Current magazine januari 2020

Current Shift / Fuse / Clash

26 Culture stealing

Waarom mag ik mezelf niet zijn?

CLASH

4 Waar ik ook ben, is mijn thuis SHIFT 10 Pim-Pam-Petten in het AZC FUSE

1

Shi Fu Cla SHIFT

4 Waar ik ook ben, is mijn thuis 18 Half Peruaans half Nederlands

2

FUSE

10 Pim-pam-petten in het AZC 20 Ik kan me nooit 100% Servisch voelen 32 Verbinding door natuur

CLASH

22 Xenofobie in Zuid-Afrika 26 Jij bent blank en komt niet uit Afrika, dus waarom zou je dat dragen?

3

SHIFT

‘Waar ik ook ben, is mijn thuis’ Het verhaal van een expat

4

SHIFT

LISA LENA Geboren in Singapore, leren praten in Myanmar, kind zijn in Indonesië, puberen in Malawi, de middelbare school afmaken in Thailand en studeren in Nederland. De 19-jarige Lisalena Horvath werd met Vlaamse ouders Engelstalig opgevoed en reist de wereld over. Ze komt constant terecht in nieuwe culturen. “Ik zal mijn hele leven een expat blijven.”

“Door alle ervaringen die ik heb opgedaan, ben ik geworden wie ik ben.”

5

SHIFT Waarom zijn je ouders gaan reizen?

Ze wilden meer van de wereld zien en kozen werk dat hen de mogelijkheid gaf om te reizen. Mijn vader moedigt duurzaamheid aan door werknemers met leiderschapsposities hierin te coachen. Mijn moeder is de directrice van een Amerikaanse NGO ‘Pact’ en ze doet projecten met vrouwelijke entrepreneurs. Ze doet dat vanuit Cambodja en ze hebben projecten over de hele wereld.

Wat vind je van de keuze van je ouders om je niet op één plek op te voeden?

Ik vind het leuk om nieuwe dingen te zien en nieuwe mensen te ontmoeten. Het leven ontdekken. Ik zou het juist nog cooler vinden om vaker te verhuizen dan we deden. Door alle ervaringen die ik heb opgedaan ben ik geworden wie ik ben, en ik ben een best wel cool persoon, dus ik ben er best wel blij mee.

Wat denk je dat het verschil is als je wel op één plek zou zijn opgegroeid?

Wanneer je in één land woont heb je erg goede vriendschappen en betere relaties met familie. Ik heb het gevoel dat je dan meer tijd kan spenderen aan hobby’s, omdat je als je vaak verhuist nieuwe mensen ontmoet en dus minder stabiliteit hebt. Mijn relaties kunnen heel sterk zijn, maar het is niet dat ik ze mijn hele leven zal kennen.

“Alles in het leven is bedoeld om te gebeuren” Hoe kijk je terug op je opvoeding?

Ik vind dat mijn ouders meer regels moeten vaststellen, meer vragen naar hoe het gaat en me iets minder vrij moeten opvoeden. Maar we hadden een goed gesprek.

We spraken over alles in onze levens en dat was ik nodig. Als ik weg van hen ben vergeet ik hoe het was, en soms voel ik me dan ook alleen. Het is erg belangrijk om opnieuw met elkaar te verbinden.

Zou je meer bij je familie willen zijn?

Nee dat wil ik niet. Het is tijd om mijn vleugels te spreden en dingen te starten en creëren in deze wereld. Ik weet dat ik altijd een band met ze blijf hebben en ze een paar keer per jaar zal zien. Maar ik hoef ze niet elke dag te zien.

Het lijkt me lastig om, als je zo vaak verhuist, afscheid te moeten nemen van vriendschappen, of wellicht contact te blijven houden met vrienden.

Ik hecht mij er minder sterk aan, misschien komt dat

6

door het verhuizen en reizen. Ik heb niet zo veel hechte vriendschappen gehad als mijn broer en mijn zusje. Ik heb meestal één beste vriendin waar ik erg hecht mee ben en daar blijf ik bij. Het is gewoon zoals ik het liefst ben. Als ik in Zwolle woon heb ik geen beste vriendin.

Ik had een vriendje, en dat was ook mijn beste vriend, maar nu heb ik een hele goede vriendengroep.

Je studeert nu in Zwolle maar je bent opgegroeid in Malawi.

Ja dat klopt. Het is er erg relaxed en de mensen zijn heel vriendelijk, we hadden heel veel fun. Er zijn watervallen, zee, wildlife, strand en jungle. De natuur daar is zo mooi! Ze hadden stammen en groepen, en iedereen leefde in zijn of haar stam en luisterde naar de baas van de stam. Daarnaast is er veel ongelijkheid in Malawi, tussen rijk en arm en mannen en vrouwen.

Vrouwen doen veel van het huishouden en gebeuren veel slechte dingen tegen vrouwen. De enige keer dat ik heb geprotesteerd was in Nederland. Het was niet eens toegestaan om te protesteren in Malawi, daaroor kon je de doodstraf krijgen.

Was het je thuis?

Ik voelde me echt een Malawiër. Ik wil niet zeggen dat ik Belgisch was, want ik leefde niet elke dag in België. Nu ik weg ben uit Malawi voor zo lang, voel ik me niet meer zoals toen ik me in Malawi voelde. Ik voel me nergens aan gehecht, ik voel me er niet verdrietig over, ik voel me vrij. Waar ik ook ben, is mijn thuis.

Zorgde die vrijheid ervoor dat je de beslissing maakte om naar Thailand te gaan, terwijl je broer en zusje achterbleven?

Mijn familie was eigenlijk opnieuw aan het verhuizen van Malawi naar Myanmar. Ik was 16 en probeerde me in te schrijven voor een nieuwe middelbare school, maar ik vond geen één van de vakken leuk. Dus mijn familie en ik deden wat research en we ontdekten dat ik voor dezelfde prijs naar een kostschool in Thailand kon met al mijn favoriete lessen. Ik besloot ‘oké, ik ga naar Thailand!’

Wat was het verschil tussen Malawi en Thailand?

Ze zijn beide op hun eigen manier goed. Toen ik in Malawi was had ik een groep vrienden waar ik erg relaxt bij was, plezier mee had, grapjes maakte en dat was ik nodig. Dat had ik nergens anders. In Thailand, waar ik twee jaar op een high school zat, werkte iedereen veel harder dan dat ik had ervaren tijdens mijn leven in Malawi. Maar toen ik in Thailand was, was het erg goed om met de mensen zijn die erg hard werkten omdat ik realiseerde dat ik dat niet in mij had. Misschien was ik niet omringd met de juiste mensen in Malawi, en ik realiseerde dat ik harder moest werken. Beide landen zijn goed voor andere dingen.

SHIFT Je bent dus best zelfstandig Ik geloof dat iedereen een doel, een missie heeft. Als ik echt handel naar mijn intuïtie en ideeën, vervul ik mijn levensdoel. Ik heb dit al sinds ik mij kan herinneren, ik vroeg me af waarom ik hier ben en wat ik moet doen.

Ik weet niet waar ik het vandaan heb, misschien wel van mijn vader. Ik weet dat ik vanaf een jonge leeftijd mij af ging vragen wat mijn levensdoel is.

Heeft het te maken met geloof?

Ik geloof dat iedereen een karma heeft van vorige levens en we op de wereld zijn om onze karma’s oplossen en ons leven te vervullen. Alles in het leven is bedoeld om te gebeuren. Wanneer je bewust bent dat jouw keuzes je levensweg bepaalt, neem je de leiding en creëer je je leven op een manier dat je beter wordt dan het verleden, en dan de cultuur waarin je zat.

Deel je je spiritualiteit met je familie?

Ik was zeker de eerste in de familie die deze gedachtes had. Mijn moeder is christelijk en had haar eigen religie.

Ik denk dat ik de enige ben die zo spiritueel is, maar dan zou ik het meer van mijn vader hebben want die is ook wel spiritueel en bezig met boeddhisme. Mijn zusje begint het nu te ontdekken en mijn broer is atheïstisch.

Erg verschillend dus.

“Ik ging altijd naar internationale scholen en leefde in een mix” Zorgt dat ook voor botsingen?

