Baw się z nami literami

Krakรณw 2020

Baw się z nami literami zabawy ułatwiające naukę czytania Autor:

Ewa Kujawińska Redakcja merytoryczna:

Maria Broda-Bajak Redakcja językowa, korekta:

Alicja Halik Fotografie ilustrujące zabawy:

Waldemar Czechyra Grafiki na okładce:

Sveta615|depositphotos.com; sbego|depositphotos.com Skład:

Mateusz Sudziński ISBN: 978-83-65915-58-0 Kraków 2020

Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórców i wydawcy.

Prosimy, abyś przestrzegał praw, które im przysługują.

Zawartość publikacji możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście Ci znanym, ale nie publikuj w internecie treści tu zawartych ani ich fragmentów, a kopiując jej część, rób to tylko na użytek osobisty.

Jeśli cytujesz fragmenty z publikacji, nie zmieniaj ich i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło.

Copyright © by CEBP 24.12 Sp. z o.o.

Wydawca:

CEBP 24.12 Sp. z o.o. ul. Kwiatowa 3 30-437 Kraków www.blizejprzedszkola.pl

Spis treści Od Autorki � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 5 Od czego zacząć?

Inicjacja według Ireny Majchrzak � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 7

Rozdział I

Zabawy z własną wizytówką � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 11

Rozdział II

Zabawy wszystkimi wizytówkami � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 23

Rozdział III

Zabawy literami ze swojego imienia � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 31

Rozdział IV

Zabawy i aktywności pomagające poznać i utrwalić litery z imion wszystkich dzieci w grupie � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 42

Rozdział V

Zabawy i aktywności pomagające poznać i utrwalić wszystkie litery � � � � � � � � � � � � � � � � 46

Rozdział VI

Sylaby � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 55

Rozdział VII

Tworzenie i odczytywanie wyrazów � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 65

Rozdział VIII

Umiemy czytać � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 77

Rozdział IX

Zabawy z nazwiskiem � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 83

Rozdział X

Układanie i tworzenie zdań � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 86

Rozdział XI

Inne aktywności i zabawy wspierające dziecko w procesie nauki czytania � � � � � � � � � � 91

Zamiast zakończenia � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 107 Dodatek

Tabela wybranych imion � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 111 Praca z imieniem � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 112 Wyrazy rozpoczynające się sylabami (lub kilkoma literami) pochodzącymi z imion � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 136 Alfabetyczny spis zabaw � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 140 3

Od Autorki

Niniejszy zbiór zabaw, ćwiczeń i aktywności powstał w wyniku mojej fascynacji ideą wykorzystania imion dzieci jako bazy do nauki czytania. Kiedy wiele lat temu przeczytałam „Wprowadzanie dziecka w świat pisma” autorstwa Ireny Majchrzak1, od razu zainteresowała mnie koncepcja wizytówek. Kierując się wskazówkami autorki, zaczęłam wprowadzać wizytówki w grupach, w których pracowałam. Moja fascynacja rosła proporcjonalnie do ilości przeprowadzonych przeze mnie zabaw. Korzystałam z pomysłów zaczerpniętych z książki oraz tworzyłam własne. Moje zabawy, początkowo inspirowane ideami Ireny Majchrzak, w końcu „poprowadziły mnie własną drogą”.

Obecnie mają wspierać, motywować, dawać dzieciom radość i pomagać w nabyciu umiejętności czytania niezależnie od stosowanej metody.

W książce znajdują się zabawy i aktywności, które sprawdziły się w praktyce. Od wielu lat pracuję jako nauczycielka wspomagająca. Wspieram rozwój dzieci z niepełnosprawnościami i jednocześnie współpracuję z nauczycielami i nauczycielkami prowadzącymi. Krótkie formy, jakimi w większości są proponowane przeze mnie zabawy, z łatwością udaje się przeprowadzać w ciągu dnia w przedszkolu. Mogą też być wykorzystane jako część dłuższego zajęcia. Za każdym razem, kiedy obserwowałam dzieci w czasie opisanych tutaj zabaw, czułam, że to dobra droga. Irena Majchrzak ujęłaby to tak: „w wyniku obserwacji zachowania dzieci w czasie ćwiczeń mogłam stwierdzić, że wchłaniają ze zdwojoną uwagą wszystko, co jest związane z ich imieniem”2. Właśnie o to chodzi – o radosną działalność, dzięki której dzieci uczą się jakby mimochodem. Bez oceniania, komentowania, bez nacisków ze strony dorosłych.

Z wiarą w dziecko. To zasady, z którymi się zgadzam, które powtarzam za Ireną Majchrzak i których przestrzegam.

Z biegiem czasu zauważyłam, że wizytówki pełnią wiele funkcji. One nie tylko stanowią doskonałą bazę do nauki czytania. Zabawy z wykorzystaniem wizytówek integrują grupę i dają każdemu dziecku poczucie bycia pełnoprawnym jej członkiem.

