Oplage 1 - 2020
WERELDGERECHTEN 10
PILLEN EN GELD 20
VLUCHTELING ZONDER OORLOG 14
DOORBREEK
JE BUBBEL 1
INHOUD
14 “IK VOEL ME OVERAL MIGRANT”
4
8 18
4
“IK VOEL ME OVERAL MIGRANT”
12
De Servische Jovie woont na Amerika nu in Nederland
6
ALS GRIEK IN NEDERLAND
“Jongeren gamen liever dan dat ze naar de kerk gaan”
14
“Nederlands is mijn enige nationaliteit”
8
”MIJN VLEES HAAL IK NOOIT UIT DE SUPERMARKT”
WERELDGERECHTEN De Griekse en Syrische keuken
JANUARI 2020 2
VLUCHTELING ZONDER OORLOG Gevlucht voor geweld
16
Mohamad eet halal
10
ONTKERKELIJKING
SPIRITUELE ONTDEKKINGSREIS Van wierook tot klankschalen
18
SRI LANKAANSE CULTUUR IN NL “Het is cultuur dus daar pas ik me op aan”
INHOUD
16
28
12 20
PILLEN EN GELD
30
“Vind je dat niet heel gevaarlijk?”
24 26 28
CULTUREEL TAFELEN Verbondenheid tijdens diner GEDICHT Diversiteit verbindt MUZIEK DOORBREEKT DE CULTURELE BUBBEL Concert in Dronten
20 CULTURELE VERSCHILLEN OP SCHOOL Leerlingen op praktijkschool leven in spagaat
32
TALEN IN NEDERLAND Woordzoeker
34
DANKWOORD
36
COLOFON
JANUARI 2020 3
INTERVIEW
“Ik ben overal een migrant” AUTEUR: KATHY VAN MAAREN
De Servische Jovie (36) heeft in Canada, Amerika en Sierra Leone gewoond en nu woont ze in Nederland. Ze voelt zich overal een migrant, maar voor haar is Nederland de ultieme plek om te wonen. Ze neemt uit elk land de tradities mee die zij waardevol vindt. Maar wonen in Nederland brengt ook worstelingen voor Jovie. Zo heeft het een effect op haar huwelijk. En is het lastig dat ze geen Nederlands spreekt. ‘Dat is soms eenzaam.’
JANUARI 2020 4
INTERVIEW
“Vanaf 2009 noem ik Nederland mijn thuisland. Mijn man en ik hier hebben elkaar in Nederland ontmoet en wilden hier graag samen gaan wonen. We hebben twee kinderen gekregen. Die zijn nu vijf en twee jaar oud. Eigenlijk heb ik niet echt een thuisland of nationale identiteit. Ik heb op zoveel plekken gewoond, dat een land nooit echt als mijn enige thuis zal voelen. Het is wel een voorrecht om in zoveel landen te hebben gewoond. Ik heb een beetje van alle nationaliteiten van al die landen in mij. Daarom zal ik me nooit een Nederlander voelen. Ik ben overal een migrant. Waar ik ook heen ga. In Amerika was ik dat ook al en nu weer. Maar dat maakt mij tot wie ik ben.”
“IK HEB EEN BEETJE VAN ALLE NATIONALITEITEN IN MIJ” “Ik vind Nederland een geweldig land om te wonen. Het is er opgeruimd, ik voel me er veilig en alles is goed geregeld. Maar toch zijn er ook dingen die mijn leven hier soms eenzaam maken. Het zijn kleine dingen waar je normaal niet over nadenkt die het lastig maken dat ik in een ander land woon dan mijn familie. De familie van mijn man woont in Spanje en die van mij in Servië. We moeten kleine dingen buitenshuis altijd apart doen. We kunnen de kinderen niet even bij een van onze ouders brengen. We wisselen dus continu af om dingen te doen en de ander blijft bij de kinderen. Dat heeft wel effect op ons huwelijk. We zouden meer ‘quality time’ willen hebben samen. Maar dat kost veel geld omdat we een oppas moeten inhuren én bijvoorbeeld de bioscoop of een diner moeten betalen. We zouden meer uit willen gaan met z’n tweeën.” “Om nieuwe bewoners van Nederland te helpen, ben ik mijn YouTube-kanaal ‘Jovie’s Home’ begonnen. Ik maak er video’s met tips over Nederland en hoe sommige dingen hier werken. Sommige dingen verbaasden mij namelijk. Een van mijn video’s gaat bijvoorbeeld over bevallen in Nederland. Ik vond het opvallend dat er veel natuurlijker naar bevallen gekeken wordt in Nederland dan in Amerika. Hier vertrouwen ze veel meer op het lichaam van een vrouw. Het is heel leuk om te zien dat veel mensen iets aan mijn video’s hebben en dat Nederlanders ze ook leuk vinden om te bekijken. Ik heb nu rond de 8000 abonnees op mijn kanaal. Ik kan er al wat rekeningen mee betalen. Ik heb er geen werk naast, want ik zorg voor de kinderen. Ik hoop steeds te groeien met mijn YouTube-kanaal en steeds meer mensen te bereiken.” “Ik vier met mijn gezin de feestdagen die ik waardevol vind. We vieren meer feestdagen dan gemiddeld. Wij vieren bijvoorbeeld ‘Thanksgiving’, Sinterklaas, het Spaanse ‘Dag der Koningen’ en Servische feestdagen. Zoals bijvoorbeeld ‘Slava’ waar we onze familie beschermheilige vieren. Ik vind het belangrijk om ook de tradities uit de jeugd van mij en
mijn man aan onze kinderen mee te geven. Sinterklaas vieren we om de kinderen Nederlandse tradities mee te geven. En van sommige feestdagen vind ik de betekenis mooi.” “De prioriteiten van Nederlanders en Amerikanen liggen heel anders. Er zijn dingen die ik beter vind aan Amerika, maar dat zijn kleine dingen zoals het eten en winkelen. De dingen die ik echt belangrijk vind, zijn in Nederland beter geregeld. Ik vind het bijvoorbeeld belangrijk dat ik mijn ziektekostenverzekering kan betalen en dat mijn kinderen veilig en zelfstandig opgroeien. In Amerika gaat het leven over geld en zaken doen. In Nederland gaat het meer om de maatschappij en dat iedereen het goed heeft. Daarom woon ik liever in Nederland.”
“IK VIER DE FEESTDAGEN DIE IK BELANGRIJK VIND” “Het enige waar ik van baal is dat ik nooit Nederlands heb geleerd. Nu ik langer hier woon, mis ik tijdens sociale gelegenheden een groot deel. Bijvoorbeeld op verjaardagen voelt het bijna onbeschoft, omdat iedereen zich aan mij aanpast en ik me dan niet aan kan passen, omdat ik geen Nederlands kan. De WhatsAppgroep in onze buurt is ook heel gezellig, maar omdat ik de berichten in ‘Google Translate’ moet zetten, om ze te begrijpen, kan ik het niet bijhouden. Dan ben ik vaak te laat als ik wil reageren of een grapje wil maken. Dat is jammer. Ik baal op zulke momenten van mezelf dat ik het niet eerder geleerd heb. Want nu heb ik er geen tijd voor. Ik ga gelijk Nederlands leren als mijn dochter naar school gaat.” JANUARI 2020 5
INTERVIEW
Ingrediënten:
“MIJN OUDERS ZIJN VOOR MIJ DE ENIGE VERBINTENIS MET GRIEKENLAND” JANUARI 2020 6
INTERVIEW
ALS GRIEK IN NEDERLAND AUTEUR: CARMEN BRASSER
Midden in de Noordoostpolder staat het Griekse restaurant Rodon. Omringd door authentieke beelden uit de oudheid krijgen de gasten een volledig beeld van de Griekse keuken. Alex (40) woont sinds zijn vierde in Nederland en bezit al twaalf jaar dit restaurant om zijn ‘roots’ te eren.
HOE WAS HET VOOR U OM NAAR NEDERLAND TE KOMEN? Ik kwam al op een hele jonge leeftijd naar Nederland toe, samen met mijn ouders en mijn broertje. Toen was ik vier jaar. Op die leeftijd besef je nog niet wat voor impact zo’n verhuizing gaat hebben op de rest van je leven. Het enige wat je onthoudt is dat je minder vaak op familiebezoek gaat, omdat de meesten nu aan de andere kant van Europa wonen. Ik weet nog dat ik heel erg de behoefte had om mijn opa en oma te zien. Om even hun stem te horen. Dat vond ik toen wel erg, dat dat niet zomaar kon. Maar voor de rest denk je als kind alleen maar van “goh, wat leuk, we gaan naar een ander land.” Een land waar je nieuwe vriendjes kan maken en een land waar je nieuwe plekken kan ontdekken om te spelen. De echte veranderingen zie je dan nog niet. Later, op het moment dat je pas écht begint met leven, dan ga je de twee culturen met elkaar vergelijken. Na twintig jaar samen in Nederland gewoond te hebben zijn mijn ouders en broertje weer terug verhuisd naar Griekenland en ben ik hier gebleven. Ik was hier verliefd geworden op mijn huidige, Nederlandse vrouw en samen met haar heb ik twee prachtige kinderen mogen krijgen.
VOELT U ZICH NOG STEEDS VERBONDEN MET GRIEKENLAND? Niet echt. Zolang mijn ouders daar wonen nog wel een beetje, maar daarna neem ik voor mijn gevoel nog meer afstand van mijn geboorteland. Het is iets wat gebroken is, het gevoel klopt niet meer. Ik voel me echt een volwaardig Nederlander met alles erop en eraan. Dat is mijn enige nationaliteit. Ik woon nu inmiddels 35 jaar in Nederland. Samen met mijn vrouw voed ik onze twee kinderen ook Nederlands op met af en toe een Grieks tintje, zoals het eten van daar. Dit land is echt mijn thuis geworden. Ik heb nu zelfs al wel dat ik me echt meer een toerist voel als ik met mijn gezin naar Griekenland op vakantie ga. Dat doe ik nu wel elk jaar. Dan kan ik mijn ouders en broertje even zien. Zij kunnen niet zo makkelijk even naar Nederland komen. Voor mij zijn zij vrijwel de enige verbintenis met Griekenland.
