Handicapture magazine web

HandiCapture KOFFIE EN KNUFFELS MET BROWNIES & DOWNIES LEKKER JEZELF ZIJN OP ERVE MEINDERS DE VERGETEN GEHANDICAPTEN VAN DE WANNE PEACE, LOVE & HAPPINESS AND AWAY FOR THE DAY

‘SOMS KOMT ER EEN LEERLING NAAR MIJ TOE: JUF HEEFT GEEN ONDERARM’

Editorial Voor je ligt de eenmalige uitgave van HandiCapture! Een tijdschrift dat we hebben gemaakt om je te inspireren en informeren over je (toekomstige) werkveld; de gehandicaptenzorg. Wie kom je er tegen en wat houdt hen bezig?

Samen met mijn redactie heb ik me in de praktijk gestort om de mooiste, leerzaamste en echtste verhalen te vinden.

Hopelijk brengen onze artikelen net zo’n gedachtewisseling bij je teweeg als het bij ons heeft gedaan.

Ieder redactielid had toch zijn of haar vooroordelen voor de start van de zogenoemde veldweek.

Waarin we allemaal een locatie hebben bezocht die gehandicaptenzorg verleend. Zo heeft redacteur Laura ons covermodel Ilse ontmoet, waarvan je zal ontdekken dat ze dubbel en dwars in jullie eigen doelgroep valt. Eveneens is onze redacteur Luuk mee geweest met een enerverend ritje in de rolstoelbus van de goedlachse Boogie.

We hebben ernaar gestreefd een hedendaags beeld te vangen van de gehandicaptenzorg. Iets wat ik persoonlijk een uitdaging heb gevonden omdat ik er normaal gesproken middenin sta, loop of zit. Afhankelijk van wat ik ga ondernemen of mijn humeur!

Ik wens je veel leesplezier en voortdurend succes met je studie, Liefs,

HandiCapture 2

Colofon

Maart 2017 Dit tijdschrift is gemaakt door studenten van de opleiding Journalistiek van Hogeschool Windesheim. Ondanks de constante zorg en aandacht die we hebben besteed aan de samenstelling van dit tijdschrift, kan de opleiding Journalistiek niet instaan voor de volledigheid, juistheid of voortdurende actualiteit van de gegevens en de inhoud van het tijdschrift.

Mocht u feitelijke onjuistheden tegenkomen dan stellen wij een reactie erg op prijs via info@windesheim.nl. Aan de inhoud van dit tijdschrift kunnen derhalve geen rechten worden ontleend.

Redactie HandiCapture Gijs Groeneveld, Sanne ter Heide, Gabriële Oosterhaven, Liesbeth van der Pijl, Sanne Poppe, Kirsten Prins, Laura Rekić & Luuk Wesselo Hoofdredacteur Sanne ter Heide Eindredactie Sanne Poppe & Luuk Wesselo Vormgeving Gijs Groeneveld, Sanne ter Heide, Gabriële Oosterhaven, Liesbeth van der Pijl, Sanne Poppe, Kirsten Prins, Laura Rekić & Luuk Wesselo Social media Liesbeth van der Pijl Begeleidende docenten Erik van Schaik & Eva Vriend Begeleidend vormgever Ton Jager Foto’s Gekregen van betrokkenen en zelf gemaakt door de redactie.

De afgelopen zeven weken heeft deze redactie getracht een mooi tijdschrift te maken over gehandicaptenzorg.

HandiCapture bedankt alle zorginstellingen, zorgverleners, cliënten en ouders voor hun bijdrage.

INHOUDSOPGAVE

WIE ZIJN WIJ

12

Voorwoord 2 Van de hoofdredactrice Colofon 3 Algemene informatie What we capture 26 Eigen ervaringen van de veldweek

48

REPORTAGES

Reportage Liesbeth 6 De vergeten gehandicapten Reportage Luuk 12 De glimlach van Boogie Reportage Sanne 18 Niet ‘zorgen voor’, maar ‘zorgen dat’ Reportage Gijs 34 Lekker jezelf zijn op Erve Meinders Reportage Kirsten 48 Koffie en knuffels met Brownies & downieS

INTERVIEWS

Interview Gabriële 22 ‘Mijn zus inspireert mij nog steeds’ Interview Laura 28 ‘Ik moet knokken voor wat ik waard ben’ Interview Sanne 42 Fred Jan kicks ASS!

6 18 HandiCapture 4

INHOUDSOPGAVE

INHOUD RUBRIEKEN

Facts & figures 10 Over de gehandicaptenzorg Humans of handicapture 16 SPH-studenten en gehandicapten Peace, Love & Happiness 38 Liefde kent geen beperkingen Social media 41 @Wie te volgen Away for a day 46 Een dagje er op uit Smile & solve 47 Lekker puzzelen Cherry O’Baby 52 Een recept voor een brownietaart

34

HET VAK

Tips & tricks stage 40 Goed voorbereid het vak in Capture location 45 Impressie van de veldweek

COLUMNS

Column Gijs 11 ‘Hij leek niet eens op de vader die ik kende’ Column Liesbeth 54 Hoe hij mij in m’n hemd liet staan

52 28

22 HandiCapture 5

REPORTAGE

De vergeten gehandicapten WE KENNEN ALLEMAAL DE ‘LEUKE’ GEHANDICAPTEN VAN TELEVISIE. DE GEHANDICAPTEN DIE ONS AAN HET LACHEN MAKEN, OF DIE ONS ONTROEREN MET HUN REACTIES. WAT WE ONS NIET ALTIJD REALISEREN, IS DAT DEZE DOELGROEP MEER DE UITZONDERING DAN DE REGEL IS. DE WANNE IN HARDENBERG BIEDT DAGBESTEDING AAN EMB-CLIËNTEN, MENSEN MET EEN ZEER ERNSTIGE MEERVOUDIGE BEPERKING. VERSLAGGEEFSTER LIESBETH NEEMT EEN KIJKJE BIJ DEZE VERGETEN DOELGROEP. BEGELEIDSTER DIANNE: “DIT IS DE MOOISTE DOELGROEP DIE ER IS.”

DOOR LIESBETH VAN DER PIJL

HandiCapture 6

Een van de cliënten zit te wachten in de lounge

‘Hakuna Matata’, klinkt het uit de geluidsboxen in de lounge. De lounge is een van de verschillende themaruimtes van De Wanne en ik zit daar met de groep van begeleidsters Marinka en Dianne. Terwijl Dianne een deel van de groep meeneemt om te gaan snoezelen, blijf ik achter met Marinka en een drietal cliënten.

Ze heeft een cd van de Lion King opgezet en rolt haar bureaustoel richting Bart, een van de drie cliënten. “Bart is heel gefocust op zijn eigen lichaam. Hij voelt graag druk, aanraking”, legt ze uit terwijl ze haar handen op het tafelblad voor Bart legt. Die pakt haar handen en drukt haar handpalmen tegen zijn oren.

Marinka vertelt me dat Bart drie á vier jaar geleden nog heel agressief was.

“Het was toen ondenkbaar om zo dicht bij hem te zitten, omdat hij vaak de neiging had om te bijten of te knijpen.”

Marinka masseert Barts armen, die helemaal tot rust komt en er zichtbaar van geniet.

Ik kijk ernaar en kan me moeilijk

voorstellen dat dit voorheen niet mogelijk was. “We moesten hem eerst goed leren kennen en veel dingen proberen, voordat we doorhadden waar hij rustig van wordt.” En dat geldt voor alle cliënten. Het kost tijd om ze te leren kennen, maar alleen op die manier kom je erachter waar ze behoefte aan hebben.

‘HET WAS ONDENKBAAR OM ZO DICHT BIJ HEM TE ZITTEN’ Een nieuwe werkwijze waar De Wanne binnenkort mee aan de slag gaat, sluit daar goed bij aan. “We gaan werken volgens een nieuw programma, LACCS”, vertelt Marjolein, begeleidster bij De Wanne. Alle werknemers worden hierin geschoold. “Het is een visie op een goed leven voor de cliënt.”

Het programma is speciaal ontwikkeld voor EMB-cliënten en stelt vijf gebieden centraal: lichamelijk welzijn, alertheid, contact, communicatie en stimulerende tijdsbesteding. Binnen elk van deze gebieden zijn bepaalde normen gesteld,

HandiCapture 7

hieraan moet worden voldaan voor een levenswaardig bestaan van de cliënt.

“Het zorgt ook voor meer bewustwording ten opzichte van de manier waarop we nu werken”, aldus Petra, collega van Marjolein. “Voorheen was het zo: als het goed gaat, gaan we zo door.

Nu krijgen we meer zicht op wat er nog beter zou kunnen.”

Hoewel dit nieuwe programma een stap in de goede richting is, maken bezuinigingen de uitvoering wel lastig.

Het is wel duidelijk dat de cliënten behoefte hebben aan persoonlijke aandacht, maar dit is door die bezuinigingen alleen maar lastiger geworden.

Zo is het aantal cliënten per groep verhoogd van acht naar tien.

En dat is niet de enige bezuiniging waar De Wanne mee te maken heeft.

Tijd om mails te beantwoorden of administratie te doen, is er bijvoorbeeld nauwelijks. “De werkdag begint officieel om twaalf voor negen. Vanaf negen uur komen de eerste cliënten. In die twaalf minuten kun je heel weinig doen”, zegt Dianne.

Begeleidster Marjolein geeft een van de cliënten persoonlijke aandacht

De 40-urige werkweek is een 36-urige werkweek geworden, waarin evenveel, misschien zelfs meer werk moet worden gedaan. De Wanne is namelijk sinds kort opgesplitst in twee teams van drie groepen. “Voorheen hadden we een coördinator die alle kerntaken voor zijn rekening nam”, zegt Dianne.

Die 24 kerntaken moeten ze nu, door het wegvallen van die coördinator, onderling oplossen.

‘IN TWAALF MINUTEN KUN JE HEEL WEINIG DOEN’ Vanuit de lounge loop ik naar de snoezelruimte. Ik open voorzichtig de deur en Dianne wenkt me naar me dat ik binnen mag komen. Ze zit op een waterbed en heeft Dennis, een van de cliënten tegen zich aangetrokken.

Ik laat me op de grond zakken en kijk toe terwijl Dianne zachtjes met Dennis heen en weer schommelt. Dan staat ze op en loopt ze naar Robin, die op het andere waterbed ligt. Als ze een poosje bij hem zit, pakt hij haar hand en legt deze op zijn hoofd. “Robin is normaal gesproken heel erg in zijn eigen wereld. Dus dat hij uit zichzelf mijn hand pakt, is zo ontzettend gaaf”, zegt Dianne trots.

Die persoonlijk aandacht is heel belangrijk. Daarom is het zo moeilijk voor te stellen dat er bij deze doelgroep bezuinigd wordt. “Het is soms ook best wel een strijd. Je moet elke keer weer verantwoorden waarom er bij deze doelgroep zo veel begeleiding nodig is”, legt Marjolein uit.

Dat heeft deels te maken met het feit dat de doelgroep ondergesneeuwd is

Sfeerimpressie van De Wanne

HandiCapture 8

geraakt. “Het is een vergeten doelgroep”, vertelt Marjolein. “Dat komt onder andere door de manier waarop gehandicapten in de media verschijnen.” Mensen willen graag de ‘leuke’ gehandicapten zien, denkt Petra. “Kijk maar naar het programma van Johnny de Mol. Die doelgroep geeft een reactie en is leuk om naar te kijken. Zo’n soort reactie kun je van onze cliënten niet te verwachten.”

‘MENSEN WILLEN GRAAG DE ‘EUKE GEHANDICAPTEN ZIEN’ En dat is niet het enige verschil. “Het niveau van de cliënten op tv ligt hoger.

Dit is totaal iets anders”, zegt Petra.

“EMB is kijken wat je er nog uit kunt halen wat hun kwaliteit van leven betreft.

Je moet ook echt zelf actie ondernemen, anders gebeurt er niks.”

Een van de cliënten vermaakt zichzelf met mozaïek

En dat zie je terug in de zorg die ze aan de cliënten verlenen. Deze is behoorlijk intensief. Het is enigszins te vergelijken met het zorgen voor een dreumes. Er moet altijd iemand bij aanwezig zijn. De cliënten kunnen vrijwel niets zelfstandig, dus ook met eten en verschonen zijn ze afhankelijk van anderen.

Met name het verschonen is best een tijdrovende en fysiek zware taak. “Wil je eens zien hoe het in zijn werk gaat, het verschonen?” Marjolein rijdt de tillift met Gijs erin richting de verschoonruimte. Ik twijfel, maar ga uiteindelijk toch met ze mee. Ik blijf een beetje op de achtergrond staan, terwijl Marjolein en haar collega de tillift naar de bad brancard rijden en Gijs hier voorzichtig op laten zakken.

