Newsnet core magazine web by jouzw

CORE HET LEVEN VAN EEN

VUUR SPUWER

EMANCIPATIE

DE ‘MODERNE FEMINIST’ AAN HET WOORD

RUNDFUNK’S COMFORT OVER HAAR VERLEDEN, HEDEN EN TOEKOMST JN1D

34 MEI 2017

VOORWOORD Waarde lezer, Daar ligt ie dan, de CORE. Er kwamen bij het maken van dit magazine bloed, zweet en tranen aan te pas. Weglopen voor zowel foto’s als verantwoordelijkheden, gecancelde afspraken en vastlopende computers; we hebben het op de redactie allemaal voorbij zien

“AIGHT, IS COOL. KOMT GOED MAN”

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 2

komen. En toch zijn we er in geslaagd iets moois neer te zetten.We bieden een variëteit aan artikelen waar je u tegen zegt. CORE, de kern. Gemaakt door een redactie die er alles aan heeft gedaan om kwaliteit te leveren. Ging het allemaal soepel? Nee. Is er een desondanks keihard gewerkt? Ja.

Mogen wij de opmaak bedanken voor het fantastische werk dat ze hebben geleverd? Nee. Wij móéten ze bedanken. En zijn wij trots op het eindproduct? Absoluut. Heel veel liefde,

De chefs “WIJ HEBBEN ALLEEN MAAR LIEFDE VOOR ONZE REDACTIE”

COLOFON CHEFS

REDACTIE

Wouter Luijken & Ron Mauer

OPMAAK

Eline Boer, Evelyn Karelse & Julia Onclin

SPECIAL THANKS TO

Milan Captein & Egbert Hermsen

“IK INTEGREER ZELFS IN JE TIJDSCHRIFTEN”

Tony Awa, Richard Beneder, Thijs Goedknegt, Egbert Hendriks, Christian Holtland, Ronald Jansen, Leon Lieman Thijs Meijaard, Iris Mollink, Stijn Ramp, Jorrit Tempels, Emre Toker, Jurrie Tulp, Thomas van der Veen, Nino Vermeulen & Sander Wiebing

“HET IS STRIJDEN OF VLUCHTEN. ER BESTAAT GEEN TUSSENWEG, TENZIJ JE JOURNALISTIEK STUDEERT.”

“IK ZAL WAARSCHIJNLIJK NIET IN DE GESCHIEDENISBOEKEN EINDIGEN, IK EINDIG WEL BIJ JE ZUS IN BED.”

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 3

INHOUDSOPGAVE

24 LIFESTYLE 6

FAKIRS

TRANSGENDERS

Vooroordelen voorkomen emancipatie transgenders.

SAMENLEVING

FEMINISME

SEKSIMSE

Mr. NoOne is de man die dagelijks in vuur en vlam staat.

Moderne feministen voor de emancipatie van vrouwen. Mannen, moet dat gedoe nou echt, of kan het ook anders.

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 4

VOETBALTOERNOOI

Een dag op het befaamde marveldtoernooi. Een van de aller beste toernooiâ&#x20AC;&#x2122;s van Europa.

ASIELZOEKER

God, bedankt voor de kans die ik van u gekregen heb.

EMMEN

STRAATNAMEN

VRIJWILLIGERSWERK

GROENLINKS

BLACK CHURCH

De wonderlijke wereld van speciale straatnamen. GroenLinks Zwolle hoopt lokaal ook succesvol te zijn.

Filmmaker Thomas Nauw haalt Hilversum naar Emmen toe. Donald Trump kort enorm op het potje ontwikkelingshulp. Het is niet zomaar een kerk, het is voor mij iets heel speciaals.

CORE MAGAZINE

30 16 30

MULTI-CULTI FESTIVAL

Multi-culti festivals zorgen voor verbinding tussen veel verschillende culturen in donkere tijden.

MEDIA

42 36

EXPOSITIE HUMBERTO TAN

AUTISTISCH JONGETJE

INTERVIEW SOCIAL MEDIA

FIGDET SPINNER

MAKING-OF

Jewels, Pics & Paintings: een geslaagde expositie.

Yosh Schoemaker is professioneel grafisch designer: hij designt en bewerkt voetbalfoto’s.

D66

‘Het is logisch dat een jong persoon de kar trekt’

GEZONDHEID

COMFORT RUNDFUNK

‘Ik vind het niet leuk om mijzelf terug te zien’

Onverwacht bezoek bezorgt autistische scholier super dag. Het voordeel achter de hype van de Fidget spinner. Een kijkje achter de schermen bij de redactie van CORE.

DEPRESSIE

‘Ik wil nog zo veel dingen doen, dat kan niet als ik dood ben.’

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 5

LIFESTYLE

Street art met Mr. NoOne Je hebt het vast wel eens gezien in een grote stad: een straatartiest die in de lucht zweeft of over glasscherven loopt. Een fakir. Baris Bilgic (36), woonachtig in Amsterdam, is een Turkse entertainer met als artiestennaam: Mr. NoOne. Baris is sinds 2000 fakir, dat ‘arm’ betekent in het Arabisch. De titel wordt ook veel in de Hindoeïstische wereld gebruikt. Vandaar dat deze artiesten tijdens hun show vaak gekleed zijn in hindoeïstische stijl. Baris Bilgic heeft vier jaar les gekregen van een Indiase meester. EMRE TOKER Pas als je volledige controle hebt over je eigen lichaam en geest, ben je een goede fakir. Dat kost veel tijd en doorzettingsvermogen,’ ’ zegt Baris onder het genot van een glas Turkse thee. Baris doet aan vuurspugen, het eten van vuur, liggen op een spijkerbed en lopen over gebroken glas. ‘’Soms zelfs met wat extra gewicht’’, lacht hij. ”Mijn persoonlijke record is 105 kilo extra gewicht aan beide kanten. Dat is hetzelfde als twee volwassen personen,’ ’ zegt hij trots. Op de vraag of het geen pijn doet, zegt Baris lachend: “Ik wist dat deze vraag zou komen, ik heb geen pijn tijdens de show, alhoewel ik af en toe lichte pijn heb de dagen erna. Als ik een show van dertig minuten heb gedaan, krijg ik het gevoel dat ik al uren bezig ben. Ik moet daarna een paar dagen rust nemen.’ ’ Baris vertelt dat hij het liefst met vuur werkt. ,,Zodra ik met vuur werk, voel ik mezelf echt vrij. Als een fakir is vuur je beste vriend. Tijdens mijn shows ben ik niet op deze wereld, maar ergens anders. Mijn geest is dan volkomen vrij van mijn lichaam. Ik voel me dan net een vogel.’ ’ Alhoewel verzekeraars Baris niet willen verzekeren tijdens zijn optredens, maakt hij zich helemaal niet druk over eventuele ongelukken. “Een fakir is niet bang om te leven. Ik ben ook niet gek of onverantwoordelijk. Ik doe alleen een show waarbij ik weet dat ik veilig ben. Je loopt altijd gevaar. Vuur eten klinkt gevaarlijk, maar voor hetzelfde geld loop je een voedselvergiftiging op door iets dat je MEI 2017 | REDACTIE JN1D 6

hebt gegeten. Ik loop bijvoorbeeld makkelijker over glasscherven dan op de grond. Voor mij zijn zulke dingen niet gevaarlijk, maar juist heel natuurlijk. Het is een manier van leven. Het is net zo iets als water drinken. Zo vanzelfsprekend is het voor mij. ’’ Baris was zes jaar oud toen hij voor het eerst een fakir zag. Hij was op vakantie in Tunesië samen met zijn ouders. Dat was voor hem dan ook gelijk een keerpunt.