HOE BENT U HIER EEN RESTAURANT BEGONNEN? De eigenaar van het pand was een vriend van mij. Hij zocht iemand aan wie hij dit pand kon verhuren. Het leek me fantastisch om een eigen restaurant te hebben. Dat gevoel was er al sinds ik heel klein was en dat is nooit meer weggegaan. Toen deze kans op mijn pad kwam, wist ik het zeker: dit is hoe het moet zijn. De broer van mijn vrouw was chef-kok van beroep en samen met hem heb ik dit allemaal opgestart. Zonder hem zou dat niet zo goed gelukt zijn. We hebben geprobeerd om er een goedlopende zaak van te maken en zo zijn we inmiddels al twaalf jaar verder. Ik ben meer dan gelukkig met het eindresultaat en ik hoop dat we er nog lang van mogen genieten, samen met alle gasten.
WAT VOOR GRIEKSE INVLOEDEN ERVAREN GASTEN DIE HIERHEEN KOMEN? De gastvrijheid is heel belangrijk voor ons. Elke gast wil ik individueel verwelkomen en gedag zeggen. Dat is wel iets wat ik heel erg van huis uit heb meegekregen. Iedereen is welkom. De deur staat altijd open voor iedereen en het is hier een soort huis waar iedereen naar binnen mag komen lopen. Ik denk dat dat wel iets is wat vooral voortkomt uit de Griekse cultuur. Daar is deze openheid ook heel belangrijk. Niemand is minder dan een ander. Groot, klein, donker of licht, mensen in allerlei soorten en maten mogen hierheen komen om te genieten van de Griekse keuken. Daarnaast is de Griekse invloed natuurlijk ook terug te zien in de gerechten die wij hier serveren. Bijna alle gerechten zijn gebaseerd op specialiteiten uit mijn geboorteland. Dat maakt het wel uniek. Het toppunt van de Griekse invloeden zijn toch wel de klanken van Andreas, de live-zanger die elk weekend naar Rodon komt. Alle bekende Griekse liederen komen langs en zo wanen de gasten zich helemaal in Griekenland. Op die manier hoop ik dat de gasten een onvergetelijke avond hebben wanneer ze hier zijn.
WAT ZOU HET VERSCHIL ZIJN ALS DIT RESTAURANT IN GRIEKENLAND ZOU STAAN? Dan zou er best een groot verschil zijn. De authentieke restaurants zoals hier bestaan in Griekenland bijna niet. 99% van de horeca daar is niet zoals dat hier in Nederland is. Ze hebben daar veel meer kleine eetcafés waar mensen even snel langs gaan en geen hele avond verblijven. Massavoedsel staat daar voorop. Dat is een groot verschil met hier, waar de gasten in alle rust plaats kunnen nemen aan tafel. Dit vind ik persoonlijk veel fijner. Ik ben ontzettend gelukkig dat ik hier, in dit land, zoiets moois heb mogen neerzetten.
JANUARI 2020 7
INTERVIEW
“Mijn vlees haal ik nooit uit de supermarkt” AUTEUR: NYNKE VAN VLIET
Bij het woord halal denk je misschien aan moslims, voedselvoorschriften of varkensvlees. Maar wat houdt het nu precies in? Halalvlees is van dieren afkomstig die op een religieuze wijze zijn geslacht. Op deze manier wordt namelijk de halsslagader doorgesneden, zodat er zoveel mogelijk bloed uit het dier is. Ook is het belangrijk dat het dier in goede omstandigheden heeft geleefd. Deze wijze komt uit islamitische landen. Mohamad (30) komt uit Syrië en eet halal omdat hij moslim is. Waar moet hij allemaal op letten als hij in de supermarkt boodschappen doet? “Kijk, volgens de islam mogen wij ook vlees eten van andere geloven zoals joden. Want joden slachten ook op een halalmanier, dit heeft dan een andere naam en heet kosjer. Dus we mogen in principe ook vlees eten uit hun winkels, maar ik koop mijn vlees altijd bij halalwinkels zoals Syrische, Turkse of Marokkaanse. Bij deze halalwinkels zit er ook een logo op de verpakking van de Europese Unie die het halalvlees keurt volgens de islamitische criteria. Deze stickers zijn verplicht op halalvlees.” MAAR DAT HALALKEURMERK IS NIET VERPLICHT IN DE ‘NEDERLANDSE’ SUPERMARKT ZOALS DE ALBERT HEIJN. DAAR WORDT GEWOON VLEES VERKOCHT DAT VAAK ANDERS IS GESLACHT. HOE DOE JE DAT DAN?
“Ja, dat klopt, maar ik koop nooit vlees uit de Albert Heijn. Ik ga altijd naar winkels die halalvlees verkopen. Die zijn overal. Maar toen ik bijvoorbeeld afgelopen zomer op vakantie was in Frankrijk at ik wel kip uit de supermarkt, omdat dat wel mag volgens de islam. De islam zegt dat er uitzonderingen zijn wanneer je in het buitenland bent. Als je halalvlees kan krijgen, dan koop je het. Als dat niet kan, dan niet. Als ik niet halal eet zal er denk ik niks gebeuren, maar het voelt niet prettig voor mij.”
VIND JE NIET DAT HET OVERAL, EN DUS OOK IN NEDERLAND, VERPLICHT MOET WORDEN OM HET HALALKEURMERK IN TE VOEREN?
“Nee, dat vind ik niet omdat Nederland niet een islamitisch land is. Dus vind ik het logisch dat het keurmerk niet overal verplicht is. Als Nederland een islamitisch land zou zijn dan moet je dat wel doen.
“HET IS DE BEDOELING DAT JE GOED VOOR JE LICHAAM ZORGT” HARAM IS HET TEGENOVERGESTELDE VAN HALAL. ZOU JE DIT KUNNEN UITLEGGEN?
“Halal betekent letterlijk ‘mag’. Ik mag geen varkensvlees eten, dus ook geen gelatine, wat bijvoorbeeld in snoepjes zit. Ham-kaaschips mag ook niet, omdat het niet halal is. Dit heet haram en betekent ‘verboden’. Hiernaast zijn alle soorten van alcohol ook haram. Er bestaat geen alcohol die wel halal is. Alleen drink ik wel alcohol omdat ik vind dat
Naam: Mohamad Leeftijd: 30 Geboorteplaats: Damascus (Syrië) Woonplaats: Groningen (woont ruim 5 jaar in Nederland) Opleiding: HBO HRM jaar 3 Bijbaan: Cool Blue bezorger Hobby’s: sporten en koken
JANUARI 2020 8
INTERVIEW
het geloof tussen mij en God instaat. Dus ik vind dat ik kan bepalen wat ik wil doen en in hoeverre ik dit wil. Alle dingen die slecht zijn voor je lichaam zijn haram. Zoals roken, drinken en veel eten. Het is namelijk de bedoeling dat je goed voor je lichaam zorgt. Mensen die teveel eten, eten dan ook haram, want ze eten teveel of te vet.” Mohamad vertelt dat de meeste mensen aan zijn naam al zien dat hij moslim is. “Ze weten dat ik dan halal eet en soms worden er vragen gesteld voor de duidelijkheid. Dus als ik iemand ontmoet vertel ik direct dat ik halal eet en hier heb ik nog geen rare reacties op gehad.”
ZOU HALALVLEES GEZONDER KUNNEN ZIJN VOOR JOUW LICHAAM?
“Jazeker wel. Ik heb veel artikelen gelezen uit andere Europese landen over dat varkensvlees niet gezond is. Het vlees bevat onder andere bacteriën, die blijven bestaan en het vlees is erg vet. En er is veel betere kwaliteit dan varkensvlees. Daarom denk ik wel dat het gezonder is.” ER BESTAAN OOK VEEL HALALRESTAURANTS. DENK AAN MAROKKAANSE, TURKSE OF SYRISCHE RESTAURANTS. HIER IS MOHAMAD OOK WEL EENS TE VINDEN. “MAAR IK EET OOK WEL PIZZA OF VIS. WANT ALLES UIT DE ZEE KAN WEL.” GA JE JE KINDEREN LATER OOK HALAL OPVOEDEN?
“Ja, anders gaan ze met mij botsen. Het is niet logisch dat ik wel halal eet en mijn kind niet. Maar wanneer mijn kind achttien is mag ‘ie wel doen wat ‘ie wil. Maar ik voed mijn kind wel halal op. Ik kan niet samen aan tafel zitten en mijn kind eet varkensvlees en ik halal. Dat is niet goed, omdat het met mij botst. Mijn vriendin eet ook halal. Dit wil ze zelf hoor, want zij vindt ook dat het logisch is dat we beide halal eten. Want het past bij elkaar. Aan het begin van onze relatie hebben we ook afgesproken dat varkensvlees niet kan. Maar als ze niet halal zou eten zou ik dat niet erg vinden, alleen wel als ze varkensvlees eet omdat ik dat dan te veel vind botsen. Dit is dan ook makkelijker voor de kinderen en makkelijker voor het koken.”
