Oppervlaktetechnieken oktober 2014

8

16

Ontlakken en reinigen

Betekenis EN 1090 voor thermisch verzinken

Corrosiebescherming: poederlak op poederlak

SURFACE netwerkplek bij uitstek

Reactie lezer op artikel over chroom

10 | 58 e jaargang | oktober 2014

Het vakblad voor de professional

24 28

36

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 1

NEW NAME !

INDUSTRIHÄNGARE IS NOW CALLED‌

Suspension Systems / Hooks / Masking

Epifatech is a company that designs and manufactures technical solutions for the surface finishing industry in order to achieve the best surface finish and ensure optimal production efficiency. With decades of knowledge and commitment we are your obvious partner. This makes us unique in the optimisation of surface finishing processes.

We offer a comprehensive stock range of suspension systems and masking technology for the electroplating and coating industries. We are now a global company with representatives in several countries and with our own pan-European sales and distribution network. Together we optimise the surface finishing process.

2 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

EPIFATECH AB Box 48, SE - 334 31 Anderstorp. Phone +46 371 51 16 85. order@epifatech.se. www.epifatech.se

CoLoFon Vaktijdschrift voor opdrachtgevers, constructeurs, ontwerpers, applicateurs van oppervlaktetechnieken, verfdeskundigen, onderhoudsfunctionarissen en corrosiedeskundigen. Officieel orgaan van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland (ION).

Verschijnt elfmaal per jaar in een oplage van circa 2.500 exemplaren. redactie Jetvertising (hoofdredactie) Redactieteam: Jaap van Peperstraten (hoofdredacteur), Edward Uittenbroek (redactiecoach) realisatie Edward Uittenbroek (technische journalistiek buitenland; rubriek Gespot; selectie rubriek Op zoek naar samenwerkingspartners), Chris Versteeg (opmaak), Chris Berenbak (journalistiek binnenland), Desiree Driesenaar (journalistiek binnenland), Jan Oonk (technische journalistiek binnenland), Jaap van Peperstraten (journalistiek binnenland), Armand van Wijck (technologische journalistiek).

redactieadres Jetvertising, Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk Bezoekadres: Laan van Zuid Hoorn 37, 2289 DC Rijswijk Tel. 070-399 00 00, fax. 070-390 24 88 oppervlaktetechnieken@jetvertising.nl abonnementen Abonnementsprijs: € 87,50, buitenland: € 87,50. Voor toezending naar een adres in het buitenland wordt een toeslag van € 54,00 per jaar in rekening gebracht. Kortingsregeling leden ingenieursvereniging KIVI/NIRIA: 50%. Abonnementen kunnen ieder moment ingaan en worden genoteerd tot wederopzegging, U ontvangt van ons een schriftelijke bevestiging. Bij niet-tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd tegen de voor dat nieuwe jaar geldende abonnementsprijs. Opzeggingen en adreswijzigingen kunt u mailen naar info@vereniging-ion.nl of invullen op www. oppervlaktetechnieken.com advertentieverkoop Jetvertising Rijswijk tel. 070-399 00 00, fax. 070-390 24 88 Vincent IJff: vincent@jetvertising.nl after-sales: advertenties@jetvertising.nl opmaak Projekt C, www.projektc.nl druk Senefelder de Misset, Doetinchem www.senefelder.nl uitgave Oppervlaktetechnieken is een uitgave van Jetvertising in opdracht van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland ION (voorheen Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen, VOM) www.vereniging-ION.nl copyright 2014 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever, vereniging ION en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. ISSN 0923-1722

Op de vakbeurs Surface was een robot aan het werk die wellicht zijn intrede gaat doen in de sector oppervlaktetechnieken. Toch is er in de sector nog veel terughoudendheid als het gaat om de inzet van robots. De toekomst zal uitwijzen of dit terecht is.

Leeswijzer Jaap van Peperstraten Hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken

redactieraad Hans Bosveld (vereniging ION), Carolien Nieuwland (Rijkswaterstaat), Gerard Rutjes (vereniging ION-docent), Egbert Stremmelaar (vereniging ION), Hans van der Veen, Jan Westerveld (Kluthe Benelux), Adrie Winkelaar (CTC Consult)

Grote diversiteit weerspiegelt breedte sector Zo direct na een inspirerende beurs als de Surface kan het niet anders of we beschouwen in deze editie uitgebreid na. Weer werd duidelijk dat de branche gekenmerkt wordt door een grote levendigheid en innovatiedrang en dat “nieuwe” onderwerpen als digitalisering en robotisering nadrukkelijk aan de deur kloppen.

Ook goed om te merken dat er steeds meer gewerkt wordt aan het terugdringen van de milieubelasting vanuit de oppervlaktetechnologie-bedrijven. En er was natuurlijk de prijsuitreiking van de ION Borghardt Award. Vanaf pagina 16 vindt u een verslag van de Surface.

En we hebben de Surface nog niet gehad of we kunnen ons weer opmaken voor het volgende evenement: de ION Dag van de Oppervlaktetechnologie. Ook weer een dag met veel nieuwe en bruikbare kennis waarmee het werk slimmer, goedkoper en beter uitgevoerd kan worden. Wat je zoal op zo’n dag kunt opsteken, blijkt bijvoorbeeld uit twee artikelen in deze editie die een lezing of workshop op die Dag van vorig jaar beschrijven: een artikel over ZnX-legeringen en een artikel over de ontwikkeling van CIGS-zonnecellen.

Verder in deze editie een uitgebreid verhaal over diepgaand Duits onderzoek naar een nieuwe methode om een betere kantendekking te krijgen bij hoogglanzende poedercoatings. En dan zijn er nog enkele wellicht minder voor de hand liggende onderwerpen die in deze editie aan bod komen. Zoals een artikel over een bedrijf dat van ontlakken en reinigen z’n “core business” heeft gemaakt en een verslag van een studiereis van de Vereniging Thermisch Spuiten VTS met diverse interessante nieuwtjes.

En dan zijn er nog vijf pagina’s met Kort Nieuws-berichten uit binnen- en buitenland die actuele feiten en ontwikkelingen in de branche weergeven. Kortom: opnieuw een nummer met veel interessante en belangrijke wetenswaardigheden! ●

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 3

Dé vakbeurs voor de technische industriële branche

Dé vakbeurs die alle logistieke processen met elkaar verbindt

BEZOEKEN?

Vraag uw e-tickets aan via onderstaande gegevens: WWW.EVENEMENTENHAL.NL/TIVVILO-VE

CODE 8140171121

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Meer inforMatie? www.evenementenhal.nl of 0523 - 289 898

4 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

Column

Samen kansen creëren Wachten tot het geluk je vindt, is niet de meest effectieve manier om kansen te hebben. Voor je het weet, loopt het geluk je voorbij en zit je met lege handen. Kansen krijg je meestal niet. Je moet ze zoeken en vinden. Dat betekent een actieve houding. Ook kansen in ondernemen moet je creëren (verdienen). En dat de kansen er zijn, vertelde Guido Landheer (ministerie EZ) op 7 oktober tijdens zijn openingsspeech op de oppervlaktebehandelingstotaalbeurs, de SURFACE. Hij was zeer positief over het innovatieve bedrijfsleven in Nederland.

egbert stremmelaar | Directeur vereniging ION (Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland)

EVENEmENtENhal haRDENBERG 18, 19 en 20 november 2014

Tijdens de SURFACE hebben we na de uitreiking van de innovatieprijs in oppervlaktetechnieken, de ION Borghardt Award, diverse innovatieve bedrijven gesproken. Het waren vele denkpistes die deze grote variëteit aan kansen creëerden. Van productverbetering tot energiebesparing en van verbetering van de productietechniek tot lagere milieubelasting. Met trots liepen we over de beursvloer.

Tijdens de gesprekken bleek ook dat eigenlijk geen enkel bedrijf het helemaal alleen had gedaan. Na een goed idee waren er samenwerkingen nodig om kennis en capaciteit te bundelen voor het best mogelijke resultaat. Vertrouwen is hierbij sleutelwoord. De rol van de overheid noemde Guido Landheer een steuntje in de rug. Hij vertelde over de mogelijkheid van een garantstelling van de overheid voor bedrijven die een business case zagen en geen lening bij de bank konden krijgen. Al 12.000 MKB-bedrijven maakten van deze mogelijkheid gebruik. Maar ook de MIT-regeling kon soms uitkomst bieden.

Dan moet je nog wel inspiratie opdoen. Inspiratie was er tijdens de SURFACE volop. De vele (product) presentaties en belevingselementen werden goed bezocht. Een volgende mogelijkheid biedt zich echter al weer aan. Op 13 november is er de ION Dag van de Oppervlaktetechniek. Ontwikkelingen in regelgeving en vooral veel nieuwe technieken zullen hier gepresenteerd worden. Ligt hier de basis voor uw kans?

16

Inhoud algemeen 32 Functioneel metaalspuiten 20 EN 1090 eist systematische aanpak Sinds 1 juli 2014 moeten alle onderdelen van een dragende staal- of aluminium constructies voorzien zijn van CE-markering volgens NEN-EN 1090. Ook van de coaters en verzinkers wordt verwacht dat zij aan die richtlijn voldoen. Wat betekent dit voor onze branche? Op een lezingenmiddag begin september werden de toehoorders hierover bijgepraat.

22 Hoge efficiency CIGS-zonnecellen

Surface netwerkplek bij uitstek Zoals verwacht konden de 6.200 bezoekers aan de vakbeurs Surface weer vele (technische) novitieiten zien die een beeld geven van de innovatiekracht in de wereld van oppervlaktetechnieken. Behalve een bezoek aan de 175 exposanten konden er weer diverse exposities bezocht worden zoals Future Skins, Surface Solutions en het Surface Lab. En er was natuurlijk de bekendmaking van de prijswinnaar van de ION Borghardt Award 2014.

Corrosiebescherming: poederlak op poederlak Bij het poedercoaten is kantendekking altijd een aandachtspunt, vooral bij goed vloeiende coatings. Uit Duits onderzoek is gebleken dat het mogelijk is de corrosiebescherming van de gecoate kanten te verbeteren door gebruik van structuurpoedercoatings met een goede kantendekkingscapaciteit. De eerste resultaten van de onderzoeken in het laboratorium toonden aan dat een ‘droog in droog’-applicatie met de ontwikkelde combinatie uit primer en toplaag met aansluitende enkelvoudige moffelgang goed werkt.

24

Binnenkort vindt weer de Dag van de Oppervlaktetechnologie plaats. Vooruitlopend daarop brengen we in dit nummer twee artikelen die een goed beeld geven van het soort kennis dat daar gedeeld wordt. Tijdens de Dag van de Oppervlaktetechnologie 2013 gaf Arjan Hovestad van TNO een overzicht van de laatste stand van zaken op het gebied van dunnefilm-zonnecellen.

Hij behandelde in het bijzonder de CIGS-zonnecellen, die volgens Hovestad veelbelovend zijn voor de nabije toekomst.

ELEKTROCHEMIE EN METALLIEKE DEKLAGEN 28 Betekenis EN 1090 voor het thermisch verzinken Het thermisch verzinken moet volgens de EN 1090 deel 2 worden uitgevoerd volgens de norm EN-ISO 1461. De brancheorganisatie van de thermisch verzinkers in België, Nederland en Luxemburg, Zinkinfo Benelux, heeft haar leden voorzien van een leidraad.

30 Opschalen zorgt voor onverwachte reacties Welke invloed hebben de verschillende onderdelen van een productielijn op de kwaliteit van ZnX-legeringen en hoe veranderen procesparameters de microstructuur? Onderzoeker Berend Boelen van Tata Steel deelde zijn opgedane kennis tijdens de Dag van de Oppervlaktetechnieken 2013.

De enorme familie metaalspuittechnieken die onder het thermisch spuiten vervat worden, kent talloze waardevolle toepassingen die voor allerhande productiesectoren het leven mogelijk maken. En daar komen dan levensduurverlengende en dus materiaalbesparende technieken nog bij. Het Zwitserse Sulzer Metco (thans Oerlikon Metco) was gastheer van een studiereis van de Vereniging Thermisch Spuiten VTS, en toonde diverse interessante nieuwtjes.

toeleveranciers 36 Ontlakken en reinigen In de keten van oppervlaktebehandeling tamelijk onzichtbaar zijn, maar toch een wezenlijke rol vervullen. Dit is van toepassing op het in Tilburg gevestigde bedrijf TCI Cleaning dat zich richt op het ontlakken en reinigen van procesonderdelen en andere metalen producten. “De meeste klanten van ons lopen er niet mee te koop dat ze ons nodig hebben”, zegt directeur Pieter van der Meer. “Maar we bevorderen hergebruik dat kosten en het milieu bespaart.”

algemeen 35 Gespot Een combinatie van de voormalige onregelmatig verschijnende subrubrieken Gelezen, Gezien, en Gehoord, met samenvattingen uit de vakliteratuur, besprekingen van televisie-uitzendingen of losse congreslezingen, als aanjager voor het volgende evenement of inspelend op het thema van die maand.

38 Op zoek naar samenwerkingspartners Partnerverzoeken van het Enterprise Europe Network

42 Brancheregister

Bij de voorpagina: De tentoonstelling Future Skins op de vakbeurs Surface trok veel belangstelling.

Uit een voorraad van meer dan 1000 materiaaloppervlakken had Materia er enige tientallen geselecteerd die bezoekers naar hartenlust konden zien en betasten. Menig materiaal leidde tot discussie tussen de bezoekers.

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 5

Voorbehandelen zonder zware metalen? www.ct-technics.nl

de Kunst van continuïteit

technics b.v.

ontlakken • reinigen • oppervlakte-behandeling

C&T adv210x74mm.indd 2

24-10-11- Week 43 09:22

we s eu u Ni alog t ca

SMART SOLUTIONS

FOR INDUSTRIAL COATING www.hangon.co

DIT IS HANGON HangOn biedt zijn klanten slimme oplossingen voor ophanging, maskering en handling.

Wij ontwikkelen en produceren zelf en leveren in meer dan 40 landen.

Voor alle galvanische, beits / activerings- & reinigingsprocessen ISO9001 en luchtvaart gecertificeerd AS9100 ANALYSES | TESTS | PROJECTS | PILOTS | CONTRACT R&D | ENGINEERING | ASSISTANCE EKKERSRIJT 1501 | 5692 AN | Son (bij Eindhoven) T 040-7515249 | F 040-7515306 E lab@innplate.com | W www.innplate.com

6 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

Agenda

OKTOBER

● Lijmen 2014 30 oktober, Hilvarenbeek www.lijm-event.nl ● Toegepaste kleurtechniek Tweedaagse cursus van de Nederlandse kleurenschool over kleur beoordelen en meten.

Nederlandse Kleurenschool.

30 oktober en 6 november, Nieuwegein www.nederlandsekleurenschool.nl

NOVEMBER

● Start cursus moderne oppervlaktetechnologie 4 november, Eindhoven www.mikrocentrum.nl ● Kleur, Waarneming en Communicatie; Kleursystemen, NCS, ACC, RAL Basisworkshop van de Nederlandse kleurenschool 5 november, Nieuwegein www.nederlandsekleurenschool.nl ● Praxisforum Industriebeschichtung 2014 6 en 7 november, Wetzlar (Duitsland) ● Cursus Oppervlaktebehandeling van aluminium: lakken en anodiseren 11 november, Aluminium Centrum, Nieuwegein ● Precisiebeurs 2014 12 en 13 november, Veldhoven ● ION Dag van de Oppervlaktetechnologie Congres van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland ION 13 november www.vereniging-ION.nl

● ALV Vereniging ION (alleen voor leden ION) 13 november (9.00-10.00 uur) ● Start cursus Inspectie Staalconservering 17 november, Utrecht ● Constructeursdag 2014 18 november, Utrecht ● Start cursus Anodiseren niveau 2 19 november, Eindhoven ● Praktijkgerichte training corrosiemanagement Tweedaagse training van het Institute for International Research IIR 24-25 november, Coengebouw, Amsterdam www.IIR.nl/industry ● Studiemiddag NVVT Studiemiddag van de Nederlandse Vereniging van Verftechnici NVVT 25 november, Nieuwegein www.NVVT-Nederland.nl

DECEMBER

● Flexibele Productie Automatisering 2 december, Nieuwegein ● Biobased materials for industrial coatings Congres van Vincentz Network 8 - 9 december, Düsseldorf (D) www.European-Coatings.de/events

6 en 7 november Praxisforum Industriebeschichtung 2014 Onder het thema “von Praktikern für Praktiker!” vindt dit praktijkcongres op het gebied van toepassingen en aanbrengen van organische deklagen plaats in het Duitse Wetzlar.Naast een keur aan exposanten en presentaties zal met name aandacht worden besteed aan slimme reparaties. Enkele highlights: vervaardigen van poederlak voor specifieke toepassingen, ontlakken en arbeidsomstandigheden. www.vereniging-ion.nl/praxisforumindustriebeschichtung-2014

Cursus Moderne Oppervlaktetechnologie Op 4 november start in Eindhoven de Cursus Moderne Oppervlaktetechnologie.

Tijdens deze cursus krijgt de cursist kennis van en inzicht in de factoren die een rol spelen aan het oppervlak en de mogelijke oppervlaktebehandelingen en coatings.

Daarmee is de cursist beter in staat om vanuit de gebruiksomstandigheden te komen tot de aan het oppervlak te stellen eisen en op basis daarvan een passende oplossing te kiezen.

● Machine Vision 9 december, Hardenberg

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 7

kort Nieuws Belangenbehartiging Naast de activiteiten rond REACH is de vereniging ION inmiddels ook bezig met de Omgevingswet (voorzien in 2018) en de WaterFramework Directive (voorzien in 2021). Deze beide, relatief nieuwe aandachtsgebieden kunnen in de toekomst een grote impact hebben op uw bedrijfsvoering. Reden voor de vereniging ION om zich nadrukkelijk met deze beide nieuwe wetten bezig te houden. De leden zullen via de werkgroepen en via de interne (leden)communicatie van de ontwikkelingen op de hoogte worden gehouden. ●

Reactie van een lezer op artikel over chroom 6 In Oppervlaktetechnieken van september 2014 verscheen op pagina 8 een artikel onder de titel ‘Onrust over zeswaardig chroom bij (industriële) gebruikers ten onrechte?’, waarop een kritische lezer als volgt reageert: “De titel is erg suggestief. Al tientallen jaren is bekend dat chroom 6 zeer giftig is, kankerverwekkend (niet verdacht, maar bewezen) en milieugevaarlijk. Dit is de hoogste klassering van een gevaarlijke stof in Europa (zie ook REACH). Als men dus schrijft dat onrust over chroom 6 “ten onrechte” is, heeft men het helemaal mis! Gelukkig staat er een vraagteken achter, waardoor het een overweging wordt. Er worden acht punten genoemd waarmee de discussie wordt gevoed: punt 1 komt van Wikipedia, punt 2 uit de EUrichtlijn en de overige zes punten gaan over effect, gebruik en toepassing. Het meest eenvoudige is de informatie van een scheikundeles op de middelbare school. Chroom (metaal) komt in verschillende waardigheden (verbindingen) voor, net zoals andere metalen. IJzer bijvoorbeeld kent ook verschillende waardigheden: zwarte, bruine, rode en gele ijzeroxiden (roest). Chroom komt als 2-, 3-, 4-, en 6-waardig voor. Dit betekent ook allerlei verschillende oxiden, waarvan driewaardig chroom en zeswaardig chroom het meest stabiel zijn. Zeswaardig chroom is dus zeer giftig, kankerverwekkend en milieugevaarlijk en driewaardig

chroom is dit NIET. Chroom 6 hecht zich zeer goed aan metaal en biedt uitstekende bescherming tegen corrosie. Driewaardig chroom doet dat vele malen minder. Driewaardig chroom is vanouds een goed groen pigment (grijs-groen) dat ook bij veel ‘legerkleuren’ werd en wordt gebruikt.

Door het in te zetten als primer op aluminium wordt de ‘oude vertrouwde naam’ van chroom gecontinueerd, maar zijn de eigenschappen van de passivering aanzienlijk minder. Dat kan worden goedgemaakt door een goed ‘bindmiddel’ te kiezen, want bindmiddelen bepalen uiteindelijk de hechting van verf en niet het pigment. De anticorrosiewerking van chroom 6 wordt opgevangen door bijvoorbeeld zinkfosfaat te mengen met het groene driewaardig-chroompigment. Wetenschap en marketing (commercie) lopen in de markt door elkaar heen, maar deze begrippen moeten voor de goede informatievoorziening even uit elkaar worden gehaald om te kunnen ‘begrijpen’ dat gevaarlijke stoffen vermeden dienen te worden.