“IK HEB GEEN PIJN TIJDENS DE SHOW, ALHOEWEL IK AF EN TOE WEL LICHTE PIJN HEB DE DAGEN ERNA” “Ik had altijd al bewondering gehad voor alles dat afwijkt van het ‘normale’. Ik zal die dag nooit vergeten. Het lijkt wel alsof het gister is gebeurd. Zo goed kan ik me het nog herinneren. We liepen door een straatje ergens in Tunesië samen met mijn ouders. Ik zag daar iemand die op een spijkerbed lag. Vervolgens begon hij met vuur te spelen. Maar hij deed het alsof het niets voorstelde. Ik keek natuurlijk met grote ogen, vol van bewondering. Ik dacht ‘’dat kan toch niet, hoe kan dit allemaal?’’. Tot de dag van vandaag bewonder ik vuur. Ik weet niet wat het is, maar ik word enthousiast van vuur. Het heeft iets mysterieus, iets magisch. Op dat moment wist ik wat ik later

wilde worden. Ik kende de hele term fakir en de achterliggende gedachte natuurlijk niet. Maar ik wist dat ik iets met vuur zou doen. In 2000 ben ik in contact gekomen met een leermeester. Hij heeft van mij een fakir gemaakt.’ ’ Op de vraag wat hij buiten zijn leven als fakir doet, komen er bijzondere dingen naar boven. Baris is namelijk ook een poëet. Hij heeft vele gedichten geschreven en voorgedragen tijdens evenementen. Baris Bilgic stond in april 2014 bij podium Mozaïek in Amsterdam op het toneel, waarbij de protestbeweging die in 2013 in Istanbul is ontstaan, werd geëerd. Baris schrijft ook liedjes die hij vervolgens geeft aan muzikanten, zodat zij er muzikaal kleur aan kunnen geven. Zijn laatst geschreven lied ‘’Uyan Ulan’’, wat ‘’word nou eens wakker’’ betekent in het Turks, is een protestlied dat tegen de regering in Turkije is geschreven. Het lied dat door Onur Inel wordt gezongen en gespeeld op zijn gitaar, heeft binnen een paar weken tijd al bijna duizend views op YouTube. Daarnaast heeft Baris met zijn poëtische talent al meerdere artiesten geholpen met hun liedjes. Na een slokje van zijn vierde glas Turkse thee te hebben genomen beantwoordt Baris de vraag hoe mensen hem kunnen benaderen voor zijn diensten. “Marktplaats’’, zegt hij vrolijk met een grote lach. “Ik heb een advertentie geplaatst op Marktplaats voor mijn diensten en geloof het of niet maar mensen zoeken dus echt via Marktplaats naar fakirs zoals mij.’ ’

REPORTAGE

“ALS JE VOLLEDIGE CONTROLE HEBT OVER JE EIGEN LICHAAM EN GEEST, BEN JE EEN GOEDE FAKIR.“

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 5

LIFESTYLE

‘Het is gewoon heel kinderachtig hoe dat kan gaan op de werkvloer’ Uit een recent onderzoek van het SCP is gebleken dat transgenders nog steeds een slechte sociaaleconomische positie hebben. Niet alleen in Nederland maar ook in andere Europese landen zijn veel transgenders werkloos. Uit het onderzoek is ook gebleken dat vooroordelen over transgenders en de ‘gezondheidsproblematiek’ redenen zijn waardoor het werkloosheidscijfer zo hoog is. En dat terwijl emancipatie toch wel een beetje het motto van de samenleving van vandaag is geworden. Transgenders is een groep die nog steeds redelijk ver van de meeste mensen afstaan. Wat we niet kennen, daar kijken we meestal toch wel een beetje raar tegenaan. Lucas Kylan is transgender. Hij heeft zelf al meerdere keren te maken gekregen met de vooroordelen van mensen. Toch ziet hij wel dat er een geleidelijke verbetering komt in hoe mensen met transgenders omgaan. JULIA ONCLIN “Toen ik nog werkte voor een energiemaatschappij had ik het op een gegeven moment aan een van mijn collega’s verteld met wie ik best wel goed overweg kon. Ik weet niet of ze het aan anderen heeft verteld maar op een gegeven moment voel je dat er iets anders is. Mensen maken ineens hele ‘subtiele’ grapjes over dingen. Op een gegeven moment ging ik me ook gewoon heel ongemakkelijk voelen, want ik merkte dat mensen het wisten. “ vertelt Lucas. Het geluid van zijn stem wordt overstemd door zijn luid miauwende kat. “Noah, geen goede timing”, zegt hij lachend tegen de kater die de kamer in komt lopen. De kater is eigenwijs en gaat lekker door met zijn klaagzang. MEI 2017 | REDACTIE JN1D 8

Ook de baas voor wie hij werkte maakt het er voor Lucas niet makkelijker op.

“WAT MIJN BAAS DAN BIJVOORBEELD DEED WAS MENSEN ‘FLIKKER’ NOEMEN. IK STOORDE ME DAAR GEWOON GIGANTISCH AAN. “Hij heeft misschien zo iets van no big deal, maar voor het zelfde geld zit er iemand in

het team die homo is en niet uit de kast durft te komen. Die persoon krijgt steeds weer al die kleine dingen te horen die zich opstapelen en kan zich daardoor kut gaan voelen.” Dit gegeven sluit aan bij het onderzoek van het SCP. Uit dit onderzoek is gekomen dat 66% van de onderzoeksgroep zich eenzaam voelt, 50% last heeft van psychische problemen en dat meer dan 20% ooit een zelfmoordpoging ondernam. “Mijn baas dacht ook gewoon dat hij alles kon zeggen. Het was gewoon een hele nare sfeer, daarom ben ik daar ook weggegaan. Achteraf is dat best wel jammer, want die ene baas en verkoopleider hebben het toen

INTERVIEW

verpest. Ik had wel hele leuke collega’s.” Na zijn ontslag is Lucas toch het gesprek met zijn baas aangegaan. Zijn baas vond echter dat het zijn probleem was dat hij zich aan het gedrag van zijn baas stoorde.

“HET IS GEWOON HEEL KINDERACHTIG HOE DAT KAN GAAN OP DE WERKVLOER” Over het algemeen denkt Lucas dat bedrijven zich nogal druk maken over hun imago. Met name representativiteit speelt volgens hem een grote rol. “ Transgenders aan wie je ‘het’ kunt zien zullen denk ik sowieso minder snel aangenomen worden in verband met die representativiteit. Bedrijven maken zich erg druk over wat hun klanten wel niet zouden denken als er ineens een transgender op hun stoep staat..”

Het lastige is dat discriminatie niet mag, maar probeer maar eens hard te maken dat je wordt gediscrimineerd.” Dat is ook meteen het probleem het is jouw woord tegen dat van een ander. En als je dan aangifte doet, zeggen mensen al snel ‘ooh daar heb je die transgender weer die zich aanstelt’. Werkloosheid is volgens Lucas niet het grootste probleem. “ Het werkloosheidsprobleem is eigenlijk gewoon een symptoom van een veel groter maatschappelijk probleem. Het zal wel verdwijnen, maar heel langzaam denk ik. Mensen moeten bij zichzelf gaan denken ‘waar zijn we nu eigenlijk mee bezig’. Dan pas gaat er echt iets veranderen“ Toch valt het hem wel op dat er steeds meer interesse is voor dit onderwerp. “Het leeft vooral heel erg onder jonge mensen. Als je kijkt naar de verkiezingsuitslagen dan zie je dat jongeren veel stemmen op partijen die voor gelijkheid zijn.

“WAT DAT BETREFT KUN JE OVER DEZE GENERATIE ZEGGEN WAT JE WILT, MAAR IK HEB WEL VERTROUWEN IN ZE.” Deze maatschappelijke kwestie is volgens Lucas ook niet iets wat in een dag of een jaar opgelost kan worden. Het moet met de tijd in onze cultuur slijten. Mensen moeten meer begrip voor transgenders krijgen en er meer over leren, dan is het ook geen ver van mijn bed show meer. “ Ik denk dat er veel meer voorlichting zou moeten komen voor werkgevers en werknemers. Ook zouden er meer wetten aangenomen moet worden waarin discriminatie beter gedefinieerd wordt.” Oftewel we hebben nog een lange weg te gaan totdat we in een tijd leven waarin ook transgenders gelijk zijn en niet meer uitgesloten worden.

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 9

LIFESTYLE

VROUWENMARS 11 MAART 2017 IN AMSTERDAM

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 10

INTERVIEW

Emancipatie “Of ik het een feministisch initiatief zou noemen?” Jojanne Lageveen lacht. “Eh.. Dat vind ik een lastige.. Ik probeer het woord altijd te vermijden, want blijkbaar zit er een hele negatieve lading aan voor andere mensen. Voor mij niet hoor, maar bij heel veel mensen wel. Ik vind het meer emancipatie. Wij proberen vrouwen te versterken en niet meer afhankelijk te maken van hun man.” ELINE BOER “De term ‘moderne feminist’ past beter bij mij, juist omdat ik niet zo zwart-wit denk. Ik vind niet dat een vrouw 40 uur zou moeten werken, maar waar ik wel voor sta, is dat vrouwen in staat moeten zijn om voor zichzelf te kunnen zorgen. Moeder zijn is ook heel erg belangrijk: er voor je kinderen zijn. Dus de vrouw moet er een balans in kunnen vinden.” Het is even stil. Jojanne lijkt ietwat verlegen weg te kijken. “Maar ik ben wel een feminist ja.” Jojanne Lageveen, bureau- en projectcoördinator bij het vrouwenplatform Carree in Zwolle, vindt dat bedrijven veel flexibeler moeten zijn. “Als een vrouw dan moeder wordt, moeten mannen ook kunnen zeggen dat zij een dag minder willen werken, zodat zij voor de kinderen kunnen zorgen. De vrouw kan dan werken. Mijn vriend doet dat gelukkig. Steeds meer vaders doen dat ook, maar het is nog lang niet overal zo. Bijvoorbeeld in technische beroepen of op het kantoor is dat veel minder gebruikelijk. Juist hierdoor zullen vrouwen minder snel vaker aan het werk gaan, omdat ze het simpelweg niet kunnen in verband met de kinderen. Als mannen een dag minder gaan werken en vrouwen een dag meer, zal de kloof niet meer zo groot zijn.”

ook wanneer de man overlijdt, staat de vrouw er vaak alleen voor met de kinderen.” Het zit hem meer in de balans tussen zorg en werk, vindt Jojanne. En de verdeling van taken tussen mannen en vrouwen.

