Oppervlaktetechnieken oktober 2016 by Jetvertising b.v.

Poedercoaten van MDF vergt uitgekiende vakkennis

Cursus Metalliseerder nu beschikbaar

Innovatieve reinheidsmeter

Het eerste 3D-geprinte gebouw komt eraan

Formule Surface slaat aan

10 | 60 e jaargang | oktober 2016

Het vakblad voor de professional Thema Bewerking niet-metalen ondergronden

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 1

Lees snel deze droge advertentie ...

en ontdek onze schitterende nat-in-nat mogelijkheden

Vraag nu onze DTS & Mixtane brochures en cases aan !

Direct-to-Substrate

DTS

corrosion solutions

Mixtane Finishing coat for industrial applications

PRO FINISH

DTS : Direct-to-Substrate

Mixtane : Pro Finish

- Win tijd met deze veelzijdige primer en topcoat in ĂŠĂŠn systeem. - Beschermt jarenlang tegen corrosie volgens het aantal lagen. - Geschikt voor zowel metalen, synthetische en minerale ondergronden, incl. glas. - Verkrijgbaar in 4 glansgraden.

- Geef uw werk de finishing touch met deze sneldrogende acrylaatpolyurethaanlakken. - Ook verkrijgbaar met structuureffect. - Uiterst breed toepassingsgebied, beschikbaar in Spray- en Roller-versie. - Verkrijgbaar in 5 glansgraden. - Mixtane Roller is HACCP goedgekeurd.

NIEUW! Mixtane Sparkles.

2 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

www.libertpaints.com I info@libertpaints.com

CoLoFon Vaktijdschrift voor opdrachtgevers, constructeurs, ontwerpers, applicateurs van oppervlaktetechnieken, verfdeskundigen, onderhoudsfunctionarissen en corrosiedeskundigen. Officieel orgaan van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland (ION). Verschijnt elfmaal per jaar in een oplage van circa 2.500 exemplaren. redactie Jetvertising (hoofdredactie), Jaap van Peperstraten (hoofdredacteur).

redactieraad Hans Bosveld (vereniging ION), Carolien Nieuwland (Rijkswaterstaat), Gerard Rutjes (vereniging ION-docent), Egbert Stremmelaar (vereniging ION), Hans van der Veen, Adrie Winkelaar (CTC Consult) redactieadres Jetvertising, Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk Bezoekadres: Laan van Zuid Hoorn 37, 2289 DC Rijswijk Tel. 070-399 00 00, fax. 070-390 24 88 oppervlaktetechnieken@jetvertising.nl abonnementen Abonnementsprijs: € 89,50, digitaal abonnement: € 44,75. Een abonnement kan ieder moment ingaan per de 1e van de maand en wordt genoteerd tot wederopzegging. Een opzegging voor het abonnement dient vóór 1 december bij Vereniging ION in bezit te zijn, om op te kunnen zeggen voor het eerstvolgende abonnementsjaar. Een aanmelding/opzegging kan gestuurd worden per e-mail naar info@vereniging-ion.nl of post naar Vereniging ION, Postbus 2600, 3430 GA Nieuwegein. Bij een niet-tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd tegen het daarvoor geldende tarief. advertentieverkoop Jetvertising Rijswijk tel. 070-399 00 00, fax. 070-390 24 88 Vincent IJff: vincent@jetvertising.nl after-sales: advertenties@jetvertising.nl opmaak Projekt C, www.projektc.nl druk Senefelder de Misset, Doetinchem www.senefelder.nl uitgave Oppervlaktetechnieken is een uitgave van Jetvertising in opdracht van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland ION (voorheen Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen, VOM) www.vereniging-ION.nl copyright 2016 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever, vereniging ION en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. ISSN 0923-1722

De genomineerden voor de ION Borghardt Award 2016 moesten vroeg op om de bekendmaking van de prijswinnaars bij te kunnen wonen. Dit gebeurde tijdens de openingsceremonie van de Week van de Oppervlaktetechnologie. Juryvoorzitter Arjan Mol liet ze niet lang in spanning zitten, maar maakte in heldere bewoordingen de prijswinnaars bekend. Hier staan ze op een rij. Zie pagina 18 voor het uitgebreide verslag.

Leeswijzer Jaap van Peperstraten Hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken

realisatie Desiree Driesenaar (journalistiek binnenland), John Ekkelboom (journalistiek binnenland), Hans de Rond (journalistiek binnenland), Edward Uittenbroek (technische journalistiek buitenland; rubriek Gespot), Chris Versteeg (opmaak), Armand van Wijck (technologische journalistiek).

Ideeën? Een editie net na onze Week van de Oppervlaktetechnologie waaronder de Vakbeurs Surface: dan kan het natuurlijk niet anders of we blikken daarop terug. En er viel ook behoorlijk terug te blikken, want gedurende die drie dagen viel er genoeg nieuwe kennis te vergaren en te netwerken. In deze editie blikken we op zes pagina’s terug op de vakbeurs, maar besteden ook aandacht aan drie lezingen uit het rijkgevulde lezingenprogramma op de beurs die bij uitstek passen onder het thema. Sowieso is het een rijk gevuld themanummer met zes thema-artikelen. Dit toont maar aan dat de bewerking van niet-metalen ondergronden geen exotische of onderontwikkelde toepassing is, maar een werkveld waar naar hartenlust nieuwe technieken worden ontwikkeld die op sommige aspecten beter scoren dan gangbare technieken en ook geld in het laatje brengen, omdat ingespeeld wordt op een duidelijke marktvraag.

Bij uitstek wil ik in dit verband wijzen op het artikel Poedercoaten van MDF waar na jaren van vallen en opstaan een uitgekiende en zeer winstgevende technologie is verkregen. U wordt uitgenodigd om mee te doen. Maar in deze editie wordt niet alleen naar MDF gekeken, maar ook naar houten substraten, glas, biocomposieten, kunststoffen en beton. Dat laatste slaat op het eerste 3D betongeprinte gebouw van Europa dat vlakbij vliegveld Teuge wordt gebouwd. Want het beton moet natuurlijk ook een oppervlaktebehandeling krijgen, maar welke? Wellicht krijgt u concrete ideeën als u het artikel leest. En zeker wordt op de branche een beroep gedaan in het artikel Biocomposiet zoek coating. Er is onlangs een brug van biocomposiet geopend waar nu een voor de hand liggende coating op zit, maar men zoekt eigenlijk een coating die beter op het substraat is toegesneden. Schroom niet om contact op te nemen als u denkt zo’n coating te kunnen leveren. Anders wordt het wellicht tijd zo’n coating te ontwikkelen, want biocomposieten hebben diverse voordelen ten opzichte van andere materialen en zullen hoogstwaarschijnlijk vaker worden toegepast. En we hebben weer vijf pagina’s Kort Nieuws met actuele en relevante berichten uit en voor de branche. Dus ik wens u weer veel leesplezier! ●

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 3

Column

NIEUWE UITSTRALING NVERANDERD UW VERTROUWDE LEVERANCIER VAN HOOGWAARDIGE STRAALMIDDELEN VOOR OPPERVLAKTEBEHANDELING Eurogrit BV maakt sinds 1985 deel uit van de Sibelco Groep. Sibelco is ĂŠĂŠn van de grootste producenten van industriĂŤle mineralen ter wereld met 200 vestigingen in 41 verschillende landen. De laatste jaren is Eurogrit meer en meer geĂŻntegreerd in de Sibelco organisatie. In het licht van onze internationale groeistrategie, op basis van sterke lokale aanwezigheid, is een eenduidige naam en uitstraling van onze vestigingen in de verschillende Europese landen van groot belang. Daarom zijn wij vanaf heden in al onze externe communicatie herkenbaar als Sibelco Europe. De naam Eurogrit zal blijven bestaan als merknaam voor ons assortiment straalmiddelen. Belangrijker is dat voor u als klant de kwaliteit van onze producten en onze service minimaal op gelijk niveau blijft. Sibelco Europe t /PPrEIPFL t -% PapendrechU t TBMFs.eurogrit@sibelco.com www.eurogrit.cPN t www.sibelco FV t tel

Precision Measuring Instruments

NauMetrics Precision Measuring Instruments Tel: 0031(0)743490022 | www.naumetrics.nl | E: sales@naumetrics.nl seal-, magneet-, dompelen filterpompen, filterkaarsen, filterpapier en alle filtermaterialen, kunststof bakken / opslagtanks

Corode Benelux BV

Postbus 854 - 5280 AW, Boxtel tel. 0031 (0)411 685500 - fax 0031 (0)411 686067 corode@corode.nl - www.corode.nl 4 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

Bij een onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen door prof. dr. Dries Faes blijkt dat er grofweg vier soorten bedrijven te onderscheiden zijn bij innovatie. De eerste groep noemt hij de normale innovators (30%). Zij besteden geld aan onderzoek en ontwikkeling en krijgen daar een evenredige omzetgroei voor terug. Hij herkent ook de dure innovators (18%). Deze groep geeft veel geld uit aan onderzoek en ontwikkeling, maar dat komt niet terug in een voldoende aanwas van de omzet. De zuinige innovators (22%) zijn die bedrijven die nauwelijks geld uitgeven aan onderzoek en ontwikkeling, maar wel een substantiĂŤle omzetgroei realiseren op basis van hun innovaties. En dan is er de groep non innovators (30%). Zij geven geen geld uit aan onderzoek en ontwikkeling, maar realiseren ook geen omzetgroei. Daar de gemiddelde levensverwachting van een bedrijf op basis van de huidige portfolio anno 2016 ongeveer 18 jaar is, mag je verwachten dat veel van deze non innovators, niet (veel) ouder worden. Uit diverse aanverwante onderzoeken blijkt er een aantal randvoorwaarden te zijn die het resultaat van groei door een innovatie kunnen beĂŻnvloeden. Dit zijn onder andere een goed middle management, een sterk netwerk, voldoende uitdagers en de wil om te winnen, toegang tot nieuwe ideeĂŤn en technieken, goede vakmensen en samenwerking tussen bedrijven, onderwijs en mogelijk zelfs de overheid. De meeste zaken die genoemd zijn, waren aandachtsgebieden in de recente editie van de WEEK van de OPPERVLAKTE TECHNOLOGIE/Surface. Met een bezoek van slechts enkele uren zou de basis gelegd kunnen worden voor uw een eigen innovatietraject. En ofschoon er nog geen statistische beoordelingen bekend zijn, is dat zo ook ervaren door degenen die aanwezig waren. Zowel door de bezoekers alsook de exposanten, alsook de betrokken brancheorganisaties, de vertegenwoordigers van het onderwijs en het bevoegd gezag en de presentatoren.

egbert stremmelaar | directeur Vereniging ION

EUROGRIT WORDT SIBELCO EUROPE

30% van de bedrijven wil niet oud worden

Duidelijk is dat het aantal gerichte bezoekers van deze editie vergelijkbaar is met de vorige editie. Ook is duidelijk dat het no-show percentage 35% is (wel aangemeld, niet gekomen). Het zal ongetwijfeld toeval zijn dat het percentage non innovators en no shows ongeveer gelijk is. Voor de betreffende bedrijven een gemiste kans, want een dergelijk groot evenement zal in de Benelux toch weer enige tijd op zich laten wachten. Uiteraard zal ION wel blijven zorgen voor kleinere evenementen en voorlichting. Degene die wel inspiratie zijn komen tanken, wensen wij veel succes in hun vernieuwende toekomst. â&#x2014;?

Inhoud vereniging ion 16 Formule Surface slaat aan Het bezoekersaantal op de Week van de Oppervlaktetechnologie/Vakbeurs Surface was twee procent hoger dan in 2014. Het totale bezoekersaantal kwam uit op 4.780. Exposanten waren tevreden over de kwaliteit van de bezoekers en de gevoerde vakdiscussies.

18 AD Chemicals & Weert Groep

Poedercoaten van MDF vergt uitgekiende vakkennis In heel Nederland is geen bedrijf dat MDF poedercoat. In heel Nederland? Nee, in Heerlen is een bedrijf dat sinds enkele jaren zeer succesvol aan de weg timmert met een doordachte methode om strak gepoedercoate producten te maken, die hoog scoren op diverse criteria. Na vele jaren van experimenteren en modificeren van de techniek, is nu sprake van een bewezen technologie en wordt de verwachte exponentiële groei werkelijkheid. Doet u mee?

Cursus Metalliseerder nu beschikbaar Het heeft even geduurd, maar nu is er dan toch de cursus Metalliseerder waarmee praktijkmensen een persoonscertificatie kunnen halen dat hun vakbekwaamheid op het gebied van metalliseren aantoont. Dat is met dat certificaat door een onafhankelijk instituut vastgesteld. Hoe de cursus tot stand is gekomen, wat de achtergrond en de betekenis ervan is, wordt in dit artikel behandeld.

winnaar ION Borghardt Award 2016 Op de vakbeurs Surface werd de combinatie AD Chemicals en de Weert Groep uitgeroepen tot prijswinnaar van de ION Borghardt Award 2016. Dat omdat hun inzending over de gehele breedte van de gestelde criteria op het gebied van ‘people-planet-profit’ bijzonder hoog scoort. Een beloning voor jarenlange inzet.

36 Feestelijke business-/netwerkavond Op de Surface was ook een feestelijke business-/netwerkavond. Er waren toespraken, er was een uitgebreid buffet en als klap op de vuurpijl een indrukwekkende laserlichtshow die onder stevige muziek allerlei gekleurde stralen en vormen liet zien.

organische deklagen 26 Met één laag een spiegelgladde afwerking Hout kun je niet poedercoaten bij hoge temperatuur. Er zijn inmiddels wel poedercoatings die bij lagere temperaturen gebakken kunnen worden en daarmee geschikt zijn voor bepaalde soorten MDF. Dit zijn altijd tweelaagssystemen. Van de nieuwste poedercoating van DSM – Uralac®Ultra – is slechts één laag voldoende en is de baktemperatuur nog lager. Hoe werkt dat?

clean coatings op glas. “Samen met het midden- en kleinbedrijf in bijvoorbeeld de glastuinbouw zetten we flinke stappen voorwaarts.” De ambitie is om via materiaalinnovatie tot gebouwen te komen die energie opwekken.

30 Procesverbetering lakken van kunststof profielen In een aparte vestiging van Lens in Rotterdam wordt een niche in de markt bediend: het lakken van glasvezelversterkte kunststof profielen voor de bouw. En dat met een volume van ongeveer 50.000 strekkende meter per jaar. Hoe gaat dat in z’n werk?

26 Biocomposiet zoekt coating Biocomposieten zijn in opmars. Steeds vaker worden ze toegepast in de automobielindustrie, in de bouw, meubilair en in kunstwerken. Voor de biocomposiet kunstwerken buiten is wel altijd een coating nodig, maar onderzoekers en opdrachtgevers zijn nog op zoek naar een geschikte biobased coating. Applicateurs met een goed idee kunnen zich melden.

ALGEMEEN 38 Het eerste 3D-geprinte gebouw komt eraan Volgend jaar zal in Nederland het eerste 3D-geprinte gebouw in beton van Europa verschijnen, en wel als een bijzondere ruimte bij ontbijthotel De Slaapfabriek in Teuge. Het wordt een gebouw met een iconisch ontwerp waar de nieuwste technieken worden toegepast om met beeld, geluid en geur een virtual reality te creëren zodat de vergadering of training een belevenis wordt. Welke oppervlaktetechniek is geschikt voor 3D geprint beton?

35 Mijn Mening 28 “Combinatie van chemie en structuur leidt tot functionaliteit” Een lezing op de Vakbeurs Surface ging over anti-reflectiecoatings en easy-to-

41 EEN 43 Brancheregister

Bij de voorpagina: De stand van ION trok regelmatig bezoekers tijdens de Vakbeurs Surface als onderdeel van de Week van de Oppervlaktetechnologie (WOT). Met bezoekers werden discussies over het vak gevoerd, al dan niet geïnspireerd door stands op de beursvloer of door een lezing uit het uitgebreide lezingenprogramma. Kennisuitwisseling is een essentieel onderdeel om het vak verder te ontwikkelen. Gelukkig was daartoe tijdens de WOT ruim voldoende gelegenheid.

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 5

ELeVEN® MP 603 Duurzame chemisch nikkel technologie

Een uniek en robuust mid-fosfor chemisch nikkel proces

Pb en Cd-vrij

EDTA-vrij

7– 10% fosfor integratie met ELeVEN® MP 603

Duurzaam ELeVEN® MP 603 is het nieuwste generatie mid-fosfor chemisch nikkel proces. Dit product is vrij van giftige zware metalen als stabilisator en voldoet daarmee aan de ELV, RoHS en WEEE-richtlijnen.

Uniek ELeVEN® MP 603 combineert de hoogste neerslagsnelheid met een constante glans. Door zijn unieke samenstelling blijft de interne spanning dichtbij neutraal over het gehele bad leven. Het proces is zelfs goedgekeurd voor de voedingsmiddelenindustrie.

Robuust ELeVEN® MP 603 biedt een uitstekende bad stabiliteit en een breed werkgebied. Het proces is zelf sturend qua pH om vereenvoudigd onderhoud te promoten.