Dat corrosiebestrijding en hechting ook op andere manieren kunnen (met aanzienlijk minder risico) is belangrijk om over te brengen, juist door de vereniging ION.”

Noot van de vereniging ION op deze reactie Uiteraard is de vereniging ION groot voorstander van het (op zo kort mogelijke termijn)

uitbannen van gevaarlijke stoffen indien dit redelijkerwijs haalbaar is. Hierbij zal men uiteraard rekening dienen te houden met de bescherming van mens en milieu, maar ook met de economische schade die een (abrupt) verbod met zich meebrengt, de mogelijkheden die er zijn om bestaande risico’s te beheersen en de alternatieven die er voorhanden zijn om tot vergelijkbare resultaten te komen. Doordat zowel voorstanders als tegenstanders van het gebruik van zeswaardig chroom, evenals de aanbieders van de mogelijke alternatieven, nogal makkelijk over de argumenten van de andere kant heenstappen, wordt de discussie momenteel op twee sporen zeer eenzijdig gevoerd. De vereniging ION probeert hierin objectief beide kanten te belichten en ervoor te zorgen dat voor de BV Nederland het best mogelijke scenario wordt opgetekend.

Momenteel zijn er binnen REACH vier aandachtsgebieden waarmee de vereniging ION zich op zowel nationaal als Europees niveau actief bezighoudt, omdat voor oppervlaktebehandelaars deze dossiers belangrijk zijn. Deze zijn genoemd als: - dossier Zeswaardig chroom; - dossier Nikkelzouten; - dossier Boorzuur; - dossier Sulfonaten. ●

Inspecties SZW bij bedrijven oppervlaktetechnieken Enkele jaren geleden zijn als onderdeel van een grote landelijke inspectiecampagne ook tachtig bedrijven in de oppervlaktetechnieken door de inspectie SZW geïnspecteerd. Dit was een onderdeel van een grote inventarisatie: waar staan de bedrijven binnen de BV Nederland? Van de bedrijven die toen niet het predicaat ‘goed’ kregen, was een groot deel te herleiden tot (kleine) administratieve onvolkomenheden. Enkele bedrijven voldeden ook niet aan de basisvoorwaarden voor veilig werken en kregen wat grotere aanmerkingen. De inspectie heeft de bedrijven twee jaar de

8 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

tijd gegeven om alle zaken op orde te brengen. Inmiddels zijn we twee jaar verder en zal de inspectie SZW opnieuw gaan inspecteren, maar nu met het doel te gaan handhaven. Dit kan dus ook resulteren in sancties.

De speerpunten zullen liggen op het veilig gebruik van chemicaliën en op machineveiligheid. Voor machineveiligheid dient een bedrijf te voldoen aan de NEN 3140. Voor de chemicaliënregistratie heeft de vereniging ION een eenvoudige checklist beschikbaar. Voor leden is deze checklist gratis opvraagbaar. ●

In 2011 is deze foto genomen van Henk de Man in het kwaliteitscontrolelab van zijn galvanobedrijf Brandsma Metaalveredeling (Hilversum). (foto: Coating Kennis Transfer, Gouda)

Instelling van de Henk de Man Memorial Award CETS is de Europese koepelorganisatie voor oppervlaktebehandelaars. De vereniging ION maakt namens Nederland deel uit van deze organisatie. De nadruk van deze koepelorganisatie is het structureren en kanaliseren van landelijke initiatieven op het gebied van wet- en regelgeving en de ontwikkeling van normen en standaarden.

Dit is uiteraard gebaseerd op de technieken die toegepast worden binnen de branche oppervlaktebehandelingen.

Omdat er veel mensen zijn die op Europees niveau hard werken voor de branche, heeft het bestuur van CETS gemeend om één keer per twee jaar een Award uit te reiken aan degene die zich naar het inzicht van een onafhankelijke jury heel verdienstelijk heeft gemaakt voor de

belangenbehartiging van de branche op Europees niveau. Vorig jaar is Henk de Man, toen directeur-grootaandeelhouder van Brandsma Metaalveredeling bv in Hilversum, op veel te jonge leeftijd overleden. Binnen de sector Applicateurs Elektrochemische en Metallieke Deklagen was hij een prominente verschijning met een grote kennis van de materie. Hij heeft niet alleen nationaal veel voor de bedrijfstak betekend, maar was ook heel gedreven om de branche op Europees niveau verder te helpen.

Hij heeft veel tijd en energie gestoken in representatie van de Nederlandse branchevereniging NGO-SBG binnen de Europese koepel CETS: iets waarvoor hij tot op de dag van vandaag nog steeds veel waardering krijgt.

Om Henk de Man te eren voor het vele goede werk dat hij heeft gedaan, heeft het bestuur van

CETS gemeend dat hij de naamgever van de Award moest worden: de Henk de Man Memorial Award. Zowel de echtgenote van Henk, Erma de Man, als de nieuwe directie van Brandsma Metaalveredeling, heeft positief op dit initiatief gereageerd. Het initiatief zal nu verder worden uitgewerkt en geformaliseerd tijdens de CETSvergadering van april 2015. Naar het zich nu laat aanzien, zal de eerste uitreiking plaatsvinden in het voorjaar van 2016.

De vereniging ION herkent zich in de motivatie en is uiteraard verheugd dat een Nederlander de naamgever mag zijn van deze Award. Hierdoor zal zijn gedachtegoed, het blijven strijden op Europees niveau voor de ontwikkeling van de branche, blijven voortleven. De vereniging ION zal de ontwikkeling van de Award dan ook nadrukkelijk ondersteunen. ●

Dag van de Oppervlaktetechnologie Op 13 november 2014 vindt weer de ION Dag van de Oppervlaktetechnologie plaats. Het is een jaarlijks congres dat georganiseerd wordt door de Vereniging ION over diverse onderwerpen die te maken hebben met oppervlaktetechnieken.

Dit jaar zal de dag onder meer in het teken staan van REACH en micro-/nanotechnologie. Het programma van de Dag van de Oppervlaktetechnologie vindt u in de flyer die met deze uitgave is meegezonden. ●

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 9

kort Nieuws Nieuwe productielocatie Impreglon De bouw van een nieuwe productielocatie voor Impreglon Surface Technology bv in Deurne is in september gestart met de graafwerkzaamheden en het aanleggen van de fundering.

Impreglon is gespecialiseerd in technisch-functionele oppervlaktebehandelingen en streeft ernaar om door middel van hoge kwaliteitsstandaarden, korte en flexibele doorlooptijden en een duurzame bedrijfsvoering een hoge klanttevredenheid te realiseren. Om aan deze eisen te kunnen voldoen, was het noodzakelijk om te investeren in nieuwe, moderne en geautomatiseerde productielijnen. Er is gekozen voor een nieuwe productielocatie vanwege plaatsgebrek in de bestaande productielocatie. In juni 2015 wordt het nieuwe gebouw opgeleverd. ●

ION-Opleidingen: stand van zaken oktober 2014 Klassikale cursussen Deze maand gestart: - Basiskennis Oppervlaktebehandeling van Metalen; - Anodiseren Niveau 1 (in Amstelveen); - Anodiseren Niveau 2 (in Amstelveen); - Anodiseren Niveau 3 (in Amstelveen).

Nog te starten: - Anodiseren Niveau 1 (in Eindhoven), aanvang 29 oktober 2014; - Anodiseren Niveau 2 (in Eindhoven), aanvang 19 november 2014; - Anodiseren Niveau 3 (in Eindhoven), aanvang 7 januari 2015; - Inspectie Staalconservering (in Utrecht), aanvang 17 november 2014.

Cursussen op maat Er zijn mogelijkheid tot cursussen op maat. Een cursus op maat wordt meestal in het bedrijf gegeven en wordt heel specifiek afgestemd op de behoefte van het betreffende bedrijf.

Cursusinformatie Voor ons cursusaanbod en aanvullende informatie verwijzen wij u naar onze website www. vereniging-ion.nl. Wij zijn telefonisch bereikbaar op telefoonnummer 030-6300390. Voor het aanmeldingsformulier ten behoeve van het aanmelden verwijzen wij ook naar de website.

Het aanmelden is kosteloos en vrijblijvend. Na ontvangst van het door u ingevulde aanmeldingsformulier nemen wij contact met u op.

Leden van de vereniging ION ontvangen 10% korting op de cursusprijs.

Overzicht geslaagden ION-cursussen eerste en tweede kwartaal 2014 Constructieschilder P. Bontjer, J. Lee Prins, K. Kloen, J. van Wijhe, L. Veken en H. Knol (DTS On & Offshore Services). P. Janssen, J. Balicki, Y. Dassen, F. Mols, J. Gorny, P. Radzinski, A. Kuijper, M. Kolsteren (Totalis).

Galvano niveau 1 B. van den Dungen (AHC Benelux bv), J. Alberink (Thales Nederland bv). B. Stofregen, C. Vogel, T. Verbaas, D. van Ommeren, A. den Houdijke, M. den Haan (Galvamé Oppervlaktetechnieken).

Galvano niveau 2 B. van den Dungen (AHC Benelux bv), F. Kwakman (Fusite bv), J. de Jong (Galvaniseerbedrijf De Vries), M. Klumper (Greif Nederland bv), P. van Loon (Jansen Chroom bv), R. Bot (Mavom bv), M. van Leenders (PowerSeal bv).

M. Jansen, M. Driessen (SPG Prints bv).

Natlakken niveau 2 J. van de Broek, B. van den Heuvel, A. Bressers (Straalbedrijf Boxtel).

Poedercoaten niveau 2 S. van Houtum, E. van Eijndhoven, J. van Griensven, M. Kerssens, R. Atalay, D. Atalay (Legrand Nederland).

Poedercoaten niveau 3 K. van Glabbeek, F. Deblier, R. Willems (NTS Finish). M. van de Vorst (De Run Metaalcoating), A. Moerland. C. Vermeulen, B. van Lieshout, D. van Hoof (Astra Stramon).

Inspectie Staalconservering F. Dinc, M. Raja, M. Siemons (Bilfinger Brabant Mobiel), S. Boom (Gemeente Rotterdam), R. Loenen (MCR Metaalconservering bv), F. Bijlsma, A. Klarenbeek, F. Romijn (Movares Nederland bv), Y. Dassen (Totalis), R. van Dijk (Wico Cuijk).

Spuiter P. Bontjer, J. Lee Prins, K. Kloen, J. van Wijhe, L. Veken, H. Knol (DTS On & Offshore Services).

Straler P. Bontjer, J. Lee Prins, K. Kloen, J. van Wijhe, L. Veken, H. Knol (DTS On & Offshore Services). ●

Vakgroep Galvaniseren van start Tijdens de vakbeurs Surface is op 9 oktober de vakgroep Galvaniseren van start gegaan. Hebt u de aftrap gemist, maar bent u wel een lidbedrijf dat bij deze vakgroep betrokken wil zijn, meld u dan bij het ION-secretariaat. ●

10 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

NIEUW! Als het uw persoonlijke, of uw bedrijfsmissie is, om het milieu zo gering mogelijk te belasten, dan is er de nieuwe ESKACLEANNATURE Reeks.

Haug Chemie biedt een breed assortiment aan producten voor industriële reiniging en onderhoud. Ontwikkeld en geproduceerd in Sinsheim – Duitsland, geheel in eigen beheer.

Zo houden wij grip op de kwaliteit!

“Ontwerpen van oppervlakken die lang goed blijven onder de zwaarste omstandigheden.”

Metco 16E autogeen draadspuitpistool

Het Haug Chemie reinigings-assortiment omvat onder andere: lak- en reinigingsverdunners, koudontvetters, hoge druk reinigers, alkalische reingers, ultrasoonreinigers, lakverwijderaars en meer.

Haug Chemie gaat verder en heeft poducten die met extra aandacht voor mens en milieu zijn ontwikkeld. Zo is er naast de biologisch afbreekbare ESKAPON-E serie, de ESKAPON-N serie neutraalreinigers. Neutraalreinigers zijn veilig in gebruik, en ideaal bij het werken met kwetsbare en kostbare oppervlakken.

ESKACLEAN-NATURE is een breed inzetbare serie industriereinigers, vervaardigd uit herwinbare grondstoffen. Geschikt voor zowel manueel gebruik met HD-apparatuur en schrobmachines als in industriële wasinstallaties en sproeitunnels.

Is de optimalisering van uw productieproces uw missie, of heeft u een vraag over reiniging, voorbehandeling of andere zaken in uw productieproces, dan staan wij voor u klaar. Haug Chemie heeft in 50 jaar een brede en specialistische kennis opgebouwd. Hierdoor kunnen wij voor iedere vraag een passend antwoord vinden.

HAUG CHEMIE ALS HET SCHOON MOET ZIJN

Het moet lang goed blijven!

Bijvoorbeeld, high-throughput draadspuittechnologie die langdurig corrosiebescherming geeft op olie-en gastransportleidingen.

Het resultaat? Coatings die 25 jaar mee gaan, sterk verminderende lange termijn pijplijn onderhoud en corrosie en lekkage uitsluiten. Bespaart kosten en milieu.

Voor Nederland: Paul Siebelhoff T +31(0)642 333 660 Voor België: Peter Heymans T+32(0)478 254 693 Glasbeek ad 1.pdf onze 1 7-11-2013 11:37:09 Bezoek website: www.haughemie.be

www.oerlikon.com/metco

T R ANSPOR T SY ST E ME N VOOR OPPE RVLAKT E T E CHNIEK

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Recente Projecten: Koninklijke Gazelle NV Renson Ventilation NV Koninklijke Auping BV Rotocoat Heerhugowaard BV -

Koelenhofstraat 13 - 4004 JR - Tiel - Tel. 0344-616363 - info@railtechniek.nl - www.railtechniek.nl

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 11

kort Nieuws Afbladderende coatingresiduen in motorblokken Als partner van de automobielindustrie staan gieterijen onder druk omdat er steeds meer eisen aan hen gesteld worden. Een belangrijk onderdeel in de concurrentiestrijd is het gieten van motorblokken met een minimum aan coatingresiduen, want door te sterke afzettingen in de holle ruimten van motoren kunnen filters vroegtijdig verstopt raken. Daarom en ook om de nuttige levensduur van een motor te verlengen, worden residuen bij motorblokken gelimiteerd tot 300 mg per stuk.

Goed aanzicht van een gietstuk met Miratec™ TS.

Omdat het onmogelijk is om filigrane geometrieën die bij waterkoelmantels of olieretourkanalen kunnen worden aangetroffen, door middel van zandstralen te behandelen, worden er hoge eisen gesteld aan het gebruik van coatings om absoluut onberispelijke gietstukken met een minimum aan coatingresiduen te produceren. In moeilijke gevallen moet zelfs worden geïnvesteerd in een speciale wasmachine om aan de eisen van OEM’s te kunnen voldoen, maar dit verhoogt de kosten die gieterijen moeten maken en verlaagt de productiviteit.

Goed aanzicht van een gietstuk.

De Miratec MB-coatings van ASK Chemicals boden hier met een hoog percentage aan vaste stoffen reeds een verbetering. De op aluminiumsilicaat gebaseerde coatings werden speciaal ontwikkeld om de fijne straaltijd significant te verlagen en om penetratie- en vinvorming uit te sluiten. Miratec Top Surface Technology gaat nu een stap verder. De innovatieve technologie zorgt voor uitstekende beschermende eigenschappen tegen vinvorming- en penetratiefouten en bevat bovendien speciale peel-offfuncties. De formule zorgt ervoor dat de coating na het gieten, stollen en afkoelen bijna automatisch loskomt van het gietstuk. Dit maakt het mogelijk om aan de eisen van OEM’s te voldoen zonder te hoeven investeren in extra apparatuur en zonder verlaging van productiviteit.

Het peel-off-effect van Miratec TS kon in REMonderzoeken aangetoond worden. Opnames van de rasterelektronenmicroscoop laten duidelijk zien dat de coating zelfstandig van het gietstuk afbladdert en een zeer schoon en vrijwel residuvrij oppervlak achterlaat. ●

Bosch onderscheidt Oerlikon Balzers Bosch Automotive Technology, de grootste divisie van de Bosch Groep, heeft Oerlikon Balzers onderscheiden met de status van ‘preferred supplier’. Hiermee heeft Bosch de diensten van Oerlikon Balzers in de afgelopen jaren erkend en de onderneming opgenomen in de gelederen van de strategisch belangrijkste leveranciers. “We zijn er trots op dat onze competentie als leverancier van oplossingen en onze inzet zijn erkend door een dermate belangrijke klant zoals Bosch, zodat we onze samenwerking voor de toekomst verder versterken”, aldus Bernd Fischer, hoofd van Oerlikon Balzers.

Al meer dan 20 jaar heeft Oerlikon Balzers de Bosch Groep ondersteund met oplossingen in de sfeer van oppervlaktebehandeling voor de optimalisatie van de onderdelen van de motor, zoals injectiesystemen of zuigerpennen. Speciale hard-materiaal- en anti-wrijvingscoatings hebben een reductie van het brandstofverbruik en de emissies in verbrandingsmotoren tot 15% mogelijk gemaakt. Bosch Preferred Supplier Award wordt gekenmerkt door strenge criteria, zoals de kwaliteit van de certificering volgens ISO / TS 16949 of ISO 9001 of het milieucertificaat volgens ISO 14001. ●

Cursus Moderne Oppervlaktetechnologie Tijdens deze cursus maakt de cursist zich de kennis eigen van processen die tijdens gebruik het oppervlak kunnen aantasten: corrosie, oxidatie, slijtage. Daarbij wordt aandacht besteed aan basisprincipes, faalmechanismen en de vereiste oppervlakteeigenschappen. Vervolgens wordt een breed spectrum aan mogelijke, gangbare technieken gepresenteerd, met de nadruk op uitvoeringsmogelijkheden en aandachtspunten, verkregen eigenschappen, voor- en nadelen en toepassingsmogelijkheden en voorbeelden.

12 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

Tijdens deze cursus van Mikrocentrum verkrijgt de cursist kennis van en inzicht in de factoren die een rol spelen aan het oppervlak en de mogelijke oppervlaktebehandelingen en coatings.

Met de verkregen kennis en inzichten is de cursist beter in staat om vanuit de gebruiksomstandigheden tot de aan het oppervlak te stellen eisen te komen en op basis daarvan een passende oplossing te kiezen. Na deze cursus heeft u een totaaloverzicht van de moderne oppervlaktetechnologieën en weet u de mogelijke invloed ervan op de fysische eigenschappen van het uitgangsmateriaal te voorspellen. De

cursist is daardoor in staat om vanuit de productfunctionaliteit een passende oplossing te kiezen. U krijgt les van een triboloog werkzaam bij Philips Inovation Systems en twee Technology Managers uit de procesindustrie. De cursus is bedoeld voor ontwikkelaars, constructeurs en productie-engineers die in hun dagelijks werk met de aan het oppervlak te stellen eisen en mogelijke oplossingen moeten werken. De driedaagse cursus start op 4 november 2014 en op 2 juni 2015 in Eindhoven en kost € 1.295, inclusief lesmateriaal en avondmaaltijd en exclusief BTW. ●

straalcabines vrijstraalhallen werpstraalmachines straalmiddelen bandzaagmachines gereedschappen krimpapparatuur hardingsovens ultrasoon reinigingsystemen sproeiwascabines

+31 (0)74 255 82 82 WWW.LEERING.NL

0381AdvVOM_185x132.indd 1

19-08-14 09:22

®

Chroomvrije voorbehandeling van kunststoffen REACH Conforme oplossingen evolve zeswaardig chroomvrije voorbehandeling voor Plating On Plastics van MacDermid, herschrijft de regels.

Kunststof galvaniseren in massaproductie kon tot op heden alleen uitgevoerd worden met behulp van zeswaardig chroom en het bioaccumulatieve perfluoroctaansulfonaat (PFOS).

MacDermid’s evolve systeem bevat GEEN zeswaardig chroom en GEEN PFOS, bovendien wordt de gebruikelijke procesvolgorde voor de behandeling van kunststoffen zoals ABS en ABS-PC behouden.