Oh my god ja, dat gebeurt vaak. Het is iets waar ik persoonlijk aan werk. Ik kwam voeger vaak met veel ideeën en dwong anderen een soort van tot andere ideeën alsof mijn idee het best is. Maar nu ik ouder ben, besef ik dat niets noodzakelijk beter is dan het andere als het bijvoorbeeld te maken heeft met geloof. Ik probeerde bijvoorbeeld iedereen vegetariër te laten worden, omdat ik dat was. Ik herinner me nog dat ik er echt achter stond, maar ze veranderden niet. Ik realiseerde me dat je niet van mensen kan verwachten dat ze meteen veranderen. Je kunt iemand vertellen om te veranderen, maar dat betekent niet dat ze ook echt veranderen. Je moet beleefd en aardig zijn, geduld hebben, en geen agressie gebruiken in taal.

Zijn er ook weleens andere tegenslagen geweest?

Ik was veertien toen ik depressief werd. Ik was aan de buitenkant een normale scholier maar al het slechte vond plaats in mijn hoofd.

7

SHIFT Zijn er ook weleens andere tegenslagen geweest?

Ik was veertien toen ik depressief werd. Ik was aan de buitenkant een normale scholier maar al het slechte vond plaats in mijn hoofd. Ik bekritiseerde alles aan mezelf en ik was erg onzeker.

“Heal the world, heal yourself” Maar je komt over als een erg positief ingestelde meid, hoe versloeg je de depressieve gevoelens?

Nou, ik vond een boek in mijn boekenkast genaamd ‘how to heal yourself’ van Louise Hay. Dit boek redde mijn leven. Het was de eerste keer dat ik dacht ‘zelfliefde is een ding?’ Sindsdien ben ik gaan researchen, lezen en kijken. Hieruit kwam mijn levensmotto: ‘heal the world, heal yourself’

En dat heb je bedacht na het lezen van dat boek?

Ik begon dat te zeggen omdat ik alle research bij elkaar verzamelde. Er bestaat een ‘law of attraction’ en dat betekent veel voor me. Als ik me goed voel, trek ik goede dingen aan. Dus als ik blij ben trek ik vrolijkere dingen aan. Als ik mezelf genees, dan genees ik de wereld om mij heen, want als ik een mooie binnenkant heb, dan zal ik zelf op mooiere plekken komen. Ook doe ik veel aan yoga, dat geeft me energie.

Je volgt de studie Global Change and Project Management in Zwolle. Waarom koos je ervoor om naar Nederland te gaan?

Ik maakte de beslissing toen ik in Thailand zat. Ik koos het ten eerste omdat ik dan de degree kon halen die ik wilde. Ten tweede geloofde ik dat Nederland de meest geglobaliseerde land in de wereld is. Op een bepaald moment wist ik dat ik naar Nederland zou moeten, dus ik ging.

“Het is gewoon een gebrek aan contact houden” Wat wil je ermee gaan doen?

Ik ben erg gepassioneerd over duurzaamheid en psychische gezondheid. Ik coach mezelf met dagelijkse doelen en ik zou dit graag willen doorgeven aan anderen. Maar momenteel ben ik bezig met een app die ik groot wil maken. Ik zou graag als CEO willen werken en via de computer bezig zijn met werk. Dat geeft mij ook de mogelijkheid om te reizen. Mijn ouders supporten me omdat ze weten dat ik een entrepreneur ben. Ik heb een visie van alles wat ik wil verbeteren in het leven, maar ik doe één ding tegelijk.

Was het voor jou anders om in een westerse cultuur te komen?

Eigenlijk heb ik geen cultuurverschillen opgemerkt, ikging altijd naar internationale scholen, had YouTube en sociale media, en ik pikte veel Amerikaanse of witte cultuur op. Aan het einde van de dag realiseerde ik me dat wij allen niet zo verschillend zijn. Misschien zijn Aziaten iets meer verlegen, de Malawische bevolking zelfverzekerder en de Europeanen iets meer intellectueel. Maar het is echt niet zo anders, doordat ik in zo’n mix leefde.

Nadat Lisalena mij haar verhaal vertelde, vloog ze naar Cambodja om haar ouders, broer en zusje te zien. Ze vond het spannend, en ik spreek haar aan de telefoon nadat ze met haar familie kerst heeft gevierd. Ik hoor een opgeluchte en vrolijke stem; ‘we are a lot closer now’.

Is de band met je ouders veranderd?

In de zomer spendeerden we niet zo veel tijd samen omdat we veel familie bezochten, dus ik had niet een op een tijd met elk van hen, dat ik graag wilde. Het is gewoon een gebrek aan contact houden. Het is mijn fout, ik ben niet een persoon die veel sms’t, maar ik moet daar echt beter in worden omdat ik waarschijnlijk mijn hele leven in een ander land ga wonen. We waren niet zo hecht, maar nu ik hier ben voelt het erg goed.

8

SHIFT

Je familie woont nu in Cambodja, zie je dat dan meer als vakantie of thuis?

Mijn familie leeft hier, dus het voelt ook alsof het mijn huis is, ook al weet ik dat het dat ook weer niet is. Ik heb niet echt een gevoel van ‘dit is mijn eigen huis’. Ik voel me thuis in Cambodja, maar dat komt omdat ik er nu ben. Als ik in mijn studentenkamer in Zwolle kom voelt het ook als thuiskomen.

Zou je in Cambodja willen blijven denk je?

Ik was aan het kijken naar Costa Rica, maar ik weet het nog niet. Ik verken verschillende ondernemingsideeën waar mijn bedrijf het beste zal passen.

Ken je dan ook heimwee?

Ik zou nu heimwee hebben naar Cambodja of België, omdat Malawi en Thailand in het verleden liggen.

Dus eigenlijk is de plek waar je je het meest thuis voelt, de plek waar je familie is Ja precies! Mijn familie woont in Cambodja dus daarheb ik echte relaties, die heb ik niet meer in Malawi en Thailand.Ik denk dat ik me altijd wel verbonden voel met België, omdat we daar een huis hebben. We wonen dicht bij een bos en dat voelt wel als een thuisbasis. Ik ben er in de zomervakantie.

“Ik voel me vrij” Omtrent je spiritualiteit, wat is de belangrijkste les dat je met iedereen wilt delen?

Het belangrijkste ding dat je kan doen in het leven is realiseren dat jij elk moment dat je ervaart kan creëren.

Je binnenkant, de manier waarop je hersenen werken, je gedachten, je gevoel: hoe sneller je jezelf toestaan te voelen, hoe sneller je bewust wordt van wat je denkt, waarom je datgene denkt en waarom je je focust op bepaalde dingen. Kies wat je wilt voelen en waar je je op focust, en kies de gevoelens die je het beste zal dienen, want dan zal je stralen. Als je in een constant onbewuste modus blijft, waar je gewoon reageert op het leven in plaats van dat je kiest hoe je je leven gaat regisseren, dan zal je nooit ergens komen. Maar als je de baas wordt van jezelf, weet je waarom je handelt met je open hart en zelfliefde. Dan heb je een geweldig leven.

9

FUSE

10

FUSE

Pim-pampetten in het AZC Wekelijks meldt oud-journalist Gert Meijer (64) zich aan de poorten van het asielzoekerscentrum in Emmen om kinderen van vluchtelingen te helpen met de Nederlandse taal. Door samen te lezen en spelletjes te doen geeft hij kinderen een uurtje persoonlijke aandacht na schooltijd. Die afleiding is zeer welkom. “Alle kinderen weten wie ik ben en wat ik kom doen. Als ze me zien, komen ze allemaal op me af rennen.�

Door Abel de Kam

11

FUSE

EEN NIEUW BEGIN

Na meer dan veertig jaar als regioverslaggever was het in 2019 plotseling klaar met de journalistiek. Hoewel Meijer zich prima vermaakte nadat hij stopte met werken voelde hij toch de behoefte om iets nuttigs te blijven doen. Van zijn vriendin, destijds locatiemanager van de basisschool op het terrein van het asielzoekerscentrum in Emmen, hoorde hij dat een aantal kinderen onvoldoende aandacht kreeg in de klas. Zo kwam hij via vrijwilligersorganisatie Humanitas terecht op locatie Hesselanden.

SPELLETJES OF ONDERDUIKEN

Iedere donderdag zit hij tussen drie en vier met een kind uit de klas van juf Marielle. Naast samen lezen en voorlezen worden er vooral veel spelletjes gedaan.

