Rdzeń kręgowy. Obwodowy układ nerwowy. Odruchy rdzeniowe; odruch miotatyczny. Rdzeń kręgowy (spinal cord) Część ośrodkowego układu nerwowego, przewodząca impulsy pomiędzy mózgiem a układem obwodowym. Przeciętna średnica 1 cm, barwa biała, masa ok. 30 g. Umieszczony w kanale kręgowym. Obwodowy układ nerwowy (PNS, peripheral nervous system) Nerwy i zwoje nerwowe poza mózgiem i rdzeniem kręgowym. Głównym zadaniem PNS jest zapewnienie łączności CNS z: kończynami i narządami. W przeciwieństwie do CNS (OUN), PNS nie jest chroniony ani przez kości kręgosłupa i czaszki, ani przez barierę krew-mózg. PNS składa się z : układu nerwowego somatycznego (SNS, somatic nerovous system) układu nerwowego autonomicznego (ANS, autonomic nervous system) Funkcje SNS i ANS Funkcją SNS jest koordynacja ruchów ciała i recepcja bodźców zewnętrznych, jest to system, który reguluje działalność będącą pod świadomą kontrolą. ANS dzielimy na 3 podukłady nerwowe: 1. współczulny (sympatyczny, sympathetic nervous system), 2. przywspółczulny (parasympatyczny, parasympathetic nervous system) i 3. jelitowy (enteric nervous system). 1. reaguje na zbliżające się na niebezpieczeństwo i jest odpowiedzialny za zmiany fizjologiczne polegające na m.in. przyspieszeniu rytmu serca i wzroście ciśnienia krwi (reakcje typu „walcz albo uciekaj”) 2. jest odpowiedzialny za zmiany fizjologiczne polegające m,in. Na spowolnieniu rytmu serca i rozszerzeniu naczyń krwionośnych (reakcje typu „odpoczywaj spokojnie”) 3. zarządza każdym aspektem trawienia, od przełyku do jelita grubego
Ośrodkowy układ nerwowy Mózg i rdzeń kręgowy Ośrodki integracyjne i kontrolne
Obwodowy układ nerwowy (PNS) Nerwy czaszkowe i nerwy rdzeniowe Komunikacja pomiędzy CNS i resztą ciała
Część aferentna (sensoryczna) Somatyczne i trzewne włókna sensoryczne Przewodzenie impulsów od receptorów do CNS
Współczulny Szybkie reagowanie typu „fight or flight” (neurotransmiter noradrenalina)
Przywspółczulny Powolne reagowanie typu „rest and digest” (neurotransmiter acetylocholina)
Część eferentna (motoryczna) Włókna motoryczne Przewodzenie impulsów od CNS do efektora
Somatyczny układ Autonomiczny układ nerwowy (SNS) nerwowy (ANS) Ciało, wejście z Narządy wewnętrzne, narządów zmysłów wejście z receptorów Przewodzenie wewnętrznych impulsów od CNS do Rytm serca, trawienie, mięśni szkieletowych oddychanie, pocenie się, ślinienie, podniecenie seksualne
Rdzeń kręgowy
Rdzeń kręgowy Na przekroju poprzecznym widoczne są skupiska komórek nerwowych, zwane istotą szarą, które zajmują centralną część rdzenia kręgowego. Istota szara ułożona jest w kształcie litery „H”, tworząc rogi tylne (grzbietowe) i rogi przednie (brzuszne). Do rogów grzbietowych dochodzą korzenie grzbietowe, które pośredniczą w przekazywaniu impulsów sensorycznych. W rogach brzusznych zgrupowane są neurony ruchowe, w których wypustki unerwiają komórki mięśniowe. Zewnętrzną warstwę rdzenia stanowi istota biała, utworzona z włókien nerwowych. Odruchy rdzeniowe Definicja odruchu: Reakcja na bodziec zachodząca za pośrednictwem OUN. Definicja luku odruchowego: Jednostka funkcjonalna odruchu; droga nerwowa od receptora do efektora; przebiega neuronem aferentnym do OUN, a od OUN neuronem eferentnym. Odruch rdzeniowy zachodzi za pośrednictwem rdzenia kręgowego. Schematycznie receptor, neuron sensoryczny, istota biała, interneuron, istota szara, neuron motoryczny, efektor Odruchy rdzeniowe: odruch miotatyczny Receptor ( wrzeciono mięśniowe) → akson aferentny → synapsa w istocie szarej rdzenia kręgowego → akson eferentny → efektor (mięsień) Inaczej – odruch rozciągania lub odruch własny mięśnia, jest najprostszym, dwuneuronowym, czyli monosynaptycznym odruchem rdzeniowym.