Wilt U meer weten? Contact: benelux@macdermid.com Ontdek hoe uw onderdelen kunnen voldoen aan automobiel, sanitair en lokale normen, zonder gebruik te maken van zeswaardig chroom of PFOS.

Kenmerken • GEEN zeswaardig chroom • GEEN perfluoroctaansulfonaat (PFOS) • Vrij van SVHC’s •

Uitstekende hechting van het metaal neerslag

•

GEEN extra procestanks of aanpassing procestijden

•

Vereenvoudigde procescontrole

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 13

kort Nieuws

EUROFINISH slaat goed aan Op 10 en 11 juni 2015 vindt de EUROFINISH plaats waarbij de Brabanthal in Leuven in België volledig in het teken staat van oppervlaktebehandeling. De beurs slaat goed aan. Meer dan de helft van de beursvloer is al gereserveerd! EUROFINISH biedt een overzichtelijk en transparant B2B platform voor materiaal-, product- en procestechnologie. Het is een beurs in oppervlaktebehandeling die inzoomt op de volgende thema’s: - Corrosieweerstand: innovatie met het oog op duurzaamheid - Materiaaltechnologie: aandacht voor slimme materiaaltoepassingen

- Valorisatie en duurzaamheid: balans tussen techniek, milieu en energie - Precisie en engineering: samen evolueren en ontwikkelen. ●

Meer informatie www.eurofinish.be ria@eurofinish.be

Verkiezing Mooiste Oplossing in Aluminium Voor de eerste keer wordt mede door Alprokon Aluminium een verkiezing uitgeschreven waarmee het bedrijf op zoek gaat naar De Mooiste Oplossing in Aluminium. Nederlandse architecten worden uitgenodigd zich aan te melden met hun mooiste project waarin aluminium is verwerkt. Aanmelden of het project van iemand anders nomineren kan via www.demooisteoplossing.nl. Inzending kan tot en met 9 november

2014. Uit de inzendingen kiest Alprokon samen met een jury het project waarin aluminium zowel praktisch als esthetisch het best gebruikt en toegepast is. ●

Meer informatie www.alprokon.com

HEVAMI Muldenband werpstraalmachine HEVAMI oppervlaktetechniek uit Veghel heeft onlangs de nieuwste compacte Muldenband (ook wel trommelband genoemd) werpstraalmachine van RUMP Strahlanlagen gepresenteerd. De basis wordt gevormd door bestaande technieken, maar nu in een compacte uitvoering. Zo is de straalkamer volledig opgebouwd uit 12% mangaanstaal. Verder is de machine voorzien van de reeds bewezen efficiënte en onderhoudsvriendelijke R320-turbine met een 7,5 kW energiezuinige motor. Evenals de compacte hangbaan-werpstralers van RUMP is ook hier de filterinstallatie volledig geïntegreerd aan de achterzijde zodat de machine weinig vloeroppervlakte (circa 3 x 3 meter) nodig heeft bij een hoogte van vier meter. Ondanks de compacte bouwwijze is de machine geschikt voor een vulvolume van 200 liter bij een maximaal chargegewicht van 400 kg en maximaal stukgewicht van 20 kg met een maximale lengte van 300 mm. ●

Meer informatie www.hevami.nl

14 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

Elcometer introduceert de nieuwe norm voor glansmeters De nieuwe Elcometer 480 glansmeter met drie meethoeken zet de nieuwe norm op het gebied van glansmeting. De meter bezit alle kenmerken die u gewend bent van een door Elcometer ontworpen en geproduceerd product.

De Elcometer 480 is gebruiksvriendelijk, robuust en ergonomisch, heeft een groot kleurenscherm, een USB & Bluetooth aansluiting voor mobiele Android- en iPhone-toestellen en kan statistieken en grafieken weergeven.

™

compatibel met

draadloze technologie

nl_info@elcometer.com

voor pc’s & mobiele apparaten

www.elcometer480.com

Elcometer 480 Model T: Geschikt voor iPhone 5S, iPhone 5C, iPhone 5, iPhone 4S, iPhone 4, iPad (4e generatie), iPad mini, iPad 2, en iPod touch (4e en 5e generatie).Met de uitdrukkingen ‘Made for iPod’, ‘Made for iPhone’ en ‘Made for iPad’ wordt bedoeld dat deze elektronische accessoires speciaal zijn ontworpen voor respectievelijk de iPod touch, iPhone of iPad en dat de ontwerper verklaart de prestatiestandaarden van Apple te hebben nageleefd. Apple is niet verantwoordelijk voor de werking van dit apparaat of dat het voldoet aan veiligheidsstandaarden en wettelijke standaarden. Let op: als u dit accessoire gebruikt in combinatie met een iPod touch, iPhone of iPad kan dit de prestaties van de draadloze verbinding beïnvloeden. iPad, iPhone en iPod touch zijn handelsmerken van Apple Inc., gedeponeerd in de VS en andere landen. App Store is een handelsmerk van Apple Inc., gedeponeerd in de VS en andere landen. Alle andere handelsmerken zijn het eigendom van hun respectievelijke eigenaars.

VOM - 480 Half Page 480 NL.indd 1

10/09/2014 10:54:35

Verkoop en Verhuur

Totaaloplossingen in lagedruk verfspuitapparatuur

RUIM 30 JAAR EXPERTISE

www. h i l t r a. co m

PGS15 opslagsystemen voor gevaarlijke stoffen 0342 - 404160

seal-, magneet-, dompelen filterpompen, filterkaarsen, filterpapier en alle filtermaterialen, kunststof bakken / opslagtanks

Corode Benelux BV CAP Industrial Telefoon: (010) 437 47 37 E-mail: info@cap-industrial.nl

Postbus 854 - 5280 AW, Boxtel tel. 0031 (0)411 685500 - fax 0031 (0)411 686067 corode@corode.nl - www.corode.nl Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 15

algemeen

Kennisuitwisseling en noviteiten tonen innovatiekracht van de branche

SURFACE netwerkplek bij uitstek Zoals verwacht, konden bezoekers aan de vakbeurs Surface weer kennismaken met veel (technische) noviteiten die de innovatiekracht in de wereld van oppervlaktetechnieken lieten zien. Met 6.200 bezoekers en diverse exposities zoals Future Skins, Surface Solutions, het Surface Lab voor testen van eigenschappen, het Kleurenplein en het Surface Theater met voordrachten, workshops en natuurlijk de vele exposanten kan de Surface 2014 weer een succes worden genoemd. In vergelijking met twee jaar geleden was de stemming meer optimistisch over de groei in het werk.

Op de eerste dag van de beurs ging er natuurlijk veel aandacht uit naar de openingsceremonie, maar ook naar de prijsuitreiking van de IONBorghardt Award en de daaraan gekoppelde expositie. De beurs stond uiteraard ook in het teken van kennisverwerving en kennisoverdracht, zoals Rik van Thiel, voorzitter van de vereniging ION, in zijn welkomstwoord naar voren bracht. “Dat zijn twee belangrijke onderdelen van onze focus, waar ook samenwerking met diverse partijen onder vallen evenals de gerichtheid op kwaliteitsborging en ervoor zorgen dat strategische beslissingen van onze lidbedrijven goed worden onderbouwd.”

Weliswaar vertegenwoordigt de oppervlaktebehandelende industrie slechts één procent van de totale waarde van producten in Nederland, maar geen enkel product is af als het geen oppervlaktebehandeling gekregen heeft. Zo stelde Guido Landheer, directeur Topsectoren en Industriebeleid van het ministerie van Economische Zaken, in zijn openingspeech. Volgens hem is het belang van de industrie in Nederland groot. Van het BNP wordt namelijk 13% in de industrie verdiend en elke baan in de industrie

16 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

levert ook een baan op in de dienstensector.

“Anderhalf miljoen mensen hebben dus een baan door de industrie.”

Marktgerichte innovatie Het Topsectorenbeleid houdt onder meer in dat de overheid het ondernemers wat makkelijker probeert te maken door regels weg te halen, maar ook door garantieleningen af te geven aan MKB-ondernemers die anders moeilijk een lening bij een bank kunnen krijgen. Guido Landheer: “De afgelopen jaren hebben wij voor negen miljard euro aan garantieleningen bij banken afgegeven. Hiermee zijn 12.000 MKBondernemers geholpen. Ook werken we eraan dat diverse partijen, zoals kennisinstellingen en ondernemers, bij elkaar komen om marktgerichte innovatie te bevorderen. Dat alles is van groot belang, want de industrie zorgt voor economische groei in Nederland.”

De openingsceremonie werd afgesloten met de bekendmaking en prijsuitreiking van de ION Borghardt Award 2014, zie kader op pagina 18.

Op de beursvloer kon er weer kennisgemaakt worden met veel noviteiten. Er waren ruim 170

gespecialiseerde oppervlaktebehandelaars en toeleveranciers uit binnen- en buitenland.

Vanzelfsprekend is het onmogelijk om alle deelnemers te belichten, maar toch hieronder enkele highlights daaruit.

Zoals het bedrijf HangOn, één van de veertien inzendingen van de ION Borghardt Award, maar dus niet één van de drie gelauwerden. “Wij vinden dat poedercoaters met ons HQL-systeem veel tijd en geld kunnen besparen”, zegt Dré Bovens van HangOn. HQL staat voor HangOn Quick Level. “Want de tijd dat iemand voor het poedercoaten bezig is om één ophanghaak te vervangen, kan die persoon ook een etage met 30 ophangpunten plaatsen. Dan werk je dus 30 keer sneller. De kostenreductie die je hiermee kunt bereiken, is veel meer dan een paar procent goedkopere poedercoating.” HangOn is inmiddels in meer dan 40 landen vertegenwoordigd, dus het ophangsysteem zal z’n weg wel weten te vinden.

Digitaal tijdperk Een veel kleiner bedrijf is het spuitwerk- en poedercoatingbedrijf Wilmink waarvan Dirk Wilmink

de directeur is. Hij is van het type: als je niet groot bent, moet je slim zijn. “Wij leven in een digitaal tijdperk en wij hebben dat vergaand doorgevoerd in ons bedrijf. Daarmee willen wij ons onderscheiden van onze concurrenten. Het productieproces hebben wij zoveel mogelijk gedigitaliseerd. Dit betekent bijvoorbeeld dat wanneer medewerkers aan een product gaan werken wij met plaatjes laten zien hoe ze iets moeten doen. Ook moeten medewerkers in de procesvoering hun werk gedetailleerd in de computer bijhouden. Ieder veld moet ingevuld worden, anders kunnen ze niet verder. Hiermee borgen we procesen, hebben we minder afkeur en het voorkomt onrust in de organisatie.”

Daarnaast is er de jeugd die niet belt, maar appt. “Wij beseffen heel goed dat de jeugd onze klant is. Maar de jeugd belt niet, die doet alles online. Daarom hebben we voor producten een track-en-trace-systeem ingevoerd in een internet-omgeving met alle kwaliteitsregistraties. Bellen en rapporten over en weer sturen, is dan niet meer nodig. Verder kunnen klanten online opzoeken wat de prijs van een bepaalde klus is. Dit is vooral handig bij werk dat binnen

enkele dagen geleverd moet worden. De klant voert een aantal gegevens in en krijgt dan de prijs te zien. Gaat-ie daarmee akkoord, dan is via één druk op de knop de order geplaatst.”

Grootschalig hergebruik restpoeder Bijna iedere poedercoater zegt dat van het gebruikte poeder slechts 0,5 tot 2 procent als afval wordt afgevoerd. Een bedrijf in België hoort dat hoofdschuddend aan: ze weten wel beter. Ieder jaar halen ze in Europa tussen de zes- à zevenduizend ton restpoeder op. Dit wordt verwerkt tot vulstof en tot geluidwerend en isolatiemateriaal voor tal van toepassingen. Er is voldoende aanbod van restpoeder. “Wij doen ons best om dit allemaal goed te kunnen verwerken. Het is een beetje een luxe situatie”, zegt Arnd Nelde van het bedrijf Nelco. Dat bedrijf is al vijftien jaar bezig met hergebruik van restpoeder.

Hij vervolgt: “Wij aanvaarden allerlei soort restpoeder: fijn stof, overspray, cycloonpoeders, vervallen producten, incourante kleuren, overstocks en afvalpoeders van alle types. We kunnen daar nieuwe producten van maken met

een uniforme kwaliteit. De automobielindustrie is één van onze grootste afnemers. De ingezamelde poeders worden hoofdzakelijk gebruikt om te verlijmen waarna ze ‘verdwijnen’ in bijvoorbeeld de hoedenplank of in de kofferbak of in vulstof om kabelgoten af te dichten. Een andere toepassing bestaat uit geluidwerend materiaal voor witgoed zoals wasmachines en wasdrogers. We produceren tevens met een partnerbedrijf innovatief plaatmateriaal dat vergelijkbaar is met MDF, maar in tegenstelling tot laatstgenoemde vanwege z’n waterbestendigheid toegepast wordt in keukens en badkamers.

Onze capaciteiten om de vraag aan te kunnen, nemen steeds toe.”

In de komende edities zal aan sommige onderwerpen die op de Surface aan bod kwamen meer aandacht worden besteed. ●

Meer informatie www.hangon.co/nl www.wilmink-bv.nl www.nelco.be

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 17

Heinrich Guth van Heras kreeg uit handen van Guido Landheer, directeur Topsectoren en Industriebeleid van het ministerie van Economische Zaken, het beeld Humanoid uitgereikt. Het beeld is gemaakt door kunstenares Marga Janssen. De term Humanoid duidt op een robotachtig wezen; robot met menselijke trekken of mens met robotachtige trekken? Een functionele en creatieve interactie tussen mens en machine die oppervlaktebehandelaars dagelijks vormgeven. Herkenbaar is de vorm van het hoofd. Aan de buitenkant van het hoofd zijn diverse materialen en oppervlaktetechnieken te vinden.

Jury-beoordeling ION Borghardt Award 2014 De ION Borghardt Award 2014 is gewonnen door HERAS bv uit Oirschot voor de innovatieve productiemethode van de nieuwe generatie spijlenhekwerk. Zo maakte juryvoorzitter Arjan Mol bekend tijdens de openingsceremonie van de Surface 2014. “De jury was unaniem in haar oordeel. De motivatie is dat over de gehele breedte van de gestelde criteria bijzonder hoog wordt gescoord.

Niet alleen op het gebied van ketenoptimalisatie en innovatiewaarde, maar ook zijn zaken als kostenreductie, marktrelevantie, maatschappelijk verantwoord ondernemen, arbeidshygiëne en het ontzorgen van de klant nadrukkelijk meegewogen.”

Naast het gouden certificaat en de mediacheque ontving de winnaar het kunstwerk Humanoid van beeldend kunstenares Marga Janssen. De VISEM Powder Navigator ontving als nummer 2 het zilveren certificaat en Q-Fin uit Bergeijk als nummer 3 het bronzen certificaat. De jury was aangenaam verrast door het aantal en de kwaliteit van de inzendingen.

Arjan Mol: “Het toont aan dat de branche een sterk innovatief karakter heeft en haar verantwoordelijkheid in de zorg om het milieu serieus neemt. De jury hoopt nadrukkelijk dat de uitreiking van de ION Borghardt Award meer bedrijven zal stimuleren tot het doen van innovaties.

Het deelnemersveld van 2014 heeft laten zien dat er nog heel veel mogelijkheden zijn.”

Heras bv heeft de Award te danken aan de lijn Grence: een nieuwe generatie spijlenhekwerk die vooral hoog scoort op het gebied van duurzaamheid. De innovatie maakt lassen overbodig, vereist veel minder zink, is minder arbeidsintensief en reduceert intern transport.

Door het gehele productieproces kan de CO2-uitstoot tot maximaal 70 procent verminderen ten opzichte van conventionele oplossingen. Dagelijkse transporten en het verzinkingsproces verhogen de CO2-uitstoot aanzienlijk. Enkele significante verbeteringen zijn bijvoorbeeld: - reductie chemieverbruik met 15%. Dit heeft vooral betrekking op het beitsmiddel - reductie afvalstromen chemie met 40%. Omdat er minder gebeitst wordt, is de standtijd van het beitsbad sterk verhoogd - De verbruikte hoeveelheid zink is met 75% gedaald. De samenstel-

18 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

ling van het zink is echter veel zuiverder en kwalitatief beter dan het stukgoed verzinkt materiaal.

Naast deze milieuvoordelen is er nog een aantal andere verbeteringen.

Inmiddels hebben de eerste gemeenten in Nederland ‘groene’ productieprocessen voor hekken voorgeschreven voor bepaalde industrieterreinen. Uit de top drie van de veertien inzendingen voor de Award eindigde de Stichting VISEM Powder Navigator op de tweede plaats. De Powder Navigator is een softwareprogramma dat kan ondersteunen bij het optimaliseren van het poedercoatproces. Denk hierbij aan het optimaliseren van laagdikteverdeling, kantendekking, verminderen/ voorkomen van kleurverschillen tussen dikke en dunne delen, verlagen van energieverbruik, reduceren van afvalpoeder, enzovoort. Deels kan dat door afzonderlijke eigenschappen te optimaliseren, maar combinaties van eigenschappen leveren juist vaak verrassende resultaten. Door de toepassing van het programma worden vooral de kwaliteit van het eindproduct geoptimaliseerd, het grondstofverbruik verminderd, de onderhoudswerkzaamheden beperkt, het energieverbruik gereduceerd, de kennis verhoogd en de keten geprofessionaliseerd. De jury vond dit alles zeer lovenswaardig.

De derde prijs ging naar het nog jonge bedrijf Q-Fin (dat nog maar eind 2013 gestart is), voor de ontwikkeling en het op de markt brengen van ontbramings-, afrondings- en schuurmachines die toegesneden zijn op kleine (vooral RVS) stalen delen. Speciaal voor die delen heeft Q-Fin een uniek vacuümsysteem ontwikkeld dat het product perfect op zijn plaats positioneert en voor stalen delen een uniek magneetsysteem ontwikkeld voor hetzelfde doel. Q-Fin ontwikkelt, produceert, bouwt en verkoopt de machines in en vanuit eigen huis. Het bedrijf is ontstaan omdat het moederbedrijf Bax Metaal geen deugdelijke machine in de markt kon vinden die kleine (vooral RVS) stalen delen kon ontbramen, afronden en schuren volgens hun maatstaven. Volgens de jury voldoen het bedrijf en zijn inzending in de gehele breedte aan de criteria voor de ION Borghardt Award: vooral het ontzorgen van de klant, het beantwoorden van de duidelijke marktvraag, kostenreductie, arbeidshygiëne en –veiligheid.

Met 6.200 bezoekers trok de Surface ongeveer evenveel bezoekers als twee jaar geleden.

Surface Solutions naast elkaar verbeeld.

Kennisuitwisseling aan de lopende band.

Veel belangstelling voor de Future Skins.

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 19

algemeen

Meten/controleren, aantonen en vastleggen staan centraal in certificering

EN 1090 eist systematische aanpak Sinds 1 juli 2014 moeten alle onderdelen van een dragende staal- of aluminiumconstructie voorzien zijn van CE-markering volgens NEN-EN 1090. Staalconstructeurs moeten dus volgens de EN 1090 gecertificeerd zijn om een CE-verklaring te mogen afgeven en in het verlengde daarvan wordt ook van de coaters en verzinkers verwacht dat zij aan de richtlijn voldoen. Wat betekent dit voor onze branche? Op een lezingenmiddag begin september werden de toehoorders hierover bijgepraat.

De bijeenkomst was georganiseerd door TQC, producent van meetinstrumenten en lab-apparatuur, in samenwerking met IFO Nederland en Zinkinfo Benelux. Onder de titel Voordenken voorkomt nadenken werd de aftrap gegeven door Guus Schmittmann van Zinkinfo Benelux. Hij ging vooral in op het proces van corrosievorming en op het bestrijden daarvan.

Als je iets wilt bestrijden, is het handig om de diepste oorzaak daarvan te weten, maar daar schiet je bij corrosie niet zo veel mee op.