“Dat vind ik zelf het leukst, en de kinderen al helemaal” lacht hij. De doorstroom op de Hesselanden is groot: in de negen maanden dat hij er komt is hij al aan veel verschillende kinderen gekoppeld. “Laatst heb ik maar

“Het jongetje dat ik nu begeleid had de eerste keer absoluut geen zin. Drie kwartier later vroeg hij of ik morgen weer kwam.” één middag met een jongetje uit Afghanistan gezeten.

De week daarop kreeg ik een appje van de juf waarin ze vertelde dat hij en zijn gezin waren ondergedoken.”

MOEILIJK OM TE HECHTEN

Ook als de asielprocedure van ouders wél succesvol is, kan het contact met een kind abrupt ten einde komen.

Statushouders worden niet altijd gehuisvest in de buurt van het AZC. Een band opbouwen is dus moeilijk. Toch heeft Meijer vaak snel succes. “Het Pakistaanse jongetje dat ik nu begeleid had de eerste keer absoluut geen zin om na school nog te moeten blijven. Drie kwartier later vroeg hij of ik morgen weer kwam.” Het abrupte wisselen van kinderen valt hem soms zwaar, maar vooral

12

voor het onderwijzend personeel is het moeilijk. “Je klas haalt nooit in dezelfde samenstelling het einde van het schooljaar.”

OP PAD IN GOOGLE MAPS

Het eerste wat Meijer met een nieuw kind doet is samen op Google Maps het land van herkomst opzoeken. Samen bekijken ze de voormalige woonplaats. Veel verder vraagt hij niet door. “Kinderen vertellen uit zichzelf vaak

“Doorvragen doe ik niet.

Ik wil juist positieve afleiding bieden.” wel waarom ze in het AZC zijn. Dat ze hebben moeten vluchten vanwege oorlog, of omdat papa gezocht werd.

Verder wil ik niet te veel doorvragen, dat is niet mijn rol.

Ik wil ze juist positieve afleiding bieden.”

SIGNALEREN

De kinderen die Meijer begeleidt worden door hun leerkracht geselecteerd. Ze wonen vaak al een aantal jaren in Nederland maar kampen met een taalachterstand, zijn erg teruggetrokken of hebben thuis te maken met veel spanning. In de volle klassen krijgen ze niet altijd voldoende aandacht. Meijer en de andere vrijwilligers vullen dat tekort aan en houden de school op de hoogte van eventuele bijzonderheden. “Laatst had ik een jongetje dat de hele tijd met een spijker in zijn mond zat te pulken. Hij bleek kiespijn te hebben, wat ik vervolgens doorgaf aan de juf. Zij kan dan actie ondernemen.”

VOOR JEZELF EN EEN ANDER

Naast het lezen met kinderen gaat hij het komende jaar via ZwolleDoet! ook volwassenen helpen met het Nederlands. “Het is leuk om te doen maar het is ook zelfbescherming, je moet voorkomen dat je de hele dag binnen zit.” Toch is dat niet de enige reden dat Meijer betrokken is bij de kinderen in het AZC. “Ik zeg wel eens tegen mensen dat ik de leukste vader ben die een kind nooit heeft gehad. Om dan in je vrije tijd iets voor jongeren te kunnen betekenen is heel erg bevredigend.”

FUSE

13

FUSE

Eerste zinnen in een tweede taal Door Abel de Kam

14

FUSE

15

FUSE Trots scrolt de Russische Zjanne door de foto’s op haar telefoon. Met een zwaar accent geeft ze uitleg: “Kijk, deze hapjes heb ik gemaakt. Wel 140 stuks, voor de studenten. Aan het einde van de dag hadden we niets meer over!” Ze veegt naar links op haar scherm. “En hier een foto met de burgemeester van Arnhem. We hebben een prijs gewonnen.” Lachend houdt ze haar telefoon omhoog. “Goed hè!”

Naast haar schenkt vrijwilliger Jan nog een kop koffie in. Het is een bont gezelschap dat zich deze woensdagochtend verzameld heeft in het café van de Vensterschool. Gepensioneerde vrijwilligers schuiven aan naast Syrische vluchtelingen terwijl een jonge studente een pak wafeltjes doorgeeft aan Zjanne, die nog steeds enthousiast foto’s laat zien van haar kookkunsten. Vakantieverhalen en beste wensen worden uitgewisseld tot coördinator Diana Vos aan tafel verschijnt. “Wat zeggen jullie, zullen we eens richting de bieb?”

Zo’n twintig mensen verzamelen zich hier wekelijks voor het Taalcafé, een initiatief van vrijwilligersorganisatie Humanitas en Forum Groningen. Naast het gloednieuwe gebouw in de binnenstad beheert het Forum ook bibliotheken in de stadswijken. In Selwerd, waar meer dan een kwart van de inwoners een niet-westerse migratieachtergrond heeft, bevindt de bibliotheek zich in de Vensterschool: een samenwerking van verschillende maatschappelijke organisaties onder één dak. Hier ligt de focus vaak op taal.

EEN NIEUWE MAATSCHAPPELIJKE FUNCTIE

De rol van de bibliotheek verandert. Met de opkomst van Netflix, Spotify en eBooks is het niet meer alleen een plaats om boeken en cd’s te lenen. Steeds vaker krijgen bibliotheken ook een maatschappelijke functie.

Met het streven van de overheid om alle overheidsdiensten digitaal aan te bieden wordt taal steeds belangrijker. Mensen die hier moeite hebben kunnen in de bibliotheek terecht. Voor hulp, of om de aanwezige computers te kunnen gebruiken.

“Hier nemen mensen de tijd voor elkaar.”

“In het Taalcafé komen voornamelijk anderstaligen om te oefenen met praten in het Nederlands”, legt Anke Strikwerda van Forum Groningen uit. “Vaak is het in het dagelijks leven moeilijk om het spreken in de praktijk te brengen. In de supermarkt of op straat gaat alles snel en is er haast. Hier nemen mensen de tijd voor elkaar.” De gesprekspartners zijn andere deelnemers en vrijwilligers. Na een halfuurtje koffiedrinken in het café verplaatst de groep zich naar de bibliotheek om aan het programma te beginnen.

16

SAMEN VOOR ELKAAR

“Om te voorkomen dat de vrijwilligers vastlopen in het gesprek formuleer ik wekelijks een kleine opdracht”, legt Diane Vos uit. Zij coördineert het Taalcafé in Selwerd en geeft vorm aan de bijeenkomsten. “Soms lezen we samen artikelen of gedichten, of gaan we de wijk in.

Het is fijn om een soort kapstok te hebben om een gesprek aan op te hangen. Het is niet erg als je vervolgens op een totaal ander onderwerp uitkomt.” Vandaag is de eerste bijeenkomst van het jaar. Op het papiertje voor de deelnemers staat het thema: goede voornemens.

“Een maatje staat náást iemand en probeert samen met de deelnemer uit te zoeken waar behoefte aan is.”

De vrijwilligers in het Taalcafé komen hier via Humanitas, een landelijke vrijwilligersorganisatie die op veel terreinen actief is. Naast de Taalcafés werken zij veel met het maatjesprincipe: een vrijwilliger wordt één-opéén gekoppeld met iemand die hulp kan gebruiken met de Nederlandse taal. Mieke Lens, verantwoordelijk voor de taalondersteuning, benadrukt dat het dus niet gaat om echte lessen. “Wij zijn geen onderwijsinstelling.

Een maatje staat náást iemand en probeert samen uit te zoeken waar iemand behoefte aan heeft.”

FACTS & FIGURES •

Uit onderzoek blijkt dat meer dan 1 op de 9 Nederlanders laaggeletterd is.

•

Ongeveer tweederde van deze 1,3 miljoen volwassenen is autochtoon. Zij vormen een moeilijk te bereiken groep: vaak zijn deze mensen verbaal vaardig en is lezen en schrijven het struikelblok.

• Het overige percentage is van niet-Nederlandse afkomst. Deze anderstaligen hebben vaak vooral moeite met het spreken.

• Nederlanders zijn goed in taal, maar er ontstaan steeds grotere verschillen.

Zowel de groep excellenten als de groep laaggeletterden groeit.