“IK VIND DAT HET GELOOF TUSSEN MIJ EN GOD INSTAAT”
JANUARI 2020 9
RECEPT
S
yrische shoarma
Ingrediënten: • • • • • • • • • •
1 kilo kipfilet 1 theelepel paprikapoeder ½ theelepel zout ½ theelepel kardemom 5 teentjes knoflook 1 citroen (sap) ¼ glas zonnebloemolie 1 ½ eetlepel Griekse yoghurt 1 theelepel komijn Olie om in te bakken
Bereidingswijze:
Snij de kipfilet in kleine reepjes met een scherp mes. Voeg alle ingrediënten toe aan de gesneden kip. Roer dit allemaal goed door elkaar in een grote kom. Zet alles voor twee uur in de koelkast en laat de kip marineren. Doe drie eetlepels olie in een grote koekenpan of wokpan. Zet het vuur op een gemiddelde hoogte. Laat de olie goed warm worden en bak de kip gaar. Het is belangrijk om de kip aan alle kanten te bakken.
Deze Syrische kipshoarma smaakt uitstekend op een pitabroodje of een wrap met knoflooksaus en ijsbergsla. Deze hoeveelheid is voor 4 personen
JANUARI 2020 10
Sahh wahuna. Oftewel: eetsmakelijk!
G
RECEPT
riekse moussaka
Ingrediënten: • • • • • • • • • • •
1 zak gegrilde aubergine (400 gram) 2 el olijfolie 2 uien, gesnipperd 3 tenen knoflook, fijngehakt 350 gram rundergehakt ½ tl gemalen kaneel 1 blikje tomatenpuree (70 gram) 1 zakje mix voor bechamelsaus (50 gram) 500 ml halfvolle melk 800 gram koelverse aardappelschijfjes (voorgegaard) Ovenschaal (inhoud 1,5 liter)
Deze hoeveelheid is voor 4 personen
Bereidingswijze:
Verhit in een koekenpan de olijfolie. Fruit de ui en knoflook 2 minuten. Voeg het gehakt toe en bak het in 4 minuten gaar. Schep de kaneel en de tomatenpuree door het gehakt en bak het 1 minuut mee. Roer 150 ml water en de oregano door het gehakt met peper naar smaak. Laat de saus 8-10 minuten zachtjes stoven. Verwarm intussen de oven voor op 200°C. Bereid de bechamelsaus met de melk volgens de aanwijzingen op de verpakking. Schep de helft van de gehaktsaus in de ovenschaal. Verdeel er de helft van de gegrilde aubergines en de helft van de aardappelschijfjes over. Herhaal dit met de rest van de gehaktsaus, de aubergine en de aardappelschijfjes. Schenk de bechamelsaus erover. Bak de moussaka in de voorverwarmde oven in 30 minuten goudbruin en gaar.
JANUARI 2020 11
REPORTAGE
“Jongeren gamen liever dan dat ze naar de kerk gaan” AUTEUR: MYRDDIN HILBRANDS
Steeds minder mensen gaan naar de kerk. Zeker jongeren verlaten de kerk in grote getalen. Waarom komen ze niet meer naar de kerk? “Mijn kinderen gamen liever en ik geef ze daar groot gelijk in”, zegt Carla Baars, vrijwilliger bij de Katholieke Bonifatiuskerk in Leeuwarden. “Mensen zijn individualistischer geworden. Vroeger zat men gewoon in een katholieke of een socialistische zuil. Nu maakt iedereen bewust zelf keuzes”, vertelt Louis Bakker. Hij is theoloog en begeleidt kerken die willen fuseren. Zelf beschrijft hij zijn werk als het begeleiden van kerkelijke gemeenten en dat hij ze adviseert om als geloofsgemeenschap met vertrouwen de toekomst in te gaan.
VERGRIJZING IN DE KERK
Volgens het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) is in 2018 nog maar 24 procent van de Nederlandse bevolking lid van een kerkgenootschap of een levensbeschouwelijke groepering. Joep de Hart schreef voor het SCP een rapport over de kerkelijke deelname van Nederland. Volgens De Harts onderzoek behoort Nederland tot de meest geseculariseerde landen van Europa. Dit betekent dat mensen in Nederland steeds minder tijd besteden aan geloof. Van de Nederlanders tussen 18 en 25 jaar is ongeveer 33 procent lid van een kerk of levensbeschouwelijke groepering. Bij de groep van 65 tot 75 jaar is dit 58 procent en bij de 75-plussers zelfs 72 procent. De vergrijzing in de kerk is dus groot. LANGZAME KERKDIENST
“Jongeren zijn gewend aan een snelle manier van leven. Binnen een seconde informatie. In de kerk gaat dat allemaal veel langzamer. Dat trekt hen niet”, zegt Bakker. De Pinkstergemeente heeft als enige kerk wel een groeiend ledenaantal. De kerkdiensten zijn hier heel anders dan bij
“ALS AL DAT VRIJWILLIGERSWERK VAN DE KERK WEGVALT, ZOU DAT ECHT EEN RAMP ZIJN”
JANUARI 2020 12
de andere christelijke kerken. Er is muziek en de mensen hoeven niet stil te blijven zitten op hun kerkbankjes. Ook worden er achter het podium afbeeldingen en inspirerende teksten geprojecteerd. De Pinkstergemeente maakt van de dienst een groter spektakel dan de gevestigde kerken dat doen. Maar de kerkdienst is volgens Bakker niet de enige reden waardoor de Pinkstergemeente wel groeit, terwijl de andere kerken leeglopen. ‘’De Protestantse kerk is minder duidelijk dan Pinksterkerken. Jongeren hebben in deze tijd behoefte aan duidelijkheid.” MOMENT VAN RUST
Ook de globalisering speelt volgens Bakker een rol bij de ontkerkelijking. “Men hoort van een aardbeving in Japan en dan is er veel ongeloof. Hoe kunnen er zulke rampen zijn? Vroeger kreeg men zulke dingen niet mee.’’ Vroeger waren er natuurlijk wel ook rampen dichtbij, die mensen wel meekregen. Maar volgens Bakker helpt de kerk juist bij persoonlijke problemen en bij rampen die minder persoonlijk liggen heeft men minder de steun van het geloof nodig en kan men het zich veroorloven om te twijfelen. ‘’Op belangrijke momenten zijn de kerken er voor de mensen. Bij persoonlijke problemen biedt de kerk een moment van rust en bezinning. Het is een plek los van de hectiek. Ik denk dat de kerk daar sterk in is.” VRIJWILLIGERSWERK VANUIT DE KERK
In een bijgebouw van de Bonifatiuskerk zit Solidair Friesland, een organisatie die kwetsbare mensen wil helpen en wil werken aan een duurzame, sociale en rechtvaardige samenleving vanuit het Katholieke geloof. Drie trappen omhoog op de zolder van het bijgebouw zitten vier oudere vrouwen te kletsen. Ze zijn allemaal betrokken bij het katholieke vrijwilligerswerk. Terwijl ze koffiedrinken en gezellig bijpraten, stoppen ze kerstkaarten in enveloppen. Ook komt daar nog een brief bij met een uitnodiging voor het jubileum van Solidair Friesland. De dames hebben een strak systeem en kunnen alles inpakken zonder erbij na te hoeven denken. “Het gaat me ook voornamelijk om de gezelligheid”, vertelt Minke Garmann. Zij is gestopt met het bijwonen van kerkdiensten in de Bonifatiuskerk, omdat zij en haar man niet meer op de harde kerkbankjes kunnen zitten. “Ze veranderen gewoon niks voor ons. Ik kan dat niet meer volhouden op die oude bankjes.” Dat ze geen diensten meer bijwoont, betekent niet dat Garmann niet actief bezig is met het geloof. Want geloven is niet alleen de kerkdienst bezoe-
REPORTAGE ken. “Het is ook mensen helpen en dat doe ik wel met het vrijwilligerswerk”, vertelt Minke Garmann. Agatha Vreeling, ook vrijwilliger bij Solidair Friesland, ziet dat er steeds minder mensen naar haar kerk in Wons komen. “De kerk is misschien een verouderd instituut. Ik mis bij de dienst vaak een koppeling naar het nu.” Haar medevrijwilliger Carla Baars knikt: “Mijn kinderen gamen liever en ja daar geef ik ze wel groot gelijk in. Maar dat wil niet zeggen dat ze niet geloven.”
fuseren nodig is, maar de verbinding is mooi. Het is alleen maar mooi dat de kerken dan dingen samen gaan doen. In zo’n dorp is het ook goed voor de verbinding in het dorpsleven.” Vreeling vindt een fusie geen probleem. “Vroeger ging ik nooit naar de kerk in Wons, omdat het een hervormde kerk is en niet een katholieke, maar nu ga ik daar wel heen omdat het dichterbij is. Ik hecht nu veel minder waarde aan die kleine verschillen.”
KERKEN FUSEREN
ONTKERKELIJKING EEN PROBLEEM?
En dus moeten kerken om voortbestaan fuseren. “Met een fusie van drie dorpen in Noord Friesland was ik vijf jaar bezig. Die dorpen lagen vlakbij elkaar, maar hadden vier kerkgebouwen. In deze tijd kan dat niet meer. Bij kleine dorpen is het vaak ook lastig door het beeld dat ze van elkaar hebben. Een van de kerken was veel kleiner en was bang dat ze geen inspraak meer zouden hebben in het geloof. Ze wilden met het geloof niet ineens een heel andere richting opgaan. Maar ja uiteindelijk zijn de verschillen niet zo groot. Ze komen veel meer overeen. Het is jammer dat
Ontkerkelijking zou volgens Louis Bakker wel een probleem kunnen opleveren voor de maatschappij. “Bij kerken gaat het om het omkijken naar elkaar. De overheid doet dat steeds minder. De kerk helpt kwetsbare mensen. Iemand zei laatst tegen me: “als ik oud ben, ga ik denk ik bij een kerk”, want ja, kerken helpen erg tegen eenzaamheid. Als je het aantal vrijwilligersuren dat de kerk bij elkaar optelt, kom je op heel wat uren. Als al dat vrijwilligerswerk van de kerk wegvalt, zou dat echt een ramp zijn.”
