DIT IS EEN UITGAVE VAN J/M & TRIMBOS-INSTITUUT 2009
Mijn kind doet dat niet
Is dat zo? Feiten en cijfers
8 tips om consequent te blijven
alcoholspecial
Pubers & drank Bemoei je ermee!
Anita Witzier:
‘Ik hanteer één duidelijke alcoholregel’ Wat doet een biertje met hersens in de groei? WWW.JMOUDERS.NL
trimbos nieuwe cover 1
09 11 09 11:36:51
Colofon
Deze J/M Alcoholspecial is in samenwerking met het Trimbos- instituut gemaakt. Cover fotografie: Govert de Roos Styling: Miriam Jesaijes Visagie: Mettina Jager Aan ons verstrekte gegevens zoals naam, (email-) adres en telefoonnummers worden opgenomen in het gegevensbestand van WPG Uitgevers BV. Dit bestand is aangemeld bij het College bescherming persoonsgegevens door WPG Uitgevers BV, de verantwoordelijke voor deze gegevens. Persoonsgegevens worden gebruikt voor onze abonnementenadministratie, voor de uitvoering van met ons gesloten overeenkomsten en om je op de hoogte te houden van informatie en aanbiedingen van producten en diensten van de verschillende WPG-uitgeverijen, eventueel ook na beëindiging van je abonnement. Je kunt je gegevens opvragen en laten corrigeren of verwijderen door een kaartje te sturen naar ons Klanten Service Centrum, postbus 960, 1000 AZ Amsterdam of een email aan jm.abonnement@weekbladpers.nl Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming. Aangesloten bij de groep Publiekstijdschriften van het Nederlands uitgeversverbond.
Feest zonder Bubbels Foto: Duco de Vries
Hoofdredacteur Evert de Vos Artdirector Céline van Gennep Coördinatie & eindredactie Monique Montanus Technische realisatie Steven van Drie Aan deze special werkten mee Eric van den Berg, Alice Broeksma, Anne Elzinga, Getty Images, Grootzus, Ronald Hoeben, Anouk Horsthuis, Studio Ping, Reid, Geleijnse & Van Tol, Govert de Roos, Daphne van der Voorde Trimbos-instituut: Lars Eggen, Liesbeth Naaborgh, Evelien Smit, Ingrid Schulten (wetenschappelijk medewerkers) Redactiesecretariaat Jeannine Loman Redactie-adres Raamgracht 4, 1011 KK Amsterdam, Tel. 020-551 84 06, E-mail: redactie@jmouders.nl Postadres: J/M voor Ouders, postbus 2813, 1000 CV Amsterdam Uitgever Femke Leemeijer Marketing Susanne de Koning tel: 020-551 86 28 Manager Sales Raymond van Kasterop Advertenties 020-551 85 38 Directie Karin van Gilst Druk Corelio Printing J/M voor ouders met schoolgaande kinderen © 2009 J/M Weekbladpers Tijdschriften ISSN 1875 - 1865. Gedeeltes van artikelen uit deze Alcoholspecial verschenen eerder in J/M en J/M Pubers
Van de redactie
Ze gaan lispelen, worden agressief of juist slaperig en langs een rechte lijn lopen is onmogelijk. Dronken volwassenen herken je onmiddellijk, alleen al omdat je de verschijnselen zelf ook wel eens hebt meegemaakt. Bij pubers verloopt dit proces totaal anders. In eerste instantie lijkt het of ze uitstekend tegen drank kunnen. Bij de meesten is na twee of drie bier nog niets te merken. Vijf, zes, zeven; nog steeds niets. Acht, negen... opeens valt de stoere puber als een blok om. Comadrinken wordt mede veroorzaakt doordat puberlichamen de normale waarschuwingssignalen bij drank nog niet doorgeven. Bij jongeren is ook moeilijk te voorspellen wanneer het mis gaat. Evert de Vos is hoofdredacteur van J/M. Hij heeft een zoon van 14 en een dochter van 11.
De afgelopen tien, vijftien jaar zijn we veel meer over de werking van de hersenen te weten gekomen. En uit al dat wetenschappelijk onderzoek is in ieder geval één duidelijke conclusie te trekken: drank & pubers gaan niet samen. Tot ongeveer 24 jaar komt namelijk het voorste deel van de hersenen, de prefrontale cortex, tot rij‘Er is ping. Dit hersendeel is onder meer verantwooréén duidelijke delijk voor zelfcontrole, organiseren van gedrag conclusie te en rekening houden met anderen. Vroegtijdig trekken: drank & drankgebruik verstoort dit groeiproces.
pubers gaan niet samen’
Nederlandse kinderen beginnen vroeg aan alcohol, blijkt uit onderzoek. Van de twaalfjarige kinderen heeft meer dan de helft wel eens alcohol gedronken. Vaak gebeurt dat dan bij feestjes, onder toezicht van de ouders. Het blijkt een hellend vlak te zijn: na Kerstmis en Oud en Nieuw komen er ook verjaardagen, familiefeestjes... er is altijd wel reden voor een feestje. Zo drinken drie op de tien kinderen van 14 jaar regelmatig vijf glazen of meer op een avond. ‘Stel alcoholgebruik zo lang mogelijk uit,’ adviseert het Trimbos-instituut in hun nieuwe campagne, waaraan ook J/M van harte meewerkt. Nieuwe feiten over de schadelijke werking van drank verdienen een brede verspreiding onder ouders én onder pubers zelf. Want het is natuurlijk het allermooist als je samen met je puber tot de conclusie komt dat alcohol er voorlopig nog niet in zit. Bij mij thuis heeft dat in ieder geval tot een verbetering geleid. Mijn veertienjarige lange lijs is overtuigd door de feiten en hij heeft nog geen druppel op. Iets wat ik op die leeftijd niet kon zeggen...
Evert de Vos Hoofdredacteur J/M voor Ouders 2
jm trimbos nieuw inhoud 2
J/M Alcoholspecial 2009
09 11 09 11:28:50
Inhoud
Alcoholspecial november 2009
‘Papa drinkt óók!’ Opvoeden is voorleven. Wat kun je doen als jouw partner alcoholist is? Do’s en don’ts.
Pag. 12
Wat doet drank met een puberbrein? Over de risico’s voor hersens in de groei.
Pag. 16 Pag. 4
Mijn kind doet dat niet Steekproef: hoeveel denken ouders dat hun kinderen drinken, en wat zeggen pubers over hun alcoholgebruik?
Bemoei je ermee! Als ouder heb je veel meer invloed dan je denkt. Feiten uit het onderzoek van het Trimbos-instituut.
Pag. 18
‘NEE IS NEE’ Vakantie, carnaval, een feestje: het zijn dé momenten waarop je alcoholbeleid kan wankelen. Met de 8 B’s houd je je staande in lastige situaties.
Pag. 10
‘Ik hanteer één duidelijke alcoholregel’
Geintje Fokke & Sukke
Hoe leert presentatrice Anita Witzier haar kinderen met drank om te gaan?
Pag. 26
Pag. 24
J/M Alcoholspecial 2009
jm trimbos nieuw inhoud 3
3
09 11 09 11:29:04
4
jm trimbos nieuw wat drink 4
J/M Alcoholspecial 2009
09 11 09 11:35:57
Tekst: Eric van den Berg | Fotografie: Getty Images | Onderzoeksinformatie: Trimbos-instituut
‘Mijn kind dóet dat niet’
De meeste ouders denken dat ze redelijk goed weten óf en hoeveel hun kind drinkt. Maar is dat ook zo? We hielden een steekproef onder ouders en pubers. 5
jm trimbos nieuw wat drink 5
09 11 09 11:36:02
Drankgebruik van pubers
Hoeveel drinken pubers tot en met 15 jaar in het weekend? 1-4 glazen 5-10 glazen 11-20 glazen 21 of meer
Volgens ouders 10% 1% 0% 0%
Volgens scholieren 21% 8% 4% 2%
Hebben ze ooit gedronken?
