de beste vriend van ouders
10 oktober 2014 18e jaargang € 4,95 jmouders.nl
stuur ze de natuur in
‘Je komt altijd blijer uit het bos’ ‘Help, mijn kind sport niet’
Nou en?
Witte moeder, bruine kinderen ‘Mama, ik wil ook wit zijn’
nos nieuws-presentator
Jeroen Tjepkema
‘Ik wil ook wel eens een momentje voor mezelf’
Wint je smartphone of je kind?
+ kinder-
boekenweek * waarom kinderen moeten lezen
Wij
Zij
het gezin
de kinderen
22
16 Wie wint: je smartphone of je kind? Alleen volle aandacht telt
22 Familieportret
‘De kinderen zijn onze ontspanning’
28 Zo wonen wij
Leven in een woongroep, joert of woonwagen
38 Een koffer vol herinneringen
56 62
Reisreportage: met oma terug naar Indonesië
14 Nieuws 26 Huisdier De rat 34 Mode schoenen 36 Mijn puber & ik 42 Hebben 43 Cultuur
26 50 Mijn kind sport niet Is dat erg?
56 De meisjes van De Gouden Draak Fotoreportage: opgroeien in Holland volgens Chinese normen
62 Kinderboekenfeest
Waarom lezen moet, volgens zeven kinderboekenauteurs
28 6
Nieuws 48 Kinderboeken 68 Cultuur 69
50
Ik
inhoud
de ouder
74 ‘Ik wil ook wel eens een momentje voor mezelf’
8 Medewerkers & colofon 10 5 vragen & 5 gezinnen 44 Familieplanner voor nieuwe abonnees 96 Volg een online opvoedcursus van J/M 98 Geintje 99 Volgende maand
NOS Journaal-presentator Jeroen Tjepkema over de o pvoeding van Jan en Wietske
82 Wees de sherpa van je kind Opvoedboeken: soms moet je ‘omdenken’
88 De wetenschapper
Hoogleraar natuurbeleving Agnes van den Berg: ‘Je komt altijd blijer uit het bos’
92 Witte moeder, bruine kinderen
74 86
‘Ze willen even blank zijn als ik’
Nieuws 72 Tischa lost het op 79
Zo creëer je rust en orde
Succesrecept 86
Kookboekenschrijfster Amber Albarda Column 87 Suus Ruis
Cultuur 95
88 COVERBEELD martyn f. overweel
7
16
wij
echte aandacht
‘Wacht even, schatje, mama kijkt zó’
Fantastische uitvinding, die smartphone. Je kunt overal werken, bent voortdurend van alles op de hoogte en al die apps maken je leven een stuk makkelijker. Hoe relaxed is dat? Maar kijk je ook nog wel eens langer dan vijf minuten met volle aandacht naar je kinderen? tekst lotte boot beeld martyn f. overweel
➽ 17
6
beeld Thinkstock stocksy
wij
rat
huisdier
de
Overweeg je een gezellig knaagdier als huisdier aan te schaffen? Dan zal je oog hoogstwaarschijnlijk niet als eerste op een rat vallen. Terwijl juist dit beestje aanhankelijk, lief en lollig is.
beeld Thinkstock
Ratten. Ze zijn niet standaard voorzien van een guitig koksmutsje en kunnen niet koken, zoals het aandoenlijke diertje in Ratatouille. Nou hebben tekenfilmmakers de kwaliteit om zelfs een spin te portretteren als een knuffelbaar, vriendelijk wezen, maar helaas valt het verwachtingspatroon uiteindelijk vaak wat tegen. Bij een rat gaat dat ongetwijfeld niet gebeuren. Ratten zijn namelijk in het echt ook verbazingwekkend leuk. Velen van ons - waaronder, heel eerlijk, ik - zien ratten niet als knuffelige huisdieren maar eerder als ziekteverspreidend bijtend ongedierte. Toch is dit een groot misverstand. Waar cavia’s vooral uitblinken in nietsdoen en hamsters hele dagen slapen en ’s nachts opgefokt in een radje rennen waardoor je geen oog dichtdoet, om vervolgens in je vinger te bijten zodra je liefdevol de kooi gaat verschonen, wil een rat simpelweg bij jou zijn. Onder je trui, in je hals, in een heuptasje tijdens je bezoekje aan de supermarkt: als het maar dichtbij is. Wel is het zaak je te
‘Een rat wil simpelweg bij jou zijn. Onder je trui, in je hals: als het maar dichtbij is’