Bron: Onderzoek Universiteit Maastricht in opdracht van Stichting Lezen en Schrijven (2014)

FUSE TOEGANKELIJK VOOR IEDEREEN

De Taalcafés, die gratis toegankelijk zijn, verkleinen de drempel om met het Nederlands bezig te gaan. Met enige regelmaat schuiven er ook internationale studenten aan. Ondanks dat de Rijksuniversiteit Groningen uitgebreide taalprogramma’s aanbiedt, trekt het ongedwongen sociale aspect toch aan. Bij Humanitas zelf, waar elke donderdagmiddag een Taalcafé is, proberen ze die drempel nog lager te houden. “We hebben hier eigenlijk geen structuur”, vertelt Lens. “Mensen kunnen binnenlopen, er is koffie en thee en we hebben spelletjes. Sommige mensen blijven een uur, anderen twee.”

Sommigen hebben een participatiebaantje, 16 uur werken voor 25 euro.

Aan de grote ronde tafel in het midden van de bibliotheek in Selwerd is ondertussen wel een vastgesteld onderwerp aangesneden. Veel deelnemers blijken een voornemen te delen: in 2020 willen ze graag betaald werk hebben. Voor velen is hun taalachterstand een hindernis die ze niet makkelijk overkomen: sommigen doen vrijwilligerswerk, anderen hebben een participatiebaan waarbij ze wekelijks met 16 uur werken ongeveer 25 euro verdienen. Diana is een strenge gespreksleider en houdt goed in de gaten of iedereen aan het woord komt. Als iemand zoekt naar woorden vult zijn buurman hem of haar aan.

GOEDE VOORNEMENS

Ook Zjanne heeft een handvol baantjes. Ze verstelt kleding, is vrijwilliger in een verzorgingstehuis (“ik doe de bingo”) maar haar grote liefde is koken. Via United Kitchen, een initiatief om Stadjers, studenten en vrouwen met een migratieachtergrond samen te brengen, kookt ze maandelijks betaalbare maaltijden in de stad.

Voor zes euro een maaltijd, voor vijftig cent een ‘happie’, zoals ze het zelf noemt. Haar grote droom is het openen van een eigen restaurant. Om een horecavergunning te krijgen moet ze Staatsexamen doen. Daarom volgt ze extra lessen Nederlands. Ze heeft er wel vertrouwen in: “In 2014 kwam ik net in Nederland. Nu weet ik al zo veel meer. Ik ga het gewoon doen.”

“Ik weet al zo veel meer.

Ik ga het gewoon doen.”

17

SHIFT

Opgevoed met twee culturen Daniël Vaders (21) heeft zes jaar lang in Peru gewoond omdat zijn vader als Pastor een gemeente in Peru ging ondersteunen. Hij vertrok met zijn ouders, zijn broer en twee zusjes uit Nederland toen hij zeven was. Daniël heeft eigenlijk zijn hele kindertijd doorgebracht in het buitenland.

Door Edwin Slijkhuis

“Ik ben als kind eigenlijk nergens langer dan drie jaar blijven wonen, we zijn veel verhuisd als familie. Voordat wij vanuit Veenendaal vertrokken naar Peru hebben wij als gezin een jaartje in Londen gewoond en daarna een jaartje in Utrecht. Hier kregen mijn ouders te horen wat ze zouden gaan doen voor de kerk in Peru en hier leerden ze de Spaanse taal. Ik snapte eigenlijk toen niet zoveel van hun motivatie om naar Peru te gaan. Ik be-

“Ik had me in een boom verstopt omdat ik heimwee had” sefte nog niet wat ons gezin de komende jaren allemaal zou meemaken. Zes jaar wonen in een ander land, met andere regels en andere levensstandaarden, nieuwe vrienden maken. Toen mijn tantes en ooms ons op het vliegveld stonden uit te zwaaien begon ik al wel te begrijpen dat het een afscheid was. Ik zou voor de komende tijd mijn familie en vriendjes niet meer zien. Ik snap ondertussen wel beter waarom mijn ouders hebben gekozen om op zending te gaan naar Peru. Maar toen ik jonger was, vond ik het vooral erg jammer om afscheid te nemen en weg te moeten naar een ander land.”

De eerste drie jaar woont familie Vaders in een klein dorp, bijna in de jungle. Zijn ouders beginnen hun werk en leggen de eerste contacten met de Peruaanse christenen. Hier leert hij voor het eerst de Spaanse taal en raakt hij bekend met de cultuur.

“Wij woonden een halfuurtje van onze school vandaan en onze ouders lieten mij en mijn broers en zussen elke dag met een privétaxi brengen. Achteraf hebben mijn ouders daar wel spijt van, want wij konden nog geen Spaans en we werden door een vreemde naar school gebracht. Het schijnt ook dat ik wel eens uit de klas wegliep en ik me dan in een boom had verstopt. Het enige wat ik kon zeggen was het woord ‘famíliá’. Die eerste twee maanden had ik best wel heimwee. Maar ik heb daar wel een goede tijd op school gehad, het was 18

Daniël (links) met zijn moeder, broer en zusjes en kennissen

een fijne school en ik heb veel vrienden gemaakt. Ik heb ook mijn familie beter leren kennen, omdat wij elkaar moesten steunen onderweg. We maakten allemaal hetzelfde mee.”

Na drie jaar verhuizen ze naar de stad, want Daniëls vader had moeite om in het dorp zijn werk te doen en zocht nieuwe kansen de stad. Dat betekent dat Daniël weer opnieuw vrienden moet maken en wennen aan een nieuwe omgeving.

“Op de vorige locatie waren wij minder betrokken bij het werk van mijn ouders, ook omdat wij wat jonger waren natuurlijk. Maar de jongeren waar wij in de stad mee optrokken waren onze leeftijd en daardoor konden wij ook wat voor hen betekenen. Op zondag gingen we altijd na de kerkdienst op het terrein voetballen, dat was altijd een moment waar ik naar uitkeek. Het was een woestijnachtig gebied aan de kust, dus we kwamen allemaal onder het stof thuis. We zaten daar wel op een hele grote katholieke school met heel veel mensen, daar vond ik veel minder aansluiting dan de vorige school. Ik zat vaak in de pauze alleen een Nederlands boek te lezen. Het weekend was een contrast met de schoolperiode, in het weekend had ik veel meer vrijheid en in de kerk voelde ik mij echt thuis. Aan die groep jongeren heb ik veel vriendschappen over gehouden, ook al zie ik ze niet meer natuurlijk. Maar ik krijg als ik jarig ben nog wel steeds felicitaties van die mensen.”

SHIFT ze wat afstandelijker en individualistisch. Op het niveau van bijvoorbeeld muziek raakt een Spaanse tekst mij veel meer dan een Nederlandse. Er ligt een bepaalde diepere lading in die woorden. Spaanse zangers zijn ook heel open over hun gevoel, ze kunnen dat heel goed verwoorden. Als ik ga bidden of zingen in de kerk gaat het bij mij heel snel over naar het Spaans, dat gaat gewoon vanzelf. De cultuur is echt een onderdeel van mijzelf geworden.”

Daniël studeert Godsdienst Pastoraal Werk op de Viaa in Zwolle, voor zijn stage gaat hij zes maanden stage lopen in cambodja. het lijkt erop dat hij zijn ouders opvolgt, want hij wil later gaan werken met het christelijk geloof, het liefst in het buitenland

Na nog eens drie jaar nemen ze afscheid van Peru.

Daniël heeft vrienden, school en kerk achtergelaten, maar nog belangrijker, hij heeft ook zijn kindertijd achtergelaten. Die plek zal hij nooit vergeten. Want Peru, daar voelde hij zich na zes jaar echt thuis.

“In de afgelopen jaren, vooral tijdens mijn studie, heb ik leren accepteren wie ik ben. Ik denk dat ik door mijn jeugd een groter begrip heb gekregen voor andere culturen, door mijn ervaringen met andere culturen heb ik ook meer te bieden als pastoraal werker. Ik wil graag meer van andere culturen leren, daarom heb ik voor mijn stageperiode gekozen om naar Cambodja te gaan. In het buitenland kom ik misschien zelfs meer tot mijn recht dan in Nederland. Tijdens mijn stage en in de rest van mijn opleiding kan ik de ervaringen uit Peru gebruiken om mensen te verbinden. Ik weet hoe het is om anders te zijn dan de rest, en ik heb gezien wat voor moeilijkheden je tegen kan komen in het leven. Ik ben super dankbaar voor wat ik heb maar juist uit die dankbaarheid wil ik ook meer geven. En ik wil juist investeren in de mensen die normaal zouden worden uitgekotst door de samenleving.”