Ja, zegt 70% van de ouders Ja, zegt 72% van de scholieren
Ouders onderschatten drankgebruik Ouders weten meestal heel goed of hun kind wel eens gedronken heeft of niet. Dat blijkt als je het percentage ouders dat aangeeft dat hun kind ooit drank heeft geproefd (70 procent) vergelijkt met het percentage scholieren dat dit toegeeft (72 procent). Of hun tiener nou 12 of 15 is: op elke leeftijd liggen de inschattingen van ouders en die van kinderen hooguit 4 procent uit elkaar. Hoevéel ze drinken, is een beter bewaard tienergeheim. ‘Mijn kind drinkt helemaal niks in het weekend,’ beweert 89 procent van de 6
jm trimbos nieuw wat drink 6
ouders van kinderen onder de 16. Dat een flinke groep zich zand in de ogen laat strooien, bewijst het feit dat maar 66 procent van de scholieren zegt dan niet te drinken. De grootste naïevelingen zijn ouders van veertien- en vijftienjarigen: ongeveer drie keer zoveel pubers geven toe wel te drinken. Saillant detail: minder dan één op de honderd ouders van zestienjarigen denkt dat zijn kind in het weekend meer dan 21 glazen achterover slaat. Terwijl één op de tien zestienjarigen die hoeveelheid wél zegt weg te klokken.
Opvoedtip La at je niet verrassen: vraag aan je kind of hij of zij alcohol drinkt
J/M Alcoholspecial 2009
09 11 09 11:36:07
V E EL PUBERS ONDER DE 18 kunnen moeiteloos sterke drank kopen, ondanks het wettelijk verbod daarop. Op jongeren gerichte reclame maken voor drank mag niet volgens de regels die alcoholproducenten zichzelf hebben opgelegd, maar toch lijkt hun boodschap wel aan te komen: jongeren weten precies wat voor merken er zijn als het gaat om likeur, whisky en mixdrankjes. En die zijn allemaal verboden onder de 18. H E T POSITIE VE BEELD dat veel ouders hebben van het drinkgedrag van hun kind lijkt nogal eens gebaseerd te zijn op een inschatting van diens karakter: de ‘mijn-zoon/dochter-doetzoiets-niet’-redenering. Maar de feiten vertellen een ander verhaal: pubers zeggen meer te drinken dan hun ouders denken. Dat de ouders een vertekend beeld hebben, ligt ook deels aan de tieners zelf. Die zijn spaarzaam met de waarheid over hun drankgebruik: ‘Ik ga niet tegen mijn moeder liegen, maar ik heb ook niet zo veel behoefte om het haar te vertellen.’ V I JF OUDERS VERTELLEN hoeveel zij denken dat hun puber drinkt. Zes willekeurige jongeren vertellen over hun drinkgewoontes.
‘Hij komt nooit echt laveloos thuis’ Gerrie Schoone (52), medewerker stadsdeel, over Daan (17). Ze wonen in Amsterdam. ‘Ik weet niet precies hoeveel Daan drinkt als hij uitgaat. Vier biertjes, denk ik. Hij komt nooit echt laveloos thuis. Eén keer heeft hij zoveel gedronken, dat hij moest kotsen. Dat was eens maar nooit meer. Ik heb wel eens gesprekken met hem gehad over hoe je met bier om moet gaan. Maar dat doe ik nu niet meer. Ik heb het een beetje losgelaten. Hij heeft ook eens meegedaan aan een bierproeverij. Dat vond ik een beetje een oude lullen-actie, haha. Hij houdt van Amstel, Palm, Leffe, La Chouffe. Als ik er zo over praat, kan ik me eigenlijk niet voorstellen dat hij maar vier bier op een avond drinkt. Ik ga het er morgen maar eens met hem over hebben.’
‘De wereld is ingericht op alcohol’ Wouter van Hees (51), docent Frans, over Claire (19), Rick (17) en Julia (15). Ze wonen in Roosendaal. ‘Van onze oudste dochter weten we dat ze zeer matig drinkt. Daar durf ik mijn hand voor in het vuur te steken. Zij is niet echt een uitgaanstype en is een voorbeeld voor de rest. De jongste drinkt één à twee keer per maand een breezer thuis, onder toezicht. De overgang van 15 naar 16 vinden wij te plompverloren om in een keer te doen. De wereld buitenshuis is ingericht op het nuttigen van alcohol. Vanaf hun zestiende mogen ze van de wet natuurlijk drinken. Rick is een keer aardig aangeschoten geraakt toen hij en Claire bij vrienden waren. Claire vond dat veel te ver gaan en heeft zijn geld afgepakt. Daarvoor hebben we haar geprezen. Hij heeft er ook wel van geleerd. Als ouders je iets vertellen, vinden ze dat niet altijd geweldig, dus moeten ze dat op een andere manier leren. In de jeugdsoos zag Rick laatst dat een vriend te veel drank op had. Toen zei hij: “Goh, je weet dan echt niet wat je doet.” Dat helpt.’
J/M Alcoholspecial 2009
7
jm trimbos nieuw wat drink 7
09 11 09 11:36:09
Drankgebruik van pubers
‘Af en toe een glaasje wijn’ Peter Smulders (65), tv-producent/ uitgever, over Caspar (16). Ze wonen in Amsterdam. ‘Mijn zoon wilde laatst ’s middags naar de kroeg om naar een voetbalwedstrijd te kijken. Maar ik heb nee gezegd, ik vond het niet goed dat hij al om één uur in de kroeg wilde gaan zitten. Ook al drinkt mijn zoon niet veel, iedereen zit daar bier te hijsen en dan is het al snel: “Geef die jongen ook eens wat.” Hij drinkt overigens volgens mij geen bier. Voor zover ik weet drinkt hij alleen af en toe een glaasje wijn, dat krijgt hij ook thuis. Ik weet dat het niet moeilijk voor hem is om sterke drank te krijgen als hij dat wil. Als ze nou met cafés die aan kinderen onder de 18 schenken hetzelfde deden als met discotheken waar drugs worden gevonden, dan was de verkoop snel afgelopen. Drie waarschuwingen en daarna dichttimmeren die hap.’
‘Een keertje dronken worden hoort erbij’ Margo Blikman (46), desk researcher, over Yvonne (16) en Jasper (14). Ze wonen in Gouda. ‘Toen Yvonne 15 was, heeft ze een fles Malibu gekocht bij Albert Heijn en met een vriendin leeggedronken. We hebben toen weinig aan haar gemerkt. We vonden de fles pas weken later. Mijn man is naar de winkel gegaan en de bedrijfsleider heeft hem toen zijn excuses aangeboden. Twee weken lang mochten er geen vriendinnen meer komen logeren. Als mijn dochter uitgaat, drinkt ze een biertje. In de discotheek neemt ze wel eens een stoplicht: jus, Pisang Ambon en nog iets roods. Dat mag ze nog niet, maar de discotheek schenkt dat toch. Zo lang ze het bij een biertje en een stoplicht houdt, heb ik er geen bezwaar tegen. Ze moeten ook leren door zelf ervaring op te doen, daar hoort een keertje dronken worden ook bij. Kaders moeten er zijn, en daar schopt ze dan tegenaan. Dat is normaal.’
En dit zeggen de pubers: ‘Vijf glaasjes Martini ‘Gemiddeld acht ofzo’ biertjes’
‘Als er een fles is, gaat die op’
SOPHIE (16), 4 HAVO: ‘Ik was één keer zo lam dat ik niet meer naar huis kon fietsen. Ik heb toen mijn moeder gebeld of ze me kon komen ophalen. Ik dacht: ik krijg op mijn kop. Maar ze lachte me gewoon keihard uit! Ze hoeft zich ook geen zorgen te maken. Ik ben wel verstandig: meestal drink ik niet te veel. Vijf glaasjes Martini ofzo.’
MARJOLEIN (15), 3 VMBO-T: ‘Als we uitgaan, drink ik soms met vrienden thuis in. Als mijn ouders er zijn, doen we dat op straat. Ik mag wel drinken, maar geen sterke drank. Ik kan er gelukkig goed tegen. Een halve fles Bacardi? Lekker en gezellig. Ik drink niet omdat ik dronken wil worden, maar als er een fles is, dan gaat die op. Drank kopen bij de avondwinkel is geen probleem. Bij de supermarkt lukt het soms wel, soms niet.’