‘WIL JE ZIEN HOE HET IN ZIJN WERK GAAT?’

Gijs is niet groot, maar toch vereist het proces twee begeleiders. Met z’n tweeën draaien ze Gijs van z’n ene zij, op z’n andere zij. Terwijl een van hen Gijs in die houding vasthoudt, begint de ander met verschonen.

‘HET IS HEEL FIJN DAT ER VRIJWILLIGERS ZIJN DIE ONS AF EN TOE KOMEN HELPEN.’ Ik kijk naar het geheel en besef me ineens hoe kwetsbaar de meeste cliënten zijn. En dat is het natuurlijk ook, een kwetsbare doelgroep. Als ze ziek worden, kost het ze veel moeite om er bovenop te komen. Hetzelfde geldt voor het herstellen van een operatie.

Veel cliënten zitten al in een rolstoel, wat het herstel behoorlijk bemoeilijkt.

Het is dan ook onmogelijk om je niet af en toe af te vragen wat de kwaliteit van hun leven is.Hoewel LACCS ze hier goed bij helpt, neemt deze nieuwe werkwijze niet weg dat ze bij De Wanne, ook door een gebrek aan stagiairs, handen tekort komen.

“Het is heel fijn dat er vrijwilligers zijn die ons af en toe komen helpen.” Het zouden er alleen wel iets meer mogen zijn, vindt Petra. “Dat mensen zich niet zo snel aanmelden voor vrijwilligerswerk, heeft misschien ook weer te maken met het feit dat de doelgroep zo onbekend is.”

Dianne snapt niet zo goed waarom de doelgroep zo ondergesneeuwd is geraakt. Volgens haar is dit juist de mooiste doelgroep die er is. “Het zijn echt de kleine dingen die dit werk zo mooi maken”, vertelt ze. “Zoals vanmiddag met Robin. Dat hij uit zichzelf mijn hand pakt.” Dat vindt Petra ook. “Een kleine glimlach kan je dag weer goedmaken.

Je moet er soms hard voor werken, maar daar doe je het wel voor.” *Om privacyredenen zijn de namen van cliënten gefingeerd.

FACTS & FIGURES

In Nederland zijn er ongeveer 142.000 mensen met een verstandelijke beperking, ofwel mensen met een IQ onder de 70.

Het aantal mensen met een beperking dat in een instelling woont is in de periode 2007-2012 met 3% per jaar gestegen.

Het aantal medewerkers in de gehandicaptenzorg groeide in die 5 jaar gestaag met Er zijn ongeveer 2,2 gemiddeld 3%. miljoen Nederlanders met

zwakbegaafdheid (IQ tussen de 70 en 85). Wanneer er ernstige problemen zijn met sociale In de redzaamheid worden zij soms gehandicaptensector licht verstandelijk beperkt genoemd. zijn naar schatting

Van de opleiding SPH vindt ongeveer de helft een baan in de gehandicaptenzorg.

50.000 vrijwilligers actief.

In Nederland maken in 2012 ongeveer 195.000 mensen gebruik van gehandicaptenzorg.

De groep cliĂŤnten die thuis zorg ontvangt, groeit weer licht na In de periode 2008 een aantal jaren van daling. Dit heeft tot 2012 is het aantal stu- te maken met maatregelen van het kabinet, waardoor cliĂŤnten met een denten die SPH studeren gestegen met lichte hulpvraag minder snel in aanmerking komen voor zorg met ver8,5%. blijf uit de AWBZ.

BRON: VGN & KENNISPLEIN GEHANDICAPTEN SECTOR

HandiCapture 10

COLUMN

‘Hij leek niet eens op de vader die ik kende’

Het was een koude septemberochtend in 2016. Mijn vader ging zoals elke ochtend met zijn Stromer naar zijn werk in Albergen. Net buiten Tilligte (Overijssel) ging het mis. Hij kwam naast de weg terecht en wilde met zijn fiets weer de straat op. Helaas lag de straat ongeveer tien centimeter hoger dan de berm, waardoor hij van zijn fiets werd gegooid. Hij kwam vol met zijn hoofd op de weg terecht en omdat hij al ongeveer 35 kilometer per uur fietste kwam die klap hard aan.

Het was nog donker buiten en in de omgeving waren geen huizen, de kracht om een huis op te zoeken had hij niet.

Na een ongetwijfeld te lange tijd in de kou werd hij eindelijk gevonden door twee fietsers. Die belden direct de ambulance, omdat ze snel door hadden dat het niet goed ging. Toen de ambulance(auto) aankwam, ongeveer 20 minuten later, was mijn vader nog steeds niet bij bewustzijn. De ambulancebroeder belde direct een grotere ambulance, omdat mijn vader zo snel mogelijk naar het ziekenhuis gebracht moest worden. Na ongeveer een uur op de straat te hebben gelegen werd hij eindelijk in de ambulance gelegd, waarna hij zwaar onderkoeld in het ziekenhuis aankwam.

In eerste instantie schrik je als je hem ziet liggen, maar als je dan ziet wat de dokters voor hem doen en hoe ze proberen te helpen heb je al snel door dat deze mensen respect verdienen. Dag en nacht zijn ze bezig om mensen met de meest vreselijke verwondingen te helpen en ervoor te zorgen dat de familie van het ‘slachtoffer’ gerustgesteld wordt. Bij mijn vader mochten over een hele dag maar vier personen op bezoek komen, omdat hij heel erg weinig geluid aankon.

Na een tijdje knapte hij gelukkig enigszins op en mocht hij overdag weer af en toe tv kijken. FC Twente moest namelijk voetballen tegen Heracles Almelo en die wedstrijd wilde hij voor geen goud missen.

‘FC TWENTE - HERACLES ALMELO, DAT WILDE HIJ VOOR GEEN GOUD MISSEN!’ De dokters lieten hem zelf beslissen of hij tv ging kijken of naar de radio ging luisteren. Dit besluit heeft er aan bijgedragen dat hij zich, ondanks dat hij in het ziekenhuis lag, goed voelde en de dagen makkelijk door kwam. De pijn was er zeker, maar deze pijn werd verzacht omdat er elke dag een paar mensen uit de familie kwamen en hij gewoon naar de televisie kon kijken wanneer hij daar zin in had.

Zelf was ik onderweg naar Zwolle voor een dag op school, maar toen ik het nieuws hoorde ben ik direct in de trein terug gestapt en ben ik richting het ziekenhuis in Enschede gegaan. Ik schrok erg toen ik mijn vader zag liggen, hij leek als het ware niet eens op de vader die ik kende. Zijn hoofd was blauw en overal waren draden te zien. Zijn hartslag werd in de gaten gehouden, de dokters waren erg druk met hem bezig. Uiteindelijk bleek het dat hij een paar ribben had gebroken, gekneusde longen had en ook had hij een schedelbasisfractuur van de voorkant tot achterkant van zijn hoofd.

HandiCapture 11

REPORTAGE

De glimlach van Boogie Te midden van alle kinderen, waarvan er maar weinig emoties kunnen uiten of kunnen praten, zit de zestienjarige Boogie in haar kleurrijke rolstoel. Op het eerste gezicht lijkt Boogie net als ieder ander om haar heen, maar zonder precies te weten wat haar beperking is, valt er meteen een groot verschil waar te nemen. Ze toont emotie. Ze kan glimlachen en doet dat dan ook volop.

DOOR LUUK WESSELO

Het is half drie ’s middags op de NiLoKa in de Zwolse wijk Holtenbroek. In dit dagcentrum van stichting De Kameel brengen ook deze maandagmiddag tientallen verstandelijk en meervoudig gehandicapten hun dag door. Over een uur wordt Boogie opgehaald in een speciale rolstoelbus en de zorg wordt dan overgedragen aan begeleidster Hanna en chauffeur Henk. Zij zullen haar vervolgens naar haar nog relatief nieuwe woonadres in Zuidwest-Drenthe brengen.

Zover is het echter nog niet, maar Boogie lijkt in geen enkel opzicht bezig te zijn met de tijd of met wachten. Ze is veel te druk met haar begeleiders, die elk beetje liefde dat ze met haar beperking kan tonen in ontvangst nemen. Handen vastpakken, dat vindt ze het fijnst. Vervolgens gaat de blik onderzoekend omhoog, op zoek naar oogcontact. En daar is weer die glimlach.

‘HANDEN VASTPAKKEN, DAT VINDT ZE HET FIJNST. DE BLIK GAAT OMHOOG, OPZOEK NAAR OOGCONTACT.’ Vanwege haar lichamelijke en verstandelijke handicap zal Boogie nooit onbegeleid op zichzelf kunnen wonen. Daarom woont ze sinds een paar weken in een logeerhuis in Nijeveen, een dorp vlakbij Meppel. De reis terug naar huis begint zo weer en ondanks de altijd enerverende tocht blijft Boogie vooralsnog opgewekt.

‘VANWEGE HAAR LICHAMELIJKE EN VERSTANDELIJKE HANDICAP ZAL BOOGIE NOOIT ONGEGELEID OP ZICHZELF KUNNEN WONEN’

De glimlach van Boogie

Hanna en Henk worden bij hun aankomst op de NiLoKa door een enthousiaste Boogie lachend begroet. Ze lijkt zich net zo weinig zorgen te maken om de lange rit als haar begeleiders.

“Kalmte is het belangrijkste”, zegt Henk. “Alles wat je snel wilt doen, is slecht voor haar”.

Even voor half vier wordt Boogie met behulp van de lift als eerste in de rolstoelbus gezet. De lentezon schijnt vrijwel voor het eerst dit jaar en dus kan ze straks onderweg naar buiten over de uitgestrekte akkers kijken. Geduldig wacht ze in de geparkeerde bus, want ze is niet de enige die vanmiddag vervoerd wordt. Ze wordt vergezeld door Selin en Lucas, die in tegenstelling tot Boogie een iets uitgebreidere handleiding hebben. Hanna zal onderweg hulp verlenen wanneer dat nodig is en zal vrijwel geen moment haar ogen op de weg richten of uitgebreid kunnen genieten van het groene Drentse landschap.

HandiCapture 12

REPORTAGE

Ze gaan regelmatig dagjes uit

Nog voordat Henk de bus achteruit het terrein af kan draaien, moet Hanna al van haar stoel af. Helemaal achterin zit Lukas en ook hij is meervoudig lichamelijke en verstandelijk gehandicapt. Zijn beperkingen en complicaties zijn bekend bij de twee: zij vervoeren het drietal altijd in deze samenstelling. Regelmatig krijgt Lukas een aanval, waarbij hij zijn slijm en speeksel niet goed weg kan slikken. Terwijl Hanna het slijm uit Lukas’ keel zuigt en zo voorkomt dat hij stikt, wacht Henk achter het stuur geduldig af. Ook Boogie lijkt niet echt onder de indruk. “Het is zo’n schat”, zegt Henk. “Deze kinderen kunnen weinig dankbaarheid tonen, maar een lachje is al genoeg”.

Na het enerverende begin is de rust inmiddels wedergekeerd in de rolstoelbus. Henk en Hanna gekken wat met elkaar, want anders wordt de rit wel heel eentonig. “Af en toe word ik wel gek van je ja, maar gelukkig zit ik niet altijd met je opgescheept.”. Hanna rolt lachend met haar ogen, ze is inmiddels wel wat gewend.

‘DEZE KINDEREN KUNNEN WEINIG DANKBAARHEID TONEN, MAAR EEN LACHJE IS AL GENOEG!’ Na enkele minuten is Lukas weer de oude en zijn alle inzittenden dan eindelijk klaar voor vertrek. Boogie zal als laatste worden afgezet bij haar nieuwe thuis in Nijeveen. De Kameel kocht de boerderij vorig jaar en maakte het tot een logeerhuis voor haar cliënten. Boogie woont er sinds begin dit jaar.

HandiCapture 13

De rolstoelbus waarin Luuk meegaat

REPORTAGE Met het thuisbrengen van Lukas is de grootste zorg verdwenen, maar het blijft allesbehalve gemoedelijk in de bus. Selin woont onder begeleiding in Meppel en begint inmiddels met geluid en gebaar kenbaar te maken dat ze de tocht nu wel lang genoeg vindt duren. “Dan is ze het gewoon zat en valt er nog weinig contact met haar te maken”, aldus Hanna.

Hevig gaan de armen en benen van Selin heen en weer en het gekreun zwelt aan. “Ze kan verschrikkelijk hard schreeuwen en dan verstaan we geen woord meer van elkaar”, lacht Henk.