Atotech Nederland B.V. +31 30 240 90 10 office.nl@atotech.com Atotech Nederland

6 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

Technology for tomorrow’s solutions

www.atotech.com

Agenda

NOVEMBER

● Klassikale cursus Natlakken niveau 2 en Klassikale cursus Anodiseren niveau 2 1 november www.vereniging-ion.nl

● Tweedaagse cursus Toegepaste Kleurtechniek 17 en 24 november, IJsselstein www.kleurenschool.nl

● Veiligheidsdag BRZO-bedrijven 3 november, Amersfoort www.vnci.nl/nieuws

● Verlijmen & Oppervlaktebehandeling 2016 17 en 24 november en 1 december, Leuven (Be) www.vom.be

● Klassikale cursus Poedercoaten niveau 2 3 november www.vereniging-ion.nl

● Klassikale cursus Galvanotechniek niveau 2 22 november www.vereniging-ion.nl

● Eerste Materialen Kennisdag 8 november, Sint-Michielsgestel www.materialenkennis.nl ● Klassikale cursus Chemisch Voorbehandelen niveau 2 9 november www.vereniging-ion.nl ● BBN-studiedag “Hoe reageert een gebouw op brand?” 10 november, Nieuwegein www.bbn.nu ● ION in tv-programma Doe Maar Duurzaam! 13 november, 12.30 uur RTL 7 www.doemaarduurzaam.tv ● Precisiebeurs 2016 16 - 17 november, Veldhoven www.precisiebeurs.nl

● VOM-netwerkevent RAISE YOUR GAME 22 november, Gent www.vom.be ● Klassikale cursus Spuiter 24 november www.vereniging-ion.nl ● Aluminiumbeurs Düsseldorf 29 november - 1 december, Düsseldorf www.aluminium-messe.com

DECEMBER ● Lijmen 2016 1 december, Veldhoven www.lijm-event.nl

● Themamiddag Webportal Wet- en Regelgeving 7 december, Nieuwegein www.vereniging-ion.nl

Een activiteit melden? Mail de redactie: Oppervlaktetechnieken@ellemmi.nl

ION op tv Het tv-programma Doe Maar Duurzaam! bij RTL 7 op zondag 13 november om 12.30 uur gaat in z’n geheel over de oppervlaktebehandelende industrie. Vooral de impact van de branche op het gebied van duurzaamheid staat centraal. ION-directeur Egbert Stremmelaar zal daarover in het programma het één en ander vertellen. Een goede oppervlaktebehandelende industrie is een voorwaarde voor een sterke maakindustrie. Maar is de oppervlaktebehandelende industrie ook duurzaam? In de uitzending ‘milieu’ van Doe Maar Duurzaam! wordt daarop ingegaan. Doe Maar Duurzaam! is het totaalplaatje van verschillende duurzaamheidsaspecten om mensen bewust te maken van de duurzame mogelijkheden binnen ieder aspect van het dagelijks leven.

Verlijmen & Oppervlaktebehandeling 2016 Verlijmen wint aan belang omwille van gewichtsbesparing en andere voordelen. Niet alleen in de automobiel- en luchtvaartindustrie wordt verlijmen steeds vaker toegepast, maar ook in de bouw en in metaalverwerkende nijverheid. Om ervoor te zorgen dat de lijmverbinding correct functioneert en op lange termijn stabiel is, is een geschikt oppervlak nodig. De toegepaste lijm mag de coating niet aantasten! De link met oppervlaktebehandeling is dus snel gemaakt.

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 7

kort Nieuws Nieuwe leden Disselhorst Metaal BV Overkampsweg 26 8102 PH Raalte Tel. 0572 – 36 26 00 info@disselhorstmetaal.nl www.disselhorstmetaal.nl Disselhorst Coating is onderdeel van Disselhorst Metaal en biedt ook diensten voor derden aan. Een volwaardig kleurenpakket met eventueel structuur op een hoogwaardige kwaliteit. Het bedrijf poedercoat p roducten met een maximale afmeting van 80 cm breed, 150 cm hoog en 250 cm lang. Het is een veelzijdig bedrijf dat graag op de hoogte wil zijn van alle weten regelgeving en innovaties.

Amitech BV Fahrenheitstraat 45 – 2 3846 CC Harderwijk Tel. 0341 – 42 90 59 info@amitech.nl www.amitech.nl Amitech is een totaalleverancier op het gebied stralen, schooperen/metalliseren en verfspuiten. Voor die technieken verhuren en verkopen zij machines en installaties. Daarnaast zijn zij vertegenwoordiger van Zinacor en Grillo-zinkdraad. Door zich aan te sluiten bij ION kan kennis en ervaring over metalliseren beter verspreid worden.

Element Materials Technology Zekeringstraat 33 1014 BV Amsterdam Tel. 020 – 55 63 555 info@element.com www.element.com Element is een wereldwijde organisatie. In Nederland hebben zij in Amsterdam een laboratorium om materialen en producten te testen op diverse belastingen en die te certificeren. Zij zijn gespecialiseerd in materiaal- en schadeonderzoek, testen van materialen en producten en breukmechanica. Aansluiting met de branche zorgt voor goede marktkennis en interactie met opdrachtgevers.

Straal en Coating Bakhuizen BV De Burde 17 8574 TG Bakhuizen Tel. 0514 – 58 17 70 info@straalencoatingsbedrijf.nl www.straalencoatingsbedrijf.nl Bij Bakhuizen komt men voor offshore installaties, staalconstructies, machineonderdelen en schepen. Met hoogwaardig kwaliteit stralen en spuiten en uitgebreide rapporten zoals die door de markt gevraagd worden., weet Bakhuizen vooraanstaande offshore partijen aan zich te binden. Zo voldoen zij aan de hoge eisen voor meerlaags-systemen als ISO, Norsoc en NACEspecificaties. Wij verwelkomen Bakuizen terug als lid van ION.

PCO Tech Hengelosestraat 581 – 583 7621 AG Enschede Tel. 06 – 22 84 89 82 info@pcotech.com www.pcotech.com PCO Tech is net in Nederland actief met een locatie op het “Brightlands” Chemelot Campus en hoofdkantoor in Enschede. Van oorsprong komt dit bedrijf uit de VS. Ze maken toepassingen voor vooruitstrevende oppervlakte-oplossingen en (nano)coatingssystemen voor de industrie en medische wereld. Europese weten regelgeving zijn voor hen belangrijke aspecten en daarvoor kunnen ze vanaf nu schakelen met ION.

Sponge-jet Benelux Stanleyweg 12 4462 GN Goes Tel. 0113 – 25 18 69 info@spongeblasting.com www.spongeblasting.com Het stralen van metalen ondergronden wordt steeds vaker met sponsstralen uitgevoerd. Songe-jet heeft de machines en media daarvoor. Vanuit Goes worden klanten ondersteund om efficiënt en schoon hun straalwerkzaamheden te kunnen uitvoeren. Om de mogelijkheden van het sponsstralen verder te uit te dragen, hebben ze zich aangesloten bij ION. Daarnaast dragen ze kennis aan voor de cursussen van ION. ●

Intensief programma op Materialen Kennisdag Op 8 november wordt de eerste “Materialen Kennisdag” (alias de Bondsdag) georganiseerd voor alle leden van de Bond voor Materialenkennis. Deze Materialen Kennisdag vindt plaats in het de Ruwenberg-hotel in Sint-Michielsgestel (NL). De doelstelling van het bestuur voor dit jaar is een intensievere samenwerking met en tussen alle secties en verenigingen van de Bond voor Materialenkennis. Voor het promoten van het vakgebied Materialen is het essentieel dat de leden bij elkaar komen en samen intensief overleggen en betrokken zijn bij de onderwerpen die hen binden. Het bestuur heeft dit voorgelegd aan alle deelbesturen en tezamen is gekozen voor de volgende thema’s: - Additive Manufacturing (of 3D printing) - Circular Economy, with focus on Recycling and CO2 footprint.

8 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

Op de Materialen Kennisdag zullen beide thema’s via een key-note spreker worden ingeleid en dit leidt (in het middagprogramma) tot actieplannen en/of langere termijn onderzoeksplannen. Daarnaast willen we de studenten meer bewust maken van het belang en de impact van materialen door hen te laten nadenken over oplossingen voor actuele industriële problemen. Om dit te realiseren, is er een “studenten challenge” georganiseerd. Bedrijven worden uitgenodigd cases aan te dragen en universiteiten/hogescholen worden uitgenodigd om hun studenten aan de challenge te laten deelnemen. ●

Meer informatie Zie voor het volledige programma: www.materialenkennis.nl/site/nwsid,834/agendaitem.html

Glasbeek ad 1.pdf 1 7-11-2013 11:37:09

CMY

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 9

kort Nieuws ION op tv Het tv-programma Doe Maar Duurzaam! bij RTL 7 op zondag 13 november om 12.30 uur gaat in z’n geheel over de oppervlaktebehandelende industrie. Vooral de impact van de branche op het gebied van duurzaamheid staat centraal. ION-directeur Egbert Stremmelaar zal daarover in het programma het een en ander vertellen. Nederland heeft een sterke economie en is een belangrijk exportland, onder andere door haar sterke maakindustrie. Een goede oppervlakte-

behandelende industrie is een voorwaarde voor een sterke maakindustrie. Maar is de oppervlaktebehandelende industrie ook duurzaam? In de uitzending ‘milieu’ van Doe Maar Duurzaam! wordt daarop ingegaan. Het tv-programma is een informerend

programma over diverse ontwikkelingen en innovaties binnen de duurzaamheidsbranche. Dit kan variëren van Energie tot Duurzaam Ondernemen en van Milieu tot Bouw. Doe Maar Duurzaam! is het totaalplaatje van verschillende duurzaamheidsaspecten om mensen bewust te maken van de duurzame mogelijkheden binnen ieder aspect van het dagelijks leven. De herhaling van de tv-uitzending is te zien op zaterdag 19 november om 13.30 uur in Doe Maar Duurzaam! bij RTL 7. ●

Werkgroepen 3DMetalPrinting en Pre-anodiseren werken stug door Het lijkt alweer even stil rond de werkgroepen. Echter, niets is minder waar. Tijdens de zomervakantie is besloten dat er voor de werkgroep 3DMetalPrinting een roadmap gemaakt moest worden. Voor een roadmap is een beschreven einddoel noodzakelijk. En omdat nog nergens iemand bezig is met de oppervlaktebehandeling, is dat einddoel nog niet gedefinieerd. Daarom is een vragenlijst opgesteld met de vraag aan de toekomstige eindgebruikers welke oppervlaktebehandeling noodzakelijk is. De vier partijen die hiervoor benaderd zijn, hebben hun input inmiddels teruggestuurd. De input komt van Philips Medical (medisch), ASML (high tech), Airbus (luchtvaart) en Shell (maintenance). De zaken waar een oplossing voor gevonden moeten worden, zijn oppervlakteruwheid, partikelhechting en porositeit. De werkgroep Pre-anodiseren heeft haar conclusies verwoord in een rapport en aan Qualicoat en Qualanod ter hand gesteld. In deze entiteiten zal daar de komende tijd over gediscussieerd worden. ●

VOM-netwerkevent “RAISE YOUR GAME” Op 22 november is er het derde VOMnetwerkevent in het teken van “RAISE YOUR GAME”. Dit slaat op de noodzaak voor MKBondernemers om te investeren in de nodige kwaliteitsverbetering en R&D om de competitiviteit in de nabije toekomst te verhogen. Op het netwerkevent bij Arcelor Mittal in Gent zijn maar liefst tien gerenommeerde sprekers

10 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

uit binnen- en buitenland, zowel vanuit de academische wereld als uit de bedrijfswereld. Dit event biedt een overzicht van de meest recente ontwikkelingen binnen het vakgebied van oppervlaktebehandeling en biedt aanknopingspunten om onze bedrijfstak “future proof” te maken. Het inzetten van collaboratieve robotsystemen met human interfaces, het verkorten van doorlooptijden en het vergroten

van de flexibiliteit zijn prangende thema’s in de branche. Er is onder meer aandacht voor geïntegreerde voorbehandelingsprocessen, automatisering van lakstraten en de opkomst van 3D-geprinte producten. Deze middag omvat zowel bedrijfsorganisatorische, technologische als financiële thema’s. Inschrijven uiterlijk op 10 november via www.vom.be. ●

UV voor 3 dimensionale objecten

UV op een robot arm

UV en UV-LED installaties voor industriele toepassingen IST Benelux B.V.

www.ist-uv.nl info@bnl.ist-uv.com

IGP-DURA®face 5807 Surface-robust powder coating system for facade and metal construction – More abrasion resistant – More scratch resistant – Easier to clean

Learn more about IGP-DURA ® face 5807 at: www.igp-powder.com

– Optimized flow

S T S U R FA

IGP Benelux BV NL-8013 RW Zwolle Phone +31 38 4600695 www.igp-powder.com info@igpbenelux.nl A member of the DOLD GROUP

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 11

kort Nieuws Innovatieve reinheidsmeter voor gestraalde oppervlakken Leering heeft sinds kort de beschikking over een innovatieve reinheidsmeter waarbij binnen twee seconden de reinheid gemeten wordt voIgens de ISO 8501 (Sa-waarde). Deze waarde wordt in combinatie met datum en tijdstip digitaal gearchiveerd, zodat voldaan kan worden aan de Factory Production Control (FPC).

vens de oppervlaktevoorbehandeling genoemd wordt en verwezen wordt naar onder andere de ISO 8501 en 8503-1/2 (= ruwheid). FPC eist dat er een kwaliteitsbeheersingssysteem is met regelmatige controles op het proces en de geleverde kwaliteit. Deze controles en metingen (waaronder de reinheid) dient men te kunnen aantonen. ●

In de nieuwe EN 1090-1 norm wordt de CE-markering voor staal- en aluminium constructies beschreven. Dit is de eerste CE-norm waarin te-

Meer informatie www.leering.nl

Op bezoek bij ECHA over Chroom VI problematiek Op 28 september hebben de FME, Koninklijke Metaalunie en de Vereniging ION in Helsinki met ECHA een gesprek gevoerd over de autorisatie van Chroom VI. Dit gesprek was een gevolg van de brandbrief die de drie organisatie afgelopen zomer aan de Europese Commissie hadden gestuurd vanwege de autorisatie van Chroom VI. Het Europees Chemie Agentschap ECHA heeft FME, Koninklijke Metaalunie en Vereniging ION uitgenodigd om het rapport op 28 september te komen toelichten. De autorisatie van Chroom VI vormt de eerste grote test van dit onderdeel van REACH. Uit onderzoek van Panteia, in opdracht van de branches, blijkt een verlies van 100.000 banen bij een autorisatieperiode van zeven jaar en bij een periode van slechts vier jaar een verlies van 300.000 banen

Voorlopig resultaat Het gesprek heeft een aantal zaken opgeleverd.

De branches hebben ECHA uitgelegd hoe bedrijven en hun klanten reageren op dit soort Europese weten regelgeving en waarom bedrijven zich zorgen maken over omzetverlies, verplaatsing van bedrijvigheid uit Europa en onzekerheid van klanten. ECHA heeft veel informatie verstrekt over de procedure en welke eisen er wel en niet worden gesteld aan de aanvragers van autorisatie en hoe een herbeoordeling eruit kan zien. ECHA en de branches zijn het niet eens geworden over de impact van Chroom VI-autorisatie op Europese bedrijven. ECHA denkt dat het verlies aan werkgelegenheid veel lager zal zijn. Het gesprek heeft geleid tot twee concrete afspraken: - In december wordt een bijeenkomst in Nederland georganiseerd waarbij ECHA voorlichting zal geven over het autorisatieproces. - Branches en ECHA zullen een aantal aanbevelingen opstellen voor verbetering van het autorisatieproces.

Formeel ECHA-advies aan EU-commissie ECHA heeft recent een grote groep autorisatieaanvragen van een advies voorzien en aan de Europese Commissie gestuurd. Het gaat om 61 aanvragen inclusief de aanvraag van het grootste consortium CTAC-sub. Zie https:// echa.europa.eu/view-article/-/journal_content/ title/echa-recommends-authorising-criticalcontinued-uses-of-chromium-trioxide-understrict-conditions Nu het proces verschuift van ECHA in Finland naar de Europese Commissie in Brussel, zullen de drie branches ook daar opnieuw aandacht vragen voor de problematiek rond Chroom VI. Het devies van de branches blijft vooralsnog ongewijzigd: vervangen waar het kan, autoriseren (met aanvaardbare termijnen) waar het moet. ●

Meer informatie www.vereniging-ion.nl

Artikel Vervoer gevaarlijke stoffen nu op website Het artikel Vervoer gevaarlijke stoffen: wanneer is een veiligheidsadviseur verplicht? in het juli-augustusnummer van OT blijkt in een grote behoefte te voorzien. Nog bijna dagelijks komen bedrijven in de branche problemen tegen die in het artikel worden beschreven. Om zo veel mogelijk duidelijkheid te willen bieden, is besloten om het artikel ook op de website te plaatsen. Normaal gesproken worden er geen losse artikelen uit OT op de website van ION geplaatst, maar vanwege de actualiteit en de ingewikkeldheid

12 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

van de problematiek is daartoe nu wel besloten. Nog onlangs is het voorgekomen dat een leverancier 2.000 liter zoutzuur kwam brengen bij een lidbedrijf en dat de vrachtwagenchauffeur vroeg of het bedrijf het even wilde lossen. Toen het lidbedrijf antwoorde dat hij niet wilde lossen (indachtig het genoemde artikel), antwoorde de chauffeur dat hij niet kón lossen. ION werkt er in diverse gremia aan dat de problematiek verhelderd wordt. ●

Uitnodiging

Kijk- en workshop PPG Topcoats en kleuren

Dompelprocessen intelligent sturen

Aan de uitstraling van stalen objecten worden steeds hogere eisen gesteld. Het gaat allang niet meer alleen om corrosiewering. Aspecten als levensduurverwachting, reiniging en onderhoud en de looks voeren nu de boventoon. In deze kijken workshop PPG topcoats en kleuren, gaat het om het opfrissen van uw kennis en over de trends en specials van topcoats in de metaalconservering. PPG nodigt u in samenwerking met Hodij Coatings en Luijten-VVZ uit voor deze kijken workshop! Voor wie: technici, applicateurs en designers. We besteden aandacht aan: • applicatietechniek (van metallics) • onderhoud en reparatie van topcoats • kleureffecten en specials en de beperkingen hiervan • kleurwaarneming Datum Dinsdag 8 november Hodij Coatings Hoogeveen

Afvalwater management

Woensdag 9 november PPG Amsterdam Donderdag 10 november Luijten-VVZ Dordrecht

Besturing galvanische processen

Programma 09:00 Ontvangst 09:15 Welkom Hodij Coatings / PPG / Luijten-VVZ 09:30 Topcoats en Kleuren 10:00 Kleureffecten en specials 11:00 Applicatietechniek resultaat en effecten 12:15 Afsluiting en lunch

Stuur een mail naar cs.pcnl@ppg.com om u in te schrijven en geef aan welke locatie uw voorkeur heeft. Mocht u meer informatie willen ontvangen of vragen hebben dan kunt u contact opnemen met Arjan van Vliet (PPG) 06 48 98 33 06 of ArjanvanVliet@ppg.com.