8
jm trimbos nieuw wat drink 8
PIETER (16), 5 HAVO: ‘Mijn ouders zouden het liefst hebben dat ik helemaal niks dronk. Als ik in het café zit, drink ik gemiddeld acht biertjes. Bij vrienden thuis drink ik ook wel eens sterke drank: Martini, Bacardi en Red Label. Dat halen vrienden die al 18 zijn. Ik denk wel dat mijn ouders dat weten, maar ik zeg niet spontaan: “Mam, ik heb gisteravond een halve fles Bacardi opgedronken.’’’
J/M Alcoholspecial 2009
09 11 09 11:36:10
‘We doen er niet moeilijk over’ Mieke van Hooff (50), administratief medewerker, over tweelingdochters Nienke en Carrie (16). Ze wonen in Maastricht. ‘We hebben er nooit moeilijk over gedaan. Als we iets aten waar bier bij paste, kregen ze een borrelglaasje bier. Hadden zij ook een biertje. Mijn man drinkt graag een cognacje na het eten. Dat mochten ze dan ook proeven. Je moet ze er niet bij weg proberen te houden, je weet dat ze er toch mee te maken krijgen. Anders wordt het alleen maar spannender. Ik maak me geen
Opvoedtip
zorgen. Ze zullen best wel eens een feest hebben waar ze meer drinken dan goed voor ze is. Maar ze zijn goed aanspreekbaar. Ze hebben het nu zo voor elkaar dat ze alleen maar getrakteerd worden. Daar moet ik me als moeder misschien meer zorgen over maken. Ze drinken op een avond volgens mij vier bier of drie wodka Red Bull. Ze zouden meer kunnen drinken dan ik weet, maar ik vertrouw ze. Saai hè? Toch vraag ik me wel eens af: die dronken jongeren, die moeten toch ergens vandaan komen? Misschien zijn we wat naïef in die dingen, maar ik zie niet in hoe ik er anders mee om zou moeten gaan. Ik vind wel dat de commercie een halt moet worden toegeroepen. Hoe? Door de de sluitingstijden van uitgaansgelegenheden te vervroegen naar 02.00 uur. En door reclame voor alcohol te verbieden.’ ●
Vertel wat de consequenties zijn als ze zich niet aan de regels houden
De namen van de kinderen zijn gefingeerd
‘Ik hou van whisky’ WILLEM (16), 3 VWO: ‘Ik hou van whisky. Als ik naar feestjes ga koop ik vaak een klein flesje Jack Daniels. Meestal drink ik aan het begin van de avond de ene, en later de andere helft. Mijn moeder weet dat wel, volgens mij. Ze wil niet echt dat ik het doe, maar ze wordt er ook niet boos over.’
‘Vijf tot tien glazen bier’
‘Bier en sterke drank gaan niet samen’
FRISO (16) 4 VWO: ‘Ik drink vooral bier, en als ik geld over heb wodka Red Bull en zo. Is dat verboden onder de 18? Dat wist ik niet eens. Ik heb nooit problemen om het te krijgen in de kroeg. Mijn ouders vragen wel eens hoeveel ik drink: vijf tot tien glazen bier op een avond. Dat vertel ik ze ook. Ik denk niet dat ze het er helemaal mee eens zijn dat ik zoveel drink, maar ze kunnen het niet verbieden, hè?’
JOHAN (16) 4 VMBO-B: ‘Als ik kotsend op de grond lig, dan weet ik dat ik over mijn grens heen ben. Dat is één keer gebeurd, toen ik 14 was. Vrienden van me hebben me toen naar huis moeten brengen. Mijn ouders lagen al te slapen, maar de volgende dag heb ik het ze verteld. Ze zeiden toen: “Hier kun je alleen maar van leren.” Ik heb ervan geleerd dat je bier en sterke drank niet samen moet drinken.’
J/M Alcoholspecial 2009
9
jm trimbos nieuw wat drink 9
09 11 09 11:36:12
NEE IS NEE Oók als het feest is
Vakantie, carnaval, een feestje; het zijn dé momenten waarop je alcoholbeleid kan wankelen. Want vooruit, dat ene keertje... Met de 8 B’s houd je je staande in lastige situaties.
Het is vijf voor twaalf, de eerste vuurwerkpijlen schieten buiten al omhoog, je oom pakt een fles champagne. Hij zet automatisch ook een glas neer voor je veertienjarige dochter. Zelf heb je ook al wat op, je twijfelt of je nog iets zult zeggen en dan denk je: ach, het is maar een keer per jaar Oud en Nieuw. Eén glas kan toch geen kwaad? Maar je twijfel is terecht: het kan wél kwaad. Vooral op dit soort momenten - oudejaarsnacht, kerst, carnaval, eindfeesten op de basisschool, vakanties gaat het mis. Omdat ouders dan vaak zelf ook niet
10
jm trimbos nieuw nee is 10
al te sterk in hun schoenen staan, niet aldoor opletten en niet moeilijk willen doen. Maar als je je kind dat ene slokje toestaat, is het hek eigenlijk al van de dam. Je geeft het signaal af dat drank nou eenmaal bij feesten hoort en dat je best een beetje mag schipperen, ook bij kinderen. Terwijl steeds duidelijker wordt hoe schadelijk alcohol júist voor kinderen is, en hoe verstandig het is om drinken - in ieder geval tot 16 jaar - gewoon te verbieden. Oók als de drank rijkelijk vloeit.
DE 8 B’S VOOR LASTIGE SITUATIES Deze regels helpen ouders om consequent te blijven tijdens risicomomenten.
1. BEREID JE VOOR Bedenk van tevoren (met je partner) hoe je op risicomomenten omgaat met het alcoholverbod. Bespreek dat ook met de andere feest- of vakantiegangers (ook oudere broers of zussen!). Herinner je kind van tevoren nog even aan de regels. Weet wat je gaat zeggen als hij om dat slokje vraagt of het in een onbewaakt ogenblik van anderen krijgt.
2. BIED EEN ALTERNATIEF Schenk bij voorkeur geen kinderchampagne of alcoholvrije wijn. Ook dan is de boodschap dat een feest niet zonder drank kan. Bovendien vinden de meeste kinderen zoiets maar nep. Kies liever voor alcoholvrije mocktails van vruch-
J/M Alcoholspecial 2009
09 11 09 11:25:12
Tekst: Anne Elzinga | Illustratie: Studio Ping
tensappen, frisdrank en siroop (kijk eens op www.alcoholinfo.nl voor leuke recepten).
3. BEPERK JEZELF Op feesten zal het standaardadvies (één glas per dag voor vrouwen, twee voor mannen) niet altijd opgevolgd worden. Blijf desondanks het goede voorbeeld geven en drink met mate. Vertel protesterende kinderen (‘Jij drinkt toch ook!’) dat er een verschil is tussen volwassenen en jongeren in de groei. Een dertienjarige mag toch ook geen auto rijden?
4. BEPAAL GRENZEN Maak afspraken over alcoholgebruik. Drinken ze nog niet, dan is de boodschap helder: verboden tot hun 16e. Maar ook oudere kinderen hebben baat bij regels: hoe vaak en hoeveel? Bereid ze ook voor op situaties die ze buitenshuis tegen kunnen komen, bijvoorbeeld tijdens een tocht met vrienden langs allerlei Oud & Nieuw-feesten. Of als er flessen drank worden aangeschaft uit een gezamenlijke pot: ervaring leert dat er dan meer gedronken wordt.
5. BEGIN VROEG Hoe jonger kinderen weten wat wel en niet kan op alcoholgebied, hoe beter ze zijn voorbereid. Kinderen beginnen vaak al op elf- of twaalfjarige leeftijd met experimenteren. Zorg dat ze voor die tijd op de hoogte zijn. Op die leeftijd zullen ze een verbod makkelijker accepteren en heb je de meeste kans
J/M Alcoholspecial 2009
jm trimbos nieuw nee is 11
om het startmoment uit te stellen. Daarmee is veel gewonnen: eenmaal begonnen wordt het snel meer en vaker.