“IK VIND NIET DAT EEN VROUW 40 UUR ZOU MOETEN WERKEN, MAAR VROUWEN MOETEN IN STAAT KUNNEN ZIJN OM VOOR ZICHZELF TE ZORGEN.” Die verdeling moet eerlijker worden. “Ik weet niet of alle vrouwen dit willen,” geeft ze twijfelend toe. “Maar we willen de vrouwen in ieder geval ervan bewust maken wat de gevolgen daarvan kunnen zijn.” Er valt een korte pauze. “Ik denk dat het ook wel goed is dat de kinderen een dag door de vader worden opgevoed. De vader doet het namelijk heel anders dan de moeder. Hij doet bijvoorbeeld hele andere dingen met

ze. Het is net als op school met de juffen en meesters. Die voorbeeldfuncties vind ik heel belangrijk.” Het vrouwenplatform Carree is een organisatie die twee onderdelen kent: het is zowel een platform als een projectorganisatie. Het bestuur bestaat uit vrijwilligers en er zijn vier medewerkers in dienst, waaronder Jojanne. “Ons vrouwenplatform is een onderdeel van de Nederlandse vrouwenraad en zelf hebben wij ook elf organisaties die bij ons aangesloten zijn. In Overijssel kunnen we dan ook circa 10.000 vrouwen bereiken, maar in totaal worden er circa één miljoen vrouwen bereikt in heel Nederland door alle vrouwenorganisaties die aangesloten zijn bij de Nederlandse vrouwenbond.”

“IK WEET NIET OF ALLE VROUWEN DIT WILLEN, MAAR WE WILLEN VROUWEN ER BEWUST VAN MAKEN WAT DE GEVOLGEN DAARVAN KUNNEN ZIJN.” “Een op de drie gezinnen scheidt tegenwoordig he. En vaak zijn het de vrouwen die achterblijven met hun kinderen, terwijl ze een laag inkomen hebben waarmee ze het gezin nauwelijks kunnen onderhouden. Maar MEI 2017 | REDACTIE JN1D 11

LIFESTYLE Het vrouwenplatform Carree informeert over belangrijke thema’s, zoals bijvoorbeeld mantelzorg. Vaak zijn het volgens Lageveen toch de vrouwen die dit uiteindelijk op zich nemen. En dat terwijl zij zelf ook nog kinderen hebben en doordeweeks werken. Dan zorgen zij voor zowel hun ouders als hun kinderen en voor zichzelf, waardoor er veel druk op de vrouw komt te liggen.

“ER ZIJN ÉÉN MILJOEN SLACHTOFFERS VAN INCIDENTEEL GEWELD EN 220.000 SLACHTOFFERS VAN ERNSTIG- EN HUISELIJK GEWELD. PER JAAR.“ Nieuwe toekomst is een project waarbij Jojanne een bijzondere betrokkenheid voelt. De vrouwen die deelnemen aan het project zijn vaak slachtoffer van huiselijk geweld geweest. “Er zijn namelijk één miljoen slachtoffers van incidenteel geweld en 220.000 slachtoffers van ernstig- en huiselijk geweld. Per jaar. Dan hebben we het over structureel geweld in Nederland. En dan hebben we het nog niet over het aantal incidenten die plaatsvinden waar wij niets vanaf weten. Met name vrouwen zijn slachtoffer. De dader is hun partner.”

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 12

Maar ook lopen er bij Carree projecten waarbij vrouwen gestimuleerd worden om in de politiek te gaan of juist technische opleidingen te gaan volgen.Daar is volgens Jojanne veel vraag naar. In de politiek zie je nog steeds te weinig vrouwen. “Het is gewoon geen goede afspiegeling van de samenleving. Hoe kunnen die mannen in de politiek nou weten wat de belangen en behoeften van de vrouwen zijn? Dat kan gewoon niet!”, briest ze. Ook zijn er nog steeds loonverschillen en is er nog steeds sprake van discriminatie. “Ik heb het zelf gelukkig nog nooit meegemaakt. Ik heb altijd gewoon goed weten te onderhandelen en een naar mijn idee gelijke beloning gehad. Maar ik denk dat heel veel mannen daar ook beter in zijn, dat onderhandelen. Er zit regelmatig veel onzekerheid bij vrouwen op dat gebied. Meer dan bij mannen in ieder geval. Mannen zeggen vaak ‘ik doe het gewoon’, terwijl vrouwen veel ‘ik weet niet of ik het wel kan’ zeggen. En dan is het om te kijken hoe wij vrouwen steviger in hun schoenen kunnen laten staan.” Jojanne Lageveen vindt dat vrouwen onderling elkaar meer moeten ondersteunen. Daarom vindt ze verenigingen en stichtingen, zoals het vrouwenplatform Carree, heel belangrijk. “Het moet natuurlijk wel vanzelfsprekend worden, maar momenteel zouden vrouwen ook moeten onderhandelen en niet alleen in de slachtofferrol moeten krui-

pen. Want het is in Nederland gewoon mogelijk om voor jezelf te kunnen opkomen als vrouw en om dezelfde rechten te kunnen krijgen als de man. Wij zitten hier in een land waar juist weinig seksisme voorkomt, omdat wij in een goed ontwikkeld land leven.

“HOE KUNNEN MANNEN NOU WETEN WAT DE BELANGEN EN BEHOEFTEN VAN DE VROUWEN ZIJN?” Toch zijn de lonen in de zorg en het onderwijs lager dan in andere sectoren. En juist daar werken de meeste vrouwen. Ik vind dat ze het inkomen gelijk moeten trekken.” Vrouwenplatform Carree probeert de positie van vrouwen op alle niveaus en in alle leeftijden te versterken. “Een hoogopgeleide vrouw met een goede baan kan zichzelf altijd nóg beter ontwikkelen op bepaalde gebieden. We willen niet alleen hulp bieden aan vrouwen die zich verkeren aan de onderkant van de samenleving, maar juist op alle vlakken van onze samenleving. Vrouwen moeten opkomen voor hun kwaliteiten en dit ook uitspreken. En elkaar ook echt versterken. Dus zorg dat je iemand in je omgeving vindt, een vrouw of een man, die jou ook stimuleert, coacht en helpt om verder te komen.”

COLUMN

Mannen, moet dat nou echt? “Zo, waar gaan die beentjes naartoe?” grijnst een forse jongen, terwijl hij mij met een intense blik van lust aankijkt. Zijn vriendjes gniffelen ook. Een van de jongens grijpt mijn stuur vast zodat ik niet verder kan fietsen en gebaart naar de anderen dat ze mij moeten insluiten. Binnen enkele seconden ben ik opgesloten door een groep van acht jongens. Waarom? Omdat ik een jurk tot over mijn knieën draag op een hete avond in mei. En godzijdank was het nog niet laat op de avond of ’s nachts, want dan was ik echt de pineut geweest. En godzijdank fietste er een ander meisje achter mij die op mij bleef wachten, ook al kenden wij elkaar niet. Het is toch ongelofelijk dat ik dit in anno 2016 heb meegemaakt.

ELINE BOER

Elle Tromp publiceerde haar ervaringen met seksuele intimidatie in het online tijdschrift Vers Beton. “Het gebeurt als ik een jurk aan heb. Het gebeurt als ik een broek aan heb. Het gebeurt ’s ochtends vroeg en ’s avonds laat.” Waar halen die mannen eigenlijk het recht vandaan om dit soort ‘ongein’ te trappen? Het ligt ongetwijfeld niet aan de opvoeding die ze hebben gekregen van hun ouders. Ik denk niet dat een moeder haar zoon gaat aanmoedigen om andere vrouwen seksueel te intimideren.