“Inmiddels voel ik me hier in Nederland wel thuis, al zou ik wel graag een paar keer naar Peru terug willen. Maar ik zou er niet willen wonen zeg maar. Ik voel me hier wel vaak een vreemdeling, daar ben ik eigenlijk thuis, ook al ben ik een Nederlander. Ik kreeg na terugkeer in Nederland het gevoel dat ik tussen twee werelden stond, ik wilde eigenlijk nog niet aanpassen aan Neder-

“Ik stond tussen twee werelden” land. Toen ik in Nederland voor het eerst naar de kerk ging, merkte ik dat alles hier veel meer gestructureerd en georganiseerd is. Terwijl er in Peru meer de nadruk lag op de gemeenschap, daar maakte het niet uit of een kerkdienst uitliep of als het even niet volgens plan ging.

Ik denk dat beide wel belangrijk is, maar in Peru merkte ik dat mensen veel sneller tevreden zijn en ze meer focussen op de gemeenschap. Dat sommige problemen niet zijn op te lossen door geld of beleid is ook een les voor Nederland. Latijns-Amerikaanse mensen zijn over het algemeen warmer en opener, en in Nederland zijn

Daniël in Peru

19

“Als ik dan verlof ging vragen voor de orthodoxe Kerst, keken ze me aan van: ‘Huh? Bestaat dat?’ Alsof het een smoesje was.”

Door Kaziwa Nedjabat

20

FUSE

“Ik kan me nooit 100% Servisch voelen” Haar ouders zijn tijdens de burgeroorlog van voormalig Joegoslavië gevlucht naar Nederland en zij hebben hun leven hier voortgezet. Bianca Jankelić werd geboren in Soest en groeide hier op. De 23-jarige vertelt hoe zij de Nederlandse en de Servische cultuur ervaart en combineert.

“Hoe ik mezelf zou beschrijven? Hmm. Ik zou mezelf beschrijven als een Servische Bosniër die in Nederland woont. Met Servisch bedoel ik dan het geloof, orthodox. De meeste mensen zijn daar orthodox. En dan een Serviër die in Bosnië heeft gewoond met een Bosnisch accent en zo. Dit is dan de achtergrond van mijn ouders, maar die neem ik wel met me mee. Het is vrij ingewikkeld allemaal. Maar ja, ik ben wel atheïstisch opgevoed.

Ik geloof niet in alles wat in de Bijbel staat. De morele normen en waarden binden mij wel met de Bijbel. Ik heb een richtlijn om een goed mens te zijn en ik geloof in vrijheid. Religie moet je niet beperken of je vrijheid afnemen.

Ik voel me ook wel Nederlands, hoor. Als ik in Servië ben, voel ik me niet 100% thuis. Ik weet niet hoe ik het moet omschrijven. Ik heb wel bepaalde normen en waarden en tradities meegekregen van mijn ouders, maar ze hebben natuurlijk niet alles gegeven. Ik heb Bijvoorbeeld wel de westerse vrije mentaliteit, laten we het zo zeggen. Ik voel de vrijheid dat ik kan kiezen met wie ik eindig. Ik kies zelf of ik bijvoorbeeld nu wil werken, studeren of kinderen krijgen. Heel veel mensen zijn daar in Servië nog traditioneel ingesteld. Het is daar vanzelfsprekend dat je trouwt, kinderen krijgt en het hele riedeltje erachteraan. Daar wordt dat echt gezien als een onderdeel van het leven. Dat heb ik niet.

Ik voel me niet verplicht. Voor mij is het bijvoorbeeld niet belangrijk dat ik met een Serviër trouw. Daar zou het obviously wel zo zijn. Maar ik heb dat dus niet. Tja, ik heb geen voorkeur, maar het zou makkelijker zijn als ik met iemand trouw van daar. Het zou de families dichterbij elkaar brengen.

blenden met de rest. Ik kom uit een bevolking die hier wel echt in de minderheid is. Ik ben geen Marokkaan of Turk. Iedereen weet van hen wanneer de Ramadan is en iedereen weet wanneer het Suikerfeest is. Als ik dan verlof ging vragen voor de orthodoxe Kerst, keken ze me aan van: ‘Huh? Bestaat dat?’ Alsof het een smoesje was, haha.

Als ik mezelf wil uiten, kan dat niet altijd in het Servisch, dan is het voor mij makkelijker om dat in het Nederlands te doen. Ik kan me nooit 100% Servisch voelen.

Maar kijk, sommige Servische gewoontes komen ook vanuit mijzelf, niet per se vanuit mijn ouders. Bijvoorbeeld Servisch nieuwjaar wordt op 14 januari gevierd.

Dat hebben wij vroeger nooit gevierd. Dan komen mijn jugovrienden aan en die zeggen dan: ‘Kom, we gaan uit, we gaan iets leuks doen.’ Why not? Let’s go.”Iedereen wil eigenlijk ergens bij horen. Op de basisschool voelde ik me meer Nederlands, of nou ja, ik wilde graag daarbij horen. Maar ja, dan vraag je je natuurlijk wel af: Waarom vieren we geen kerst op de 25ste ? De kerstboom is wel opgezet, maar we vieren geen Kerst. “We vieren het op een andere dag”, zei mijn moeder dan.

Op de middelbare school ging het iets anders. Ik zocht mensen op die ook Servisch waren. Ik ging toen vooral om met die mensen. Uiteindelijk raap je het allemaal bij elkaar tot één identiteit. Je accepteert dat je een beetje van het een en het andere bent. Ik ben gewoon hier geboren en opgegroeid, weet je. Dat is mijn Nederlandse deel, mijn Nederlandse identiteit. It’s part of me. '

Mijn vriendengroep is echt een mengelmoesje. Het zijn voornamelijk Bosniërs, Serven, Kroaten, eigenlijk vooral mensen uit de Balkan. Maar ook Turken. Ook wel Nederlanders hoor, maar ik doe nu een internationale opleiding en daar kom je ook mensen tegen van allerlei culturen. Ik was hiervoor al bekend met het multiculturele, en dan zit ik op mijn opleiding er ook middenin, weet je wel. Ik ben het gewoon gewend. Ik had altijd wel het gevoel dat ik anders was, dat ik niet helemaal kon 21

CLASH

Xenofobie in

Ongerepte natuur en wildlife – een ongerepte wereld van volmaakte stilte en rauwe realiteit’ kopt een online toeristenbureau van Zuid-Afrika over de eindeloze horizons, hoge bergen en diepe valleien van haar land, die gegarandeerd zullen zorgen voor een adembenemende en onvergetelijke ervaring bij toeristen. Deze woorden staan tegenover de gespannen situatie in Zuid-Afrika: criminaliteit en geweld tegen binnenlandse immigranten. De gevolgen van de vreemdelingenhaat monden uit in agressie, en kranten koppen regelmatig met xenofobisch geweld. Winkels van migranten worden geplunderd, en migranten worden slachtoffer van het xenofoob geweld. En dat terwijl de apartheid in 1994 is afgeschaft.

Almeerse Bram van der Meij werkt een half jaar als vrijwilliger in Zuid-Afrika. Hij woont momenteel in Kaapstad en woont bij een gastgezin. Het viel hem meteen op dat zowel inwoners als migranten bij zijn of haar huidskleur wordt genoemd. ‘Apartheid is hier nog groot. Je wordt bij je huidskleur genoemd, je bent wit of zwart. Dat was heel normaal en zie ik hier in Kaapstad nog terug.’ Bram 22

maakt duidelijk dat deze rassenonderscheiding geen negatieve bedoeling heeft. Criminaliteit en corruptie is een groot probleem in Kaapstad. Wat ik erg shockerend vond was dat s ’avonds niemand op straat zit vanwege de veiligheid.

Xenofobie: haat of angst voor vreemdelingen of buitenlanders, afkeer van alles dat vreemd is, vreemdelingenhaat, vreemdelingenangst

Als arbeidsmigrant kwam xenofobie pas later ter sprake: ‘Ik zit in een gastgezin en krijg veel lokale dingen mee, en aan tafel bespreken we wat er in het land gaande is.

