systeem is bijzonder geschikt, vooral als verontreiniging van de coating of het substraat problematisch is, bijvoorbeeld in de voedsel- of medische verpakkingsindustrie. De technologie heeft zich bewezen in vele praktische toepassingen, bijvoorbeeld textielcoating en laagdiktemeting van plastic flessen.

Industriële partners worden gezocht voor technische samenwerking en commerciële overeenkomsten.

Beschrijving partnerverzoek In coatingprocessen is een objectieve en betrouwbare beheersing van alle criteria (bijvoorbeeld dikte, bindingseffecten) die de kwaliteit en kosten van het product beïnvloeden vereist.

De sterk geïntegreerde sensortechnologie die door het Zwitserse MKB-bedrijf is ontwikkeld, opent de mogelijkheid van driedimensionale diktemeting onder reële industriële omstandigheden. De meting is contactloos en aanpasbaar aan specifieke voorwaarden, bijvoorbeeld natlakken. De camera meet alle semitransparante of transparante producten in twee dimensies en extraheert de exacte dikte (z-coördinaat) van de laag of coating met de hoogste nauwkeurigheid.

Het systeem werd met succes gebruikt voor contactloze meting van textielcoating. Het systeem laat niet alleen de meting van de laagdikte toe, maar ook het parallel meten van thermisch-fysische aspecten van het coatingmateriaal of substraat. De meetkop, data-acquisitieen data-analysesystemen zijn losgekoppeld en laten dus eenvoudige integratie in verschillende productielijnen toe. De camera is verkrijgbaar als een compleet systeem of als een OEM-module. Beide systemen zijn ‘plug-and-play’-versies en ondersteunen inloggen op afstand.

Het principe Licht wordt uitgezonden als een vlakke

38

golf aan de sonde. Vanaf de sonde wordt het licht gereflecteerd op de sensor die tegelijkertijd meer dan 1.200 signalen met 1 miljoen frames per seconde verzamelt.

Op elk grensvlak worden wat meer fotonen teruggekaatst naar de sensor. De sensor registreert elk foton en vormt een stapel van meer dan 100 foto’s achter elkaar. Het aantal fotonen als functie van de tijd geeft de informatie over de dikte van de coating of over de ruwheid van het substraat. De Active Pixel Sensors (APS) die speciaal voor de 3D-meting zijn ontwikkeld, zijn gebaseerd op OCT-technologie (parallelle Optical low-Coherence Tomography). De gepresenteerde technologie bestaat nog niet in de vrije markt.

Innovatieve aspecten - Biedt een beeldhoeveelheid van maximaal 1 miljoen frames per seconde, de prestatie van de volledig geïntegreerde camera is groter dan die van andere systemen die momenteel op de markt zijn.

- Veel pre-processingmogelijkheden zijn geïntegreerd in de sensor-chip.

- De camera wordt geleverd met een uitgebreid softwarepakket met een eenvoudig te gebruiken grafische interface voor cameraconfiguratie, dataregistratie, data-analyse en visualisatie.

- De camera meet een groot aantal pixels en maakt dus een zeer exacte meting

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

mogelijk (in het sub-micrometerbereik).

- Hoge mate van configureerbaarheid.

- Diktemeting voor eenlaagse en meerlaagse toepassingen.

- Verontreiniging van de coating en het substraat kan worden vermeden omdat de meting contactloos is.

Stadium van ontwikkeling Patent(en) aangevraagd maar nog niet toegekend.

Marktapplicatiekernwoorden - Voeding en dranken; - Productie van coatings en lijmen; - Polymeer (kunststof) materialen; - Verpakkingsproducten en -systemen.

Gewenste samenwerkingsvorm Type partner gezocht: MKB-bedrijven, grote ondernemingen. Specifiek werkterrein van de partner: voedsel- en medische verpakkingsindustrie, bedrijven die actief zijn op het gebied van coaten (bijvoorbeeld van plastic, glas en hout), lakindustrie. Taken die door de partner moeten worden uitgevoerd: aanpassing en integratie van de nieuwe systemen aan/in industriële processen, implementeren van de technologie in een bekende applicatie of het ontwikkelen van een nieuwe applicatie.

Paraboolspiegel voor concentratie van zonlicht op het hitte-aftappunt.

Trogspiegel. De buis voor de spiegels voert met een thermische olie de geconcentreerde hitte af, en is voorzien van een speciale coating voor verhoogd rendement. (foto’s (geen directe link met het partnerverzoek): Sietse de Haan, Vereniging voor Zonnekrachtcentrales, www.VZKC.nl)

Zonnekrachttoren. Vlakke spiegels concentreren het zonlicht, aangestuurd door richtservo’s.