Het onderzoek heeft ook diepte- en straatinterviews gedaan met professionals: zowel mannen als vrouwen. Opmerkelijk was dat een deel van de mannen ‘oprecht’ niet wist dat hun gedrag ongewenst is. Tamar Fischer, assistent professor criminologie, zegt: “Ze zeiden bijvoorbeeld dat het goed bedoeld is, als een compliment. Dat kan ook een neutralisatiestrategie zijn. Voor veel mannen kwam het ook als een verassing dat veel vrouwen bepaalde plekken vermijden of hun kleding aanpassen.”

In opdracht van de gemeente Rotterdam werd er begin 2017 een onderzoek gedaan naar straatintimidatie, waaruit is gebleken dat 94% van de 1.200 ondervraagden tussen de 18 en 45 jaar wel eens slachtoffer is geweest van seksuele intimidatie op straat. Hieronder wordt verstaan: fluiten, complimenten, nastaren, naroepen, sissen, beledigen, om seks vragen, achtervolgen of in het nauw drijven.

En dan hebben we het nog niet gehad over de talloze seksuele intimidaties die je als vrouw op het internet tegenkomt. Een goed voorbeeld is natuurlijk Dumpert, maar ook op Tinder ben je niet ‘veilig’ voor de opmerkingen. Ene Jesse: ‘Als ik een watermeloen was, zou je dan mijn zaadjes doorslikken of uitspugen?’ Groepsgesprekken op Tinder met mijn vriendin Alicia zijn ook interessant. Ik weet dat ik de zoveelste vrouw ben die er zogenaamd over zou ‘zeuren’, maar weet je wat het is? Als er niets verandert aan de huidige maatschappij, dan blijven wij vrouwen erover praten. Want ook wij vrouwen hebben recht om gelijk behandeld te worden door iedere man. En dus niet op een manier alsof wij een of andere minderwaardige lustobject zijn. MEI 2017 | REDACTIE JN1D 13

LIFESTYLE

Een dag op het befaam De geluidsinstallatie begeeft het bijna door de keihard klanken van de goaltune. Het publiek, bestaande uit voornamelijk scouts, ouders en jonge meiden op zoek naar een rijke voetballer, veert op en klapt vol bewondering voor deze fraaie goal. Middelpunt van het feestje is de kleine nummer elf van Real Madrid, gezegend met de prachtige naam Pedro Paulo. Hij heeft zijn ploeg zojuist op schitterende wijze de voorsprong bezorgt in de openingswedstrijd tegen Benfica. WOUTER LUIJKEN De Madrilenen geven de ruime voorsprong die ze hadden opgebouwd nog bijna uit handen(van 3-0 naar 3-2) maar trekken uiteindelijk de drie punten over de streep. Als dit spektakelstuk een voorbode is voor de rest van het weekend kunnen liefhebbers hun vingers aflikken in Groenlo. Het Marveldtoernooi in Groenlo staat bekend als één van de beste voetbaltoernooien in Europa voor spelers onder de 15 jaar. Vanuit de hele wereld komen de beste spelertjes naar de Achterhoek om hun kunsten te etaleren. Dit jaar zijn Real

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 14

Madrid, Arsenal, Borussia Dortmund en Benfica enkele grote Europese namen die acte de présence geven, aangevuld met de vaderlandse top en organisator SV Grol. Het is echter niet alleen Europa dat vertegenwoordigd wordt, ook Afrika (Right To Dream Ghana) en Zuid-Amerika (Red Bull Brasil) zijn van de partij.

TOT IN DE PUNTJES GEREGELD

Dat zo’n beetje alle grote Europese teams dit weekend naar Groenlo willen komen is niet voor niets. Herman Eeckhout, team-

manager van het Belgische Anderlecht: ‘Dit toernooi is gewoon punt. Dat wil zeggen dat het tot in de puntjes geregeld is. De maaltijden zijn goed, de verblijfplaats is in orde en de tegenstanders zijn van een niveau dat je niet vaak tegenkomt. Wij waren vorig jaar ook al aanwezig en wij wilden dolgraag terugkomen, al is het maar om ons te revancheren voor de verloren finale van vorig jaar tegen Benfica.’ Datzelfde Benfica heeft zojuist, na de eerdere verliesbeurt tegen Real, kansloos verloren van nieuwkomer FC Kopenhagen. Het verdedigen van de titel lijkt

REPORTAGE

mde Marveldtoernooi er dus nu al niet meer in te zitten. ‘Sorry dat ik wat later ben, ik moest net een donderspeech in de kleedkamer geven. De jongens hebben zojuist een wanprestatie geleverd.’ Aan het woord is Filipe Coelho, hoofdtrainer van Benfica. Inmiddels weer wat afgekoeld legt hij uit waarom de Portugezen ook dit jaar weer zo graag naar sportpark Den Elshof wilden komen : ‘Het is een toernooi met een ontzettend hoog niveau, de absolute top doet mee. Wij zijn blij dat wij dit jaar weer mee mogen doen want het is ideaal voor onze spelers om te groeien. In Portugal krijgen wij niet elke week deze weerstand. De omstandigheden zijn ook van bijzonder hoog niveau, van de velden tot de begeleiders.’

WINNAARS EN VERLIEZERS

Er wordt vandaag op het scherpst van de snede gespeeld maar toch heerst er een ontspannen sfeer. Scheidsrechters, spelers, liefhebbers en scouts lopen door elkaar en het wederzijds respect tussen de teams is groot. Wanneer de rechtsbuiten van Real

boos op het natte kunstgras ligt is daar zijn directe tegenstander van de Ghanese voetbalacademie. Hij helpt ‘de nieuwe Cristiano Ronaldo’ overeind en kalmeert hem: ‘Relax, bro.’ Na de eerste wedstrijden van de avond lijken er vier kanshebbers voor de titel te zijn: Ajax, Red Bull Brasil, Anderlecht en het verrassende Right To Dream Ghana. Waar er winnaars zijn moeten er ook verliezers zijn. Met name Real Madrid, Arsenal en Benfica stellen teleur.

VERSCHILLENDE SPEELSTIJLEN

Het is niet alleen de sterkte van het deelnemersveld dat het zo populair maakt, het is ook vooral de variëteit van de teams. Jan van Loon, een Nederlandse trainer in dienst van Arsenal: ‘Dit is het best georganiseerde toernooi in deze leeftijdscategorie van heel Europa. Ik denk dit omdat de organisatie clubs uitnodigt die de jeugdopleiding hoog in het vaandel hebben staan. Ook houdt de organisatie er rekening mee dat verschillende continenten vertegenwoordigd zijn. Elk team heeft zijn eigen speelwijze en wat je ziet is dat die stijlen hier clashen.’ De jongere versie van Andries Jonker wordt aangevuld door de assistent-teammanager van Feyenoord, Aladin Nouhaïli: ‘Dit is nu het derde jaar op rij voor ons. Als die uitnodiging komt moet je hem aannemen. Je speelt niet vaak tegen Real Madrid en Arsenal. Het zijn teams met een andere speelstijl en het is mooi dat onze jongens zich daaraan kunnen meten. Dat is een goede leidraad om te zien hoever wij zijn met onze opleiding. Het is natuurlijk ons doel om spelers klaar te stomen voor het eerste elftal en dit zijn uitstekende testmomenten. ‘ Het is niet alleen het deelnemersveld dat jaloersmakend is, ook het sportpark is om de vingers bij af te likken. ‘Als ik de accommodatie hier vergelijk met ons eigen Varkenoord dan ben ik hier gewoon jaloers op. Wij mogen in onze handen knijpen dat wij hier mogen spelen,’ aldus een stralende Nouhaïli.

VRIJWILLIGE AANMELDINGEN

SCHEIDSRECHTER DENNIS HIGLER

Hoe kan het toch dat men in het kleine Groenlo zo’n befaamd toernooi kan houden? Ellen Simmelink, hoofd communicatie van het toernooi, weet wel waarom: ‘Veel teams kennen ons toernooi al en daardoor is het makkelijk om teams van grote naam te regelen. Ons toernooi staat ook echt goed bekend in Europa, zo goed dat grote namen zich zelfs vrijwillig aanmelden.’ En of die

grote namen veel eisen hebben? ‘Nee hoor, in deze leeftijdscategorie valt dat reuze mee. Alleen qua eten moeten we nog weleens wat regelen, denk aan jongens die alleen halalvlees mogen.’