Volgens Schmittmann worden alle metalen als erts in de natuur gewonnen om vervolgens ten koste van heel veel energie te worden omgezet in metaal. Maar ieder metaal wil altijd terug naar z’n laagste energieniveau, en dat is erts waardoor oxidatie optreedt. De kosten van corrosie bedragen ongeveer vier procent van het BNP, oftewel 24 miljard euro per jaar waarvan ongeveer een kwart te vermijden is. De meest voorkomende vorm van corrosie is elektrochemische corrosie. Om die corrosie te krijgen, heb je twee metalen nodig (waarvan er één edel is en de ander onedel), en een elektrolyt. Het onedele metaal offert zich dan op ter bescherming van het edele metaal. Het corrosieproces start door de werking van lucht, verontreiniging en vocht, aldus de spreker. Er zijn veel vormen van

20 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

corrosie. Eén daarvan is berucht in zwembaden, namelijk spanningscorrosie. In materiaal dat onder spanning staat, kunnen met name bij RVS transkristallijne spanningsscheurcorrosie ontstaan vanwege het chloridemilieu en de trekspanning. Als dat ver genoeg doorgaat, knapt het materiaal. Daarom zijn RVS-ophanghaken en -kettingen verboden in zwembaden. In Tilburg is wel zo’n haak toegepast waardoor een geluidsbox naar beneden viel. Hierdoor stierf een kind en raakte de moeder gewond. Corrosie kan dus levensgevaarlijk zijn.

Corrosie bestrijden Wat te doen tegen corrosie? Er zijn corrosievertragers zoals inhibitoren (bijvoorbeeld chromaten/fosfaten en corrosiewerende pigmenten), en passiveerlagen. Ook kun je corrosie bestrijden door: - kennis van het klimaat en de te verwachten gebruiksduur - corrosiebewust ontwerpen - keuze beschermingssysteem - onderhoud Corrosiebewust ontwerpen, dus rekening houden met de omstandigheden waarin het product komt te functioneren, is erg belangrijk.

Voorkomen is immers beter dan genezen. Als iets zo ontworpen is dat er zich geen water of vuil kan verzamelen in onderliggende hoeken, ben je al een heel eind. Opstaande randen en niet-aansluitende delen zijn in dat opzicht berucht. Corrosie kan ook bestreden worden door: - het aanbrengen van organische deklagen - metaallagen zoals (thermisch) verzinken, verchromen, vernikkelen, kathodische bescherming - het aanbrengen van keramische deklagen - combinatie van methoden, bijvoorbeeld verf plus kathodische bescherming.

Dit alles leidde tot de conclusie dat vooraf goed nadenken over keuzes en consequenties tot lange zorgeloze conservering kan leiden.

Oftewel, in de woorden van Guus Schmittmann: voordenken voorkomt corrosie.

Meten/controleren, aantonen en vastleggen Wat betekent dit alles in relatie tot EN 1090?

Hierop ging Pauline Meijwaard, inspecteur bij IFO Nederland, in. In haar voordracht stond het begrip kwaliteit centraal en vooral het structureel bereiken en handhaven van kwaliteit. Het begrip kwaliteit betekent kennelijk niet voor

Pauline Meijwaard: “Voor kwaliteit is een systeem nodig dat herhaalbare en betrouwbare resultaten oplevert”

Guus Schmittmann: “Voordenken voorkomt corrosie”

René Bode: “Het percentage coatingdefecten is erg hoog, dat kan zonder veel moeite omlaag”

iedereen hetzelfde, zo bleek toen het publiek gevraagd werd kwaliteit te omschrijven. Toch kan als uitgangspunt gehanteerd worden dat het werk in één keer goed uitgevoerd moet zijn. Om dit structureel te bereiken, heb je een systeem nodig dat herhaalbare en betrouwbare resultaten oplevert volgens bepaalde procedures. Bij het realiseren hiervan heb je veel aan: - gezond verstand - ervaring - meten, controleren - procedures - kwaliteitssysteem - certificering: product, proces, bedrijf.

Conformiteitsverklaring

de middag, René Bode van TQC, die meteen duidelijk maakte dat er veel gras voor zijn voeten was weggemaaid door de twee eerdere sprekers. Hij wees erop dat er voor een goede kwaliteit van het conserveerwerk veel aandacht besteed moet worden aan de voorbehandeling.

“Een schoon en goed voorbereid oppervlak is cruciaal voor succesvolle coatingprestaties.

Eigenlijk is dat een open deur, maar toch worden in de voorbehandeling maar al te vaak onvolkomenheden geconstateerd zoals olie, vetten en zouten die niet goed verwijderd zijn. Al die verontreinigingen zijn meetbaar met de juiste meetinstrumenten. Soms wordt spoelwater niet verwijderd, maar verdampt het waardoor de aanwezige zouten zich weer nestelen op het oppervlak. En hoe schoon is het spoelmiddel, of brengen we juist weer zouten op het oppervlak aan?” Bode zei dat het aantal coatingdefecten erg hoog is. “Dat moet omlaag en kan ook makkelijk omlaag als we al die open deuren eens gaan toepassen. Dit is helemaal niet zo moeilijk. Het gaat om het toepassen van de kennis die we vandaag hebben gehoord en gewoon nuchter kijken en gezond verstand.

Dan gaan we met z’n allen naar een situatie waarin de coatingprocessen optimaal verlopen met duurzame bescherming als resultaat.” ●

Bij certificering denken we al gauw aan Qualicoat, Qualanod, Qualisteelcoat, DASt (ISO1461) (verzinken, Duitsland) en natuurlijk aan EN 1090. EN 1090 is overigens geen certificering, maar een normering. Je kunt daarop wel gecertificeerd worden. Alle genoemde regelingen stellen het meten/controleren, aantonen en vastleggen centraal. Dus aan een mondelinge afspraak of stilzwijgend uitgaan van hoe het altijd gaat, heb je niets. De EN 1090 is in tegenstelling tot de genoemde certificeringen, wel verplicht. Deze normering gaat om onderdelen voor de bouw. Het verplicht de staalconstructeur en importeur van stalen delen in de bouw tot certificering. De applicateur kan niet gecertificeerd worden volgens EN1090.

Die levert immers een dienst en geen product.

De applicateur moet wel voldoen aan de Certificering Factory Production Control (FPC) van de opdrachtgever. Dit krijgt vorm door de conformiteitsverklaring EN 1090.

Via een audit en onafhankelijke inspectie kan de applicateur in het bezit komen van zo’n verklaring. Daartoe moet een applicateur veel aandacht schenken aan: - kwalificatie van het personeel - traceerbaarheid van producten - duurzaamheid (zoals C-klasse en verwachte levensduur) - controle en inspectie.

IFO Nederland certificeert zowel staalconstructeurs als applicateurs, maar bij laatstgenoemde gaat dat onder de noemer van een conformiteitsverklaring. De constructeur kan van de applicateur een conformiteitsverklaring vragen.

Als deze die heeft, dan is de opdrachtgever gedekt. Met Qualicoat en Qualisteelcoat voldoe je voor 90 procent aan de EN1090 en daarmee ligt de conformiteitsverklaring volgens EN1090 binnen handbereik. Er moet dan alleen nog een aanvullende vragenlijst worden ingevuld.

Met zo’n verklaring moet je wel altijd volgens je eigen procedures werken. Applicateurs die geen Qualicoat en Qualisteelcoat hebben, moeten voor een conformiteitsverklaring een certificeringstraject volgen. De kosten hiervan zijn 2100 euro en voor ION-leden 1700 euro. Meijwaards conclusie is dat er verschillende manieren zijn om kwaliteit te structureren en dat een systematische aanpak hierbij zeker helpt. “En nogmaals: voor kwaliteit is het meten/controleren, aantonen en vastleggen van je werk zeer belangrijk.”

Open deuren Tot slot was het de beurt aan de gastheer van

Meer informatie www.tqc.eu www.ifo-nederland.nl www.zinkinfobenelux.com www.EN1090.nu

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 21

algemeen

Elektroplating voor grootschalige productie van dunnefilm-zonnepanelen

Hoge efficiency CIGS-zonnecellen Tijdens de Dag van de Oppervlaktetechnologie 2013 gaf Arjan Hovestad, senior wetenschapper elektrochemische technologie bij TNO, een overzicht van de laatste stand van zaken op het gebied van dunnefilm-zonnecellen. Hij behandelde in het bijzonder de CIGS-zonnecellen, die volgens Hovestad veelbelovend zijn voor de nabije toekomst.

Zonne-energie is het schoolvoorbeeld van duurzaamheid. Theoretisch gezien kunnen we met een uur aan zonlicht de hele wereld een jaar van energie voorzien. Dat is helaas te positief gedacht, want bij de omzet van zonlicht naar stroom gaat veel energie verloren. Toch bereiken zonnecellen momenteel al een energieomzet van zo’n 20 procent. Zonder oppervlaktetechniek zou dit onmogelijk zijn.Silicium wafers zijn momenteel de standaard-zonnepanelen die overal gebruikt worden. De in serie geschakelde panelen hebben een efficiency van ongeveer 15 procent. Met een typische module op een Nederlands dak betaal je omgerekend ongeveer €0,10 per kWh (inclusief installatiekosten, red.), ruim de helft van de huidige elektriciteitsprijzen.

“Die lage kosten komen doordat de productiekosten van zonnepanelen in de laatste jaren flink gedaald zijn”, vertelt Hovestad. “Op dit moment liggen de kosten rond de één dollar per watt. Dat komt met name doordat de meeste zonnepanelen vrij goedkoop in China worden geproduceerd, dat een gunstig staatsinvesteringsklimaat heeft.” Een goede ontwikkeling dus voor de zonne-energieindustrie, maar de Chinese massaproductie heeft er wel voor gezorgd dat veel Europese fabrikanten de handdoek in de ring hebben moeten gooien. Toch liggen er volgens Hovestad nog genoeg kansen. “De Nederlandse industrie doet het goed met het maken van de productie-apparatuur, waarin we een wereldwijd marktaandeel hebben van vijf procent.” Ook op het gebied van ontwikkeling en onderzoek gebeurt er veel in Nederland.

22 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

TNO, ECN en TU Eindhoven bijvoorbeeld concentreren zich gezamenlijk onder de alliantie Solliance op de tweede generatie zonnepanelen. “Dit zijn de dunnefilm-zonnepanelen waarmee voor Nederland naar alle verwachting geld te verdienen is”, aldus Hovestad. “Overigens behoren het Leuvense onderzoeksinstituut Imec en het Jülich onderzoekscentrum uit Duitsland ook tot deze alliantie.”

CIGS-zonnepanelen Met name de CIGS-zonnepanelen zijn flink in opkomst. Een CIGS-zonnecel bestaat uit een

onderste elektrode van molybdeen, met daar bovenop een gecombineerde laag koperindium-galliumselenide (CIGS) dat dienst doet als halfgeleidermateriaal dat het licht absorbeert. De toplaag bestaat uit cadmiumsulfide, dat ervoor zorgt dat de elektronen allemaal dezelfde kant opgaan. Hier bovenop komt nog een laag zinkoxide dat fungeert als elektrisch contact aan de bovenkant en de stroom afvoert.

Hovestad: “In totaal is zo’n CIGS-cel maar drie μm dik, in vergelijking met een conventionele silicium wafer van 200 tot 300 μm dik.” De dunnefilm-zonnecel is daardoor flexibel en dus

Schema waarin stap voor stap wordt getoond hoe de CIGS-zonnecel in elkaar wordt gezet.

Voor iedere stof wordt de dikte in micrometer aangegeven. Bij het zwarte kadertje (bij Se(g), 450-600ºC) gaat het product de oven in om met seleengas te reageren.

Stappenschema productie CIGS-zonnecel

in allerlei bouwmaterialen te integreren. Een zonnecel wordt in de regel op een glassubstraat geplaatst, maar dunnefilm-zonnecellen kunnen ook op bijvoorbeeld staal worden gezet.

Daarnaast zijn ze esthetisch aantrekkelijker door de zwarte kleur en zeer efficiënt in materiaalgebruik omdat er relatief gezien weinig materiaal voor nodig is. “En het heeft een record-efficiency (rendement omzet van zonlicht naar stroom, red.) van maar liefst 20,8 procent. Het is dus in ieder geval competitief met de silicium zonnepanelen”, aldus Hovestad. Volgens Hovestad is er nu veel meer vraag gekomen naar grootschalige productie van CIGS-zonnecellen met een hoge energie-opbrengst. “Daar ligt dus een gat in de markt. Er moet productie-apparatuur voor ontwikkeld worden en er moet een standaardisatie komen voor dunnefilmtechnologie.”

Productielijn Zo heeft koper-elektroplating voor Hovestad de voorkeur boven een sputtermethode voor de fabricage. “Sputteren is eenvoudiger qua techniek, maar elektroplating is uiteindelijk goedkoper omdat het veel makkelijker is op te schalen.” Solliance heeft voor onderzoeksdoeleinden een eigen productielijn op labschaal, dat ontworpen en geleverd is door het Nederlandse Meco Equipment Engineers. Eerst wordt de molybdeenlaag op het substraat aangebracht middels een conventionele sputtertechniek.

Maar daarna worden in enkele aparte kamers middels elektroplating achtereenvolgens koper, indium en gallium op het molybdeen gedeponeerd. Hierna gaat het halfgeleidermateriaal in een oven waar het onder een temperatuur van 550°C met seleendamp reageert en uitkristalliseert. Als laatste worden de cadmiumsulfide en

Productielijn elektroplaten zonnecellen.

Doorsnede van het werkelijke CIG-materiaal (ofwel het halfgeleidermateriaal) voordat het met het seleen reageert. Het CIG-gedeelte dus, dat in elkaar is gezet middels elektroplaten. In het schema is dit dus het materiaal t/m de Ga (gallium)-laag. De foto is gemaakt met een elektronenmicroscoop (5 kV).

Het halfgeleidermateriaal (CIG-materiaal) gaat in een oven waar het onder een temperatuur van 550°C met seleendamp reageert en uitkristalliseert. Na het uitkristalliseren heb je dus CIGS, met de S eraan vast.

zinkoxidelagen aangebracht. Cadmiumsulfide middels chemical bath deposition (CBD) en zinkoxide door te sputteren of met behulp van chemical vapor deposition (CVD). “De apparatuur voor het elektroplaten is goedkoper dan voor het sputteren. Ook gaat er door het elektroplaten bijna geen materiaal verloren. Dit maakt dat de productiekosten gehalveerd zijn ten opzichte van de methode waarbij we alles zouden sputteren”, licht Hovestad toe.

maken de hechting van het koper een stuk moeilijker”, legt Hovestad uit. Hij vervolgt: “Etsen is niet mogelijk, want de laag is zo dun – 300 nm – dat je dan al je materiaal kwijt bent. Een hechtingslaag aanbrengen is ook onmogelijk, omdat dit de efficiency van het CIGS-materiaal aanzienlijk verkleint. Gelukkig bestaan er ook nog additieven. Die zorgen uiteindelijk voor een sterke laterale groei aan het oppervlak van de koperdeeltjes waardoor ze blijven zitten in een gesloten, vrijwel uniforme laag.” Als laatste valt er concreet nog weinig te zeggen over de levensduur van CIGS-zonnecellen over 25 jaar, omdat de CIGS-methode voor commerciële producten daarvoor nog niet lang genoeg bestaat.

Er zijn wel zaken die erop van invloed kunnen zijn. Zo zijn molybdeen en zinkoxide corrosiegevoelig. Ondanks deze onzekerheid worden er volgens Hovestad inmiddels op industriële schaal al goede resultaten geboekt met de CIGS-elektroplatingmethode. “En het lijkt erop dat als je kijkt naar de verschillende materialen voor dunnefilm-zonnecellen, CIGS uiteindelijk als winnaar over de streep zal komen. Het kan als enige in de buurt komen van de hoge efficiency van silicium zonnecellen.” Hovestad voegt hieraan toe dat er inmiddels ook al grote bedrijven zoals Shell en IBM investeren in CIGS. “Deze investeerders geven weer meer mogelijkheden voor Nederlandse apparatenbouwers. Verder is er nog steeds een goede kans op verdere kostenreductie en is de groeiverwachting voor CIGS-zonnecellen de komende jaren enorm.

Onder andere omdat een Chinese fabrikant heeft aangekondigd flink te willen investeren in de productie ervan.” ●

Uitdagingen Maar er zijn uitdagingen inherent verbonden aan het elektroplaten. Zo is het volgens Hovestad erg moeilijk om koper op molybdeen te platen. “Rond het chemisch potentiaal en de zuurgraad waarbij we de koper-elektrodepositie willen toepassen, vormen er zich verschillende soorten oxides in het molybdeen. Deze

Meer informatie www.solliance.eu arjan.hovestad@tno.nl

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 23

Tekst Jörg Gehrke (Institut für Korrosionsschutz Dresden GmbH), Jens Lorenz (Briloner Leuchten GmbH), André Beckerman (Ganzlin Beschichtungspulver GmbH)

Organische Deklagen

Corrosiebescherming: poederlak op poederlak Poedercoatings hebben vaak als nadeel dat ze voor een deel onvoldoende bescherming bieden tegen corrosie op de kanten. Kantendekking is altijd een aandachtspunt, vooral bij strak uitvloeiende coatings. Uit Duits onderzoek is gebleken dat het mogelijk is de corrosiebescherming van de gecoate kanten te verbeteren door gebruik van structuurpoedercoatings met een goede kantendekkingscapaciteit. Het artikel is eerder verschenen in het Duitse blad JOT. Er is veel aandacht besteed aan de Nederlandse vertaling, maar de redactie realiseert zich dat de Duitse herkomst in veel zinnen nog goed te herkennen is. Onze excuses daarvoor.

In het algemeen hebben poedercoatings met een zeer glad oppervlak en een hoge glansgraad van meer dan 80 glanseenheden een slechtere kantendekking en hebben structuurpoedercoatings een goede kantendekking. Zie afbeeldingen 2 en 3. Voor bepaalde applicaties worden echter strak uitvloeiende coatings met hoge glansgraad en tegelijk een goede kantendekking gevraagd. Daartegenover staan de eigenschappen van de gladde poedercoatings.

De hoge glansgraad van poedercoatings wordt na het moffelen bereikt door de lage viscositeit en het vloeien gedurende het smeltstadium en de ontwikkeling van de vloeibare film gedurende de temperatuurtoename van het poeder in de oven. Gevolg hiervan is de slechte dekking op de randen met de daarbij behorende corrosieproblemen.

Het probleem van slechte kantendekking bij gladde coatingoppervlakken is al vele jaren bekend. Uit de analyses van J.E. Pietschmann en anderen uit 1990 blijkt dat de hoofdoorzaken voor de slechte kantendekking de oppervlaktespanning en de smeltviscositeit van de vloeibare lak zijn. Zie afbeelding 4. Het gebruik van

24 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

een extra poederlak voor de kantendekking zou een primer-poederlak kunnen zijn. In de praktijk is deze optie bekend en vertegenwoordigt zij de huidige stand der techniek. Voor hogere eisen in de corrosiebescherming vanaf corrosiebelastingklasse C3 (voor langdurige corrosiebescherming) worden twee lagen poedercoating aanbevolen.

Afbeelding 1:Corrosie op de kanten van een gecoate ventilatorbehuizing: slechte kantendekking.

Manco’s bij twee lagen Bij toepassen van twee lagen poedercoating wordt in serie of na elkaar gewerkt. Dat betekent dat na het aanbrengen van de primer het moffelen volgt, dat ook wel aangeleren genoemd wordt. Daarna volgen dezelfde processen, maar dan voor de toplaag. Door de onderbreking bij het moffelen van de poederlagen

Afbeelding 2: Laagdikte van een polyesterhars-poedercoating op de snijkant van onvoorbewerkte staalplaat, glansgraad van de poedercoating (60°)>80.

in de kameroven en ook door het niet-voortdurende moffelen in de doorloopoven, moet het stuk twee keer het moffelproces ondergaan. Dit leidt tot extra kosten. Bovendien is het bij de gebruikelijke productiemethode van twee lagen poederlak met twee moffelprocessen niet altijd zeker of een goede kantendekking met de poedercoating lukt, zie afbeelding 4. Het nieuwe product en productieproces zullen nu met slechts één moffelgang moeten plaatsvinden, waarbij twee poederlaklagen, die verschillende eigenschappen hebben, na elkaar (poederlak op poederlak) moeten worden aangebracht.

De primer moet een goede kantendekking tot stand kunnen brengen, de toplaag moet een hoogglansgraad hebben van meer dan 70 glanseenheden (60°).