realiseren dat mensen je als zonderling kunnen zien met een rat in je nek, hoe warm en gezellig het ook is. Interesseert je dat niet, dan heb je een leuk huisdier aan de rat. Ze hechten zich bijzonder aan één mens, dus iemand in jouw gezin zal de grote lieveling worden. Ratten gaan zelfs reageren op hun naam en zijn redelijk zindelijk te maken. Daarbij zijn het intelligente en schone dieren. Knuffelen dus. Ondanks al dat menselijke geknuffel is het wel noodzakelijk dat je minimaal twee ratten aanschaft. De dieren hebben, naast jouw overvloedige belangstelling, ook aandacht van een soortgenoot nodig. Let wel, een ritten (jonge rat) is vanaf vierenhalve week vruchtbaar dus als je niet in Hamelen woonachtig bent, zorg dan dat je ratten van hetzelfde geslacht zijn, of onvruchtbaar. Een goede rattery zal je sowieso niet naar huis laten gaan met een enkele rat. Het feit dat je twee ratten aanschaft maakt ze overigens niet minder tam. Ze hebben op deze manier ook wat te doen als je kroost zich achter de computer verschanst. De levensduur van een rat is kort en ze hebben redelijk wat gezondheids problemen, dus bereid je wel voor op frequent dierenartsbezoek en een intens verdrietig kind als er na twee tot drie jaar een einde komt aan het leven van zijn geliefde huisdier. Of je koopt gewoon een mannetje en een vrouwtje. Dan heb je tot in lengte van dagen ratten om je heen.
tekst Susan van Stiphout
Latijnse naam Rattus norvegicus Lengte/Gewicht Kop-romplengte 22 tot 27 cm. De staart meet tussen de 18 en 22 cm. Het gewicht van een rat ligt tussen de 250 en 700 gram Levensduur 2 tot 3 jaar Karakter Intelligent, schoon en zeer aanhankelijk Verzorging Schoon maken kooi. Dierenartsbezoek Voeding Speciaal eiwitrijk rattenvoedsel, aangevuld met kleine extra’s Draagtijd Circa 21 dagen Kosten Aanschaf ± € 15,-. Kooi en speelgoed € 140,- en € 25,per maand voor voer. Exclusief dierenartsbezoek 27
Zo wonen wij
Leven in een joert, een woonwagen of een woongroep. Drie gezinnen vertellen waarom zij kozen voor een alternatieve woonvorm. tekst Monique Montanus beeld Mona van den berg
28
wij
Anders leven
‘We kunnen nu doen waar we zin in hebben’ Peter (53) en Marianne Haring (40) wonen met hun kinderen Suus (10), Loek (8) en Fien (6) in een joert. Joert of yurt Het woord yurt is afgeleid van het Russische joer. Een joert is een ronde vilten tent, opgebouwd uit een houten skelet en met een ronde opening in het dak. Door deze opening kan de rook van de kachel ontsnappen. Bovendien zorgt hij voor de inval van licht. Hoeveel woonruimte? Circa 7 meter doorsnee Hoeveel joertbewoners? In Nederland wonen ongeveer 100 mensen permanent in een joert.
Kamperen deden ze al jaren, maar het idee om permanent in een tent te gaan wonen kwam toch redelijk spontaan op. Eind 2013 begon het bij Peter en Marianne te kriebelen. Peter, zzp’er met een eigen bouwbedrijf: ‘Eigenlijk was ik het zat om enorm veel energie te stoppen in het verkrijgen van geld om een huis te kunnen betalen. Er ging zoveel naar de bank, naar de verzekering... Ik dacht: dat moet anders kunnen. Er bleef te weinig geld over om ook nog leuke dingen te kunnen doen.’ Ze bogen zich over alternatieven en hakten begin dit jaar de knoop door. Binnen twee maanden hadden ze hun huis
verkocht, op 23 april bouwden ze hun joert op en twee dagen later trokken ze erin. Alle meubels die ze niet meer konden gebruiken, werden via Marktplaats van de hand gedaan. En daar zitten ze dan, op een camping in de buurt van Soest. Relaxed genietend van de natuur en hun vrijheid. Marianne (manueel behandelaar): ‘We kunnen nu doen waar we zin in hebben. Er moet veel minder en daardoor mag er veel meer.’ Dat geldt ook voor het huishouden. ‘Als ik me een half uurtje kwaad maak, heb ik de hele joert aan kant.’ ‘We spelen veel buiten,’ zegt Fien. ‘Er zijn eekhoorntjes en konijnen, heel schattig.’ Loek: ‘We kunnen fijn in bomen klimmen.’ ‘En als het regent spelen we binnen met een tablet of de DS, of we kijken naar een