Jest to bardzo ważne w odniesieniu do dzieci z niepełnosprawnościami w grupach integracyjnych oraz dzieci nieśmiałych i wycofanych. Posiadanie wizytówki dowartościowuje dzieci, sprawia, że czują się ważne. „Nasze imię wyróżnia nas spośród innych ludzi, ale zarazem jest pomostem, który nas łączy z innym człowiekiem i z całą społecznością”3. Zabawy wizytówkami i na bazie wizytówek sprawdzają się również w grupach mieszanych wiekowo. Dziecko niezależnie od stopnia umiejętności może uczestniczyć w zabawach i odnieść sukces.

1) I. Majchrzak, Wprowadzanie dziecka w świat pisma, WSiP, Warszawa 1995.

2) Tamże, s. 19.

3) Tamże, s. 18-19.

5

Dzieci chętnie bawią się literami ze swojego imienia. Cóż bowiem jest ważniejszego dla małego dziecka niż ono samo? A wizytówka to symbol, który je oznacza.

Imię dziecka ma dla niego bardzo duże znaczenie, ponieważ dziecko się z nim utożsamia („Moje imię to ja”). Rządek liter w wizytówce i brzmienie tych liter to nie jest dla dziecka sztuczny twór. Dziecko odbiera je ze zrozumieniem, bo to słowo to dla niego ono samo. Ta zależność wyzwala pozytywne emocje i motywację, czyli to, czego potrzebujemy, aby dzieci opanowały sztukę czytania bez stresu i nacisków. Sukces jest dziecku potrzebny jak powietrze, a nauczycielowi jest potrzebny sukces dziecka.

Zapraszam do zabaw i aktywności przedstawionych w książce – zarówno tych grupowych, jak i tych do pracy indywidualnej. Dla mnie są one od wielu lat źródłem nieustającej satysfakcji, a dla dzieci źródłem radości i sukcesów. Zabawy wizytówkami stanowią bazę, na której rozwinęły się inne rodzaje zabaw. Zawsze jednak, jeśli tylko jest to możliwe, wracam w zabawach do imion dzieci – do źródła dziecięcej radości, satysfakcji, motywacji i tożsamości.

6

OD CZEGO ZACZĄĆ?

Inicjacja według Ireny Majchrzak

Pierwszym krokiem jest rozmowa z każdym dzieckiem i ustalenie formy imienia, którą dziecko chce być nazywane. Bywa tak, że mały Franio chce być nazywany Franciszkiem, a Monika chce mieć na wizytówce napisane „Monia”. To właśnie ustalam z dziećmi w trakcie indywidualnych spotkań przy stoliku lub na dywanie. Potem drukuję wizytówki i indywidualnie je dzieciom wręczam. To bardzo ważny moment i dlatego poświęcam każdemu dziecku odpowiednią ilość czasu.

Obserwując zachowanie małych uczniów w ich pierwszym kontakcie z własnym imieniem jako słowem pisanym, wyczuwa się tak wielki ładunek wzruszenia i powagi, że „wręczanie imion” można traktować jako akt i n i c j a c j i – ważny obrzęd otwierający szkolną (choćby to miało miejsce w najmłodszej grupie przedszkola) drogę do ksiąg i wiedzy4.

Mimo tego, że współcześnie wiele dzieci już wcześniej spotyka się z zapisem swojego imienia, ich reakcje są wciąż tak samo żywe, gdyż „[w] imieniu jest zawarta ogromna moc. Jest ono symbolem naszej tożsamości, wypowiedziane czy napisane, jest źródłem wzruszenia dla każdej osoby, dziecka czy dorosłego”5.

Przy okazji drukowania dziecięcych wizytówek, drukuję też swoje imię. Służy ono za materiał porównawczy podczas indywidualnych spotkań z dziećmi. Wzorując się na wskazówkach Ireny Majchrzak, siadam z dzieckiem, oglądamy razem jego wizytówkę, zwracam uwagę na liczbę i kształt liter, wskazujemy litery wysokie i niskie, te z brzuszkiem i z kropką, porównujemy z moją wizytówką, sprawdzamy, czy w wizytówkach są takie same litery. Dziecko dokonuje różnych odkryć.

Akt inicjacji to magiczny gest wprowadzający dziecko w świat pisma.

Dziecko nagle doświadcza, (...) że może być „napisane” i „przeczytane”, że ono samo niejako składa się z liter (...). Dziecko w tym momencie przeżywa silne wzruszenie, albowiem doświadcza samo siebie w dwóch formach bytu: fizycznej i symbolicznej (...). Akt inicjacji to coś znacznie więcej lub po prostu coś innego niż pierwsza lekcja czytania.

Jest to skok w pismo6.

4) Tamże, s. 16-17.

5) Tamże, s. 18.

6) Tamże, s. 17.

7

Zdarza się, że wręczanie wizytówek trwa kilka dni, gdyż niektóre dzieci mogą być w tym czasie nieobecne – należy poczekać, aż wszyscy otrzymają swoje wizytówki.

W momencie gdy wszystkie dzieci zapoznają się już z zapisem graficznym imienia, można przejść do zabaw i ćwiczeń.

Zaczynam zawsze od realizacji treści z rozdziału „Zabawy z własną wizytówką”.

