1� Natura sensorycznym placem zabaw ���������������������������������������������������������������������������

Jesień to pora roku, podczas której w przyrodzie zachodzą duże zmiany: poranki bywają mgliste, w dzień promienie słońca nie grzeją już tak mocno, często pada deszcz, a wieczory stają się chłodniejsze� Drzewa zrzucają liście, zwierzęta przygotowują się do zimy: gromadzą zapasy, nabierają sił przed migracją� Jest to również czas zbiorów, a gałęzie drzew uginają się od aromatycznych i kolorowych owoców: śliwek, jabłek, gruszek… To właśnie czas jesieni jest wspaniałą okazją do tego, by zebrać materiał przyrodniczo-sensoryczny, który przyda się do zabaw w ciągu całego roku� Zasuszcie różnokolorowe liście� Stwórzcie kolekcje: pestek i ziaren, kasztanów, patyków, żołędzi� Natura daje mnóstwo możliwości do działań sensorycznych� To wspaniałe środowisko, które sprzyja nauce i zabawie� Spacery, obserwacje przyrodnicze, wyjścia do lasu, na łąkę, projekty realizowane z naturalnymi okazami zapraszają do eksplorowania i podziwiania otaczającego świata� Świat przyrody to niezwykła przygoda, a także miejsce, w którym dzieci dokonują odkryć, rozwijają wyobraźnię, doświadczają oraz przede wszystkim integrują zmysły� Polisensoryczny charakter natury sprawia, że dla dobrostanu dzieci nie potrzeba drogich zabawek, pomocy terapeutycznych� Wystarczy przejść po nierównej ścieżce leśnej, przytulić się do drzewa, powąchać i spróbować gruszki czy wsłuchać się w śpiew ptaków� Naturalna przestrzeń odpowiada również na potrzeby zmiany, ruchu, wyciszenia i relaksu� Obcowanie z przyrodą uwrażliwia dziecko na piękno, jak również wyzwala opiekuńczy stosunek do niej� „ Zupa deszczowa h Potrzebne będą: garnek, drewniana łyżka, dary natury (np� kasztany, żołędzie, szyszki, ziemia, ziarenka piasku, malutkie kamyczki, żwirek, glina)

Gdy pada deszcz, postawcie na zewnątrz garnek i złapcie do niego krople� Następnie dorzućcie kilka darów jesieni� Wymieszajcie wszystkie składniki drewnianą łyżką� Pobawcie się konsystencją zupy, powąchajcie ją� A gdyby tak „przyprawić” zupę? Możecie w tym celu wykorzystać piasek, glinę lub żwirek� Pamiętajcie, że ta zupa nie jest jadalna dla ludzi (ale leśna wróżka będzie nią zachwycona)� h Wariant I: Po skończonym „gotowaniu” pobawcie się w rozkładanie zupy na czynniki pierwsze� Kasztany i żołędzie można wymyć w deszczówce i wykorzystać je do innych zabaw (jako liczmany, do konstruowania ludzików itp�)� Mogą stać się również pokarmem dla zwierząt� Powstałym błotkiem możecie malować, lepić z niego placki itp� h Wariant II: Wymyślcie i zapiszcie lub narysujcie przepis na własną zupę jesienną� Następnie niech ochotnicy przygotują ją wedle instrukcji, a reszta grupy niech sprawdza, czy zgadza się kolejność umieszczania składników w garnku, ich liczba itp� „ Liściasta kąpiel h Potrzebne będą: basen dmuchany, suszone liście w ilości odpowiadającej pojemności basenu

Wrzućcie do dmuchanego basenu liście i rozpocznijcie „liściastą kąpiel”� Bawcie się swobodnie: możecie obrzucać się wzajemnie liśćmi, położyć się w tej „jesiennej wannie”, przysypywać się dodatkową porcją liści itd� h Wskazówka: Jeśli nie dysponujecie basenem, zamiast tego możecie zagrabić liście na jedną dużą stertę na podwórku� Im większa sterta – tym więcej radości� Zachęć dzieci do tego, by wbiegały w tę górę liści, skakały po niej lub zanurzały się po same uszy� Trzeba jednak zadbać o to, aby pośród zebranych liści nie znalazły się patyki lub kamienie�

„ Przyrodniczy kolekcjoner h Potrzebne będą: lupy, woreczki tekstylne lub pudełka, okazy przyrodnicze znalezione podczas spaceru, aparat fotograficzny, album

Spacer to okazja do zbierania przedmiotów, z których można stworzyć ciekawe kolekcje� Co możecie kolekcjonować: kamienie o ciekawych kształtach, muszle, patyki, kasztany, szyszki, liście� Podczas zbiorów musicie być bardzo ostrożni, gdyż każdy kamyk może być domem małych stworzonek� Warto korzystać z lup, a okazy umieszczać w woreczkach lub pudełkach�

Pamiętajcie, aby nie zrywać roślin znajdujących się pod ochroną� Każdą kolekcję warto opisać i skatalogować� Zabierzcie ze sobą aparat fotograficzny i róbcie zdjęcia okazów, które nie zmieszczą się do pojemników� Po wywołaniu zdjęć mogą powstać wspaniałe albumy przyrodnicze przedstawiające np� rośliny w ogródku babci, chmury o fantazyjnych kształtach czy drzewa w parku� „ Chatka Leśnego Ludka h Potrzebne będą: okazy przyrodnicze znajdujące się w pobliżu wybranego drzewa (liście, patyki, kasztany, szyszki, kawałki kory, żołędzie itp�), wykałaczki

Wybierzcie dowolne drzewo, pod którym z gałązek i liści zbudujcie domek dla Leśnego Ludka�

Z kawałków kory, szyszek zróbcie meble do chatki, a z kasztanów, żołędzi i wykałaczek stwórzcie Leśne Ludki (można je też wykonać wcześniej i zabrać ze sobą na jesienną wyprawę)� „ Kostki sensoryczne h Potrzebne będą: drewniane kostki (lub kostki z upieczonej masy solnej, ewentualnie pudełeczka po herbacie/lekach w kształcie sześcianu), klej typu „magic”, nożyczki, leśne znaleziska (kawałki kory, patyki, igły itp�)

Wykonajcie kostki sensoryczne, wykorzystując pamiątki ze spaceru po lesie i łące� Przyklejcie na ścianki kostek różne przedmioty (na każdej ściance coś innego lub jeśli kostek jest więcej, warto wykleić cały sześcianik jedną fakturą)� „ Sensoryczny leśny poszukiwacz h Potrzebne będą: wygodne buty, atlas grzybów, notesy i ołówki, las, w miarę pogodny dzień

Wybierzcie się do lasu, porozglądajcie się, cieszcie się chwilą� Poszukajcie liści, przyjrzyjcie się ściółce… Może znajdziecie jakieś ślady lub tropy zwierząt? Możecie naszkicować je w notesie, a po powrocie do przedszkola sprawdzić, jaki zwierzak je zostawił� Zabierzcie ze sobą atlas grzybów i jeśli napotkacie jakiś okaz, spróbujcie odszukać jego fotografię, poznać jego nazwę oraz określić, czy grzyb ten jest jadalny czy niejadalny� „ Dendrolodzy na tropie h Potrzebne będą: kartki papieru, kredki świecowe, sznurek, klej, zeszyt, ołówek, nożyczki, metr