Selectieve coating met hoog rendement voor middelhoge en hoge temperatuur voor CSP-zonnekrachtcentrales Aanbieding uit Spanje, Referentie: 13 ES 28G2 3RT2, geldig tot 04-02-2014 Samenvatting Een Spaanse publieke onderzoeksorganisatie heeft een nieuwe selectieve zichtbaar-licht-infraroodstralingscoating ontwikkeld op basis van zuurstofvrije componenten, voor toepassing in CSPzonnekrachtcentrales (Concentrated Solar Power). De coating maakt het mogelijk uitstekende selectieve factoren voor een doelmatige zonne-energieoogst te verkrijgen door de emissieverliezen te minimaliseren. Ze kan werken bij temperaturen die veel hoger zijn dan de momenteel gebruikte (hoger dan 600°C).

Gezocht worden bedrijven om de technologie te ontwikkelen en implementeren.

Beschrijving partnerverzoek Selectieve coatings kunnen worden gebruikt in luchtcollectoren voor huishoudelijke toepassingen waarbij de temperatuur ongeveer 100°C bereikt, of in CSP-collectoren voor het opwekken van elektriciteit uit thermische energie. De efficiëntie van deze omzetting is hoger bij hoge temperaturen van ten minste 400°C. Daarom is het doel van de coatings om de efficiëntie bij het verzamelen van zonne-energie te verbeteren, de absorptie van het invallende licht te maximaliseren en in de stalen buizen die de warmteoverdrachtsvloeistof bevatten de uitstoot van warmte naar de turbineinstallatietemperatuur te minimaliseren.

De ontwikkelde coating is gebaseerd op een zichtbaar licht absorberende laag die wordt gevormd door een composiet

genaamd cermet (Engelse afkorting van keramisch-metallisch – red.), die zuurstofvrij is en wordt afgezet op een metalen laag die fungeert als een reflector van infraroodstraling. De cermet wordt gemaakt door depositie van afwisselend Mo en Si3N4. De geëigende dikte van de coating is ongeveer 0,2 micrometer en de nanometrische beheersing van haar structuur maakt de afstemming van lichtabsorptie en infraroodreflectie geschikt voor een adequate collector-werktemperatuur.

De coating heeft een thermische stabiliteit bij temperaturen van meer dan 600°C, wat zeer belangrijk is gezien het feit dat de efficiëntie van opwekking van elektrische energie toeneemt met de temperatuur van de collectoren.

Lage emissiewaarden vertegenwoordigen een zeer laag verlies van energie door thermische straling en maken, samen met de hoge absorptiewaarden die worden bereikt, deze coatings zeer concurrerend (bijvoorbeeld: wanneer de berekening wordt gemaakt tussen 300 nm en 1.000 nm golflengte, is de bereikte absorptiewaarde 0,93; de emissiviteitswaarde bij 550°C is 0,04, wat een selectiviteitsfactor van 23 betekent).

Innovatieve aspecten - Zuurstof ontbreekt en de antidiffusieeigenschappen voor zuurstof die de dubbele cermet kenmerken, bieden een metaal-cermetinterface met uitstekende optische eigenschappen, met een zeer

plotselinge overgang tussen de zichtbaar licht absorberende en infrarood reflecterende zones van de selectieve coating.

- Op deze manier is de coating stabiel tot een temperatuur die hoger is dan de temperatuur van het bijbehorende roestvast staal (650°C).

- De coating verhoogt de efficiëntie van de zonne-energieoogst. Ze bereikt een maximum in de absorptie van zichtbaar licht en een minimum in de warmteafgifte van de thermo-solaire roestvaststalen buizen.

- De coating verlaagt de emissie van warmtestraling (golflengte tot 1.000 nm).

Stadium van ontwikkeling Patenten aangevraagd maar nog niet toegekend.

Marktapplicatiekernwoorden - Zonne-energie; - Overig solair; - Coatings en lijmen.

Gewenste samenwerkingsvorm Type partner gezocht: fabrikant in zonne-energieopwekking. Specifiek werkterrein van de partner: toepassingsfocus op de sector van CSP-energieopwekking, stralingsselectieve coatings, thermische zonne-energie. Taak die door de partner moet worden uitgevoerd: ontwikkeling en implementatie van de technologie.

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

39

Proces en producten voor metalliseren van oppervlakken Aanbieding uit Duitsland, Referentie: 11 DE 0855 3L1H, geldig tot 21-02-2014 Samenvatting Een Duits bedrijf biedt producten en technologie voor een metalliseringsproces dat spuitbaar metaal naadloos op vrijwel elk oppervlak toepast. Het is verkrijgbaar in elf verschillende metalen en wordt toegepast met low pressure cold spray-apparatuur met hoog volume en bij kamertemperatuur. Het resultaat is een dunne laag met dezelfde mechanische en chemische eigenschappen als het gekozen metaal. Toepassingen variëren van architectuur tot meubilair en automotive. Gezocht worden partners voor licentie- en commerciële overeenkomsten.

Beschrijving partnerverzoek De technologie is een cold-sprayproces voor het aanbrengen van een gestructureerde of gepolijste laag brons, koper, messing, nikkel of ander metaal op verschillende oppervlakken. Deze omvatten, maar zijn niet beperkt tot: laminaat, melamine, hout, kunststof, gips, glasvezel, keramiek, beton, schuim, porselein, glas en metaal. Het oppervlak kan mat verschijnen, satijn-gepolijst, hoogglansgepolijst, gestructureerd, gepatineerd of roestig.