Ik kijk het nieuws en spreek met mensen en bedrijven, maar het was puur toeval dat ik aan tafel erachter kwam dat xenofobie een groot probleem is. In Kaapstad merkte ik het op zich niet, want ik heb het idee dat het hier niet zo speelt. Maar het nieuws zat er vol mee. Ik sprak met Uber bedrijven, en Uberdrivers (taxichauffeurs) zijn vaak mensen uit Zimbabwe of omliggende landen, en die waren wel bang. Xenofobie is niet gericht naar toeristen

CLASH

Zuid-Afrika

toe, maar naar Afrikanen afkomstig uit andere landen dan Zuid-Afrika. maar naar Afrikanen afkomstig uit andere landen dan Zuid-Afrika.Als blanke vrijwilliger merkt Bram geen gespannen toestanden in Kaapstad.

‘Ik zelf werd niet anders behandeld en het verschil tussen Johannesburg en Kaapstad is heel groot wat betreft

“Hoe verder de werkloosheid stijgt, des te meer kans op nieuwe uitbraken er zijn.” veiligheid, ontwikkeling en toerisme.

Veel meer toeristen gaan naar Kaapstad aangezien het hier veiliger is, en migranten trekken naar Johannesburg.’ Marian Baas van Suid Afrika Reise vertelt dat zij als reisbureau de toeristen goed inlichten, inclusief een verhaal over veiligheid en xenofobie. Ze geeft aan dat de criminaliteit en xenofobie voornamelijk voorkomt in de townships. Deze woongebieden, gevestigd aan de rand van de stad, bestaan vaak uit hutjes en wa-

ren tijdens de apartheid bewoond door voornamelijk niet-blanken. Baas: ‘‘ Met name de vluchtelingen vanuit het Noorden (Zimbabwe, Malawi etc.) kunnen zorgen voor spanningen. Criminaliteit komt ook met name in de grote steden voor en we waarschuwen de mensen dan ook om niet alleen een township in te gaan maar om dit te doen met een gids. We adviseren dan altijd een gids voor een dag in te huren.’’

Ook reisbureau Riksja Zuid-Afrika laat de maatschappelijke problemen niet links liggen. ‘‘We sture reizigers niet naar het centrum van Johannesburg, `durban of Port Elizabeth, bijvoorbeeld. Hiermee vermijden we de grote steden , dat geeft reizigers ook een prettiger gevoel’’ aldus Judith Konneman. Ze geeft aan dat reizigers die niet boeken vanwege geweld niet tot nauwelijks voorkomt. ‘‘reizigers vragen er zeker naar, en we leggen dan ook uit hoe wij erin staan en hoe wij hier mee omgaan, bijvoorbeeld door ze naar naar de grote steden te sturen.

We adviseren ze bij ieder guesthouse waar ze overnachten te vragen naar tips in de omgeving.Ondanks de problemen merken de reisbureaus niet dat het aantal toeristen mindert. Ondanks de problemen merkt hetreisbureau niet dat het aantal toeristen mindert.

23

CLASH

“Buitenlandse investeerders zijn huiverig om te investeren.”

Net als de rest van Nederland zag Bram op nieuwszenders dat winkels werden gesloopt en las hij over Afrikaanse buitenlanders die vermoord werden. De xenofobie wordt erkend bij de inwoners. Bram over Johannesburg: ‘onder de Afrikanen werd er ook gezegd: ga er niet heen! Het is er erg gevaarlijk. Er zit een spanning om Johannesburg.’ Bram verteld dat hij meerdere redenen te weten is gekomen die ervoor zorgden dat de vreemdelingenhaat uitmondde in geweldsuitbraken. ‘‘Werkloosheid is een grote factor, veel mensen zijn dakloos en de inkomens zijn laag. Mensen zoeken iets om op af te reageren. Als je een winkeltje hebt als enige in de straat en een buitenlander komt in ‘jouw’ straat een winkeltje openen, dan wordt daar op gereageerd.

Concurrentie is naast andere factoren een grote reden waarom inwoners boos zijn’’

“Xenofobie wordt erkent bij de inwoners.”

Dat het xenofobisch geweld niet plaatsvindt tegen migranten als Bram of toeristen maar tegen migranten uit het werelddeel zelf, kan ook correspondent Niels Posthumus bevestigen. ‘‘Er is zeker sprake van xenofobie in Zuid-Afrika, of afrofobie feitelijk, want de vreemdelingenhaat richt zich uitsluitend tegen zwarte immigranten uit Afrika, niet tegen witte migranten als ikzelf uit Europa of Noord-Amerika.’’

Niels Posthumus is sinds eind 2012 een correspondent voor Trouw en sinds begin 2017 voor het Financieel Dagblad. Hij doet verslag van heel zuidelijk Afrika, en woont in Johannesburg.

De vreemdelingenangst is grotendeels het gevolg van de massale werkloosheid onder zwarte Zuid-Afrikanen. ‘‘In townships ligt de werkloosheid vaak wel boven de 40 procent. Het zijn ook op deze plekken waar veel migranten een nieuw leven proberen op te bouwen, en dat botst regelmatig. ’De vreemdelingenhaat vindt binnen alle klassen plaats. Posthumus: ‘‘het geweld centreert zich altijd in de onderklasse. Dat zijn ook de mensen diegene baan hebben en de immigranten de schuld van geeft. De immigratie heeft geen direct impact op het leven van de middenklasse en elite.’’

“Mensen zoeken iets om op af te reageren.”

24

Dat Johannesburg een stad is met een grote immigratiestroom, is niet verrassend. ‘‘Zuid-Afrika is vele malen rijker dan de omringende landen als Mozambique en Zimbabwe. Dus ondanks het geweld blijven er migranten komen die vooral in Johannesburg proberen werk te vinden. Ook kunnen veel immigranten die al in Zuid-Afrika zijn geen kant op, omdat zij erg arm zijn.

Dus de problemen blijven ondanks het geweld en de discriminatie gewoon bestaan.’’ Immigranten lijken dus vast te zitten in een stad waarvan zij dachten een meer hoopvollere toekomst te hebben.

Posthumus verwacht dat het xenofobie niet snel zal verdwijnen in de regenboognatie. Hij ligt daarbij toe dat de economie van Zuid-Afrika erg slecht draait.

‘Hoe verder de werkloosheid stijgt, des te meer kans op nieuwe uitbraken er zijn.’ een lichtpuntje is dat de houding van de politie is verbeterd. ‘‘Het is duidelijk dat de politie er beter op weet te reageren en de boel over het algemeen beter onder controle weet te houden dan in 2008, toen het geweld op een reusachtige manier ontspoorde. Toen vielen er tientallen doden en sloegen er vele tienduizenden immigranten op de vlucht.’’

Naast alle geweldsuitbraken is er het feit dat Zuid-Afrika een slechte naam heeft gekregen in het buitenland.

Buitenlandse investeerders zijn huiveriger om te investeren, verteld de correspondent. Maar de toekomst van de xenofobie in Zuid-Afrika? ‘Ik denkt dus dat xenofobie blijft bestaan, maar dat bij elke uitbraak de politie het geweld zal proberen te limiteren.’

De apartheid (1948-1990) was een systeem van rassenscheiding, waarin de zwarte bevolking onderdrukt werd. Na de afschaffing van de apartheid noemde Zuid-Afrika zich dan wel een regenboognatie, maar er is nog steeds sprake van discriminatie. Posthumus deelt zijn mening over de samenhang van de afschaffing van de apartheid en xenofobie Mensen in Zuid-Afrika werden na de apartheid een beter leven beloofd. Wie arm is, geen werk heeft en nog steeds in een krot woont merkt daar weinig van. Dit leidt tot frustratie en het gevoel dat de overheid eerste de problemen in Zuid-Afrika moet oplossen voordat zij immigranten binnenlaat.

De apartheid was een zeer gewelddadig onderdrukkingssysteem, dat heeft geresulteerd in een zeer gewelddadige samenleving. Zuid-Afrikanen, zeker de onderklasse, is gewend zijn problemen op te lossen met geweld, en daardoor dus ook het migratieprobleem.