dvd,’ vult Suus aan. Voor het douchen, de wc en de was maken ze gebruik van de voorzieningen op de camping. ‘Vijf minuten warm water kost 50 cent. Dus we douchen tegenwoordig onwijs snel,’ lacht Marianne. Koken doen ze zowel op de kachel die de tent verwarmt, als op het tweepits gasstelletje. De koelkast is gewoon meeverhuisd. En verder moeten ze het leven in een joert nog een beetje ontdekken. Wel zijn ze er al achter dat ze echt alle voedingsmiddelen ‘muisproof’ moeten opbergen in plastic boxen en weckpotten. En Marianne mist haar warmwaterkraan uit hun vorige woning. Nu zet ze een keteltje water op als ze gaat afwassen. Peter: ‘We moeten iets meer moeite doen voor vanzelfsprekende dingen dan in ons “stenen” tijdperk.’ ➽ 29
zij
NIEUWS
samenstelling Anne elzinga illustraties Zsuzsanna Ilijin
maatschappij
Groene scholen
Natuur doet goed. Dat is de boodschap van hoogleraar natuurbeleving Agnes van den Berg elders in dit nummer. Het is ook de conclusie van een 足recente studie van de University of Colorado. Leerlingen die de mogelijkheid hebben te spelen of te leren in een groene omgeving, zijn veel minder gestrest dan kinderen die gevangen zitten tussen vier muren en omringd worden door asfalt. Dat geldt voor kleine en grote kinderen, met of zonder leerproblemen, rijk of arm. Zelfs een klein beetje groen werkt al.
beeld Plainpictures/HH
Bron: www.colarado.edu
48
I will always love you
Samen
ontwikkeling
gezondheid
Vallen,
verdrinken
en verongelukken
Het verkeer en het water zijn binnen Europa verantwoordelijk voor de meeste dodelijke ongelukken onder kinderen tot 19 jaar. En op de Spoedeisende Hulp in het ziekenhuis zie je vooral kinderen die zijn gevallen. Hoewel ouders doorgaans echt wel goed opletten, kwamen kinderarts-intensivist Fieke Slee en chirurg Marielle Vehmeijer in hun werk te vaak ongevallen tegen die voorkomen hadden kunnen worden. De v ader van Sem bijvoorbeeld, had zich niet gerealiseerd dat een kind dat verdrinkt totaal geen geluid maakt. ‘Had ik het maar geweten,’ hoorden de artsen ouders van ernstig gewonde kinderen vaak verzuchten. Zelf zijn beide dokters ook moeder, maar zelfs zij onderschatten wel eens de gewone huis-, tuin- en keuken- gevaren. Om ouders daarop attent te maken en om onnodige pijn en leed te voorkomen, geven zij in hun boek Pas op, kijk uit! praktische eerste hulpen preventietips. Het boek - vooral gericht op jonge kinderen (tot circa 6 jaar) - zit boordevol eyeopeners en weetjes. Wist je bijvoorbeeld dat de middelste stoel achter in de auto de veiligste plek voor ze is? Pas op, kijk uit! Voorkom de meest voorkomende kinderongevallen, € 20,-, Spectrum
J/M mag vijf exemplaren weggeven. Interesse? Mail je naam, adres en ‘Pas op, kijk uit’ naar redactie@jmouders.nl
Kopvoeter
Kopvoeter
Het poppetje dat jouw 4-jarige tekent, kan iets zeggen over zijn intelligentie over tien jaar. Hoe gedetailleerder en levensechter de tekening, hoe slimmer het kind. Op hun vierde maakten 15.000 Engelse kleuters een tekening van een mens, die door wetenschappers beoordeeld werd met een cijfer, gebaseerd op de aanwezigheid van lichaamskenmerken als hoofd, ogen, handen, haar et cetera. Daarnaast werd een intelligentietest afgeno-
media
DigiDuck Op www.donaldduck.nl (digiduck) kunnen kinderen leren programmeren, coderen en ontwerpen (al dan niet gratis). Met Sketch Nation maken ze bijvoorbeeld hun eigen games. En met Light Bot oefenen ze met programmeren. Ook is via deze site de digitale Donald Duck te downloaden met allerlei tips en weetjes voor computergeeks en technomeisjes.
men. Toen dat op hun veertiende opnieuw gebeurde, scoorden de kinderen met de hoogste cijfers voor hun kleutertekening als tiener ook het hoogst op de intelligentietest. Maar maak je geen zorgen als je alleen wat vage lijnen op het papier ziet: het geconstateerde verband is niet erg sterk. Ook andere genetische en sociale factoren beïnvloeden het IQ en de tekenkwaliteiten. Bron: onderzoek King’s College London
feiten & cijfers
23 %
van de 11- tot 13-jarigen is wel eens uitgelachen om zijn kleding. Zonder leuke kleren hoor je er niet bij op school, zegt 22 procent. Bron: Onderzoek NewsLab BV
49
Vallen, verdrinken en verongelukken
Hoe krijg ik mijn kind van de bank af?