Foto: Willyam Bradberry/JonMilnes – shutterstock.com

Wanneer bij het veredelen van oppervlakken én hoogste kwaliteit én eﬃciëntie worden vereist, dan maakt de besturingscapaciteit van de installatie het doorslaggevende verschil uit. Uitgekiende besturingsconcepten zorgen voor hoge capaciteiten en bieden tevens ﬂexibiliteit voor uw productie. Overtuig ook u zich van de voordelen van onze software producten.

Wij sturen galvanische processen.

www.icom-automation.de

An der Krebswiese 5 98693 Ilmenau – Germany Tel.: + 49 3677 84880

Wereldwijde standaard in finish oplossingen NTS Finish is als onderdeel van de NTSGroup een toonaangevende specialist op het gebied van voorbehandelen, natlakken, poedercoaten en bedrukken van metalen en kunststof producten. www.nts-finish.nl NTS Finish

Accelerating your business

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 13

kort Nieuws Efficiency-scan van Protech-Oxyplast Protech-Oxyplast presenteerde op de Surface de efficiency-scan, een nieuwe dienst om de efficiency in een bedrijf te beoordelen en te stimuleren. Het in kaart brengen van de productie-efficiency in een bedrijf gebeurt aan de hand van vier fases. Ook wordt er samen nagedacht over mogelijke

optimalisatie om het concurrentievermogen te verhogen. ●

Meer informatie www.protechpowder.com

Studiedag BBN ‘Hoe reageert een gebouw op brand?’ De elfde BBN-studiedag op 10 november heeft als thema hoe reageert een gebouw op brand? Sterker nog: hoe reageert uw gebouw op brand? BBN organiseert deze studiedag met ondersteuning van Brandweer Nederland om te dragen aan brandveiliger gebouwen. Centraal staat de vraag waarom bouwkundige

brandveiligheid cruciaal is voor huurder, eigenaar en ieder die aan hen toelevert.

liteitsborging: wat worden de effecten op de brandveiligheid van gebouwen? ●

Deze editie bevat talrijke bijdragen van bedrijven en organisaties die kennis en ervaring hebben op het gebied van brandveilige gebouwen. Verder wordt ingegaan op de Wet op de kwa-

Meer informatie en aanmelden www.bbn.nu

Veiligheid voorop: themadag voor BRZO-bedrijven De chemische sector heeft al vijf jaar een programma lopen voor BRZObedrijven. Dit programma Samen werken aan veiligheid in de chemieketen; Veiligheid voorop is echter zinvol voor alle BRZO-bedrijven. Vandaar dat ION zich ook bij dit initiatief heeft aangesloten. Als gevolg daarvan zijn locatiedirecteuren, plant managers, bedrijfsleiders

14 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

en operationeel leidinggevenden van BRZO-bedrijven van harte welkom op de Veiligheidsdag op 3 november. Meer info: info@veiligheidvoorop.nl of kijk op de ION-website. ●

Oppervlaktebehandelaars in september veel positiever dan in augustus Situatie in de Oppervlaktebehandeling in september ook veel beter dan de totale industrie Uit de laatste meting van de ION BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling (in samenwerking met MCB) blijkt dat de inkoopmanagers in de metaalbewerkende branche ‘Oppervlaktebehandeling’ in september veel positiever dan in augustus zijn over de groei in de branche: indexscore 77,0 versus 53,6 . De branche ontwikkelde zich in september ook veel beter dan de totale Nederlandse industrie (53,4; dit wordt maandelijks door branchevereniging Nevi gemeten). Omdat een score hoger dan 50 ‘groei’ betekent, kan geconcludeerd worden dat er in de Oppervlaktebehandeling (maar ook in de industrie algemeen) sprake is van groei. De BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling van de Vereniging ION (in samenwerking met MCB) is (evenals de Nevi Inkoopmanagersindex) opgebouwd uit vijf componenten. Met betrekking tot de ontwikkeling in september ten opzichte van augustus zijn met betrekking tot deze componenten de volgende conclusies te trekken: • De productie in de branche Oppervlaktebehandeling ontwikkelt zich veel positiever ten opzichte van vorige maand • Over de orders denken de inkopers veel positiever • De levertijd van de leveranciers is veel langer • De voorraden eindproduct nemen flink toe • Over de werkgelegenheid denkt men veel positiever.

Opmerking: de relatieve vlakheid van de Nevi-lijn is te verklaren door de grote verscheidenheid aan industrieën waaruit deze is opgebouwd.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de totale BrancheBarometer, nemen flink toe volgens de inkopers ten opzichte van vorige maand. Ten opzichte van de totale industrie (Nevi) zijn de volgende conclusies te trekken met betrekking tot de verschillende aspecten in de afgelopen maand: • Het productieniveau is in de Oppervlaktebehandeling in september veel beter dan in de totale industrie • Het orderniveau is veel beter • De levertijden van de leveranciers zijn veel langer • De voorraadniveaus in de Oppervlaktebehandeling zijn flink hoger • Over de werkgelegenheid denken de inkopers veel positiever.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de totale BrancheBarometer, zijn in de Oppervlaktebehandeling relatief hoger dan in de totale industrie. ●

Meer informatie Nieuwe deelnemers aan de BrancheBarometer (mits oppervlaktebehandelaar) zijn van harte welkom: ze krijgen sneller en specifiekere resultaten. Meld je aan via www. formdesk.nl/ion/abonnee. Bent u leverancier voor de oppervlaktebehandelende industrie of wilt u het persbericht maandelijks ontvangen meld u dan gratis aan via www.formdesk.nl/ ion/pers.

Webportal Wet-en Regelgeving binnenkort operationeel Tijdens de WEEK van de OPPERVLAKTETECHNOLOGIE heeft Marjan Hillmann de nieuwe website Wet- en Regelgeving gepresenteerd. Deze website is speciaal ontwikkeld voor bedrijven in de oppervlaktetechnologie en is een hulpmiddel om snel te zien welke wetten en vergunningen voor jouw bedrijf relevant zijn. Daarnaast geeft deze website uitleg over de betreffende regels en vergunningen en zit het vol met links naar relevante overheidspagina’s en voorziet het in checklists.

Deze website wordt een betaalde dienst van Hillmann Milieuzorg. Maar voor ION-leden wordt de toegang tot deze website de komende twee jaar in de contributie opgenomen. Met andere woorden: voor ION-leden wordt dit een basisdienst. De komende weken wordt de website toegankelijk gemaakt en kan er tot 1 januari 2017 mee getest worden. Vanaf 1 januari 2017 is de website dan volledig operationeel. In het novembernummer van OPPERVLAKTETECHNIEKEN zal een artikel staan met de uitleg

van de website en de motivatie van Marjan Hillmann. ION steunt de ontwikkeling van de website. Om te zien hoe de website werkt en welke voordelen u ermee kunt behalen, zal ION op 7 december in Nieuwegein een themamiddag Wet- en Regelgeving organiseren. Tijdens deze themamiddag zal Marjan Hillmann een uitgebreide demonstratie geven. Houdt de website en de nieuwsbrief in de gaten voor de details en aanmelden. ●

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 15

vereniging ion

Formule Surface slaat aan De Week van de Oppervlaktetechnologie/Vakbeurs Surface in ’s-Hertogenbosch trok 2.559 eigen bezoekers. Dit is twee procent meer dan bij de vorige editie in 2014. De synergie met de vakbeurs Energie en Ecomobiel was dit jaar minder aantoonbaar, waarschijnlijk veroorzaakt doordat de Surface qua halindeling wat ‘uit de route lag’. Vanuit Energie en Ecomobiel zijn er dan ook 23% minder bezoekers op de beursvloer geweest. Hierdoor komt het totale bezoekersaantal op 4.780. De kwaliteit van de bezoekers overtrof echter de kwantiteit.

De tweejaarlijkse vakbeurs had 175 exposanten en was in oppervlakte groter dan de voorgaande editie. Ook nieuw dit jaar was het zeer uitgebreide congresprogramma met 75 lezingen over tal van onderwerpen die met de branche te maken hebben. 35 brancheorganisaties, diverse kennisinstellingen en vakorganisaties werkten daar aan mee. Ook was er een feestelijke business- en netwerkavond waaraan ruim 200 personen deelnamen. Zie pag 36.

Op de openingsbijeenkomst is de ION Borghardt Award uitgereikt aan de combinatie AD Chemicals en de Weert Groep, omdat hun innovatie, een chroom(VI)-vrije voorbehandeling op verzinkt staal voor poedercoaten en natlakken, bijzonder hoog scoorde over de gehele breedte van de gestelde criteria zoals kostenreductie, ketenoptimalisatie en innovatiewaarde. Zie ook pagina 18.

Uit de registratie van de bezoekers blijkt dat 8% actief is als adviseur, 11% is actief in de ontwikkeling of heeft een creatieve functie (architect/constructeur/ingenieur/industrieel ontwerper/R&D-manager), 8% is algemeen manager, 24% is directeur, 15% heeft een functie in sales/marketing, 12% is technisch manager/werkvoorbereider/productiemanager/ KAM-manager en 5% is inkoper. Ten opzichte van 2014 waren er deze editie meer adviseurs, algemeen managers en inkopers. Ruim 85% van de bezoekers is betrokken bij het nemen van investerings-, aankoop-, en/of inkoopbeslissingen. De bezoekers zijn met name werkzaam bij bedrijven actief in sectoren als de metaalsector, automotive/carrosseriebouw/schadeherstel, coatings, machinebouw, chemie en in de oppervlaktebehandeling van materialen. De meest genoemde reden voor een bezoek zijn nieuwe materialen (38%), uitbesteden oppervlaktebehandeling (22%), netwerken (31%), oriëntatie nieuwe investeringen in oppervlaktetechnieken (24%) en oriëntatie nieuwe mogelijkheden/ toepassingen oppervlaktebehandeling (43%), (meerdere antwoorden mogelijk).

De ontwikkelingen, de meerwaarde en het belang van het vakgebied werden sterk onder de aandacht gebracht in exposities als Trots op het werk, Glass Unlimited, Colour & Design en Wrapping. Maar ook Surface Solutions, het Surface Lab, het Reinigingsplein, het 3D-printingplein en de tentoonstelling van de ION Borghardt

16 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

Exposities in trek

Award (de innovatieprijs) trokken veel belangstelling. Op het Surface Lab konden bezoekers zelf de kwaliteit van lagen en materialen testen. Verder toonde Surface Solutions uiteenlopende oplossingen per thema voor de beste keuze en op de expo Colour & Design kon men het effect van kleur ervaren. Het Reinigingsplein bood inzicht in het verbeteren van producten door reiniging. Nieuw dit jaar was het 3DPrintingplein, waar diverse 3D-printtechnieken en producten te zien waren van zowel kunststof, metaal en 2½D-printing. Daarnaast werden er oplossingen aangedragen voor de behandeling van 3D-geprinte producten en vonden er diverse demonstraties plaats.

Expositie Trots op het werk We zijn trots op het vakgebied vol uitdagingen.

Op het 3D-Printingplein waren diverse 3D-printtechnieken en -producten te zien.

Grote drukte op Surfacelab.

Deze campagne is bedoeld om de meerwaarde van het vakgebied nog eens nadrukkelijk onder de aandacht te brengen en te laten zien wat met oppervlaktebehandeling van materialen mogelijk is wat niet voor mogelijk werd gehouden. Op deze expo worden alledaagse en heel bijzondere eindproducten tentoongesteld die dankzij oppervlaktetechniek extra prestaties leveren. Een inspiratiebron vanuit de praktijk.

Expositie Colour & Design Op de expositie Colour & Design werden de twaalf zintuigen op verschillende manieren gepresenteerd: welke kleurfenomenen kunnen we met de zintuigen waarnemen in de

natuur, wat vertelt elk zintuig in algemene zin, welke bijbehorende contrasten worden hierbij zichtbaar en hoe manifesteren die contrasten zich in de architectuur. Op deze manier werd de bezoeker zich meer bewust van het effect van kleurgebruik. Bovendien werd er inzicht gegeven in de wijze waarop kleurkeuzes worden gemaakt die de gewenste werking hebben. De experience was mogelijk gemaakt door de kleurendeskundigen ir. Jan de Boon en Iris Bakker en het Nederlands Kleurencentrum.

Expositie Glass Unlimited De expositie Glass Unlimited nam de bezoeker mee in de boeiende wereld van glas en glas-

techniek en toonde innovaties in glas voor de bouw en de industrie. Glas als alternatief voor andere materiaalsoorten, maar zeker ook voor nieuwe mogelijkheden en toepassingen die inspelen op de steeds veranderende wensen van de markt en de creatieve sector. Verschillende productietechnieken maken het mogelijk om functies toe te voegen aan glas, bijvoorbeeld isolerend, zonwerend, brandwerend of decoratief glas. Daarnaast werd het zogenoemde Active Glass getoond, waaronder glas met ingebouwde ledverlichting, meekleurende spiegels, glas voor touchscreens en substraten voor energieopwekking. De Week van de Oppervlaktetechnologie waaronder de Vakbeurs Surface was een initiatief van de Vereniging ION, maar is tot stand gekomen in samenwerking met een adviescommissie bestaande uit KIVI, WSB Finishing Equipment, BvM, Indufinish, OGOS, OnderhoudNL, Kluthe Benelux, MAVOM chemie, RoboNED, Multinal Group, VTS, VeMet, Stichting BNK, Aluminium Centrum, M2i, VNMI, Metalas Cleaning System, Aldo, Vereniging Qual.ION, Boma Coating, CINTEC CarrosserieNL (aangesloten bij FOCWA), SNS, VMRG, Atotech Nederland, Eurolacke, Machinefabriek De Valk, AutomotiveNL, TU Delft en FDP. De volgende editie van Surface is in 2018. â&#x2014;?

Meer informatie Het Reinigingsplein bood inzicht in het verbeteren van producten door reiniging.

www.surfacevakbeurs.nl www.vereniging-ion.nl

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 17

vereniging ion

AD Chemicals & Weert Groep winnaar ION Borghardt Award 2016 Om vooruitstrevende initiatieven in het vakgebied industriële oppervlaktetechnieken te stimuleren, is op de vakbeurs Surface 2016 de ION Borghardt Award uitgereikt. De combinatie AD Chemicals en de Weert Groep werd door de jury als de winnaar uitgeroepen, omdat hun inzending over de gehele breedte van de gestelde criteria op het gebied van ‘people-planet-profit’ bijzonder hoog scoort.

De thema’s waar dit jaar de aandacht op werd gelegd, zijn ‘ketenoptimalisatie’ en ‘innovatief bij marktintroductie’. De ION Borghardt Award is op de openingsceremonie op 4 oktober uitgereikt door drs. Jeroen Heijs, Member of the Management Team, Directoraat-Generaal Bedrijfsleven en Innovatie, Directie Topsectoren en Industriebeleid van het Ministerie van Economische Zaken. In zijn toespraak (zie kader) benadrukte hij het belang van kennis en innovatie voor een gezonde economische ontwikkeling. De jury van de ION Borghardt Award heeft uit de tien genomineerden de drie prijswinnaars gekozen met het meest innovatieve idee. De Award is gemaakt door beeldend kunstenaar Marcel Bastiaans. Juryvoorzitter dr. ir. Arjan Mol van de TU Delft zei voor de bekendmaking van de prijswinnaars dat de jury tevreden was over de kwaliteit van

Winnaar van de tweede plaats.

18 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

de inzendingen. “Ze laten mooie innovaties zien die bruikbaar zijn voor de branche. Een keten is zo sterk als de zwakste schakel en daarom zijn innovaties in onze branche zo belangrijk. Bij de beoordeling van de inzendingen moet je op de details letten om het onderscheid te kunnen maken. Niet alleen marktbelang en ketenoptimalisatie, maar ook zaken als maatschappelijk verantwoord ondernemen, kostenreductie, arbeidshygiëne en ontzorgen van de klant zijn nadrukkelijk meegewogen in het oordeel van de jury.” Vervolgens maakte hij de prijswinnaars van de ION Borghardt Award 2016 bekend.

eerste Prijs AD Chemicals & Weert Groep: Verzinkerijen: de reis naar een chroom (VI)-vrij poedercoatproces Weert Groep en AD Chemicals hebben de afgelopen zes jaar een intensief partnership opge-

bouwd om tot een chroom (VI)-vrije voorbehandeling van poedercoating (duplexsysteem) te komen die qua eigenschappen op het vlak van corrosiebescherming en lakhechting één op één vergelijkbaar is met het toxische chroom (VI). Uitgebreide laboratorium- en praktijktesten, zoals het machubad (versnelde corrosietest) en de zoutsproeitest geven minimaal dezelfde resultaten en zodoende worden alle goede eigenschappen behouden. Weert Groep is hiermee de eerste Europese verzinkerij die deze innovatieve en duurzame stap zet in een van origine behoudende markt. Deze oplossing laat tevens zien dat intensieve ketensamenwerking leidt tot nieuwe innovaties. Deze combinatie heeft de Award ontvangen, maar krijgt ook een uitgebreid artikel in de novembereditie van dit vakblad waarin de details van hun vinding aan de orde komen.

Felicitaties voor de winnaar van de derde plaats.

De overhandiging van de Award.

tweede Prijs

derde Prijs

CRS-I: Nitrothermspray en Polifluid: revolutionaire gepatenteerde stikstofspuitsystemen Stikstof als lakdrager in plaats van perslucht. Beide systemen scheiden zelf de stikstof van de overige gassen. Toepassing: Nitrothermspray bij natlakken, Polifluid bij poederlakken. Stikstof heeft een hogere (uitstroom)snelheid dan perslucht, waardoor men de spuitdruk moet reduceren. Tevens draagt stikstof bij tot een homogener spuitbeeld, de laagdiktes zijn stabieler en constanter. Door minder overspray leveren beide systemen een aanzienlijke materiaalbesparing op. Daarnaast zorgt de (verwarmde) stikstof voor een massieve daling van het dauwpunt en minder oppervlaktespanning, wat leidt tot een betere lakstand en klimaatonafhankelijkheid. De verwarming draagt bij aan verkorte uitdamp- en droogtijden. Ionisatie zorgt voor minder stofinsluiting.