Są w nim zawarte zabawy i aktywności prowadzące do zapamiętania przez dzieci zapisu swojego imienia. Gdy zdecydowana większość dzieci rozpoznaje już swoje wizytówki, wkraczam w aktywności z rozdziału drugiego („Zabawy wszystkimi wizytówkami”) i trzeciego („Zabawy literami ze swojego imienia”). Dzieci doskonalą umiejętność rozpoznawania wizytówek koleżanek i kolegów z grupy oraz utrwalają litery ze swoich imion. Stosuję jednego dnia wizytówki, innego litery. W następnej kolejności bawimy się literami ze wszystkich imion (rozdział czwarty) i jednocześnie zaczynam realizować zabawy i ćwiczenia ze wszystkich rozdziałów, w zależności od potrzeb i możliwości dzieci. Ważne jest, aby nauczyciel przeanalizował wcześniej zabawy w obrębie każdego rozdziału, z którego chce skorzystać, ponieważ często są one ułożone tak, że jedna jest pewnym przygotowaniem do kolejnej lub w każdej następnej zwiększa się stopień trudności.

Wprowadzić wizytówki można w każdym wieku, w każdym miejscu, czasie i okolicznościach: zarówno w grupie trzylatków, czterolatków czy pięciolatków, jak i w grupach starszych, również jednorocznych (tzw. zerówkach), a także w żłobku, w grupach świetlicowych lub wyrównawczych. W zasadzie zabawy wizytówkami można wykorzystać wszędzie tam, gdzie zbierze się grupa – również w rodzinie.

Wykorzystanie wizytówek może pomóc w procesie adaptacji dzieci do przedszkola: Niektóre nauczycielki przedszkolne czekają z inicjacją, aż nowi wychowankowie uspokoją się po rozłące z rodzicami, inne natomiast od razu dokonują tego aktu. Te drugie stwierdzają, że inicjacja bardzo pomaga ukoić rozpacz dziecka po odejściu matki7.

Przed rozpoczęciem zabaw wizytówkami należy przygotować przynajmniej jeden komplet wizytówek dzieci z grupy oraz osób dorosłych pracujących w grupie. W komplecie mogą również znaleźć się wizytówki osób wchodzących do grupy na dodatkowe zajęcia (logopeda, nauczyciel języka angielskiego, psycholog itd.). Ponieważ pracuję w przedszkolu z oddziałami integracyjnymi, mamy mniej liczne grupy, a co za tym idzie, mniej imion dziecięcych. Jednocześnie pojawia się więcej osób dorosłych pracujących z dziećmi: nauczyciel prowadzący, nauczyciel wspomagający, niekiedy indywidualny asystent dziecka i dodatkowo: logopeda, psycholog, pedagog, czasem rehabilitant. W grupie funkcjonują więc wszystkie imiona – dzieci i dorosłych. Jest to dla dzieci źródłem dodatkowej radości.

Osobiście zwykle przygotowuję kilka kompletów. Będą potrzebne na przykład do przymocowania na krzesełkach, do rozmieszczenia w sali. Komplet do zabaw laminuję od razu. Paski są równej długości, litery pisane najczęściej czcionką w rozmiarze 80, 7) I. Majchrzak, Nazywanie świata: odimienna metoda nauki czytania, MAC Edukacja, Kielce 2004, s. 17-19.

8

pogrubioną. Na kartce A4 ustawionej pionowo mieści się sześć wizytówek. Tło może być białe albo w wybranym (raczej jasnym) kolorze. Z moich doświadczeń wynika, że nie ma to wpływu na jakość zabawy. Można również zrobić jeden komplet wizytówek napisanych ręcznie. Jest to dla dzieci atrakcyjne i zaskakujące, a jednocześnie sprawi, że dzieci zapoznają się z wyglądem liter pisanych.

Drukuję też komplety imion w mniejszych rozmiarach. Na etapie przygotowywania wpisuję je w rubryki tabelki, co ułatwia potem ich rozcinanie. W momencie rozpoczęcia zabaw z daną grupą zakładam folder i zostawiam tam wzory wizytówek, liter, sylab8 itd., bo jeszcze wiele razy się przydadzą. Można je potem tylko dodrukowywać oraz drukować w innych rozmiarach, według potrzeb. Warto także przygotować „magazyn liter” – powycinane kartoniki z wszystkimi literami występującymi w polskim alfabecie, powielone co najmniej kilkakrotnie. Trzeba być także przygotowanym na to, że dziecku ruchliwemu będziemy częściej wymieniać wizytówkę, bo ono po prostu więcej (i mocniej) wizytówką manipuluje. Przygotowany komplet zalaminowanych wizytówek wkładam do koszyczka lub na tackę – i można rozpocząć zabawę.

8) W książce przyjęto podział wyrazów na sylaby z rozbiciem grup spółgłoskowych.