Boogie kijkt af en toe even een kwartslag om, voor zover haar rolstoel dat toelaat. Het humeur van Selin lijkt haar echter niet te deren en ze focust zich vooral op Hanna naast zich. Ze aait Hanna hardhandig en tegelijk liefkozend over haar gezicht.

‘IEDER MENS HEEFT RECHT OP EEN MOOI LEVEN, DEZE KINDEREN OOK.’ Boogie heeft vrolijk bezoek

Lukas heeft na zijn aanval vrijwel de hele weg liggen slapen en wordt wakker pas wakker als de bus de oprit van zijn huis opdraait. Terwijl Henk Lucas’ rolstoel op de lift zet, blijf Hanna nog even in de bus, want een aanval zoals op de parkeerplaats van NiLoKa ligt altijd op de loer. “Ik kom hem morgen om kwart voor acht weer halen”, zegt Henk tegen de moeder van Lukas.

Als ook Selin weer thuis is gebracht, wordt er koers gezet richting het landelijke Nijeveen. Zoals in wel meer Drentse dorpjes is de weg kaarsrecht en eindeloos, maar Boogie heeft geen haast. Als de bus om tien voor vijf eindelijk de oprit van de boerderij opdraait en ze met de lift de bus verlaat, zit de reis er eindelijk op. “Ieder mens heeft recht op een mooi leven, ook deze kinderen”, had Henk onderweg gezegd. De andere bewoners en logees komen Boogie al tegemoet gerend en begroeten haar hartelijk. En daar is de glimlach weer.

‘En daar is die glimlach weer‘ HandiCapture 14

BLOG

HUMANS OF HANDICAPTURE

De redactie heeft quotes verzameld van de mensen die ze hebben ontmoet tijdens het maken van HandiCapture.

Pauline

‘Soms gaat er wel eens wat mis, maar het is helemaal niet erg om fouten te maken. Van je fouten leer je namelijk!’

Nicolette

‘Ik wilde altijd al hulpverlener worden, het is heel betekenisvol werk. Je draagt bij aan de kwaliteit van leven van mensen met een beperking.’

M a rc

‘Sommige cliënten kan je met een klein gebaar erg blij maken. Iets wat eigenlijk geen moeite kost kan veel betekenen voor iemand.’

HandiCapture 16

HUMANS OF HANDICAPTURE

Kim

‘Het enige wat je kan doen is hem zo goed mogelijk begeleiden, maar je kan die ziekte niet wegnemen.’

Ing e

‘Ik zag een keer een man in een rolstoel op de dansvloer, hij was echt aan het genieten. Ik kreeg er kippenvel van!’

N a t h a li e

‘Ik werk inmiddels drie jaar bij Zoethout en ik vind het erg leuk. Ik ga zelfs in mijn vrije tijd hier naartoe, om even bij te kletsen met de klanten en collega’s.’

HandiCapture 17

REPORTAGE

Niet ‘zorgen voor’, maar ‘zorgen dat’ Bij de JP van den Bent Stichting gaan ze met de mensen die een verstandelijke beperking om alsof er niks anders aan hen is. Er wordt ook niet gesproken over ‘cliënten’ als zij aan het werk zijn op Golfclub Gaasterland, de mensen worden gewoon medewerker genoemd. Om privacyredenen zijn sommige namen gefingeerd.

Vijf tips over hoe je met verstandelijk beperkten om kan gaan, afgekeken van JP van den Bent.

REPORTAGE

De lunchroom van Golfclub Gaasterland.

DOOR SANNE POPPE

1. LAAT ZE MÉÉR LEREN

Één van de medewerkers, Inge, werkt al vanaf het begin bij de Golfclub. Ze pakt er een blauwe map met zogenoemde ‘algemene doelen’ bij. Er staan verschillende dingen in die iedereen moet leren. Na het golfen komen de leden soms in het clubhuis een kopje koffie drinken of een soepje eten. Dan moeten de medewerkers hen bedienen en als ze dit goed kunnen, is het de bedoeling dat ze daar een certificaat voor krijgen.

“We willen niet dat de medewerkers wat knutselwerkjes gaan maken of routinewerk doen”, zegt Nicole Boersma.

Zij is locatiecoördinator, een soort leidinggevende, op deze werklocatie in Oudemirdum. Sommige mensen zouden het werk op de golfclub ‘dagbesteding’ noemen, maar Nicole ziet dit anders. Dus niet: appeltaarten bakken of zakjes vullen met snoep. Maar wel: klaarstomen voor eventueel betaald werk.

‘WE WILLEN NIET DAT DE MEDEWERKERS WAT KNUTSELWERKJES GAAN MAKEN OF ROUTINEWERK DOEN’

In de blauwe map staan nog meer doelen om te voltooien. Inge maakt een sopje en zet deze in de nieuwe schoonmaakkar. “Eerst doen we de wasbak en de deurkrukken, daarna kunnen we met Wc Eend de potten schoonmaken van de toiletten.”

Ook de herenkleedkamer krijgt nog een schoonmaakbeurt. “Als het zo rustig is als vandaag, kunnen we wat meer doen. Als het mooi weer wordt, komen er veel meer mensen golfen”, vertelt Inge terwijl ze ontkalker op de douchekoppen spuit. Het spul ruikt naar rotte eieren, maar een certificaat is binnen handbereik.

‘WE HEBBEN DE MENSEN VAN DE JP VAN DEN BENT STICHTING GELIJK OMARMD’ 2. GEEF ZE EEN POSITIEVE SFEER EN VERMIJD DRUK

Marije heeft bardienst. Twee biertjes en twee wijntjes staan op de bestelling van tafel 4. Er zitten vier oude mannen te ontspannen na hun golflesje, leden van de club dus. Het bier heeft Marije al van de tap gehaald, maar ze kan de wijn niet snel genoeg inschenken. De schuimkraag van het bier is inmiddels verdwenen.

HandiCapture 19

“We hebben de mensen van de JP gelijk omarmd”, vertelt Simon de Jong glimlachend. Hij heeft samen met een ander lid van de Golfclub de stichting geïntroduceerd bij de club. “We hadden twee problemen; de bar en de keuken werden eerst verzorgd door vrijwilligers vanuit de club. Sommigen vonden dit echt verschrikkelijk om te doen. Daarnaast ging er ook wel eens wat fout met de financiën door de vrijwilligers.”

‘JIJ WORDT NOG EEN TOPPER!’ Hierdoor was het een goede keuze voor de club om van deze plek een leerschool te maken voor de cliënten.

Simon: “Ze passen perfect bij de club, omdat we erg vriendelijke leden hebben. Een paar mensen waren niet zo positief in het begin, maar die zijn nu ook overtuigd.”

Doordat de golfleden zo positief zijn, is er niet zoveel druk voor de medewerkers om alles perfect te doen. Er is ruimte voor fouten. Marije tapt twee nieuwe glazen bier, mét mooie schuimkraag, en serveert dan uit. Een man met een pet zegt: “Jij wordt nog een topper!” Marije begint te glimlachen.

REPORTAGE 3. BEHANDEL ZE NIET ANDERS Van het werk op de Golfclub kunnen de medewerkers veel leren, ook voor thuis. De meesten die daar werken, wonen begeleid. Inge woont op een woonlocatie in Sneek. Daar heeft ze haar eigen woninkje, maar er wonen dus ook anderen in het gebouw en er zijn altijd begeleiders in de buurt die iets voor Inge kunnen betekenen.

Iedereen die in het vakgebied zorg zit, heeft iets gemeen: ze willen zorgen.

“Je moet eerst naar jezelf kijken. Jouw eigen normen en waarden hoeven niet per se geschikt te zijn voor de mensen waar je mee werkt.” Caroline Slieker, ook locatie coördinator, vertelt hoe ze heeft geleerd om te gaan met de mensen die ze heeft begeleid.

Niemand is hetzelfde, dus ook “JE MOET EERST iedereen die je tegenkomt in NAAR JEZELF de gehandicaptenzorg is net KIJKEN” weer anders. Een label autisme, syndroom van down, noem het maar op - is geen exacte handleiding voor hoe je met zo’n iemand om moet Dit lijstje met tips kan je in ieder geval gaan.

‘JOUW EIGEN NORMEN EN WAARDEN HOEVEN NIET PER SE GESCHIKT TE ZIJN VOOR DE MENSEN WAAR JE MEE WERKT’

een beetje laten zien hoe je ervoor kunt zorgen dat de mensen waar je mee werkt, zich zo normaal mogelijk voelen. Want we zijn niet allemaal hetzelfde, maar we hebben wel allemaal soortgelijke dromen, wensen en behoeften. Zoals een goede baan, bij Golfclub Gaasterland bijvoorbeeld.

“Ga niet op een aparte manier met ze praten, alsof ze anders zijn, want dat willen ze helemaal niet. Als je anders wordt behandeld, voel je je ook zo. Ik betrap mezelf er soms nog op, maar dan denk ik: nee, dit moet ik niet doen.

Om die reden hoeft ook niet alles voor ze opgelost te worden.”

‘ALS JE ANDERS WORDT BEHANDELD, VOEL JE JE OOK ZO’ Eerst dus zelf proberen, dan pas vragen. Inge: “Ik heb mijn eigen keuken en badkamer en ik doe dus veel zelf. Maar als er wel iets aan de hand is, kan ik er altijd hulp bij roepen.” Ze kan in ieder geval de wc perfect schoonmaken.

Geleerd op de Golfclub.

4. VERSIMPEL HUN TAKEN NIET ALTIJD

Op verzoek van Irene, één van de medewerkers, is er een nieuw systeem bedacht om de bestellingen op te nemen van de golfers. Irene vindt het namelijk lastig om de bestelling op een kladblok op te schrijven. Daarom heeft Inge een lijst gemaakt, zodat er

Inge maakt de herendouches schoon

HandiCapture 4

REPORTAGE De bar van Golfclub Gaasterland

5. GEEF ZE VERANTWOORDELIJKHEDEN

gewoon streepjes gezet kunnen worden bij wat een golfer bestelt.

Nicole: “We zijn heel erg geneigd om voor alles een oplossing te zoeken, om er voor te zorgen dat alles perfect gaat.

Maar we moeten niet ‘zorgen voor’, maar ‘zorgen dat’. We geven ze de verantwoordelijkheid en als er dan iets fout gaat, is dat helemaal niet erg.” Dat vergeten zij, maar ook de begeleiders wel eens.

In eerste instantie lijkt zo’n standaard lijst een prima oplossing. Voor sommigen is dit misschien ideaal, maar er hoort wel enige uitdaging te zijn en ruimte om te groeien en te leren. Nicole laat dit weten aan de begeleiders, want niet alles hoeft van tevoren aangepast te worden. “Als iets niet gelijk lukt, is dat juist een aandachtspunt om aan te werken. Dan moeten ze leren hoe het wél op die manier gaat.”

‘WE ZIJN HEEL ERG GENEIGD OM VOOR ALLES EEN OPLOSSING TE ZOEKEN, OM ER VOOR TE ZORGEN DAT ALLES PERFECT GAAT. MAAR WE MOETEN NIET ‘ZORGEN VOOR’, MAAR ‘ZORGEN DAT’. WE GEVEN ZE DE VERANTWOORDELIJKHEID EN ALS ER DAN IETS FOUT GAAT, IS DAT HELEMAAL NIET ERG.’

HandiCapture 21

Omdat het zo rustig is door het weer (het is nogal fris en soms kan er een stortbui naar beneden komen), is er veel tijd over. Gezellig koffiedrinken is dus niet iets vreemds op deze momenten. Tijdens de eerste koffiepauze worden de taken verdeeld. Inge vraagt wie er bardienst heeft en wie er in de keuken staat vandaag.

Er wordt gezellig wat gekletst. Een medewerker merkt op dat de koffie die een begeleider gemaakt heeft aan de sterke kant zit. “Ik denk dat ik zo wegstuiter.” Er wordt gelachen. De bar moet echter wel in de gaten worden gehouden. Een gast staat klaar met een bonnetje met de bestelling. Dat kan natuurlijk niet, het blijft een horeca-aangelegenheid. Gelukkig is Inge oplettend. “Wie staat er bardienst?”

INTERVIEW

’Mijn zus inspireert mij nog steeds’ Dorien van Es (45) is de zus van de verstandelijk beperkte Carola (51). Zij heeft het gedrag van een kind tussen de acht en twaalf jaar. Om de zoveel tijd heeft ze ook nog last van epileptische aanvallen. Gelukkig werkt Dorien zelf in de zorg en heeft zij haar manier van handelen op de beperking van haar zus gebaseerd. ‘’Ik heb veel meer geduld.’’