Green Training: Met de Spray Sim traint u ‘virtueel’ en verbetert u het rendement Binnen de metaalconservering is rendementsverbetering altijd actueel. Kostenbesparing is haalbaar als de medewerkers de juiste handelingen verrichten en middelen inzetten. Om dit te trainen moet het productieproces onderbroken worden, wat leidt tot een teruglopend rendement. Met de Spray Sim is dit verleden tijd. Met Green Training kunnen medewerkers worden getraind en gecertificeerd zonder dat het proces onderbroken hoeft te worden. Door een lager verbruik van verf/poeder en door efficiënter werken, treedt zichtbare rendementsverbetering op. ●

De winnaars van ION Borghardt Award 2016 met de juryvoorzitter.

Met elkaar in gesprek Voordat Jeroen Heijs van het Ministerie van Economische Zaken de ION Borghardt Award 2016 overhandigde, wees hij in een korte toespraak op het belang dat overheid en bedrijven met elkaar in gesprek blijven over de werking van de regels. “Regels zijn nodig, dat zie je vooral in landen waar ze ontbreken. Daar voelen we ons doorgaans niet zo prettig. Maar er moet wel gepraat worden over de werking van regels. In dit kader wil ik ook wijzen op het Chemieloket waar ondernemers praktijkproblemen kunnen inbrengen en kennis kunnen nemen van oplossingsrichtingen. We moeten met elkaar de discussie voeren over belangrijke onderwerpen, ontwikkelingen en innovaties. De branche oppervlaktebehandeling heeft een omzet van 600 miljoen euro en neemt een belangrijke plaats in in de keten. Er zijn veel interessante ontwikkelingen in de industrie. Ik wijs op het Topsectorenbeleid van de rijksoverheid. De doelstelling was om samen met het bedrijfsleven 500 miljoen euro te investeren in kennisprojecten van de overheid, maar we zitten nu al op 1 miljard euro. We zien dat Nederland op de ranglijst van het World Economic Forum is gestegen van plek 5 naar 4 en dat de instroom van bètastudenten met twintig procent is gestegen. Dit zijn positieve ontwikkelingen waar een goed georganiseerde vakbeurs met lezingenprogramma een extra stimulans aan kan geven voor de branche oppervlaktetechnieken.”

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 19

Organische

THEMA BEWERKING NIET-METALEN ONDERGRONDEN

tekst Jaap van Peperstraten

deklagen

Poedercoaten van MDF vergt uitgekiende vakkennis In heel Nederland wordt niet gepoedercoat op MDF. In heel Nederland? Nee, in Heerlen is een bedrijf gevestigd dat sinds enkele jaren zeer succesvol aan de weg timmert met een doordachte methode om strak gepoedercoate producten te maken, die hoog scoren op diverse criteria. Na vele jaren van experimenteren en modificeren van de techniek, is nu sprake van een bewezen technologie en wordt de verwachte exponentiële groei werkelijkheid.

We zijn in Heerlen bij het bedrijf Giessen BV waar we te woord worden gestaan door directeur Jean-Paul Giessen. Behalve poedercoaten op MDF voert het bedrijf nog enkele andere oppervlaktebehandelingen uit, zoals poedercoaten van metaal, natlakken en schooperen. In dit verhaal richten we ons alleen op het poedercoaten van MDF-platen voor bijvoorbeeld keukens, badkamers en interieurs. Waarom is dit bedrijf het enige in Nederland dat dit doet en hoe ziet de productie eruit? En waarom is er sprake van een aanhoudende groei en wordt een exponentiële groei verwacht? Jean-Paul Giessen legt uit dat het een kwestie is van lange adem, een beetje een vakidioot zijn en niet bij de pakken neerzitten als er weer eens een tegenslag verwerkt moet worden. “Ongeveer twaalf jaar geleden waren wij hier al eens mee bezig. We wilden onze markt verbreden en zochten naar een applicatie die goed aansloot op wat we al deden. We hebben het poedercoaten van MDF onderzocht, maar ontdekten dat het toen niet het goede moment was om ermee te starten. Dit, omdat de techniek voor ons nog niet stabiel genoeg was. Maar toen we in 2009 naar onze nieuwbouw

20 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

Deze techniek staat overigens helemaal los van de conventionele metaalcoattechniek en dat is volgens Giessen heel belangrijk. “Je moet een separate Woodcoat-geschikte opstelling maken om succesvol MDF te kunnen coaten. In Europa zijn er maar enkele bedrijven die dit doen, ze zitten in Zwitserland, België en in Duitsland. Ook zij hebben die ervaring van die separate lijn. In de loop van 2012 is binnen de Giessen Groep de knoop doorgehakt en is er gekozen voor het plaatsen van een ‘state of the art’ professionele lijn. We vonden dat de technologie ruim voldoende uitontwikkeld was en de markt nu klaar was om kennis te maken met deze innovatieve afwerkingsmethode van MDF.”

Zelf engineeren

Poedercoatcabine voor MDF. verhuisden, besloten we een soort laboratoriumopstelling op te zetten om te kijken wat we op dat gebied konden ontdekken, puur door er allerlei testen mee te doen.”

Maar een professionele lijn plaatsen was gemakkelijker gezegd dan gedaan. Er kon geen leverancier gebeld worden om even de installatie daarvoor neer te zetten, want zo’n installatie bestond gewoon niet. “In al die jaren hebben wij veel kennis opgedaan over de fijne kneepjes van het vak. We wisten precies waar de bottlenecks zaten. Die kennis hebben we ingezet bij het ontwikkelen van de installatie. Het proces om MDF te poedercoaten luistert erg

Jean-Paul Giessen: “Geïnteresseerde ondernemers kunnen altijd contact met me opnemen.”

nauw, dus we wilden zoveel mogelijk grip op het proces krijgen. We werken bijvoorbeeld met infrarood ovens, maar die hebben we zelf naar onze wensen gemodificeerd. Hierdoor kunnen we de sturing daarvan, zoals temperatuur, beluchting en ovenprofielen helemaal naar onze hand zetten.” Het zoveel mogelijk onder controle hebben van het hele proces begint al voordat de producten gepoedercoat worden. “We hebben om te beginnen heel specifieke restricties voor wat betreft het frezen en het voorbewerken van MDF-vormdelen. Dat werk wordt uitgevoerd door een partnerbedrijf. Als de MDF-onderdelen binnenkomen, gaan ze eerst voor minimaal 48 uur naar de klimaatruimte. Daar reguleren we de temperatuur en vochtigheid, zodat we zeker weten dat we altijd vanuit hetzelfde niveau starten. Het klimatiseren gebeurt op een temperatuur van tussen de 25 en 30 °C. Vanuit de klimaatruimte gaan we meteen poedercoaten. De eerste laag is een primer die zorgt voor de elastische eigenschappen, zodat de plaat eventueel wat kan bewegen zonder dat de coating loslaat. De primer pakt de MDF-laag als het ware in en zorgt voor de conversielaag tussen de topcoat en het substraat.”

Nauwkeurig proces De primer neemt de intrinsieke eigenschappen van de plaat over en zorgt dat de plaat bestand is tegen opzwellen of verbuigen als deze belast wordt. Het curen van de poedercoatlaag gebeurt in een infrarood oven. Na het drogen en schuren komen de producten weer terug bij de oven voor de topcoat waarmee ook de kleur wordt aangebracht. Poedercoaten is een elektrostatisch proces, maar MDF staat niet bepaald bekend om z’n geleidend vermogen. “Het voorverwarmen van de platen is bedoeld om de elektrische geleidbaarheid te verhogen. De geleidbaarheid komt voort uit het vochtgehalte in het materiaal zelf.” Overspray wordt tegengegaan door een vorm van back ionisatie met actieve tegenelektrodes. Die worden ingezet aan de contrazijde van de plek die gespoten wordt. Met deze vorm van ionisatie kan precies gestuurd worden, zodat er homogene oppervlakken ontstaan zonder rare plekken of dikke randen en met een laagdikte die overal gelijk is. “Hiermee kunnen we de overspray actief sturen, zodat we kunnen garanderen dat we de plaat mooi vlak en homogeen gespoten krijgen.”

Ook de temperatuur en de verblijftijd in de oven moeten nauwkeurig bewaakt worden. De maximale temperatuur waaraan de platen in de oven korte tijd worden blootgesteld, is 150 °C. Het ovenprofiel is erop gericht dat de platen heel snel opgewarmd worden, maar enkel aan de buitenkant. De kern van het materiaal krijgt die warmte niet, want daardoor zou een bepaalde druk opgebouwd worden in de kern, en dat is ongewenst. Maar de toplaag moet volledig doorharden via de infraroodstraling. Overigens wordt daar wel een beetje convectiewarmte aan toegevoegd. Jean-Paul Giessen: “De piek ligt op 150 °C aan de buitenkant en vervolgens wordt het product op 135 °C uitgebakken met honderd procent infrarood energie. De verblijftijd in de oven is vier minuten. Het uitharden door middel van infrarood energie is energetisch gezien zeer efficiënt, wat ook weer een positieve uitwerking heeft op de ecologische footprint.”

Vakidioten Die footprint is in vergelijking met andere ovenprocessen ‘klein’, omdat er veel minder energie nodig is om de reactie in de oven op gang te brengen en een kwalitatief hoogstaand product te krijgen. Als de producten uit de oven komen,

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 21

Gepoedercoate onderdelen van MDF, er is goed nagedacht over het ophangsysteem.

dan resten nog de kwaliteitscontrole, afkoelen en verpakken overeenkomstig de wensen van de klant. “Het gebied waar onze klanten zitten, strekt zich uit van België, Nederland en Duitsland tot Noord-Zwitserland en een groot stuk van Frankrijk. Het transport vindt in de regel plaats met vrachtwagens van de klant, maar klanten binnen een straal van 200 kilometer beleveren we zelf. Onze voornaamste markten zijn keukens, badkamers, interieurs en meubilair. Keukens vormen ongeveer de helft van onze afzetmarkt.” Jean-Paul Giessen vervolgt: “Het is nu allemaal doorontwikkeld, maar het is geen gemakkelijk proces. Het is ons gelukt doordat wij complete vakidioten zijn en ons er helemaal in hebben vastgebeten. Ik weet niet hoe vaak ik van anderen heb gehoord dat ze er ook ooit mee begonnen zijn, maar dat het op niets is uitgedraaid, behalve grijze haren. Ik begrijp dat heel goed, want het is nu eenmaal niet eenvoudig. Maar wij wilden bewijzen dat het toch kan en dat dit een technologie van de toekomst is. Door onze ervaring konden we ons richten op de elementaire procesonderdelen die perfect gedefinieerd moesten zijn om een honderd procent eindresultaat te krijgen. Nu we er een aantal jaren mee bezig zijn en producten

22 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

maken met topkwaliteit, zie je dat meer en meer tevreden klanten ontstaan. Dit doet ons deugd uiteraard.”

Groei Het jaarlijkse volume gepoedercoat MDF dat nu geproduceerd wordt, is ongeveer 20.000 vierkante meter. Maar Giessen benoemt de huidige fase nog steeds als een opstartfase. “We zitten nog lang niet aan onze maximale capaciteit. We kunnen gemakkelijk het viervoudige aan en hebben hiermee al tijdens de bouw rekening gehouden. We zien het volume dagelijks groeien. De plannen voor een tweede lijn liggen er al, we hebben gelukkig hiernaast ruimte genoeg. Als we op pakweg 80.000 vierkante meter zitten, gaan die hal en die tweede productielijn ook gebouwd worden. Wij zijn nu de enige aanbieder in Nederland en omstreken, maar we hebben marktonderzoek gedaan waaruit blijkt dat er in Nederland plaats is voor zeker honderd MDF poedercoaterijen. Dat is gigantisch veel!” Tot slot zegt hij: “Ik denk dat we aan de vooravond staan van een gigantische omslag in de branche. Tot ongeveer 35 jaar geleden werden metalen producten geverfd en gespoten. Toen bleek dat het veel slimmer is om te gaan poedercoaten. Zo’n omslag zit er nu ook aan

te komen. Een belangrijke drive hiervoor is de aanscherpende regelgeving om vluchtige organische stoffen terug te dringen en de vraag naar designvrije hoogkwalitatieve afwerkingsmethoden. Voor mensen die hiermee willen beginnen, is er zeker plek op de markt. Wij willen die mensen graag helpen. Dat klinkt wel een beetje gek, omdat je een concurrent gaat helpen, maar wij als deskundigen weten hoe delicaat het proces is en hoe belangrijk het is dat je het proces op de juiste manier opstart. Er moeten immers kwalitatief hoogwaardige producten geleverd worden om deze technologie exponentieel te laten blijven groeien. De mogelijkheden en grote voordelen van deze afwerkingsmethode zijn in eigen land nog relatief onbekend en deze bekendheid kan enkel groeien wanneer meer aanbieders van deze techniek gebruik gaan maken. Geïnteresseerde ondernemers kunnen te allen tijden contact met me opnemen.” ●

Meer informatie www.giessen-bv.nl jpgiessen@giessen-bv.nl

SMART SOLUTIONS

FOR INDUSTRIAL COATING

DE HANGON MANIER VAN BESCHERMING 1

Slim en handig te gebruiken producten ter bescherming van gecoate oppervlakken 1 Afstand houder - rubber / ML 2 Afstand houder - antislip / MLF 3 Afstand houder - kurk / DKK 4 Beschermnet / NS

5 Beschermingstape / TST 6 Elastische banden / GGB

Neem voor meer informatie contact met ons op!

www.hangon.com

www.hollandmineraal.nl

WIJ LATEN U GRAAG ZIEN WAT WE DOEN Holland Mineraal is al ruim 35 jaar een begrip op het gebied van oppervlakte behandelingsapparatuur en producent en leverancier van straalmiddelen en straalinstallaties. Wat we maken en hoe het werkt, laten we u graag zien, in het filmpje op onze website of door de QR code te scannen met uw smartphone of tablet.

DĂŠ kennisBank vooR oppeRvlaktetechniek:

RosleRBlog.com

fi e c a

sur

in h s i

blo

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 23

Trots op het werk In het nieuwe topinstituut Energy Academy Europe in Groningen, gaan bedrijfsleven, onderwijs en wetenschap samenwerken aan onderzoek en innovatie op het gebied van energie. Dit ambitieuze gebouw, naar een ontwerp van Unie architecten (voorheen pvanb architecten) in samenwerking met Broekbakema, belooft het duurzaamste onderwijsgebouw van Nederland te worden. De natuurlijke ventilatie wordt aangejaagd door een â&#x20AC;&#x2DC;zonneschoorsteenâ&#x20AC;&#x2122; in de nok van het dak en de vele zonnepanelen zorgen voor een optimaal gebruik van zonlicht voor verlichting en het opwekken van energie. De staalconstructie ter ondersteuning van de zonnepanelen is thermisch verzinkt. De staalconstructies voor de beide kopgevels en de zonneschoorsteen zijn door Rotocoat behandeld met het

24 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

Duplexsysteem waarmee voldaan wordt aan de kwaliteitseisen van NEN 5254 en Qualisteelcoat. De materialen zijn thermisch verzinkt en daarna coating gereed gemaakt. Door middel van poetsen zijn alle oneffenheden verwijderd zonder de zinklaag en de corrosiewerende eigenschappen daarvan aan te tasten. Na het poetsen is het materiaal door een 80 meter lange chemische voorbehandeling geleid waarbij het materiaal is gebeitst en voorzien van een conversielaag die voor een optimale hechting van de poedercoatlaag op het zink zorgt. Daarna is het materiaal in dezelfde poedercoatlijn voorzien van een epoxyprimer en een polyester aflak. Het gebouw wordt binnenkort opgeleverd.

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 25

Organische

THEMA BEWERKING NIET-METALEN ONDERGRONDEN

deklagen

tekst John Ekkelboom

Poedercoaten van hout bij lage temperaturen

MET ÉÉN LAAG EEN SPIEGELGLADDE AFWERKING Omdat hout hittegevoelig is, is het niet mogelijk dit natuurproduct bij hoge temperatuur te poedercoaten, zoals bij metalen gebeurt. Er zijn inmiddels wel poedercoatings die bij lagere temperaturen gebakken kunnen worden en daarmee geschikt zijn voor bepaalde soorten mdf. Dit zijn altijd tweelaagssystemen. Van de nieuwste poedercoating van DSM – Uralac®Ultra – is slechts één laag voldoende en is de baktemperatuur nog lager. Deze coating heeft een hogere kwaliteit, is voor meer houtsoorten geschikt en kan sneller en met minder energie worden toegepast, zo blijkt uit de lezing van Jos Verlaak tijdens de vakbeurs Surface 2016 in Den Bosch.