BESTE INTERNET OOIT

Het lijstje met enthousiastelingen is nog niet ten einde. Marcel Kassab, hoofd perszaken van outsider Red Bull Brasil, is ervaringsdeskundige op het gebied van toernooien. De bebaarde Braziliaan, die de gehele dag met een glimlach van oor tot oor rondloopt, hoeft niet lang na te denken op de vraag wat het beste toernooi is: ‘De organisatie is perfect. Wij hebben eerder dit jaar deelgenomen aan drie andere toernooien, waaronder de befaamde Dallas Cup. Er kan echter maar een toernooi het beste zijn en dat is dit toernooi.

‘’HET ETEN EN DE VERBLIJFPLAATS ZIJN UITSTEKEND EN HET INTERNET HIER IS HET BESTE WAT IK OOIT HEB GEHAD!” Niet alleen de spelers zijn van hoog niveau, ook de arbitrage kan er wat van. Zo zijn eredivisiescheidsrechters Kevin Blom en Dennis Higler van de partij en is er ruimte voor jonge talenten, zowel binnenlands als buitenlands. ‘Ik kom hier al jaren en de sfeer is top, alles is goed geregeld. Voor ons als scheidsrechters is dit een prachtige afsluiting van het seizoen,’ aldus Higler. Zijn collega Rob Dieperink, de regionale trots uit Borculo, heeft eveneens geen reden tot klagen: ‘Wij worden rondom de wedstrijden goed begeleid. Ook is het voor ons heel fijn dat wij, net als de teams, in huisjes vlakbij het sportpark verblijven.’ Het toernooi wordt in een enigszins tegenvallende finale gewonnen door Right To Dream Ghana dat met 2-0 te sterk is voor de Brazilianen van Red Bull. De saaie eindstrijd doet niets af aan het feit dat het weer een geslaagde editie was. Voor zowel deelnemers als bezoekers was het zichtbaar genieten. Het uitkijken naar volgend jaar kan beginnen. MEI 2017 | REDACTIE JN1D 15

SAMENLEVING

De wonderlijke wereld van straatnamen Waar je ook komt, ze zijn onvermijdelijk. We hebben het over straatnamen. Waar komen ze eigenlijk vandaan en wat vertellen ze over onze geschiedenis? Achter veel straatnamen schuilen ook nog eens bijzondere en interessante verhalen. René Dings, een ware straatnamenkenner, weet alles hierover. Maar dan ook echt alles.Volgens hem is er zo veel over te vertellen dat je er zelfs een heel straatnamenmagazine mee kan vullen. SANDER WIEBING

WAAR KOMEN STRAATNAMEN VANDAAN?

“Om te beginnen was er niets. Maar toen deed de mens zijn intrede en deze mensen trokken van plek naar plek. Hierdoor ontstonden dus vanzelf wegen omdat de mens zich voortbewoog. In de eerste eeuwen na Christus waren het de Romeinen die de wegen verder vormgaven en hun eerste wegennet aanlegden. Hierlangs werd door hen gehandeld en getransporteerd. Om de herkenbaarheid van handelsroutes vervolgens te vergroten en om legertroepen strategisch te kunnen verplaatsen kregen deze wegen hun eerste naam. In de eeuwen die volgden ontstonden er geleidelijk aan steeds meer namen voor straten. Met name

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 16

in de middeleeuwen toen mensen steeds meer bijeen gingen wonen in grote dorpen en steden.’ ’

WAAR WERDEN STRAATNAMEN VROEGER OP GEBASEERD?

“In de tijd van de middeleeuwen had men nog echt eerlijke straatnamen die ontleend waren aan de kenmerken die je op straat kon waarnemen. Zo had je straten die afgeleid waren van een belangrijk gebouw of persoon in de straat of van de ligging in relatie met de omgeving. De straat naar of langs de kerk noemde men logischerwijs de Kerkstraat. Idem dito voor de weg naar de molen; de Molenweg. Voor iedere

burger was dan ook meteen duidelijk wat er bedoeld werd. In geval van de ligging van de straat in relatie met de omgeving kreeg je straatnamen als Westerstraat of Noordergracht. In historische binnensteden kom je dit soort namen altijd wel weer tegen. In de middeleeuwen ontstonden straatnamen dus in het dagelijks gebruik en niet door bemoeienis van hogere instanties die ze bedacht en vervolgens oplegde.’ ’

WAS ER LATER WEL SPRAKE VAN BEMOEIENIS VAN HOGERE HAND?

“Ja, aan het begin van de zestiende eeuw begon men er geleidelijk aan te wennen dat straatnamen ook konden worden bedacht

INTERVIEW in plaats van dat ze alleen maar vanzelf ontstonden. Zo ontstond er thematische naamgeving voor de straten binnen een bepaald gebied en ontstonden er straten als Keizersstraat en Ridderstraat. Van deze straatnamen is namelijk niet precies bekend hoe men aan de namen kwam. Het heeft er dus alle schijn van dat dit soort namen paste binnen hetzelfde thema. Straatnaamgeving werd dus langzaamaan wat formeler en enkele ontwikkelingen in de eeuwen daarna versterkten dit gegeven.’ ’

namelijk makkelijk kunnen vinden maar ook weer niet snel kunnen verwarren met andere namen. Ten derde mag een straatnaam niet aanstootgevend of beledigend zijn en moet de straatnaam passen bij het karakter van de straat en de omgeving. En zo zijn er nog wel meer dingen om rekening mee te houden, maar uiteindelijk is de komst van een straatnaam een resultaat van een creatief denkproces.’ ’

LEVERDE HET BEDENKEN VAN STRAATNAMEN EEN PROBLEMEN OP?

“Dat kan, alleen als je als persoon op een positieve manier uitblinkt of met je naam toevallig binnen een bepaald straatnaamthema past. Maar over het algemeen zijn het vooral aansprekende en onomstreden personen, die iets bijzonders hebben gepresteerd, die in aanmerking komen. Bovendien moeten deze personen ook een goed leven hebben geleid en geen smet op hun blazoen hebben. Dat is ook direct de reden waarom zelden straatnamen vernoemd worden naar personen die nog in leven zijn. Want je kunt nog zo goed onderzoeken of iemand een goed leven heeft geleid, de desbetreffende persoon kan altijd nog iets fout doen. Ten tweede speelt ook mee dat de naam van de persoon geschikt moet zijn om uit te spreken en op te schrijven. Van een aantal gemeentes in Nederland weet ik dat ze liever straten naar personen noemen dan naar dingen. Herinneringen aan een bijzonder persoon spreken namelijk meer tot de verbeelding bij mensen. Ten derde heb je de meeste kans op vernoeming in je geboorteplaats of woonplaats. Wel is het hierbij

“Men liep soms inderdaad tegen problemen aan. In het begin kwam het namelijk nog regelmatig voor dat er in een plaats dubbele straatnamen aanwezig waren. Zo had je bijvoorbeeld gemakkelijk drie straatjes waar men handelde of transporteerde met vis en die zodoende bekend stonden als ‘Vissteeg’. Straatnamen hadden destijds geen officiële status waardoor iedere burger zo zijn eigen benaming voor de verschillende straten had en daardoor kwam het dus voor dat op een bepaald moment straten meerdere namen tegelijk hadden.’ ’

WIE BEDENKT HEDEN TEN DAGE DE STRAATNAMEN IN NEDERLAND?

“In veel gemeentes worden de straatnamen bedacht door een straatnamencommissie. Zelf zit ik sinds 2006 in de Commissie Straatnaamgeving van de gemeente Delft. Ik vorm deze commissie samen met onder andere de stadshistoricus, de burgemeester, een stedenbouwkundige en soms iemand van de politie of brandweer. Ieder heeft vanuit zijn of haar achtergrond een mening over het gebruik van de straatnamen in praktijk. In een straatnamencommissie wordt dus nagedacht over de namen voor nieuwe straten in de stad, waarbij het soms gaat om compleet nieuwe wijken zonder een stratenplan en een andere keer om een naam voor een losse straat die wordt aangelegd in een omgeving met al bestaande stratennamen. De straatnaamgeving wordt na een creatief proces binnen de commissie als goed onderbouwd advies voorgelegd aan het college van burgemeester en wethouders, waarna zij er uiteindelijk een oordeel over velt.’ ’

MOET DE STRAATNAMENCOMMISSIE ZICH HOUDEN AAN EISEN?

