Receptory sensoryczne II. Nocyceptory (= receptory bólowe) Receptory reagujące na bodźce uszkadzające tkanki. Występują w postaci wolnych zakończeń nerwowych tuż pod skórą (ból skórny), w ścięgnach i stawach (ból somatyczny), narządach wewnętrznych (ból trzewny). Są stymulowane przez bodźce m.in. mechaniczne (np. zgniatanie, rozrywanie), termiczne (gorąco, zimno), chemiczne (np. uczucie dyskomfortu w oku podczas krojenia cebuli), elektryczne. Odkryte przez Sherringtona w 1906r. Sherrington Sir Charles S. Scherrington (1857, Londyn – 1952, Eastbourne). Angielski fizjologi, laureat Nagrody Nobla ( wraz z lordem Adrianem) z dziedziny fizjologii w r. 1932 za odkrycie funkcji neuronów. Prezes Royal Society w latach 1920-25. Jeden z najwybitniejszych twórców współczesnej neurofizjologii. Zajmował się głównie badaniem unerwienia mięśni i odruchową czynnością rdzenia kręgowego, wprowadził pojęcie synapsy i zapoczątkował badania zjawisk na synapsach; podał klasyfikację receptorów. Mechanoreceptory Receptory reagujące na bodźce mechaniczne. Związane z dotykiem, uciskiem, ruchem, rozciąganiem, a także dźwiękiem i równowagą; rozmieszczone w powłokach ciała (skóra, tkanka podskórna), w strawach i mięśniach oraz w obrębie narządów. Mechanoreceptory – mechanoreceptory skórne ludzi Ciałka dotykowe (=ciałka Meissnera) odpowiadają na bodźce dotykowe /dotyk=delikatny nacisk/ Ciałka blaszkowate (=ciałka Vatera-Paciniego) receptory nacisku Ciałka Ruffiniego receptory ciepła; odbierają temperaturę wyższą niż temperatura ciała krążki Merkela (=płytki Merkela, tarczki Merkla) receptory dotyku i nacisku
Mechanoreceptory: mechanoreceptory ptaków Ciałka Grandry'ego receptory dotyku, w skórze dzioba
Ciałka Herbsta receptory dotyku i także receptory drgań, wokół otworu gębowego/ odróżnienie naturalnego drgania poruszanych przez wiatr gałęzi od ich poruszeń spowodowanych przez zbliżającego się wroga/
Mechanoreceptory – linia boczna ryb (=linia naboczna) Zespół receptorów, zwanych neuromastami, wrażliwych na ruchy wody, Neuromasty odbierają wszelkie miany ciśnienia w wodzie, zmiany te mogą być spowodowane np. przez prądy wodne, poruszające się zwierzęta (jakikolwiek ruch), fale odbite od przeszkód. Dzięki nim zwierzę ma orientację w wodzie, również wtedy, kiedy woda jest nieprzezroczysta lub w warunkach ciemności. Schemat Linia boczna pełni niektóre funkcje narządu słuchu lub dotyku. Rybom ławicowym pozwala synchronizować ruchy - cała grupa porusza się w skoordynowany sposób dzięki temu, że ryby płynące obok błyskawicznie reagują na zmianę w kierunku ruchu sąsiadek rejestrując tę zmianę jako zmianę ciśnienia wody. Linia boczna ryb – ryby drapieżne
Mechanoreceptory: mechanoreceptory owadów Włosek zmysłowy (sensilllum trichoideum) jest filogenetycznie najstarszym elementem mechanoreceptorowym u owadów. Włosek składa się z neuronu lub grupy neuronów, struktury kutykularnej oraz jej komórek generatywnych. Spośród modyfikacji części kutykularnych narządów zmysłów u owadów występują m.in. szczecinki, stożki, kopułki oraz ampułki. Włoski zmysłowe spełniają rolę mechanoreceptorów i chemoreceptorów, przy czym niekiedy obydwie te funkcji mogą być wykonywane przez jeden włosek zmysłowy ( w tej sytuacji o większej niż jeden licznie neuronów sensorycznych).
Fotoreceptory Receptory reagujące na światło. Cztery sposoby reagowania na światło: 1. odróżnianie jasności od ciemności 2. odróżnianie kierunku źródła światła 3. zdolność widzenia kształtów 4. zdolność widzenia barwnego Oko złożone (fasetkowe)
Osmoreceptory Receptory wrażliwe na zmianę ciśnienia osmotycznego. Uczestniczą w utrzymywaniu równowagi płynów w organizmie. Występują w narządzie naczyniowym blaszki krańcowej (OVLT, organum vasculosum of the lamina terminalis) i narządzie podsklepieniowym (SFO, subfornical organ). Baroreceptory (= presoreceptory) Receptory odpowiadające za stałą wielkość ciśnienia krwi, Występują w : łuku aorty tętnicy szyjnej wewnętrznej. Proprioceptory (= proprioreceptory) Receptory informujące o ruchu, równowadze, pozycji ciała i położenia części ciała względem siebie. Występują w : mięśniach, ścięgnach, torebkach stawowych, okostnej, błędniku. przykład proprioceptora wrzeciono mięśniowe
Elektroreceptory Receptory umożliwiające detekcję obecności i zmian pola elektrycznego. Występują u stekowców, niektórych gatunków bezszczękowców, niektórych ryb chrzęstno – i kostnoszkieletowych; charakterystyczne dla ryb elektrycznych, które wykorzystują elektrorecepcję do elektrolokaci, czyli orientacji w przestrzeni na podstawie rejestrowania zmian pola elektrycznego wytwarzanego przez własny narząd elektryczny. Magnetoreceptory Receptory odbierające zmiany natężenia i kierunku pola magnetycznego. Dodatkowy komentarz: Wykorzystywane przez ptaki, np. które kierują się polem magnetycznym Ziemi.