JANUARI 2020 13
INTERVIEW
Vluchteling zonder oorlog AUTEUR: TAMARA PLENK
Hij is geen vluchteling, maar wel gevlucht. Zijn opa en oma namen hem mee voor zijn eigen veiligheid. Ethan van de Klok is 24 jaar en toen hij zes jaar was verhuisde hij vanuit Nieuw-Zeeland naar Nederland. Hij begon op de basisschool in groep 4 en sprak weinig Nederlands. Nu is hij helemaal gesetteld en doet een opleiding in de media. Hij beschouwt Nederland als zijn thuis, maar Nieuw-Zeeland blijft zijn vaderland.
mishandeling weet ik niet meer. Het is allemaal een beetje vaag, maar het angstgevoel raak ik nooit meer kwijt.
“Ik kan me de angst nog goed herinneren. De angst die ik voor hem had als ik thuiskwam van school of als de deur van mijn slaapkamer open en dicht ging. Ik probeerde altijd zo onopvallend thuis te komen, dat niemand merkte dat ik er was. De nieuwe vriend van mijn moeder was snel geïrriteerd door mij. Als jongetje van bijna 6 jaar oud ben je niks tegenover een volwassen man die je constant intimideert. Mijn biologische vader is nooit in beeld geweest. Toen ik ongeveer 4 jaar was kwam de nieuwe vriend van mijn moeder bij ons wonen. Ik vond het wel gezellig. Tot hij een keer boos thuiskwam en mijn speelgoed aan de kant smeet, omdat hij ergens op stond. Ik was zo geschrokken, dat ik gelijk naar mijn kamer ben gegaan. Toen werd ik door hem geroepen en moest ik snel al mijn speelgoed opruimen. Ik was zo bang. Hoe het escaleerde naar fysieke
Door die angst nam ik ook nooit vriendjes of vriendinnetjes mee naar huis. Dit durfde ik ook niet. Ik kwam wel regelmatig bij mijn opa en oma. Ik speelde bij hun thuis en met het buurjongetje dat naast hun woonde. Op een zonnige dag was ik aan het voetballen met hem en toen raakte hij mij hard op mijn rug. Ik verkrampte van de pijn en toen mijn oma erbij kwam en mijn blauwe plekken zag wist zij dat deze niet alleen van een potje voetballen waren. De blauwe plekken kwamen doordat mijn stiefvader mij tegen de muur had geduwd. Mijn opa en oma hadden mijn moeder en haar vriend gewaarschuwd, dat dit niet kon. Wat zij deden, was fout. Maar de mishandelingen stopte niet. Mijn moeder en haar vriend werden heel streng voor mij. Ik mocht niks vertellen en ik moest altijd mijn shirt aanhouden van mijn moeder.
JANUARI 2020 14
“TOEN MIJN OMA MIJN BLAUWE PLEKKEN ZAG WIST ZE DAT DEZE NIET ALLEEN VAN EEN POTJE VOETBALLEN WAREN”
INTERVIEW Ook kwam ik in die tijd niet meer bij mijn oma en opa. Voor mijn opa en oma werd het al snel duidelijk dat ik met opzet door mijn moeder en stiefvader werd weggehouden bij hen. Zij hebben mijn moeder en haar vriend toen aangegeven bij de politie. Ik kreeg daar niets van mee. Mijn oma vertelde mij dat ik bij hun ging wonen bij hun huis. Terwijl mijn opa en oma kleding aan het inpakken waren pakte ik mijn speelgoed en knuffels en nam deze mee naar de auto. Waarom we uiteindelijk naar Nederland zijn verhuisd weet ik niet. Ik kreeg ineens op dinsdagmiddag na school les in de Nederlandse taal. En het beviel me! Ik had het gezellig met een ander meisje uit mijn klas die ook naar bijles ging. Toen ik te horen kreeg dat we gingen verhuizen naar Nederland ging er vrij weinig door me heen. Ik had het niet door wat voor impact die verhuizing zou hebben op mij persoonlijk. Ik vond het niet erg, maar vond het ook niet leuk. Ik had een hoop meegemaakt en daardoor was ik emotioneel gesloten.
Catharijne. Nadat we helemaal gesetteld waren, kwam het volgende nieuwe voor mij. Mijn eerste dag op de basisschool. Ik wist niet wat ik moest verwachten. Ik miste de zomer heel erg. In Nieuw-Zeeland kwam de zomervakantie eraan. Het is daar omgekeerd. Hier begon het schooljaar pas net, dat was even schakelen. Net als dat ik nog niet zo goed Nederlands kon. Gelukkig was mijn nieuwe juffrouw heel erg aardig en hielp ze mij om mijn Nederlands te verbeteren.
“IK HAD NIET DOOR WAT VOOR IMPACT DE VERHUIZING NAAR NEDERLAND ZOU HEBBEN OP MIJ PERSOONLIJK”
Het heeft bij mij heel lang geduurd voordat ik besefte dat ik in Nederland zou opgroeien en niet meer terug zou gaan naar Nieuw-Zeeland. Door de mishandelingen en het verhuizen kwam het besef veel later. Mijn moeder is in Nieuw-Zeeland gebleven. Toen het tot me door drong dat we niet meer teruggingen kreeg ik heimwee naar de oude omgeving van Nieuw-Zeeland.
De eerste dag in Nederland kan ik me nog goed herinneren. Ik wist niet wat ik moest verwachten en ik was vooral verbaasd over de huizen en het land zelf. In Nieuw-Zeeland waren de meeste huizen vrijstaand en we hadden uitzicht op bergen en heuvels en het was er altijd warm. Toen ik in het vliegtuig stapte was het warm en zonnig en toen ik uit het vliegtuig stapte, was het grauw en het regende. We werden opgehaald door de broer van mijn opa en onze eerste stop was een winkelcentrum. De winkels waren in rijtjes naast elkaar buiten. Ik had nog nooit zoiets gezien. In Nieuw-Zeeland was alles overdekt als een soort Hoog
Geschiedenis werd al gauw mijn favoriete vak, omdat het zo anders was. Wat bij mij een enorme indruk maakte was het hakenkruis. Ik was daar echt door gefascineerd. Ik tekende het ook best veel en ik had geen idee waar het voor stond of wat het betekende. Ik heb toen een keer goed op mijn kop gehad en dat zal ik ook nooit vergeten. Zo zie je maar hoe onwetend je eigenlijk bent als je nieuw bent in een vreemd land.
Nieuw-Zeeland zal altijd een rol voor mij spelen, ik zie Nederlands niet als mijn taal. Het is een tweede taal voor mij. In mijn hoofd denk ik in het Engels. Nieuw-Zeeland zal altijd mijn geboorteland blijven. Maar Nederland is mijn thuis en het is de plek waar ik vrienden heb en waar ik woon. Uiteindelijk ben ik er alleen maar beter van geworden, maar ik wil nog graag een keer terug. Voor nu is het goed zo en ik heb hier vrienden waar ik het leuk mee heb. En dat is het enige wat telt.”
JANUARI 2020 15
SHOPPEN
Spirituele ontdekkingsreis Tara Boeddha is een spirituele winkel in Amersfoort waar ze alles hebben op het gebied van Yoga, meditatie, edelstenen, boeken en kaarten. We nemen je mee in de winkel en laten een aantal van onze favoriete items zien.
Klankschalen uit de Himalaya.
Vroeger gebruikt als eetkom, geluidsbron om te relaxen, offerschaal, slaginstrument of als instrument bij het mediteren en als heling. De klankschaal maakt geluid als er met een slagstok tegenaan geslagen wordt of door met een wrijfstok langzaam over de rand te cirkelen. De klankschaal maakt een diep en rustgevend geluid en wordt tegenwoordig bijna alleen nog maar gebruikt om te mediteren en als heling. (Verschillend per grootte rond 30 euro)
Wierook is een geurstaafje dat een lekker
ruikende rook verspreidt als je het aansteekt. Met wierook wordt de hars bedoeld (olibanum) van de wierookboom (Boswellia). Afhankelijk van de grootte branden de staafjes 10 tot 45 minuten. Wierook komt in veel verschillende geuren. (2 euro per pakje en zes pakjes voor 10 euro)
JANUARI 2020 16
SHOPPEN
Edelstenen als ketting. Elke steen draagt
een andere betekenis met zich mee. Het is dus niet alleen
Rozekwarts 3,50 euro. Onvoorwaardelijke
liefde en oneindige vrede. Opent het hart om liefde te ontvangen en liefde te geven.
belangrijk om een mooie steen uit te kiezen maar ook te kijken naar de betekenis van de stenen en wat bij jou past.
Tijgeroog 2,50 euro. Helpt om doelen te bereiken en stimuleert heldere intenties en concentratie.
JANUARI 2020 17
INTERVIEW
AUTEUR: ROMY KOOMAN
Foto: Pixabay
“Het is cultuur dus daar pas ik me op aan” Als meisje uitgehuwelijkt worden en daarna huisvrouw worden. In Nederland komt dat bijna niet meer voor, maar in Sri Lanka wel. Kasthuri Selvanayagam woont in Zwolle, maar haar ‘roots’ liggen in Sri Lanka. Als vijfentwintigjarige studente verpleegkunde merkt zij grote verschillen tussen de cultuur van haar ouders en de Nederlandse cultuur waarin ze is opgegroeid. “Ik ben in Nederland geboren en woon in Zwolle”, begint Kasthuri haar verhaal. “Maar, mijn ouders niet. Zij zijn op hun vijfentwintigste van Sri Lanka naar Nederland gekomen. Ik heb nog twee broertjes en zij zijn ook in Nederland geboren. Ik ben de oudste van het gezin. Op mijn derde ben ik een keer met mijn ouders terug naar Sri Lanka gegaan, maar daar weet ik eigenlijk niets meer van.”