9

ROZDZIAŁ I

Zabawy z własną wizytówką zabawy i aktywności prowadzące do zapamiętania przez dzieci zapisu swojego imienia

ROZPOZNAWANIE SWOJEJ WIZYTÓWKI y Pomoce: wizytówki wszystkich dzieci w grupie oraz osób dorosłych pracujących z dziećmi Dzieci siedzą w kręgu. Nauczyciel pokazuje kolejne wizytówki i pyta: Czyja to wizytówka? Osoba, która się zgłosi, odbiera wizytówkę i wraca na swoje miejsce. Jeśli nikt się nie zgłasza, po kilku sekundach nauczyciel oddaje dziecku wizytówkę ze słowami: Proszę, (np. Kasiu), ta wizytówka jest twoja. Po rozdaniu wszystkich pasków proponuje dzieciom, aby przyjrzały się swoim wizytówkom.

Przez kilka minut dzieci przyglądają się wizytówkom (robi to również nauczyciel i inne osoby dorosłe obecne akurat w sali) i wymieniają się uwagami. Na zakończenie nauczyciel prosi jedno z dzieci o zebranie wizytówek i włożenie ich do koszyczka. Nauczyciel nie omawia zabawy, nie komentuje, nie ocenia. y Wskazówka: Zabawę należy powtarzać wielokrotnie. Wszelkie pomyłki nauczyciel prostuje od razu. Gdy dziecko zgłosi się po nie swoją wizytówkę, nauczyciel mówi np. Kasiu, to nie twoja wizytówka. Usiądź i poczekaj jeszcze chwilę.

POCIĄG Z WIZYTÓWEK y Pomoce: komplet wizytówek, sylweta lokomotywy, kółka wycięte z kartonu Nauczyciel rozdaje dzieciom wizytówki tak, jak w poprzedniej zabawie. Następnie kładzie na dywanie sylwetę lokomotywy oraz kółka wycięte z kartonu. Prosi dzieci, aby ułożyły wizytówki za lokomotywą jak wagony. Dzieci układają pociąg, dokładają koła. Po ułożeniu wizytówek dzieci przyglądają się pociągowi, dzielą się uwagami. Po skończonej zabawie wybrane dziecko zbiera wizytówki i wkłada je do koszyczka.

W starszych grupach można wprowadzić dodatkowe zadania, np.: x wagony należy ustawić za lokomotywą począwszy od imienia z najmniejszą liczbą liter, a kończąc na tym z największą (pierwszy wagonik „Ola”, potem „Kuba” itd.); 11

x należy określić miejsce swojej wizytówki w pociągu, stosując liczebniki porządkowe oraz określenia dotyczące położenia przedmiotów względem siebie (Iga jest pierwsza, Marcelinka ostatnia, Olek przed Jackiem, ale za Kasią, Kubuś jest ósmy itp.). y Wskazówka: Tę zabawę można przeprowadzić w wielu wersjach. Dzieci mogą układać koło, strzałkę, węża, zygzak, domek, drzewo, słonko itd.

Pomocny będzie wierszyk: Wizytówki swoje mamy, już je całkiem dobrze znamy, często nimi się bawimy, co z nich dzisiaj ułożymy?

W grupach młodszych warto przygotować sylwety, które pomogą dzieciom w tworzeniu obrazu, np. głowę węża (a z wizytówek dzieci ułożą tułów), domek z kominem (a dzieci ułożą dym), pień drzewa (a dzieci ułożą gałęzie) itp.

WIZYTÓWKI NA KRZESEŁKACH9 y Pomoce: komplet wizytówek do przymocowania na krzesełkach, gumka pasmanteryjna Nauczyciel przygotowuje wizytówki do przymocowania na krzesełkach: zalaminowaną wizytówkę należy przedziurkować dziurkaczem (na obu końcówkach po dwie dziurki), następnie przewlec gumkę pasmanteryjną przez dziurki i zszyć końcówki. Powstają dwie „szelki”, które zakłada się na oparcie krzesełka. Dzieci, siedząc, opierają się o wizytówkę. Nawet jeśli wizytówka się zsunie, łatwo ją założyć z powrotem. Zazwyczaj wizytówki na krzesełkach wytrzymują cały rok szkolny, ale jeśli któraś ulegnie zniszczeniu, zgnieceniu lub wyskubaniu – wystarczy założyć nową. Jeśli oparcie krzesełka jest lekko zaokrąglone, wizytówka będzie spadać. W tym wypadku szelki z gumki należy założyć na oparcie i zszyć końcówki już na krześle, od wewnątrz, tak aby gumki nie mogły się zsunąć.

Tak przygotowane wizytówki nauczyciel przymocowuje na oparciach krzesełek. Przez kilka kolejnych dni, przed przyjściem dzieci zamienia miejscami 9) Inspiracją była aktywność przywoływana przez Irenę Majchrzak: „Znakomite ćwiczenie wprowadziły nauczycielki z warszawskiego przedszkola nr 407: umocowały wizytówki na poręczach krzeseł. Rano wszystkie krzesełka stoją bezładnie na środku sali, a zadaniem dzieci jest odszukanie swojego i postawienie go na właściwym miejscu przy stole”. Zob. I. Majchrzak, Nazywanie świata..., s. 25.