6. BETREK ANDERE OUDERS ERBIJ Bespreek je alcoholbeleid met andere ouders / volwassenen, zodat zij weten waar je staat en ze je kind geen drank aanbieden. Probeer met ouders van vriendjes één lijn te trekken. Welke regels stellen zij? Drinkt hun kind met kerst? Vaak blijkt dan dat het eeuwige argument (‘Maar hij mag het wel!’) niet klopt.
7. BESPREEK MISSTAPPEN Betrap je je kind - ondanks alle afspraken - toch met een vol (of erger: leeg!) glas, zet hem dan niet publiekelijk voor schut, maar neem hem apart en zeg dat dit tegen de afspraak is. Maak ook anderen duidelijk dat jullie een deal hadden. Ga geen discussies aan.
8. BLIJF BETROKKEN Houd zicht op wat je kind doet. Niet door hem voortdurend te controleren, maar door interesse te tonen. Vraag hem bijvoorbeeld na een feest hoe het was en of het gelukt is niet te drinken. Veroordeel hem niet en maak geen ruzie als het toch mis ging. Probeer liever te achterhalen waarom weigeren moeilijk was en hoe hij dat in het vervolg zou kunnen aanpakken. Houd het bespreekbaar. ●
11
09 11 09 11:25:15
Drinkgedrag van ouders
Een glaasje v
12
jm trimbos nieuw ouder is 12
J/M Alcoholspecial 2009
09 11 09 11:32:11
Tekst: Alice Broeksma | Illustratie: Grootzus | Onderzoeksinformatie: Trimbos-instituut
e voor de gezelligheid De kranten staan vol over het drankgebruik van jongeren. Maar veel ouders kunnen er ook wat van. Eén op de dertien Nederlandse ouders is een ernstige drinker. Ellen vertelt wat het drinkgedrag van haar partner betekende voor hun gezin. En wat je eraan kunt doen.
Hoeveel drinken ouders? Ernstige drinker* 7,5% Matige drinker 57% Drinkt niet of incidenteel 35%
D
at Pieter (48) een drankprobleem had, drong pas langzaam tot Ellen (46) door. Hij kwam vaak behoorlijk aangeschoten thuis. Maar ongewoon was dat niet in zijn werkkring, waar geregeld nog even met een borrel werd nagepraat. Thuis dronk hij matig of niet en verder deed hij gewoon zijn werk. ‘Dus toen ik een therapeut opzocht omdat er toch iets niet klopte, kreeg ik het eerst níet uit mijn mond. Ik moest van haar hardop zeggen dat ik wist dat mijn man een alcoholist was,’ vertelt Ellen. ‘Ik besloot bij hem weg te gaan. Op dat moment ontdekte ik dat ik zwanger was. Die zwangerschap was beslist geen ongelukje. Ik had naar een kind verlangd. Als J/M Alcoholspecial 2009
jm trimbos nieuw ouder is 13
ik terugkijk zie ik - en ik weet nu ook dat dat vaker gebeurt - dat Pieter juist zelf had aangedrongen op een kind, om te voorkomen dat ik hem zou verlaten. Met nestdrang ren je inderdaad niet zo snel weg. Bovendien wilde ik dat mijn kind een vader zou hebben. En natuurlijk hield ik toch nog van die man.’
Bijna tweederde van de ouders (65 procent) drinkt regelmatig alcohol. Vaders drinken meer dan moeders. Zo’n zes op de tien ouders (62 procent) drinkt in het bijzijn van hun kind; bijna één op de tien doet dat vaak. Kinderen van ouders die (bijna) niet drinken, hebben minder vaak ooit alcohol gedronken (71 procent) dan kinderen van
Rijontzegging Nog geen week later werd Pieter gepakt wegens rijden onder invloed en kreeg een jaar rijontzegging. ‘Een ramp voor een zelfstandige. Dus reed ík hem als hij ergens heen moest voor zijn werk, zelfs nog toen ik hoogzwanger was. Toen ik weeën kreeg, ben ik nota bene zelf naar het ziekenhuis gereden.
ouders die matig (80 procent) of ernstig (88 procent) drinken. Ook drinken deze kinderen in het weekend meer dan kroost van niet- of matige drinkers. * Ernstige drinkers zijn mannen die meer dan 21 glazen en vrouwen die meer dan 14 glazen per week drinken. Bron: Peilstationonderzoek 2007, alle ouders
13
09 11 09 11:32:14
Let op de valkuilen Een actief drinkende alcoholist doet alles om te blijven drinken. Zo hoeft hij ook zijn eigen negatieve patroon niet onder ogen te zien. Want dan zou hij dat moeten veranderen; voor hem een onoverkomelijk lijkende taak. Hij weet best wel dat hij faalt. Dus verdrinkt hij zijn frustratie en schuldgevoel. En scheldt hij de hele wereld uit, zijn partner in het bijzonder. Zo hebben anderen dan de drinker zelf - in zijn ogen - de schuld en hoeft hij zelf niks te veranderen. Dit is, zegt Al Anon, ‘de draaimolen van ontkenning’, een cirkel die altijd doorgaat zolang niemand die doorbreekt. Maar die draaimolen stopt als anderen niet meer meedoen, als ze inzien dat de drinker voortdurend valkuilen openzet. Vaak gaat dat zo: ■ Een actieve drinker lokt ruzie uit, om dat als excuus te gebruiken voor de volgende dranksessie. Leer zijn - vaak dagelijkse - provocaties te doorzien. Reageer zo min mogelijk. ■ Een actieve drinker schuift verantwoordelijkheden af. Bijvoorbeeld door het laten liggen van rekeningen, die zijn partner dan maar betaalt. Daarmee draagt deze juist bij aan het probleemgedrag. ■ Wie (financieel en emotioneel) afhankelijk is van een drinker doet er goed aan met hulp te werken aan onafhankelijkheid, zodat de drinker zijn machtsgreep kwijt raakt. ■ Een alcoholist zet de wereld graag op zijn kop en tekent jóu dus af als de ‘gestoorde’ en de oorzaak van zijn ellende. Trap er niet in. Werk aan je eigenwaarde. Leg je niet neer bij de situatie: er zijn altijd opties. Bron: Al Anon
Ik leerde zelf voor ons kind te zorgen. Op haar vader konden we niet rekenen, dat was duidelijk en daar handelde ik ook naar. Van mijn baas mocht ik thuis werken en dat deed ik als zij sliep. Leuk verzonnen, maar ik raakte aardig uitgeput natuurlijk. Dus vloog het me toch soms aan als Pieter dronken binnendroop. Op een nacht stond ik zo hard te kijven dat ik ons kind wakker maakte. Niet hij, maar ík. Ik besefte dat ik als nuchtere ouder de taak en verantwoordelijkheid had om ons kind beter te beschermen.’
En ik vond een kleine advertentie van een organisatie die zich Al Anon noemt, een zusterorganisatie van de AA (Alcoholicus Anonymus). Het bleek een internationale organisatie te zijn die ook in Nederland overal wekelijkse bijeenkomsten houdt voor partners van alcoholisten. Gratis. Wie daar niet heen kan, kan meedoen aan een kundig geleide cybergroep.