INTERVIEW

DOOR GABRIËLE OOSTERHAVEN

“Mijn zus was helemaal gezond, totdat ze op driejarige leeftijd een hersenvliesontsteking opliep. Dit kwam doordat de artsen te laat ingrepen, waardoor er een litteken op haar hersenen ontstond. Hierdoor ontstond er als het ware een kortsluiting in haar hersenen, wat de epileptische aanvallen veroorzaakt.

Desondanks heeft ze haar leven goed voor elkaar. Mijn zus woont in een gezinsvervangend tehuis in Voorthuizen, waar ze een eigen appartement heeft met een eigen woonkamer, slaapkamer met douche en een eigen toilet. Het is echter wel zonder eigen kookgelegenheid, omdat dat weer te gevaarlijk is. Daarom begint de ochtend ook met een gezamenlijk ontbijt, voordat ze naar haar werk gaat.

Vervolgens wordt ze ’s ochtends opgehaald door de taxi, zodat ze gelijk om half 8 kan beginnen met werken tot een uur of 3. Zodra ze thuis is, gaat ze lekker douchen, uitrusten op de bank en ’s avonds schuift ze weer aan voor het

avondeten. Ze heeft in feite dus een gewone dag net als jij en ik. Ook gaat ze twee keer in de maand met de Regiotaxi naar onze moeder in Leusden. Deze betaalt ze netjes en dat doet ze helemaal zelfstandig, wat echt fantastisch is.

‘MIJN ZUS IS OOK ZO, DUS DAT MOET IK ZO AANPAKKEN’ Ze werkt op een werkplaats in Ede, waar ze voornamelijk schroefjes in elkaar draait met een moertje eraan. Daarnaast doet ze ook vaak tien schroefjes in een zakje en herhaalt ze dat de hele tijd. Vroeger werkte ze ook wel met hout, maar dat maakte zo’n akelig geluid dat ze last kreeg van haar hoofd. Voor het werk dat ze verricht, krijgt ze een gewoon salaris in de maand. Dat is zelfs zoveel dat ze ook geen uitkering krijgt. Van dat geld dat ze met haar werk verdiend, betaalt ze dan weer de huur van haar woonruimte, de taxi en spaart ze een deel.

HandiCapture 23

INTERVIEW ‘VOORAL DAT JE HET OOK LEUK KUNT HEBBEN, ONDANKS EEN VERSTANDELIJKE BEPERKING’

daar niet in hangen. Het is echt knap om te zien dat ze echt overal het beste van probeert te maken.

Zelf werk ik in de zorg en heb ik mijn manier van handelen ook gebaseerd op de beperking van Carola. Ik heb veel meer geduld voor de mensen die ook een beperking hebben.

Dan denk ik bij mezelf: Mijn zus is ook zo, dus dat moet ik zo aanpakken. Die mensen behandel je dan wel net iets anders en dan ben ik ook net iets aardiger en behulpzamer.

Mijn collega’s hebben weleens iets van: Kom op, laat maar zitten. Maar ik wil hen dan juist een handje helpen! Je moet gewoon wat meer geduld hebben met zulk soort mensen.

Daarnaast heeft zij echt veel geduld. Als ik bijvoorbeeld een kettinkje heb dat in de knoop zit, dan kan zij er uren mee bezig zijn om dat uit elkaar te halen, terwijl anderen het al opgegeven zouden hebben. Ze gaat echt door totdat het haar lukt.

Ze inspireert mij ook. Vooral dat je het ook leuk kunt hebben, ondanks een verstandelijke beperking. Carola loopt zo op mensen af en dan zegt ze: “Hoi! Ik ben Carola en ik ben niet zoals jij, maar ik kan er wel goed mee leven!’’ Ik vind het dan wel heel erg knap dat ze zomaar op iemand af stapt en ook durft te zeggen waar het op staat. Door haar zelfvertrouwen heeft ze ook nooit dat iemand het gek vindt wat zij doet. Dat enthousiaste, overtuigende en haar zelfvertrouwen inspireert mij enorm.

Naast het feit dat ze mij inspireert, leer ik ook veel van haar.

Mijn zus staat gewoon op zonder te mopperen en gaat gewoon naar haar werk. Je hoort haar nooit echt klagen.

Tuurlijk heeft ze weleens een zware dag, maar dan blijft ze

‘ZE IS STRAIGHT TO THE POINT EN MENSEN ACCEPTEREN DAT GEWOON’ Ik vind het overigens ook leuk om te zien dat ze gewoon alles kan zeggen en zich veel kan permitteren. Ze is straight to the point en mensen accepteren dat gewoon.

Ze heeft echter ook wat valkuilen. Zo kan best wel snel geïrriteerd raken zodra ze haar zin niet krijgt. Dat gebeurt weleens als ze maar twintig euro zakgeld krijgt en ze eigenlijk 25 euro had willen hebben. Ze vindt op dat moment dat ze zelf haar geld verdiend en dat anderen zich er niet mee moeten bemoeien met hoeveel zij op dat moment mag hebben.

Ook kan ze niet goed tegen drukte en is structuur wel echt belangrijk voor haar. Ik hoor haar op verjaardagen dan ook al gauw zeggen: “Ja, dat ben ik niet gewend hé.’’

HandiCapture 24

INTERVIEW

‘IK BEN HAAR DANKBAAR DOOR DE MANIER WAAROP ZIJ MET MENSEN OMGAAT’

‘ZE LEEFT DUS GEWOON EEN ECHT LEVEN, NET ZOALS WIJ, ALLEEN HEEFT ZIJ EEN ACHTERSTAND’

Het klinkt misschien heel raar, maar ik ben haar dankbaar door de manier waarop zij met mensen omgaat. Als ik het dan betrek op het feit dat ik ben gescheiden, ben ik al die tijd gewoon haar zusje gebleven. Ik blijf dus wie ik ben voor haar. Wat er ook gebeurt, zij zal mij altijd als haar zusje zien.

Ondanks dat, doe ik eigenlijk veel te weinig leuke dingen met haar. Dat komt omdat we meer ons eigen leven leiden.

Ik ben laatst nog wel met haar naar het Dolfinarium geweest, waar ze echt van heeft genoten! Op zaterdag kom er een vrijwilligster bij haar langs die met haar naar de stad gaat en leuke dingen met haar doet. Ik doe dus niet veel dingen met haar, maar het gaat om de kleine momenten.

Vroeger deden we ook niet veel samen, omdat ik nooit iets met ‘dat soort’ mensen had. Ik had het er echt moeilijk mee dat mijn zus een beperking heeft. Ik vond het vroeger verschrikkelijk dat zij alle aandacht kreeg. Als ik mee op bezoek moest bij haar, zag ik ook andere gehandicapten, waarvan de een enger was dan de ander. Het zien van kwijl uit iemands mond en het horen van vreemde kreten zijn niet helemaal je ding op een jonge leeftijd.

Wel vond ik het dan weer grappig dat ze meteen de alcohol pakte, zodra onze ouders weg waren. Door haar medicijnen mocht ze geen alcohol drinken, maar dan deed ze dat toch stiekem. Ze leeft dus gewoon een echt leven, net zoals wij, alleen heeft zij een achterstand.’’

HandiCapture 25

WHAT WE CAPTURED Liesbeth: Hoewel ik gehandicaptenzorg altijd interessant heb gevonden, ben ik destijds bewust journalistiek gaan studeren. Toch heeft de veldweek me best een beetje aan het twijfelen gebracht. Ik vond het inspirerend om te zien hoeveel moeite begeleiders soms moeten doen om een reactie uit te lokken bij een cliënt, maar ook hoeveel voldoening het geeft als ze uiteindelijk een reactie krijgen. Hoe kleiner de overwinning, hoe groter de beloning, lijkt het wel. Ik heb kennis mogen maken met een heel indrukwekkende doelgroep, maar ook een waar ik best een beetje verliefd op ben geworden.

Gabriële: Ik vond de veldweek enorm leuk en vooral ook heel leerzaam. Het heeft er bij mij voor gezorgd dat ik nu een hele andere kijk heb op de gehandicaptenzorg. Voordat ik begon ging ik ervan uit dat je het werken met gehandicapten ‘maar even doet’. Dit viel mij echter enorm tegen. De begeleiders van de gehandicapten zijn wel degelijk hard aan het werk. Ze dragen een hele verantwoording met zich mee.

Daarom heb ik van de veldweek ook echt geleerd dat het werk van de begeleiding, naast het feit dat het dankbaar is, ook echt heel zwaar is.

Laura: Ik ben blanco de veldweek in gegaan, omdat ik niet zo goed wist wat ik moest verwachten. Aangekomen op School Lyndensteyn voelde ik mij meteen heel erg welkom en het contact met de leerlingen vond ik heel erg leuk! Ik zag mezelf nooit echt als ‘mensenmens’, vond alles wat met zorg en anderen helpen te maken had niks voor mij en dacht dat ik er ook absoluut niet geschikt voor was. Hier ben ik na de veldweek zó anders over gaan denken! Wat kan het werk in de zorg een dankbaar en waardevol beroep zijn. Het was een zeer leerzame week, die mijn kijk op de zorg compleet heeft veranderd. School Lyndensteyn, bedankt voor de gastvrijheid!

Gijs: Het viel me tijdens mijn veldweek echt op dat de mensen op Erve Meinders erg positief in het leven staan. Iedereen doet gewoon lekker normaal tegen elkaar en iedereen wordt met respect behandeld. Het maakt niet uit of je helpt in de manege, in het huishouden of in het winkeltje, iedereen doet zijn werk met veel plezier. Laten we een voorbeeld nemen aan de cliënten op Erve Meinders en zelf proberen altijd positief in het leven te staan!

Laura

Luuk

Liesbeth

HandiCapture 26

Sanne

WHAT WE CAPTURED Luuk: De veldweek heeft indruk op me gemaakt. Ik wist vooraf niet goed wat ik moest verwachten en had hiervoor zelden te maken gehad met gehandicapten. Ik besloot van tevoren om me niet anders op te stellen dan normaal: ik wist immers toch niet wat ik op m’n bordje zou krijgen.

Maar net als ieder ander mens tonen zij liefde, lachen ze en genieten ze.

Net als ieder ander mens verdienen zij een eerlijke kans om zich naar hun mogelijkheden te ontwikkelen en iets moois van hun leven te maken. De veldweek was overweldigend, ik heb er veel van geleerd en ik zal het niet snel vergeten.

Sanne: Een week van rol wisselen van cliënt naar (journalistieke) professional vond ik een eyeopener. Dat ik er dagelijks middenin zit, betekent namelijk niet dat ik er ook alles vanaf weet. Ik heb zelfs nog mijn eigen vooroordelen moeten laten varen tijdens de veldweek. Dit was confronterend, maar ook erg verrassend. Een fijne gedachte waarop ik verder kan bouwen als ervaringsdeskundige en als journalist.

Kirsten

Sanne: Een week lang meehelpen in de zorg.

Om eerlijk te zijn keek ik er nogal tegenop.

Ik heb totaal geen ervaring met de zorg en ik dacht dat ik niet goed zou weten hoe ik met die mensen om zou moeten gaan. Uiteindelijk heb ik superhard met iedereen kunnen lachen en heb ik het erg gezellig gehad. Ik heb ook wat ervaring gekregen met horeca en bediening, want opeens werd het druk en zei een begeleider: “Ja, Sanne. Maak jij deze bestellingen even klaar en breng ze dan gelijk naar de tafel!” Dat was toch wel een paniekmomentje, maar zo maakte ik mee wat de gehandicapten anders altijd moeten doen.

Kirsten: Tijdens de veldweek heb ik niet alleen aan mijn eigen ervaringen in de zorg kunnen werken, maar ik kwam er ook achter wat voor engelengeduld je als eigenaar zijnde nodig moet hebben om alles soepel te laten verlopen in een lunchroom met medewerkers die het Downsyndroom hebben. Het was mooi om te zien dat de band tussen de eigenaren en de medewerkers zo sterk is. Ze moeten natuurlijk zakelijk blijven, maar een knuffel hier en daar is altijd welkom.

Gabriële

Sanne

Gijs HandiCapture 27

‘JUF HEEFT GEEN ONDERARM’ ‘DAN DENK IK: JA HÈ HÈ, DAT WISTEN WE AL’

’

INTERVIEW

‘Ik moet knokken voor wat ik waard ben’ DOOR LAURA REKIĆ

Ilse Draijer (23) is vierdejaars student SPH. Ze loopt haar eindstage op het VSO van School Lyndensteyn in Beetsterzwaag, een mytylschool voor kinderen en jongeren van vier tot twintig jaar die lichamelijk of meervoudig beperkt of langdurig ziek zijn. “Kijk,” zegt ze vastberaden terwijl ze haar arm uitsteekt, “ik heb geen onderarm.