De spray kan bovendien antibacteriële en antifouling-eigenschappen hebben.

Het proces is niet elektrochemisch; het is een cold spray-, roll-on-, met de hand aangebrachte, of giet-technologie.

metaal, waardoor het materiaal met een standaard-spuitpistool te spuiten is. Na voltooiing ziet het product eruit en voelt het aan als het metaal in de substantie (95%). De composiet is droog na twee uur.

Verwarming is niet vereist.

De afwerking van de composiet kan geschieden door zandstralen, polijsten of draadborstelen. Het gecoate voorwerp kan ook worden gewassen met zuur, worden gegraveerd en zelfs worden verwerkt door machines (indien dik genoeg). De cold metal spray biedt de ‘look & feel’ en duurzaamheid van massief gegoten metaal zonder de kosten, het gewicht en ongemak van een gesmeed metalen product. Het is het rendabelst bij 80 tot 150 micrometer dikte. Hoewel hij tot 95 procent uit metaal bestaat, heeft de cold metal spray niet het gewicht van massief metaal. In zijn standaarddikte van 120 micrometer voegt de cold metal spray minder dan 500 gram/ m² aan een object toe.

Innovatieve aspecten - Nieuwe technologie met koud spuitbare metalen; - Voordelige en dunne coating; - Snel proces; - Vele toepassingen mogelijk; - Veel oppervlakken beschikbaar;

Elke spuitcomposiet bestaat uit een metalen granulaat, een hybride polymeerbindmiddel en een katalysator.

Het metaal in de metaalspray reageert met het bindmiddel, waardoor een zeer stabiel en homogeen composietmetaal ontstaat. Dit maakt het bindmiddel dunner dan vóór de toevoeging van het

40

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

- Gedeeltelijke coating mogelijk; - Coating van dunne lagen; toplagen van microstructuren kunnen worden gecoat; - Breuk- en scheurbestendig; geen schilfering; binnen- en buitentoepassingen.

Stadium van ontwikkeling Geheimde kennis.

Marktapplicatiekernwoorden - Coatings en lijmen; - Speciality-metalen (inclusief processen voor het werken met metalen); - Speciality-/prestatiechemicaliën; - Overige industriële automatisering; - Industriële diensten.

Gewenste samenwerkingsvorm Type partner gezocht: bedrijf dat geïnteresseerd is in exclusieve rechten.

Specifiek werkterrein van de partner: de partner kan aanvullende producten hebben, zoals verfproducten of industriële verfspuitproducten, en contacten met de hierboven beschreven doelgroepen. De partner moet ook training regelen over de wijze waarop de producten gecoat moeten worden. Alle relevante technische kennis zal worden overgedragen door het Duitse bedrijf.

terugblik Bij de opkomst van technieken die andere technieken kunnen verdringen, moet je als bestaande partij goed je kop erbij houden.

Een voor de Techni-Show genomineerde 3D-metaalprintspecialist (zie het artikel over de ESEF/Techni-Show in deze editie) heeft zijn hoofd maar vast laten repliceren. Snel een enkel reserve-onderdeel bijmaken voorziet in de offshore in een behoefte, en unieke onderdelen zoals de kop voor een heupimplantaat linksonder zijn al in de markt.

De Romeinen komen!!!

Mijn jeugd stond in het teken van twee oorlogen. De Tweede Wereldoorlog, waarvoor ik mijn slaapkamer had omgebouwd tot een doorlopend diorama van de Kanaalkust tot Moskou of van Singapore tot Pearl Harbour. Afhankelijk van welk strijdtoneel aan de beurt was. De andere was de Koude Oorlog. “De Russen komen!”

Nou, ík wist wat het betekent als de Russen komen. Rolrupsende tankdivisies die door de steppen klotsen. Mijn matras had ik alvast op zolder gelegd.

Maar op de nieuwjaarsborrel van de Vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland V-ION, voorheen Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen VOM, waren het de Romeinen die kwamen! De kersverse voorzitter Rik van Thiel wist een gloedvol betoog af te steken over het Romeinse Rijk. Hij had net een boek van ruim zeshonderd pagina’s gelezen (ik dacht natuurlijk dat hij het VOM Vademecum Oppervlaktetechnieken bedoelde, maar dat kent hij met zijn staat van dienst al uit zijn hoofd volgens mij). Zijn samenvatting: gezamenlijke doelen, goede organisatie, betere techniek dan je concurrenten (zowel wapens als tactieken), en de bereidheid er de handen voor uit de mouwen te steken. Na vele jaren trouwe dienst kreeg een Romeinse militair als pensioen een stukje land. Na de vele omzwervingen langs bedreigde of juist te veroveren gebieden wist je wel een voorkeur aan te geven, natuurlijk. Hoe beter je prestaties, hoe hoger je rang en dus hoe beter je stukje grond. Dat werkte prima, zeker omdat in de veroverde gebieden de beste werktalenten als slaaf meegenomen konden worden voor dienst in de welvaartsmaatschappij.