Maar hoe zit het eigenlijk met andere relaties, bijvoorbeeld liefdesrelaties? “In Sri Lanka worden meisjes meestal uitgehuwelijkt”, vertelt Kasthuri. In Nederland is dit allang niet meer zo, maar voor Kasthuri is het heel gewoon. Sterker nog: ze vindt het ook helemaal niet erg. “Ik heb gewoon tegen mijn ouders gezegd dat ik dat wel zou willen. Je hebt wel een keus hoor. Een nichtje van mij wil juist niet uitgehuwelijkt worden. Maar ik vind cultuur heel belangrijk dus ik pas me daar op aan.”
“JE ZIT AAN ELKAAR VAST. SCHEIDEN GAAT NIET MAKKELIJK”
VERSCHILLEN Gezien haar ouders van Sri Lankaanse afkomst zijn, krijgt Kasthuri veel cultuurelementen mee van Sri Lanka, maar wat zijn precies de verschillen tussen Nederland en Sri Lanka? “In Sri Lanka is respect voor ouderen nog belangrijker dan in Nederland”, antwoordt ze na even denken. “In Nederland is er ook wel respect voor ouderen. Ik merkte dat bij mijn stages ook, maar toch zit er wel verschil tussen de twee culturen. Het is niet zo dat Nederlanders niet respectvol zijn, maar bij ons is dat nog net iets belangrijker.” JANUARI 2020 18
Kasthuri Selvanayagam
INTERVIEW Maar waarom wil je dat? “Vanwege het vertrouwen”, antwoordt Kasthuri meteen. “Scheiden gaat bij ons niet heel makkelijk. Je zit aan elkaar vast. Ik weet dat mijn ouders geen slechte toekomst voor mij zouden voorspellen. Ze zullen heus wel het goede voor mij willen doen, dus het is gewoon een stukje vertrouwen. Ik zou zelf ook niet zo eentwee-drie op iemand afstappen. Uiteindelijk heb ik zelf ook wel een keuze en ik mag mijn mening ook wel geven, maar ik vind het wel goed om dat volgens de traditie te doen.”
In Sri Lanka hebben de meeste mensen een boeddhistische levensbeschouwing. Toch komt het hindoeisme ook heel vaak voor. Kasthuri is ook een hindoe. Haar familie heeft een klein altaar thuis waarop zij de god Ganesha vereren. Dit is Ganesha:
“IK PROBEER VERMIJDEND TE LEVEN” Maar wat als jij een keertje uitgaat en een hele leuke jongen ziet lopen? Kasthuri glimlacht. “Dan mag je het er wel over hebben met je ouders”, zegt ze. “Het is niet dat het niet oké is. Ik heb me bewust ook aangeleerd om niet zo te kijken. Kijk het zijn altijd nog gevoelens en die kun je gewoon krijgen, maar je kan het ook vermijden. Vermijdend leven noem ik het dan. Maar op z’n tijd komt het wel. Ik ben er nu ook niet aan toe, nee.”
TWENTY-ONE OF EEN-EN-TWINTIG? Kasthuri spreekt veel talen. “Ik spreek Tamil, Nederlands, Duits en Engels. Soms is het wel moeilijk om dan ineens te wisselen tussen de talen. Thuis spreek ik met mijn ouders vooral Tamil en soms een beetje Nederlands. Ik denk dan, je woont in Nederland dus dan is Nederlands spreken ook wel heel belangrijk. Mijn vader spreekt wel beter Nederlands dan mijn moeder. Mijn broertjes spreken ook goed Nederlands, maar dan voornamelijk met mij. Met mijn ouders spreken ze af en toe Nederlands en af en toe Tamil. Dat is heel wisselend. Van mijn moeders kant heb ik ook een hele grote familie waarvan iedereen in Duitsland woont. Om dan te switchen tussen de talen is dan wel lastig. Je moet dan vaak even wat langer denken. Ik spreek thuis Tamil, op school Nederlands, bij de Primark waar ik werk spreek ik Engels en ik spreek ook nog eens Duits. Vooral als je het moet hebben over cijfers is het erg lastig. In het Tamil en in het Engels begin je met het eerste getal (twenty-one) en in het Nederlands en Duits met het tweede (twee-en-twintig) en dan denk ik soms van ‘hoe zat het ook alweer?’. Dus dat is wel lastig.” “Mijn ouders doen wel moeite om de taal te leren en helpen mij ook wel met bijvoorbeeld huiswerk, maar dat verschilde wel per vak. Ik werd wel voorgelezen hoor en mijn ouders vonden dat ook leuk om te doen, maar met wiskunde kreeg ik dan wat meer hulp, want dat was makkelijker te begrijpen omdat dat cijfers zijn.”
STUDEREN ALS MEISJE Hoe zit dat eigenlijk in Sri Lanka? Mag je daar als meisje studeren? “Je mag studeren totdat je gaat trouwen. En vaak is het dan zo dat je toch huisvrouw wordt nadat je getrouwd bent. Naar werk gaan was voorheen lastig, maar
tegenwoordig zie je toch wel dat je – net als in Nederland – als man en vrouw gewoon mag werken. Ik denk dat er wel een verschil zit in de posities van mannen en vrouwen. De man staat wat hoger dan de vrouw. Hij is meer het hoofd van het gezin. In Sri Lanka zie ik dat heel erg, maar hier in Nederland is dat niet echt zo. Mijn moeder heeft wat meer te zeggen over bepaalde zaken in het huishouden en mijn vader heeft juist weer wat meer te zeggen over geld. Mijn ouders werken beiden. Mijn vader zorgt voor het huis en mijn moeder zorgt voor de kinderen. Ik merk dus wel dat dat gesplitst wordt.”
TOEKOMST IN SRI LANKA Kasthuri heeft veel familie in Duitsland, maar ook woont er nog familie in Sri Lanka. “Mijn vader heeft een zus en een zusje daar wonen. Voorheen had ik een periode waarin ik eigenlijk helemaal geen contact had, bewust ook. Toen had ik het heel druk, er was nog niet veel whatsapp en niet iedereen had een mobiel, maar door de jaren heen is dat wel veranderd. Mijn vader heeft wel veel contact en als hij ze belt, heb ik ook wel eens een gesprekje met ze, maar dat is niet heel veel.”
“WAAROM ZOU IK NIET DAAR GAAN WONEN?” Voel je je dan wel veel verbonden met Sri Lanka, ondanks dat je weinig contact hebt met je familie daar? “Jawel, toen ik drie was ben ik daar dus blijkbaar een keer heen geweest op vakantie”, zegt Kasthuri. “Daar kan ik me weinig van herinneren, maar ik zou er nog wel een keer heen willen.” Kasthuri weet niet of ze er zou willen blijven wonen. “Ja, dat is een lastige vraag... Aan de ene kant lijkt het me heel moeilijk. Ik ben hier opgegroeid, ik ben gewend aan het leven hier. Hier heb ik gestudeerd. Maar aan de andere kant denk ik ‘waarom niet?” JANUARI 2020 19
FOTOREPORTAGE
“DAT IS TOCH LEVENSGEVAARLIJK?” JANUARI 2020 20
“Ik zou dat echt niet durven.” “Bijwerkingen zijn onbekend, die kunnen je leven lang blijven.” “Vind je dat niet veel te gevaarlijk?” AUTEUR: GEERT REITSEMA
Allemaal vragen en opmerkingen die je hoort als je iemand vertelt dat je meedoet aan een medicijnonderzoek. Veel Nederlanders vinden het spannend. Maar waarom is het dan zo populair onder studenten? En is het eigenlijk wel gevaarlijk?
Basu (echte naam bij de redactie bekend) woont in België en komt oorspronkelijk uit Oeganda. Hij durft het aan en schrijft zich in, twee weken voor het onderzoek begint. Het is een onderzoek naar een middel dat kan helpen tegen schizofrenie, een medicijn voor je hersenen. Basu heeft nog nooit meegedaan met een geneesmiddelenonderzoek, maar het klinkt interessant. Hij besluit een afspraak te maken voor een voorkeuring. Met het openbaar vervoer reist hij naar Groningen, het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Op de locatie van het Groningse ziekenhuis staat ook het gebouw van QPS, een bedrijf dat zich inzet voor nieuwe geneesmiddelen. Basu loopt binnen, noemt zijn naam, laat zijn paspoort scannen en mag direct meelopen. Alles wat er te controleren valt, wordt gecontroleerd. Zijn hersengolven worden bekeken, zijn hartritme wordt gefilmd en geregistreerd, zijn ademhaling, bloeddruk, urine en als laatste wordt er ook nog bloed geprikt. Een aantal dagen later wordt hij gebeld. Hij hoort dat hij helemaal gezond is en dus mag Basu meedoen met het onderzoek.
Basu weet dat een medicijnonderzoek niet zonder risico’s is, toch doet hij er aan mee. Waarom? “Van het geld dat ik krijg voor het onderzoek kan ik een heel jaar van mijn opleiding betalen, dit verdien ik in één week, er bestaat toch geen betere manier van geld verdienen dan deze manier...?”
RISICO’S Dr. Henk Jan Out is een ervaren farmaceutisch geneeskundige en werkt al meer dan 25 jaar in de farmaceutische industrie. Volgens hem is een geneesmiddelenonderzoek zeker niet zonder gevaar. Dr. Out: “Het kan verkeerd gaan. Denk bijvoorbeeld aan het Londense onderzoek van 2006 (waarbij zes mannen bijna overleden na een eerste test met een middel tegen chronische ontstekingen en leukemie). Ik geloof dat een aantal van die proefpersonen nog steeds gezondheidsschade heeft.” Het is zover, het onderzoek begint en Basu mag vier uur voor binnenkomst geen eten en drinken meer. Dat lukt hem nog wel. Zes dagen wordt hij
JANUARI 2020 21
REPORTAGE
opgenomen in het gebouw van QPS bij het UMCG. Direct mag hij meelopen en er wordt, net als bij de voorkeuring, bloed afgenomen en alle andere controles komen weer langs. Langzaam begint Basu het toch wel spannend te vinden, want de dag dat het medicijn tegen schizofrenie wordt ingenomen, komt steeds dichterbij. Ook deze keer is hij weer helemaal gezond, gelukkig.