Opvoedtip Geef als ouder het goede voorbeeld
Aan de hand van een 12-stappen programma wordt aan een duidelijk inzicht gewerkt. In de eerste plaats in je eigen motieven en gedrag. Zo ging ik inzien dat mijn man een probleem had, maar dat ik dat niet kon veranderen. Wél mijn eigen reactie daarop. Alcoholisme is een ziekte van het hele gezin, niet alleen van de drinker zelf. Volgens Al Anon herken je een alcoholist aan zijn partner. Die houdt alles op de rails en zorgt dat het huishouden toch wel draait. Dus hóéft die alcoholist ook zijn verantwoordelijkheid niet te nemen.’ Eigen houding veranderen ‘Bovendien ging ik inzien hoe schadelijk mijn eigen reacties waren voor mijn kind: de ander om zijn drankpatroon veroordelen en verwijten maken, maar zelf wel tekeergaan als een viswijf. Door de hulp van een Al Anon-
Genetische erfelijkheid Uit onderzoek is gebleken dat erfelijke aanleg de kans op het krijgen van alcoholproblemen kan doen toenemen. Voor zonen van alcoholafhankelijke vaders geldt dit nog iets meer dan voor dochters. Het is niet exact bekend hoe groot dit risico is. Sommige onderzoeken spreken van een
Alcoholisme is gezinsziekte ‘Ik heb toen naar echt álle informatie over alcoholisme gezocht. 14
jm trimbos nieuw ouder is 14
verhoogde kans van ongeveer 50 procent. Bron: S. Spieksma: Alcoholisme en probleemdrinken, 2000
J/M Alcoholspecial 2009
09 11 09 11:32:17
Drinkgedrag van ouders
Do’s & don’ts ■ Stel jullie eigen veiligheid voor-
op. Ga nooit in op dronken agressie; maak een noodplan. ■ Laat je kind nooit alleen achter
bij iemand die gedronken heeft. ■ Leg je kind uit dat je partner
een ziekte heeft die alcoholisme heet, en wat dat is. ■ Richt je op je eigen welzijn en
op dat van je kind, niet op de drinker. Niemand kan voor hem/ haar beslissen of hij/zij stopt met drinken, dat kan hij/zij alleen zelf. Dus stop verwijten en verhitte discussies. Gebruik die
nóóit een discussie aangaan met iemand die actief drinkt. Je wint het toch niet. Als Pieter begon te bulderen, zei ik tegen ons kind: “Papa heeft weer zo’n vervelende bui, daar luisteren we niet naar.” Ik legde haar ook uit dat hij een ziekte had die alcoholisme heet, en wat dat is. Daar had Al Anon ook weer uitstekende kennis over. Zij gaan ervan uit dat ook een jong kind veel meer kan begrijpen dan je denkt. En dat kalme uitleg veel beter is voor een kind dan angst door onbegrip.’
energie voor positieve actie. ■ Zeg nooit afspraken met je kind
af als de drinkende ouder die probeert te saboteren. Ga dan alleen op pad met je kind. Doe leuke dingen. ■ Zoek steun
Bron: Al Anon
sponsor, een uitstekend geïnformeerde vrouw van een ex-drinker die ik altijd mocht bellen of mailen, leerde ik steeds meer. Bijvoorbeeld dat een alcoholist, ook als hij nuchter is, voortdurend een valkuil voor je openzet, zodat hij/ zij als drinker zélf niets hoeft te veranderen. Als je dat niet inziet, hebben ze je aardig in de tang. Door mijn eigen houding te veranderen, kon ik Pieter ontwapenen. Ik leerde om de valkuilen heen te lopen. Soms door letterlijk een blokje om te gaan. Of door in een andere kamer te gaan slapen, als hij dronken was. Ruzies waren er nu nauwelijks meer, want ik had geleerd daar gewoon niet meer op in te gaan. Je moet echt J/M Alcoholspecial 2009
jm trimbos nieuw ouder is 15
ook dat ik niet langer wilde leven met een actieve alcoholist. Dat hij dus de keus had daar iets aan te doen, of anders kon vertrekken. Die dag is hij gestopt met drinken. Niet dat dat in één klap alles oploste. Op die nieuwe weg waren nog voldoende obstakels. Maar we zijn ver gekomen. Mijn man drinkt nu drie jaar niet meer. Mét hulp: alleen hadden we het nooit gered. En als ik mijn dochter nu zo innig tegen hem aan zie zitten op de bank, dan voel ik me zo dankbaar. Omdat zij haar vader nog heeft, en ik mijn man.’ ●
Heftige reactie ‘Ik was gewaarschuwd dat een alcoholist die zijn macht verliest, heftig kan reageren. Dat gebeurde. Pieter dronk zich nu werkelijk bijna een ongeluk. Op een dag werd hij opnieuw gepakt, weer dronken achter het stuur. Hij kreeg een gigantische boete en smeekte me om hulp. Ik was inmiddels sterk genoeg om die te weigeren. Ik zei
Opvoedtip Laat ze niet thuis alvast ‘wennen’ aan drank
Hulp en informatie ■ Het Trimbos-instituut heeft voorlichtingsbrochures voor en over
drinkende ouders en ouders met psychische stoornissen. In de folder ‘Mijn beurt’ legt het Trimbos-instituut aan kinderen vanaf 6 uit wat alcoholisme is. Bestellen via www.trimbos.nl of tel. 030 297 11 80. Kijk ook op: www.drankjewel.nl en www.kopstoring.nl. ■ Al Anon heeft in de meeste plaatsen lotgenotengroepen. Biedt ook een
grote bron aan literatuur over drank binnen het gezin. Plus een uitstekende cybergroep: www.al-anon.nl. ■ Kinderen vanaf 12 zijn welkom bij Al Ateen-groepen van Al Anon, waar
ze ervaringen kunnen uitwisselen. Voor volwassen kinderen van drinkende ouders is er ACA. ■ GGZ-instellingen hebben groepen voor kinderen vanaf 8. Vraag de
huisarts naar KOPP-groepen: kinderen van ouders met psychische stoornissen (vaak gaat achter alcoholisme een psychische stoornis schuil).
15
09 11 09 11:32:19
Risico’s van alcohol
FOTO: RONALD HOEBEN
Wat doet drank met een puberbrein? Omdat de hersens van tieners nog volop in ontwikkeling zijn, is (veel) alcoholgebruik funest. Wat zijn de gevaren? Het verwoestende eect van alcohol is dat het je brein verandert. Tot na het twintigste levensjaar zijn de hersens in ontwikkeling. Tussen 12 en 18 jaar komt met name het voorste gedeelte van het brein, de prefrontale cortex, tot rijping. Dit deel is verantwoordelijk voor het karakter en de persoonlijkheid, voor zelfcontrole, organiseren, plannen van gedrag en rekening houden met anderen. Tijdens het rijpingsproces worden hersencellen die niet meer nodig zijn, opgeruimd. Dat opruimproces wordt door drank versterkt. Als je alcohol drinkt terwijl de hersencellen nog uitrijpen, zullen er mogelijk te veel hersencellen worden afgebroken. Met als gevolg dat de prefrontale cortex zich niet normaal kan ontwikkelen. Daardoor kunnen veranderingen in iemands persoonlijkheid optreden.
Leerproblemen en groeiachterstand Maar dat is niet alles. Alcoholgebruik bij kinderen kan tevens een verstorende werking hebben op het cognitief functioneren (leren, motoriek 16
jm trimbos nieuw brein 16
In dit hersenmodel is de prefrontale cortex roze gemaakt
Meisjes zijn sneller dronken Hoe kleiner en lichter iemand is, hoe hoger het promillage na het drinken van een glas alcohol. Bovendien bevat het lichaam van vrouwen en meisjes minder vocht dan dat van mannen en jongens, wat het promillage eveneens opjaagt. Daaruit volgt dat mannen over het algemeen meer alcohol kunnen hebben dan vrouwen. Dat vrouwen op hun beurt beter alcohol verdragen dan kinderen. En dat jongens meer alcohol kunnen hebben dan meisjes. Vooral meisjes zijn dus relatief snel onder invloed.
en coĂśrdinatie). Met name de delen van de hersenen die verantwoordelijk zijn voor het geheugen en het plannen van taken kunnen minder goed gaan functioneren. Zo kunnen dan weer aandachts- en concentratieproblemen ontstaan.
Kans om te herstellen Is hersenschade, opgelopen door alcohol, onomkeerbaar? Voor een deel wel. Hersencellen die kapot zijn, komen nooit meer terug. Maar de schade aan hersenvezels herstelt heel aardig, en dat kan veel verbetering geven als er langere tijd - meer dan enkele maanden - niet gedronken wordt. Dat is echter vaak nou net het probleem. Precies dat deel in de prefrontale cortex dat verantwoordelijk J/M Alcoholspecial 2009
09 11 09 11:30:27
Stel het drinken uit!
Syndroom van Korsakov
Wie al jong begint met drinken heeft meer kans om aan alcohol verslaafd te raken dan iemand die op latere leeftijd begint. Stel alleen al daarom het drinken van alcohol door pubers zo lang mogelijk uit.