Hij ging uitgebreid in op de historie van poedercoatings voor hout. De ontwikkeling daarvan verliep met vallen en opstaan. Hoewel poedercoatings al decennia met succes worden toegepast in de metaalbranche, bleek het in eerste instantie vrijwel onmogelijk om zo’n beschermlaag ook op hout aan te brengen. Immers bij de gangbare baktemperatuur voor metaal van 180 graden Celsius gaat hout barsten. Even leek het erop dat eind jaren negentig van de vorige eeuw de oplossing was gevonden, vertelt Verlaak. “Toen kwamen er UV-poeders op de markt. Deze poeders werden na een verblijf in de oven bij een temperatuur van 120 graden Celsius verder uitgehard met een UVlamp. Probleem was alleen dat je daarvan voor dekkende coatings een laag van meer dan 100 micrometer dik moest aanbrengen. Daar gaat UV-straling helaas niet doorheen. Het gevolg is dat de onderlaag moeizaam uithardt en de hechting onvoldoende is. Ik heb nooit in dat systeem geloofd. UV-poeders hebben ook nooit hun verwachting waargemaakt.” Daarmee stond de ontwikkeling van poedercoatings voor hout een tijdje in de ijskast. Jaren later volgde een nieuwe poging, nu met thermische poeders. Dit zijn gelijksoortige systemen als die voor metalen, maar de nieuwe chemi-

26 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

sche samenstellingen voor hout konden in infrarood ovens uitharden bij temperaturen van 140 tot 150 graden Celsius. Verlaak spreekt van een eerste doorbraak, ondanks de beperkingen van deze poedercoatings, die nu nog steeds met succes worden toegepast. “De temperatuur is nog vrij hoog, waardoor deze coatings alleen geschikt zijn voor een beperkt aantal soorten mdf. Verder zijn het tweelaagssystemen: een voor de flexibiliteit van de coating en de andere voor krasresistentie en dat mdf niet gaat scheuren. Voor behandeling moet mdf drie keer in de oven. Eerst om het voor te verwarmen en daarna voor iedere laag een keer. Dat alles kost tijd en energie.”

Uitharden met peroxiden De nieuwe veelbelovende generatie poedercoatings voor hittegevoelige ondergronden van DSM Coating Resins heet Uralac®Ultra. Met veel enthousiasme licht Verlaak toe dat hiermee een enorme stap voorwaarts is gezet. Uralac®Ultra is een eenlaagssysteem waarin de twee functies van de tweelaagssystemen in een harslaag zijn verenigd. Dit houdt in dat het te behandelen product slechts twee keer de oven in hoeft: voor het voorverwarmen en daarna voor het bakken van de poedercoating. Het verwerkingsproces gaat dus een stuk sneller. Grote winst is ook

behaald in de verlaging van de baktemperatuur naar 120 graden Celsius gedurende drie minuten. Verlaak: “De energiekosten zijn ongeveer 40 procent lager dan bij de tweelaagssystemen. Uralac®Ultra heeft een andere chemie die vergelijkbaar is met die van de UV-uithardende poedercoatings. Alleen gebeurt het uitharden nu niet met UV-lampen, maar met behulp van poedervormige peroxiden die in gaskatalytisch infrarood ovens bij 120 graden Celsius actief worden. Er ontstaan zuurstofradicalen en deze reageren met de harsen, die op hun beurt samengaan tot oneindige moleculen. Indien gewenst is het mogelijk een zeer gladde laag te maken. De tweelaagssystemen zijn daarentegen altijd structuurlakken.” Uralac®Ultra wordt al toegepast in China en een aantal West-Europese landen. Verlaak noemt een `Zweeds meubelbedrijf’ dat in Slowakije een meubellijn heeft waarop de poedercoating is aangebracht. Het gaat vooral om badkamermeubels. In de stand van DSM op de Surfacebeurs staat een plexiglas kast met daarin een douchekop die voortdurend water over een oranje gepoedercoate mdf-plaat sproeit. “Hiermee willen we laten zien hoe vochtwerend deze coating is”, licht Verlaak toe. “Met watergedragen verf red je dat niet. En aangezien het Zweedse

Voorbeeld van een toepassing van poederverf voor keukens.

bedrijf uit milieuoverwegingen geen oplosmiddelhoudende verven wil, is Uralac®Ultra een uitstekend alternatief. Je ziet dat het oranje paneel in de plexiglas kast er nog perfect uitziet.” Hij vult aan dat dankzij de lagere baktemperaturen van de eenlaags-poedercoating nu vrijwel alle mdf-soorten behandeld kunnen worden. Waarom het bij sommige soorten mdf onvoldoende lukt, blijft voor hem nog een raadsel. Eveneens op de stand laat hij een rugleuning zien van een houten stoel. Deze is van beuken multiplex gemaakt en voorzien van een transparante laag Uralac®Ultra. “Er zijn verffabrikanten die deze poedercoating ook getest hebben op andere massieve houtsoorten, zoals eiken, esdoorn en kersen. Het aantal mogelijkheden neemt dus fors toe.”

Buitentoepassingen Verlaak laat weten dat de commerciële toepassing van Uralac®Ultra tot nu toe beperkt is gebleven tot producten voor binnen. De volgende stap is om de poedercoating buiten te gebruiken voor bijvoorbeeld houten kozijnen, boeiboorden, gevelbekleding en tuinmeubelen. DSM ontwikkelt nu nieuwe harsen met een geschikte buitenkwaliteit. Verlaak: “We hebben al een andere poedersamenstelling. Die hebben we toegepast op chemisch gemodificeerd hout dat nauwelijks werkt, zoals Accoya, Tricoya en Nobelwood. De eerste aanwijzingen zijn gunstig en de verwachting is dat de coating op dergelijke producten minimaal twintig jaar meegaat.” Of een houtsoort wel of niet geschikt is, is overigens niet afhankelijk van de poedercoating, benadrukt Verlaak. “Houtsoorten met een

Demolijn voor poedercoaten op houten substraten bij DSM in Zwolle.

open structuur die relatief veel water en hars bevatten, zijn niet geschikt. Vuren en grenen vallen daarom af, evenals bijvoorbeeld mahonie en meranti. Gaan we de baktemperatuur verder verlagen - bijvoorbeeld naar 95 graden Celsius - dan neemt het aantal mogelijkheden verder toe, waarbij genoemde houtsoorten wel in aanmerking zouden kunnen komen. We denken dan zelfs aan het poedercoaten van kunststoffen. We gaan kijken waar de uiteindelijke grenzen liggen. Het zal echter nog wel enkele jaren duren voordat dit product op de markt komt, omdat er chemicaliën in zitten die nog niet zijn geregistreerd.” ●

Meer informatie www.dsm.com/ultra

Jos Verlaak op een tuinstoel ontworpen door Triad (Jan Willem Henssen) en voorzien van een buitenduurzame poederverf.

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 27

Organische

THEMA BEWERKING NIET-METALEN ONDERGRONDEN

deklagen

tekst Tekst: Désirée Driesenaar

TNO onderzoekt coatings op glas

“Combinatie van chemie en structuur leidt tot functionaliteit” Op de tweede dag van de vakbeurs Surface was er de lezing van Marieke Burghoorn van TNO over de ontwikkelingen op het gebied van anti-reflectiecoatings en easy-to-clean coatings op glas. “Samen met het midden- en kleinbedrijf in bijvoorbeeld de glastuinbouw zetten we flinke stappen voorwaarts.”

Over toegepaste coatings op glas valt veel te vertellen. Marieke Burghoorn, researcher bij TNO -afdeling Materials Solutions in Eindhoven, doet dat bevlogen en deskundig. “Anti-reflectie kent zowel functionele als esthetische toepassingen. De glastuinbouw is erbij gebaat dat er zoveel mogelijk licht door de kas heen komt. Meer licht betekent meer tomaten. Ook zonnepanelen bereiken een hogere productiviteit als er zoveel mogelijk licht op de cellen terechtkomt. Bij esthetische toepassingen kan worden gedacht aan winkelruiten, brillenglazen en glas voor bijvoorbeeld schilderijen.”

anti-reflectie, maar zijn ook erg prijzig. Een wat goedkopere variant is de graded index coating. Dichtbij het substraat heeft de coating dezelfde brekingsindex als het substraat, dichtbij de lucht, dezelfde als lucht. Een geleidelijke overgang in de coating is het beste. Dankzij opbouw van structuren die kleiner zijn dan de golflengte van het licht, zo’n 250 nm breed en 250 nm hoog, ontstaat op polycarbonaat ongeveer veertig procent minder reflectie, zoals te zien is in figuur 1.” Een coating aan beide zijden van het substraat geeft het dubbele effect.

Brekingsindex Burghoorn laat ons zien hoe het percentage reflectie van het licht kan worden berekend met de Fresnel-vergelijking. “Reflectie is afhankelijk van de brekingsindex van het medium, de invalshoek van het licht en de polarisatierichting van het licht. En omdat glas transparant is, zijn er twee momenten dat het licht wordt gereflecteerd, aan de voorkant en de achterkant van het glas. Een algemene waarde van reflectie van glas bij niet-gepolariseerd licht en in de omgeving van lucht is 8,6 procent, dat is dus het licht dat terugkaatst.”

“Een veelbelovende manier om reflectie tegen te gaan op grote oppervlakken is een enkellaags coating gebaseerd op interferentie”, vertelt Burghoorn. “Het is een optisch goede oplossing, het is mechanisch goed toe te passen en de kosten zijn laag. Wat is interferentie? Hiervoor is de optische pad-lengte van belang. Dit is de brekingsindex vermenigvuldigd met de dikte van de coating en zou ¼ λ moeten zijn. Daarbij treedt namelijk destructieve interferentie op, zodat de lichtstralen die reflecteren aan het coatingoppervlak en tussen coating en glas elkaar opheffen.”

Graded index coating

Poreuze coating

“Er zijn verschillende manieren om antireflectie te bereiken met coatings”, vervolgt ze. “Meerlaagse coatings bereiken een optimale

“Voor het zichtbare golflengtegebied is de optimale brekingsindex van de coating 1,23. De ideale dikte van de coating is dan 112 nm. De

28 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

Interferentie

vaste stof die de laagste brekingsindex heeft, is magnesiumfluoride met 1,38. De oplossing voor een lagere brekingsindex is lucht met een brekingsindex van 1. De luchtbelletjes moeten zo klein zijn dat verstrooiing van licht wordt voorkomen. Dus het wordt een hoog-poreuze coating, die kan worden getuned door meer of minder lucht toe te voegen. Er wordt nu gewerkt aan kristallijn nanocellulose (op basis van katoen) met een silica schilletje. De coating is hoog-poreus (figuur 4) en bereikt een brekingsindex van 1,05-1,10. De resultaten zijn indrukwekkend. Normaal glas laat 92 procent licht door, met alleen de coating wordt dat al 95 procent en met de coating en silica wordt dat 98 procent, zie figuur 3.” Op dit moment worden voor een cluster van MKB-ers uit de glastuinbouw specifieke verouderingstesten uitgevoerd aan glas met anti-reflectiecoatings. De coatings zijn oorspronkelijk ontwikkeld voor zonnepanelen, maar worden nu geoptimaliseerd voor de glastuinbouw.

Glascorrosie Het tweede onderwerp dat Marieke Burghoorn behandelt, is easy-to-clean coatings. “Vervuiling begint met deeltjes in de atmosfeer en het ontstaan van glascorrosie, zouten die op de lange termijn uit het glas komen. Deze deeltjes vormen met elkaar een soort cementlaag waarop weer andere vervuiling kan aangroeien. Toepassingen voor easy-to-clean coatings zijn

Figuur 1: Ongeveer 40% minder reflectie dankzij graded index coatings (grafiek TNO)

mogelijk voor bijvoorbeeld zonnecellen, autoruiten en lenzen.”

Hydrofiel Easy-to-clean coatings vormen ofwel een hydrofiel oppervlak met een hoge oppervlakteenergie ofwel een hydrofoob oppervlak met een lage oppervlakte-energie. Voor tegengaan van beslagen ruiten wordt gebruik gemaakt van hydrofiele coatings omdat de waterfilm die ontstaat de lichtverstrooiing vermindert. Bij een hydrofiele coating spreidt een waterdruppel zich uit over het oppervlak en vormt een dunne film. De contacthoek is dan minder dan vijf graden. Het oppervlak heeft een nanoruwheid en de film is poreus.

Hydrofoob “Er bestaan in de natuur ook superhydrofobe materialen met een contacthoek van meer dan 150 graden, zoals een lotusblad. Vervuiling rolt

Figuur 2: Structuur graded index coating (foto TNO)

daar met water eenvoudig vanaf zonder zich te hechten. Hydrofobe coatings zijn geschikt voor antivingerafdruktoepassingen, omdat de vetdeeltjes die de huid achterlaat zich verspreiden en minder goed zichtbaar worden. In een concreet project van TNO met een MKB-bedrijf is er een formule ontwikkeld voor een coating met een contacthoek van 106 graden, dus hydrofoob. De contacthoek kan nog toenemen door gebruik van oppervlaktetextuur.”

Ambities TNO “Kortom, TNO werkt samen met het bedrijfsleven hard aan nieuwe coatingontwikkelingen”, concludeert Marieke Burghoorn. “De ambities van TNO gaan nog verder. Om tot gebouwen te komen die energie opwekken, is materiaalinnovatie het antwoord. Materialen domineren tenslotte de schil van een gebouw. Wat te denken van een raam dat in de winter de warmte binnen houdt en in de zomer de warmte

Figuur 3: Anti-reflectie resultaten van glas zonder coating (zwart), met nanodeeltjes (blauw) en met coating van nanodeeltjes met binder (rood) (grafiek TNO)

Over TNO TNO staat voor Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek. De organisatie heeft een duidelijke missie: TNO verbindt mensen en kennis om innovaties te creëren die de concurrentiekracht van bedrijven en het welzijn van de samenleving duurzaam versterken. TNO heeft 2600 medewerkers, waarvan 35 in de afdeling Materials Solutions.

buiten laat. Met de combinatie van chemie en structuren kan nog veel functionaliteit worden bereikt, dus voor de toekomst is er nog veel te onderzoeken en toe te passen.” ●

Meer informatie: www.tno.nl

Figuur 4: Structuur van de hoog-poreuze coating zonder binder(foto TNO)

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 29

THEMA BEWERKING NIET-METALEN ONDERGRONDEN

Organische deklagen

Procesverbetering lakken van kunststof profielen Bij Lens in Rotterdam vallen alle werkzaamheden onder twee hoofdactiviteiten: plaatwerk en coating. Maar in een aparte vestiging van het bedrijf wordt een niche in de markt bediend: het lakken van glasvezelversterkte kunststof profielen voor de bouw. En dat met een volume van ongeveer 50.000 strekkende meter per jaar. Hoe gaat dat in z’n werk? En hoe gaat het bedrijf om met procestechnische problemen die opgelost moeten worden?

“We hebben nog nooit een meter afkeur gehad”, zegt bedrijfsleider Jan Kromme. “Dit werk doen we nu zo’n twee jaar en het is ons gegund door een opdrachtgever waarvoor we al langer werkten en waarmee we een goede en evenwichtige relatie hebben. Het was wel een uitzoekklus voordat we de hele installatie op orde hadden en alles goed werkte. Maar nu loopt alles prima, behalve dat we één probleem nog niet goed opgelost hebben: het verwijderen van de polymeerresten die zijn ontstaan bij het extruderen van de kunststoffen. Die resten moeten we nu handmatig verwijderen, wat relatief veel tijd kost.” Voordat we nader ingaan op dat probleem, gaan we eerst eens kijken hoe het proces eruitziet. Jan Kromme: “We zitten hier in een mooie ruime locatie met twee bovenloopkranen en ruimte voor een vrachtwagen om naar binnen te rijden. We werken met lengtes van zes tot zeven meter. Het proces bestaat uit eerst handmatig ontvetten, daarna schuren in de automatische schuurstraat, dan is er een tussenopslag, gevolgd door het spuiten en tot slot het drogen en inpakken. De tussenopslag vindt plaats in een zeecontainer die we als een geconditioneerde ruimte hebben ingericht. Op vochtige dagen en in de winter kunnen we de container verwarmen, zodat de kunststofproducten voor het spuiten eerst verwarmd worden tot 25 à 30 graden Celsius.”

30 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

Jan Kromme.

Airless spuiten Het spuitproces vindt halfautomatisch plaats. Met de hand worden twaalf profielen naast elkaar op een opstelband gelegd die een transportband voedt, die op zijn beurt naar de spuitcabine leidt. De profielen worden door de spuiters afgeroepen en gaan dan door de spuitautomaat die met een snelheid van 60 meter per minuut draait. Als de transportband

leeg is, wordt die weer handmatig gevuld en zo worden batchgewijs de profielen gespoten. Op de spuitautomaat zit een snelheidsregeling; starten en stoppen gaat automatisch. Wat er gespoten wordt, is een tweecomponenten polyurethaanlak, al dan niet met structuurkorrels. Het spuiten vindt plaats via drie airless pistolen. Na het spuiten worden de profielen in een rek gelegd in de spuitcabine om te drogen bij een temperatuur van 40 graden. Al dit werk wordt uitgevoerd door twee man. “Toen we het verzoek van de opdrachtgever kregen, zijn we ons eerst goed gaan oriënteren op de benodigde installatie met de diverse onderdelen en de lak. Van meerdere leveranciers hebben we de lak onderzocht op hechting, droging, uiterlijk en verspuitbaarheid en daaruit hebben we een keuze gemaakt. Toen dat duidelijk was, zijn we op zoek gegaan naar een methode van productie, zoals de voorbewerking, de opstelen transportband en het spuiten. Voor ons was het airless spuiten helemaal nieuw, daarom hebben we bewust gekozen voor leveranciers die betrokken wilden zijn bij de hele opstartfase. We hebben intensieve contacten gehad met de leverancier van de spuitautomaat, met de leverancier van de spuitapparatuur en met de verfleverancier. Mede daardoor is het vanaf dag één gegaan zoals bedacht.”

Polymeerresten Sinds de opstart koopt Lens de verf rechtstreeks

Kunststof profielen klaargelegd om naar de spuitautomaat te gaan.

bij de fabrikant, omdat het om grote hoeveelheden gaat en om een speciale toepassing. “In deze situatie kun je het beste rechtstreeks zakendoen met de fabrikant, zodat je snel kunt inspelen op speciale wensen en eisen. De verspuitbaarheid bijvoorbeeld luistert tamelijk nauw, omdat het een lak is met een structuurtje. Dat korreltje moet wel door de heel kleine opening van de spuitpistolen. Vreemd genoeg hadden we bij de opstart last van verstoppingen en wisten we niet waardoor dat kwam. Maar ineens was het van de ene op de andere dag opgelost. Ik denk dat er toen wat vervuiling in de installatie heeft gezeten. Het heeft ons wel de fijne kneepjes van de schoonmaaktechniek bijgebracht. We weten nu precies hoe we de installatie schoon moeten maken en moeten onderhouden.” Maar dan nu de polymeerresten op de aangeleverde profielen. Die resten zijn zichtbaar in de vorm van lichtgrijze vlekken. Ze ontstaan doordat een lossingsmiddel, waarin een polymeer is verwerkt, sporen achterlaat bij het extruderen van de kunststoffen. Voor het spuiten moeten ze verwijderd worden, maar er is tot nu toe geen geschikte methode gevonden om dat

Een kunststof profiel komt uit de spuitautomaat.

automatisch te doen. Daarom worden ze nu handmatig verwijderd met een zeepoplossing en schuurmiddelen. Maar dat beslaat maar liefst vijftig procent van het totale werk. De andere vijftig procent bestaat uit schuren, spuiten en verpakken. Door het grote tijdsbeslag is er alle reden om te kijken of het handmatig verwijderen wellicht geautomatiseerd kan worden.