12

kilka krzesełek przy stolikach. Zadanie dzieci polega na przestawieniu krzesełek na właściwe miejsca. y Wskazówka: Dzieci mają „swoje” miejsce w sali, co jest dla nich bardzo ważne.

Zdarzyło mi się pracować z dziećmi, które z racji swoich niepełnosprawności nie mogły siedzieć na krzesełku (przebywały cały dzień na wózku, ewentualnie w pozycji leżącej na materacu). Miały swoje krzesełko oznaczone wizytówką i przy tym krzesełku ustawiałam wózek w trakcie posiłków i zajęć. Dziecko miało swoje miejsce przy stole, tak jak wszyscy.

ZNAJDŹ SWOJE KRZESEŁKO y Pomoce: krzesełka oznaczone wizytówkami y Wariant I: Nauczyciel z pomocą dzieci ustawia krzesełka na dywanie. Włącza dowolny utwór. Dzieci spacerują między krzesełkami. Gdy muzyka cichnie, przedszkolaki mają za zadanie odnaleźć swoje krzesełko i usiąść na nim. y Wariant II: Nauczyciel prosi dzieci, by ustawiły się parami. W tym czasie przestawia krzesełka. Włącza dowolny utwór, do którego dzieci tańczą. Gdy muzyka cichnie, dzieci mają za zadanie odnaleźć swoje krzesełka. y Wariant III: Nauczyciel prosi dzieci, aby ustawiły się w „pociąg”. W tym czasie przestawia krzesełka. Dalej zabawa przebiega w ten sam sposób. Na zakończenie zabawy nauczyciel prosi dzieci, aby odniosły swoje krzesełka do stolików. y Wskazówka: Polecenia mogą być różne, np. Usiądźcie na brzegu dywanu i zdejmijcie buty, poruszajcie palcami i z powrotem ubierzcie buty – chodzi o to, aby nauczyciel miał czas na przestawienie krzesełek.

ODBIERANIE WIZYTÓWEK y Pomoce: komplet aktualnych wizytówek (czyli wizytówki tylko tych osób, które są obecne danego dnia w przedszkolu) Dzieci siedzą na dywanie zwrócone twarzą w stronę nauczyciela. Nauczyciel trzyma obok siebie koszyczek z wizytówkami. Podnosi kolejne wizytówki i prezentuje je dzieciom. Dziecko, które rozpozna swoją wizytówkę, podchodzi do nauczyciela, odbiera wizytówkę i wraca z nią na swoje miejsce. Jeśli przez kilka sekund nikt nie podchodzi, nauczyciel odkłada wizytówkę na bok. Po prezentacji wszystkich wizytówek nauczyciel pokazuje dzieciom te imiona, które nie zostały odebrane, dając dzieciom drugą szansę. Powtarza czynność do momentu, aż większość dzieci rozpozna i odbierze swoje wizytówki. Jeśli mimo to jakieś wizytówki nie zostaną odebrane, nauczyciel bez komentarza oddaje je dzieciom, do których należą. y Wskazówka: Jeśli po pewnym czasie od rozpoczęcia zabaw z wizytówkami któreś dziecko wciąż ma kłopot z rozpoznawaniem swojej wizytówki, nauczyciel powinien jeszcze raz omówić ją z dzieckiem: przypomina, jaka jest ważna (bo dziecko jest ważne, a to jego wizytówka), jakie ma piękne literki. Pokazuje coś 13

charakterystycznego, co wyróżnia tę wizytówkę wśród innych. Jeśli dziecko nadal ma trudności, można indywidualnie pozwalać dziecku odszukać wizytówkę wśród dwóch, następnie trzech itd.

MOJE MIEJSCE W SALI y Pomoce: komplet wizytówek Po rozdaniu wizytówek nauczyciel prosi dzieci, aby położyły wizytówki w takim miejscu sali, które szczególnie lubią. Następnie nauczyciel przechadza się po sali, rozgląda się, odnajduje wizytówki i oddaje dzieciom. Dzieci spacerują po sali razem z nauczycielem. Prowadzący nie komentuje, nie pyta. Zabawa trwa do momentu, aż odzyskane zostaną wizytówki wszystkich dzieci. Zabawę można przeprowadzać wielokrotnie, gdyż dzieci zmieniają swoje ulubione miejsca. y Wskazówka: Zdarza się, że dzieci zdradzają, dlaczego położyły wizytówkę akurat w tym miejscu. Niektóre przedszkolaki ukrywają swoje wizytówki i bardzo się cieszą, gdy nauczyciel nie może ich znaleźć. Bywa tak, że nauczyciel musi poprosić o wydanie wizytówki, gdy jest np. ukryta w rondelku w kuchence. Niektóre dzieci lubią łączyć się w małe grupy i razem umieszczać wizytówki w miejscach, gdzie najchętniej się bawią. Osoby, które się lubią, również często umieszczają swoje wizytówki obok siebie.

CZYJA TO WIZYTÓWKA y Pomoce: komplet wizytówek Dzieci siedzą w kręgu. Nauczyciel rozkłada na dywanie odwrócone wizytówki.