Zo is het gewoon. Tja, lekker belangrijk.”

Ze snapt dat mensen kijken, maar na één keer is het wel genoeg. Dan hebben ze het ook wel gezien, toch? “Alsof ze denken dat ‘ie er opeens aangroeit als ze maar lang genoeg blijven staren.” Als mensen naar haar arm zouden vragen in plaats van er alleen maar naar te kijken, is ze altijd bereid om haar verhaal te vertellen. Daar is ze heel open in. “Toen ik hier voor het eerst op school kwam stagelopen, ben ik de klassen waaraan ik les gaf langs geweest om mij voor te stellen. De leerlingen mochten toen alles vragen wat ze wilden, maar daarna is het ook klaar.”

‘ALSOF ZE DENKEN DAT ‘IE ER INEENS AANGROEIT ALS ZE MAAR LANG GENOEG BLIJVEN STAREN’ Af en toe komt er nog een leerling naar haar toe, wijzend op haar arm. Waarop vol verbazing volgt: “Juf heeft geen onderarm.” “Dan denk ik: ja hè hè, dat wisten we al. Maar ja, het zijn wel kinderen, dus je kan het ze ook niet echt kwalijk nemen. Ze worden hier omringd door mensen met beperkingen maar ik blijf toch een speciaal persoon. Ik leg op zo’n moment ook aan ze uit: iedereen heeft wat. Jij hebt dat en

HandiCapture 30

INTERVIEW

ik heb dit. Ik vergelijk mezelf met hen, zodat ze het beter begrijpen.”

Ilse ziet het vooral als een voordeel dat de jongeren zich met haar kunnen identificeren. “Het voelt alsof ik een voorbeeldfunctie heb. Ze zien dat ik me heel goed kan redden met mijn beperking. Ik gebruik het soms ook om ze aan te moedigen. Dan zeg ik: ‘Toe even, dat kun je best, ik heb alles ook altijd moeten proberen.’ Daarnaast vind ik het heel belangrijk om ze te laten weten dat ze er mogen zijn en dat iedereen heel trots op hen is.”

“Mensen zeggen wel eens: je hebt geluk gehad dat je zo geboren bent, dan weet je niet beter. Dat is ook wel zo, maar ze vergeten dat het ook heel erg zwaar kan zijn. Ik moet altijd tien keer harder mijn best doen dan iemand die wel twee handen heeft. Bij sollicitaties bijvoorbeeld, ik moet dan echt knokken voor wat ik waard ben.”

Ook de simpelste dingen kosten veel tijd. “Het is oefenen, oefenen, oefenen. Maar nu ben ik soms sneller dan mensen met twee handen.” Haar grote bos blonde krullen rolt ze zo in een knot bovenop haar hoofd. Ze gebruikt beide armen en is er inderdaad heel behendig in. “Het heeft eeuwen geduurd voordat ik dit kon”, zegt ze lachend. “Maar ik wilde het per se kunnen, dus dan is het een kwestie van doorzetten.”

‘IK VIND HET HEEL BELANGRIJK OM DE LEERLINGEN TE LATEN WETEN DAT ZE ER MOGEN ZIJN’

Een prothese wil ze niet. Toen ze elf jaar oud was heeft ze er voorgoed afscheid van genomen. “Dat onding belemmerde mij meer dan dat het me hielp. Maar het had ook deels met mijn acceptatie te maken. Ik heb die arm nou eenmaal en ik wilde het niet meer verstoppen.” Haar ouders vonden het prima. “Zij hebben mij altijd geleerd dat ik me niet hoef te schamen. Toen ik nog heel klein was trok ik mijn mouw altijd helemaal over mijn armpje heen. Als mijn vader dat zag, kreeg ik op mijn kop. ‘Zo moet dat!’ zei hij dan, terwijl hij mijn mouw weer opstroopte.”

‘MIJN OUDERS HEBBEN MIJ ALTIJD GELEERD DAT IK ME NIET HOEF TE SCHAMEN’ Die opvoeding heeft haar veel geholpen, vooral omdat ze zoveel gepest werd. “Ja, alleen maar om die arm natuurlijk, daar konden ze mij op pakken. Stompje, riepen die pestkoppen dan.” Ze heeft veel gesprekken gevoerd met de maatschappelijk werkster op het revalidatiecentrum. Daardoor heeft ze het getreiter van zich af kunnen zetten. “Ik heb er wel een olifantenhuid van gekregen. Mij raakt zelden nog iets, omdat ik door de jaren heen een gigantische muur heb opgebouwd.”

Omdat ze zelf heeft ervaren hoeveel de gesprekken haar geholpen hebben, wist ze al vroeg dat ze wilde werken met beperkte jongeren. Het liefst in Afrika. “Als klein meisje zag ik vaak de reclames van het Liliane Fonds op televisie, over gehandicapte kindjes in Afrika. Daar moest ik altijd van huilen.

HandiCapture 31

INTERVIEW Ik vond het zo erg dat ik wél een prothese kon krijgen en zij niet. En ik wilde dat ding niet eens!” Ze is gaan sparen en op haar 22ste kwam dan eindelijk het moment dat ze kon gaan.

Drie maanden voor haar studie naar Zuid-Afrika.

Ilse en haar studiegenoten deden mee aan het project Create Awareness, waarbij ze kinderen van twee verschillende scholen, één gewone school en één voor beperkten, samenbrachten. “In Afrika heerst een ontzettend taboe op gehandicapten. De kinderen worden daar weggestopt. Wij lieten ze zien dat kinderen met een beperking helemaal niet eng zijn. Het zijn geen monsters.”

‘DIE KINDEREN WISTEN ZELF NIET EENS DAT ZE EEN BEPERKING HADDEN’ “Elke school had een ander kostuum. De ‘normale’ leerlingen droegen een blauw uniform, de gehandicapte kindjes een groen met geel pak. Hierdoor werd dat onderscheid alleen maar groter en werden ze ook meer gepest.” De kinderen wisten zelf niet dat ze ‘anders’ waren dan de kinderen van de andere school. “Verschrikkelijk. Dan weet je dus niet eens waarom je gepest wordt.”

‘IK WIL DE HELE WERELD WEL REDDEN’ Haar groep heeft ervoor gezorgd dat de beperkingen bespreekbaar werden. “De leraressen van die school hadden daar nooit bij stilgestaan. Pas toen zij zich er bewust van waren, zijn ze met de kinderen gaan praten over hun handicaps. Wij waren van mening dat je het taboe nooit gaat doorbreken als de kinderen zelf niet eens weten dat ze een handicap hebben, dus dit was een belangrijke stap in de goede richting.”

Maar Ilse wil meer. “Ik ga sowieso terug naar Afrika. Ik zou er ook wel willen wonen. En dan bij het Liliane Fonds werken of een eigen project opstarten. Er is nog zoveel te verbeteren!”

Haar docent van SPH zei eens tegen haar: “Ilse, jij denkt dat je de hele wereld kan redden, maar dat kan gewoon niet.”

“Toen dacht ik echt: ho. Wat maak jij me nou? Natuurlijk kan ik dat!”

Er valt een stilte. “Oké, de hele wereld misschien niet. Maar het zou al zo mooi zijn als je het verschil kunt maken in één gemeenschap, of één gebied. Ik wil zo graag dat de beperkte kindjes in Afrika ook een heel mooi leven krijgen, ik gun ze alles. Dat is ook mijn visie: het kan altijd beter en je moet altijd blijven dromen.”

HandiCapture 32

INTERVIEW

‘Je kan het taboe van een handicap niet doorbreken als een kind zelf niet eens weet wat hij heeft’ HandiCapture 33

REPORTAGE

Lekker jezelf zijn op Erve Meinders In het kleine, rustige plaatsje Tilligte zie je veel fietsers van verbazing van hun fiets stappen. Aan de horizon doemt opeens het in 2014 geopende Erve Meinders op. Een instelling waar mensen met een beperking hun eigen plekje hebben en lekker zichzelf kunnen zijn. Erve Meinders is onderdeel van Boerderijcampus, waar mensen met een beperking een plek vinden om waarde te creëren voor zichzelf en hun omgeving.

DOOR GIJS GROENEVELD

Op Erve Meinders wordt er eerst goed gekeken of een deelnemer op de locatie past. Zo lopen er op Erve Meinders voornamelijk mensen van 18 tot 35 jaar. Bram is één van de deelnemers, hij komt naar Erve Meinders voor de dagbesteding. Tijdens het klaarmaken van de lunch praat hij honderduit over John Deere trekkers, zijn favoriete tractormerk. Bram moet kopjes klaarzetten voor de tien gasten die bij Erve Meinders komen lunchen. Hierbij geven de begeleiders hem steeds een zetje in de rug. “Je doet het heel goed Bram! Nu de andere negen kopjes nog!”

Op Erve Meinders gaat iedereen normaal met elkaar om.

Zo wordt er tijdens de pauzes bijvoorbeeld niet op mobiele telefoons gekeken. “Het is belangrijk dat iedereen op de

boerderij met elkaar verbonden is. Daarom vinden we dat de cliënten tijdens de pauze met elkaar bezig moeten zijn in plaats van met een mobieltje”, laat Ellen Lohuis weten.

Ellen is de oprichter van Boerderijcampus en ze hecht veel waarde aan sociale omgangsnormen. “De cliënten die hier zitten hebben vaak problemen in hun sociale vaardigheden, daarom is het belangrijk dat ze in momenten van samenzijn interactie hebben met elkaar.”

‘HET IS BELANGRIJK DAT IEDEREEN OP DE BOERDERIJ MET ELKAAR VERBONDEN IS’ DRUK IN DE MANEGE “Gelukkig zijn er tijdens de dagbesteding ook andere dingen te doen dan het huishouden”, vertelt Koen Morsink. Koen is één van de twaalf permanente bewoners van de locatie Erve Meinders. Het liefst werkt hij op de manege. “Dan heb

HandiCapture 34

REPORTAGE je nog iets te doen, dat gevoel heb ik bij het huishouden niet.” In de manege hebben ze twaalf paarden, twee katten en een groot aantal konijnen. Iedere deelnemer die permanent op Erve Meinders woont heeft namelijk zijn eigen konijn meegenomen! “Maar in de loop der jaren is het aantal konijnen bijna verdubbeld”, laat Tom de Jager gekscherend weten.

‘HET AANTAL KONIJNEN IS IN DE LOOP DER JAREN BIJNA VERDUBBELD!’ De manege is één van de onderdelen waar Erve Meinders haar geld mee verdient. Er worden hier namelijk ook paardrijlessen gegeven. De deelnemers werken dus actief mee in de manege. “De visie van de Boerderijcampus is dat deelnemers en bewoners actief meedoen in de maatschappij en dat ze van waarde zijn”, aldus Lohuis.

“Ook is er een vergaderzaal die we als het ware uitlenen, andere organisaties kunnen hier dan vergaderen.”

HET ONTSTAAN VAN BOERDERIJCAMPUS Het begon allemaal op Erve Remerman, één van de drie locaties van de huidige Boerderijcampus. Ellen Lohuis kwam op het idee om de gehandicaptenzorg te combineren met het leven op een boerderij. “Mijn vader werkte op een boerderij, terwijl ik actief was in de zorg”, laat Lohuis weten. “Het werken op de boerderij zorgt voor rust in je hoofd. Het begon allemaal met de opvang van een aantal cliënten in het weekend. Van het één kwam het ander en er kwamen steeds meer cliënten bij, toen besloten we over te gaan naar een bedrijf met personeel en meerdere locaties.”

ERVE DE HOOGE ESCH Het begon dus allemaal op Erve Remerman, maar later kwamen er nog twee locaties bij. Erve de Hooge Esch in Oldenzaal is gelegen middenin een woonwijk. Hier wonen jongeren met een beperking die toe zijn aan een volgende stap in hun ontwikkeling. De ligging van deze locatie zorgt ervoor dat de jongeren direct betrokken zijn in de samenleving. Door de week gaan ze naar school of naar Erve Meinders in Tilligte, de derde locatie van Boerderijcampus, waar ze meehelpen op de boerderij.

ERVE MEINDERS “Er kwam steeds meer animo voor dagbesteding en wonen”, geeft Elen Lohuis aan. “Toen begonnen de ideeën te borrelen over locatie Erve Meiders.