IN EEN POTJE PISSEN Hij mag de komende dagen niet meer naar buiten, eten wordt op vaste tijden voor hem verzorgd en als hij naar de wc wil, moet Basu op een belletje drukken. Dan komt er een verpleger aan die hem een bakje geeft waarin hij mag plassen. In het onderzoekscentrum in Groningen voelt Basu zich op zijn gemak. “Hier in Nederland durf ik het aan om mee te doen met een medicijnonderzoek, want de verpleging en artsen weten wat ze doen. Als er een onderzoek in Afrika zou zijn, zou ik dat absoluut niet aandurven.” De mensen zijn aardig voor hem, maken hem wakker op vaste tijden, verzorgen zijn eten en drinken. Elke dag om 16.30 mag hij een lekkere sinaasappel uitkiezen. Basu vermaakt zich prima. Hij kijkt series, belt met familie en leest wat boeken.
“JE MAG JE MOND HELEMAAL OM HET SPUITJE HEEN DOEN EN KNIKKEN ALS JE HET MIDDEL HEBT DOORGESLIKT”
JANUARI 2020 22
HET TOEDIENEN Op dag drie is het dan zover. Om 6.20 uur wordt hij wakkergemaakt. Er wordt voor de zekerheid gecontroleerd of hij nog steeds helemaal gezond is, en ook vandaag is dat het geval. Dat betekent dat hij het medicijn mag innemen.
“WE HEBBEN EEN STRAK PROTOCOL, SIGARETTEN EN ALCOHOL ZIJN TABOE” Langzaam vult de ziekenhuiszaal zich met verplegers: zes vrouwen en drie mannen. Ook is er een onderzoeksarts, een vriendelijke, forse man. Geboren in Sudan. Khalid Abd-Elaziz heet hij. Zwijgend loopt hij de kamer rond en controleert of alles goed gaat en of alles veilig verloopt. Hij vertelt dat het medicijn meevalt en weinig bijwerkingen heeft: “Bij de vorige studies met een vergelijkbaar middel is er weinig tot niets gebeurd met de proefpersoon.” Vier verplegers staan er nu om het bed van Basu, hij is er klaar voor. Na de geruststellende woorden van onderzoeksarts Abd-Elaziz, die ook bij zijn bed staat, voelt hij nog maar een klein beetje spanning. Een verpleegster legt hem uit dat hij straks een spuitje in zijn mond krijgt: “Je mag je mond helemaal om het spuitje heen doen en knikken als je het middel hebt doorgeslikt.” Basu gaat akkoord. Als het precies 9.00 uur is opent hij zijn mond en de verpleegster geeft hem het middel. Basu knikt.
REPORTAGE
STRAK PROTOCOL Dr. Henk Jan Out van de Nederlandse Vereniging voor Farmaceutische Geneeskunde legt uit wat precies de bedoeling is van het onderzoek: “Het gaat erom te onderzoeken hoe het lichaam op het geneesmiddel reageert. Je kijkt dan bijvoorbeeld hoeveel van de stof in het bloed komt als je een bepaalde dosering geeft. Je kijkt ook hoe snel de stof het lichaam verlaat en of dat bijvoorbeeld via de urine gaat. Het gaat bij dit eerste onderzoek niet om het effect van het geneesmiddel op de ziekte, maar om de veiligheid. Daarom gebruiken we gezonde proefpersonen. We willen de omstandigheden zo standaard mogelijk houden. Dat is de reden voor het strakke protocol. Er wordt op vaste tijden geslapen, gedronken en gegeten en soms is zelfs de hoeveelheid eten van tevoren vastgesteld. Als er vier sneetjes brood op het menu staan moeten die dus ook op. Sigaretten en alcohol zijn meestal taboe.�
BIJWERKINGEN? Basu proeft een chemisch smaakje van het zojuist doorgeslikte middel. Niet lekker, maar het is maar een klein beetje, dus ook niet erg. In de dagen die volgen merkt hij helemaal niks van het medicijn, zoals de onderzoeksarts hem al verteld had. Dat lucht op. Het enige wat er nu nog moet gebeuren is een aantal keren bloed laten prikken, hartfilmpjes en hersenfilmpjes maken en plassen in een potje. Hij vindt het heerlijk. Binnen de week van het onderzoek heeft hij twee seizoenen van zijn Netflix-serie afgekeken, boeken gelezen, gezond gegeten en ook nog eens 2200,- euro verdiend. Basu is enthousiast en wil graag vaker meedoen. Verstandig? Want de kans dat er wat mis kan gaan blijft. Basu hoopt dat hij geluk heeft en dat hem niets zal overkomen. Wat er in 2006 in Londen is gebeurd, zal Basu niet overkomen. Hij denkt wel twee keer na als hij een medicijn voor chronische ontstekingen en leukemie mag testen.
JANUARI 2020 23
REPORTAGE
Stamppotbuffet én kip met rijst tijdens diner AUTEUR: NYNKE VAN VLIET
In de Oosterkerk in het Friese plaatsje Kollum wordt vanavond gezamenlijk gegeten tijdens het kerstdiner. Mensen van allerlei verschillende leeftijden en achtergronden druppelen binnen. Oudere mensen, jongeren mensen, iemand uit Birma, een gezin uit Eritrea. Het gezin zoekt een plekje aan de lange tafel die pas is gedekt door de vrijwilligers. De buggy wordt op de rem gezet. Ondertussen komen er steeds meer mensen binnen die ook een hapje mee gaan eten. Het geroezemoes wordt langzaam gedempt door het geluid van een microfoon. We worden welkom geheten en na het gebed is het tijd om het eten op te scheppen.
JANUARI 2020 24
DOELSTELLING Het diner wordt georganiseerd door onder andere de organisatie Timpaan Welzijn. Deze organisatie zorgt ervoor dat iedereen in de gemeenschap betrokken is in de samenleving. Grejanne Dijkema, welzijnswerker van Timpaan, vertelt: “Dit diner is voor jong en oud en voor alle verschillende culturen uit de omgeving van Kollum. Er hebben zich al 74 mensen aangemeld om mee te eten met ons. Voor de volwassenen vragen we een kleine bijdrage van 2,50.’’
Cultureel tafelen
REPORTAGE
‘‘Het is makkelijk om iemand over te halen om te komen, omdat de vrijwilligers de mensen kennen. Door dit diner is het de bedoeling om verschillende culturen met elkaar te laten verbinden en om samen te genieten van deze avond. En door dit kleine bedrag kan iedereen komen, ook de mensen die het niet zo ruim hebben.”
VERBONDENHEID “Door zo’n diner met verschillende mensen en culturen naast elkaar, raakt men meer verbonden met elkaar. Dit geldt vooral voor de mensen met een andere afkomst”, vertelt Grejanne Dijkema. Dit blijkt ook uit een onderzoek uit 2015 over de participatie van vluchtelingen van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers. Uit het onderzoek is gebleken dat vluchtelingen vaak uit culturen komen waar sociale netwerken voor een groot deel georganiseerd zijn door familiebanden. In Nederland aangekomen moet de helft van de vluchtelingen het redden zonder die verbanden. Dit blijkt ook uit de verhalen die aan tafel worden verteld. De familieleden van een vrouw van rond de veertig wonen in haar oorspronkelijke land Birma en dus niet in Nederland bij haar.
“DOOR ZO’N DINER RAAKT MEN MEER VERBONDEN MET ELKAAR” En de wens om met Nederlanders in contact te komen is groot. Maar liefst 90% van de respondenten van het onderzoek heeft deze wens. De vluchtelingen doen hun best om op sociaal en cultureel vlak te participeren. Ook verricht 28% van de vluchtelingen vrijwilligerswerk bij een organisatie of instelling.
Een diner met verschillende culturen zorgt er dus ook voor dat men in contact komt met andere Nederlanders en er wordt ook veel vrijwilligerswerk aangeboden. Daarnaast is het ook goed tegen eenzaamheid onder ouderen. Er kan lekker worden gegeten, met elkaar.
HET DINER Het bereide eten, dat klaarstaat op warmhoudplaatjes, wordt opgeschept. Er wordt gevraagd of men tomatensoep of groentesoep wil. Een aantal mensen van rond de 70 praten met elkaar aan tafel. “Ik vind het wel erg gezellig hoor. En echt leuk dat er ook hele gezinnen komen,” zegt een oude vrouw met bril, die gebogen zit over haar tomatensoep. Wanneer iedereen aan de drie lange tafels hun soep op heeft, is het tijd voor het hoofdgerecht. Wat opvalt is dat veel mensen het stamppotbuffet én kip met rijst nemen. Zo te horen en te zien valt het in de smaak: de borden zijn leeg en er worden complimenten gegeven aan de kok.
zijn leeg en er worden complimenten gegeven aan de kok. Na al het gevarieerde eten is er tijd voor koffie of thee om samen nog na te praten over de avond.
VRIJWILLIGERS Ook zijn er veel vrijwilligers aanwezig. Marian Gaal is vrijwilliger bij Vluchtelingenwerk en komt uit Somalië. Ze helpt vanavond ook bij het diner. Daarnaast checkt ze aan het begin van de avond wie er allemaal op de lijst staan en regelt de betalingen. Ook is ze bezig met de bediening. “Dit is het eerste jaar dat ik meehelp. Ik vind het erg leuk, omdat het goed is georganiseerd en er is natuurlijk goed gekookt. Tijdens zo’n avond weet je direct wat de cultuur van een ander is. Namelijk welk gerecht ze graag eten in hun thuisland. Samen eten, samen praten en spelletjes doen is echt gezellig. En ik leer ook veel van anderen. Of ik volgend jaar weer mee wil doen? Ja, zeker. Je moet het ook samen doen, met elkaar. Dan maakt het niet zoveel uit wat voor geloof je hebt.”