Vlamreinigen “We zijn al twee jaar bezig om een geschikte methode te vinden. We hebben onderzoek gedaan naar allerlei vormen van schuren en borstelen en we hebben het stoomreinigen geprobeerd. Heel jammer dat het stoomreinigen niet lukte, ofschoon we er veel tijd in hebben gestoken. Het zag er fantastisch uit, maar het deed niets met het polymeer. Vorig jaar is een stageproject gestart om alle mogelijke methoden naast elkaar te leggen en daarbij is het vlamreinigen in beeld gekomen. We hebben dat op kleine schaal uitgeprobeerd en dat gaf behoorlijk goede resultaten. We zien dat nu als de meest geschikte methode. Daarom gaan we nu eerst testen op grotere schaal, met testen die representatief zijn voor de uiteindelijke

Jan Kromme wijst de vlekken van de polymeerresten aan.

productie. Als dat bevredigend verloopt en we weten hoe we ermee om moeten gaan om er goede resultaten mee te halen, kunnen we gaan nadenken over een geschikte installatie. Die willen we hier plaatsen. Met het testen op grotere schaal willen we dit jaar beginnen en bij gebleken geschiktheid zullen we volgend jaar de installatie in bedrijf nemen.” In het kader daarvan zullen nog wel een paar probleempjes opgelost moeten worden, zoals het ontstoffen aan de voorkant en schuren aan de achterkant, zonder het kunststof aan te tasten. Jan Kromme heeft er wel vertrouwen in dat het goed komt. “Mijn insteek is dat vanaf het begin alles in één keer goed moet zijn. Dat geldt niet alleen voor het spuiten, maar voor het hele proces. We borgen de kwaliteit door de laagdikte en hechting van elk product te controleren, evenals het uiterlijk. En alle productiegegevens worden vastgelegd in een archief. We vinden dat een goede benadering. Uit de markt horen we dat ze geen problemen meer hebben gehad sinds ze ons hebben ingeschakeld.” ●

Meer informatie www.lensbv.nl

Het schuren van de profielen.

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 31

elektrochemie en metallieke deklagen

Eigenlijk wel een beetje vreemd dat het zo lang heeft geduurd voordat de cursus er kwam. Er was bij grote opdrachtgevers van metaalconserveringswerken en ook bij sommige lidbedrijven van ION immers een duidelijke vraag om een cursus metalliseren die tegemoetkomt aan de norm ISO 14918 (Approval testing of thermal sprayers). Deze norm zegt wat metalliseerders moeten kennen en kunnen om metalen objecten in stand te houden. Grote opdrachtgevers willen in principe dat het metalliseerwerk gedaan wordt door vakmensen die werken volgens de ISO 14918. Maar in de praktijk laten ze die eis vallen, omdat er tot nu toe geen men-

32 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

sen zijn die daaraan voldoen. Er was immers tot voor kort geen cursus en examen waarmee mensen konden aantonen dat ze konden metalliseren volgens de ISO 14918. Nu de mogelijkheid er wel is, is het voor veel praktijkmensen verstandig om de cursus Metalliseerder te volgen en het aansluitende examen af te leggen. En voor de lidbedrijven die het thermisch spuitwerk uitvoeren, geldt dat ze dit maar het best bij hun medewerkers kunnen stimuleren. Waarom immers zouden grote opdrachtgevers de ISO-norm nog laten vallen als er bedrijven/mensen zijn die daar wel aan voldoen? Grote opdrachtgevers zijn bijvoorbeeld

Shell, Rijkswaterstaat, DSM, ProRail enzovoorts. Zij hebben veel grote stalen objecten waarvan de goede werking (corrosiebestendigheid) sterk afhankelijk is van de kwaliteit van de conservering.

Sterke vraag Bij dit soort objecten wordt veelal metalliseren toegepast. Het gaat om objecten als bruggen, waterkeringen, sluizen, offshore platforms, schepen, gasleidingen en railinfrastructuur. Deze zijn van groot belang voor onze leefomgeving en welvaart. Deze metalen objecten staan vaak in industriĂŤle gebieden of komen in aanraking met

Huub Ulrich (l) en Jacques Schreuder.

(zee)water. Dit agressieve milieu zorgt ervoor dat onbehandeld staal corrodeert. Als conserveringsmethode wordt er in de regel vaak voor metalliseren gekozen. Maar dat moet dus wel goed gebeuren. Goed opgeleide medewerkers met kennis van zaken die beschikken over de juiste vaardigheden zijn een must om metalen objecten in stand te houden. Grote opdrachtgevers zijn verenigd in de OGOS (Opdrachtgeversoverleg Staalconserveren). Daarnaast is er een Opleidingscommissie Metaalconservering (OCM) waarin de OGOS zit, maar ook de brancheorganisaties OnderhoudNL en ION. Deze organisaties hebben besloten dat de cursus Metalliseerder er moest komen. Ook hebben zij bepaald wat het curriculum (leerplan/opleidingsprogramma) moet zijn voor het conserveren. Maar dan moet de cursus nog wel gemaakt worden. Twee mensen die deze kar getrokken hebben, zijn Huub Ulrich en Jacques Schreuder, opleidingscoördinator bij ION. Ulrich heeft tientallen jaren gewerkt op het gebied van thermisch spuiten bij onder meer Phillips en DutchAero en is inmiddels gepensioneerd. “Maar ik kan niet stilzitten en ik vind het erg belangrijk dat er goed cursusmateriaal komt op het gebied van metalliseren. In 1969 ben ik begonnen bij Philips. Acht jaar later was ik betrokken bij de Philips Machinefabrieken die onderdelen voor de nabrander van de F16 moest gaan maken. De aspecten oxidatiebestendigheid, hittebestendigheid en slijtvastheid waren enorm belangrijk, terwijl de flappen ook nog eens moesten kunnen convergeren en di-

vergeren. Daarna ben ik op het gebied van thermisch spuiten lang actief geweest voor diverse opdrachtgevers in de luchtvaartindustrie, maar ook in de machinebouw, automobielindustrie enzovoorts. Bij Philips hadden we een groot laboratorium achter ons staan en konden we bij diverse klanten onderdelen optimaliseren en de standtijd verlengen door middel van thermisch spuiten, geruggensteund door het metallurgisch onderzoek.”

ETS-cursussen Een mooie tijd waar in 2008 een eind aan kwam door pensionering. Intussen kende hij de Ne-

derlandse industrie behoorlijk goed en was hij actief in de Vereniging Thermisch Spuiten (VTS) en lid van de Technische Commissie Thermisch Spuiten van het NIL. Ook is hij een zogenoemde European thermal spray specialist (ETSS) waarvan er in Nederland maar een stuk of tien zijn. “Er zijn meerdere verschillende spuittechnieken: draadspuiten, poederspuiten, elektrisch boogspuiten, plasma spuiten, HVOF spuiten en ook lasercladden. Bij de Technische Commissie NIL en de VTS bestond al lang vraag naar een Nederlandstalige cursus voor deze spuittechnieken. Toen zijn ze bij mij gekomen, omdat ik het thermisch spuiten in Nederland op een hoger

Inwendig metalliseren van pijpleidingen.

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 33

Metaliseren van een pijpleiding.

niveau wil krijgen. Een jaar of drie geleden heb ik de Duitse onafhankelijke ETS-cursus vertaald en op de Nederlandse situatie toegeschreven en het taalgebruik wat toegankelijker gemaakt.” Met deze achtergrond kwam hij in contact met ION die iemand zocht die niet alleen veel verstand van zaken had, maar ook ervaring in het schrijven van een cursus. Jacques Schreuder: “Er was een duidelijke vraag om een cursus Metalliseren vanuit enkele lidbedrijven en vanuit OGOS en OCM. Anderhalf jaar geleden zijn we gaan nadenken om die vraag te beantwoorden. In overleg werden een curriculum en een competentiematrix opgesteld. In de praktijk wordt metalliseren ook gebruikt als voorbehandeling voor bijvoorbeeld poedercoaten. Maar we wilden een cursus die niet alleen geschikt is als voorbehandeling voor poedercoaten, maar nadrukkelijk ook voldoet aan ISO 14918. Daarmee is de cursus ook geschikt voor de metaalconservering van objecten waaraan hoge beschermingseisen worden gesteld.”

In één keer goed Hij vervolgt: “Grote opdrachtgevers willen er zeker van zijn dat ze hoge en constante kwaliteit krijgen. Als Rijkswaterstaat bijvoorbeeld de Van Brienenoordbrug moet afsluiten omdat die gecoat moet worden, kunnen ze dat niet na een paar maanden opnieuw doen omdat de conservering toch niet goed is. Het moet er in één keer goed op zitten. Soortgelijke eisen gelden ook bij veel andere opdrachtgevers in de bouw, offshore enzovoorts. Daarom is de

34 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

zekerheid van goede en constante kwaliteit zo belangrijk. Voor het cursusmateriaal is gebruik gemaakt van de technieken uit de ETS-cursus die Huub vanuit het Duits heeft omgezet naar het Nederlands en aangepast zodat de zinnen wat korter werden. Ook heeft hij het wat populairder opgeschreven.” Inhoudelijk valt de cursus Metalliseerder onder de cursus Vakbekwaamheid Metaalconservering. Die bestaat in totaal uit vier cursussen: stralen, verf spuiten, constructieschilder en metalliseren. De inleidende hoofdstukken zijn voor al die cursussen hetzelfde. De cursus Metalliseerder bestaat uit twee theorielessen en één praktijkles. Iedere les duurt drie uur. Een aantal onderdelen van die cursus zijn arbeidsomstandigheden en veiligheid, metaal, corrosie en preventie, thermisch spuiten, laageigenschappen en hechtingsmechanisme, werkvoorbereiding en werkstukbehandeling. In de praktijk bestaat de cursus vaak uit één dag theorie en een halve dag praktijk. De cursus wordt afgesloten met een theorie- en praktijkexamen dat leidt tot persoonscertificering conform ISO 17024.

Optimalisatie Huub Ulrich: “In de cursus leggen we de nadruk op de optimalisatie van het werkproces waardoor ze slimmer gaan werken en constant een hoge kwaliteit leveren. De praktijkmensen denken vaak dat ze het al goed doen, maar als je ze maar goed weet te benaderen, staan ze wel open voor verbetering. Als je aantoont, bijvoorbeeld met een bril volgens het virtual

reality principe, wat ze precies presteren op het gebied van laagdikte, hechtsterkte of efficiency, dan worden ze aan het denken gezet en gaan ze met andere ogen naar hun werk kijken. Het gaat erom dat je ze begeleidt naar een hoger niveau, zowel praktisch als theoretisch. Als ze het diploma op zak hebben, kunnen ze zeggen dat hun vakbekwaamheid door een onafhankelijke commissie is vastgesteld, maar ze moeten wel iedere drie jaar een proeve van bekwaamheid afleggen.” Jacques Schreuder: “De cursus, het boek en de examens zijn klaar en we gaan er nu mee aan de slag. We hebben een praktijklocatie in Breda, maar de cursus kan ook op locatie bij de bedrijven zelf gegeven worden. We kunnen deze cursus klassikaal geven, voor deelnemers van verschillende bedrijven of bedrijfsintern op de locatie van het bedrijf. Voordeel van dat laatste is dat medewerkers niet hoeven te reizen en dat ze met eigen apparatuur of eventueel met meegebrachte apparatuur de praktijkles kunnen uitvoeren. We hebben docenten die in het werkveld staan, de praktijk goed kennen en weten welke eisen er precies gesteld worden. Met deze cursus, die dus nauwgezet tegemoetkomt aan de ISO 14918, willen we bevorderen dat opdrachtgevers makkelijk het kaf van het koren kunnen scheiden.” ●

Meer informatie www.vereniging-ion.nl www.thermisch-spuiten.nl/vereniging

Mijn mening De rubriek Mijn Mening is bedoeld voor lezers die willen reageren op gepubliceerde artikelen of op actuele ontwikkelingen in de branche om daarmee bij te dragen aan vakinhoudelijke verdieping. Wilt u ook reageren? Mail de redactie via Oppervlaktetechnieken@ellemmi.nl

Virtuele training en examinering Virtuele trainingen en opleidingen worden door de toename van computertechniek steeds meer toegepast. Was het in het begin alleen voor de luchtvaart, maar al snel volgden andere, vaak zeer kostbare en milieubelastende opleidingen, zoals voor machinisten van grote graafmachines bij de aanleg van (spoor)wegen. Ook zijn dergelijke opleidingen er nu ook voor rijvaardigheid, lassers, houtbouw, procestechniek, heftruckchauffeurs, stralers, verfspuiters en nog veel meer. Twee jaar geleden op de beurs Surface in Den Bosch werd ik door een medewerkster van ION attent gemaakt op de aanwezigheid van een virtueel apparaat dat driedimensionaal weergaf. Ze wist dat ik daar interesse voor had naar aanleiding van mijn artikel in OT van het thema opleidingen in 2014. Het werd gepresenteerd door een Franse firma uit Toulouse als een “speeltje” voor diverse opleidingen. Dat kon je ook zien aan de jeugdige fotomodellen op de reclamefoto’s. Ik dacht in eerste instantie “wel leuk”. Kaartjes uitgewisseld met de Fransman en maar zien wat ervan komt. Een week later kreeg ik een uitnodiging van de CEO van het Franse bedrijf om in Toulouse het bedrijf en het apparaat te komen bezoeken en bekijken. Op naar Toulouse. Twee dagen mocht ik de jongens van “Sim-Spray”, bestoken met allerlei vragen over gebruik, maar vooral op het gebied van registratie. Na twee dagen de apparatuur te hebben getest en aanpassingen te hebben gedaan aan de software van het programma (niet ik, maar de ingenieurs van het bureau) was ik zeer enthousiast over het resultaat. Het toonde zich als de meest objectieve vaardigheidsmeting op het gebied van verfspuittechnieken, zowel voor airless als air assistent en HVLP. Voor

mij was het geen “speeltje” meer, maar een zeer objectieve beoordeling van de skills van een verfspuiter. Als docent is het visueel moeilijk te beoordelen waar de spuiter meer resultaat kan behalen. Als examinator (toch meer dan dertig jaar ervaring) is alleen door meting van laagdikte, vloeiing, visueel uiterlijk en houding van de kandidaat een (subjectief ) oordeel te geven. Deze apparatuur kan veel meer objectieve informatie geven, mits goed uitgelegd door een getrainde instructeur. Liefst ook een met veel ervaring op het gebied van praktijkexamens industrieel lak verwerken. Voor de getrainde instructeur is er heel veel informatie te halen uit de gegevens die de sim spray genereert en weergeeft door 3-dimensionale vaststelling en weergave van de data. Hiermee kunnen we beginnende spuiters opleiden, maar vooral geoefende spuiters met jarenlange ervaring bijslijpen of in goed Nederlands “finetunen”. Sterker nog, de geoefende spuiter kan zelf zien waar hij/zij rendementsverhoging, gelijkmatige laagdikte en voor het oog onzichtbare kwaliteitsverbetering kan verkrijgen. Dit alles zonder het productieproces te verstoren en het milieu onnodig te belasten. Vandaar dat dergelijke apparatuur voor virtuele training de derde prijs van de ION Borghardt Award kreeg toegekend. Wij zijn er heel blij mee. ● Gerard Rutjes. Docent metaal conserveren, stralen, schilderen en spuiten v-ION Nieuwegein. Docent/examinator Green Training/ Certiforce Doetinchem.

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 35

vereniging ion

Feestelijke business-/ netwerkavond Op de tweede avond van de Surface was er een feestelijke business-/netwerkavond voor genodigden. ION-voorzitter Rik van Thiel wees in een toespraak op het belang van participatie door lidbedrijven aan de vereniging. “Gebleken is dat bedrijven die actief meedoen aan het werk van ION meer verdienen dan bedrijven die niet meedoen. Dus ik raad iedereen die nu nog aan de zijlijn staat aan om wel mee te doen. De kracht van de bedrijven wordt gestimuleerd door ION. Belangrijke onderwerpen nu en straks zijn duurzaamheid, energiebesparing, afval en grondstoffen, een beter imago en meedraaien in de circulaire economie. Ook samenwerking is erg belangrijk. Dat zien we ook bij het uitgebreide en kwalitatief hoogstaande lezingenpro-

36 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

gramma waaraan maar liefst 35 brancheorganisaties meedoen. Ik daag ook alle aanwezigen uit om op te treden als ambassadeur van ION en aan anderen te vragen of ze al lid zijn. Zo niet, dan is de vraag waarom niet. Met z’n allen kunnen we ervoor zorgen dat de leden door de brancheorganisatie voortgestuwd worden in de vaart der volkeren.” Tot slot bedankte hij alle ION-medewerkers voor hun inzet om de vakbeurs tot een succes te maken. Vervolgens was er een uitgebreid buffet en na het dessert konden de aanwezigen genieten van een indrukwekkende laserlichtshow die werd aangeboden door Jetvertising. Onder stevige muziek schoten er allerlei stralen door de lucht die allerlei vormen maakten. Behalve

dat er mooie composities in kleur en vorm werden getoond, waren er ook afbeeldingen die het werk en de betekenis van oppervlaktetechnieken “aan het licht brachten”. Ook waren er tussen de fantastische beelden teksten te zien die het belang benadrukten van oppervlaktetechnieken voor de samenleving en de betekenis en rol van de brancheorganisatie. Daarna werden de voorzitter van de vereniging en de directeur door erelid Huib Kluijtmans “op het matje” geroepen om hen te bedanken voor de organisatie. De computeranimatie van de lasershow is te zien op het YouTube-kanaal van ION. ●

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 37

THEMA BEWERKING NIET-METALEN ONDERGRONDEN

algemeen

Het eerste 3D-geprinte gebouw komt eraan Volgend jaar zal in Nederland het eerste 3D-geprinte gebouw in beton van Europa verschijnen, en wel als een bijzondere ruimte voor vergaderingen en trainingen bij ontbijthotel De Slaapfabriek in Teuge. Het wordt een gebouw met een iconisch ontwerp waar de nieuwste technieken worden toegepast om met beeld, geluid en geur een virtual reality te creëren zodat de vergadering of training een belevenis wordt.

