1� Natura sensorycznym placem zabaw ���������������������������������������������������������������������������

Wiosna to pora roku, podczas której przyroda budzi się do życia� Natura daje mnóstwo możliwości do działań sensorycznych� To wspaniałe środowisko, które sprzyja nauce i zabawie� Spacery, obserwacje przyrodnicze, wyjścia w teren, projekty realizowane z naturalnymi okazami zapraszają do eksplorowania i podziwiania otaczającego świata� Świat przyrody to niezwykła przygoda, a także miejsce, w którym dzieci dokonują odkryć, rozwijają wyobraźnię, doświadczają oraz przede wszystkim integrują zmysły� Polisensoryczny charakter natury sprawia, że dla dobrostanu dzieci nie potrzeba drogich zabawek, pomocy terapeutycznych� Wystarczy wsłuchać się w wiosenne ptasie trele, obserwować pąki na drzewach, wąchać rozkwitające kwiaty, dotykać kropli rosy� Naturalna przestrzeń odpowiada również na potrzeby zmiany, ruchu, wyciszenia i relaksu� Obcowanie z przyrodą uwrażliwia dziecko na piękno, jak również wyzwala opiekuńczy stosunek do niej� „ Wiosenne wyprawy: co się dzieje nad rzeką, w parku, na łące, w lesie, nad jeziorem… h Potrzebne będą: lupy, lornetki, płócienne lub papierowe woreczki do zbierania okazów, atlasy zwierząt i roślin

Wybierzcie się na wiosenny spacer w różne środowiska przyrodnicze� Obserwujcie przebudzenie przyrody – wypatrujcie i nasłuchujcie pierwszych oznak wiosny� A gdy wiosna nastanie w pełni, porównajcie zmiany, jakie zaszły w przyrodzie� Oto, co możecie robić podczas wiosennych wypraw: • szukać pierwszych kwiatów wiosennych (śnieżyczka przebiśnieg, rannik zimowy, krokus wiosenny, krokus złocisty, ciemiernik biały); • bawić się liśćmi lepiężnika, wkładać jedne łodyżki w drugie i używać jako „parasola”; • zbierać brązowe szyszki olszy i wykorzystywać je później do zabawy; • podziwiać kwiaty rosnące nad rzeką i strumieniami leśnymi (np� niezapominajkę błotną, kaczeńce); • szukać drzew z „kotkami” (baziami), krzewów z kolcami; • zbierać wiklinę na plecionki; • obserwować rozwój kwiatów olszy i topoli; • dostrzegać różnorodność barw na łąkach; • dmuchać na kwiatostany mniszka (dmuchawce) i łapać nasiona; • przejść się przez teren porośnięty przytulią czepną, następnie zdejmować jej łodyżki z ubrań i tworzyć girlandy; • szukać białych kwiatów jasnoty białej i żółtych ziarnopłonu wiosennego; • oglądać pąki krzewów bzu czarnego i szukać pąków na innych krzewach i drzewach; • rozpocząć całoroczną obserwację krzewów kaliny i dzikiej róży; • oglądać pędy majowych drzew szpilkowych; • obserwować kwiaty podczas słonecznej i pochmurnej pogody; • dokonać trzydniowej obserwacji rozwoju liści wybranego drzewa lub krzewu; • szukać na podłożu leśnym nasion świerków, sosen oraz innych roślin leśnych; • poszukiwać pierwszych liści na drzewach i krzewach; • oglądać kwitnące krzewy (oczar omszony, zimnokwiat wczesny, forsycja, lilak pospolity), wąchać kwiaty, obserwować owady i ich aktywność; • zbierać szyszki w lesie, suszyć je na wiosennym słońcu (i porównywać szyszki wysuszone z szyszkami wilgotnymi), gromadzić je do zabaw i prac plastycznych;