CLASH

“No one is born hating another person because of the color of his skin, or his background, or his religion.�

-Nelson Mandela 25

CLASH

‘Jij bent blank en komt niet uit Afrika, dus waarom zou je dat dragen?’

Een groot gazon grenst aan het enorme huis.

Aan de voorkant ligt een koninklijke trap waar smalle regendruppels de stenen raken. De donkere deur staat op een kier. Daar staat Romée. Twee grote herdershonden kwispelen wild in het rond. Ze volgen Romée naar een massieve glazen deur. Haar voetstappen klinken hol. Aan de gekleurde wand hangt een geschilderd groepsportret van Romée en wat haar zussen lijken te zijn. Achter Romée staan twee grote opgezette vogels en er liggen blauw geprinte kussens op de bank naast haar. Ze gaat zitten met haar benen over elkaar en haar handen vouwt ze over haar knie heen.

Door Kim Hartgring

“Ik heb niet zo veel met de Nederlandse cultuur, omdat het best wel individualistisch is.

Ik vind mensen in Nederland sneller jaloers dan supportive naar elkaar toe en ik zocht dus een ideaalbeeld waar ik bij zou willen horen. In de Afrikaanse cultuur voelen mensen zich meer verbonden met elkaar. Zie zien iedereen meer als broeders en zusters en supporten elkaar als iemand iets bereikt heeft.

Holten is een ‘white’ dorp en toen ik op de middelba-

“Ik heb niet zo veel met de Nederlandse cultuur, omdat het best wel individualistisch is.” re school zat, heb ik me niet echt included gevoeld. Ik heb me niet echt gewaardeerd gevoeld.”

“En ik denk dat het toen eigenlijk is begonnen bij mij.

Ik keek meer naar welke mensen en culturen ik gaaf vond. Bij de Afrikaanse cultuur had ik zoiets van: ‘Deze mensen zijn echt zoals ík wil zijn en daar zou ik tussen passen.’ Vooral qua spirit en hoe ik in het leven stond, maar ook hoe ik me kleedde. Ik droeg gewoon wat ik wilde en in Holten was dat best wel een ding.

Voor andere mensen, maar daardoor toch ook wel 26

voor mezelf. Maar het was wel moeilijk weet je, omdat ik hier woon. Ik dacht als ik gewoon ‘normale’ kleding aan zou doen en niet zou opvallen dan zou het misschien heel anders zijn. Dan zou ik misschien meer rust ervaren op school. Maar dan zou ik niet mezelf zijn en dat was voor mij wel een innerlijke strijd. Ik heb ervoor gekozen om altijd door te gaan en me te uiten zoals ik dat prettig vind.”

Romée heeft haar middelbare schooltijd niet op één plek afgemaakt. Na het vijfde jaar van haar vwo-opleiding op de Waerdenborch in Holten is ze naar een privéopleiding in Zwolle gegaan.

“Ik heb een burn-out gekregen in de vijfde en nu ik wat ouder ben, snap ik beter wat er gebeurd is in mijn leven.

De reden voor de burn-out is omdat ik op school 24/7 een masker op had puur uit zelfverdediging. Ik ben best wel makkelijk te kwetsen en ik heb een groot hart. Maar mensen verwachten dat niet van mij, omdat ik best wel een arrogante kop kan hebben en ik doe gewoon mijn ding. Dus mensen denken van: ‘Wow zij is zo sterk en zij doet gewoon wat ze wil.’ Maar er gaat wel heel veel in mijn hoofd om.”

“Ik heb een burn-out gekregen in de vijfde.”

Haar bruine ogen lachen lief. Terwijl ze deze laatste zin uitspreekt tikt ze haar slapen aan met haar middelste twee vingers. Haar blik verandert naar serieus waarna ze verder vertelt.

“In groep 7 en 8 ben ik wel gepest toen ik net was verhuisd. En in de eerste en tweede klas ook, in ieder geval zo heb ik het ervaren. Ik was ook iemand die zich veel dingen aantrok en mensen voelden dat aan, dus ze gingen bij mij ook dingen uitproberen, zeggen of doen.

Dat heeft wel wat met me gedaan. Ik heb me wel vaak onveilig gevoeld op school. Ik zat toen gewoon niet goed in mijn vel. Ik heb nu ook wel veel dingen meegemaakt en afgerond. En die burn-out was gewoon omdat het te veel voor me is geworden. Daarom ben ik naar Zwolle gegaan. De situatie was zo anders daar, ik kon echt mijn masker afdoen.”

CLASH

Foto: Romée 27

“Ik heb ervoor gekozen om altijd door te gaan en me te uiten zoals ik dat prettig vind.�

28

IS HET CULTURELE TOE-EIGENING OF IS HET WAARDERING? DE MENINGEN OVER HET DRAGEN VAN HAARSTYLEN VAN EEN ANDERE CULTUUR ZIJN VERDEELD. CELEBRITIES KRIJGEN ER VEEL COMMENTAR OP. POSITIEF EN NEGATIEF.

29

CLASH Ik hield best wel van box braids, maar ik ben natuurlijk white. Het kan nog best wel complexer zijn dan dat je denkt. Voor mij was het gewoon super vet, box braids, I like them weet je wel, they are so nice! Maar voor sommige mensen in die groep is het een belediging als ik dat zou dragen. Vooral als blanke, omdat het van hun cultuur is. Ik wist dat zelf niet, maar het is best wel een ding. Ze zien het namelijk als culture stealing. Ik vind dat wel jammer, want ik waardeer het juist. Waarom mag ik het dan niet dragen? Want dat sluit me juist weer uit en dat willen zij zelf ook niet.

“Waarom mag ik het dan niet dragen?”

Dat kan ik best wel moeilijk plaatsen. Ik heb ook Afrikaanse kleding laten maken van Afrikaanse stoffen in Helmond. En nu ik in Amsterdam woon voor mijn opleiding krijg is steeds meer meningen van anderen mee. Dus nu wordt het voor mij wel moeilijker om het te gaan dragen, omdat ik niet weet hoe mensen erop gaan reageren. Ik heb geen zin in heisa voor niets, dus ik zou het nu niet zo snel meer dragen in Amsterdam. Ik vind het vooral jammer, want het is toch juist mooi dat je een cultuur met elkaar kan delen als je het mooi vindt. Ook al kom je ergens anders vandaan, je vindt het beide gaaf. Anders creëer je weer groepen, want dan zeg je: ‘Jij bent blank en komt niet uit Afrika, dus waarom zou je dat dragen?’ Dan doe je precies wat eerst andersom gebeurde bij blanken en Afrikanen.”

Naast de Afrikaanse cultuur betekent muziek ook veel voor Romée.

“Muziek is echt iets van mij. Ik kan me nog zo slecht voelen, maar als ik muziek heb dan vergeet ik de tijd en de rest. Maar dit is echt gegroeid. Vroeger toen we nog in Deventer woonden hadden we Cher op een dvd of Rihanna. En dan was het zondag- of zaterdagavond, dat weet ik nog heel goed, papa nam me dan op zijn schouders en dan dansten we gewoon met zijn allen in de woonkamer. Ja, we zaten toen al zo erg in de muziek. Toen we eenmaal verhuisd waren begonnen mijn zussen te zingen en toen dacht ik: ‘Oh, dat is leuk. Kan ik dat ook?’ En toen ben ik een beetje begonnen met zingen. Muziek raakt me zo erg. Dat is gegroeid en ik heb er altijd mijn steun in gevonden. Vooral omdat er altijd boodschappen in zitten die ik zo diep voel en dan denk ik: ‘Oh my god, het is iets magisch.’ Het is wel echt mijn eerste spirit in life. Ik doe nu wel modeschool, maar once I’m fully healed hoop ik wel dat ik er iets mee kan doen. Muziek maakt me wel echt alive zeg maar.”

30

De Holtense rapt, zingt en schrijft ook haar eigen teksten. Ze ziet powervrouwen zoals Beyoncé en Rihanna als haar voorbeelden en inspiratiebronnen.

“Elke zin die ik op heb geschreven komt uit mijn hart.