Toen de Romeinen door de rijkdom steeds minder zin hadden zich in te spannen en er allerlei politieke steekspelen de boventoon gingen voeren, zakte de boel in elkaar. Hoewel het oostelijke deel (Byzantium/Constantinopel, thans Istanbul) het nog duizend jaar langer uithield met dezelfde methoden!

De tweede toespraak gaf de goede verstaander ook goede moed.

Met Egbert Stremmelaar heeft de vereniging een directeur die een publieke speech kan afsteken die een horizonbreed trendoverzicht geeft. Zijn opa zat in de kolen, maar met de opkomst van aardgas was dat gauw einde oefening. Maar een andere kolenhandelaar uit dezelfde tijd wist een kolenbedrijf om te bouwen naar een wereldmarktleider in gebotteld gas waar nu tienduizenden mensen werken en miljarden omzet worden gemaakt. Het is maar in hoeverre je de kansen ziet van een naderende omwenteling.

Wie Egbert Stremmelaar naderhand te spreken heeft gekregen, heeft kunnen ontdekken dat het stroomlijnen van (internationale) toeleveringsketens een van zijn expertises is.

Een aanwinst voor het vakgebied oppervlaktetechniek dus!

En wat leren wij van deze historische en wereldwijde bespiegelingen? Je kunt zover naar voren kijken als je naar achteren kunt kijken, zei Churchill al. Inderdaad, de heroprichting van de Joodse staat bijvoorbeeld – waar de Romeinen de grootste mot hadden om die eronder te houden destijds – is in het licht van drieduizend jaar wereldgeschiedenis te zien. Ik kan maar een kleine twintig jaar terugkijken in dit vakgebied. Maar opmerkingen als “alles wordt toch kunststof” of “bruggen bestaan alleen nog uit beton” weerhouden mij niet van een optimistische kijk op de metaaloppervlaktebehandeling. Je kunt kaatsen door te zeggen: “Bruggen worden van kunststofcomposiet en dat begint met het aanbrengen van de oppervlaktelaag in de mal.” Je kunt vanuit je eigen vak reageren door te zeggen: “Staal heeft de toekomst vanwege slank en sterk bouwen en de gasdichtheid onder hoge druk. En dankzij de hedendaagse conserveertechnieken blijft die markt behouden, net als het staal zelf.”

Je kunt ook zeggen: “Laat maar komen.” Een echt ‘destructieve creatie’ is het 3D-printen: consumenten hebben straks thuis nylondraadsmeltertjes die met gedownloade ontwerptekeningen alles maken wat je maar wilt. Waar blijft dan de productie-industrie?

Op de persconferentie van de ESEF-Techni-Show sprak ik een 3D-metaalprintspecialist. Mijn vragen over de oppervlaktegesteldheid, levensduurbepaling enzovoort maakten duidelijk dat er weer een nieuwe wereld voor de oppervlaktetechniek opengaat!Dus die extra duizend jaar van het Byzantijnse Rijk kunnen we vast bijschrijven, als we althans goed georganiseerd zijn, gezamenlijke doelen hebben, de betere technieken en methoden te bieden hebben, en bereid zijn de handjes te laten wapperen. Dan zijn die productieketens gezamenlijk te optimaliseren.

Inderdaad Winston: je kunt zover vooruitkijken als je kunt terugkijken!

Edward Uittenbroek, hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken.

Oppervlaktetechnieken@CoatingKennisTransfer.com www.Oppervlaktetechnieken.com

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

41

Brancheregister Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaalt u per jaar slechts 3 330,-. Bij plaatsing logo in full colour per jaar 3 305,ongeacht het aantal rubrieken. Voor informatie over een vermelding in het brancheregister kunt u contact opnemen met Vincent IJff, tel: 070 399 00 00 / vincent@jetvertising.nl

advies projectbureau / oppervlaktebehandeling- / coatingindustrie

B & B Coating Techniek tel. 053-4357707 www.bb-coating-techniek.nl

afvoer gevaarlijk afval

Vecom Metal Treatment BV tel. 010-5930299, fax 010-5930225 vmt@vecom.nl, www.vecom.nl

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

anodiseer (installaties)

afzuiginstallaties Drent Techniek B.V. tel. 076-5017270, www.drenttechniek.nl

www.emotech.nl / tel: 053-4301500 Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

anodiseer (ophangrek.)