• porównywać gałązki jodły, świerku, sosny i modrzewia; • w słoneczne dni obserwować pszczoły krzątające się wśród roślin zielnych, krzewów i drzew, wsłuchiwać się w ich brzęczenie; • obserwować rozwój pąków kasztanowca, zbierać opadłe łuski; • podziwiać kwitnące drzewa owocowe – najpierw z pewnej odległości (wrażenia ogólne), a później z bliska (szczegóły); • porównywać kształty drzew rosnących na otwartej przestrzeni z ich odpowiednikami rosnącymi w skupiskach (las); • obserwować dzikie ptaki, drób oraz ptaki hodowlane, porównywać ich zewnętrzne cechy, słuchać wydawanych przez nie dźwięków; • posłuchać śpiewu ptaków, spróbować naśladować ich trele, rozpoznawać gatunki; • obejrzeć stare gniazdo z poprzedniego roku, zwrócić uwagę na budowę nowego gniazda i zasiedlenie ptaków w skrzynkach lęgowych; • obserwować, czym się ptaki odżywiają, co wydziobują z ziemi; • obserwować ptaki pływające (łabędzie, gęsi, kaczki); • obserwować motyle, chrząszcze, dżdżownice, biedronki; • szukać gąsienic na liściach; • doświadczać siły wiatru, ustawiać się pod wiatr oraz obserwować rośliny na wietrze; • wąchać i dotykać korę drzew, przytulać się do drzew; • odnajdować małe kamyczki, układać obrazy z kamieni, wystukiwać rytmy za ich pomocą; • zbierać płatki przekwitniętych kwiatów (gazanii, forsycji, niezapominajek, różaneczników, stokrotek, prymulek, bzów, krokusów), które można wykorzystać do prac plastycznych, mas sensorycznych i ścieżki dotykowej; • obserwować czynności wykonywane przez mrówki� „ W moim ogródeczku h Potrzebne będą: miejsce w ogrodzie na duże drewniane skrzynie (rabatki), podwyższone lub podłużne doniczki na parapet, ziemia, resztki roślin pochodzące z ogrodu (gałęzie, skoszona trawa), narzędzia ogrodnicze, konewki, fartuszki, rękawiczki, sznurek, etykiety, nasiona i sadzonki roślin miododajnych (rudbekia błyskotliwa, naparstnica purpurowa, berberys, aster, nagietek lekarski, rumianek pospolity, ogórecznik lekarski, kocimiętka, malwa różowa, mikołajek płaskolistny, groszek łąkowy) i ziół (lawenda, rozmaryn, mięta, bazylia, melisa), nasiona nowalijek (sałata, rzodkiewka, pomidory, marchewka, ogórki, szczypiorek, rzeżucha, cebula, pietruszka, cebula dymka)

Przygotujcie miejsce na rabatę� Najlepiej w roli rabatek sprawdzą się drewniane skrzynie, które wypełnicie ziemią� Można wykorzystać resztki roślin pochodzących z ogródka i przed wsypaniem żyznej ziemi na dno skrzyni wrzucić gałązki, skoszoną trawę� Tym sposobem zrobicie ekologiczny drenaż� Przekopcie ziemię i pograbcie� Sznurkiem wyznaczcie rzędy w rabatce� Palcem zróbcie rowki do wsypywania nasion lub otwory na sadzonki� Wyjmijcie sadzonki z doniczek, przygotujcie cebulki i wsadźcie do ziemi, uklepcie, podlejcie wodą z konewki� Jeśli macie nasiona, wsypcie odpowiednią ilość do dołka, przysypcie ziemią i podlejcie� Każdą sadzonkę i cebulkę oraz zasiane nasiona oznaczcie etykietą� Aranżując wasze ogródki, pamiętajcie, że każda roślina ma inne wymagania (czas siewu, odstępy między sadzonkami/nasionami, nawadnianie, nasłonecznienie)� Jeśli nie dysponujecie miejscem na dworze, możecie przygotować „grządkę” w podłużnych donicach – zasadźcie i wysiejcie rośliny, i umieśćcie donice na balkonie lub parapecie� Gdy ogródki są już urządzone, pamiętajcie o regularnym podlewaniu� Obserwujcie wasze uprawy� Nie wszystkie rośliny pojawią się wiosną, na niektóre będziecie musieli troszkę