“Een aantal eisen moet wel in ogenschouw worden genomen door de straatnamencommissie. Ten eerste moet een straatnaam bijvoorbeeld eenvoudig in het gebruik zijn, en daarbij dus gemakkelijk uit te spreken en op te schrijven. Ten tweede moet een straatnaam herkenbaar, maar tegelijkertijd onderscheidend zijn. Je moet een straat

KAN JE ALS BURGER NOG EEN STRAAT NAAR JE VERNOEMT KRIJGEN?

belangrijk dat er niet al een straat is die lijkt op jouw naam, want dan kun je het beste verhuizen.’ ’

DE DUBBELEWORSTSTEEG VAN AMSTERDAM

“In het centrum van Amsterdam ligt tussen de Singel en de Herengracht de Dubbeleworststeeg. Veel mensen denken dat dit is omdat er ooit worsten werden gemaakt of dat er in worsten werd gehandeld. Het antwoord is echter een stuk eenvoudiger: de steeg is vernoemd naar ene Lourens Dubbelworst. Een voorname Amsterdammer die vermoedelijk in één van de huizen woonde, helaas geen sappig verhaal over worsten.’ ’

SAMENLEVING

GroenLinks Zwolle hoopt lokaal ook succesvol te zijn Onderhandelen, onderhandelen en nog eens onderhandelen. Ruim twee maanden na de Tweede Kamerverkiezingen gaat het in de media nergens anders over dan de formatiegesprekken. Daar maakte GroenLinks ook onderdeel van uit. De gesprekken zijn echter vastgelopen, maar wellicht biedt de toekomst nog hoop voor de partij.Volgend jaar zijn de gemeenteraadsverkiezingen, ook in Zwolle. In gesprek met Patrick Rijke, fractievoorzitter van GroenLinks, gaat het vooral over de kansen van de partij en de lokale politiek. THIJS MEYAARD Het gesprek vindt opvallend genoeg niet plaats in de fractiekamer van GroenLinks, maar in die van het CDA. Een van de partijen waarmee GroenLinks een lange tijd mee heeft onderhandeld over een eventuele formatie. Dat terzijde, want vandaag staan de gemeenteraadsverkiezingen centraal. Die vinden namelijk volgend jaar plaats. Patrick Rijke is positief gestemd.

“WIJ MERKEN DAT AAN HET AANTAL LEDEN TOENEEMT” Op de stelling: GroenLinks kan volgend jaar de grootste partij worden tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in Zwolle, antwoordt hij volmondig ja. “Bij de laatste verkiezingen lokaal behaalden wij op de VVD en D66 na de meeste stemmen hier in Zwolle. Dat is op zich een hele mooie groei en ik ga er vanuit dat wij blijven groeien. Tegelijkertijd is het gewoon heel moeilijk wat MEI 2017 | REDACTIE JN1D 18

er landelijk speelt, want we weten dat heel veel lokale kiezers hun stem laten afhangen van wat er landelijk gebeurt. Dit zou nu wel eens in ons voordeel kunnen uit vallen.” Rijke weet echter zelf dat dit koffiedik kijken is, maar het kan wel.

MERKT U OOK DAT DE POPULARITEIT VAN DE PARTIJ TOENEEMT?

Knikkend bevestigt Rijke de procentuele stijging. Hij merkt inderdaad dat de partij groter, populairder wordt in Zwolle: ‘Ja, wij merken dat aan het aantal leden, maar ook aan het aantal mensen dat actief meedoet. Een mooi voorbeeld vond daarvan plaats tijdens de campagne. Vroeger wilden we flyeren op het station en moesten we altijd beroep doen op de vaste mensen uit onze achterban. Stond je dan met zijn vieren, vijven. Dit jaar gingen we de straten langs met ruim twintig man. Dat is echt ongekend.’ Rijke is zichtbaar trots en kijkt met veel genoegen terug op 15 maart, de dag waarop Jesse Klaver historie schreef met zijn partij. Hoe heeft u deze avond beleefd? Gezamen-

lijk met de fractieleden of thuis op de bank? ‘Er was een uitslagenavond in Schouwburg Odeon en daar waren we met zijn allen, ook andere partijen waren er. Het was wel een rommelige avond, vooral in de zin dat het moeilijk was om de uitslag te volgen. Maar het was natuurlijk een euforische avond. Fantastisch om mee te maken.’ Zijn glimlach verdwijnt langzaam als de teloorgang van de PvdA ter sprake komt.

“IK VIND HET ZELF HEEL BELANGRIJK DAT DE BURGERS BETROKKEN ZIJN BIJ DE POLITIEK..” Natuurlijk was het voor de GroenLinks-stemmer een mooie avond, maar de linkse partijen staan er gezamenlijk gewoon niet goed voor. Daar zit Rijke toch wel mee: ‘Je bent heel blij voor je eigen partij, maar de koers van het land begint nu wel rechtse vormen aan te nemen. Maar lokaal bestaat

INTERVIEW er toch een groot verschil met nationaal, als je puur kijkt naar de samenwerking.’

ZIJN DE VERSCHILLEN LOKAAL KLEINER DAN OP NATIONAAL NIVEAU? ‘Nou, met de CDA kunnen we het in de oppositie heel goed met elkaar vinden, maar landelijk lijkt het alsof het twee tegenpolen zijn. Ik moet wel zeggen dat we met de VVD heel vaak verschillen van mening. Dat heeft te maken met de tamelijk conservatieve VVD-fractie. Die focust zich namelijk heel erg op autogebruik en stimuleert grote bedrijven om naar Zwolle te komen.’ Tijdens de laatste gemeenteraadsverkiezingen, in 2014, was de opkomst maar 58,14%. Dat is net iets meer dan de helft, dat vindt Rijke wel zorgelijk. ‘Ik vind het zelf heel belangrijk dat de burgers betrokken zijn bij de politiek..’

OP WELKE MANIER BETREKKEN JULLIE DE ZWOLLENAREN BIJ DE POLITIEK DAN?

‘De gemeente wil het zelf ook heel graag en is daarom een programma gestart, Initiatiefrijk Zwolle heet dat. Vorig jaar rond deze tijd zijn we begonnen om raadsleden te enthousiasmeren om te gaan praten met cliënten die met de gemeente te maken hebben op het gebied van sociaal beleid. Dan heb ik het over thuiszorg, dagbesteding, etc. We spreken dan niet met de cliënten-

raad of de organisatieraad, maar echt met de mensen zelf, om te kijken waar ze nou tegenaan lopen. Het woord van de ‘gewone’ Zwollenaar brengt meer teweeg dan wanneer je hetzelfde hoort in ambtelijke taal. Vorige week debatteerde de Zwolse gemeenteraad over het Broerenkwartier, waar veel om te doen is de laatste tijd. Michiel van Harten, fractielid en tevens collega van Rijke, zei dat de binnenstad wel wat groener mag kleuren. Rijke is het niet meer dan eens met zijn collega.

“WE ZIJN EEN EIND OP WEG, MAAR HET GAAT ONS NIET HARD GENOEG. WE ZIJN ER NOG LANG NIET. “ Zwolle is wel eens de groenste stad van Europa geweest, maar dan is het wel de bedoeling dat je voor het ‘groen’ gaat zorgen. ‘We weten gewoon dat de binnenstad, en ook bepaalde woonwijken, te weinig groen herbergt. Kijkend naar de klimaatverandering is dat geen goede constatering. Het wordt steeds warmer.. Een paar bomen in je straat scheelt gewoon vijf, zes graden, he.’ Volgens

Rijke voelen veel mensen zich simpelweg beter, gezonder in het groen. Niet geheel toevallig zijn de vensterbanken groen versierd. In een kamer gedomineerd door Sybrand Buma’s glimlach. Het kan dus wel. Rijke, inmiddels al twaalf jaar lid van de partij, houdt er volgend jaar mee op.

WAT HOOPT U NOG TE BEREIKEN ALS FRACTIEVOORZITTER?

‘We zijn een heel eind op weg, maar het gaat ons nog niet hard genoeg. We zijn er nog lang niet. Kijk alleen al naar de discussie rondom de windmolens, hoe moeizaam dat verloopt. Op het gebied van klimaat hebben we zeker nog een slag te slaan en daar gaan we alles aan doen. Ook willen we de mensen meer het gevoel geven dat ze erbij horen, dat ze onderdeel zijn van de ontwikkeling van de stad.’ Met een grote glimlach zegt Rijke dat de fractie in Zwolle niet alleen uit hem bestaat. Hij realiseert zich dat GroenLinks een partij is die vaak toe is aan nieuw elan. Vernieuwing is heel belangrijk. Hij gaat zich nu volledig richten op de stad en hoopt volgend jaar een mooie overwinning te boeken in de gemeenteraad. Het is hem van harte gegund na al die jaren van tomeloze inzet. De toekomst van zijn partij ziet er in ieder geval rooskleurig uit. Met een groen tintje natuurlijk.