Vecom Metal Treatment BV tel. 010-5930299, fax 010-5930225 vmt@vecom.nl, www.vecom.nl

beschermkapjes, pluggen, tape

Horsterweg 221, 5928 ND Venlo tel:077-3968149, fax:077-3969737 www.citakubv.eu / info@citakubv.eu

anodemanden (titaan) Ploum Engineering tel. 0412-630097 Fax 0412-645019 www.ploumengineering.nl info@ploumengineering.nl

adviesbureaus energiebesparing

MEPACO B.V. tel. 071-5892863 MEPACO B.V. tel. 071-5892863 Schröder Plating Service tel. 0546-681170, fax 0546-681003

anoden (titaan)

Schröder Plating Service tel. 0546-681170, fax 0546-681003

bakken, kunststof C.K.B.Boxtel tel. 0411- 682939

beitsen/passiveren Van Beek Ingenieurs BV tel. 026-3127000, fax: 026-3515117 info@vanbeek.com, www.vanbeek.com

Afvalwaterbehandelinginstallaties

MAGNETO Special Anodes BV tel. 010-2620788, fax 010-2620201 www.magneto.nl

anodezakken

Chemetall B.V. Tel. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 - Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

De Veer Plating Supplies - Den Bosch tel. 06 5433 8904, www.deveerps.nl Ondeo Industrial Solutions BV tel. 077-3231231, fax 077-3231230 verkoop@ondeo-is.com www.ondeo-is.com

EnviroChemie bv tel. +31 (0)23 542 69 13 fax. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

anodiseren (afdekmaterialen)

EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

Industrihängare K AB tel. +46 371511685, fax. +46 37114996 www.industrihangare.com order@industrihangare.se

brandwerende / brandvertragende coatings

Haug Chemie Benelux b.v.b.a. tel. 06-4233 3660 info@haugchemie.be www.haugchemie.be

Mavom BV tel. 0172-436361, fax 0172-420310 info@mavom.nl / www.mavom.nl

Sir John b.v. tel. 0182-396931 fax 0182-396937 info@sir-john.nl, www.sir-john.nl

42

EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

chemicaliĂŤn/opp. beh.

Chemetall B.V. Tel. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 - Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

Haug Chemie Benelux b.v.b.a. tel. 06-4233 3660 info@haugchemie.be www.haugchemie.be

C&T Technics tel. 0413-331083, fax 0413-331195 info@ct-technics.nl www.ct-technics.nl

Droogapparatuur

IST Benelux bv tel. 055-5050014 www.ist-uv.nl, info@bnl.ist-uv.com

galvano automaten

elektrostatisch poederspuiten, installaties Drent Techniek B.V. tel. 076-5017270, www.drenttechniek.nl MSP Systems BV tel. 053-4303937, www.mspsystems.nl

Wagner Systemen Nederland tel.030-2410688, fax.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

elektrostatisch natlakken

Kluthe Benelux BV tel: +31 (0)172-516 000 fax: +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

tel. 0497-339384 fax 0497-381593 info@hendor.com / www.hendor.com

LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com

galvanotechniek, glansmiddelen Enthone B.V. tel. (+31)73-6280111 fax (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

Rasco Verfspuitapparatuur tel. 010-4370166, fax 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

filters

MacDermid Benelux B.V. tel. 076-5021940, fax 076-5034876 www.macdermid.com/industrial

Mavom BV tel. 0172-436361, fax 0172-420310 info@mavom.nl / www.mavom.nl

chemisch / technisch reinigen

Magistor B.V. tel. 0548- 519401, fax 0548-517619 www.magistor.nl / info@magistor.nl

filters (andreae, columbus industries)

galvanotechniek, installaties

Vecom Metal Treatment BV tel. 010-5930299, fax 010-5930225 vmt@vecom.nl, www.vecom.nl

chemisch nikkel Enthone B.V. tel. (+31)73-6280111, fax (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

MacDermid Benelux B.V. tel. 076-5021940, fax 076-5034876 www.macdermid.com/industrial

coatinginstallaties service & onderhoud

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

Surtec Benelux BV tel: (077) 308 15 90, fax: (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com www.surtec.com

Filter Service Heerenveen tel. 0513-633900 fax 0513-633888 info@filterservice.nl www.filterservice.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

filters & pompen

Enthone B.V. tel. (+31)73-6280111 fax (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

glasparelstraalcabines

Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161 fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Sybrandy B.V. Amersfoort tel.033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

haken

Horsterweg 221, 5928 ND Venlo tel:077-3968149, fax:077-3969737 www.citakubv.eu / info@citakubv.eu

EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

Industrihängare K AB tel. +46 371511685, fax. +46 37114996 www.industrihangare.com order@industrihangare.se

MBS Ophangsystemen tel. 040-2931663, fax. 040-2932262 info@mbs-online.nl, www.mbs-online.nl

hangbaansystemen

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

Railtechniek van Herwijnen b.v. tel. 0344-616363, fax. 0344-611072 info@railtechniek.nl www.railtechniek.nl

hardchroom baden (kunststof)

Corode tel. 0411 - 68 55 00

Mefiag Filters & Pumps B.V. Heerenveen tel. 0513-630230, fax 0513-632233 info@mefiag.com / www.mefiag.com

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

Enthone B.V. tel. (+31)73 62 80 111 fax (+31)73 62 19 283 www.enthone.nl

Renztech tel. 0172 - 47 5954 j.renzenbrink@planet.nl

oppervlaktetechnieken januari 2014 - www.oppervlaktetechnieken.com

43

natlak

kleur & glans

Hittebestendige en non-stick coatings

www.emotech.nl / tel: 053-4301500 Schaepman’s Lakfabrieken BV tel. 0384211345 / fax 03842210801 info@schaepman.nl www.schaepman.nl

Gullimex B.V. tel. 074-2657788 Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507 Admesy b.v.