Noodzaak poederlak op poederlak Voor een afdoende kantendekking heb je weinig aan een simpele toename van de laagdikte van een coating – althans bij het gebruik van een gladde hoogglanscoating. Dit geldt vooral bij scherpe snijkanten. De glanzende poedercoating moet daarom als het ware met een speciale primer ‘onderbouwd’ worden, die wel voor een goede kantendekking zorgt. In tegenstelling tot de gebruikelijke techniek van de twee lagen poedercoating door het tweemaal doorlopen van het moffelproces (waaronder het aanbrengen en uitharden), is er bij de nieuwe methode (poederlak op poederlak) slechts één moffelgang nodig. Dit verlaagt de kosten voor het moffelen. Voor een goed resultaat moeten de primer en de toplaag op elkaar afgestemd zijn. In detail betekent dit: 1. In het applicatieproces ‘droog in droog’

Afbeelding 3: Laagdikte van een polyesterhars-poedercoating op de snijkant van onvoorbewerkte staalplaat, fijnstructuurpoeder.

moeten de primer-poedercoating en de toplaag na elkaar en in voldoende laagdikte aangebracht kunnen worden. In automatische coatinginstallaties, in de zogenaamde poederlakcentra, kunnen daarbij problemen ontstaan door contaminatie.

2. Gedurende het uitharden en het vloeien in de oven mogen de beide poederlaklagen zich niet zo intensief met elkaar mengen, om te voorkomen dat de kleur en de bestendigheid tegen weersinvloeden worden benadeeld.

3. Er mogen geen fouten door storing in het vloeien of door afscheiding van water door gebruik van uithardende polyesterharsen middels polycondensatiereactie in de coatingfilm van de toplaag zichtbaar zijn.

4. Primer en toplaag moeten na het moffelen compatibel zijn en er moet voldoende hechting aanwezig zijn.

5. De kantendekking in de nieuwe procescombinatie moet goed zijn en moet duidelijk beter zijn dan bij de standaardproductie.

In het laboratorium werden uitgebreide toepassingstesten gedaan om de geschikte processen of procescombinaties voor de poederlakapplicatie te vinden. Daarbij is een combinatie van elektrostatische oplading voor de primer en tribo-oplading voor de toplaag bijzonder geschikt gebleken.

Resultaten toepassingstesten Voor een geselecteerde poederlakcombinatie uit primer en toplaag werden, rekening houdend met de bovengenoemde applicatieprocessen, vlakke platen twee keer ‘droog in droog’ gecoat en aansluitend één keer gemoffeld, zoals beschreven. Voor de gekozen poederlakcombinatie moesten de volgende laagdikten

Afbeelding 4: Geringe kantendekking van een tweelaagspoedercoating op een verzinkte staalplaat (epoxybasispoeder + polyesterharsdekpoeder).

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 25

Afbeelding 5: Metallografische dwarsdoorsnede van proefstuk 50-6.

aangehouden worden: - primer: 40-60 µm - toplaag: 100-120 µm.

Deze laagdikten kunnen na het moffelen gemeten worden, bijvoorbeeld via een wigsnede.

Om de precieze eenvoudige laagdikten voor de primer en de toplaag te meten, werden metallografische doorsneden gemaakt, zie afbeelding 5. Op de hier afgebeelde doorsnedes is naast de eenvoudige laagdikten van de primer en de toplaag een bepaalde mengzone van de beide poederlaklagen te herkennen, die duidelijk afwijkt van de exact begrensde grenslaag tussen de primer en de toplaag bij de gebruikelijke applicatie en twee keer moffelen. Bij vergelijkende infarood-spectrografische onderzoeken op de toplaag konden daar echter geen door de primer veroorzaakte onzuiverheden worden aangetoond. Enkelvoudige meng- en applicatietesten hebben echter aangetoond dat al de kleinste hoeveelheden primer (0,1 massaprocent) in de toplaag na het moffelen te zien zijn. Bij de poeder-in-poeder-proefstukplaat kon onder bepaalde hoeken nog wel een kleine visuele verstoring in het oppervlak, glansreductie van de toplaag, worden waargenomen. Dit is het best met glansmetingen onder een hoek van 20° te zien. Zie tabel 1.

Corrosiewering van tweelaags-poedercoatings Om de werking van de corrosiebescherming

26 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

van tweelaags-poedercoatsystemen te kunnen beoordelen volgens de gebruikelijke methode en volgens de ’droog in droog’-methode, werden belastingstesten gedaan volgens DIN 55633, respectievelijk DIN EN ISO 12944-6. Gelet op de eisen van de opdrachtgever werden de belastingstesten uit de categorie C4, hoge duurzaamheid, gekozen: - Neutrale zoutsproeitest volgens DIN EN ISO 9227 NSS, duurzaamheid: 720h - Condensatie van waterdamp volgens DIN EN ISO 6270, duurzaamheid: 480h.

verschillende bindmiddelen van de primervariaties is weliswaar geen directe vergelijking van de reultaten uit de testen mogelijk. Een neutrale beoordeling van de resulaten uit de belastingstesten is echter wel mogeljk. Om de directe invloed van de applicatiemethode op de resultaten van de belastingstesten te doorgronden, lopen nu nog belastingstesten met een gemodificeerde epoxyhars-poedercoating en een polyester-epoxy als primer plus een polyesterhars- toplaag, maar dan klassiek na elkaar aangebracht en gemoffeld. De poedercoatings van de onbelaste referentieproefstukken lieten in beide variaties goede hechtingswaarden zien. Na de belasting werden bij de onderzochte poederlakcoatings geen opvallende punten gevonden met betrekking tot scheurvorming, roestdoorslag in de coatings of blaasjes. Ook de ruitjesproef (ISO 2409:2013) toonde de kenwaarde GT 0 (zeer goed) aan, met slechts één uitzondering (GT 3 bij een klassiek tweelagensysteem na condensatie van waterdamp). Met de Dollytest, volgens

Als klassieke coatingvariatie wordt een tweelaags-poedercoating gebruikt, bestaande uit een epoxyhars-primer plus polyesterharstoplaag. Beide poederlaklagen werden eerst na elkaar aangebracht en daarna gemoffeld.

Voor de ’droog in droog’-variatie werd gekozen voor een door uitgebreide testen verbeterde poederlakcoating-variant, bestaande uit een gemodificeerde epoxyhars als primer en een polyesterhars-toplaag. Op grond van de

Tabel 1: Resultaten van glans- en kleurmetingen.

Proefstuk Karakterisering Glansmeting Kleurmeting

20° 60° L

a

b

E1 Referentie (eenlaags)

59,8

89,6

40,5

41,3

23,4

E10 Poeder-op-poeder proefstuk

45,9

85,2

41,0

43,5

24,0

Afbeelding 6: Uiterlijke verschijning van de twee soorten poeder na neutrale zoutnevelblootstelling.

ISO4624:2002, op poedercoatings werden vaak zeer goede resultaten bereikt in vergelijking met corrosiewerende natlak bij de juiste keuze van een geschikte lijm (2K-epoxyharslijm) en bij goede voorbewerking van het oppervlak voor het coaten. De resultaten lagen tussen circa 17 tot 25 Mpa, met meestal kleine verschillen in het breukbeeld. Slechts na de langdurige vochtbelasting ‘condensatie van waterdamp’ valt het klassieke tweelaagssysteem in stabiliteit duidelijk af, bij 90% fouten in de hechting, wat een negatieve waarde is. Dan moeten nog de resultaten van corrosie en delaminatie op de kras na de neutrale zoutsproeibelasting worden genoemd. Hier werden bij de beide variaties na herhaalde testen vergelijkbare waarden gemeten, zie ook de uiterlijke verschijning van het in neutrale zoutsproeinevel belaste proefstuk in afbeelding 6. De totale laagdikte van het poederlak-op-poederlak-proefstuk lag echter met circa 270 µm duidelijk boven de laagdikte van de klassieke variatie met circa 150 µm.

Samenvatting Voor hoogwaardige corrosiebeschermingseisen, vanaf corrosiebelastingklasse C3, en langdurige bescherming is meestal het proces van tweelaags-poedercoating aan te bevelen. Onder bepaalde omstandigheden kan daarmee een betere corrosiebescherming aan de snijkanten worden bereikt. Een betere kantendekking bij tweelaags-poedercoatings kan echter niet altijd worden bereikt, vooral wanneer een glad

glanzend oppervlak wordt verlangd. In een eerder project werd onder andere bepaald dat structuurpoedercoatings in tegenstelling tot glanzende poederlakcoatings een veel betere kantendekking bezitten. Structuur-poedercoatings bezitten echter ook speciale additieven, die de tussenhechting van de daarboven liggende deklaag kunnen verstoren. De hier gepresenteerde werkzaamheden werden uitgevoerd om enerzijds de klassieke techniek voor de apllicatie van tweelaags-poedercoatings te onderzoeken en de ‘droog in droog’-methode met slechts één moffelgang te ontwikkelen.

Tegelijk zou ook een verbeterde kantendekking met de poedercoatings worden bereikt door de combinatie van twee poederlakcoatings met verschillende eigenschappen en taken.

De eerste resultaten van de onderzoeken in het laboratorium, ook onder omstandigheden die de werkelijke productiesituatie benaderen, toonden aan dat een ‘droog in droog’-applicatie met de ontwikkelde combinatie uit primer en toplaag met aansluitende enkelvoudige moffelgang functioneert. Verder detailwerk met betrekking tot het poedercoaten van complexe werkstukgeometrieën en poedercoaten bij grootschalig seriewerkmoet nog volgen.

Sponsor De werkzaamheden voor het thema ‘Entwicklung eines zweischichtigen Pulverbeschichtungssystems für einmaliges Einbrennen nach der Applikation Pulver auf Pulver’ zijn

gefinancierd door het Duitse ministerie van Economie en Energie via de Arbeitsgemeinschaft industrieller Forschungsvereinigungen (AiF) binnen het programma ‘Zentrales Innovationsprogramm Mittelstand’ (ZIM). Voor deze financiering en ondersteuning is, namens alle deelnemers aan het project, dank verschuldigd. ●

Bronnen [1] A iF-ProInno II-Projekt: Thema: Beschichtungsgerechtes Zuschneiden von Halbzeugen vor dem Pulverbeschichten.

Teilprojekt: Korrosionsschutzvermögen von Pulverbeschichtungen an Schnittkanten.

Registriernummer: KF0130905SU7. Institut für Korrosionsschutz Dresden GmbH. 12.

Mai 2010.

[2] Pietschmann, J.: Industrielle Pulverbeschichtung Grundlagen Anwendungen Verfahren. 2., überarbeitete und erweiterte Auflage. Friedr. Vieweg & Sohn Verlag/ GWV Fachverlage GmbH, Wiesbaden 2003.

[3] DIN 55633: Beschichtungsstoffe – Korrosionsschutz von Stahlbauten durch Pulver-Beschichtungssysteme – Bewertung der Pulver-Beschichtungssysteme und Ausführung der Beschichtung, april 2009.

[4] Pietschmann, J. E.; Pfeifer, H.; Raub, Ch. J.: Einfluß der Zusammensetzung des Pulverlackes auf die Kantendeckung.

Metalloberfläche 44 (1990) 11, p. 513-516.

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 27

tekst Paul ter Haar, technisch directeur Zinkinfo Benelux

Elektrochemie & metallieke deklagen

Betekenis EN 1090 voor het thermisch verzinken In 2011 is in Europa de verordening bouwproducten van kracht geworden. De Europese lidstaten kiezen hiermee voor een zo gelijk mogelijke interne markt voor bouwproducten, zonder dat allerlei overheden eigen beschermende maatregelen kunnen nemen.

Hoewel de implementatie van de verordening al een keer was uitgesteld, is zij per 1 juli 2014 definitief in werking getreden. De verordening vervangt de eerdere richtlijn bouwproducten.

Discontinu thermisch verzinken is een duurzame conserveringsmethode voor stalen bouwdelen. Het thermisch verzinken moet volgens de EN 1090 deel 2 worden uitgevoerd volgens de norm EN-ISO 1461. Een constructiebedrijf dat per 1 juli 2014 stalen bouwproducten op de markt brengt, moet over een gecertificeerd Fabrieks-Productie Controle-systeem (FPC) beschikken om de kwaliteit van zijn producten te borgen. De verzinker moet aansluiten op het FPC van het constructiebedrijf, maar hoeft zelf geen gecertificeerd FPC te hebben.

De brancheorganisatie van de thermisch verzinkers in België, Nederland en Luxemburg, Zinkinfo Benelux, heeft haar leden voorzien van een leidraad. Deze leidraad is gezamenlijk opgesteld door de Europese koepels van verzinkers en staalconstructiebedrijven. De checklist helpt de verzinker, maar ook de constructiebedrijven, bij het controleren of samen de noodzakelijke en goede afspraken zijn gemaakt en op papier zijn vastgelegd. Tezamen met Infosteel

28 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

zal Zinkinfo Benelux de checklist in België verspreiden. In Nederland heeft verspreiding onder de leden van SNS al plaatsgevonden.

Geïnteresseerden kunnen de leidraad vinden op de website: www.zinkinfobenelux.com/ informatie/en+1090?EN+1090 De bij Zinkinfo Benelux aangesloten bedrijven werken allemaal volgens de EN-ISO 1461. Dit houdt in dat de badsamenstelling voor bijna 99% uit zuiver zink bestaat en dat er maar een klein beetje ‘peper en zout’ wordt toegevoegd. Ook de minimale laagdiktes zijn vastgelegd in de norm. De norm EN-ISO 1461 vormt een gedegen basis voor een stabiele kwaliteit van de zinklagen. Naast de norm hebben veel verzinkers een kwaliteitsmanagementsysteem in hun bedrijf ingevoerd, bijvoorbeeld ISO 9001. De managementsystemen helpen de kwaliteit van het verzinkte werk op een hoge standaardkwaliteit te houden. ●

Meer informatie www.zinkinfobenelux.com

Elektrophysik laagdiktemeters bij NauMetrics +31(0) 74 3490022 info@naumetrics.nl www.naumetrics.nl

Innovative high quality products Ready to work for you!

EUROGRIT WORDT SIBELCO EUROPE NIEUWE UITSTRALING NVERANDERD UW VERTROUWDE LEVERANCIER VAN HOOGWAARDIGE STRAALMIDDELEN VOOR OPPERVLAKTEBEHANDELING Eurogrit BV maakt sinds 1985 deel uit van de Sibelco Groep. Sibelco is ĂŠĂŠn van de grootste producenten van industriĂŤle mineralen ter wereld met 200 vestigingen in 41 verschillende landen.

Innovatief Duurzaam Sinds 1948

De laatste jaren is Eurogrit meer en meer geĂŻntegreerd in de Sibelco organisatie. In het licht van onze internationale groeistrategie, op basis van sterke lokale aanwezigheid, is een eenduidige naam en uitstraling van onze vestigingen in de verschillende Europese landen van groot belang. Daarom zijn wij vanaf heden in al onze externe communicatie herkenbaar als Sibelco Europe. De naam Eurogrit zal blijven bestaan als merknaam voor ons assortiment straalmiddelen.

Belangrijker is dat voor u als klant de kwaliteit van onze producten en onze service minimaal op gelijk niveau blijft.

Sibelco Europe t /PPrEIPFL t -% PapendrechU t TBMFs.eurogrit@sibelco.com www.eurogrit.cPN t www.sibelco FV t tel

www.hendor.com Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 29

tekst Armand van Wijck, Aurora Science Communications Afbeelding Tata Steel

Elektrochemie & metallieke deklagen

Tata Steel bespreekt geleerde lessen uit optimalisatie ZnX-productielijn

Opschalen zorgt voor onverwachte reacties

Welke invloed hebben de verschillende onderdelen van een productielijn op de kwaliteit van ZnX-legeringen en hoe veranderen procesparameters de microstructuur? Onderzoeker Berend Boelen van Tata Steel deelde zijn opgedane kennis tijdens de Dag van de Oppervlaktetechnieken 2013.

De afgelopen jaren werkte Tata Steel aan een casestudie in verband met een nieuwe productielijn voor ZnX-legeringen. ZnX, waaraan metalen als magnesium en aluminium zijn toegevoegd, zijn volgens Boelen corrosietechnisch superieur aan de gebruikelijke HDGzinklegeringen. Maar verder lijken ze op zink en voelen ze aan als zink. De gedachte was daarom dat het zich ook zo zou gedragen en dat het geproduceerd kon worden met dezelfde productielijn als voor de HDG-zinklegeringen. Maar het eindproduct vertoonde geheel onverwacht vormen van draad- en blaarcorrosie. Wat kon daarvan de oorzaak zijn? De productielijn was in dit geval een zinklijn gekoppeld aan een verflijn, met bekende onderdelen als een quench, nawals, zinkbad, voorbehandelingssysteem en luchtpersen voor het bepalen van de maatdikte.

In principe niets nieuws onder de zon. “Maar uit onze corrosietesten en XRD-mappings bleek dat de gecorrodeerde locaties verrijkt waren

30 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

met chloriden”, vertelt Boelen. “Maar in staal zit normaal gesproken geen chloride. Ook de corrosietesten voegden geen chloride toe. We moesten dus op zoek naar de processen in de productielijn die hier de oorzaak van waren.” Dat bleek nog geen gemakkelijke opgave. Boelen: “We hebben eerst alle parameters van de lijn – die uit maar liefst zeven stappen bestaat – gevarieerd om te kijken wat er zou veranderen.

Maar als je er eentje varieert dan beïnvloedt dat meteen weer een andere parameter. Daar kom je statistisch dus nooit uit. We moesten uiteindelijk dus stap voor stap ieder afzonderlijk proces doorlopen.”

Quench een schot in de roos Het lag in ieder geval niet aan de IJmuidense buitenlucht. “Hier dachten we als eerste aan, omdat we natuurlijk aan zee zitten. In de lucht in de fabriekshal zitten altijd chlorides, maar die zijn dus niet in de vorm van aerosolen en slaan

niet neer op de band.” De quench bleek een schot in de roos. Bij een normale HDG-lijn wordt deze gebruikt om het product af te koelen.

“Maar zodra we werken met een zinkoppervlak met andere metalen erin, dan gebeurt er veel meer”, aldus Boelen. “Het koelt af van 160 naar 60 graden, je krijgt veel stoom- en gasvorming, waardoor je ook weer CO2 in je quench krijgt.

De zuurgraad stijgt snel naar een pH van 9 en er worden allerlei magnesiumcarbonaten gevormd.” Na het openmaken van de quench was aanslag te zien van magnesiumhydroxides en carbonaten. Een gewone zinkband kent dat probleem niet. Maar de daadwerkelijke bron van de chloridevorming bleek in het koelwater te zitten, doordat het water steeds weer verdampt en opnieuw wordt toegevoegd in een recirculatieproces. “Er zitten zelfs in zuiver water altijd wel een paar ppm’s chloride”, aldus Boelen. “Doordat je met het recirculatieproces als het ware het water aan het indikken bent, creëer je een

Coilcoatinstallatie.

Voorgelakt staal.

Schema laagopbouw organische coating, ter illustratie. De presentatie op de Dag van de Oppervlaktetechnologie betrof metallische deklagen.

chloridebron en komt de chloride uiteindelijk in je product terecht.” In een normale HDG-lijn voldoet zich natuurlijk hetzelfde proces, maar daar komt geen chloride in het product terecht.

Boelen: “Na een microscopische test bleek dat de toegevoegde metalen als magnesium en aluminium oxideren en heel snel reageren met de chloride. De hoge pH stimuleert nog eens het oplossen van de overige oxiden.” Om de chloride kwijt te raken, is Tata Steel gaan spuien.

Het lozen van ongeveer zeven kuub water per dag bracht de chloride omlaag van 1.6 ppm naar 0.2 ppm. “Ofwel de chloride was in principe volledig weg. Er was ook geen sprake meer van corrosie”, aldus Boelen.

Er tegen in Na het oplossen van het probleem bij de quench, richtte Tata Steel zich op de voorbehandeling. Hier bleek de aandrijving van de aanbrengrollen een belangrijke factor te zijn

voor het eindresultaat. “Door met de band mee of juist tegen de band in te gaan, krijg je een andere overdacht van de vloeistof op de band en een andere vloeistofstroom in de installatie”, legt Boelen uit. “Beide richtingen hebben vooren nadelen. Door tegen de bandrichting in te gaan, krijg je meer slijtage van de aanbrengrollen, maar een beter te beheersen conditie van de overdracht van de voorbehandelingsvloeistof op de band.” Voor de ZnX-productie koos Tata Steel er uiteindelijk voor om tegen de bandrichting in te werken. Al met al wilde Boelen met zijn verhaal vooral aantonen dat bij de introductie van zeer complexe productielijnen onverwachte dingen kunnen optreden.