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 19

SAMENLEVING

Bedankt voor de tweede kans “Toen ik op de boot zat, was ik zo bang. Maar God heeft ons veilig gehouden en ervoor gezorgd dat wij een tweede kans krijgen in Europa, omdat wij hebben aangetoond dat wij geen kinderen willen vermoorden.” Mouaz kijkt strak naar het water voor zich. Het is maar een gracht in het centrum van Zwolle, maar toch brengt het hem terug naar toen. “Op de boot besefte ik dat mijn geloof echt is en niet opgedrongen door Assad.” ELINE BOER De 27-jarige Mouaz All Shallk is een van de vele vluchtelingen uit Syrië. Assad wou hem en vele andere jongeren in het leger hebben, vlak voordat de oorlog in Syrië begon. Mouaz vluchtte met zijn ouders naar Egypte, om daar aan de studie rechten te beginnen. Na enkele jaren bleek hij daar ook niet veilig te zijn. Egypte wilde hem het liefst zo snel mogelijk weghebben en Assad wou hem zo snel mogelijk terug hebben. “Ze denken in Egypte dat wij Syriërs allemaal terroristen zijn.” Maar alle landen in die regio hebben toch juist dezelfde gedachtegang? “Dat dacht ik ook,” mompelt Mouaz teleurgesteld. Hij

trekt zijn knieën op en zucht. We zitten op het gras aan de gracht van Zwolle. Het is rustig in het parkje.“Blijkbaar is alles wat ik over de rest van de wereld heb geleerd in Syrië niet waar. Ze zeiden dat de Verenigde Staten onze vijand is, maar ondertussen zijn er wel allerlei praktijken gaande tussen de overheid van de VS en Assad.” Mouaz herinnert zich het samen zijn in Syrië. “Het is daar heel anders dan in Nederland. Hier loopt iedereen de hele dag op zijn telefoon te kijken. De mensen zijn heel individueel in dit land, maar in Syrië

hebben we juist echt menselijk contact. Familie is daar ook heel belangrijk. Toen ik hier kwam, moest ik met een andere bril kijken,” glundert Mouaz trots nadat hij het Nederlands gezegde heeft uitgesproken. We praten verder over de Nederlandse taal. Of er woorden zijn die hij moeilijk vindt om uit te spreken. Mouaz denkt na, maar komt er niet zo snel op. “Wat ik wel weet is, dat het in Syrië heel normaal is om een klein kind een aai over zijn of haar bol te geven. Toen ik hier voor het eerst in Nederland was, zag ik een klein meisje in de supermarkt. Ze zat in de kinderwagen. Ik zei haar gedag door haar een aai over haar bol te geven, maar de vader van het kindje kon dat niet waarderen. Ik heb hem uitgelegd dat wij dat doen in Syrië. De man vertelde mij dat het niet zo hoort in Nederland. Sindsdien durf ik dat niet meer te doen,” lacht Mouaz. “Ik herinner mij trouwens een woord dat ik niet goed kan uitspreken. ‘Officieer van Justitie.’ Dát is echt een heel moeilijk woord voor mij!”

“SINDS IK IN NEDERLAND BEN, ZIJN DE SUIKERFEESTEN NIET MEER ZO LEUK. DAN HUIL IK AAN DE TELEFOON ALS IK MET MIJN MOEDER EN VADER BEL” De ganzen aan het water schrikken op wanneer Mouaz de radio aanzet op zijn telefoon. Het is drie uur. Op Skyradio wordt het nieuws voorgelezen. “Een 17-jarige jonMEI 2017 | REDACTIE JN1D 20

REPORTAGE

gen is in de nacht van zaterdag op zondag neergestoken in Terneuzen.” Mouaz slaakt een zucht, mompelt ‘oh’ en slaat zijn blik vol medeleven neer. Nadat het nieuwsbulletin voorbij is, legt hij zijn telefoon weer weg. “Wat ik mij verder herinner van Syrië, zijn de geweldige Suikerfeesten die wij daar hadden na de Ramadan. Maar sinds ik in Nederland ben, zijn de Suikerfeesten niet meer zo leuk. Dan huil ik aan de telefoon als ik met mijn moeder en vader bel. Zij zitten nog in Egypte. Ik mis ze.” Mouaz’ twinkeling in zijn ogen verdwijnt als sneeuw voor de zon. Hij kijkt terneergeslagen naar me. Ongelooflijk dat zo’n fijne herinnering een totaal ander gevoel kan krijgen. “Als ik aan Nederland denk, denk ik aan vrijheid van meningsuiting. Voordat we in Syrië het schoolgebouw in mogen, staan wij in rijen voor het gebouw. We moeten groeten – dezelfde groet als de soldaten – en zingen. Ongeacht in welke regio je bent, hangt er een foto van Assad boven ieder schoolbord. In ieder schoolboek kun je ook een foto vinden. Verder heeft iedereen een boekje dat ‘Arabisch nationalisme’ heet. Ik vind dat allemaal niet prettig.” Mouaz slaat zijn blik neer en frunnikt aan het plastic mapje met onder andere een certificaat dat hij in Nederland heeft behaald. “Wij leerden vroeger dat de

muren oren hebben,” gaat hij uiteindelijk verder. “Toen ik jong was en ik was boos, wilde ik de foto van Assad bedekken. Maar dat mag niet. Als je hem beledigd, kan jij of je hele familie de gevangenis in gaan voor vijftig jaar of langer.” Hij stopt zijn monoloog. Twee eenden waggelen onze kant op. Mouaz begint te schateren en vraagt of ik dieren net zo geweldig vind als hij.

“HONDERDEN MENSEN DELEN HUN ENIGE BEZITTINGEN OM ERVOOR TE ZORGEN DAT IEDEREEN IN LEVEN KAN BLIJVEN” Daarna wendt hij zijn hoofd af van de eenden en vertelt hij verder. “Hier is iedereen overigens wél gelijk. In Syrië is dat niet zo.” Mouaz legt uit dat het te zien is aan de scholen. Hier gaat iedereen naar dezelfde school, ongeacht of je arm of rijk bent. In Syrië gaan de rijken naar andere scholen dan de armen. Als je in Syrië arts wilt worden en je komt uit een arm gezin, dan gaat dat een hele moeilijke weg voor je worden. Hier kan iedereen doen wat hij of zij wil. “Maar verder was Syrië een geweldig land hoor! Je moet

nu niet denken dat we het voor de oorlog heel slecht hadden, want dat is niet zo!” De mensensmokkelaars zijn barbaars. Ze romantiseren de boottochten van Egypte naar Italië, terwijl het een grote hel is. De smokkelaars maken de vluchtelingen wijs dat zij niets mee hoeven te nemen op de boot, zoals eten of drinken, omdat alles al aan boord zou zijn. Volgens hen duurt de tocht ‘maar’ drie dagen. En als het dan zover is en alle vluchtelingen zitten hysterisch huilend van de spanning op de boot, dan blijken het veertien lange dagen zijn zonder het beloofde eten of drinken aan boord. Honderden mensen delen hun enige bezittingen om ervoor te zorgen dat iedereen in leven kan blijven. Het is donker en koud. IJskoud. “Ik heb gehuild. Ik wou niet meer huilen, maar het is moeilijk. Ik moet nu weer bijna huilen.” Bedroefd wendt Mouaz zijn blik van mij af. Hij staart naar de groep meiden die op een plank in de gracht voorbij peddelen, gevolgd door een groep motorbootjes. “Ik heb ook een bootje. Zou je mee durven te gaan op mijn boot?”, vraag ik hem spontaan. Geschrokken kijkt Mouaz op. Hij lijkt even naar adem te snakken. “Nee. Nooit. Mij krijg je nooit meer een boot op. Ik was zo bang.. nee. Nee dat doe ik niet.” Gekweld staart hij mij aan. “Nooit.” MEI 2017 | REDACTIE JN1D 21

SAMENLEVING

‘IK HAAL HILVERSUM NAAR EMMEN TOE’ Afgelopen week werd de Atlas van gemeenten gepubliceerd. En wat bleek? De gemeente Emmen stond voor het zoveelste jaar op rij onderaan de lijst en daarmee was Emmen wederom de minst aantrekkelijke gemeente van Nederland. Maar is het dan alleen maar kommer en kwel in deze Zuidoost Drentse gemeente? Ik ging op zoek naar een succesverhaal en zo kwam ik uit bij filmmaker Thomas Nauw, wiens liefde voor de stad Emmen grenzeloos is, evenals de passie voor zijn vak. RON MAUER Bij binnenkomst valt meteen het grote bureau op, waarop een drietal computers met een veelvoud aan beeldschermen staat. Thomas heeft hier zijn eigen werkplek. Wanneer hij tijdens het werken naar links kijkt, kijkt het recht het Raadhuisplein op, met daar het spiksplinternieuwe Atlas Theater. De locatie van het kantoor is dan ook een van de mooiste van de stad. Anderen hebben hem wel eens gezegd: “Het is een lifegoal op zich joh, dat je een eigen kantoor hebt”.