In onze zoektocht kwamen wij de voorzitter van de stichting GF Meinders tegen. Deze stichting is opgericht vóór het overlijden van de heer Meinders.

Het doel van de stichting is dat er op de boerderij een plek wordt gecreëerd voor mensen met een beperking, een zorgboerderij dus.” Van het één kwam het ander en binnen de kortste keren kon Erve Meinders worden geopend.

Justin brengt samen met de anderen de paarden naar buiten.

HandiCapture 35

REPORTAGE “Pas op, straks gooit het paard je nog omver!” Justin, één van de mensen die naar Erve Meinders komt voor de dagbesteding, heeft de grootste lol terwijl we met de paarden naar buiten lopen. Op dit moment zijn er ‘neem mee dagen’ in de manege, mensen die normaal lessen volgen mogen iemand meenemen. Drukke dagen, dus zet iedereen in de manege zijn beste beentje voor. De stallen worden uitgemest, de paarden worden schoongemaakt en daarna mogen ze naar buiten. “Toch wel leuk hè, al die mensen hier. Ik vind het gezellig”, zegt Koen terwijl hij druk bezig is met het schoonmaken van de paarden.

‘PAS OP, STRAKS GOOIT HET PAARD JE NOG OMVER!’ WERK IN DE WINKEL Een paard wordt verrast door het bezoek van een kat

Er staat op het erf van Erve Meinders ook een klein winkeltje. In dit winkeltje verkopen de deelnemers samen met de begeleiding eigengemaakte spullen, van zelfgemaakte koekjes tot bordjes met inspirerende teksten. Druk wordt er

De manege

HandiCapture 4

REPORTAGE door vier deelnemers gewerkt aan de bordjes. “De winkel moet natuurlijk wel gevuld blijven, daar zorgen wij voor”, zeggen de begeleidsters, terwijl de deelnemers druk aan het schilderen zijn.

Het winkeltje

‘KOM OP BRAM, LAAT JE GIJS AL HET WERK ALLEEN DOEN?’ Aan het einde van de dag helpt iedereen met het opruimen van de kantine en de vergaderruimte. Bram vindt het erg handig dat hij geholpen wordt. Tom de Jager, begeleider op Erve Meinders, heeft hem echter door. “Kom op Bram, laat je Gijs al het werk alleen doen?”

Dat alles onder luid gelach van Bram natuurlijk!

HandiCapture 5

PEACE, LOVE & HAPPINESS

Peace Love & Happiness Joy is navigator van haar eigen geluk Onderneemster Joy van der Stel (41) maakt in 1975 na zuurstofgebrek bij haar geboorte, zwaar spastisch haar entree op de wereld. De dokters vinden het zo kritiek, dat ze haar ouders adviseren te wachten met de geboortekaartjes. Er wordt namelijk ten zeerste getwijfeld of ze ooit een volwaardig leven zal leiden. Joy bewijst nu elke dag het tegendeel. Ze is gelukkig getrouwd met John Moonen (47). Samen hebben ze dochter Star (13).

PEACE

Joy’s ouders geven hun dochter dezelfde opvoeding als hun twee zonen. Haar anders werkende lijf speelt geen hoofdrol in het gezin. Sterker nog, als ze misbruik maakt van haar situatie krijgt ze straf. Joy wordt grootgebracht met de gedachte ‘Niet kunnen is in eerste instantie niet weten hoe het moet. Dus laten we vooral daar wat aan doen.’ Joy: “Ik heb al vroeg geleerd de dingen op mijn eigen manier te doen om hetzelfde resultaat te bereiken zoals alle anderen.”

‘INEENS MOCHT IK MIJN EIGEN IDENTITEIT EN PERSOONLIJKHEID INLEVEREN VOOR EEN PAAR ALGEMENE LABELS’

Op haar twaalfde verhuist Joy van Rotterdam naar een Arnhemse woonvorm om daar naar school te kunnen. Ze ervaart een cultuurshock: “Ineens mocht ik mijn eigen identiteit en persoonlijkheid inleveren voor een paar algemene labels zoals ‘Spast’, ‘Niet te veel van verwachten’ en ‘Vooral geen uitdaging bieden.” Een houding die haaks staat op de eerlijke en rechtvaardige houding die ze van huis uit heeft meegekregen.

‘DE DOCENTEN PRATEN LIEVER OVER MIJN HOOFD OVER MIJ IN PLAATS VAN MÉT MIJ’ LOVE

Gelijkwaardigheid is een belangrijk punt in dit gezin en dat buitenstaanders dat vaak zielig vinden, daar hebben ze totaal geen boodschap aan. Ieder kind mag er zijn en een weg voor zichzelf banen. Joy: “Door deze aanpak van mijn ouders is er geen enkele mogelijkheid voor in mijn latere leven uitgesloten. Ze zijn er als vanzelf vanuit gegaan dat ik het goede hoofd dat ik op mijn schouders heb, zou gaan gebruiken en daar ben ik altijd in gesteund.”

Misschien kan je dus al raden dat onderwerpen als liefde, intimiteit en seks taboe waren op de school en woonvorm van Joy. De vragen die ze heeft blijven opzettelijk allemaal onbeantwoord. Joy besluit met een dosis tegenzin haar eigen tijd af te wachten.

Maar begint toch ondertussen haar zoektocht naar antwoorden. Toen ze eenmaal de weg naar de Arnhemse binnenstad had gevonden, was ze daar vaker te vinden dan op school.

HandiCapture 38

PEACE, LOVE & HAPPINESS Waar ze haar sowieso al als recalcitrant hebben bestempeld.

“De docenten praten liever over mijn hoofd over mij in plaats van mét mij. De vrienden die ik maakte buiten het beschermde ‘gehandicaptenwereldje’ hadden dat totaal niet. Zo bouwde ik een hechtte vriendengroep op.” Een vriendengroep die handig van pas komt wanneer Joy op haar negentiende zelfstandig gaat wonen.

Als ze zich eenmaal heeft losgerukt uit het juk van het gehandicaptenstramien, gaat het vrij snel voor Joy. Ze krijgt vriendjes met wie ze op ontdekkingstocht gaat om er achter te komen hoe haar anders werkend lijf reageert en wat ze precies als prettig ervaart. Joy is de eerste die beaamt dat juist die intieme ontdekkingstocht niet altijd rozengeur en maneschijn betekent, “Dat hoeft ook niet, niet iedere nieuwe flirt hoeft meteen De Ware te zijn.”

‘STEL JE ER NIET TEVEEL VAN VOOR’ Dan is er in 2000 ineens een brief van John nadat hij Joy in een televisie-uitzending heeft gezien. Joy: “Stel je er niet teveel van voor, het was een brief van twee regels over inspiratie. Toch voelde ze zijn oprechte intenties en dus besloot ze John terug te mailen. Hieruit volgen een mailwisseling en een paar ontmoetingen, waaruit al snel zal blijken dat zij samen het juiste koppel vormen. Als John een nieuwe baan in Arnhem krijgt, is het zonder enige twijfel duidelijk dat ze willen samenwonen. Dat dat al naar twee maanden verkering plaatsvindt boeit ze niet. En wat de buitenwereld van hun relatie vindt al evenmin. Zo vragen mensen op straat zich hardop af wat er mis met John, “Want dáár kon hij toch onmogelijk naast lopen?” doelend op Joy. “Dat raakt, dat doet pijn, maar door mijn opvoeding wist ik dat dit soort dingen ook bestaan.”

‘GELOOF HET OF NIET, MAAR MENSEN MET ANDERS WERKENDE LIJVEN HEBBEN OOK BEHOEFTE AAN SEKS’ HAPPINESS

Het geluk van John en Joy is dertien jaar geleden bekroond met de komst van dochter Star. “Geloof het of niet, maar mensen met anders werkende lijven hebben ook behoefte aan seks, dus was er eigenlijk niet meer nodig dan een leuke nacht om zwanger te worden.” Vervolgens heeft de aanstaande moeder genoten van haar zwangerschap, die ze gewoon in negen maanden volbracht. “Ik geniet er eigenlijk nog steeds van, wij vinden het zo bijzonder om navigators te zijn van een mensje. We mogen haar TomTom volprogrammeren en dan kijken hoe ze haar eigen kiest.”

Star was aanwezig op de bruiloft van haar ouders vierenhalf jaar geleden. Die onder het mom van een jubileumfeestje stiekem was gepland. Precies zoals het John en Joy past.

Eindelijk voldoet Joy nu eens aan het perfecte plaatje. “Niet dat ik dat toen zo belangrijk heb gevonden. Maar op zulke momenten verdwijnt er wel weer een krasje dat ooit op mijn ziel is achtergelaten.”

‘DE VERSCHILLEN IN MENTALITEIT SPELEN SOMS NOG STEEDS OP’ Het gezin Van der Stel heeft altijd positief tegenover de relatie gestaan. Joy zegt hierover; Als middelste kind heb ik als eerste een partner aan de haak geslagen. Daar is door mijn broers met een beetje positieve jaloezie op gereageerd.” Bij de ietwat conservatieve, Limburgse schoonouders lag het wat anders. Die moesten wel wennen aan de situatie van Joy en haar Rotterdamse persoonlijkheid. De verschillen in mentaliteit spelen soms nog steeds op, maar John en Joy hebben inmiddels hun perfecte flow gevonden samen.

Joy & John tijdens hun bruiloft precies om

middernacht

HandiCapture 39

TIPS & TRICKS

TIPS & TRICKS VOOR EEN STAGEPLEK IN DE ZORG Blijf vooral altijd jezelf!

Bij ons lopen heel verschillende cliënten, die hebben allemaal een verschillende aanpak nodig. Sommigen moet je motiveren, anderen doen dingen zelfstandig. Deze mix maakt het voor ons ook zo bijzonder. Iedereen blijft lekker zichzelf en dat zorgt voor een geweldige sfeer!

Ellen Lohuis, Erve Meinders

Aan het begin van je stage ben je misschien overdonderd en weet je niet wat je moet doen in bepaalde situaties. Laat je hier niet door afschrikken. Gerrie, Stichting de Rozelaar

Wees gemotiveerd, betrokken en punctueel.

Het is belangrijk dat je affiniteit hebt met de horeca. Nicole Boersma, Golfclub Gaasterland

Soms kan het even duren voordat je contact hebt met een cliënt. Het is daarom belangrijk om geduld te hebben en niet gelijk door te gaan. Geef de cliënt de tijd om te reageren. Als je de tijd neemt, krijg je acht van de tien keer een reactie. Dat kan echt verschil maken.

Liesbeth, Activiteitencentrum De Wanne

Wees goed voorbereid, al voordat je stage begint.

Ken dus je doelgroep en heb vooraf al ideeën over wat je bij kunt dragen.

Marleen van Essen, Zoethout Eigen Werk

We zijn er in ons korte bestaan achtergekomen dat het niet per se een must is om zorgervaring en/of een zorggerelateerde opleiding te hebben. Wel is het een must om ervaring in de horeca te hebben en van aanpakken te houden.

Tony van de Kasteele en Rutger Kanis, Brownies & downieS Zwolle

Je moet niet haantje de voorste zijn, maar zelf zien wat er moet gebeuren. Toon initiatief. Het maakt ook indruk als je het enthousiasme weet vast te houden. Zie je stage als een opstap voor je werk. Gebruik je stageperiode om een netwerk op te bouwen. Ingrid Deinum, School Lyndensteyn

HandiCapture 40

HANDISOCIALS

HandiSocials

Inspirerende social media kanalen van mensen met een beperking @DAISYZEGERS - INSTAGRAM

Daisy Zegers, ook wel bekend als Flamingo Princess, heeft in haar strijd tegen kanker een onderbeen af moeten staan.

Op haar Instagramaccount houdt ze haar volgers op de hoogte van dit gevecht en van haar droom om in 2020 mee te doen aan de Paralympische Spelen. Je kunt Daisy ook vinden op YouTube. Samen met haar vriendin Nikki, maakt ze vlogs onder de naam ‘Twee Potten Drie Poten’.

@NAOMIVERVAART - INSTAGRAM

Dat een handicap een zangcarrière niet in de weg hoeft te staan, heeft Naomi Vervaart wel bewezen. Op haar Instagramaccount plaatst ze onder andere filmpjes van zichzelf waarin ze haar zangtalent laat horen. Daarnaast is ze ambassadeur van Emma at Work, een arbeidsbemiddelaar voor jongeren met een chronische ziekte of lichamelijke beperking. Naomi inspireert anderen door te laten zien dat alles mogelijk is, als je er maar in gelooft.