De zoon van Marlies sport niet. Net als 82 procent van de Nederlandse kinderen haalt hij de norm voor ‘gezond bewegen’ niet. Maar hij is geen gameverslaafde en gaat elke week naar scouting, dus hoe erg is dat eigenlijk? En hoe krijgt ze haar kind eventueel wél in beweging? ➽
tekst Marlies Jansen beeld Anne de vries
Zij
Sporten
51
zij
beeldverhaal
De meisjes van de Gouden Draak Wenrong en Wenjia zijn twee zusjes die in Nederland opgroeien. Thuis - ze wonen boven het Chinese restaurant van hun ouders - worden ze opgevoed volgens de Chinese tradities. Met hun ouders en broer spreken ze Chinees, op school en met hun vriendinnen vloeiend Nederlands. Fotografe Louise Honée volgde hen twee jaar, vanaf hun 12e en 7e, en legde de subtiele culturele verschillen én overeenkomsten vast.
➽ 57
Het is weer feest in de boeken足足足kast tekst Anne Elzinga
62
Feest! is het thema van de Kinderboekenweek 2014 - die eigenlijk twaalf dagen duurt: van 1 tot 12 oktober. Misschien is er wel een taart, met 60 kaarsjes. Want de Kinderboekenweek wordt dit jaar voor de zestigste keer georganiseerd. Zeven favoriete kinderboekenauteurs vertellen waarom zij het schrijven van al die jeugdboeken ook een feestje vinden.
Zij
Kinderboekenschrijvers
Harm de Jonge (74) Schreef: het Kinderboekenweekgeschenk Zestig Spiegels (6+) Laatste boek: Jonas en de visjes van Kees Poon (6-9)
Harm de Jonge
‘Elk volgend boek wil ik nog beter schrijven’ Inspiratiebron
‘De fantastische verhalen komen vanzelf door onverklaarbare flitsen en vonken in de fantasiezakjes in mijn hoofd. De realistische verhalen zijn vaak gebaseerd op een bericht in de krant, een gebeurtenis op een school of een bijzonder persoon uit mijn eigen jeugd.’ Dit móest een kinderboek worden
‘Eigenlijk denk ik dat nooit. Ik schrijf boeken zoals ik vind dat ze moeten zijn. Er is alle ruimte voor kinderen om ze te lezen, maar op een ander niveau kunnen ze volwassenen ook aanspreken. Bij het Kinderboekenweekgeschenk heb ik me wel bewuster op kinderen gericht. Voor het eerst heb ik op een school uitgeprobeerd of de tekst te moeilijk of te makkelijk was.’ Terugkerend thema
‘In mijn realistische boeken gaat het vaak over vriendschap en afscheidnemen. Het hele
Favoriete schrijvers
leven bestaat uit altijd maar weer afscheidnemen. Bij mij misschien nog wat meer, omdat ik op een schip geboren ben en het schip altijd op weg was en vriendschappen dus kort duurden. Maar er is in mijn boeken wel altijd hoop op weerzien.’ Mijn beste werk
‘Ik vind geen van mijn boeken het beste. Ik wil elk volgend boek weer beter schrijven.’ Dit jeugdboek veranderde mijn leven
‘Ik ging Nederlands studeren omdat ik één boek zo mooi vond, dat ik op de middelbare school het hele eindexamen erover volpraatte. Het was de (mislukte) roman De dood van Angèle Degroux van Marsman.’
‘Ik vind de boeken van David Almond erg mooi, omdat hij met magische gebeurtenissen zoveel spanning in een boek legt. En dichter bij huis bewonder ik de sprookjesachtige boeken van Paul Biegel.’ Waarom lezen kinderen minder?
‘Er is wat meer afleiding, het leven gaat sneller, maar vroeger waren er ook kinderen die niet van lezen hielden. Het kerstfeest op mijn school bracht ons in de donkere decembermaand chocolademelk en een cadeauboek. En nog zie ik hoe Kees Veen zijn boek in de modder tussen de bosjes smeet.’ Waarom moeten kinderen jouw boeken lezen?