Tijdens het opschalen kunnen problemen de kop opsteken die onder laboratoriumcondities en bij pilot-proeven onzichtbaar blijven. Tata Steel loste de meest onvolkomenheden op door een optimale balans te vinden van de procesparameters. Die procesoptimalisatie kan

vaak in kleine veranderingen zitten. Afwijken van procesinstellingen van een bestaande lijn, al is het maar gering, kan juist leiden tot een beter eindresultaat. Boelen: “Het copy-pasten van een tot dan toe beproefde productielijn is niet altijd mogelijk. Daarnaast laat je met copy-pasten ook nieuwe, onverwachte optimalisatiemogelijkheden verloren gaan.” ●

Meer informatie Dr. ir. Berend Boelen berend.boelen@tatasteel.com

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 31

Ook de inwendige mens werd warm gehouden. Hier een deel van het reisgezelschap, met linksonder Martin Scholte van Sulzer Metco, linksboven voormalig VTS-voorzitter Will Herlaar en midden onder met bananen de kersverse secretaris Roelof Vedder die dat stokje in Zwitserland overnam.

Studiereis Vereniging Thermisch Spuiten naar Sulzer Metco (thans Oerlikon Metco) te Wohlen, Zwitserland

Functioneel metaalspuiten Tal van nuttige producten en halffabricaten zouden hun functie niet kunnen uitvoeren, of veel minder effectief, als er geen oppervlaktebehandeling aan te pas kwam.

De enorme familie metaalspuittechnieken die onder het thermisch spuiten vervat worden, kent talloze waardevolle toepassingen die voor allerhande productiesectoren het leven mogelijk maken. En daar komen dan levensduurverlengende en dus materiaalbesparende technieken nog bij, zoals het aanbrengen van slijtvaste lagen voor bijvoorbeeld tunnelboormachines. Het Zwitserse Sulzer Metco (thans Oerlikon Metco) was gastheer van een studiereis van de Vereniging Thermisch Spuiten VTS, en toonde nieuwtjes op het vlak van de bedrijfsinrichting, in dit geval de spuitpistolen.

32 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

tekst drs. ing. E.J.D. Uittenbroek, milieukundige, coatingtechnoloog, Coating Kennis Transfer

elektrochemie & metallieke deklagen

Met enkele boeiende presentaties werden de leden van de Vereniging Thermisch Spuiten op de hoogte gesteld van de laatste ontwikkelingen in metalliseerpistolen. Hier Jim Girgulis, wereldwijd verantwoordelijk voor de Coating Solution Centres van Sulzer Metco, dat onlangs werd overgenomen door Oerlikon.

Jim Girgulis staat aan het roer van het Coating Solution Centre (CSC). Hij lichtte de technologie van de cascade-gun toe. Deze is ontwikkeld voor het verbeteren van de efficiëntie en productiesnelheid bij het plasmaspuiten. De taak van het CSC is nieuwe producten te valideren, coatingsupport en nieuwe spuiters op weg te helpen. Er zijn meerdere CSC’s in de wereld, bijvoorbeeld in Wohlen (Zwitserland) en Shanghai (China). Een cascade-gun heeft een zeer stabiele vlamboog, minder voltagevariatie en een uniformere hitte-overdracht. De pistolen van de SinplexPro-familie zijn te bevestigen op het bestaande systeem in een spuitbedrijf aanwezig is en er is meer spuitmateriaal per tijdseenheid door te voeren. De TriplexPro geeft een nog gelijkmatiger spuitbeeld dan de SinplexPro doordat de vlamboog in drieën gedeeld wordt.

Het proces wordt gestabiliseerd, het is optimaal te finetunen, en de hoogste hoeveelheid spuitmateriaal per tijdseenheid is door te voeren. De parameters zijn makkelijker te optimaliseren doordat vanuit een stabielere basis gewerkt wordt. De cascade-gun leidt tot lagere operationele kosten, een doorvoer van bijvoorbeeld 120 tot 150 gram per minuut (afhankelijk van het spuitpoeder), en tot veel hogere opbrengsten dan tot nog toe gebruikelijk. Vooral de productiviteit is het voordeel, dus de investering zal zich

vooral bij grote werkstukken of hoge aantallen te spuiten producten terugverdienen.

Poffertjes Wat de thermisch spuiter zoveel mogelijk wil vermijden, is deels trage en te koude deeltjes spuiten, die immers geen mooie inslag maken.

Hete, snel inslaande spetters maken een goede deklaag uit gestapelde ‘poffertjes’ die aan elkaar vast stollen. Traditioneel vertoont een conventioneel plasma een vlamboog die opereert tussen de 50-90 volt. Een Cascadeplasma opereert tussen de 80-90 volt, en is daardoor veel stabieler.

Door deze betere stabiliteit ontstaat een gelijkmatiger verhitting van het spuitpoeder met geringere afwijkingen in snelheid. Een filmpje toonde de vergelijking van het plasma uit de nozzle: deze was stabiel in plaats van enigszins puffend bij een ouder model plasmapistool.

Cold spray: koud spuiten met procesgas tot 1.000 graden Celsius Vervolgens was het woord aan Alexander Barth, verantwoordelijk voor Cold Spray Technology.

Bij het koudspuiten worden zeer lage procesgastemperaturen aangehouden, tot maximaal 1.000 graden, wat voor een thermisch spuiter een gure bedoening is. Met HVOF-spuiten (High

Velocity Oxygen Fuel) of plasmaspuiten zit je al gauw aan drieduizend ofwel vijftienduizend graden. Sulzer Metco heeft destijds het cold spray opgepikt door een overname van een Duits familiebedrijf. Er worden nieuwe poeders voor gelanceerd, je kunt er geen gewone HVOF-poeder voor nemen. Het wordt onder meer gebruikt in de luchtvaart, op bijvoorbeeld gietdelen uit magnesiumlegering en op propellerbladen en voor landingsgestellen. En in de papierindustrie, bijvoorbeeld bij het opwerken van koperen mallen en gravurerollen. Het is makkelijk te maskeren waardoor gedeeltelijke deposities mogelijk zijn. Het aluminium werkt als heat sink om overtollige warmte af te voeren, de deklaag is van koper. Het principe is dat het spuitmateriaal met zeer hoge snelheid wordt opgebracht en niet smelt voordat het op het substraat gespoten wordt. Het wordt dus door de verwarming verzacht in de 120 tot 220 mm lange supersone nozzles van 2,7 mm inwendige diameter met venturi. De nozzle geeft de deeltjes een snelheid van 200-1.200 m/sec, maar ook hogere snelheden komen voor. Koper is relatief zwaar en krijgt dus veel momentum mee in de versnelling, en het is erg ductiel, evenals nikkel.

Bij de inslag zorgt de hoge kinetische energie ervoor dat het poederdeeltje plastisch deformeert zonder dat het smelt.

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 33

Tijdens de uitvoerige rondleiding langs diverse productie-eenheden werd onder meer het lasercladden gedemonstreerd, waarmee dichte , metallurgisch verbonden lagen met basismateriaal die dan ook nog een keer extreem slijtvast zijn, kunnen worden aangebracht.

Geen porositeit Voordeel van de Cold Spray depositiemethode is dat er geen porositeit in de laag resulteert en ten opzichte van andere spuitprocessen nagenoeg geen oxidatie van de metaaldeeltjes optreedt. De hechting en mechanische eigenschappen zijn uitstekend. Om restspanning te verlagen moet het werkstuk eventueel voorverwarmd worden. Het geeft 100 tot 150 micrometer per pass, en de sprayspot is heel nauw.

Een piek kun je als naald opbouwen. Metalen die aldus aan te brengen zijn, zijn aluminium, titaan en legeringen ervan, nikkel, koper, brons, messing, tin, zink, tantaal, niobium, goud, zilver, RVS 316L, Inconels en MCrAlY’s (de M is dan Fe, Ni en/of Co. De techniek is toepasbaar op metaal, glas, kunststof en keramiek. Momenteel maakt koper de helft uit van alle middels Cold Spray opgespoten materialen, evenals veel tantaaldeklagen, niobium voor rotorbladen van helikopters omwille van de slijtweerstand.

Aluminium is ook erg populair, maar de transferefficiëntie ligt dan niet erg hoog. Zeer dikke neerslagen zijn te bereiken, tot wel 10-15 millimeter, zelfs free standing forms kan men laten opgroeien. Het laat zich bewerken als een volmateriaal.

Window of deposition De vraag werd gesteld hoe hoog de spanning in de coating oploopt. Dan gaat het meestal

34 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

om drukspanning. Met koper, aluminium of staal heeft Sulzer Metco nooit een vraagstuk gehad, ook niet bij lagen van 300 micrometer.

Je kunt mechanische restspanning reduceren door het object voor te verwarmen, tot 200 graden bij cilinders bijvoorbeeld. Je kunt een drie millimeter dikke aluminiumplaat maken, de roestvaststaalsoorten 316L en 430L worden ook veel gebruikt. Het bindingsmechanisme is de kritische snelheid, het minimum dat nodig is voor een metallische binding. Bij een te harde inslag erodeer je meer ondergrondmateriaal dan je als deklaag neerslaat: het deeltje spat uiteen. Er is dus een window of deposition waar je met je parameters binnen moet blijven.

Die lijkt vrij groot, maar je moet vlak onder de erosiesnelheid zitten. Er zijn verschillende windows, ieder depositiemateriaal is ook daarin anders. De gun werkt bij een druk van maximaal veertig bar, in de poederhopper is de druk iets hoger om terugvoer te voorkomen. Het type 4000 is de meest gebruikte gun, de 8000 is wat groter en werkt bij 52 kW tot maximaal 82 kW thermische energie.

Soldeerbare deklagen Er worden met Cold Spray soldeerbare en geleidende coatings aangebracht, voor heat sinks bijvoorbeeld of geleidende contacten voor hoogampèragetoepassingen. Vroeger werd een massieve koperplaat gesoldeerd, je vervangt

meestal geen andere thermische spuittechniek met Cold Spray maar een soldeerstap. De populairste commerciële applicatie is ferritisch staal als bodem van een bakpan voor ferromagnetische eigenschappen voor inductiekoken. Er draait een 24-7 productie voor deze toepassing bij een klant van Sulzer Metco/Oerlikon Metco.

Vliegtuigdelen worden met Cold Spray behandeld, en in hybride auto’s is de toerenteller op basis van impedantiemeting ermee behandeld, voor meten zonder fysiek contact. Schaduwmaskeren voldoet voor plaatselijk opbrengen, en er is geen overspray. Het geeft een ruitvormige lijn op de binnenvelg, zodat je de snelheid kunt meten. Een uitvinding die dankzij deze oppervlaktetechniek des te meer vaart heeft gekregen. ●

Meer informatie Eerder dit jaar werd Sulzer Metco overgenomen door Oerlikon (zie Oppervlaktetechnieken van februari 2014, p. 14, www.Oppervlaktetechnieken.com). Oerlikon Metco vormt samen met Oerlikon Balzers het nieuwe Surface Solutions Segment. www.Sulzer.com www.Oerlikon.com/metco www.thermisch-spuiten.nl

Gespot Sinds januari 2014 brengt vakblad Oppervlaktetechnieken de rubriek Gespot, een combinatie van de voormalige onregelmatig verschijnende subrubrieken Gelezen, Gezien, en Gehoord, met samenvattingen uit de vakliteratuur, besprekingen van televisieuitzendingen of losse congreslezingen, als aanjager voor het volgende evenement of inspelend op het thema van die maand. Met korte verwijzingen kan de lezer zich snel oriënteren. En als een titel, congres, televisieserie of webstek vaak naar voren komt, weet de lezer waar hij/zij voortaan terecht kan voor het rechtstreekse en volledige verhaal. Het beste blijft natuurlijk: zelf abonneren op de in deze rubriek aanbevolen collega-vakbladen en de evenementen bezoeken waar de vakgenoten samenkomen.

Shot peening en Cold Spray: één plus één is drie!

In een enthousiast betoog doet Guagliano enkele bevindingen uit de doeken aangaande een synergie tussen twee oppervlaktetechnieken waar steeds meer aandacht voor komt. Zowel voor deze technieken als voor de synergie neemt de belangstelling toe. Zijn betoog draagt daar verder aan bij, want hij stelt nadere berichtgeving in het vooruitzicht. De thermische spuittechniek cold spray is sterk in opkomst, waarover in Oppervlaktetechnieken al herhaaldelijk bericht is (onder ander in de toenmalige serie Techniek Toegelicht: Cold Spray in theorie en praktijk, februari 2009, www.Oppervlaktetechnieken.com/archief. Ook shotpeenen komt aan bod: onder meer in juni 2014, “Peenen zonder shot?”)). De technische eenpaginacolumn in de Metal Finishing News geeft aan dat de minimale energie-inbreng voor een goede hechting

verlaagd kan worden door voorafgaand aan het coldsprayen eerst te shotpeenen. De restspanningen in het substraat zijn immers een hechtingsfactor, naast enkele andere zoals de ruwheid. Guagliano betoogt dat cold spray, dat bij een relatief lage temperatuur gebeurt ten opzichte van andere thermisch spuittechnieken (doorgaans zo’n zeshonderd graden), maar met een veel hogere inslagsnelheid, van zichzelf al een soort shotpeenen is. Zó hard slaan de deeltjes neer op het oppervlak. Door vooraf te shotpeenen zou je met iets minder kinetische en thermische energie kunnen volstaan en zelfs een beter eindresultaat bereiken qua mechanische belastbaarheid van de deklaag.

De column lijkt gericht op de automotive, dat staat zelfs in de boventitel. Maar zoals met zo véél oppervlaktetechnieken, kunnen vele sec-

toren er hun voordeel mee doen. Een enthousiaste en veelbelovende inhoudelijke column: “I could go on describing other positive effects of shot peening with respect to cold spray (maybe I will on some next column)”. Deze vakgenoot zal vast en zeker nader berichten!

Shot peening and cold spray, a synergic combination! Mario Guagliano, contributing editor MFN en associate professor aan de Technical University of Milan; Metal Finishing News, juli 2014, p. 36.

Mario@MFN.nl ●

Meer informatie Metal Finishing News: oplage:6.400, waarvan een derde in Europa, tweemaandelijks, abonnementsprijs €90,info@MFN.nl/www.MFN.nl

Vereniging ION in Bouwen met Staal De vlag wordt flink uitgehangen als het gaat om het uitdragen van de nieuwe verenigingsnaam Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland, voorheen VOM (Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen). Directeur Egbert Stremmelaar mocht in de juni-editie van de Bouwen met Staal vijf vragen beantwoorden over de verschillen met de VOM en wat de wereld van de vereniging kan verwachten.

“Kennisoverdacht, netwerken, branchepromotie en belangenbehartiging zijn de nieuwe zuilen.”

Deze zijn eerder dit jaar inderdaad op diverse

bijeenkomsten als ‘ionische zuilen’ gepresenteerd: een stijl uit de Griekse oudheid (naast Dorisch en Korinthisch) en een taalvondst als verwijzing naar de verenigingsnaam. De achterban kan vooral signalering en ondersteuning verwachten. Stremmelaar verwijst onder meer naar de trend richting ’belevingsgecononomie’.

“De verwachting is dat het bij business-to-business straks om soortgelijke belevingen gaat. En die bevindt zich in de ketenoptimalisatie, of het inkorten ervan. Bedrijven die bepaalde schakels, of wellicht irritante schakels in de keten tot zich

nemen, ontzorgen de volgende en wellicht de laatste in de keten. Alles zonder “waarde” kan er worden uitgefaseerd, waardoor het juiste waardevol wordt.” ●

Meer informatie Bouwen met staal: abonnementsprijs binnenland €65,-; buitenland €90,-; Staalkaarthouder (studentlid) €20,-; losse nummers €20,www.bouwenmetstaal.nl www.vereniging-ION.nl

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 35

Toeleveranciers en Geassocieerden

Moertjes gelakt.

Waarom een nieuw procesonderdeel kopen als hergebruik ook kan?

Ontlakken en reinigen In de keten van oppervlaktebehandeling tamelijk onzichtbaar zijn, maar toch een wezenlijke rol vervullen. Dit is van toepassing op het in Tilburg gevestigde bedrijf TCI Cleaning dat zich richt op het ontlakken en reinigen van procesonderdelen en andere metalen producten. “De meeste klanten van ons lopen er niet mee te koop dat ze ons nodig hebben”, zegt directeur Pieter van der Meer. “Maar we bevorderen hergebruik dat kosten en het milieu spaart.”

Voor het ontlakken en reinigen past het bedrijf twee verschillende methoden toe: thermisch en chemisch. Daarnaast zijn er diverse mechanische (na)behandelingsprocessen zoals stralen, glasparelstralen en ontbramen. Het ontlakken is natuurlijk gericht op het verwijderen van de laklaag, zodat het product daarna opnieuw gecoat kan worden. Dit is bijvoorbeeld het geval bij verkeerd gelakte onderdelen, afkeur, bij renovaties of bij ophanggereedschap van lakkerij-installaties. Zowel coatingbedrijven als bouwbedrijven vormen hier de voornaamste klanten. De thermische ontlakking bestaat hoofdzakelijk uit pyrolyse-ovens waar in een zuurstofarme omgeving alle organische laklagen bij een temperatuur van ongeveer 450

36 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

graden Celsius worden omgezet in gassen. Deze (energierijke) gassen worden doorgevoerd naar een naverbrander bovenop de oven. Hierin worden de gassen bij hoge snelheid naverbrand.

Pieter van der Meer: “We kunnen ook chemisch ontlakken. Hierbij zetten wij voornamelijk het zogenoemde glycollyseproces in dat we zelf ontwikkeld hebben. Dit proces is geschikt om bijvoorbeeld aluminium en verzinkte metalen van hun coatings te ontdoen. Het basismateriaal blijft hierbij onaangetast. Als nabehandeling kunnen de metalen in diverse chemische badenreeksen, zoals beits- en loogbaden, nabehandeld worden. Het glycollyseproces hebben wij kunnen ontwikkelen door onze jarenlange ervaring met ontlakken en reinigen. Wij zijn er in

geslaagd een optimale samenstelling te verkrijgen van de chemische cocktail, de temperatuur en de benodigde tijdsduur. Die samenstelling is het geheim van de smid. Het proces zetten we in bij zowel het chemisch ontlakken als bij het chemisch reinigen.”

Reinigen voor de industrie Salesmanager Mattijs van Loon: “We kunnen met het glycollyseproces een betere kwaliteit bereiken bij een kortere doorlooptijd. Naast ontlakken kunnen wij ook materialen reinigen.

Dit is natuurlijk gericht op het verwijderen van een vervuiling in of op procesonderdelen. Het is duidelijk dat een vervuild product minder goed functioneert. Het kan dan vervangen worden

Moertjes ontlakt.

door een nieuw exemplaar, maar in veel gevallen is reinigen een beter idee. Dat is immers goedkoper en men vervuilt het milieu minder doordat er geen nieuw product geproduceerd hoeft te worden. Een typisch voorbeeld van een product dat we hier regelmatig reinigen, zijn filters. We hebben ook een laboratorium met diverse testfaciliteiten om het functioneren van het product na onze behandeling helder te krijgen.” Ook voor het reinigen worden thermische en chemische methoden ingezet.

In de thermische reiniging worden organische componenten in de pyrolyse-ovens omgezet in gassen die vervolgens in de naverbrander worden verwijderd. De eventueel achtergebleven anorganische componenten worden in diverse nabehandelingen verwijderd. Deze nabehandelingen kunnen ofwel mechanisch (stralen, ontbramen) of chemisch (beitsen, conserveren) worden uitgevoerd. Ook het reinigen van extruderschroeven uit de kunststofindustrie komt veelvuldig voor. De vervuiling van een extruder is veelal een polymeer die via thermische reiniging verwijderd wordt.