Inline kleur & lichtmeting www.admesy.com

industriële luchtbehandeling en warmteterugwinning

kleurenwaaiers Hellema Kleur kaarten Harderwijk The Netherlands

l uw Voor a aties resent p r u e rs l k waaie & n e kaart or Ral ook vo

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

industriële reiniging

WWW.HELLEMAKLEURKAARTEN.NL

Chemetall B.V. Tel. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 - Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

Kunststoflakken

Rippert Benelux B.V. Oslo 10 2993 LD Barendrecht, Nederland tel: +31 (0)180 645 281 fax: +31 (0)180 645 282

marine coatings / Scheepvaartlakken

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

metaal oppervlaktebehandeling Haug Chemie Benelux b.v.b.a. tel. 06-4233 3660 info@haugchemie.be www.haugchemie.be

Kluthe Benelux BV tel: +31 (0)172-516 000 fax: +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Mavom BV tel. 0172-436361, fax 0172-420310 info@mavom.nl / www.mavom.nl

keramisch parelen

CZL Tilburg BV tel. 013-5703370, fax 013-5704906 info@czltilburg.nl / www.czltilburg.nl

EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.com

Industrihängare K AB tel. +46 371511685, fax. +46 37114996 www.industrihangare.com order@industrihangare.se

natlakspuitapparatuur

Nordson Benelux B.V. Bergerstraat 10, 6226 BD Maastricht tel. 043 - 3526000 poeder.info@nl.nordson.com www.nordson.nl

laagdiktemeters

Gullimex B.V. tel. 074-2657788

Laborex b.v.b.a. tel. +32 (0)14 861 616 info@laborex.be, www.laborex.com

natlakken (afdekmaterialen)

Multinal Group Oppervlaktebehandelingen en industriële reiniging tel: 0294-466 687 fax: 0294-418 410 info@multinal.com, www.multinal.com

Paint It The Application Company tel: 0318-643 260, fax: 0318-643 042 www.paintit.nl / info@paintit.nl

Rasco Verfspuitapparatuur tel. 010-4370166, fax 010-4151491 www.rasco-clemco.nl Helmut Fischer Meett. BV Tarasconweg 10, Eindhoven tel. 040-2482255, fax 040-2428885 www.helmutfischer.nl netherlands@helmutfischer.nl

Surface Treatment Ned. Maasbracht, tel. 0475-463835 www.surfacetreatment.nl info@surfacetreatment.nl

moffelovens Verlab-Oxford Instruments tel. 0162-320633, fax.0162-322907 info@verlab.nl, www.verlab.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

naverbrandingsinstallaties www.emotech.nl / tel: 053-4301500

lakstraten Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

Vecom Metal Treatment BV tel: 040-2507607 vmt@vecom.nl, www.vecom.nl

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu www.belmeko.be tel. +32 5083 1183

44

oppervlaktetechnieken januari oktober2014 2013 - www.oppervlaktetechnieken.com

onderhoud aan straalinstallaties en werpstralers

Renztech tel. 0172 - 47 5954 j.renzenbrink@planet.nl www.renztech.nl

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

Sybrandy B.V. Amersfoort tel.033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

ontbramen

Rösler Benelux B.V. Tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

Ophangrekken voor Galvano en Laktechniek Rösler Benelux B.V. Tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com, www.rosler.nl

ontvettingsmiddelen Enthone B.V. tel. (+31)73-6280111 fax (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

MacDermid Benelux B.V. tel. 076-5021940, fax 076-5034876 www.macdermid.com/industrial

Surtec Benelux BV tel: (077) 308 15 90 fax: (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com www.surtec.com

Horsterweg 221, 5928 ND Venlo tel:077-3968149, fax:077-3969737 www.citakubv.eu / info@citakubv.eu

Thermo-Clean N.V.België tel. 0032-13539060

Leering Hengelo b.v. tel. 074-2558282, fax. 074-2422373 info@leering.nl, www.leering.nl

Metalas Cleaning Systems BV tel. 010-4356036, fax 010-2340415 info@metalas.com, www.metalas.com

AkzoNobel Powder Coatings Benelux tel: +32 (0)2 254 77 51 fax: +32 (0)2 254 77 57 www.akzonobel.com/powder www.belmeko.be tel. +32 5083 1183

EUROLACKE Tiel Axalta Coating Systems tel. 0344-620662, fax 0344-617079 info@eurolacke.nl / www.eurolacke.nl

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

Rippert Benelux B.V. Oslo 10 2993 LD Barendrecht Nederland tel: +31 (0)180 645 281 fax: +31 (0)180 645 282

poedercoating (afdekmaterialen)

Teodur BV tel. +32 13539095, fax +32 13539080 powdercoating@bel.dupont.com www.coatingsolutions.dupont.com