Drogą wyliczanki wybiera jedno z dzieci. Wybrane dziecko wstaje, podnosi jedną wizytówkę i pokazuje ją grupie. Zgłasza się właściciel wizytówki i odbiera ją, a pierwsze dziecko wraca na swoje miejsce. Właściciel wizytówki odnosi ją na swoje miejsce w kręgu, po czym wraca i losuje następną wizytówkę. Jeśli dziecko trafi na wizytówkę dziecka nieobecnego lub nikt nie zgłosi się po swoją wizytówkę, te wizytówki nauczyciel układa przed sobą. Zabawa trwa do momentu, aż wszystkie dzieci z kręgu będą miały przed sobą swoje wizytówki. Jeśli któreś dziecko nie otrzymało wizytówki, może na końcu podejść do nauczyciela i odnaleźć swoją wizytówkę. Na zakończenie nauczyciel odczytuje głośno imiona osób nieobecnych, prezentując dzieciom odczytywane wizytówki. y Wskazówka: W tej zabawie dzieci rozpoznają swoje wizytówki, ale w trakcie koncentrują się także na innych imionach, co wprowadza je w proces zapamiętywania graficznego zapisu imion koleżanek i kolegów.

WIZYTÓWKI NA STOPACH I y Pomoce: kolorowe kartki, pisaki, nożyczki, małe wizytówki, klej Każde dziecko wybiera kartkę w ulubionym kolorze, odrysowuje na niej swoją prawą stopę i wycina ją. W grupach młodszych nauczyciel pomaga dzieciom.

14

Następnie prowadzący rozkłada na stoliku małe wizytówki – dla każdego dziecka po jednej. Zadaniem dzieci jest znaleźć swoją wizytówkę i przykleić na wyciętą sylwetę swojej stopy. Następnie nauczyciel rozkłada oznaczone wizytówkami stopy na dywanie. Dzieci ustawiają się w kręgu wokół nich. Prowadzący włącza dowolny utwór muzyczny.

Dzieci spacerują w rytmie nagrania, a ich zadanie polega na odnalezieniu swojej stopy i postawieniu na niej nogi w czasie, gdy słychać muzykę.

Nauczyciel obserwuje dzieci i daję im odpowiednio długi czas, aby wszystkie odnalazły swoją stopę. y Wskazówka: Jeśli dzieci wycinają tylko swoje prawe stopy, należy zwrócić uwagę, aby mała wizytówka była przyklejona na właściwej stronie. Można obrysować i wyciąć stopy lewe i prawe (wówczas dzieci będą szukać swojej lewej lub prawej stopy). Jeśli wizytówki wszystkich dzieci będą jednego koloru, zadanie będzie trudniejsze.

Wycięte i podpisane stopy można wykorzystać do wykonania grupowego drzewka, kwiatka, koła.

Taka forma przedstawienia przynależności dzieci do grupy jest dla nich bardzo atrakcyjna. Ze stóp można również układać np. litery. Można także stopy zalaminować i wykorzystywać do różnych zabaw przez dłuższy czas. Jeśli nauczyciel pracuje z maluszkami, może stopy wykorzystać do zabaw, a potem zachować. Po dwóch latach można odrysować stopy po raz kolejny i porównać je z poprzednimi.

WIZYTÓWKI NA DŁONIACH y Pomoce: kolorowe kartki, pisaki, nożyczki, małe wizytówki do przyklejenia, klej Dzieci obrysowują swoje dłonie i wycinają (w grupach młodszych w razie potrzeby nauczyciel pomaga dzieciom).

Następnie dzieci odszukują swoje wizytówki rozłożone na stole i naklejają je na wycięte dłonie. Nauczyciel układa krąg z dziecięcych dłoni dotykających się palcami i z pomocą dzieci nakleja je na karton. W środku kręgu można wkleić napis Nasza grupa, To my itp.

15

y Wskazówka: Tworzenie kręgu z dłoni dostarcza dzieciom dużą porcję pozytywnych emocji: moja dłoń, moja wizytówka, moja grupa. Krąg z dłoni dzieci można wykorzystać także przy tworzeniu kontraktu grupowego. Można „dłonie” najpierw wykorzystać do zabaw (podobnie jak ze „stopami”), a dopiero potem stworzyć krąg. Z dłoni dzieci można stworzyć też drzewo. W zależności od koloru użytych kartek będzie to drzewo jesienne (żółte, czerwone, brązowe, pomarańczowe kartki), zimowe (białe kartki), wiosenne (zielone kartki). Zabawy ze stopami i dłońmi mają dodatkową wartość, gdyż pomagają dzieciom zapamiętać strony ciała. Krąg doskonale nadaje się również do wyznaczenia środka przy tańcach w kręgu. Może stać się także częścią mandali, którą nauczyciel stworzy z dziećmi na dywanie, pokazując przedszkolakom powtarzalność wzorów czy rytm z kolorów na obwodzie koła.