Ultrasoon-technieken In de chemische reiniging staat het verwijderen van (voornamelijk) anorganische vervuilingen centraal. Hiertoe beschikt TCI Cleaning over verschillende badenreeksen die ieder specifieke eigenschappen hebben. Het chemische proces kan bij ieder bad ondersteund worden

door ultrasoon-technieken. Hierbij worden hoogfrequente geluidsgolven door de chemie geleid, waardoor er zogenaamde cavitatiebellen ontstaan die imploderen en daarmee de vervuiling afbreken. Deze techniek is vooral geschikt wanneer een dieptewerking vereist is of een reiniging tot op de micrometer nauwkeurig.

Pieter van der Meer: “Achter de chemische badenreeksen hebben wij een waterzuiveringsinstallatie geplaatst. Alle afvalstromen worden hierdoor nabehandeld zodat er geen vervuilende stoffen in het milieu terechtkomen.

De voornaamste klanten voor het reinigingsproces komen uit de petro-(chemische) en kunststofsector. Het reinigen van filters uit olieraffinaderijen komt hier bijna dagelijks voor. Die filters zijn na verloop van tijd met olie verzadigd. Zoals gezegd, is het reinigen vele malen goedkoper en milieuvriendelijker dan het kopen van nieuwe.”

Besparen op onderhoud In het laboratorium van TCI Cleaning zijn diverse testmogelijkheden om de werking van de filters te testen, bijvoorbeeld via bubble-point testen.

Door het filter in een speciaal bad te dompelen en daar lucht doorheen te blazen, is te bepalen onder welke druk het filter nog werkt. Ook via endoscopisch onderzoek is inzicht te krijgen in de reiniging van het filter. Naast het thermische en chemische proces voert het bedrijf diverse mechanische (na)behandelingsprocessen uit,

zoals stralen met inert grit, glasparelstralen en ontbramen. Voor de laatstgenoemde optie is er een trogvibrator beschikbaar, een soort centrifuge waarin metalen met behulp van ronde of piramidevormige stenen glad worden gemaakt. Mattijs van Loon: “Het bedrijf bestaat sinds 1981. Van oudsher was het vooral gericht op het ontlakken, maar we zullen ons steeds meer gaan toeleggen op het reinigen. Dit, omdat de markt van ontlakken al redelijk vergeven is, maar vooral doordat de specialistische kant van het reinigen ons meer aanspreekt. Daarover hebben we specifieke kennis ontwikkeld die we nu effectief kunnen inzetten. Het blijft dan weliswaar uiteindelijk onzichtbaar wat we doen, maar het gaat vaak om de wat meer ingewikkelde problemen waar wij een oplossing voor hebben. Dat motiveert meer!”

Pieter van der Meer: “Wat wij willen benadrukken, is dat besparen op onderhoud heel goed mogelijk is. Wat we nog vaak in de markt zien, is dat niet optimaal functionerende onderdelen gemakshalve worden vervangen terwijl hergebruik nog heel goed mogelijk is. Sommige bedrijven zijn huiverig voor hergebruik, maar die huiver is niet op feiten gebaseerd. Dat neemt niet weg dat wij extra ons best moeten doen om onze aanpak te bewijzen. Dat vinden we geen probleem, dat doen we al jaren.” ●

Meer informatie www.tci-cleaning.com

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 37

Op zoek naar samenwerkingspartners Fluorescente nanodeeltjes voor nieuwe generatie displays, lagen en coatings Het Enterprise Europe Network,

Aanbieding uit Duitsland, Referentie TODE20130904001, geldig tot 07-11-2014

actief in 44 landen, is gericht op

Samenvatting

brede ondersteuning van het MKB

Een MKB-bedrijf in het noorden van Duitsland produceert fluorescente halfgeleider-nanodeeltjes met enorme helderheid. De kwantum-dots combineren zeer hoge kwantum-rendementen boven de 60% met een intense absorptiecoëfficiënt beneden de 450 nm. Dit maakt de deeltjes ideaal voor toepassingen waarbij een maximum aan fluorescentie-intensiteit nodig is. Het bedrijf is geïnteresseerd in het vinden van partners voor de ontwikkeling van toepassingen in displays of op andere gebieden, of partners voor de co-ontwikkeling van lagen, coatings en sheets.

bij internationale samenwerking op commercieel, onderzoeks- en technologiegebied. Sinds kort valt Enterprise Europe Network onder RVO: de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, waarin AgentschapNL opgegaan is. Bij deze organisaties staan adviseurs klaar die bedrijven helpen bij het vinden van zakenpartners in de landen van het netwerk, en zelfs daarbuiten.

Meer informatie Voor vragen over internationale betrekkingen is Enterprise Europe Network bereikbaar onder nummer 088-4440777.

Voor meer informatie over het dienstenpakket wordt verwezen naar www.EnterpriseEuropeNetwork.nl.

Reageren op de hier vermelde technologieaanbiedingen en -verzoeken kan bij: Tom Reijn tel.: 088-602 52 99 tom.reijn@RVO.nl www.enterpriseeuropenetwork.nl Noot van de redactie: Hieronder volgen de titels en samenvattingen van enkele partnerverzoeken en -aanbiedingen uit de database van Enterprise Europe Network NL. De redactie neemt geen verantwoording voor de voorgestelde oppervlaktebehandelingsconcepten, uitspraken aangaande levensduurverwachtingen, accuraat gebruik van bepaalde vakterminologie voor de betreffende toepassing en dergelijke.

De vervaldata zijn indicatief: doorgaans kan enkele weken later nog gereageerd worden.

38 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

Beschrijving partnerverzoek De fluorescente nanodeeltjes kunnen worden afgestemd op een specifieke golflengte in de emissie, groen en rood zijn standaard. Oplosbaar in niet-polaire organische oplosmiddelen zoals hexaan, chloroform of tolueen, hebben deze deeltjes een smalle grootteverdeling; ze worden dan ook gekenmerkt door smalle fluorescentie-bandbreedtes en hoge fotostabiliteit.

De bolvormige kern wordt afgeschermd door een langwerpige schil, wat resulteert in zogenaamde quantum dot/quantum rod-systemen.

De intrinsieke eigenschappen van de nanokristallen omvatten extreem grote helderheid en verbeterde stabiliteit tegen invloeden van buitenaf. Verder hebben deze nieuwe kwantumdots een geoptimaliseerde verwerkbaarheid in verschillende materialen, zoals kunststoffen en polymeren. Een innovatief productieproces

maakt de productie mogelijk van zelfs grotere hoeveelheden nanodeeltjes tegen veel lagere kosten dan voorheen, met zeer goede reproduceerbaarheid van de deeltjeseigenschappen.

Het bedrijf heeft diepgaande en langdurige kennis in colloïdale synthese van uniforme en zeer kristallijne nanodeeltjes.

Het bedrijf is geïnteresseerd in het vinden van partners om nanodeeltjes aan te passen aan industriële applicaties. Een veelbelovende mogelijkheid zou het gebruik in display-toepassingen zijn. Het bedrijf is geïnteresseerd in gezamenlijke ontwikkeling van toepassingen of een licentieovereenkomst.

Stadium van ontwikkeling Reeds op de markt, patent(en) aangevraagd maar nog niet toegekend.

Marktapplicatiekernwoord Display-panelen.

Gewenste samenwerkingsvorm Licentieovereenkomst, joint venture-overeenkomst, onderzoekssamenwerkingsovereenkomst. Gezocht worden bedrijven die actief zijn op het gebied van hightech toepassingen, zoals de productie van displays, lagen, coatings of sheets, en die bereid zijn om fluorescente nanodeeltjes toe te passen in hun producten en gezamenlijk nieuwe toepassingen te ontwikkelen. ●

Turks bedrijf biedt een unieke technologie voor het terugwinnen van zuren, water en chemicaliën in thermisch verzinkinstallaties, gericht op nihil afval Aanbieding uit Turkije, Referentie TOTR20131010005 geldig tot 29-10-2014

Samenvatting Een Turks bedrijf dat gericht is op R&D en activiteiten in milieuvriendelijke en schone technologieën uitvoert, heeft een uniek proces ontwikkeld dat de terugwinning van water, zuur en chemicaliën in thermisch-verzinkinstallaties biedt. Het proces levert continue productie, thermisch verzinken van hoge kwaliteit en geen afval. Het bedrijf zoekt potentiële partners voor het ondertekenen van licentie- en/of technische samenwerkingsovereenkomsten.

Beschrijving partnerverzoek Het Turkse bedrijf is goed vertrouwd met het gebruik van de meest milieuvriendelijke en schone technologieën. Het bedrijf richt zich met name op industriële afvalwaterbehandeling, terugwinning en hergebruik van water, zuren, bijtende, waardevolle metalen uit de afvalstromen, waarbij gestreefd wordt naar nihil afval in al zijn processen. De door het bedrijf zelf ontwikkelde technologie en knowhow zijn voornamelijk gebaseerd op het benutten van membraan- en hybride processen, als gevolg van het creëren van geïntegreerde oplossingen. Het bedrijf is gespecialiseerd in het leveren van unieke oplossingen voor de industriële afvalwaterproblemen van zijn klanten. De bedrijfsaanpak van deze vaak specifieke en moeilijke uitdagingen begint altijd in het lab als onderzoeks- en ontwikkelingsproject, en nadat een proces zowel wetenschappelijk als economisch haalbaar en succesvol is gebleken, wordt het getransfereerd naar de reële productieomgeving en zo nodig ter plaatse verder ontwikkeld. Het bedrijf biedt zijn klanten technische ondersteuning en consultancyservice gedurende het gehele proces, ook in de ontwerpfase, de inbedrijfstelling en de bouw van de zuiveringsinstallatie, en desgewenst ook hulp bij de keuze van te

gebruiken chemicaliën. Het Turkse bedrijf heeft de nieuwe terugwinningsmethode ontwikkeld voor thermisch-verzinkinstallaties die een hoge mate van milieubelasting hebben. Het proces wordt gedefinieerd als uniek, omdat het gericht is op nihil afval; het bereikt ook een continuproces en een hoge thermisch-verzinkkwaliteit.

Zoals bekend brengt thermisch verzinken met conventionele technieken in een duurzaam coatingproces veel nadelen met zich mee. Tijdens dit proces bevat verbruikt zuur veel vervuiling, zoals Fe2+, Fe3+ en Zn2+. Verwijdering van verbruikte zuren zorgt voor grote operationele problemen. In een conventioneel thermischverzinkbad zijn doorlooptijden voor zure beitswerkzaamheden om de tijd en beitskwaliteit uit te breiden, afgenomen als gevolg van de verontreinigingen die ermee gepaard gaan, en verwijdering van 5% gebruikt zuur veroorzaakt een aanzienlijk verlies van zoutzuur. Dat heeft de verontreiniging van spoelbaden in een zeer korte tijd tot gevolg, en daarnaast de continue overbrenging van contaminanten naar de fluxbaden. Deze situatie leidt tot verkorting van de periode van regeneratie en/of vervanging van fluxbaden. Een ander probleem van de conventionele bedrijven is de kwaliteit van het koelwater. Bij gebruik van niet-behandelingsbronwater slaan calciumzouten neer en veroorzaken zij ophoping op verzinkte materialen, wat de kwaliteit van het product beïnvloedt. In dit project worden onzuiverheden (Fe2+, Fe3+ en Zn2+ enzovoort) in het beitsbad verwijderd en worden zuren teruggevoerd naar het badsysteem, waardoor het gebruik van zoutzuur in het proces wordt verminderd. Voor de continuïteit van het proces, de beitskwaliteit en de tijdverkorting is een hybride proces ontwikkeld. De tweede stap van het proces is het verwijderen van schadelijke verontreinigingen uit spoel- en badwater

met membraantechnologie. Vervolgens wordt het water teruggevoerd naar de tanks, waarmee smetten in het spoel- en koelproces worden voorkomen. Daarnaast wordt het waterverbruik gereduceerd en de ijzeroverdracht naar het stroombad verminderd. Dit verlengt uiteindelijk de tijd om het badwater te vervangen. Met dit project is een minder zuur bevattend beitsbad mogelijk en wordt een lager waterverbruik bereikt. Het project is erop gericht een duurzaam beitsproces te ontwikkelen. Tegelijkertijd wordt het zoutzuurgebruik in de tank verminderd.

Verontreinigingen in de tank worden omgezet in waardevolle chemicaliën van FeCl3 en ZnCl2.

Daarnaast wordt de beitstijd verminderd en de stroombad-vervanging uitgesteld. Het Turkse bedrijf zoekt potentiële partners voor het ondertekenen van licentie- en/of technische samenwerkingsovereenkomsten.

Stadium van ontwikkeling Reeds op de markt, geheime knowhow.

Marktapplicatiekernwoorden - Membranen en membraan-gebaseerde producten; - Specialitymetalen (inclusief processen voor het werken met metalen); - Waterbehandelingsapparatuur en afvalverwijderingssystemen; - Water, riolering, zuiveringsinstallaties voor chemische en vaste afvalstoffen.

Gewenste samenwerkingsvorm Licentieovereenkomst, technische samenwerkingsovereenkomst. Van de potentiële partner wordt verwacht om gezamenlijke technische activiteiten uit te voeren en/of de aangeboden technologie in toepassingen te implementeren. ●

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 39

Op zoek naar dunne-laagcoatings met hoge optische reflecteiviteit voor een CSP-installatie Verzoek uit Frankrijk, Referentie TRFR20131017001, geldig tot 25-11-2014

Samenvatting Een Frans MKB-bedrijf, dat andere bedrijven en R&D-centra adviseert over plasmaprocessen, biedt innovatieve antwoorden op vele vragen over materialen waarbij plasmatechnologie waarde kan toevoegen. Het bedrijf is op zoek naar verschillende soorten dunnelaagcoatingoplossingen voor een project met betrekking tot zonne-energie, om hoge optische reflectiviteit te verkrijgen (primair belang), en daarnaast sterke absorptie van zonnestraling (secundair belang). Het bedrijf is op zoek naar een technische samenwerkingsovereenkomst met industrieën of laboratoria.

Beschrijving partnerverzoek Het Franse ingenieurs- en adviesbureau biedt innovatieve expertise en knowhow op het gebied van oppervlaktebehandelingsprocessen voor industriële toepassingen. Plasmatechnologie biedt een hoge kwaliteit en schone en rendabele industriële oplossingen voor de productie van functionele oppervlakken, met toepassingen in vele industriële sectoren, zoals automotive, luchtvaart, luxeproducten, metaalnijverheid, verpakkingsindustrie, medisch onderzoek, enzovoort. Plasmaprocessen zijn er voor reiniging en activering, etsen, chemische functionalisering en het coaten van elke materiaalsoort (metalen, kunststoffen, glas, enzovoort). Ten aanzien van de hierbij bedoelde coatingoplossingen zullen de verschillende gecoate onderdelen de componenten zijn van een zonlicht concentrerende installatie (primaire en secundaire spiegels, oven). Bijgevolg moeten de voorgestelde coatingoplossingen voldoen aan hoge technische eisen, met name op het gebied van optische reflectiviteit. Gezien het feit dat de optische reflectiviteit specifiek zal zijn voor elk onderdeel, zal het bedrijf elke plasma-dunnelaagcoating met een hoge optische reflectiviteit of hoge zonnestralingsabsorptie van het hele zonnespectrum beoordelen. De substraten zijn roestvaststalen platen van verschillende afmetingen, met een dikte van ongeveer 0,1 mm. Op verzoek van de partner kan een geheimhoudingsovereenkomst worden ondertekend.

40 | Oppervlaktetechnieken oktober 2014

’s Werelds grootste techniekmuseum, het Deutsches Museum te München, had enige tijd geleden een wisseltentoonstelling over Concentrated Solar Power, een methode waarbij zonlicht met spiegels geconcentreerd wordt en de hitte benut wordt voor zowel stroomopwekking als waterontzilting. Er zijn diverse varianten voor zeer grootschalige energieopwekking, en op de achtergrond staat een kooktoestel voor voedselbereiding. (Foto: Coating Kennis Transfer, Gouda)

Stadium van ontwikkeling Getest in het veld en geëvalueerd, geheime knowhow.

Marktapplicatiekernwoorden - Coatings en lijmen; - Speciality-metalen (inclusief processen voor het werken met metalen).

Gewenste samenwerkingsvorm Technische samenwerkingsovereenkomst. Zowel optische reflectiviteit als zonnestralingsabsorptie worden over een zonnespectrumbereik van 300 tot 2500 nm bekeken. Van kandidaten wordt verwacht dat zij een zeer uitgebreide set van eigenschappen kunnen bieden die in dit spectrum kunnen worden verkregen. Eventueel zijn ook andere technische eigenschappen van

de uiteindelijke (coating)component van belang, of deze functies nu worden geleverd door de initiële coating of door extra lagen: - de bescherming tegen permanente blootstelling aan lucht; - de weerstand tegen warmte (maximaal 5080°C) in de tijd.

De ideale kandidaat kan zowel een laboratorium als particulier bedrijf zijn. Als technologieleverancier beschikt de partner over eigendom van en ervaring met het voorgestelde proces voor dunnelaagdepositie. Verwacht wordt dat de partner de wetenschappelijke technische ondersteuning biedt in een volgende projectfase van industriële aanpassing en/of technische doorontwikkelingen. ●

11x per jaar ca. 10.000 lezers

Terugblik Column

Succes vraagt voortdurende alertheid Ineens zagen we in het 8-uur Journaal een Duits bedrijf uit de sector oppervlaktetechnieken. Terwijl we beelden zagen van metalen producten die in een verzinkerij onder handen genomen werden, vertelde een stem over de plotselinge terugloop in de Duitse economie en de betekenis die dat zou kunnen hebben voor Europa, en in het bijzonder voor Nederland.

Zo’n boodschap is niet prettig. Kon je tijdens de afgelopen Surface van ervaren beursdeelnemers horen dat de stemming bij de exposanten optimistischer was dan twee jaar geleden, dan is het niet prettig wanneer dat gevoel ’s avonds om zeep wordt geholpen door die boodschap uit Duitsland.

Adverteren?

Vraag naar de mogelijkheden!

Neem contact op met Jetvertising b.v.

Telefoon: 070 399 00 00 E-mail: sales@jetvertising.nl

Jaap van Peperstraten Hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken

Applicateurs

Ontwerpers

Constructeurs

Opdrachtgevers

Inkoper

Het belang van de Duitse economie voor Europa is evident. Tegelijkertijd zien we steeds meer dat Nederlandse bedrijven uit onze sector werken voor Duitse opdrachtgevers. Is dat tijdelijk of van structurele aard? Die vraag blijft nog even onbeantwoord. Zeker is wel dat de Duitse vraag naar onze diensten gebaseerd is op goede en betrouwbare kwaliteit, stipte levering en een open houding voor innovatieve ontwikkelingen. Eigenschappen waar we ons beslist niet voor hoeven te schamen.

En dan behoort Nederland wereldwijd tot de top drie van de landen met de hoogste arbeidsproductiviteit. Zo liet Guido Landheer, directeur Topsectoren en Industriebeleid van het ministerie van Economische Zaken, weten in zijn openingstoespraak op de Surface. Die hoge score is geen toevalstreffer. Sinds de jaren ‘60 voert een voortdurende drang tot rationalisatie en automatisering in de industrie tot die score.

Die drang hebben we ook te danken aan de – in vergelijking met veel andere landen- hoge arbeidskosten in Nederland.

Voor de Nederlandse bedrijven in de sector oppervlaktetechnieken betekenen deze ontwikkelingen niet alleen een doorgaan op de ingeslagen weg, maar ook nog beter ons best doen om de concurrentie via kennisontwikkeling en innovatie net een stapje voor te zijn. Daarbij is er ook nog een kans om meer aandacht te besteden aan het terugdringen van de milieubelasting door de bedrijven, want linksom of rechtsom: die bedrijven die met het minste energiegebruik en minste vervuiling de beste en constante kwaliteit weten te leveren, hebben de grootste kans op succes. Het zou slim zijn om die alertheid constant aan de dag te leggen. ● oppervlaktetechnieken@ellemmi.nl

Oppervlaktetechnieken oktober 2014 | 41

brancheregister Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaalt u per jaar slechts €330,-. Bij plaatsing logo in full colour per jaar €305,- ongeacht het aantal rubrieken. Voor informatie over een vermelding in het brancheregister kunt u contact opnemen met Vincent IJff, tel: 070 399 00 00 / vincent@jetvertising.nl

advies projectbureau / oppervlaktebehandeling- / coating-industrie

afzuiginstallaties

bakken, kunststof

C.K.B.Boxtel T. 0411- 682939

beitsen/passiveren Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net B & B Coating Techniek T. 053-4357707 www.bb-coating-techniek.nl

Glasbeek Finish B.V. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

adviesbureaus energiebesparing

Van Beek Ingenieurs BV T. 026-3127000, F. 026-3515117 info@vanbeek.com / www.vanbeek.com

anodemanden (titaan)

Chemetall B.V. T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

MEPACO B.V. T. 071-5892863 Schröder Plating Service T. 0546-681170 / F. 0546-681003

anoden (titaan)

MAGNETO Special Anodes BV T. 010-2620788, F. 010-2620201 www.magneto.nl

C&T Technics T. 0413-331083, F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

Haug Chemie Benelux b.v.b.a.