JANUARI 2020 25
GEDICHT
“HIER IS MIJN FAMILIE, IK VOEL ME THUIS”
Diversiteit verbindt Ik ken jou Maar ik ken je niet Ik weet hoe je eruit ziet Maar hoe je leeft Dat weet ik niet
Ik ken jou Maar ik ken je niet Ik ken de ramadan Maar vier jij ook oud en nieuw? Dat weet ik niet
26
GEDICHT
Ik ken jou Maar ik ken je niet Ik hoorde van jouw goden Maar waar jij in gelooft Dat weet ik niet Ik ken jou Maar ik ken je niet Ik weet waar jij vandaan komt Maar wat jij hebt meegemaakt Dat weet ik niet Ik ken jou En toch ken ik jou niet Maar ondanks al onze verschillen Is het juist die diversiteit Die ons verbindt
“IK BEN BLIJ OM IN NEDERLAND TE WONEN”
JANUARI 2020 27
REPORTAGE
Muziek doorbreekt de culturele bubbel
Rasoul zingt het nummer “Shab Bood
AUTEUR: ROMY KOOMAN
Biaban Bood Zemestan Bood”
Kennis maken met muziek uit andere culturen. Dat was het doel van het concert van Orchestre Partout. Samen met vluchtelingen uit het asielzoekerscentrum in Dronten en brassband Amor Musae uit Swifterbant speelden zij zondag 8 december in de Meerpaal in Dronten. Onder de naam Mundo Sonora (de wereld klinkt) kwamen zij samen en speelden zij Oekraïense liederen, Iraanse liederen, Koerdische liederen en zelfs een Tsjechisch lied.
klaar op het grote podium. Op de achtergrond speelt een PowerPoint af waarop precies staat wie de nummers zingen en waar deze over gaan. Ted noemt de verzameling van liederen het arrangement. Hij heeft het arrangement samen met Hans van der Heide samengesteld. “Er zit veel meer werk in dan je denkt”, zegt Ted. “Met het arrangement ben je dagen bezig. We hebben het arrangement zo aangepast dat de brassband makkelijker mee kon spelen.”
In de Foyer staan twee podia. Hier begint het voorprogramma. Op het ene podium speelt Amor Musea, op het andere speelt Orchestre Partout. “We spelen hier even los van elkaar”, legt Ted van Leeuwen uit. Hij is de dirigent van Orchestre Partout. De klanken van de Oosterse muziekinstrumenten vullen de zaal. Even verderop staat er een dame gekleed in een Oosterse jurk. Dat is Mena Lena. Zij gaat straks de kinderen leren buikdansen. Wat nog niemand weet, is dat de kinderen een verassing voor gaan bereiden met Mena. Als een nieuw lied van Orchestre Partout weerklinkt door de geluidsinstallatie, beginnen er spontaan allemaal bezoekers een Oosterse dans te dansen.
Stel, je komt in een land waar je niemand kent, de taal niet spreekt en geen contact hebt met anderen. Veel vluchtelingen hebben dat probleem. De taal is onbegrijpelijk en je bent helemaal alleen. Maar welke taal je ook spreekt, muziek begrijpt iedereen. Muzieksocioloog Leonieke Bolderman legt dat uit. “Muziek kan een boodschap over brengen die je misschien niet kunt overbrengen als je de taal van een land niet kent.”Om die reden is Ted van Leeuwen ooit begonnen met Orchestre Partout. Het orkest bestaat uit allerlei vluchtelingen vanuit het Midden-Oosten tot Rusland. En iedereen spreekt dezelfde taal: muziek.
Al gauw begint er een workshop Dabke dansen. “Dat is een dans uit het Midden-Oosten”, vertelt de instructeur aan de bezoekers. De bezoekers moeten in een cirkel gaan staan en elkaars handen vasthouden. Stap voor stap legt de instructeur uit wat je moet doen en zodra de muziek start, danst iedereen enthousiast mee. Je krijgt het gevoel dat ze eigenlijk niet meer willen stoppen met dansen. Toch is het nummer uiteindelijk afgelopen en eindigt daarmee ook het voorprogramma. De zaaldeuren gaan open en het publiek stroomt naar binnen. Daar zitten Amor Musae en Orchestre Partout al JANUARI 2020 28
DE BUBBEL DOORBREKEN EN MUZIEK SPREKEN
Ted wil de link leggen tussen Nederlanders en asielzoekers. “Anders blijf je ontzettend in je eigen cocon hangen en ik vind het van belang dat voor Nederlanders de asielzoeker een gezicht krijgt en dat ze niet alleen maar een term zijn. En ik vind het van belang dat je elkaar ontmoet. Ik ben muzikant dus ik gebruik daarvoor muziek, want iedereen snapt muziek.” Leonieke Bolderman is het daarmee eens. “Ik denk dat muziek in het algemeen een hele handige manier is van contact leggen tussen mensen. Muziek is een universele taal. Je hebt menselijke talen als Nederlands en Duits, waar je kennis van moet hebben zodat je ze kunt begrijpen. Mu-
REPORTAGE ziek is een taal die je ook kunt leren en dat overstijgt vaak de andere talen, dus ook al is een liedje in het Duits, je kunt er toch een bepaald gevoel bij krijgen.”
“MUZIEK VERBINDT” De muzieksocioloog Leonieke zegt dat muziek mensen met elkaar verbindt. Tijdens een Skype-gesprek vanuit Amerika legt ze dat uit. “Wat je vaak hoort is dat muziek mensen samenbrengt, omdat je tegelijkertijd een lichamelijke ervaring hebt, waarbij het niet meer om jezelf gaat maar om de groep. Je ervaart het in een groep en op hetzelfde moment en dan voel je je verbonden want dan heb je dezelfde ervaring. Daar is muziek heel krachtig in, omdat het juist ook zo’n lichamelijke ervaring is. Je kunt het voelen. Je kunt helemaal opgaan in hetzelfde moment. Maar, dat is wel voor de mensen die gevoelig zijn voor muziek. Mensen die helemaal niets hebben met muziek… Ja, daar werkt het niet zo goed bij.”
BIJZONDER, DIE SAMENWERKING? Jaap Prinsen (18) speelde cornet in brassband Amor Musae. Na afloop van het concert staat hij bij zijn familie in de foyer. Een muziekkoffer staat naast hem. “Normaal speel je niet met een samengesteld orkest met allemaal mensen met een hele verschillende achtergrond. Dat gaf wel iets heel speciaals. Je kon elkaar soms helemaal niet verstaan, maar toch konden we door de muziek wel heel leuk met el-
kaar samenspelen. Dat vond ik heel speciaal.” Jaap merkte dat muziek inderdaad verbindt. “Het enthousiasme van het orkest zelf en de mensen die erbij kwamen spelen… Ja dat was gigantisch.” Tijdens de repetities merkte hij dit ook. “De taal was wel lastig tijdens de repetities”, merkt hij op. “Op een gegeven moment kun je wel merken hoe iemand ergens op reageert of dan heb je mensen die het kunnen vertalen zodat het toch duidelijk wordt wat diegene bedoelt. Daardoor was het op een gegeven moment wel duidelijk en konden we goed op elkaar afstemmen hoe het muziekstuk uiteindelijk gespeeld moest worden.” De cornet-speler glundert terwijl hij nadenkt of hij nog een keer met de band zou willen spelen. “Als Amor Musae weer uitgenodigd wordt, dan zal ik het zeker nog eens doen.”
DOEL BEREIKT? Na afloop van het concert ruimt Ted van Leeuwen zijn gitaar op. Terwijl hij het snoer dat zijn gitaar verbindt met de geluidsboxen oprolt, praat hij over het concert. “Ik had niet verwacht dat er zoveel mensen zouden komen”, vertelt hij. Hij klinkt een beetje verbaasd. “We zijn heel ver gekomen vandaag. De energie was goed, dus daar ben ik heel tevreden over. Het was goed bezocht en dat had ik niet verwacht. Ik dacht, ‘wie komt er nou hier heen, zo tussen Sinterklaas en Kerst’, maar het valt me toch heel erg mee.” Over de vraag of het doel nu bereikt is, zegt Ted het volgende: “Nou ja, het project gaat toch wel heel erg om verbinding en ontmoeting. Dat gebeurde ook wel dus daar ben ik heel erg tevreden over.”
“ALS AMOR MUSAE WEER UITGENODIGD WORDT, DAN ZAL IK HET ZEKER NOG EENS DOEN.” - JAAP
JANUARI 2020 29
REPORTAGE
Leerlingen op praktijkschool ervaren culturele verschillen
AUTEUR: KATHY VAN MAAREN
Ronald van Maaren werkt op praktijkschool PRO33 in Amersfoort als mentor en heeft momenteel 14 leerlingen in zijn mentorklas. “Dat is genoeg. Ik ben druk zat met zorgen dat mijn leerlingen op stage blijven en om te zorgen dat ze naar school gaan.” Het is rustig in de school vandaag. Er zijn weinig leerlingen en er staat een kerstboom in de gang. Het is bijna vakantie. Leerlingen die er zijn lijken taakjes voor de docenten uit te voeren of nog wat persoonlijke begeleiding nodig te hebben voor de kerstvakantie begint. De zorgcoördinator loopt met een jongen door de gang en geeft hem advies. Je hoort een stel leerlingen op de gang ruzie maken. Verder is het rustig.