WSZĘDZIE WIZYTÓWKI y Pomoce: wydrukowane wizytówki różnej wielkości Nauczyciel oznacza wizytówkami szuflady dzieci (lub półki indywidualne), teczki na prace plastyczne, miejsce na przybory do mycia zębów – w zależności od możliwości w danej sali. y Wskazówka: W grupach przedszkolnych zazwyczaj funkcjonują znaczki. Wizytówki należy wykorzystać tam, gdzie znaczków nie ma, lub równolegle ze znaczkami (można również wprowadzić wizytówki po tym, jak dzieci nauczą się już rozpoznawać swoje znaczki). Wizytówki mogą być na tle innym niż białe. Ważne jest, aby każdy komplet był na jednym, wybranym tle, np. na półeczkach w szatni – tylko żółte wizytówki, na teczkach z pracami – niebieskie itd. Może być tak, że „Tygryski” mają wizytówki na tle pomarańczowym, „Żabki” na zielonym, „Biedronki” na czerwonym itp. Ważne jest, aby użyte tło nie było ciemne – litery powinny być dobrze widoczne.

KOLOROWANKI y Pomoce: kolorowanki z naklejonymi wizytówkami dzieci Nauczyciel rozkłada na dywanie kolorowanki z naklejonymi wizytówkami dzieci. Dzieci mają za zadanie znaleźć swoją kolorowankę, zabrać ją do stolika i pokolorować. y Wskazówka: Dzieci, które znają już zapis swojego imienia, odnajdują „swoje” kolorowanki szybko – podnoszą je i przechodzą do stolików. Na dywanie zostaje mniej kolorowanek i to zwiększa szanse tych dzieci, którym rozpoznawanie wizytówek sprawia jeszcze trudność. „PODPISYWANIE” SWOICH PRAC y Pomoce: małe wizytówki (na tacy) do przyklejania, klej Po wykonaniu dowolnej pracy plastycznej dzieci mają za zadanie wyszukać swoją wizytówkę wśród innych i przykleić ją na swojej pracy.

16

y Wskazówka: Można przechowywać małe wizytówki dzieci wymieszane na plastikowej tacy. Przedszkolaki świetnie sobie radzą z wyszukiwaniem ich. Jest to jednocześnie ćwiczenie percepcji wzrokowej.

KOLOROWE WIZYTÓWKI I y Pomoce: jeden komplet wizytówek na białym tle, drugi komplet na kolorowym tle Dzieci siedzą w kręgu. Przed każdym dzieckiem leży jego biała wizytówka. Nauczyciel rozkłada na dywanie komplet wizytówek w innym kolorze. Zadaniem dzieci jest znaleźć swoją „kolorową” wizytówkę i położyć przed sobą, obok białej. Na zakończenie jedno z dzieci zbiera wizytówki do koszyczka i wręcza je nauczycielowi. y Wskazówka: W tej fazie zabaw zdarzają się pomyłki, jeśli imiona mają taką samą pierwszą literę lub część imienia jest taka sama, np. Gracjan i Grażyna.

Dobrze jest dać dzieciom szansę, aby same odkryły błąd i go naprawiły. Jeśli nie zauważą błędu, należy im zwrócić uwagę i dać im czas. Jeśli nadal nie znajdą błędu, wówczas nauczyciel wskazuje im, gdzie jest błąd i znów daje czas na poprawienie go. Nauczyciel powinien pomagać i wspierać, bez oceniania – celem jest to, aby każde dziecko miało poczucie, że odniosło sukces.

PODAJ DALEJ LUB ZATRZYMAJ y Pomoce: komplet wizytówek w koszyczku Dzieci siedzą w kręgu. Nauczyciel wyjmuje jedną wizytówkę z koszyczka i podaje ją dziecku siedzącemu po prawej stronie, mówiąc: Czy to jest twoja wizytówka? Jeśli tak – połóż ją przed sobą. Jeśli nie – podaj ją następnej osobie.

Można wspomóc się wierszykiem: Podałem/am ci wizytówkę.

Ty podaj ją dalej, lecz jeśli ona jest twoja – nie podawaj wcale.

Nauczyciel podaje kolejne wizytówki, kontrolując, czy dzieci ich nie przetrzymują. Dzieci mają za zadanie podawać wizytówki dalej „po kole”, a swoją zatrzymać i położyć na dywanie przed sobą. Zabawa trwa dopóty, dopóki ostatnia wizytówka nie trafi do właściciela lub nie wróci do nauczyciela. Po zakończeniu zabawy każde dziecko powinno mieć przed sobą wizytówkę. Nauczyciel zwraca uwagę dzieci na wizytówki, które do niego wróciły. Odczytuje imiona osób nieobecnych, a także tych, które przeoczyły swoją wizytówkę – teraz te osoby mogą ją odebrać i położyć przed sobą. Nauczyciel daje dzieciom czas na przyglądnięcie się wizytówkom, dyskusję o podobieństwach i różnicach. Na zakończenie jedno z dzieci zbiera wizytówki. y Wskazówka: Dzieci mają tendencję do zbyt szybkiego podawania wizytówek, co może spowodować „kumulację” wizytówek u jednej osoby. Warto, by 17

nauczyciel umówił się wcześniej z dziećmi, żeby podawały wizytówkę koledze dopiero wówczas, jeśli on oddał już poprzednią i ma wolne ręce. Zabawa pozytywnie wpływa na rozwój koncentracji.