Kinderen die veel drinken, lopen bovendien een groter risico om later verslaafd te raken aan alcohol of drugs en hebben een vier keer grotere kans op het ontwikkelen van het syndroom van Korsakov (een blijvende geheugenstoornis). Openbaarde deze ziekte zich voorheen meestal pas bij vijftigplussers, artsen hebben nu de eerste gevallen van Korsakov al bij twintigers vastgesteld.
Bron: Age at drinking Onset and Alcohol Dependence, Ralph W. Hingson, 2006
is voor zelfcontrole, kan beschadigd raken als jongeren te vroeg beginnen met alcohol en te veel drinken. Zo kunnen ze in een vicieuze cirkel belanden. Omdat hun vermogen om zichzelf tijdig af te remmen door de drank is aangetast - gecombineerd met het feit dat bij de meeste pubers zelfcontrole sowieso al iets is waarin ze niet uitblinken - is de kans groot dat ze (te veel) blijven drinken.
jm trimbos nieuw brein 17
Meisjes nóg kwetsbaarder Bij meisjes is de puberteit eerder afgesloten en daarmee ook het rijpingsproces in de hersenen. Maar meisjes zijn daarentegen kwetsbaarder voor alcohol (zie kader links: Meisjes zijn sneller dronken). Hoe kwetsbaar zij zijn, zien we helaas terug in de statistieken. Naar verhouding zijn er namelijk meer vrouwelijke dan mannelijke
Korsakov-patiënten. Tegenover iedere verslaafde vrouw staan 3,5 verslaafde mannen. Maar onder de Korsakov-patiënten staat tegenover iedere vrouw 1,7 man. Vrouwen ontwikkelen dus sneller het syndroom van Korsakov. ●
Opvoedtip Hoe denkt je kind over drank? Waar loopt hij tegenaan? Praat erover
09 11 09 11:30:37
Drank: Invloed van ouders
bemoei je ermee! De boodschap van het Trimbos-instituut is helder: laat kinderen tot hun zestiende geen alcohol drinken. Makkelijk gezegd? Volgens het Peilstationsonderzoek Ouders 2007 niet. Daaruit blijkt dat ouders echt invloed hebben op het drankgebruik van hun tieners. De nieuwste feiten en cijfers.
18
jm trimbos beleid nieuw 18
J/M Alcoholspecial 2009
09 11 09 11:38:30
Tekst: Anne Elzinga | Anouk Horsthuis | Illustraties: Grootzus
D
riekwart van de meisjes die met een alcoholvergiftiging wordt opgenomen, heeft al die spiritualiën gewoon thuis opgedronken. Net zoals een aantal ouders eigenhandig de drank in huis haalt voor de feestjes van hun kinderen: ‘Ik koop alleen wat ik verantwoord vind. Dus geen mixjes of andere chemische rommel.’ Die tolerante houding is iets van de laatste jaren. Hetzelfde geldt voor het onmatige drinkgedrag van kinderen. Dat het een iets te maken heeft met het ander, weten ze bij het Trimbos-instituut. Verschillende onderzoeken wijzen uit dat de houding van ouders veel invloed heeft op het drinkgedrag van jongeren. Ouders die (stilzwijgend) toestaan dat hun kind alcohol drinkt, maken dat het nog meer gaat drinken. Waarom zoveel ouders toegeeflijk zijn als het om alcohol gaat? Volgens onderzoeker Ireen de Graaf van het Trimbos-instituut waren de
Opvoedtip Geef een kind tot 16 jaar geen toestemming om te drinken
J/M Alcoholspecial 2009
jm trimbos beleid nieuw 19
Top 5: Schadelijke gevolgen van alcoholgebruik volgens ouders van 16-minners 1. schade aan de hersenen 2. verminderde schoolprestaties 3. ongevallen en verwondingen 4. alcoholverslaving op latere leeftijd 5. misdragingen en betrokkenheid bij vechtpartijen
(89%) (87%) (85%) (74%) (75%)
Bron: Peilstationsonderzoek 2007, ouders van 16-minners
meesten tot voor kort simpelweg onwetend. ‘We hebben pas recent ontdekt hoe slecht alcohol eigenlijk is voor het zich ontwikkelende brein. En dat thuis alcohol drinken de kans vergroot dat een kind nog meer gaat drinken. Vergeet niet dat het heersende idee was - ook bij preventiewerkers van instellingen voor verslavingszorg - dat je je kind het best in de veilige omgeving van je huis kon leren drinken.’ Frank van der Hoek is zo’n preventiemedewerker. Hij werkt bij de Brijder Verslavingszorg in Noord- en Zuid-Holland en ziet dagelijks dat die gedachte nog altijd veel aanhangers heeft. Bespottelijk, volgens hem. ‘Je geeft je twaalfjarige kind toch ook geen sigaret om thuis vast te oefenen met inhaleren? Ik zeg altijd tegen ouders: “Ik begrijp het niet. Jullie willen allemaal het beste voor je kind. En dan sta je iets toe dat zó slecht voor hem is!?”’ Volgens onderzoeker Ireen de Graaf hoort het ook een beetje
bij de tijdgeest. ‘Veel ouders vinden dat gezelligheid voorop staat. Ze zijn liever vrienden met hun kind dan opvoeders. Daardoor hanteren ze vaak een losse opvoedingstijl, zonder al te veel verboden. Dat lijkt een zegen voor kinderen, maar in werkelijkheid helpt die toegeeflijkheid ze absoluut niet. Alcohol is simpelweg niet iets waar je je schouders over kunt ophalen.’
Risico’s volgens ouders Toch zijn er anno 2008 nog maar weinig ouders die glashard ontkennen dat drank ook bij tieners meer kapot maakt dan ze lief is. Dat blijkt uit het nieuwste Peilstationsonderzoek Ouders van het Trimbos-instituut. Dagelijks één of twee drankjes of ieder weekend minstens vijf, is niet goed voor een kind onder de 16, vindt zo’n 95 procent. Maar één of twee glaasjes in het weekend? Ach, dat kan niet zoveel kwaad, zegt 45 procent. De overige 55 procent is het daar niet mee eens. 19
09 11 09 11:38:32
Invloed van ouders Grenzen stellen
Wat mogen kinderen van hun ouders? Eén glas als mijn partner of ik thuis zijn Meerdere glazen als mijn partner of ik thuis zijn Op een feestje drinken met vrienden In het weekend alcohol drinken Door de week alcohol drinken Voor zijn/haar 16e alcohol drinken
32% 5% 22% 20% 1% 31%
Bron: Peilstationsonderzoek 2007, ouders van 16-minners
Ouders zijn zich meestal wel bewust van de risico’s van alcohol, maar koppelen dat vooral aan overmatig drankgebruik. Behalve over hersenschade en slechte schoolprestaties - door 57 respectievelijk 61 procent genoemd als mogelijk risico - maken de meeste ouders zich bij kleine hoeveelheden drank niet zoveel zorgen over andere effecten. Jonge pubers lopen meer risico dan oudere, denken ouders. Zo zullen twaalfjarigen zich - zelfs na geringe drankinname - volgens hun ouders eerder gaan misdragen of (mee) gaan vechten (44,5 procent) dan zestienjarigen (27 procent).