SPAGAAT Leerlingen die uit een niet-Nederlands milieu komen, kunnen nog wel eens aanlopen tegen culturele verschillen die hun tijd op school ingewikkelder maken. Zo hebben veel leerlingen thuis andere normen en waarden dan op school. Ronald van Maaren vertelt: “Je hebt kinderen waarbij je beleeft dat ze in een spagaat leven. Aan de ene kant hebben ze hun culturele waarden en geloofswaarden en aan de andere kant de waarden die ze op school moeten volgen. Ik had laatst een gesprek met een streng islamitische moeder en haar dochter die bij ons op school zit. Ze zei: ‘Mijn dochter wil doktersassistent worden. JANUARI 2020 30
“SOMS IS HET NODIG OM EEN BRUG TE SLAAN TUSSEN THUIS EN SCHOOL”
REPORTAGE Maar ze mag alleen vrouwen helpen.’ Dan moet ik in zo’n gesprek uitleggen dat je daar op het mbo niet voor kan kiezen. Dan vragen ze naar een beroep wat ze wel zou kunnen doen. We kwamen uit op tandartsassistent. Dan hoef je niemand te wassen of bloot te zien.” Het IQ van de leerlingen ligt vaak tussen de 70 en de 90. De uitdaging voor de school is om zoveel mogelijk leerlingen door te laten stromen naar de arbeidsmarkt, dagbesteding of het mbo.
Dit laat zien dat deze wrijving tussen culturen kan leiden tot externaliserend en internaliserend gedrag. Externaliserend gedrag houdt in dat de gedragsproblemen zich naar buiten keren, zoals agressie. Internaliserend gedrag houd in dat de stress zich naar binnen keert en dit kan leiden tot innerlijke onrust.
“SOMS HELP IK OUDERS IN DE OPVOEDING” GROTERE RUGZAK “Er is een goede zorgstructuur bij ons op school opgebouwd om de leerlingen begeleiding te bieden waar dat nodig is”, zegt Monique de Bruin. Zij is zorgcoördinator voor de bovenbouw. “Als een mentor vastloopt met een leerling kunnen ze bij mij een zorgvraag neerleggen. Ik ga dan kijken wat ik voor de leerling kan betekenen. Ik kan bij gesprekken tussen mentor, ouders en leerlingen zitten om daar te helpen. Soms is het nodig om een brug te slaan tussen thuis en school. Soms help ik ouders in de opvoeding, kijk ik mee hoe ze om moeten gaan met hun puber. Of ik kijk of een leerling therapie of een coach nodig heeft. Leerlingen bij ons op school hebben vaak een grotere rugzak dan leerlingen in het regulier onderwijs.”
CULTURELE AFSTAND De wrijving tussen de thuiscultuur en de cultuur op school wordt door de mentor als een spagaat omschreven. Dit wordt door onderzoeker Bouchra Ftitache van de Vrije Universiteit Amsterdam verder toegelicht. Ze deed onderzoek naar aanpassingen van kinderen van etnische
“DE WRIJVING TUSSEN CULTUREN KAN LEIDEN TOT PROBLEEMGEDRAG BIJ NIET-WESTERSE JONGEREN” minderheden. In haar onderzoek staat: belangrijke taken die iedereen in de kindertijd onder de knie moet zien te krijgen, zijn bijvoorbeeld het eigen maken van sociaal geaccepteerde normen, waarden en gedragingen, het opbouwen van positieve (vriendschap)relaties met leeftijdgenoten en het goed doen op school. In tegenstelling tot kinderen van westerse migranten in Nederland hebben kinderen van niet-westerse migranten het hier misschien moeilijker mee vanwege de grotere culturele afstand (het verschil tussen de Nederlandse cultuur en de eigen cultuur) die zij moeten overbruggen om aansluiting te kunnen vinden. Dat vergroot dan niet alleen stress, maar daarmee ook de kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van problemen op het gebied van gedrag, sociaal functioneren en schoolprestaties.
“HIJ VERTELDE TOEN DAT HIJ ALS VLUCHTELING EEN OVERTOCHT MET EEN BOOT HAD GEMAAKT. HIJ HAD DUS EEN TRAUMA” PROBLEEMGEDRAG OP SCHOOL “Externaliserend gedrag zien wij zeker op onze school’, vertelt Ronald. Leerlingen schelden, plagen, pesten en vertonen grensoverschrijdend gedrag, agressie onderling, agressie naar onderwijspersoneel. Internaliserend gedrag ervaren we ook bij onze leerlingen. Ze kunnen niet stil zitten of ze willen weg uit het lokaal. Ze willen dan bijvoorbeeld even een rondje lopen. De grote vraag is alleen: is wat je ziet aan probleemgedrag te koppelen aan wrijving tussen school- en thuiscultuur of is het iets anders? Want ook Nederlandse kinderen hebben last van deze problematiek. Het kan bijvoorbeeld ook een trauma of een stoornis zijn. We moeten dan uitzoeken wat er aan de hand is. Wij hadden bijvoorbeeld een keer een leerling die niet mee wilde op werkweek naar Ameland. We hebben toen gevraagd waarom hij niet mee wilde. Hij vertelde toen dat hij als vluchteling een overtocht met een boot had gemaakt. Hij had dus een trauma. Dat zijn verdrietige verhalen om te horen, aldus Ronald. Ondanks dit soort verdrietige verhalen doet Ronald zijn werk graag. Hij stimuleert leerlingen hun dromen na te jagen. “Onze leerlingen gaan meestal werken of komen op mbo niveau 1 uit. Sommigen gaan daarna nog niveau 2 doen. Dromen zijn goed. Dus ik zeg nooit: ‘Dat kan jij niet.’ of ‘Daar ben jij niet slim genoeg voor.’ We kijken naar wat leerlingen nu kunnen.” JANUARI 2020 31
TALEN IN NEDERLAND
Diverse talen AUTEUR: MYRDDIN HILBRANDS
Nederland heeft niet alleen het Nederlands als officiĂŤle taal. Ook het Fries in Friesland, het Papiaments op Bonaire en het Engels op Sint-Eustatius en Saba zijn officiĂŤle bestuurstalen. Verder worden er door inwoners van Nederland nog allemaal andere talen gesproken.
sprekers. De tweede taal, het Arabisch zit daar flink onder met 220.000 sprekers. Dat blijkt uit data van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Doordat veel Polen tijdelijk naar Nederland komen om te werken, klinkt er ook veel Pools in Nederland. Het Pools is op Nederlands na de meest voorkomende nationaliteit in Nederland.
Na de Tweede Wereldoorlog kwamen er grote groepen migranten naar Nederland. Zij brachten allemaal hun eigen taal met zich mee. Turks, het Arabisch waaronder Marokkaans-Arabisch en Egyptisch-Arabisch, Berbertalen, Koerdisch, Kaapverdisch en Vietnamees zijn de zes talen die het meest gesproken worden in Nederland. Het Turks is van deze zes duidelijk de grootste met 400.000
TALEN VAN DE WERELD
JANUARI 2020 32
Welke taal het meest gesproken wordt in de wereld, hangt ervan af of je het alleen telt als de taal de moedertaal is. De grootste moedertaal is het Manderijn. Als je ook mensen meetelt die de taal beheersen, maar van wie het niet de moedertaal is, is de meest gesproken taal ter wereld Engels.
WOORDZOEKER
JANUARI 2020 33
DANKWOORD
De weg naar onze naam “ Van Kaas tot Kebab, de titel van ons tijdschrift, werd veel besproken door onze klasgenoten. Wij begonnen deze periode met de naam Gelijke Stand. Dat was volgens ons een naam die te algemeen was en daardoor snel vergeten zou worden. Het ontschoot zelfs ons nog wel eens als iemand naar onze naam vroeg. We wilden wat opvallenders. Een naam die blijft hangen bij de mensen. Maar we waren bang dat het al te laat was om zo’n drasistische verandering te maken. Toch stimuleerde Carolien Vader, de bladendokter in de Nederlandse tijdschriftenwereld,
ons om de naam wel te veranderen. Van Kaas tot Kebab vond zij veel ‘’pakkender.” Ook zei ze dat je met die naam direct weet waar het tijdschrift over gaat. Dat is precies wat wij als redactie ook wilden. Gelijke Stand is te saai en van Kaas tot Kebab is dat zeker niet. Het springt in het oog en dat is ook de reden waarom er nu veel over gepraat wordt. Het was dus niet te laat voor verandering. We zijn blij met deze creatieve, diverse en in het oog springende naam. We gaan er vanuit dat ons tijdschrift dezelfde kwaliteiten heeft.”
“Bedankt.” - MYRDDIN HILBRANDS, HOOFDREDACTEUR
JANUARI 2020 34
COLOFON
Colofon Myrddin Hilbrands Hoofdredactie
Carmen Brasser Eindredactie
Kathy van Maaren Eindredactie
Romy Kooman Websitebeheerder
Geert Reitsema Fotograaf
Nynke van Vliet Opmaak
Tamara Plenk Social media
SCAN DEZE QR-CODE EN VOLG ONS OP INSTAGRAM!
JANUARI 2020 35
DISCLAIMER
Deze productie is gemaakt door studenten van de opleiding Journalistiek van Hogeschool Windesheim. Ondanks de constante zorg en aandacht die we besteden aan de samenstelling van dit product, kan de opleiding Journalistiek niet instaan voor de volledigheid, juistheid of voortdurende activiteit van de gegevens en de inhoud hiervan. Mocht u feitelijke onjuistheden tegenkomen, dan stellen wij een reactie erg op prijs via journalistiek@windesheim.nl. De inhoud van deze productie kan zonder vooraankondiging wijzigen. Aan de inhoud hiervan kunnen derhalve geen rechten worden ontleend. Op de inhoud van dit platform rust auteursrecht. Het is niet toegestaan de auteursrechtelijk beschermde werken of andere informatie openbaar te maken of te verveelvoudigen zonder toestemming van de opleiding Journalistiek.
36