Het begin van dit verhaal ligt bij het echtpaar Arvid en Marjo Prigge dat eigenaar is van ontbijthotel De Slaapfabriek. Zij ontdekten dat er vanuit de markt een vraag was om de mooi ingerichte ontbijtruimte als vergaderlocatie te gebruiken. Maar de hotelgasten en vergaderaars zaten elkaar ’s ochtends in de weg. De hotelgasten wilden niet weggejaagd worden van hun ontbijttafel en trainers en vergaderaars wilden juist al om 8 uur aanwezig zijn om spullen klaar te kunnen zetten. Het idee was toen om daarvoor een aparte ruimte naast het hotel te creëren, maar dat moest niet zomaar een rechttoe-rechtaan vergaderruimte worden, maar een ruimte waarin de vergadering of training een belevenis wordt die je niet snel meer vergeet. En het moest een ruimte worden met een zero footprint, dus zeer duurzaam. Arvid Prigge is zeer geïnteresseerd in de nieuwste technieken en materialen. Met de ideeën die hij had over de nieuwe vergaderruimte ging hij op zoek naar partijen die hem zouden kunnen helpen bij de realisering. Zo kwam hij uit bij Hugo Jager van Revelating, een adviesbureau dat helpt bij de introductie van nieuwe technologie. Gezamenlijk zijn zij op zoek gegaan naar partners om een bouwteam te formeren. Zeer binnenkort zal dat bouwteam officieel gepresenteerd worden. Het project kwam op 27 mei dit jaar in een stroomversnelling op The Dutch Construction Hackathon dat onderdeel was van het Startup Fest Europe. Daar bracht Arvid Prigge ‘zijn droom’ in als uitdaging voor de aanwezigen. Zij gingen daar gretig op in.

Iconisch ontwerp Hugo Jager van Revelating functioneert als programma-manager, maar ook als woordvoerder namens het bouwteam. “The Dutch Construction Hackathon bood de mogelijkheid een challenge uit te vaardigen aan constructeurs en ontwerpers. De vraag aan hen was: gaan jullie de uitdaging aan om een vergaderlocatie te ontwerpen met een iconisch ontwerp dat voldoet aan onze wensen wat betreft het creëren van een beleving in die ruimte en dat ook hoog scoort op het vlak van duurzaamheid? De buit van die dag was dat we daar in contact kwamen met architect Pim van Wylick van The Form Foundation. Hij heeft absoluut een prachtig en

3D betonprinten Foto CyBe Construction

38 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

iconisch ontwerp gemaakt, geïnspireerd door de luchtwervelingen die achter een vliegtuig ontstaan, waarmee hij inspeelt op de locatie van De Slaapfabriek bij het vliegveld Teuge en optimaal gebruik maakt van de vormvrijheid die 3D-printen biedt. Ook kwamen we in contact met Cybe Construction, een specialist in het printen van beton, die op basis van dit ontwerp een eerste printplan schetste en verklaarde dat ze dat konden en wilden gaan printen.” Andere partijen in het bouwteam zijn Witteveen & Bos als internationale grote constructeur, aannemer Van Wijnen en de TU Eindoven. Ook een installateur zal binnenkort tot het bouwteam toetreden. Hugo Jager: “We hebben ons nog

niet gebogen over de feitelijke invulling van de oppervlaktebehandeling van de wanden, zowel voor het exterieur als het interieur. Feit is wel dat Cybe Construction meteen na het printen een nabewerking kan doen waardoor je behoorlijk gladde wanden krijgt. Het iconisch ontwerp moet duurzaam en betaalbaar gerealiseerd worden en ook voldoen aan alle bouwvoorschriften. De verwachting is dat de totale kostprijs van dit gebouw vergelijkbaar is met de standaarden op basis van de huidige technieken. De opbouw van de kosten zal wel heel anders zijn, omdat er onder andere meer inzet nodig is van architecten en constructeurs.”

Verdere uitwerking Hoe het betonprinten feitelijk zal worden gerealiseerd, is nog niet precies bekend. Er zijn nu drie mogelijkheden: het wordt op locatie geprint, in een hangar op vliegveld Teuge of in een hal van Cybe Construction. De voorlopige bouwstrategie is om het gebouw te printen in tien delen die daarna aan elkaar worden verbonden. Men zal het geheel printen zonder bekisting en waar mogelijk zonder wapening. De bedoeling is om het gebouw in tien dagen te printen waarna het in de zomer van volgend jaar in gebruik wordt genomen. Tot die tijd moet er nog wel het één en ander gebeuren. ION wil bij dit project betrokken zijn vanwege de keuzes die gemaakt moeten worden bij de oppervlaktebehandeling van het beton. “De eerstkomende maanden zijn nodig om het ontwerp verder uit te werken en te laten doorrekenen door de constructeur. Op dit moment is er nog maar beperkte ervaring met printen zonder bekisting, zonder wapening en in een gebogen ontwerp. De TU Eindhoven zal de constructeur ondersteunen bij het doorrekenen.

Hugo Jager (Foto Job Hendriks, Leidschendam) Verder moet precies worden uitgezocht of een wapening misschien toch nog nodig is; zo ja, dan kan die meegeprint worden. Ook moet het gebouw voldoen aan de bouwvoorschriften, moet men een vergunningprocedure volgen en nog enkele zaken verder uitwerken, zoals de oppervlaktebehandeling. Het gebouw heeft de vorm van een cirkel met een oppervlakte van 90 vierkante meter. Twintig procent van de cirkel zal uit een glaswand bestaan. De ruimte is berekend op maximaal 24 deelnemers voor de training of vergadering, evenveel mensen als er maximaal kunnen slapen in het hotel.”

Impact van 3D-printen Het streven naar een zero footprint wordt onder meer in praktijk gebracht doordat 3D-printen de mogelijkheid biedt om alleen dát te printen wat je nodig hebt. Dit zal de hoeveelheid afval

flink beperken. Daarom is het plan om holle ruimtes te creëren in de wanden die vervolgens opgevuld zullen worden met schelpen. Hiermee wordt de CO2-belasting van beton beperkt. En als er daadwerkelijk op locatie wordt gebouwd, scheelt dat een hoop transport. De benodigde energie voor het gebouw zal geleverd worden via bijvoorbeeld zonne-energie en warmtekoude koppeling. “Het nieuwe gebouw zal zonder subsidie worden gerealiseerd. De ontwikkelkosten worden gedragen door de deelnemende partijen. Ieder bedrijf dat denkt een aanmerkelijke bijdrage te kunnen leveren aan het ontwerp, zoals coatingbedrijven, mag contact met me opnemen. Vanuit dit project willen we een platform gaan opstarten, slimmeindustrie.nl, om uitgebreid informatie te geven en lessons learned te verspreiden, bijvoorbeeld via congressen, beurzen, evenementen en natuurlijk via een website. Het 3D-betonprinten van gebouwen zal een grote impact hebben op de bouw. In plaats van bouwen van massaproducten, gaan we naar éénstuksproductie en van standaard ontwerp naar unieke vormgeving. Ook de rol van aannemer verandert: met 3D-printen bepalen de architect en constructeur waar en hoe er gebouwd gaat worden. Ook zullen er door het 3D-printen robots op de bouwplaats verschijnen.” ●

Meer informatie

Ontwerp 3d-geprint gebouw in Teuge - Architect Pim van Wylick - The Form Foundation

www.deslaapfabriek.nl www.theformfoundation.com www.cybe.eu www.revelating.nl hugo.jager@revelating.nl

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 39

THEMA BEWERKING NIET-METALEN ONDERGRONDEN

Organische deklagen

Biocomposiet zoekt coating Biocomposieten zijn in opmars. Steeds vaker worden ze toegepast in de automobielindustrie, in de bouw (gevels), meubilair en in kunstwerken. Onlangs is zelfs de eerste biocomposiet voetgangersbrug geopend. Voor de biocomposiet kunstwerken buiten is wel altijd een coating nodig, maar onderzoekers en opdrachtgevers zijn nog op zoek naar een geschikte biobased coating. Applicateurs met een goed idee kunnen zich melden. Biocomposieten zijn in opmars. Steeds vaker worden ze toegepast in de automobielindustrie, in de bouw (gevels), meubilair en in kunstwerken. Onlangs is zelfs de eerste biocomposiet voetgangersbrug geopend. Voor de biocomposiet kunstwerken buiten is wel altijd een coating nodig, maar onderzoekers en opdrachtgevers zijn nog op zoek naar een geschikte biobased coating. Applicateurs met een goed idee kunnen zich melden. De presentatie Op zoek naar biobased coatings voor composieten op de Surface ging in op de ontwerpaspecten van biocomposiet materialen en de eisen voor coatings. De presentatie werd gegeven door drs. Willem Böttger, als lector Biobased Bouwen verbonden aan het Centre of Expertise Biobased Economy van de Avans Hogeschool. “Biocomposieten bestaan uit natuurlijke vezels, zoals vlas- en hennepvezels. Ook schuimen van mais zouden daarvoor kunnen dienen en in mindere mate bamboe. In Nederland en in de ons omringende landen

worden veelal vlas en hennep gebruikt als lokale vezels.” Biocomposieten scoren hoog op het gebied van stijfheid; zelfs hoger dan glas en staal. “De sterkte van de biomaterialen is niet zo groot, maar de stijfheid gedeeld door de dichtheid geeft goede waardes. Dit betekent dat als we een product ontwerpen op stijfheid, we met natuurvezels lichter kunnen construeren dan met glasvezels. Maar om hier heel zeker van te zijn, moet er nog wel onderzoek gedaan worden naar onder andere de hechting van de hars aan de vezels en de levensduur onder weersinvloeden. Toch zien we duidelijk dat er in Europa steeds meer belangstelling komt voor het gebruik van biocomposieten.”

Eisen aan de coating Willem Böttger wijst erop dat er in de automobielindustrie nu al biocomposieten worden toegepast bij onderdelen die niet zwaar belast worden, zoals binnenpanelen van deuren en hoedenplanken. “Een andere gunstige

eigenschap van biocomposieten is de hoge trillingsabsorptie vergeleken met op koolstof gebaseerde materialen. We zien nu een Belgische racefiets op de markt die naast koolstof in de buis ook tien procent vlas heeft opgenomen om de trillingen te absorberen die ontstaan door het fietsen over kasseien. Ook is er met biocomposieten een scooter ontwikkeld die uit één compact geheel bestaat en veel sterker is dan andere scooters en daardoor heel interessant voor de verhuurmarkt.” Eind oktober is er een voetgangersbrug in gebruik genomen die in zijn geheel uit biocomposieten bestaat. Het is een brug van veertien meter lengte over De Dommel op het terrein van de TU Eindhoven. De brug is de eerste in z’n soort. De ontwikkeling daarvan heeft maar liefst 2,5 jaar geduurd. “Er is zoveel tijd en energie gaan zitten in het ontwerp van de brug, dat we weinig tijd hadden om op zoek te gaan naar de optimale coating. Daarom doen we er nu maar een tweecomponenten-polyurethaanlak op. Het liefst doen we er een biobased coating op, die echter wel aan een aantal eisen moet voldoen. Zo moet de coating waterkerend zijn, maar dampopen. Ook moet hij goed bestand zijn tegen UV en redelijk kleurvast zijn. Verder moet de coating goed beschermen tegen krassen, brandwerend zijn, de groei van bacteriën en schimmels tegengaan en natuurlijk het liefst helemaal biobased zijn. Het komende halfjaar gaan we nog door met het brugproject en coaters die ons zouden kunnen helpen, zijn meer dan welkom.” ●

Meer informatie Artist impression composiet brug.

40 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

www.biobasedbrug.nl Willem Böttger: woj.bottger@avans.nl

Op zoek naar samenwerkingspartners

Het Enterprise Europe Netwerk, actief in 54 landen (ook buiten Europa), is gericht op brede ondersteuning van het MKB bij internationale samenwerking op het gebied van onderzoek, technologie en commercie. Het Enterprise Europe Netwerk valt onder RVO: de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Bij deze organisaties staan adviseurs klaar die bedrijven helpen bij het vinden van zakenpartners in de landen van het netwerk, en zelfs daarbuiten.

Een methode die de wrijving van polyvinylidene fluoride (PVDF) en PVDF-gebaseerde coatings verlaagt met 70% Aanbod uit Slovenië, REFERENTIE TOSI20151201001, GELDIG TOT 15-12-2016

SAMENVATTING Een Sloveens onderzoeksinstituut heeft een methode ontwikkeld voor driedimensionale en dunne film-morfologieën van fluoropolymere nanocomposieten, waarmee de wrijvingscoëfficiënt van polyvinylidene fluoride (PVDF) of PVDF-gebaseerde coatings met 70% wordt verminderd. De onderzoekers zijn op zoek naar licentie- en/of technische samenwerkingsovereenkomsten met producenten van PVDF als ook producenten van zelfsmerende coatings.

Meer informatie

Beschrijving

Voor vragen over internationale betrekkingen is Enterprise Europe Network bereikbaar onder nummer 088-4440777. Voor meer informatie over het dienstenpakket wordt verwezen naar www.EnterpriseEuropeNetwork.nl.

Polyvinylidene fluoride (PVDF) is een sterk niet-reactieve thermoplastische fluorpolymeer met een grote thermische stabiliteit tot 175 °C. Het is te gebruiken voor allerlei toepassingen die afhankelijk zijn van de specifieke kristallisatiefase ervan, zoals pijpleidingproducten, isolatie voor premium kabels, bindmiddel voor composietelektrodes voor lithium-ion batterijen, membranen in de biogeneeskunde, componenten voor de farmaceutische en voedselverwerkende industrie, piëzo-elektrische en pyro-elektrische materialen, etc. In vele van de hiervoor genoemde applicaties is de wrijvingscoëfficiënt van het materiaal een kritische parameter. PVDF heeft een relatief hoge PVDF-PVDF wrijvingscoëfficiënt van tussen de 0,25-0,45, wat ook de toepassing ervan als wrijvingsintensieve of zelfsmerende coating of beschermende coating beperkt. De hoge wrijving van PVDF kan worden opgelost met een methode om de wrijvingscoëfficiënt van PVDF en PVDF-gebaseerde polymeren aan te passen, door het opnemen van molybdeendisulfide (MoS2). Het normale gebruik van MoS2 plaatjes als additief voor wrijvingsbeperking en recente ontdekkingen van nieuwe morfologieën van MoS2 hebben de weg vrij gemaakt voor het maken van nieuwe PVDFgebaseerde nanocomposiet-films die MoS2 nanobuizen of geëxfolieerde MoS2 nanobuizen bevatten voor zelf-smerende en beschermende coatings. Deze oplossing kan de wrijvingscoëfficiënt tot 70 % verminderen. De onderzoekers behoren tot de toonaangevende wetenschappers in hun respectievelijke vak-

Reageren op de hier vermelde technologieaanbiedingen en -verzoeken kan bij: Tom Reijn Tel. 088-6025299 tom.reijn@RVO.nl www.enterpriseeuropenetwork.nl Noot van de redactie: Hiernaast volgen de titels en samenvattingen van enkele partnerverzoeken en -aanbiedingen uit de database van Enterprise Europe Network NL. De redactie neemt geen verantwoording voor de voorgestelde oppervlaktebehandelingsconcepten, uitspraken aangaande levensduurverwachtingen, accuraat gebruik van bepaalde vakterminologie voor de betreffende toepassing en dergelijke. De vervaldata zijn indicatief: doorgaans kan enkele weken later nog gereageerd worden.

gebieden; ze hebben ervaring met het werken in kleinschalige laboratoria als ook in industriële settings. Het zijn experts op het gebied van zelfsmerende coatings, beschermende coatings, nanomaterialen en tribologische proeven. De onderzoekers zijn op zoek naar producenten van PVDF en/of producenten van zelfsmerende coatings, voor licentieovereenkomsten en/of technische samenwerkingsovereenkomsten.

Gezochte partner Producenten van PVDF en PVDF-gebaseerde coatings, evenals producenten van zelfsmerende coatings. Implementatie van de technologie in bestaande producten of producten die in opkomst zijn. Samenwerking in de industriële opschaling van het proces en samenwerking tijdens de ontwikkeling in de pilotfase.

Voordelen en innovaties • Dunne film met controleerbare morfologie die anorganische nanomaterialen bevat, als additief voor lage wrijving. • Significant beperkte wrijving, tot 70 %. • Verbeterd slijtagegedrag tussen metalen delen. ●

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 41

Terugblik

Column

aanbod uit Italië, referentie TOIT20160204003, geldig tot 10-03-2017

SAMENVATTING Een Italiaans universitair onderzoeksteam gespecialiseerd in nieuwe materialen heeft innovatieve organische-inorganische hybride coatings ontwikkeld die sterk blijven kleven aan verschillende materialen zoals glas, polycarbonaat, polyurethaan en metalen. De aanzienlijke kleefeigenschappen maken deze materialen geschikt voor de productie van multifunctionele coatings in verschillende industriële sectoren. De gezochte partners zijn bedrijven die geïnteresseerd zijn in technische samenwerking.