@IKBENCORNE - INSTAGRAM

Corné kun je kennen van het programma ‘Je Zal Het Maar Hebben’. Hij belandde twee jaar geleden in een coma, waardoor hij nu ernstig motorisch beperkt is. Corné laat zich echter niet uit het veld slaan, zoals je op zijn Instagramaccount kunt zien. Hij onderneemt veel, is dol op tatoeages en leert steeds meer dingen zelfstandig te doen.

@JOYVANDERSTEL - FACEBOOK

Je zag Joy van der Stel al voorbijkomen in Peace, Love & Happiness. Ze deelt haar bijzondere verhaal op Facebook en op haar eigen website. Daarnaast geeft ze lezingen, workshops en heeft ze boeken geschreven. Op haar eigen YouTubekanaal plaatst ze vlogs die een kijkje in haar leven geven.

@MARCDEHOND - FACEBOOK

Marc de Hond is de zoon van Nederlands bekendste opiniepeiler Maurice de Hond. Bij Marc werd in 2002 een tumor in zijn ruggenmerg ontdekt. Na een operatie komen zijn zenuwen in de knel, waardoor hij gedeeltelijk verlamd raakt. Hoewel hij wel vooruitgang boekt, blijft hij afhankelijk van een rolstoel. Uiteindelijk komt Marc bij het Nederlands rolstoelbasketbalteam terecht. Ook schrijft hij een boek over het moeizame revalidatieproces en hoe hij uiteindelijk de situatie heeft geaccepteerd.

HandiCapture 41

INTERVIEW

‘Ik kies er iedere dag opnieuw voor om de confrontatie aan te gaan met mezelf’ HandiCapture 42

INTERVIEW

Fred Jan kicks ASS! Zo’n tweeënhalf jaar werkt Fred Jan Faber (42) inmiddels bij Zoethout Eigen Werk in Hattem. Er wordt hem op deze plek de kans geboden om zijn afstand tot de arbeidsmarkt te verkleinen doormiddel van arbeidsgerichte dagbesteding, Allemaal helemaal top, maar als je naar Fred Jan kijkt, heb je geen idee waarom hij juist deze ondersteuning nodig heeft. Hij is een grote, vriendelijke reus die sociaal aanwezig is en lekker door tettert als ‘ie de praatstoel eenmaal heeft gevonden. Diegene die de tijd wil nemen om door deze façade heen te prikken krijgt een genuanceerder beeld van de man die alles lijkt te kunnen omdat hij niet wordt geremd door een fysieke beperking.

DOOR SANNE TER HEIDE

“Ik kies er iedere dag opnieuw voor de confrontatie aan te gaan met mezelf. De verstandelijke beperking die ik heb is nog tot daar aan toe, maar die Autisme Spectrum Stoornis vind ik verrekte lastig om mee te dealen.” Zo. De toon is gezet. De direct- en eerlijkheid die Fred Jan op tafel legt zijn bijzonder omdat het maar voor een handjevol autisten is weggelegd om zo over hun eigen situatie en vooral hun eigen emoties te praten.

‘HET LEUKSTE IS EIGENLIJK ALS ER IETS BIJZONDERS IS ZOALS EEN VERJAARDAG OF EEN EVENEMENT. DAN KOMT DE PERFECTIONIST IN MIJ BOVEN!’ Door zijn ASS is sociale interactie vaak lastig. Om over samenwerken nog maar te zwijgen, “Dan krijg ik in principe te veel prikkels en ga ik als het ware op slot. Toch kies ik elke dag weer voor de confrontatie omdat ik wil verkennen wat de grenzen zijn van ASS.” Fred Jan wil verder. Bewijzen dat het (ook) anders kan.

De bewijsdrang komt voort uit het feit dat vooral zijn vader moeite had met de dubbele beperking van zijn zoon. “Praat me niet van de vergelijkingen die hij steeds maakte met mijn broer Iwan. Ik ben er nog net niet gek van geworden! Waarom ben je geen eigen baas? Wat is er met jou? Wanneer ga je nou eens aan het werk? Waarom heb je geen baan zoals je broer?” Om het spervuur van vragen van zijn vader neemt Faber een baan aan bij Agrifirm, een grote landbouwcoöperatie. Al gauw loopt hij daarop zijn tenen en stopt hij aldaar vanwege de economische en persoonlijke crisis waarin hij is beland.

De lunchroom van Zoethout Eigen Werk in Hattem

HandiCapture 43

INTERVIEW Het gesprek komt op stoom. Terwijl Fred Jan verder vertelt over de relatie met zijn ouders en hoe die het leven beïnvloeden wat hij nu leeft, komt er een belangrijk detail bovendrijven: Fred weet pas sinds zijn dertigste dat hij ASS heeft.

Nu zijn ineens zijn worstelingen beter te begrijpen en komt er beter in focus waarom hij tegenwoordig werkt bij Zoethout.

“Ik ben al twaalf jaar op een reis van acceptatie. Als je diep in mijn hart kijkt, ben ik nog steeds erg verdrietig, maar de ene dag kan ik er beter mee omgaan dan de andere. Maar het feit dat ik leef van geld waar een ander belasting over

heeft betaalt, daar zal ik nooit aan wennen.”

Gewenning is het perfecte bruggetje. Nu Fred Jan voorlopig nog op zijn plek zit bij Zoethout Eigen Werk, vertelt hij over zijn werkzaamheden. Zo is hij vooral te vinden bij De Rode Beer, een eigentijdse kringloopwinkel waar Zoethout een samenwerkingsverband mee heeft en in de keuken. In de keuken houdt Fred Jan zich meestal bezig met het afhandelen van bestellingen van taart en broodjes. “Het leukst is eigenlijk als er iets bijzonders is zoals een verjaardag of een evenement. Dan komt de perfectionist in mij naar boven en wil ik het allemaal nog beter verzorgen dan anders.”

‘Ik ben al twaalf jaar op een reis van acceptatie’ HandiCapture 44

CAPTURE THE LOCATION Dat perfectionistische trekje komt weer ter sprake als het over zijn hobby’s gaat. Fred Jan weet namelijk al het mogelijke en onmogelijke van computers en vliegtuigen. “Ik vind het belangrijk om mijn kennis te delen daarom begeleid ik zo vaak als ik kan, een computerklas voor ouderen of verstandelijk beperkten. Dat ik daarin mijn steentje kan bijdragen, geeft mij ontzettend veel voldoening.”

‘ALS JE OP CURAÇAO BENT GEBOREN VLIEG JE ALS KLEIN KIND AL VEEL!’ Hoe de liefde voor vliegtuigen en het vliegtuigspotten is ontstaan weet Faber niet zeker. Maar na even nadenken zegt hij met een glimlach, “Het zou best eens kunnen dat dat komt omdat ik op Curaçao ben geboren. Vliegen doe je dan constant. Zelfs als klein kind.”

Het is grappig om te zien dat Fred Jan weet hoe de meeste mensen zullen reageren als hij dit kleine, maar bijzondere feitje met ze heeft gedeeld. Daarom vertelt hij vrolijk verder.

“Mijn opa werkte voor Shell bij de olieraffinaderij op het eiland. Mijn moeder is dus ook al dik veertig jaar eilandbewoner. Ze ontmoette mijn vader daar toen hij als leraar overkwam om les te geven. And the rest is history!”

‘AND THE REST IS HISTORY!’

Fred Jan tijdens het vliegtuigspotten op Schiphol

Van geschiedenis naar de toekomst. Fred Jan ziet zichzelf nog wel eens vertrekken bij Zoethout Eigen Werk. “Ondanks mijn beperkingen kruipt het bloed waar het niet gaan kan.

Misschien zet ik wel een eigen bedrijfje op.” Het zal de eerdergenoemde bewijsdrang wel zijn.

Het interview is al een poosje afgelopen als Fred Jan met het ware slotakkoord van dit interview komt. “Wow, ik realiseer me nu pas dat ik nog nooit zo open over mezelf ben geweest…”

Bij deze dagbesteding zetten ze de bloemetjes buiten

HandiCapture 45

AWAY FOR A DAY

AWAY FOR A DAY Tips voor een dagje uit met cliënten

Ook met een handicap zijn er genoeg mogelijkheden om optimaal van je vrije tijd te genieten. Dagjes uit zijn daarvoor een perfecte mogelijkheid! Bij dagjes uit wordt er al snel gedacht aan dure en uitbundige excursies, maar naar de bioscoop gaan, shoppen of gewoon een stuk wandelen in het Vondelpark is natuurlijk ook al erg leuk. Ben je van plan om meer uit je dag te halen, dan kun je er natuurlijk ook voor kiezen om op avontuur gaan in een pretpark, dieren te spotten in een dierentuin of meer te leren in een museum!

Tips voor een dagje uit met een gehandicapte TIP 1: WEES VOORBEREID

Zit de cliënt in een rolstoel? Check de rolstoeltoegankelijkheid een aantal dagen van tevoren. Door even persoonlijk contact op te nemen, weet je zeker dat je niet onnodig voor verrassingen komt te staan. Het internet is namelijk niet altijd up to date.

TIP 2: CHECK JE KORTING

Check een aantal dagen van tevoren of jij en je cliënt in aanmerking komen voor korting. Dit kun je online vinden of je kunt persoonlijk navraag doen. Een beetje geld besparen is natuurlijk nooit weg.

HandiCapture 46

DOOR: LISANNE KLOK @_DOODLESPACE_

STRIP

SMILE & SOLVE

WOORDZOEKER Autisme Blindengeleidehond Dagbesteding Mytylschool Social Work Syndroom Zwolle Begeleider Buddy Gehandicapt Nieuws SPHstudent Werkveld Zorg Beperkt Cliënt HandiCapture Rolstoel Stage Windesheim Zorgboerderij

HandiCapture 47

REPORTAGE

Koffie en knuffels bij Brownies & downieS DOOR KIRSTEN PRINS

Brownies & downieS geeft mensen met een beperking de kans om ‘echt’ mee kunnen doen in de maatschappij, zonder op een werkplaats te hoeven werken. Dat kan door maatschappelijk sociaal ondernemen te combineren met hoogstaande gerechten.

Maar wat is dat eigenlijk, maatschappelijk sociaal ondernemen? En hoe doen ze dat bij Brownies & downieS? Het is dinsdagmiddag. Een groot deel van de lunchroom is gereserveerd. Alle medewerkers bereiden zich voor op een drukke middag. Ze houden nog even snel middagpauze voordat de drukte begint. Niet veel later komt er een grote groep vrouwen naar binnen.

De dames nemen plaats aan tafel 9 tot en met 14, waarvan de tafels aan de muurkant met elkaar in verbinding staan dankzij een bank. De lange, houten bank is gedecoreerd met

kussentjes en zachte kleedjes. De wollige kleedjes lijken wel van schapenvacht gemaakt te zijn. Aan de andere kant van de tafels staan moderne stoelen met houten stoelpoten en een plastic zitting met een witte kleur. Op elke tafel staat een kaarsenhouder in de vorm van een huisje waarin een klein waxinelichtje brandt.

Terwijl twee medewerkers de bestellingen opnemen en het volume van de kletsende vrouwen omhoog gaat, worden de eerste glazen met Ice Tea en Coca-Cola light al naar de tafels gebracht. Tussen de drukte door is het nummer For The First Time van The Script zachtjes op de achtergrond te horen.

Bij de bar zijn de medewerkers druk bezig met het maken van de muntthee die de dames aan tafel 12 zojuist hebben besteld. Wanneer de takjes munt aan de glazen met kokendhete water worden toegevoegd, komt er een sterke muntgeur vrij. “Tweemaal muntthee voor tafel 12!”

HandiCapture 48

Horeca en zorg De negen bijzondere medewerkers, zoals de eigenaren het personeel met een beperking noemen, hebben allemaal het Downsyndroom. Elke dag zijn er drie tot vier bijzondere medewerkers in de lunchroom aanwezig. Zij werken samen met twee of drie medewerkers die geen beperking hebben. Zij werken dan vooral in de bediening, maar mogen soms ook onder begeleiding van de koks meehelpen in de keuken.

‘TWEEMAAL MUNTTHEE VOOR TAFEL 12!’

Tony van de Kasteele is 35 jaar en samen met Rutger Kanis is hij eigenaar van Brownies & downieS in Zwolle.

“In mijn periode dat ik in Eindhoven woonde, ben ik bekend geraakt met Brownies & downieS. Ik was altijd op zoek naar een eigen bedrijf en vond in dit concept eindelijk mijn droom.

Toen ik Rutger hiervoor benaderde omdat hij uit de zorg komt, twijfelde hij geen moment en zijn wij er vol voor

REPORTAGE het tweetal heeft ineens geen zin meeom te werken. Rutger laat ze even tot bedaren komen en gaat nog een paar keer terug om te kijken hoe het met ze gaat. Na een tijdje vraagt hij hen wat nu precies de bedoeling is, want er moet toch echt gewerkt worden.