3. W krainie emocji

Dzieci potrzebują naszego wsparcia podczas nauki rozpoznawania własnych emocji, a w późniejszym czasie – również ich nazywania� Niezwykle ważne jest to, byśmy przekazali im, że każda przeżywana przez nie emocja jest znacząca i do każdej mają prawo� Należy im pokazać, jak sobie z nimi radzić� Wiosna to pora roku, gdy my również „budzimy się do życia” – zaczynamy być pełni energii dzięki słońcu, które coraz mocniej i coraz dłużej świeci na niebie� To doskonały moment, żeby popracować na emocjach – zwłaszcza tych pozytywnych, którymi wiosną jesteśmy przepełnieni! „ Kapsuły ciszy h Potrzebne będą: duże tekturowe pudła (takie, by zmieściły się do nich dzieci), poduszki, koce, książki, nagranie wiosennych odgłosów, ewentualnie farby i pędzle

Do dużych tekturowych pudeł włóżcie koc i poduszki, weźcie ulubione książki – umośćcie się wygodnie na tak przygotowanych posłaniach i oglądajcie/czytajcie książki w ciszy� Możecie też posłuchać bajki (audiobooka lub czytanej przez nauczyciela) albo wsłuchać się w odtwarzane nagranie wiosennych odgłosów� h Wariant: Pomalujcie swoje kartonowe kapsuły, używając do tego farb w kolorach kojarzących się z wiosną� „ Pogoda emocji h Potrzebne będą: nagranie utworu instrumentalnego „Wiosenna pogoda”, nagranie odgłosów deszczu, wiatru i burzy, kartki, kredki, litrowe słoiki, taśma klejąca

Wysłuchajcie utworu „Wiosenna pogoda”, spróbujcie zilustrować go ruchem� Następnie posłuchajcie odgłosów deszczu, wiatru i burzy� Zastanówcie się, jak zobrazować emocje, używając metafory pogody: gniew – burza, smutek – deszcz, zmartwienie – zachmurzenie, radość – słońce, zachwyt – tęcza, spokój – wiosenny wietrzyk� Narysujcie na kartkach symbole pogody i umieśćcie je na słoikach tak, aby obrazek był etykietą� Teraz ponownie słuchając nagrań, narysujcie dowolną sytuację, która kojarzy się z muzyką w danym momencie i umieśćcie ilustrację w odpowiednim słoiku (dopasowując symbol pogody do emocji towarzyszących wam w danej sytuacji)� Porozmawiajcie o sposobach radzenia sobie z emocjami: np� przytulanie, głębokie oddechy, liczenie, ściskanie przedmiotu� Pamiętajcie – nie ma złych emocji, wszystkie są ważne!

Istotne jest to, by nazwać emocję, która się pojawiła, i nauczyć się, jak sobie z nią poradzić� „ Tęcza zamknięta w butelce/słoiku h Potrzebne będą: przezroczyste butelki z zakrętką, ryż barwiony na niebiesko (sposób barwienia opisano na s� 38), białe pomponiki, tęczowa wstążka, ewentualnie słoiki, żel do włosów zabarwiony na siedem kolorów (lub galaretki w kolorach tęczy), druciki kreatywne w kolorach tęczy

Stwórzcie butelki, w których… zamknięcie tęcze! Do butelek wsypcie niebieski ryż, dorzućcie białe pomponiki i małe kawałki tęczowej wstążki� Potrząsajcie butelką i przyglądajcie się ukrytym mini-tęczom� h Wariant: Przygotujcie tęcze w słoikach� Zabarwcie żel do włosów na siedem kolorów i umieszczajcie go w słoiku warstwami (od fioletowego do czerwonego)� Zamiast żelu do włosów możecie użyć galaretki owocowej albo drucików kreatywnych zwiniętych w spirale lub pociętych na kawałki i ciasno wkładanych do słoika� Możecie również stworzyć siedem słoików – każdy w innym kolorze tęczy�

„ Zapachy na poprawę nastroju h Potrzebne będą: miski z ciepłą wodą, łyżki, chochle, łyżki cedzakowe, sitka, wybrane zioła i rośliny z poniższej listy lub olejki eteryczne: • na smutek: rumianek, melisa, szałwia, bazylia, jaśmin, cytrusy; • na niepokój: lawenda, cytrusy, róża, rumianek, szałwia; • na relaks: lawenda, jałowiec, mięta, szałwia; • dodające energii: sosna, mięta, rozmaryn, cytrusy; • na koncentrację uwagi: rozmaryn, eukaliptus, mięta

Zapachy mają niesamowitą moc – mogą poprawić nastrój, zapewnić odprężenie lub dodać energii� Przygotujcie miski z ciepłą wodą� Dodajcie do miseczek wybrane rośliny, na przykład plasterki pomarańczy z gałązkami sosny, kwiaty rumianku z kroplami olejku lawendowego, gałązki jaśminu z listkami bazylii, listki mięty i rozmarynu� Usiądźcie przy miskach i zanurzcie ręce, przelewajcie przez palce wodę, bawcie się chochelkami, sitkami i łyżkami� Na koniec możecie zrobić wodną ścieżkę sensoryczną� Ustawcie miski w rzędzie, zdejmijcie skarpetki i zanurzajcie kolejno stopy w każdej miseczce� h Wariant: Największe bogactwo dobroczynnych zapachów roślinnych znajdziecie wiosną w lesie iglastym� Przebywanie w lesie działa regenerująco na organizm, dlatego wybierzcie się na spacer, poprzytulajcie się do drzew i chłońcie zapachy� „ Moja kojąca kompozycja zapachowa h Potrzebne będą: słoiczek z zakrętką lub firanki (z dość gęstym wzorem – stare, wyprane), zioła, kwiaty, przyprawy, suszone owoce

Poproś dzieci, by spośród zgromadzonych kwiatów, ziół, przypraw wybrały te, które im się podobają i których zapach sprawia im przyjemność� Dzieci umieszczają je w słoiczkach� Jeśli jest to grupa młodsza, można wykonać sakiewki z firanek o dość gęstym wzorze (żeby przyprawy, kwiaty i zioła nie wypadały – jak to może się zdarzyć podczas odkręcania słoika)� Zachęć dzieci do tego, by tak powstałe słoiczki (lub słoiczki z ukrytymi w nich sakiewkami) miały zawsze pod ręką i sięgały po nie, by powąchać ich zawartość, w razie gorszego humoru lub samopoczucia� „ Przytul drzewo, wykrzycz złość h Potrzebne będą: ogród przedszkolny z drzewami

Porozmawiaj z dziećmi o sposobach radzenia sobie z negatywnymi emocjami� Dzieci na pewno znajdą wiele dobrych sposobów� Zaproponuj dzieciom wyjście do ogrodu – zaproś je do tego, by poleżały na trawie, posłuchały śpiewu ptaków, wdychały zapachy wiosny� Gdy są zmęczone – mogą mocno tupać bosymi stopami po trawie; gdy są zdenerwowane – niech skaczą i krzyczą, a gdy potrzebują ukojenia – niech przytulą się do drzewa! „ Wiosenna playlista h Potrzebne będą: przenośny głośnik i dostęp do platformy streamingowej z muzyką z poziomu telefonu lub tabletu (lub odtwarzacz i wybrane płyty CD z zasobów dydaktycznych przedszkola)