TIGER Coatings Belgium bvba tel: +32(0)89700016 fax: +32(0)89567858 www.tiger-coatings.com

poederspuitapparatuur Horsterweg 221, 5928 ND Venlo tel:077-3968149, fax:077-3969737 www.citakubv.eu / info@citakubv.eu

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

Kermad Machinebouw bv info@kermad.nl, www.kermad.nl

Laborex b.v.b.a. tel. +32 (0)14 861 616 info@laborex.be, www.laborex.com

poederlakken/poedercoatings

ovens

ophanghaken voor lakstraten/poedercoaten

EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

ontvettingsinstallaties

Schröder Plating Service tel. 0546-681170, fax 0546-681003

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

ontlakken (in loon)

C&T Technics tel. 0413-331083, fax 0413-331195 info@ct-technics.nl, www.ct-technics.nl

MEPACO B.V. tel. 071-5892863

MBS Ophangsystemen tel. 040-2931663, fax. 040-2932262 info@mbs-online.nl, www.mbs-online.nl

Industrihängare K AB tel. +46 371511685, fax. +46 37114996 www.industrihangare.com order@industrihangare.se

MSP Systems BV tel. 053-4303937, www.mspsystems.nl EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

Nordson Benelux B.V. Bergerstraat 10, 6226 BD Maastricht tel. 043 - 3526000 poeder.info@nl.nordson.com www.nordson.nl

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co Wagner Systemen Nederland tel.030-2410688, fax.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

MBS Ophangsystemen tel. 040-2931663, fax. 040-2932262 info@mbs-online.nl, www.mbs-online.nl Industrihängare K AB tel. +46 371511685, fax. +46 37114996 www.industrihangare.com order@industrihangare.se

oppervlaktetechnieken januari 2014oppervlaktetechnieken - www.oppervlaktetechnieken.com oktober 2013

45

poederspuitcabines

www.belmeko.be tel. +32 5083 1183

shotpeenen

PPG Protective & Marine Coatings Merken: Sigma Coatings en Amercoat Kopraweg 35, 1047 HA Amsterdam tel. 020-4075092, fax 020-4075059 infopcbenelux@ppg.com www.ppgpmc.com

LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

Schaepman’s Lakfabrieken BV tel. 0384211345 / fax 03842210801 info@schaepman.nl www.schaepman.nl MSP Systems BV tel. 053-4303937, www.mspsystems.nl

Wagner Systemen Nederland tel.030-2410688, fax.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

poederspuitinstallaties

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

pvd coatings

Dekracoat tel. 040 262 80 70 info@dekracoat.nl / www.dekracoat.nl

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu

straalcabines

Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161 / fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Leering Hengelo b.v. tel. 074-2558282, fax. 074-2422373 info@leering.nl, www.leering.nl

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

spuitcabines

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu www.belmeko.be tel. +32 50.83.11.83

reinigingsinstallaties www.emotech.nl / tel: 053-4301500

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

www.emotech.nl / tel: 053-4301500 Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com

pompen (magnetisch aangedreven) Corode tel. 0411-685500

protective coatings

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507 Sybrandy B.V. Amersfoort tel. 033-4545666, fax 033- 4655561 www.sybrandy.nl

Kermad Machinebouw bv info@kermad.nl, www.kermad.nl

Laborex b.v.b.a. tel. +32 (0)14 861 616 info@laborex.be, www.laborex.com

Holtrop & Jansma B.V. Dokkum tel. 0519 32 91 00 www.holtrop-jansma.com

Rippert Benelux B.V. Oslo 10 2993 LD Barendrecht Nederland tel: +31 (0)180 645 281 fax: +31 (0)180 645 282

Leering Hengelo b.v. tel. 074-2558282, fax. 074-2422373 info@leering.nl, www.leering.nl

46

www.agtos.com Distributie Nederland: De Ploeg Techniek BV tel. +31 (0)492 539 812 www.deploegtechniek.nl

Clemco Straalapparatuur tel. 010-4370592, fax 010-4151491 www.rasco-clemco.nl SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu

Metalas Cleaning Systems BV tel. 010-4356036, fax 010-2340415 info@metalas.com, www.metalas.com M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Delfzijl 0596-614135 Rhenen 0318-472020 www.petsonpaints.com info@petsonpaints.com

straalinstallaties

Hevami Oppervlaktetechniek tel. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl Rösler Benelux B.V. Tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

oppervlaktetechnieken januari oktober2014 2013 - www.oppervlaktetechnieken.com

Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161 fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Twee-componenten apparatuur Leering Hengelo b.v. tel. 074-2558282, fax. 074-2422373 info@leering.nl, www.leering.nl

Laborex b.v.b.a. tel. +32 (0)14 861 616 info@laborex.be, www.laborex.com

Sybrandy B.V. Amersfoort tel. 033-4545666, fax 033- 4655561 www.sybrandy.nl Straalmiddel Nederland Wheelabrator-Allevard Holland tel. 0341 563831, fax 0341 494114

Vacuümstraalapparatuur tel. 078-6418050, fax 078-6418059 info@ltc-international.nl www.ltc-international.nl