Dat is wel echt gebeurd. Dingen opschrijven helpt voor mij om iets te verwerken. De inspiratie die ik heb, haal ik uit mezelf maar ook uit de powervrouwen waar ik tegenop kijk. Bijvoorbeeld: Nicki Minaj, Megan Thee Stallion en Beyoncé. Ze kunnen wel diepe songs hebben, maar songs van: ‘Hey, I’m that bitch.’ Zoals dat nummer Motivation van Normani is echt uplifting en daar hecht ik zoveel waarde aan, aan die kracht. Maar ik vind het beide mooi. De reden dat ik artiesten met een kleurtje als inspiratiebron zie, is omdat zij een bepaalde spirit hebben die andere blanke artiesten niet hebben voor mijn gevoel.”

“Elke zin die ik op heb geschreven komt uit mijn hart.”

De elementen waar de perfecte cultuur volgens Romée uit bestaat zijn: liefde, kracht en steun.

“Maar ik merk hierbij ook wel dat ik onderscheid maak door dit te zeggen. Weetje, uiteindelijk is ieder mens anders. en je kunt ze niet in groepen verdelen, vind ik.”

CLASH

Foto: Romée 31

FUSE

Verbinding door natuur

Wat kan je met klei, riet, en takken uit de Groningse natuur? Susanne Luurs is student aan de kunstacademie Minerva student Susanne Luurs, zocht het uit. Samen met andere studenten van de academie en kunstenaar Shane Waltener vormen zij de Building Action Group (BAG). Doormiddel van een expositie en performances laten ze zien wat je met verschillende materialen kan doen en hoe de natuur voor verbinding zorgt tussen studenten.

Door Ilse Bijlstra

32

FUSE

33

FUSE Susanne Luurs zit in het derde jaar van de opleiding docent beeldende kunst. Haar doel is vooral haar liefde voor kunst overbrengen aan de jongere generatie.

“Ik word opgeleid tot kunstenaar, maar ook tot docent en ik wil graag alles wat ik hier leer overbrengen aan mijn toekomstige leerlingen. Zeker met het project van de BAG. Ik wil de jonge generatie laten zien wat je met niet-alledaagse materialen kan maken en hoe het kan zorgen voor verbinding, letterlijk en figuurlijk. In the BAG zitten studenten met verschillende nationaliteiten en achtergronden. Maar door samen te werken en kunst te maken, kwamen we erachter dat er ook veel overeenkomsten zijn.”

We zijn nog net binnen en ze begint direct enthousiast te vertellen over de verschillende kunstwerken.

Op een groot scherm zijn de verschillende performances te zien.

“Dit is onze silent protest. We staan in rijen naast elkaar en we kijken de mensen in hun ogen. Af en toe zet dan een van ons een agressieve stap naar voren. Hiermee wilden we aandacht schenken aan de protesten in Hong Kong, want twee deelnemende kunstenaars komen daar vandaan. Maar ook over de aardbevingsschade hier in Groningen.

“Ze dacht dat ze in de bergen ging slapen en dat er allemaal wolven zouden zijn.”

“Hiernaast hebben we ook eigen werk gemaakt. Tianyi Zheng komt uit Hong Kong en zij heeft vlaggn gemaakt van verzameld afval. Dit om de verschillende nationaliteiten van de groep te verbeelden. Sara Brunetto komt uit Zwitserland en daar heb je een feestdag waarbij mensen verkleed in rieten kostuums door de straten lopen. Zij heeft deze kostuums nagemaakt van Gronings riet. En ik heb een presentatie gemaakt van het gehele project. Ik heb alle gebruikte producten naast elkaar gezet: wilgentakken, sudangras, riet en klei. Daarnaast een landkaart van Noord-Nederland. Om aan de ene kant aan het publiek te laten zien waar de materialen vandaan komen en aan de andere kant wilde ik mijn medestudenten laten zien waar zij zijn geweest. En dat heb ik met elkaar verbonden. (zie fot

34

In the BAG zitten ook veel studenten uit het buiteland, hoe was dit project voor hen?

“Het materiaal en de technieken kenden ze enigszins, dat is niet per se iets Nederlands of Gronings. Maar het Groningse landschap was wel nieuw voor ze. Ze wonen wel in Groningen maar komen verder nauwelijks buiten de stad. Voor hen was het dus ook een kennismaking met de omgeving waar ze studeren. Tianyi komt uit Hong Kong en was compleet verbaasd toen ze reisde van de stad naar Hornhuizen. Zij dacht dat ze in de bergen ging slapen en dat er allemaal wolven zouden zijn, ze had niet verwacht dat een land zo vlak kon zijn.”

FUSE

35

FUSE

36

FUSE Wat willen jullie bereiken met the Building Action Group?

“Wij willen laten zien dat ook de jongere generatie nog steeds verbonden kan zijn met materiaal wat ze in handen hebben en wat ze daarmee kunnen maken. Dat je bewust bent van wat er in jouw omgeving groeit en wat de natuur je geeft. Ook willen we laten zien dat oude technieken niet vergeten moeten worden. We zijn heel veel bezig met materialen die schadelijk zijn voor de natuur en de gebruikte voor dit project zijn dat niet.

Het heeft mij zelf ook veel gebracht. Ik ben opgegroeid in Groningen en het Groningse landschap is een lange tijd mijn achtertuin geweest, maar ik wist niet dat je zoveel verschillende dingen kunt maken van wat je uit de natuur kan halen. Als ik nu door Groningen rijd zie ik tal van mogelijkheden.”

Het proces om bruikbaar materiaal te maken van klei is fascinerend. Susanne legt mij uit welke stappen daarbij komen kijken.

“Als je de klei uit de grond haalt zit er nog allerlei troep tussen zoals wormen of houtsnippers. Om dit eruit te halen moet de klei gedroogd worden door het te verspreiden over een doek, zodat het een beetje kruimelig wordt. Als het droog is wordt het weer nat gemaakt tot een dikke pasta. Deze substantie wordt door een zeef gedrukt zodat alle troep eruit wordt gefilterd. Hierna kan de klei weer gedroogd worden en kun je ermee aan de slag.”

“Als ik nu door Groningen rijd, zie ik tal van mogelijkheden.”

De kunstwerken vullen twee grote zalen. Van zelf gekleide bakjes tot grote geweven rieten daken met daarbij foto’s van het maakproces.

Hoe ben je te werk gegaan?

“We zijn met de groep naar Hornhuizen gegaan, een klein dorpje in het noorden van Groningen, dichtbij de Waddenzee. Daar hebben we nagedacht over wat we willen vertellen en overbrengen. Daarnaast hebben we veel materiaal uit de natuur verzameld, zoals klei, riet en (wilgen)takken. Al het materiaal hebben we meegenomen naar de academie, waar we het plan verder hebben uitgewerkt. Doormiddel van tekeningen hebben we de ideeën gevisualiseerd. En we zijn dieper in gegaan op verschillende technieken, zoals takken aan elkaar weven en het uitdrogen van klei.”

37

CURRENT

Colofon CHEF REDACTIE:

EDWIN SLIJKHUIS

VORMGEVING:

KIM HARTGRING

EINDREDACTIE:

ABEL DE KAM

SOCIALE MEDIA:

EDWIN SLIJKHUIS

SITE:

JULIA HARDER

REDACTIE:

ILSE BIJLSTRA KAZIWA NEDJABAT ABEL DE KAM JULIA HARDER KIM HARTGRING EDWIN SLIJKHUIS

DISCLAIMER Deze productie is gemaakt door studenten van de opleiding Journalistiek van Hogeschool Windesheim. Ondanks de constante zorg en aandacht die we besteden aan de samenstelling van dit product, kan de opleiding Journalistiek niet instaan voor de volledigheid, juistheid of voortdurende activiteit van de gegevens en de inhoud hiervan. Mocht u feitelijke onjuistheden tegenkomen, dan stellen wij een reactie erg op prijs via journalistiek@windesheim.nl. De inhoud van deze productie kan zonder vooraankondiging wijzigen. Aan de inhoud hiervan kunnen derhalve geen rechten worden ontleend.

Op de inhoud van dit platform rust auteursrecht. Het is niet toegestaan de auteursrechtelijk beschermde werken of andere informatie openbaar te maken of te verveelvoudigen zonder toestemming van de opleiding Journalistiek.

38

REPORTAGE

SITE: WWW.JOURNALISTIEKWINDESHEIM.NL/CURRENT/ INSTAGRAM: CURRENT.GRAM 39

Blijf inspireren, ontdekken en leren

40