Wybierzcie drzewo do obserwacji i zbadajcie go wszystkimi zmysłami� Przyjrzyjcie się jego korzeniom, kształtowi pnia, gałęziom, liściom� Porównajcie go z innymi drzewami� Przytulcie się do pnia� Stwórzcie książeczkę o drzewie� W takiej książeczce może się znaleźć: informacja o gatunku drzewa, obwodzie jego pnia – zmierzonym za pomocą sznurka, odcisk kory zrobiony przy pomocy kredki świecowej i kartki� Odrysujcie liść, owoce lub gałązkę� Ze starszymi dziećmi spróbujcie określić wysokość drzewa� Możecie to zrobić na podstawie przeliczenia proporcji wysokości drzewa i długości jego cienia do wysokości wybranego ochotnika i długości cienia tej osoby – wysokość drzewa będzie równa iloczynowi długości cienia drzewa i wzrostu

dziecka podzielonego przez długość cienia dziecka� Z młodszymi dziećmi zmierzcie, jak długi cień rzuca drzewo przed obiadem, a jaki po południu� Zaobserwujcie, czy na drzewie mieszkają jakieś zwierzęta i czy znajdują się na nim jakieś rośliny, grzyby, porosty� Nadajcie mu imię�

Zastanówcie się wspólnie, co nam dają drzewa� Możecie również wymyślić bajkę lub wiersz, w którym głównym bohaterem będzie wasze drzewo� „ Spacer na bosaka h Potrzebne będą: łąka, trawnik, ogródek (dla odważnych – las)

Podczas spaceru w parku czy w lesie lub zabawy w ogrodzie, odważcie się zdjąć buty i skarpetki� Przejdźcie się po trawie, ściółce leśnej� Zastanówcie się, co czujecie i jakimi zmysłami�

Rozejrzyjcie się jednak wcześniej, czy w trawie lub mchu nie znajdują się niebezpieczne przedmioty lub kłujące rośliny� h Wariant: Zagrabcie wielką górę liści i zróbcie z niej „trampolinę”� Wskakujcie w nią, rzucajcie liśćmi, wdychajcie ich zapach, urządźcie bitwę na liście… Warto spróbować zrobić to właśnie na bosaka! h Wskazówka: Dzieci, które odczuwają dyskomfort lub obawę, mogą spróbować wykonać to ćwiczenie w skarpetkach� „ Budujemy szałas w lesie h Potrzebne będą: gałęzie, mocny sznurek, gałązki z liśćmi, ewentualnie pled

Zbudujcie w lesie szałas, oczywiście korzystając z naturalnych materiałów, które znajdziecie w pobliżu� Do postawienia podstawowej konstrukcji będziecie potrzebować trzech mocnych i długich gałęzi� Ułóżcie je w kształt ostrosłupa – w miejscu, w którym się stykają, zwiążcie je za pomocą sznurka� Później stwórzcie szkielet, dokładając coraz więcej gałęzi� Następnie przeplatajcie gałązki z liśćmi pomiędzy szkieletem� Nie zapomnijcie zrobić „drzwi”� h Wskazówka: Jeśli nie macie możliwości pójścia do lasu, zbudujcie szałaso-namiot w przedszkolnym ogrodzie� Na końcu na konstrukcję z gałęzi zarzućcie pled – wtedy otrzymacie tipi� „ Tworzymy jesienny zielnik h Potrzebne będą: znaleziska leśno-ogrodowe (kwiaty, liście, szyszki itp�), pudełko, zeszyt bądź album na zdjęcia, klej, aparat fotograficzny, ołówek

Podczas spaceru przyjrzyjcie się przyrodzie wokół – co widzicie? Co czujecie? Zbierzcie różne rośliny, kwiaty, liście, poszukajcie w albumach lub w internecie ich nazw, zasuszcie i wklejcie je do albumu� Zabierzcie ze sobą aparat – zróbcie zdjęcia grzybom, mchom i porostom, a także drzewom� Pozbierajcie kasztany, żołędzie� Mniejsze elementy wklejcie do albumu, większe – umieśćcie w pudełku� h Wariant: Przygotujcie podobny album, ale dotyczący zwierząt i ptaków (zróbcie zdjęcia, opiszcie to, co widzicie i słyszycie)� h Wskazówka: Oprócz robienia zdjęć możecie również spróbować naszkicować niektóre rośliny�

Pamiętajcie – nie zrywajcie tych pod ochroną!