Hoe ouder, hoe toleranter Drinken onder de 16? Bijna tweederde (64 procent) van de ouders van 16-minners zegt: never! Hoe ouder het kind, hoe minder stellig de ouder: terwijl bijna driekwart van de ouders van twaalfjarigen zich keert tegen alcoholgebruik geldt dat ‘slechts’ voor 51,5 procent van de ouders met een vijftienjarige. Bijna de helft vindt dat kinderen op die leeftijd best af en toe mogen drinken. Eenderde van de ouders vindt dat een kind onder de 16 dat soms mag: het eerste slokje zo tussen hun 14e en 15e, rond de 16 een heel glas en met 18 meerdere glazen per keer. ‘In het weekend of bij verjaardagen een beetje wijn of zo moet kunnen,’ zegt een moeder. Vooral het glaasje thuis is erg populair; 32 procent heeft daar geen problemen mee. ‘Je kunt ze 20
jm trimbos beleid nieuw 20
beter thuis eens een glaasje laten drinken, dan heb je het zelf in de hand’ en ‘Ze zijn nieuwsgierig en kunnen beter veilig thuis wijzer worden dan ergens anders’, zijn veelgehoorde argumenten. Drinken tijdens weekenden/feesten ziet 20 procent van de opvoeders met kinderen onder de 16 door de vingers. Ook hier geldt: hoe ouder het kind, hoe toleranter de ouders. Van 56 procent mag een vijftienjarige thuis het glas (ééntje) heffen, terwijl een twaalfjarige dat van maar 14 procent mag. Moeders die zelf meer dan 14 glazen en vaders die meer dan 21 glazen per week drinken (ernstige drinkers) zijn wat nonchalanter: zij verwachten minder schadelijke effecten, vinden drinken op jonge leeftijd vaker acceptabel, noemen een jongere leeftijd als geschikt startmoment en zijn minder streng.
‘Uitleggen, controleren, niet verbieden en bidden dat het goed gaat.’ Dat is het beste recept tegen alcoholmisbruik, aldus de vader van een vijftienjarige. Regel 1 is volgens ouders: weten hoeveel je kind drinkt. Dat dat makkelijker gezegd is dan gedaan, bewijst het feit dat de meeste ouders het drankgebruik van hun kind schromelijk onderschatten. Duidelijke regels stellen staat bij de meeste ouders ook hoog op het lijstje. ‘Mijn ervaring is dat ze grenzen meer nodig hebben dan je misschien verwacht omdat ze zo wereldwijs lijken,’ zegt een moeder. ‘Als ze door schade en schande zelf wijs willen worden, doen ze dat toch wel, maar je hebt ze dan in ieder geval een richtlijn gegeven.’ Wat voor afspraken nodig zijn, hangt van de situatie af: ‘Iedere ouder kent zijn eigen kind het beste.’ Voorbeelden die ouders noemen variëren van: ‘Nooit alleen naar huis fietsen als je gedronken hebt’, ‘Verboden in te drinken’ tot ‘Neem tussendoor eens een glas water’. Ook worden soms afspraken gemaakt over de hoeveelheid die kindlief mag drinken. Sommige ouders noteren de afspraken in een contract. ‘Als hij het volhoudt, krijgt onze zoon als beloning een J/M Alcoholspecial 2009
09 11 09 11:38:34
bedrag op zijn bankrekening, dat vrijkomt als hij 18 wordt. Soms moeten we hem aan onze overeenkomst herinneren, maar tot nu toe werkt het goed.’ Mogen ouders drinken in het bijzijn van hun kind? Heikel punt. Onderzoek wijst uit dat er een relatie is tussen de mate waarin kinderen (thuis) met drank worden geconfronteerd en hun alcoholgebruik. Toch is meer dan driekwart van de ouders er helemaal niet zo zeker van dat zij zich moeten inhouden, willen ze een goed voorbeeld zijn. Voor preventiemedewerker Frank van den Hoek hoeven ze echt niet als monniken te leven. ‘Maar je moet je er wel van bewust zijn dat je je kinderen tot voorbeeld bent. Ouders die gestrest uit hun werk komen en meteen een biertje pakken, geven de boodschap af dat alcohol helpt tegen stress. En dat is een heel andere boodschap dan wanneer je tijdens een dineetje een glas rode wijn drinkt. Alcohol is een genotmiddel. Laat het dat dan ook zijn.’
Opvoedtip Sp reek met je puber af wanneer en hoeveel hij mag drinken
Effectieve maatregelen volgens ouders Het is belangrijk om te weten hoeveel alcohol je kind drinkt 98% Ouders moeten duidelijke regels stellen over alcoholgebruik 90% Willen zij een goed voorbeeld kunnen zijn, dan moeten ouders geen alcohol drinken in het bijzijn van hun kind 24% Bron: Peilstationsonderzoek 2007, ouders van 16-minners
J/M Alcoholspecial 2009
jm trimbos beleid nieuw 21
21
09 11 09 11:38:36
Invloed van ouders
Verboden te drinken tot 16 jaar Verbieden helpt Een kwart van de ouders heeft met zijn kind onder de 16 een ‘niet drinken’- afspraak gemaakt, ongeveer evenveel bij zoons als bij dochters en zowel bij jongere (12, 13) als bij oudere (14, 15) tieners. Meestal geldt de afspraak tot de zestiende verjaardag, maar ruim één op de acht ouders laat hem doorlopen tot hun kind 18 wordt. Overigens gaat het dan significant vaker om afspraken met zonen dan met dochters. Blijkbaar zetten maar weinig ouders hun kennis over de schadelijke gevolgen van alcohol en hun opvatting dat drinken onder de 16 eigenlijk niet kan, om in een keihard verbod. Kinderen die thuis geen alcohol mogen drinken, gaan er eerder buitenshuis mee experimenteren, denkt bijna de helft (46 procent). Een verbod werkt volgens velen averechts: ‘Dan wordt het alleen maar spannender.’ Een volstrekt misverstand, zeggen deskundigen. Kinderen van ouders die alcoholgebruik onder de 16 verbieden, drinken namelijk minder, blijkt uit een recent promotieonderzoek. Want ook al drinken ze misschien wel op een feestje; in hun hoofd zullen 22
jm trimbos beleid nieuw 22
vindt 64% van de ouders van 16-minners ze altijd een stemmetje horen zeuren. Bovendien: hoe langer de eerste ervaring met alcohol wordt uitgesteld, hoe groter de kans dat pubers leren dat er ook andere manieren zijn om je te vermaken. Preventiemedewerker Frank van der Hoek: ‘De excessen, de blackouts en de comagevallen komen vooral voor bij jonge drinkers. Kinderen die later beginnen kunnen er beter mee omgaan. Met het uitstellen van het eerste alcoholmoment is dus een hoop te winnen. De meeste kinderen zijn zo’n anderhalf jaar na hun eerste glas voor het eerst dronken. Want af en toe een drankje wordt áltijd meer. Maar nooit minder.’ Ouders die hun kind alcohol ontzeggen, maken het andere ouders bovendien makkelijker om óók een alcoholverbod in te stellen.En het grote voordeel daarvan is weer dat je zo uiteindelijk de groepsdruk op kinderen verkleint. De boodschap van de alcoholcampagne van het Trim-
bos-instituut is er dan ook op gericht ouders sámen ‘nee’ te laten zeggen tegen alcoholgebruik. Frank van der Hoek zou heel blij zijn als dat lukt. ‘Kinderen spelen hun ouders uit. Ze zeggen dat ze buiten de groep vallen als ze niet meedrinken. Het enige wat je dan kunt doen, is zorgen dat je de opstelling van andere ouders kent. En probeer onderling afspraken te maken. Want samen sta je sterker.’ Het argument dat kinderen van die leeftijd zich niet meer laten verbieden, gaat niet op. Ruim de helft van de jongeren vindt een ouderlijk verbod op alcohol tot 16 een prima idee, blijkt uit onderzoek (Landelijk Jeugdforum 2007). Volgens Trimbos-onderzoeker Ireen de Graaf realiseren veel ouders zich onvoldoende hoe goed je met kinderen afspraken kunt maken. ‘Vaak laten ze zich wel degelijk leiden door wat hun ouders belangrijk vinden. Dat zoveel ouders hun invloed onderschatten, is dan ook een gemiste kans.’ J/M Alcoholspecial 2009