Przeznaczcie jedne zajęcia na rozmowę o muzyce, dźwiękach, które was uspokajają, które was relaksują� Starsze dzieci być może będą w stanie wypowiadać się na te tematy bez uprzednich podpowiedzi� Młodszym dzieciom można odtworzyć kilka wybranych utworów, po czym zapytać je, czy im się podobały, co czuły podczas ich słuchania� Następnie warto podczas leżakowania lub czasu odpoczynku włączyć muzykę relaksacyjną i poobserwować dzieci, jak na nią reagują� Stwórzcie wspólnie zestaw relaksujących piosenek i melodii�

5. Zabawy logopedyczne

Zabawy sensoryczne wpływają również na rozwój mowy� Jest to szczególnie ważne dla tych dzieci, u których rozwój ten jest opóźniony, czy też dla niemowląt, które są na etapie nabierania umiejętności mówienia� Warto więc wprowadzić działania logopedyczne do domu i do przedszkola – przeprowadzać je podczas codziennych zabaw, w terapii czy podczas zajęć� Okres wiosenny rozpieszcza nas pod względem pomocy logopedycznych, które możemy znaleźć na łące – kwiaty, zioła, trawę czy dmuchawce możemy wykorzystać do ćwiczeń oddechowych� Dodatkowo wszelkie owady i inne zwierzęta, które coraz śmielej zaczynają wychodzić ze swoich kryjówek lub przejawiają zwiększoną aktywność, mogą być dla nas – nauczycieli, terapeutów, rodziców – ogromną inspiracją do tworzenia różnych zabaw logopedycznych� „ Żabie minki h Potrzebne będą: szablon żabki (szablon znajdziesz w folderze Dźwięki, ilustracje wirtualnego albumu publikacji w serwisie Moja płytoteka), kredki, ewentualnie zielona farba przeznaczona do malowania twarzy, aparat fotograficzny

Rozdaj każdemu dziecko szablon żabki� Poproś o narysowanie żabkom różnych min� Gdy obrazki będą gotowe – wszyscy naśladujcie miny poszczególnych żab� h Wariant: Możesz też zaszaleć – pomaluj buzie dzieci na zielono� Następnie zaprezentuj minę (z zakresu gimnastyki mięśni twarzy) – zadaniem wybranego dziecka jest ją naśladować� Zrób zdjęcie� Powtórzcie te czynności, aż będziecie mieć różnorodną galerię min� Wywołane zdjęcia posłużą wam bardzo długo do kontynuowania ćwiczeń! A dzieci będą dumne z tego, że pomogły przygotować piękną pomoc dydaktyczną� „ Wyścigi żabek h Potrzebne będą: dwie duże miski z wodą, zalaminowane obrazki żabek (dla każdego dziecka jedna żabka, mogą być oznaczone imionami – pomoce znajdziesz w folderze Dźwięki, ilustracje wirtualnego albumu publikacji w serwisie Moja płytoteka)

Dzieci dobierają się w pary, stają przed przygotowanymi miskami� Kładą swoją żabkę na wodzie tuż przy wybranej krawędzi miski i dmuchają w nią� Ta żabka, która pierwsza dotrze do drugiego brzegu – wygrywa� h Wskazówka: Przy dużej liczbie dzieci warto zadbać o większą ilość „akwenów wodnych”, czyli misek�

„ Trening oddechu h Potrzebne będą: średniej wielkości piórko (dla każdego uczestnika zabawy), gałązka lilaka (bzu) lub innej wonnej rośliny

Każdemu dziecku wręcz piórko, które przedszkolaki kładą na dłoni� Następnie podsuń dzieciom pod nos gałązkę bzu – dzieci nosem wciągają jej zapach, a następnie zdmuchują piórko z dłoni (wydech ustami)� Później spróbujcie zdmuchnąć piórko, wypuszczając powietrze nosem� h Wariant: Zrób pokaz oddychania z użyciem piórka: oddychanie szybkie, nerwowe – piórko trzymane za dutkę szybko porusza się do przodu i do tyłu; oddychanie uważne, głębsze – powolne wdechy i wydechy, piórko delikatnie trzepocze� Warto zwrócić uwagę dzieci na to, że uważne oddychanie przywraca równowagę, uspokaja