KOLOROWANIE IMIENIA y Pomoce: wizytówki dzieci wydrukowane lub napisane konturami liter, kredki, papier kolorowy, plastelina itd.

Nauczyciel rozkłada na dywanie kartoniki z napisanymi konturowo imionami dzieci. Zadaniem przedszkolaków jest odnaleźć swoje imię i wypełnić kolorami wnętrza liter. Można je również wykleić, uzupełnić plasteliną lub zastosować inne pomysły.

y Wskazówka: Litery można wykonać na komputerze lub zrobić wizytówki ręcznie (litery drukowane lub pisane). Litery są wtedy trochę krzywe, ale to dzieciom nie przeszkadza – bez trudu odnajdują swoje wizytówki.

WYSZUKIWANIE SWOJEJ WIZYTÓWKI WŚRÓD INNYCH10 y Pomoce: komplet wizytówek Dzieci wraz z nauczycielem siedzą w kręgu na dywanie. Prowadzący rozkłada na środku dywanu wizytówki i prosi dzieci, aby odszukały swoje. Kiedy już wszystkie dzieci mają swoje wizytówki, nauczyciel chwali przedszkolaki za dobrze wykonane zadanie. Jedna osoba zbiera wizytówki i wkłada je do koszyczka. y Wskazówka: Nauczyciel obserwuje dzieci i pomaga tym, które nie radzą sobie z zadaniem. Nie podkreśla, kto pierwszy znalazł wizytówkę, nie ocenia, nie komentuje.

TABLICA OBECNOŚCI y Pomoce: nieduża tablica przedzielona na pół np. listwą, z rzepami do przyczepiania (może to być także makieta dwóch drzew – na której dzieci wieszają papierowe listki z wizytówkami) 10) Podobną zabawę proponowała Irena Majchrzak: „Kartki z imionami rozsypujemy na podłodze i prosimy dzieci o wyszukanie własnej wizytówki lub wizytówki wskazanego kolegi”. Zob. I. Majchrzak, Nazywanie świata..., s. 25.

18

Dzieci przychodząc do przedszkola, wieszają wizytówkę ze swoim imieniem w wyznaczonym do tego miejscu, np. pod napisem Jestem w przedszkolu. Wychodząc do domu, odwieszają wizytówki z powrotem pod napis Jestem w domu.

W ciągu dnia nauczyciel zachęca dzieci do sprawdzenia, czy wszyscy zaznaczyli swoją obecność na tablicy. Z czasem dzieci same zaczynają kontrolować tablicę obecności i przypominają „zapominalskim” o powieszeniu lub odwieszeniu swojej wizytówki. y Wskazówka: W zależności od nazwy grupy, wizytówki mogą być z emblematem: tygryska, żabki, krasnala itp.

DRZEWA CZTERECH PÓR ROKU y Pomoce: cztery sylwety drzewa w kolorach pór roku, małe wizytówki do przyklejania, kolorowe listki z papieru, kwiatki itp. (w zależności od pory roku) Wersja jesienna: Dzieci siedzą w kręgu. Nauczyciel rozkłada na dywanie kolorowe jesienne liście z papieru oraz wizytówki (dopasowane wielkością do liści).

Na dywanie leżą również cztery sylwety drzewa, każda dostosowana kolorem do pory roku, np. wiosna – jasnozielone, lato – soczystozielone, jesień – pomarańczowe, zima – biała lub zielona sylweta choinki. Zadanie dzieci polega na odszukaniu swoich wizytówek i naklejeniu ich na wybrane przez siebie listki. Następnie dzieci wybierają drzewo pasujące do aktualnej pory roku (w tym wariancie – pomarańczowe) i przyklejają listki na drzewie. W wersji uproszczonej na sylwecie drzewa dzieci przyklejają tylko swoje wizytówki. W wersji zimowej na drzewo można przykleić wizytówki na bombkach, śnieżynkach lub bałwankach; w wersji wiosennej – na kwiatkach, zielonych listkach, motylach; w wersji letniej – na słoneczkach, żaglówkach. y Wskazówka: Gotowe drzewo można wyeksponować w sali, a zabawę powtarzać na rozpoczęcie każdej pory roku i zamieniać drzewo na aktualne. Jeśli drzewa są niewielkie, mogą być wyeksponowane wszystkie. Z każdą porą roku kolejne drzewo zapełni się wizytówkami, co pozwoli dzieciom obserwować upływ czasu.

MANDALA Z WIZYTÓWKĄ y Pomoce: wzory mandali, kartki z narysowanym kołem, małe wizytówki, klej, ołówki, kredki Dzieci siedzą w kręgu na dywanie. Nauczyciel demonstruje dzieciom różne mandale, następnie rozkłada je na dywanie, aby dzieci mogły się im przyjrzeć.

Następnie prowadzący zaprasza dzieci do stolików i rozdaje im kartki. Zadanie polega na wycięciu koła, wklejeniu w jego środek swojej wizytówki (młodszym 19