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu

Sybrandy B.V. Amersfoort tel. 033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

stralen (afdekmaterialen)

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

UV en EBC Lak

straalmiddelen EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com tel +32 9218 7180, fax +32 9233 0831 Metals.benelux@cellmark.com www.ervinamasteel.eu

Eurogrit B.V., Papendrecht tel. 078-6546770, fax 078-6449494 info@eurogrit.com, www.eurogrit.com

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

verduurzamen van metaal

tanks (kunststof) C.K.B. Boxtel tel. 0411-682939 Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161, fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

Drent Techniek B.V. tel. 076-5017270, www.drenttechniek.nl

www.coatinc.com, info-nl@coatinc.com The Coatinc Company, uw partner voor anodiseren, duplex, natlakken, poedercoaten, thermisch verzinken, hoge temperatuur verzinken, centrifugaal verzinken en Geomet

Laborex b.v.b.a. tel. +32 (0)14 861 616 info@laborex.be, www.laborex.com Sybrandy B.V. Amersfoort tel.033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

B ESCHER MI NG EN K L E U R

LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com Leering Hengelo b.v. tel. 074-2558282, fax. 074-2422373 info@leering.nl, www.leering.nl

tel. 0495 – 592 210 / fax. 0495 – 588 881 www.oppervlaktebewerking.com verhoevenbv@online.nl

Magistor B.V. tel. 0548- 519401, fax 0548-517619 www.magistor.nl / info@magistor.nl tel: +32 9218 7180, fax: +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

straalkasten

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

Hevami Oppervlaktetechniek tel. 0413-376602 www.straalmiddelen.nl

temperatuurregistratie & analyse

Gullimex B.V. tel. 074-2657788

titaan (bevestigings-) materialen

MEPACO B.V. tel. 071-5892863

www.rotocoat.nl info@rotocoat.nl Dé Duplexspecialist met: - eigen transport - één aanspreekpunt - één factuur - één garantieverlener

verhuizingen van coatinginstallaties

Renztech tel. 0172 - 47 5954 j.renzenbrink@planet.nl www.renztech.nl

verfspuitapparatuur

transportsystemen

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

CAP Industrial B.V. tel- 010-4374737, fax-010-2623190 info@cap-industrial.nl www.cap-industrial.nl

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161, fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Railtechniek van Herwijnen b.v. tel. 0344-616363, fax. 0344-611072 info@railtechniek.nl www.railtechniek.nl

oppervlaktetechnieken januari 2014oppervlaktetechnieken - www.oppervlaktetechnieken.com oktober 2013

47

verwerking afvalstromen

Paint It The Application Company tel: 0318-643 260, fax: 0318-643 042 www.paintit.nl / info@paintit.nl

Rasco Verfspuitapparatuur tel. 010-4370166, fax 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

werpstralers

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu Ondeo Industrial Solutions BV tel. 077-3231231, fax 077-3231230 verkoop@ondeo-is.com www.ondeo-is.com

waterbehandeling

voorbehandelingsinstallaties BWT Nederland B.V. tel. +31 (0)88 750 90 00 fax +31 (0)88 750 90 90 www.bwtnederland.nl

Technospray Spuitapparatuur tel: 0168-382111, fax: 0168 380780 info@technospray.nl www.technospray.nl

Hevami Oppervlaktetechniek tel. 0413-376602 www.straalmachines.nl

Leering Hengelo b.v. tel. 074-2558282, fax. 074-2422373 info@leering.nl, www.leering.nl

www.belmeko.be tel. +32 50.83.11.83

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

EnviroChemie bv tel. +31 (0)23 542 69 13 fax. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

verwarmings- en koelelementen (titaan en rvs)

MEPACO BV tel. 071-5892863

verwarmingselementen

Corode tel. 0411-685500

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

Lubron Waterbehandeling BV tel. 0162-426931, www.lubron.eu Sybrandy B.V. Amersfoort tel.033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com MAGNETO Special Anodes BV tel. 010-26207 88, fax 010-2620201 www.magneto.nl

Corode tel. 0411-685500

verwarmingselementen (teflon)

Eurowater BV tel. 088-0005000 www.eurowater.nl

Rippert Benelux B.V. Oslo 10 2993 LD Barendrecht Nederland tel: +31 (0)180 645 281 fax: +31 (0)180 645 282

tel: +32 9218 7180, fax: +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com Ondeo Industrial Solutions BV tel. 077-3231231, fax 077-3231230 verkoop@ondeo-is.com www.ondeo-is.com

VErEnIgIng Voor oppErVlakTETEchnIEkEn Van maTErIalEn Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaald u per jaar slechts € 330,-. Bijplaatsing van een logo in full color per jaar € 305,- ongeacht het aantal rubrieken.

Voor informatie over het brancheregister of andere vormen van adverteren kunt u contact opnemen met:

48

oppervlaktetechnieken januari oktober2014 2013 - www.oppervlaktetechnieken.com

Vincent IJff van Jetvertising Telefoon (070) 399 00 00 E-mail: vincent@jetvertising.nl Website: www.jetvertising.nl

jetvertising