Zarata handitzen joanen zela ere bazekien eta zarata hori jasanezina izango zela pentsatzen zuen. Hau zela eta, egoera honekin bukatzea erabaki zuen. Lehenik, elurte handi bat sortu zuen, habiak egiteko adartxoak eta bizitzeko beharrezkoa zuten janaria estaltzeko asmoz. Baina zozoa indartsua zenez, janaria harri tartean bilatu zuen. Bilaketa honetan mokoa galdu zuen zozo gaixoak.
- Nola kanta, nola txirula, nola kanta zozoak? - galdetu zion Apirilak Martxoari. 10 • Euskal Mitologia • Haurrentzako ipuinak
Zozomikote • 11
Egun batean, Mari etxeko atarian ilea orrazten ari zen bitartean, izugarrizko ekaitza sortu zen.
-Mari! Mugi zaitez! Animaliak sotoan sartu
eta etxera korrika etor zaitez, ateak eta leihoak itxi behar dira eta! - oihu egin zuen amak.
- Ezin dut ama, ilea orraztu beharra daukat - erantzun Marik.
Ama asko haserretu zen eta barruan zuen amorru guztiarekin honela esan zion:
- Kaka zaharra! Ea behingoz tximistak
eramaten zaituen!
42 • Euskal Mitologia • Haurrentzako ipuinak
Izan ere, ordurako Mamarroek Kattalin bahitu eta Gauekoren aurrera eramana zuten.
- Ez al dakizu, gaueko iluntasunean iluntasuna eta bakardadea bakarrik bideetan ibil daitezkela?-
galdegin zion Gauekok Kattalini.
70 • Euskal Mitologia • Haurrentzako ipuinak
- Ez da egia! Izan ere, bidean nindoala mokotik sua zerion txori bat, kobazulo batean bizi zen familia bat, izaki txikitxikiak eta zurekin topo egin duterantzun zion Kattalinek Gauekori.
- Gu gaueko jenioak gara,
iluntasunaren nagusiak eta zuk ez duzu tokirik bertan. Beraz, etxetik ezin duzula atera ulertzen eta obeditzen ez duzun bitartean, ez zara nire etxetik aterako-
esan zion Gauekok.
Eta Kattalinek han jarraitzen du Gauekori arrazoia eman gabe, preso, Gauekoren etxean. Gaueko Jaunak • 71
- Ez dute nire deia entzuten! Izan ere zerutik datorren soinuarekin entzutea ezinezkoa da- pentsatu zuen Piarresek penatuta. Leher eginda, minduta eta hoztuta zerura begiratu zuen eta oihu egin zuen sutan:
- Nahikoa da! Utz nazazue behingoz bakean!- oihu egin zuen etsita.
Gaizki egina! Piarres ez zen oroitu halako hitzak esatea debekatuta zegoela, jainkoak haserretu egiten zirelako! Izan ere, Ipar Haizeak Piarresen oihua entzun zuen eta haserreturik honela esan zion:
- Nor zara zu niri horrela hitz egiteko?
82 • Euskal Mitologia • Haurrentzako ipuinak
Ilargiaren Aurpegia • 83
Baina artzainek ez zuten betidanik ogia eduki Basajauni emateko. Bazen garai bat non Basajaunek bakarrik zekiela ogia egiten. Izan ere, kontatzen denez, behin artzainak hain usain goxoa botatzen zuen ogi hura nola lortu jakiteko elkartu ziren.
- Ogi horren sekretua jakin behar duguesan zuen artzain zaharrenak. - Baina nola eginen dugu? - Ausartena bidaliko dugu ogia Basajauni lapurtzera.
Denak elkarri begiratu zioten momentu horretan. Inork ez zuen erraldoiarekin topo egin nahi, baina besteen aurrean ausartak zirela erakutsi nahi zuten. Hala eta guztiz ere, Basajauni ogia lapurtzeko ez zen inor aurreratu. Basajaunen ogia • 91
116 • Euskal Mitologia • Haurrentzako ipuinak
Joaten zen mendira lanera, intentzioarekin ikatz egitera. Baina aspertu egiten zenez, ordu asko pasatzen zituen ardoa edan eta arrautzak jaten. Kapoiak ere baizituen eta arratzeetan edaten omen zuen hamar arruko zagia. Ator zabala, prakak urdinak eta buruan txapel beltza zeramatzan. Bere izena Olentzero zen. Bere herrixkan ez zuten izugarri maite eta normalean bakarrik egoten zen.
Olentzero • 117
Bere umea kobazulo barruan hazi eta hezi behar izan zuen, eguzki izpirik ikusi gabe. Ipuinak kontatu eta abestiak kantatzen zizkion lehen bizi zen lekua nolakoa zen adierazteko umetxoari, mendiak nolakoak ziren, basoak nolakoak ziren, loreen usaina nolakoa zen, haizeak zuhaitzen hostoak mugitzerakoan nolako soinua ateratzen zuten‌ Umetxoak lau urte bete zituenean honela galdetu zion amari: - Ama, ez al duzu hemendik atera nahi
argi pixka bat ikustera?
- Noski! , baina sarrera itxita dago.
Ez al duzu ikusten harri handia dagoela kobazuloaren sarreran?- esan zion amak. Hamalau • 145