T. 06-4233 3660 info@haugchemie.be / www.haugchemie.be

Mavom BV T. 0172-436361 / F. 0172-420310 info@mavom.nl / www.mavom.nl De Veer Plating Supplies - Den Bosch T. 06 5433 8904 www.deveerps.nl

Ondeo Industrial Solutions BV T. 077-3231231 / F. 077-3231230 verkoop@ondeo-is.com www.ondeo-is.com

EnviroChemie bv T. +31 (0)23 542 69 13 / F. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

anodiseren (afdekmaterialen)

Sir John b.v.

T. 0182-396931 F. 0182-396937 info@sir-john.nl, www.sir-john.nl

HangOn B.V. T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

Vecom Group T. 010-593 0299, F. 010-593 0225 info@vecom-group.com www.vecom-group.com

anodiseer (installaties)

afvoer gevaarlijk afval Drent Techniek B.V. T. 076-5017270 www.drenttechniek.nl Vecom Group T. 010-593 0299, F. 010-593 0225 info@vecom-group.com www.vecom-group.com

anodiseer (ophangrekken)

beschermkapjes, pluggen, tape

Schröder Plating Service T. 0546-681170 / F. 0546-681003

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

chemicaliën/ opp. behandeling

Chemetall B.V. T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

Haug Chemie Benelux b.v.b.a.

T. 06-4233 3660 info@haugchemie.be / www.haugchemie.be

Van Hees b.v.

T. +31(0)475 411 249, F. +31(0)475 411 296 info@vanheesecht.nl / www.vanheesecht.nl

Horsterweg 221, 5928 ND Venlo T. 077-3968149, F. 077-3969737 www.citakubv.eu / info@citakubv.eu Official Benelux dealer

MEPACO B.V. T. 071-5892863

HangOn B.V. T. 077-3999630, F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

brandwerende / brandvertragende coatings

anodezakken

Afvalwaterbehandelinginstallaties

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se www.epifatech.se

C&T Technics T. 0413-331083, F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

Kluthe Benelux BV T. +31 (0)172-516 000 / F. +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

elektrostatisch natlakken Mavom BV T. 0172-436361 / F. 0172-420310 info@mavom.nl / www.mavom.nl Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-437 0166 / F. 010-415 1491 www.rasco-clemco.nl Vecom Group T. 010-593 0299, F. 010-593 0225 info@vecom-group.com, www.vecom-group.com

chemisch / technisch reinigen

Vecom Group T. 010-593 0299, F. 010-593 0225 info@vecom-group.com, www.vecom-group.com

chemisch nikkel

Enthone B.V. T. (+31)73-6280111 / F. (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

MacDermid Benelux B.V. T. 076-502 1940, F. 076-503 4876 www.macdermid.com/industrial

coatinginstallaties service & onderhoud

Renztech T. 0172 - 47 5954 j.renzenbrink@planet.nl

Droogapparatuur

IST Benelux bv T. 055-5050014 www.ist-uv.nl / info@bnl.ist-uv.com

elektrostatisch poederspuiten, installaties

MSP Systems BV T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

galvanotechniek, glansmiddelen

Enthone B.V. T. (+31)73-6280111 / F. (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

filters

Magistor B.V. T. 0548- 519401 / F. 0548-517619 www.magistor.nl / info@magistor.nl

filters (andreae, columbus industries)

Filter Service Heerenveen T. 0513-633900 / F. 0513-633888 info@filterservice.nl / www.filterservice.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec BV T. 0413-244444 / F. 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

MacDermid Benelux B.V. T. 076-502 1940, F. 076-503 4876 www.macdermid.com/industrial

Surtec Benelux BV T. (077) 308 15 90, F. (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com / www.surtec.com

Mefiag Filters & Pumps B.V. Heerenveen T. 0513-630230, F. 0513-632233 info@mefiag.com / www.mefiag.com

T. 0497-339384 F. 0497-381593 info@hendor.com www.hendor.com

galvano automaten

Enthone B.V. T. (+31)73-6280111 / F. (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

glasparelstraalcabines

Holland Mineraal B.V. T. 0570-621161, F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663, F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

hangbaansystemen

Railtechniek van Herwijnen b.v.

T. 0344-616363, F. 0344-611072 info@railtechniek.nl / www.railtechniek.nl

hardchroom baden (kunststof)

Enthone B.V. T. (+31)73-6280111 / F. (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

Hechtingstechniek

Maan Group T. 0572 355 333, F. 0572 364 498 r.klein@maangroup.nl /www.maangroup.nl

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

Hittebestendige en non-stick coatings Sybrandy B.V. Amersfoort T.033-4545666, F. 033-4655561 www.sybrandy.nl

haken Drent Techniek B.V. T. 076-5017270 www.drenttechniek.nl

HangOn B.V. T. 077-3999630, F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

galvanotechniek, installaties

filters & pompen

Corode T. 0411 - 68 55 0

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se www.epifatech.se

Horsterweg 221, 5928 ND Venlo T. 077-3968149, F. 077-3969737 www.citakubv.eu / info@citakubv.eu

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Official Benelux dealer

Indufinish BV T. 0591 630003 www.indufinish.com Wagner Systemen Nederland T. 030-2410688, F. 030-2410765 info@wagnersystemen.nl

C&T Technics T. 0413-331083, F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

Oxyplast Belgium n.v.

T.+32 9 326 79 20 F.+31 9 337 01 59 info@oxyplast.be / www.protechpowder.com

industriële luchtbehandeling en warmteterugwinning

kleurenwaaiers

Official Benelux dealer

Hellema Kleur kaarten Harderwijk The Netherlands

Energy Partners Systems B.V. T. 026-4720350, F. 026-4721507

industriële reiniging

Chemetall B.V. T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

Haug Chemie Benelux b.v.b.a.

T. 06-4233 3660 info@haugchemie.be / www.haugchemie.be

l uw Voor a aties resent p r u e rs l k waaie & n e kaart or Ral ook vo WWW.HELLEMAKLEURKAARTEN.NL

Glasbeek Finish B.V. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Rippert Benelux B.V. Oslo 10, 2993 LD Barendrecht, Nederland tel: +31 (0)180 645 281 / F.: +31 (0)180 645 282

marine coatings / Scheepvaartlakken

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Kluthe Benelux BV tel: +31 (0)172-516 000, F.: +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl Gullimex B.V. T. 074-2657788

Helmut Fischer Meett. BV Tarasconweg 10, Eindhoven T. 040-2482255, F. 040-2428885 www.helmutfischer.nl netherlands@helmutfischer.nl

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

metaal oppervlaktebehandeling

CZL Tilburg BV T. 013-5703370, F. 013-5704906 info@czltilburg.nl / www.czltilburg.nl

Surface Treatment Ned. Maasbracht, T. 0475-463835 www.surfacetreatment.nl info@surfacetreatment.nl

NauMetrics PMI T. 074-3490022, F. 084-0037042 info@naumetrics.nl / www.naumetrics.nl Vecom Group T. 010-593 0299, F. 010-593 0225 info@vecom-group.com, www.vecom-group.com

Gullimex B.V. T. 074-2657788

Admesy b.v.

Inline kleur & lichtmeting www.admesy.com

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se www.epifatech.se

Verlab-Oxford Instruments T. 0162-320633, F.0162-322907 info@verlab.nl www.verlab.nl

lakstraten

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

HangOn B.V. T. 077-3999630, F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

natlakspuitapparatuur

Nordson Benelux B.V. Bergerstraat 10, 6226 BD Maastricht T. 043 - 3526000 poeder.info@nl.nordson.com www.nordson.nl

Paint It The Application Company T: 0318-643 260 / F. 0318-643 042 www.paintit.nl / info@paintit.nl

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-4370166, F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Mavom BV T. 0172-436361 / F. 0172-420310 info@mavom.nl / www.mavom.nl

kleur & glans

C&T Technics T. 0413-331083, F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

Kunststoflakken

laagdiktemeters

Laborex b.v.b.a.

T. +32 (0)14 861 616 info@laborex.be / www.laborex.com

natlakken (afdekmaterialen)

Vecom Group T. 010-593 0299, F. 010-593 0225 info@vecom-group.com, www.vecom-group.com

moffelovens

Glasbeek Finish B.V. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec BV T. 0413-244444 / F. 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

naverbrandingsinstallaties

Energy Partners Systems B.V. T. 026-4720350, F. 026-4721507

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu / www.slf.eu

onderhoud aan straalinstallaties en werpstralers

natlak Renztech T. 0172 - 47 5954 j.renzenbrink@planet.nl / www.renztech.nl Energy Partners Systems B.V. T. 026-4720350, F. 026-4721507

Schaepman’s Lakfabrieken BV T. 0384211345 / F. 03842210801 info@schaepman.nl / www.schaepman.nl

Ophangrekken voor Galvano en Laktechniek Rösler Benelux B.V. T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Rösler Benelux B.V. T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

ontvettingsmiddelen

Sybrandy B.V. Amersfoort T.033-4545666, F. 033-4655561 www.sybrandy.nl

Enthone B.V. T. (+31)73-6280111 / F. (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663, F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

MEPACO B.V. T. 071-5892863 Schröder Plating Service T. 0546-681170, F. 0546-681003

ovens AkzoNobel Powder Coatings Benelux T. +32 (0)2 254 77 51, F. +32 (0)2 254 77 57 www.akzonobel.com/powder

ontbramen MacDermid Benelux B.V. T. 076-502 1940, F. 076-503 4876 www.macdermid.com/industrial Rösler Benelux B.V. T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

ontlakken (in loon)

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Energy Partners Systems B.V. T. 026-4720350, F. 026-4721507

Glasbeek Finish B.V. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com Oxyplast Belgium n.v.

T.+32 9 326 79 20 F.+31 9 337 01 59 info@oxyplast.be / www.protechpowder.com

Thermo-Clean N.V.België T. 0032-13539060

Pyrox b.v.b.a.

T. +32 14 762377, F. +32 14 762379 info@pyrox.be / www.pyrox.be

ontvettingsinstallaties

Horsterweg 221, 5928 ND Venlo T. 077-3968149, F. 077-3969737 www.citakubv.eu / info@citakubv.eu Official Benelux dealer

C&T Technics T. 0413-331083, F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

Rippert Benelux B.V. Oslo 10, 2993 LD Barendrecht, Nederland tel: +31 (0)180 645 281 / F.: +31 (0)180 645 282

poedercoating (afdekmaterialen)

Horsterweg 221, 5928 ND Venlo T. 077-3968149, F. 077-3969737 www.citakubv.eu / info@citakubv.eu

Kermad Machinebouw bv info@kermad.nl, www.kermad.nl

Official Benelux dealer

Laborex b.v.b.a.

T. +32 (0)14 861 616 info@laborex.be / www.laborex.com

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se www.epifatech.se

HangOn B.V. T. 077-3999630, F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558282, F. 074-2422373 info@leering.nl, www.leering.nl

C&T Technics T. 0413-331083, F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se www.epifatech.se

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663, F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl Metalas Cleaning Systems BV T. 010-4356036, F. 010-2340415 info@metalas.com / www.metalas.com

EUROLACKE Tiel Axalta Coating Systems T. 0344-620662, F. 0344-617079 info@eurolacke.nl / www.eurolacke.nl

Surtec Benelux BV T. (077) 308 15 90, F. (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com / www.surtec.com

ophanghaken voor lakstraten/poedercoaten

Ontlakkingsovens/ Thermische Reinigingsovens

poederlakken/ poedercoatings

HangOn B.V. T. 077-3999630, F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

Teodur BV T. +32 13539095, F. +32 13539080 powdercoating@bel.dupont.com www.coatingsolutions.dupont.com

TIGER Coatings Belgium bvba T. +32 (0)89700016 / F. +32 (0)89567858 www.tiger-coatings.com

poederspuitapparatuur

MSP Systems BV T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

Nordson Benelux B.V. Bergerstraat 10, 6226 BD Maastricht T. 043 - 3526000 poeder.info@nl.nordson.com www.nordson.nl

Wagner Systemen Nederland T.030-2410688, F.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

poederspuitcabines Schaepman’s Lakfabrieken BV T. 0384211345 / F. 03842210801 info@schaepman.nl / www.schaepman.nl T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

pvd coatings

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu Glasbeek Finish B.V. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558282, F. 074-2422373 info@leering.nl, www.leering.nl

Dekracoat T. 040 262 80 70 info@dekracoat.nl www.dekracoat.nl

spuitcabines

reinigingsinstallaties Indufinish BV T. 0591 630003 www.indufinish.com

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Rösler Benelux B.V. T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu

Energy Partners Systems B.V. T. 026-4720350, F. 026-4721507 MSP Systems BV T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

Wagner Systemen Nederland T.030-2410688, F.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

poederspuitinstallaties

Energy Partners Systems B.V. T. 026-4720350, F. 026-4721507 Kermad Machinebouw bv info@kermad.nl / www.kermad.nl Glasbeek Finish B.V. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com Laborex b.v.b.a.

T. +32 (0)14 861 616 info@laborex.be / www.laborex.com

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558282, F. 074-2422373 info@leering.nl, www.leering.nl Rippert Benelux B.V. Oslo 10, 2993 LD Barendrecht, Nederland tel: +31 (0)180 645 281 / F.: +31 (0)180 645 282

pompen (magnetisch aangedreven)

Corode T. 0411-685500

protective coatings

Sybrandy B.V. Amersfoort T.033-4545666, F. 033-4655561 www.sybrandy.nl

straalinstallaties Holtrop & Jansma B.V. Dokkum T. 0519 32 91 00 www.holtrop-jansma.com

Indufinish BV T. 0591 630003 www.indufinish.com

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

Metalas Cleaning Systems BV T. 010-4356036, F. 010-2340415 info@metalas.com / www.metalas.com

www.agtos.com Distributie Nederland: De Ploeg Techniek BV T. +31 (0)492 539 812 www.deploegtechniek.nl

Clemco Straalapparatuur T. 010-4370592, F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Rösler Benelux B.V. T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

shotpeenen

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec BV T. 0413-244444 / F. 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

straalcabines Delfzijl 0596-614135 Rhenen 0318-472020 www.petsonpaints.com / info@petsonpaints.com

Rösler Benelux B.V. T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Holland Mineraal B.V. T. 0570-621161 F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Holland Mineraal B.V. T. 0570-621161 F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558282, F. 074-2422373 info@leering.nl, www.leering.nl

LTC International Vacuümstraalapparatuur T. 078-6418050, F. 078-6418059 info@ltc-international.nl www.ltc-international.nl

Twee-componenten apparatuur Sybrandy B.V. Amersfoort T.033-4545666, F. 033-4655561 www.sybrandy.nl

Sybrandy B.V. Amersfoort T.033-4545666, F. 033-4655561 www.sybrandy.nl

straalmiddelen

Straalmiddel Nederland Wheelabrator-Allevard Holland T. 0341 563831 / F. 0341 494114

Rösler Benelux B.V. T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec BV T. 0413-244444 / F. 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

UV en EBC Lak

stralen (afdekmaterialen) Official Benelux dealer

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

Sybrandy B.V. Amersfoort T.033-4545666, F. 033-4655561 www.sybrandy.nl

T. 0495 - 592 210, F. 0495 - 588 881 www.oppervlaktebewerking.com verhoevenbv@online.nl

T. +32 9218 7180, F. +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

straalkasten

tel +32 9218 7180, F. +32 9233 0831 Metals.benelux@cellmark.com www.ervinamasteel.eu

Eurogrit B.V., Papendrecht T. 078-6546770, F. 078-6449494 info.eurogrit@sibelco.com / www.eurogrit.com

Holland Mineraal B.V. T. 0570-621161 F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Laborex b.v.b.a.

T. +32 (0)14 861 616 info@laborex.be / www.laborex.com

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

verduurzamen van metaal HangOn B.V. T. 077-3999630, F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

tanks (kunststof)

C.K.B. Boxtel T. 0411-682939

Drent Techniek B.V. T. 076-5017270 www.drenttechniek.nl

The Coatinc Company, uw partner voor anodiseren, duplex, natlakken, poedercoaten, thermisch verzinken, hoge temperatuur verzinken, centrifugaal verzinken en Geomet www.coatinc.com / info-nl@coatinc.com

B ESCHER MI NG EN K L E U R

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558282, F. 074-2422373 info@leering.nl, www.leering.nl

Indufinish BV T. 0591 630003 www.indufinish.com

temperatuurregistratie & analyse

Dé Duplexspecialist met: - eigen transport - één aanspreekpunt - één factuur - één garantieverlener www.rotocoat.nl / info@rotocoat.nl

verhuizingen van coatinginstallaties Magistor B.V. T. 0548- 519401 / F. 0548-517619 www.magistor.nl / info@magistor.nl

Gullimex B.V. T. 074-2657788

titaan (bevestigings-) materialen

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl Rösler Benelux B.V. T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl Holland Mineraal B.V. T. 0570-621161 F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Renztech T. 0172 - 47 5954 j.renzenbrink@planet.nl / www.renztech.nl

verfspuitapparatuur

MEPACO B.V. T. 071-5892863

transportsystemen Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

Laborex b.v.b.a.

T. +32 (0)14 861 616 info@laborex.be / www.laborex.com

C&T Technics T. 0413-331083, F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

Railtechniek van Herwijnen b.v.

T. 0344-616363, F. 0344-611072 info@railtechniek.nl / www.railtechniek.nl

CAP Industrial B.V. tel- 010-4374737, F.-010-2623190 info@cap-industrial.nl / www.cap-industrial.nl

Paint It The Application Company T: 0318-643 260 / F. 0318-643 042 www.paintit.nl / info@paintit.nl

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-4370166, F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

voorbehandelingsinstallaties

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be Technospray Spuitapparatuur T. 0168-382111 / F. 0168 380780 info@technospray.nl / www.technospray.nl Energy Partners Systems B.V. T. 026-4720350, F. 026-4721507 M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec BV T. 0413-244444 / F. 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

verwarmings- en koelelementen (titaan en rvs)

MEPACO B.V. T. 071-5892863

verwarmingselementen

Glasbeek Finish B.V. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Corode T. 0411-685500

verwerking afvalstromen

Ondeo Industrial Solutions BV T. 077-3231231 / F. 077-3231230 verkoop@ondeo-is.com / www.ondeo-is.com

BWT Nederland B.V. T. +31 (0)88 750 90 00 / F. +31 (0)88 750 90 90 www.bwtnederland.nl

EnviroChemie bv T. +31 (0)23 542 69 13 / F. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

werpstralers

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558282, F. 074-2422373 info@leering.nl, www.leering.nl

Eurowater BV T. 088-0005000 www.eurowater.nl

Lubron Waterbehandeling BV T. 0162-426931 www.lubron.eu

Rösler Benelux B.V. T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Indufinish BV T. 0591 630003 www.indufinish.com

Corode T. 0411-685500

verwarmingselementen (teflon)

waterbehandeling

MAGNETO Special Anodes BV T. 010-26207 88 / F. 010-2620201 www.magneto.nl Rippert Benelux B.V. Oslo 10, 2993 LD Barendrecht Nederland T. +31 (0)180 645 281 / F. +31 (0)180 645 282 Ondeo Industrial Solutions BV T. 077-3231231 / F. 077-3231230 verkoop@ondeo-is.com / www.ondeo-is.com SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

Sybrandy B.V. Amersfoort T.033-4545666 / F. 033-4655561 www.sybrandy.nl

tel: +32 9218 7180 / F.: +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaalt u per jaar slechts €330,-. Bij plaatsing logo in full colour per jaar €305,- ongeacht het aantal rubrieken.

Voor informatie over een vermelding in het brancheregister kunt u contact opnemen met Vincent IJff, tel: 070 399 00 00 / vincent@jetvertising.nl