Een kijkje in de keuken

gegaan. In maart 2016 hebben wij ons gemeld bij de organisatie en 28 november 2016 openden wij onze deuren.”

De ouders van Tony komen uit de horeca. Zelf heeft hij ook een aantal baantjes gehad in deze sector. Zijn bedrijfseconomische opleiding helpt bij de commerciële zaken die bij een eigen onderneming komen kijken. “Daarom neem ik alle administratie, betalingen en leveranciers voor mijn rekening.

Rutger regelt het zorggedeelte en de contacten met medewerkers en organisaties.”

Commerciële onderneming Als franchisenemers runnen Tony en Rutger de lunchroom als een commerciële onderneming. Ze krijgen geen geld van de franchise, maar ze moeten alles zien te verdienen uit hun eigen onderneming.

In totaal zijn er negen medewerkers met een beperking werkzaam bij Brownies & downieS in Zwolle. Een aantal van hen lopen stage en krijgen dus niet betaald, net als degenen die bij de lunchroom werken als dagbesteding. Er zijn ook werknemers die nog geen loonwaarde hebben maar hier misschien wel ooit naartoe gaan. Voor hen is dit werk een opstapje naar een (deels) betaalde baan.

De overige medewerkers zonder beperking krijgen wel betaald door Tony en Rutger. “Wij hebben inmiddels twee koks in dienst met veel ervaring in de keuken. Daarbuiten hebben wij drie a vier vaste mensen die op de vloer staan met redelijk wat horeca-ervaring.

In de weekenden hebben wij parttimers waarvan de meesten weinig ervaring hebben”, zegt Tony.

De vrouwen hebben inmiddels al een aantal drankjes op. De medewerkers lopen af en aan om iedereen van hapjes en drankjes te voorzien. Er klinkt een belletje uit de keuken. Er staat eten klaar om geserveerd te worden.

De gasten kunnen het versgebakken brood al ruiken.

Het belletje uit de keuken klinkt nog een keer, maar er komt geen reactie van een medewerker. Twee van de medewerkers met een beperking zijn verdwenen. Ze staan achter in de keuken.

Tony en Rutger reageren gelijk en nemen een kijkje. Het is niet helemaal duidelijk wat er aan de hand is, maar

Begeleiding Een goede begeleiding is erg belangrijk bij maatschappelijk sociaal ondernemen. Geen enkele persoon met een verstandelijke handicap zit namelijk op hetzelfde niveau. Tony: “Veel geduld is wel gewenst bij dit werk, maar alles is alleen maar leuk en vooral inspirerend.”

Hij en Rutger zijn verbaasd over hoeveel de bijzondere medewerkers zelf kunnen. “Wij hebben ze in het begin in het diepe gegooid en ze hebben zich prima gered. Maar ze hebben wel een beperking, dus ze zullen constant begeleiding nodig hebben.”

‘ONS WERK IS ALLEEN MAAR LEUK EN VOORAL INSPIREREND’ Ondertussen zijn de medewerkers zonder beperking gaan helpen met serveren, omdat er anders te weinig personeel is om de grote groep vrouwen te bedienen.

Aan de presentatie wordt veel aandacht besteed

HandiCapture 49

REPORTAGE Ondanks het feit dat sommige medewerkers soms een dipje hebben en even niet meer willen werken, vinden Tony en Rutger het wel belangrijk dat iedereen met plezier naar zijn werk blijft komen. Zo ook Gijs. Hij is een van de medewerkers met het Downsyndroom en werkt een paar dagen per week bij Brownies & downieS. Als Gijs aan het begin van de middag een lunchpauze heeft, komt Rutger naast hem zitten. Gijs draait zich gelijk om naar Rutger en geeft hem een flinke knuffel. “We hebben met elkaar afgesproken dat we alleen bij binnenkomst en ’s middags aan het einde van de dag even knuffelen, weet je nog?”, zegt Rutger tegen Gijs.

‘ALS EIGENAAR MOET JE ZAKELIJK BLIJVEN, MAAR JE KRIJGT WEL EEN BAND MET DE MEDEWERKERS’

Doorkijk van de zaak in de Diezerstraat

De hapjes voor de dames staan nog steeds te wachten in de keuken, klaar om geserveerd te worden. De vrouwen merken er niks van. Ze hebben het veel te gezellig met elkaar en letten niet op wat er in de keuken gebeurt.

Productief blijven Wat zowel Tony als Rutger erg belangrijk vinden, is dat de medewerkers nooit gedwongen moeten worden om iets te doen. Als ze aangeven dat ze moe zijn of plots geen zin meer hebben om te werken, dan mogen ze even zitten. Maar er wordt wel voor gezorgd dat iedereen productief blijft.

hebben gezet, zegt Tony dat het belangrijk is dat ze als eigenaren op dit soort momenten rustig blijven. “Als de medewerkers met een beperking moe worden, lijken ze precies te weten wat ze moeten zeggen om onder hun werk uit te komen. Het is dus belangrijk dat we rustig blijven en andere klusjes verzinnen, zodat ze wel bezig blijven en niet gaan zitten niksen.”

“Als eigenaar zijnde is het natuurlijk belangrijk om zakelijk te blijven, maar je krijgt wel een band met de medewerkers. Wij willen ze zo goed mogelijk thuis laten voelen. Zij moeten hier met plezier naartoe komen en zichzelf op hun plek voelen”, vindt Tony.

‘HET IS BELANGRIJK DAT WE RUSTIG BLIJVEN’ Rutger begeleid de twee jongens de keuken uit. “Gaan jullie maar even aan tafel zitten, dan pak ik een bak met lepels. Die moeten namelijk nog gepoetst worden.” Beide jongens nemen plaats aan de hoge tafel achterin de lunchroom en beginnen de lepels een voor een schoon te maken.

Zodra Tony en Rutger de twee medewerkers weer aan het werk

Tussendoor moet er even overlegd worden

HandiCapture 50

REPORTAGE

‘ZIJ MOETEN HIER MET PLEZIER NAARTOE KOMEN EN ZICHZELF OP HUN PLEK VOELEN’ Ondanks dat Rutger Gijs er zojuist op heeft gewezen dat ze niet zo veel kunnen knuffelen onder werktijd, krijgt Gijs wel een dikke knuffel terug van zijn baas. Rutger gaat vervolgens snel weer aan het werk en Gijs begint met een grote, tevreden glimlach aan zijn lunch.

Foto boven: achter de bar

Foto onder: gerechten die klaar zijn worden afgehaald bij de keuken

HandiCapture 51

Cherry O’Baby Brownie Taart

VOLGENS RECEPT VAN B&D SPIJKENISSE - AFKOMSTIG UIT HET GROTE BROWNIES&DOWNIES TAARTENBOEK

HandiCapture 52

RECEPT

Ingrediënten Beslag: Cacao 40 G Bloem 40 G Zelfrijzend bakmeel 40 G Kristalsuiker 225 G Roomboter 180 G Melk chocolade 100 G Pure chocolade 100 G Amarena-kersen incl. siroop 4 EL Eieren 4 Snufje zout

GESCHIKT VOOR: 6 TOT 8 PERSONEN

HOOFDINGREDIËNTEN: AMARENA EN CHOCOLADE

BEREIDINGSTIJD: 70 MINUTEN

Glazuur: Mascarpone 115 G Volvette roomkaas 225 G Poedersuiker 85 G Amarena-kersen fijngehakt 2 EL + siroop

MOEILIJKHEID: GEMIDDELD

Extra: Keukenmachine Pan Bakpapier Mengkom

Bereidingswijze BESLAG:

1. Verwarm de oven voor op 160/170 ℃ (hete lucht).

2. Doe de cacao, bloem, zelfrijzend bakmeel, kristalsuiker, eieren en zout in de kom van de keukenmachine en meng alles.

3. Smelt de roomboter op laag vuur en los hier melk- en pure chocolade in op.

4. Giet het chocolademengsel bij het mengsel van stap 2 en meng het goed door elkaar.

5. Doe hier de 4 EL amarena-kersen met siroop bij.

6. Doe dit mengsel in een bakvorm of cakeblik wat bekleed is met vetvrij bakpapier.

7. Zet het bakblik in de voorverwarmde oven en laat het 40 – 45 min. bakken.

HandiCapture 53

GLAZUUR:

1. Meng de mascarpone, roomkaas, poedersuiker en de fijngehakte amarena-kersen in een kom tot een glad mengsel.

2. Laat de bodem volledig afkoelen en smeer een dikke laag glazuur glad over de bodem heen.

3. Laat ongeveer een uur stollen in de koelkast.

COLUMN

Hoe hij mij in m’n hemd liet staan Dirk is er eindelijk in geslaagd om me van de bank te duwen.

Het zat er een keer aan te komen, het is tenslotte zijn bank.

Met mijn spulletjes verkas ik naar een van de bureaustoelen en neem ik plaats aan de tafel waar Marjolein net weer bezig is met het T-shirt van Albert.

De zwartleren bank in de hoek is normaal gesproken Dirks plekje, maar vandaag mag ik naast hem zitten. Vanuit mijn ooghoek zie ik dat hij naar me kijkt, maar ik heb meer oog voor Albert. Die loopt onrustig heen en weer en pulkt met zijn vingers aan de twee knopen die op borsthoogte op zijn shirt zijn genaaid. “Dat hebben we bewust gedaan, anders loopt hij de hele tijd aan zijn shirt te friemelen”, vertelt Marjolein, een van de begeleidsters.

Ik loop deze week vijf dagen mee in De Wanne, een activiteitencentrum voor mensen met een ernstige meervoudige beperking. Een doelgroep die meer indruk op me zal maken dan ik van tevoren verwacht. Het klinkt heel cliché, maar zo’n week zet je wel weer even met beide voeten op de grond.

Albert heeft ondertussen zijn T-shirt uitgetrokken. Hij maakt er een frommeltje van en geeft het aan Marjolein. Die haalt het frommeltje weer uit elkaar, zonder het gesprek met haar collega te onderbreken. Terwijl Dirk me aan het uitproberen is, door me af en toe een zetje geven, kijk ik hoe de begeleidster het shirt weer over Alberts hoofd trekt. Aan de manier waarop het in z’n werk gaat, kan ik zien dat het een gewoonte is.

Het duurt dan ook niet lang voordat Albert z’n shirt uitdoet en ‘m binnenstebuiten aan mij overhandigt. “Gewoon de mouwen weer naar buiten halen en het shirt over zijn hoofd trekken. De rest doet hij zelf wel”, zegt Marjolein tegen me als ik haar vragend aankijk. En terwijl Albert voorover buigt, zodat ik zijn T-shirt over z’n hoofd kan doen, kan ik niets anders dan glimlachen.

Twee uur later ben ik behoorlijk bekwaam in het ontfrommelen van Alberts shirt. Ik probeer de zweetvlekken in de oksels te negeren, als hij voor de zoveelste keer met het kledingstuk voor mijn neus staat. Ik leg mijn pen neer en steek mijn handen in de mouwgaten. Eigenlijk geniet ik hier best wel van.

Niet alleen is het leuk om actief deel te nemen, ik word opgemerkt. Sterker nog, een van de cliënten heeft mijn hulp nodig.

Zonder mij krijgt hij tenslotte zijn T-shirt niet meer aan. Ik hoor erbij.

Het is de begeleidsters ook opgevallen dat ik om de vijf minuten met Alberts shirt in mijn handen zit. Net op het moment dat Albert opnieuw zijn T-shirt voor me op tafel legt, grijpt een van hen in. “Albert, laat Liesbeth nou maar even met rust. Doe ‘m nu zelf maar weer een keer aan.” Albert kijk haar aan en kreunt een keer van ongenoegen. Dan pakt hij zijn shirt van tafel, stopt hij zijn handen in de mouwen, haalt hij het shirt binnenstebuiten en trekt het over z’n hoofd. En hij sjokt weg.

Het is overduidelijk een ritueel dat elke dag, meerdere keren per dag plaatsvindt. En zo hebben de meeste cliënten van die rituelen. Zoals Ellen, die de hele dag door met een tijdschrift in haar handen loopt en om de zoveel tijd om een nieuwe vraagt. Niet wetende dat ze elke keer hetzelfde tijdschrift weer terugkrijgt.

HandiCapture 54

BE.SOMEBODY. WHO.MAKES. EVERYBODY. FEEL.LIKE.A. SOMEBODY. RUMAG.

HandiCapture 55

REPORTAGE

© MAART 2017