Beschrijving Organische-anorganische hybride materialen worden steeds populairder dankzij hun uitstekende kwaliteiten. Dit soort materialen bezit niet alleen de eigenschappen van siliconen, zoals slijtvastheid, krasbestendigheid en chemische weerstand, maar ook de typische kenmerken van organische harsen, zoals flexibiliteit en taaiheid. Algemene materiaaleigenschappen kunnen gemakkelijk worden aangepast door modulering van de structuur van de voornaamste siloxaan-ruggengraat en het organische deel dat de zijketens vormt. Door de invoering van specifieke laterale organische ketens kunnen onder meer waterafstotende, vervuilingsbestendige en graffitiwerende eigenschappen worden toegevoegd aan het materiaal. De aanwezigheid van vrije hydroxide (OH-) verankeringsgroepen op de voornaamste siloxaan-ruggengraat leidt tot een sterke hechting op diverse materialen zoals glas, polycarbonaat, polyurethaan en metalen.

Gezochte partner Het onderzoeksteam is op zoek naar bedrijven die geïnteresseerd zijn in decoratieve toepassingen van de voorgestelde coating. Met name bedrijven in de auto-industrie en producenten van meubilair, wandbekleding en vloeren die op zoek zijn naar transparante beschermende coatings, transparante beschermende bulkmaterialen en toevoegingen voor decoratieve coatings. Gezien de functionele toepassingen zoals krasbestendige en slijtvaste coatings, vervuilingsbestendige en graffitiwerende coating, corrosiebestendige coatings en super-hydrofobe coatings, is men op zoek naar partners die werkzaam zijn in de auto-industrie en fotovoltaïsche sector. Het voorgestelde partnerschap is een technische samenwerkingsovereenkomst.

Voordelen en innovaties De aanzienlijke kleefeigenschappen maken de hybride materialen uitermate geschikt voor multifunctionele coatings in verschillende industriële sectoren. In dat opzicht kan de introductie van antikleefmiddelen op de zijketens van de siliconen ruggengraat leiden tot de vorming van coatings met zeer geringe oppervlaktewrijving die gemakkelijk kunnen dienen als verwijderbare beschermingslaag. Deze eigenschap is vooral nuttig bij easy-to-clean en moeilijk te vervuilen oppervlakken die intensieve verzorging nodig hebben. ●

42 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

Herkansing Inmiddels zijn we weer bekomen van de WEEK van de OPPERVLAKTETECHNOLOGIE als broeinest van kennisdeling, ontmoetingen, innovaties en algehele presentatie van een branche die voortdurend op zoek is naar kwaliteitsverbetering, nieuwe markten en nieuwe toepassingen. En het kan niet anders of de weerslag daarvan zien we terug in dit vakblad. Tja, diegenen die thuis gebleven zijn, hebben toch echt iets gemist, getuige de teksten en foto’s in dit nummer. Wellicht hadden ze het idee dat ze niet weg konden van het dagelijkse werk of onderkenden ze het belang onvoldoende van deze vakbeurs. Thuisblijven was een onverstandige keuze. Als men het idee had dat men niet weg kon of zich afvroeg waar die moeite nou voor nodig was, moet men bedenken dat bedrijven die zich tijdig informeren over nieuwe technieken en markten meer winstgevend zijn bedrijven die dat niet doen. Dus thuisblijven was gewoon onverstandig als u de continuïteit van de onderneming belangrijk vindt. Maar gelukkig waren er voldoende mensen die het belang van de beurs wel onderkenden. Behalve de vertrouwde voordelen van een beurs, was er nu ook een uitgebreid lezingenprogramma waar de nieuwste kennis over tal van onderwerpen werd gedeeld. En zoals gezegd, daarvan zien we hier enkele onderwerpen terug die passen onder het thema van deze maand. En daaruit blijkt dat onder dat thema tal van initiatieven worden ontplooid die de breedte van de branche nog maar weer eens aantonen, maar ook laten zien dat innovaties niet geschuwd worden.

Jaap van Peperstraten Hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken

Organische-anorganische hybride coatings

Dat dat niet altijd gemakkelijk gaat en een stevig doorzettingsvermogen vereist, blijkt onder meer uit het verhaal over het poedercoaten van MDF door het bedrijf Giessen. Jaren zijn ze bezig geweest om de installatie zelf te engineeren en te vervolmaken. Maar nu zijn ze de enige in Nederland die dit doen en verwachten ze een verviervoudiging van de productie. En waarschijnlijk nog meer! Ze roepen zelfs andere bedrijven op om mee te doen om aan de groeiende marktvraag tegemoet te komen. Tja, als je niet naar de beurs wilde gaan, is dit vakblad een heel goede tweede om op de hoogte te blijven. Maar de beurs zelf had de thuisblijvers meer mogelijkheden geboden. Over twee jaar een herkansing.● oppervlaktetechnieken@ellemmi.nl

brancheregister Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaalt u per jaar slechts €330,-. Bij plaatsing logo in full colour per jaar €305,- ongeacht het aantal rubrieken. Voor informatie over een vermelding in het brancheregister kunt u contact opnemen met Vincent IJff, tel: 070 399 00 00 / vincent@jetvertising.nl

advies projectbureau / oppervlaktebehandeling- / coating-industrie

anodemanden (titaan)

Chemetall b.v. T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com www.coatingsystemenvanderlans.nl

Glasbeek Finish b.v. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

HAWKING The green technology supply house

MEPACO b.v. T. 071-5892863 B & B Coating Techniek T. 053-4357707 www.bb-coating-techniek.nl

Official Benelux dealer

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

HAWKING Benelux b.v. T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

anoden (titaan)

MAGNETO Special Anodes b.v. T. 010-2620788 / F. 010-2620201 www.magneto.nl

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

Kluthe Benelux b.v. T. +31 (0)172-516 000 / F. +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

chemisch nikkel

anodiseer (ophangrekken)

MEPACO b.v. T. 071-5892863

bakken, kunststof

HangOn b.v. T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

brandwerende / brandvertragende coatings

C.K.B.Boxtel T. 0411- 682939

MacDermid b.v. / Enthone b.v. T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

coatinginstallaties service & onderhoud

beitsen/passiveren Coatingsystemen Van der Lans T. +31(0)614306694 info@coatingsystemenvanderlans.nl www.coatingsystemenvanderlans.nl

Afvalwaterbehandelinginstallaties

Chemetall b.v. T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v. T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

IST Benelux b.v. T. 055-5050014 www.ist-uv.nl / info@bnl.ist-uv.com

Suez Water n.v. T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

afzuiginstallaties

The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v. T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

TÜV Rheinland Nederland b.v. T. 088-8887888 / F. 088-8887879 info@nl.tuv.com / www.tuv.com/coatings

chemicaliën/ opp. behandeling Sir John b.v. T. 0182-396931 / F. 0182-396937 info@sir-john.nl / www.sir-john.nl

beschermkapjes, pluggen, tape

Droogapparatuur

Certificering

HAWKING

EnviroChemie b.v. T. +31 (0)23 542 69 13 / F. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

Emotech b.v. T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Chemetall b.v. T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

elektrostatisch poederspuiten, installaties

MSP Systems b.v. T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

Wagner Systemen Nederland T. 030-2410688 / F. 030-2410765 info@wagnersystemen.nl

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 43

elektrostatisch natlakken

kleur & glans MacDermid b.v. / Enthone b.v. T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-437 0166 / F. 010-415 1491 www.rasco-clemco.nl

filters

hangbaansystemen Surtec Benelux b.v. T. (077) 308 15 90 / F. (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com / www.surtec.com

Edrizzi Benelux T. 0318-507138 info@edrizzi.nl / www.edrizzi.nl

Magistor b.v. T. 0548- 519401 / F. 0548-517619 info@magistor.nl / www.magistor.nl

galvanotechniek, installaties

Wiltec b.v. T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

filters (overspray)

Filter Service Heerenveen T. 0513-633900 / F. 0513-633888 info@filterservice.nl / www.filterservice.nl

filters & pompen Corode T. 0411 - 68 55 0

Mefiag Filters & Pumps b.v. Heerenveen T. 0513-630230 / F. 0513-632233 info@mefiag.com / www.mefiag.com

MacDermid b.v. / Enthone b.v. T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

glasparelstraalcabines

MacDermid b.v. / Enthone b.v. T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

Hittebestendige en non-stick coatings

Holland Mineraal b.v. T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

kleurenwaaiers Hellema Kleur kaarten Harderwijk The Netherlands

l uw Voor a aties resent p r u e rs l k waaie & n e kaart or Ral ook vo WWW.HELLEMAKLEURKAARTEN.NL

KTL/ATL lakken

The green technology supply house

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v. T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

HAWKING Benelux b.v. T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

Kunststoflakken

industriĂŤle luchtbehandeling en warmteterugwinning Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

haken

Parlevinkerweg 34 / 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu Official Benelux dealer

Energy Partners Systems b.v. T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v. T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

industriĂŤle reiniging

laagdiktemeters

Chemetall b.v. T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 Kontich (BE): +32 (0)3 450 37 10 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

Helmut Fischer Meett. b.v. Tarasconweg 10, Eindhoven T. 040-2482255 / F. 040-2428885 www.helmutfischer.nl netherlands@helmutfischer.nl

HAWKING

Hendor Pumps & Filters T. 0497-339389 / F. 0497-381593 info@hendor.com / www.hendor.com

The green technology supply house

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

HAWKING Benelux b.v. T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

NauMetrics PMI T. 074-3490022 / F. 084-0037042 info@naumetrics.nl / www.naumetrics.nl

Verlab-Oxford Instruments T. 0162-320633 / F.0162-322907 info@verlab.nl / www.verlab.nl

HAWKING The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v. T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

Admesy b.v. Inline kleur & lichtmeting www.admesy.com

HAWKING

Airblast b.v. T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

galvanotechniek, glansmiddelen

Railtechniek van Herwijnen b.v. T. 0344-616363 / F. 0344-611072 info@railtechniek.nl / www.railtechniek.nl

hardchroom baden (kunststof)

filters (andreae, columbus industries)

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

HangOn b.v. T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

44 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

Kluthe Benelux b.v. T. +31 (0)172-516 000 / F. +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

lakstraten

moffelovens

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Emotech b.v. T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Energy Partners Systems b.v. T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Glasbeek Finish b.v. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

marine coatings / Scheepvaartlakken

Glasbeek Finish b.v. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

natlakken (afdekmaterialen)

onderhoud aan straalinstallaties en werpstralers Surtec Benelux b.v. T. (077) 308 15 90 / F. (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com / www.surtec.com

Airblast b.v. T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

ophanghaken voor lakstraten/poedercoaten

Rösler Benelux b.v. T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

ontbramen Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se Rösler Benelux b.v. T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v. T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

HangOn b.v. T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

Multinal Group T. 088-2055300 / F. 088-2055301 info@multinal.com / www.multinal.com

Surface Treatment Ned. Maasbracht / T. 0475-463835 www.surfacetreatment.nl info@surfacetreatment.n

Metalliseren/Schooperen

HangOn b.v. T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

natlakspuitapparatuur

metaal oppervlaktebehandeling

CZL Tilburg b.v. T. 013-5703370 / F. 013-5704906 info@czltilburg.nl / www.czltilburg.nl

ontlakken (in loon)

Thermo-Clean n.v. België T. 0032-13539060 Nordson Benelux b.v. Bergerstraat 10, 6226 BD Maastricht T. 043 - 3526000 poeder.info@nl.nordson.com www.nordson.nl

Ontlakkingsovens/ Thermische Reinigingsovens

Pyrox b.v.b.a. T. +32 14 762377 / F. +32 14 762379 info@pyrox.be / www.pyrox.be

ontvettingsinstallaties Paint It The Application Company T. 0318-643 260 / F. 0318-643 042 info@paintit.nl / www.paintit.nl

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-4370166 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v. T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

naverbrandingsinstallaties Amitech b.v. T. 0341-429059 / F. 0341-429068 info@amitech.nl / www.amitech.nl

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

Ophangrekken voor Galvano en Laktechniek

MEPACO b.v. T. 071-5892863

ovens

Kermad Machinebouw b.v. info@kermad.nl / www.kermad.nl

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Leering Hengelo b.v. T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

ontvettingsmiddelen

Energy Partners Systems b.v. T. 026-4720350 / F. 026-4721507

MacDermid b.v. / Enthone b.v. T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

Glasbeek Finish b.v. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

HAWKING

Energy Partners Systems b.v. T. 026-4720350 / F. 026-4721507

The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v. T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

Unifour b.v. T. +31 (0)315 641352 / F. +31 (0)351 641852 info@unifour.nl / www.unifour.nl

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 45

poedercoating (afdekmaterialen)

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

poederspuitapparatuur

MSP Systems b.v. T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

Official Benelux dealer

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

Nordson Benelux b.v. Bergerstraat 10, 6226 BD Maastricht T. 043 - 3526000 poeder.info@nl.nordson.com www.nordson.nl

Wagner Systemen Nederland T.030-2410688 / F.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

pvd coatings Holtrop & Jansma b.v. Dokkum T. 0519 32 91 00 www.holtrop-jansma.com Dekracoat De Maas 22G, 5684 PL Best T. 040 262 80 70 info@dekracoat.nl / www.dekracoat.nl

reinigingsinstallaties

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

straalcabines

Kermad Machinebouw b.v. info@kermad.nl / www.kermad.nl

poederlakken/ poedercoatings

Glasbeek Finish b.v. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Leering Hengelo b.v. T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

EUROLACKE Tiel Axalta Coating Systems T. 0344-620662 / F. 0344-617079 info@eurolacke.nl / www.eurolacke.nl

Oxyplast Belgium n.v. T.+32 9 3267920 / F.+31 9 3370159 info@oxyplast.be / www.protechpowder.com

TIGER Coatings Belgium b.v.b.a T. +32 (0)89700016 / F. +32 (0)89567858 www.tiger-coatings.com

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Corode T. 0411-685500

protective coatings

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v. T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Emotech b.v. T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl

46 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016

Airblast b.v. T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Clemco Straalapparatuur T. 010-4370592 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Energy Partners Systems b.v. T. 026-4720350 / F. 026-4721507 Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl Glasbeek Finish b.v. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Delfzijl 0596-614135 Rhenen 0318-472020 info@petsonpaints.com / www.petsonpaints.com

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

straalinstallaties

MSP Systems b.v. T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

pompen (magnetisch aangedreven)

Leering Hengelo b.v. T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

spuitcabines AkzoNobel Powder Coatings Benelux T. +32 (0)2 254 77 51 / F. +32 (0)2 254 77 57 www.akzonobel.com/powder

Airblast b.v. T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Holland Mineraal b.v. T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

shotpeenen MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

Wiltec b.v. T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

Energy Partners Systems b.v. T. 026-4720350 / F. 026-4721507

poederspuitcabines HangOn b.v. T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Holland Mineraal b.v. T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

straalmiddelen

tanks (kunststof) C.K.B. Boxtel T. 0411-682939

Leering Hengelo b.v. T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

LTC International Vacuümstraalapparatuur T. 078-641 80 50 / F. 078-641 80 80 info@ltc-international.nl www.ltc-international.nl

Rösler Benelux b.v. T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

T. 0495 - 592 210 / F. 0495 - 588 881 www.oppervlaktebewerking.com verhoevenop@gmail.com

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

straalkasten

Airblast b.v. T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

B ESCHER MI NG EN K L E U R

technisch onderzoek

Dé Duplexspecialist met: - eigen transport - één aanspreekpunt - één factuur - één garantieverlener verkoop@rotocoat.nl / www.rotocoat.nl

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 Metals.benelux@cellmark.com www.ervinamasteel.eu

verfspuitapparatuur Eurogrit b.v., Papendrecht T. 078-6546770 / F. 078-6449494 info.eurogrit@sibelco.com www.eurogrit.com / www.sibelco.eu

TÜV Rheinland Nederland b.v. T. 088-8887888 / F. 088-8887879 info@nl.tuv.com / www.tuv.com/coatings

titaan (bevestigings-) materialen

CAP Industrial b.v. tel- 010-4374737/ F.-010-2623190 info@cap-industrial.nl / www.cap-industrial.nl

MEPACO b.v. T. 071-5892863 Airblast-Abrasives b.v. T. 072-5715569 / F. 072-5714340 info@airblast-abrasives.com www.airblast-abrasives.com

Holland Mineraal b.v. T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Leering Hengelo b.v. T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

transportsystemen

Paint It The Application Company T. 0318-643 260 / F. 0318-643 042 info@paintit.nl / www.paintit.nl

Emotech b.v. T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-4370166 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Railtechniek van Herwijnen b.v. T. 0344-616363 / F. 0344-611072 info@railtechniek.nl / www.railtechniek.nl

Technospray Spuitapparatuur T. 0168-382111 / F. 0168 380780 info@technospray.nl / www.technospray.nl

Twee-componenten apparatuur Magistor b.v. T. 0548- 519401 / F. 0548-517619 info@magistor.nl / www.magistor.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v. T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v. T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

verwarmings- en koelelementen (titaan en rvs)

UV en EBC Lak MEPACO b.v. T. 071-5892863

verwarmingselementen Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Holland Mineraal b.v. T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

W Abrasives Nederland T. 0341-563831 / F. 0341-494114 info@wabrasives.nl www.wabrasives.nl / www.winoagroup.com

stralen (afdekmaterialen)

HangOn b.v. T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v. T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

verduurzamen van metaal

Corode T. 0411-685500

verwarmingselementen (teflon) Corode T. 0411-685500

Oxyplast Belgium n.v. T.+32 9 3267920 / F.+31 9 3370159 info@oxyplast.be / www.protechpowder.com

Oppervlaktetechnieken oktober 2016 | 47

Verwerking Afvalstromen

Suez Water n.v. T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

voorbehandelingsinstallaties

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Emotech b.v. T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

waterbehandeling

werpstralers

EnviroChemie b.v. T. +31 (0)23 542 69 13 / F. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

Airblast b.v. T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

MAGNETO Special Anodes b.v. T. 010-26207 88 / F. 010-2620201 www.magneto.nl

Suez Water n.v. T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

Energy Partners Systems b.v. T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Glasbeek Finish b.v. T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Leering Hengelo b.v. T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

48 | Oppervlaktetechnieken oktober 2016