‘Dwang werkt averechts. Kinderen moéten mijn boeken dus niet lezen, dat mogen ze en ik hoop dat ik er een paar mensen blij mee maak.’
➽
63
6
74
Ik
interview
‘Je moet niet altijd binnen de lijntjes blijven’
De snelheid waarmee het opgroeien gepaard gaat, beangstigt nieuwslezer Jeroen Tjepkema wel eens. Zelf werd hij beschermd opgevoed. Maar als vader denkt hij nu soms: ‘Stoom ik ze wel goed genoeg klaar voor het leven? Mijn kinderen kennen nauwelijks tegenslagen.’ tekst Sara Luijters beeld Teska overbeeke
Voor het eerste journaalbulletin van half zeven ’s ochtends staat Jeroen Tjepkema om vier uur in de nacht op. Om zijn vrouw Fenna en de kinderen Jan (7) en Wietske (9) niet wakker te maken, sluipt hij op zijn sokken door het huis naar de voordeur, waar zijn schoenen staan. Om twaalf uur is hij klaar, dan slaapt hij thuis een uurtje en haalt daarna de kinderen van school. Fenna werkte tot voor kort vier dagen per week in de pr en communicatie, nu laat ze zich omscholen tot uitvaartbegeleider. In zijn gezin gaat het er anders aan toe dan in zijn eigen, meer traditionele jeugd. Hij groeide op in Laren, zijn vader was accountant, zijn moeder lerares handvaardigheid. ‘Als mijn vader thuiskwam van zijn werk schonk ik altijd een glaasje sherry voor hem in. Hij was er vooral in het weekend voor mijn zusje en mij, dan gingen we leuke
dingen doen. Ik ben ook door de week heel betrokken. Mijn moeder was toen we nog klein waren na school altijd thuis, met limonade en koekjes. We waren een heel gewoon gezin.’ Hoewel hij al jaren in Amsterdam woont en voor geen goud meer terug zou willen keren naar Laren, vertelt Jeroen dat hij er wel een schitterende jeugd heeft gehad. ‘Onze tuin kwam uit op een groot plein. Als je “Oehoi!” riep, kwamen alle kinderen uit de buurt naar buiten. Op een leeg grasveld bouwden we hutten en poften we aardappels op kampvuurtjes.’ Jeroens ouders vonden het belangrijk dat hun kinderen respect hadden voor anderen, dat ze deden wat ze leuk vonden en doorzetten als ze iets minder leuk vonden. ‘Dat probeer ik ook door te geven aan mijn eigen kinderen: niet snel opgeven. Ze doen van alles voetballen, paard rijden, zangles. Als ze even geen zin hebben, zwichten we daar niet voor.’ ‘Ik waardeer het enorm dat mijn ouders mij qua studiekeuze mijn eigen weg hebben laten gaan.
Ik heb bijna zeven jaar over mijn studie rechten gedaan, in de laatste fase was ik al bezig met radiomaken. Ze zullen zich wel eens zorgen gemaakt hebben of het allemaal wel goed zou komen met mij, maar dat hebben ze nooit laten merken. Dat vind ik knap, ik hoop dat ik het straks ook kan loslaten. Al denk ik dat ouders tegenwoordig wel de taak hebben om een kind bewust te maken van wat hij wil en kan. De luxe van meerdere studies volgen, is er niet meer. Als kind werd hij beschermd opgevoed, vol zorg en liefde. ‘Ik heb ook eigenlijk niet gepuberd,’ vertelt Jeroen. ‘Ik was een vroege leerling en werd toegelaten op het gymnasium, maar het
Jeroen Tjepkema (44) Nieuwslezer bij het NOS Journaal. Woont samen met Fenna (44), Wietske (9) en Jan (7) Opgegroeid in Laren. Fijnste gezinsmoment ‘Als ik vrij ben in het weekend met de kinderen in bed beschuitjes eten en ze voorlezen.’ Minst fijne gezinsmoment ‘De ochtendstress om op tijd op school te zijn.’ Beste daad als vader ‘Ik bak lekkere taarten en pannenkoeken op verjaardagen.’ Slechtste daad als vader ‘Ik kijk te vaak op m’n smartphone.’ Geslaagd als opvoeder ‘Als de kinderen hebben kunnen ontdekken waar ze goed in zijn en daar ook iets mee doen.’
➽ 75
Mijn kinderen willen
Haar kinderen hebben de mooiste kleur van de wereld, vindt hun moeder. Koffie met room. Zelf zijn ze niet zo blij. ‘Ze vinden het lastig dat ze niet op mij lijken.’
even blank zijn als ik Tekst Pauline Bijster
92