09 11 09 11:38:40
Het ene oor in… Ondanks hun twijfels over het nut van een verbod, gelooft de meerderheid van de ouders (56 procent) wel dat ze hun tiener onder de 16 kunnen weerhouden van drankmisbruik. Ook als je zelf drinkt, kun je je kind dat verbieden, vindt vier op de vijf (al doen de meesten dat zelf niet). Ernstige drinkers zijn pessimistischer over hun preventiekansen dan mensen die niet of matig drinken: 46 procent van alle ernstige drinkers denkt hun kind te kunnen weerhouden van veel drinken tegenover 58 procent van de matige en 56 procent van de niet-drinkers. Onterecht, want ook kinderen van drinkende ouders zijn gebaat bij heldere regels en afspraken. Voor alle ouders is het trouwens nog maar de vraag of hun boodschap wel goed overkomt: kinderen denken vaak dat hun ouders toleranter zijn dan zij in werkelijkheid zijn. Ter illustratie: 4 procent van de ouders zegt dat hun kind zeker één glas alcohol mag drinken in hun bijzijn. Ruim vier keer zoveel kinderen (17 procent) zijn ervan overtuigd dat dat J/M Alcoholspecial 2009
jm trimbos beleid nieuw 23
zeker mag. En op een feestje denkt ruim 13 procent van de kinderen zeker ouderlijke toestemming te hebben, terwijl slechts 4 procent van de ouders zegt dat ze dat goed vinden. Ouders hebben gelukkig minder last van dovemansoren. De boodschap van alcoholdeskundigen lijkt in ieder geval bij een deel van hen te zijn aangekomen. Zo drinken minder ouders in het bijzijn van hun kind (van 82 procent in 2006 naar 61 procent in 2007) en zijn ze minder tolerant over diens alcoholgebruik. Helemaal fijn is dat ook het aantal drinkende scholieren uit de jongste leeftijdsgroep tussen 2003 en 2007 is afgenomen (Peilstationsonderzoek Scholieren 2007). Voorzichtig concludeert het Trimbos-instituut dan ook dat ‘we op de goede weg zijn.’ Het lijkt erop dat ouders écht invloed hebben op het drankgebruik van hun tieners! ● De Onderzoeksgegevens zijn, tenzij anders vermeld, afkomstig uit: Ouders over alcohol-, roken- en drugspecifieke opvoeding 2007, Kerngegevens uit het Peilstationsonderzoek Ouders, Trimbos-instituut, Utrecht 2008. J.Verdurmen, E. Smit, S. van Dorsselaer, K. Monshouwer, I. Schulten. 23
09 11 09 11:38:43
Tekst: Anouk Horsthuis | Fotografie: Govert de Roos | Styling: Miriam Jesaijes | Visagie: Mettina Jager
‘Ik hanteer één duidelijke alcoholregel:
Niet drinken tot hun zestiende. Simpel’
Opvoeden is voorleven, is een gevleugelde uitdrukking. Hoe gaat tv-presentatrice en moeder Anita Witzier (48) thuis om met alcohol? ‘Ik drink graag een glaasje. Maar ze zullen mij nóóit dronken zien!’
Z
elf dronk ik op m’n vijftiende al wel eens een roseetje. Ik vond het niet lekker, maar volgens mijn vriendin moest ik het regelmatig proberen en dan zou ik er uiteindelijk wel aan wennen. Het was een andere tijd. Ouders deden niet zo moeilijk over alcohol, omdat het zelden de spuigaten uitliep. Maar nu. Ik schrik van het nieuws dat Nederlandse jongeren de grootste drinkers van Europa zijn. Dat jonge tieners zich zo klem zuipen, dat ze in coma raken. Het tekent de rol die alcohol tegenwoordig speelt in het uitgaansleven.
Daarom hanteer ik één heel duidelijke alcoholregel: mijn kinderen mogen geen alcohol drinken tot hun zestiende. Dat die regel nog niet is doorbroken, weet ik heel zeker. Mijn oudste, Bram van 17, taalde nooit naar drank en Julia is nog maar 12. Natuurlijk zal Bram heus wel eens wat gaan proberen. Maar ik heb hem de afgelopen jaren vaak genoeg verteld dat alcohol gevaarlijk spul kan zijn. Dat je je kop erbij moet houden en dat je er niet te veel van moet drinken omdat het je in de problemen kan brengen.’
tuurlijk het goede voorbeeld (lacht). Ze zullen mij nóóit dronken zien. Maar daar houdt het qua goede voorbeeld trouwens ook wel weer op. Ik drink namelijk graag een glaasje wijn bij het eten. En dat moet ook kunnen, vind ik, want ik houd mijn kinderen altijd voor: tussen kinderen en volwassenen is een wereld van verschil. Ik kan dingen overzien en doordachte beslissingen nemen. En ik weet hoe het voelt om dronken te zijn. Dat geldt voor hun nog niet en daarom mogen zij nog niet drinken. Simpel. Of, nou ja, simpel… Ik voorzie dat het met Julia wel een ander verhaal zal worden dan met Bram. Een heel ander karaktertje. Maar bang dat ze buiten mijn medeweten aan het drinken zal slaan, ben ik niet. Zoals ik nu al vaak tegen haar zeg: “Moeders zien en weten alles!” Echt, het is ondenkbaar dat ze het voor me verborgen kan houden als ze stiekem drinkt!’ ●
Moeders weten alles ‘Niet dat ik daar heel bewust voor ben gaan zitten, maar af en toe dient het onderwerp zich vanzelf aan. Omdat het er bijvoorbeeld op tv over gaat. En zelf geef ik na-
24
jm trimbos nieuw anita 24
J/M Alcoholspecial 2009
09 11 09 11:37:38
Interview
Anita Witzier: ‘Mijn kinderen zullen heus wel eens wat proberen’
J/M Alcoholspecial 2009
jm trimbos nieuw anita 25
25
09 11 09 11:37:45
Geintje
Samenstelling: Monique Montanus
Verstandig Sacha (16) gaat ’s avonds met een paar vriendinnen uit. Maar eerst moet er worden ingedronken! Net 16 is Sacha ’s middags heel trots met haar ID in de aanslag naar de supermarkt geweest om wat licht alcoholische drank in te slaan. Omdat wij ’s avonds ook uitgaan en eerder dan zij vertrekken, vraag ik of ze wel verstandig wil doen met de drank. ‘Maak je geen zorgen,’ stelt Sacha me ‘gerust’. ‘Na onze vakantie op Terschelling zijn we wel wat gewend, hoor!’
Feest
Bob
Ruben (4) vraagt om ‘kinderwijn’ bij het eten. Mama legt uit dat het vandaag geen feestdag is. Verontwaardigd reageert Ruben: ‘Jullie drinken ook wijn zonder feest!’
Mijn man en ik praten over een hond die we gezien hebben. ‘Volgens mij was dat een bobtail,’ zeg ik. Lars (14) heeft het gesprek maar half gevolgd en zegt: ‘Een bobtail, is dat een cocktail zonder alcohol?’
Rijden
Consumptie Meike (14) vertelt over een Frisfeest voor kinderen van 12 tot 17 jaar waar ze graag naartoe wil. Er wordt geen alcohol geschonken en je mag er niet roken. Kosten: tien euro. Dat vindt zus
Proost Bij een testje op school komt het woord ‘proost’ aan de orde. Ik vraag aan Kay (6) of hij weet wat dat betekent. Dat weet hij. ‘Dan hou je je glas omhoog en kijk je of iedereen wel evenveel heeft.’
Controle Met de auto onderweg worden we geconfronteerd met een alcoholcontrole. We worden door een agent aan de kant van de weg gezet. Stijn (16): ‘Wacht even, dan zet ik mijn bril af. Dat scheelt weer twee glazen.’
Deze Geintjes verschenen eerder in J/M voor Ouders.
Nova (8) speelt met haar buurjongetje (3). Als hij in een loopauto wil plaatsnemen, zegt ze vermanend: ‘Nee, jij mag nu echt niet achter het stuur! Ik zal wel rijden, want jij hebt zogenaamd net een biertje op.’
Tessa (12) aan de prijzige kant ‘voor alleen een beetje muziek!’ Meike: ‘Maar je krijgt er ook conceptiebonnen bij!’
26
trimbos nieuwe werf 26
J/M Alcoholspecial 2009
09 11 09 11:33:04
Word
abonnee!
maanden 5J/M voor
â‚Ź 12,50
41% korting
Stopt automatisch Ga naar www.jmouders.nl/trimbos of bel gratis 0800-0220660 JM_werf_6mndgratis_trimb.indd 58
27-01-2010 12:04:37
jm trimbos nieuwachterkant 28
09 11 09 11:44:32