“HET IS EEN LIFEGOAL OP ZICH JOH, DAT JE EEN EIGEN KANTOOR HEBT”. WEG UIT EMMEN

Net als veel jongeren uit Emmen dacht ook Thomas ooit zijn geluk te gaan beproeven in de Randstad. Hij wilde regisseur worden of in ieder geval de filmwereld in. Vandaar dat hij Emmen inruilde voor een studie aan de Hogeschool voor de Kunsten in Hilversum. Waar anders dan in Hilversum zou hij beter kunnen kijken hoe het wereldje van film en televisie in elkaar zat? Hij snapt dan ook als geen ander waarom veel jongeren uit de gemeente wegtrekken. Jongeren vervelen zich hier, bijvoorbeeld vanwege het horeca-aanbod wat in de stad Emmen nogal schaars is. “Ik moet er niet aan denken dat als ik nu 16 was, dat ik niet nu niet uit kon gaan. Dat is echt een belangrijk stuk van mijn leven geweest.” Zeker nu de alcoholgrens naar 18 jaar is verhoogd, MEI 2017 | REDACTIE JN1D 22

DOOR; THOMAS NAUW

REPORTAGE trekken veel van deze jongeren zo snel ze kunnen weg uit de gemeente. De Brasserie bijvoorbeeld, een kroeg die tot de alcoholverhoging veel jongeren trok, was hierdoor genoodzaakt om haar deuren als uitgaansgelegenheid te sluiten.

“IK WAS ME BEWUST VAN HET FEIT DAT IK EEN MOOI LEVEN HAD IN EMMEN.” TEGENSLAGEN

In Hilversum liep zijn droom toch wat deukjes op. Hij kon zijn draai niet vinden tussen de westerlingen. “Ik heb echt veel geleerd tijdens de studie en stages, maar als persoon voelde ik me daar niet op m’n plek zitten.” Tijdens deze periode waren er dan ook een aantal onzekere momenten, waarin hij twijfelde over het verdergaan met zijn studie. “Ik was me heel bewust van het feit dat ik een mooi leven had in Emmen. Altijd als ik in het weekend terugging, voelde het weer als thuiskomen en was ik weer helemaal mezelf. Als ik dan op zondag weer terugging, van het rustige Emmen naar het ‘wilde Hilversum’, dan keek ik alweer uit naar het volgende weekend, waarin ik leuke dingen met mijn vrienden kon doen.” Toch adviseert Thomas jongeren wel tijdelijk weg te gaan uit de gemeente. Juist doordat hij vier jaar in een andere stad heeft gestudeerd en gewoond, is hij erachter gekomen dat hij zich het fijnst voelt in Zuidoost Drenthe. “Je kan wel zeggen dat Amsterdam klote is, als je je hele leven hier gewoond hebt, maar waar baseer je dat dan op? Ik persoonlijk ben dus ook heel bewust vertrokken uit Emmen, met een droom, maar ben ook heel bewust weer teruggekomen.”

DOOR: THOMAS NAUW

wee naar zijn vrienden en familie. De lokale en regionale markten bleken ook uitermate geschikt voor een filmmaker. “Een bedrijf uit Emmen gaat liever naar iemand in de buurt dan naar Amsterdam. Ik heb dan ook altijd gezegd: Ik haal Hilversum naar Emmen toe.” Om het geld is het Thomas in ieder geval nooit te doen geweest, dan was hij in eerste instantie wel in Hilversum gebleven. “Onze jongensdroom is bereikt: we maken filmpjes in een kantoor midden in het centrum van Emmen.”

DOCUMENTAIRE

“Mensen die hier niet vandaan komen doen altijd af aan Emmen. Je moet je altijd verdedigen als je uit Emmen komt.” Om die reden maakte Thomas een documentaire die afgelopen week op YouTube verscheen. Met deze documentaire wil hij laten zien dat de gemeente Emmen misschien het minst aantrekkelijk is, maar dat het desondanks wel gaat om een van de gelukkigste gemeentes van Nederland.

“ONZE JONGENSDROOM IS BEREIKT” DOEL BEREIKT

Uiteindelijk kan hij er met een goed gevoel op terugkijken, dat hij zijn studie toch heeft afgerond. Ooit begonnen in een klein kantoortje in de hogeschool Stenden, nu is het bedrijf zo gegroeid dat ze bijna weer moeten verhuizen. Een nadeel aan verhuizen: de huidige locatie. “We moeten eigenlijk weer groter, want we hebben ruimte tekort. Maar ja, dit is hét Raadhuisplein, dus ik wil hier niet weg.” De reden waarom hij zich dan toch heeft gesetteld in Emmen? Niet alleen de heimMEI 2017 | REDACTIE JN1D 23

REPORTAGE

DOOR: CELINE BROENS MEI 2017 | REDACTIE

JN1D

SAMENLEVING

Hagelwitte stranden, torenhoge armoede EVELYN KARELSE

Ondanks een enorme economische groei in het land, leeft meer dan de helft van Mozambique onder de armoedegrens. Mannen uit arme gezinnen gaan vaak naar Zuid-Afrika om zo hun gezin te kunnen onderhouden. Dit is nodig, omdat je zonder diploma simpelweg niet aan de slag komt. Weinig mensen in Mozambique hebben een diploma, omdat de leraren laag opgeleid zijn en omdat er een gebrek is aan infrastructuur en materiaal. Ook de gezondheidssituatie is hier zeer zorgelijk. Beperkte toegang tot medische voorzieningen en dure medicatie zorgen samen met het aidsprobleem voor een gemiddelde levensverwachting van 46 jaar.

Om er nog een schepje bovenop te doen, heeft Donald Trump een fors bedrag van 550 miljoen dollar weggehaald uit het potje dat bestemd is voor ontwikkelingshulp. Dit geld zou voorheen naar ngo’s gaan die voorzien in gezondheidszorg voor de lokale bevolking in Afrika. Het geld kan wel worden terugverdiend. Dat moet dan wel op deze manier: de organisaties moeten toezeggen niets te doen wat te maken heeft met abortus. Zelfs niet het nazorgen van een vrouw die lijdt van complicaties door een mislukte ‘diy-abortus’. Als de ngo’s niets toezeggen, krijgen ze van de Amerikaanse overheid geen geld meer om te helpen bij de gezondheidszorg van de lokale bevolking.

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 25

INTERVIEW “SEKS ZULLEN DE VROUWEN UIT MOZAMBIQUE ECHT NIET WEIGEREN AAN EEN MAN. ZE ZIJN ZEKER NIET ONDERDANIG, MAAR OP DAT GEBIED ZIJN ZE ZEKER GEWEND OM TOE TE GEVEN.” “Soa’s zijn in Mozambique een ongelofelijk groot probleem. Dit komt omdat de mannen voor een langere tijd naar het buitenland moeten om te werken. Maar dan hebben ze natuurlijk een vriendinnetje nodig, zodat ze zich niet vervelen. Van het een komt het ander en dan komen ze thuis met een soort cadeautje voor hun vrouw.” vertelt Tamara Nieuwenhuis (46). Tamara is een aantal jaar geleden naar Mozambique afgereisd om daar te werken in een dagkliniek van Doktors4Life. “Maar die vrouwen daar zijn ook niet bepaald braaf,” gaat ze verder. Die hebben, als hun man weg is, vaak ook nog wel een ‘speeltje’ om het maar heel cru te zeggen. Seks zullen de vrouwen uit Mozambique echt niet weigeren aan een man. Ze zijn zeker niet onderdanig, maar op dat gebied zijn ze zeker gewend om toe te geven.” Tamara vertelt trots dat ze vorig jaar ook haar HBO-V diploma heeft gehaald. Ze zucht nog steeds van opluchting als ze nog een keer beseft dat het papiertje binnen is. Ze heeft zelf vijf kinderen, dus het was een behoorlijke klus om te klaren. “In Mozambique hebben er heel weinig mensen een diploma en al sowieso geen vrouwen. Je moet wel echt een diploma hebben om aan het werk te kunnen. Tenzij je Engels kunt, dan kun je ook nog in de toeristische sector werken.” Omdat er zoveel werkloosheid is in Mozambique, kunnen mensen zich zeker geen goede gezondheidszorg veroorloven. “Dat merkte je wel, want mensen kwamen voor de kleinste dingen al bij me. Ze gingen al bij een halve dag hoofdpijn in de wachtkamer zitten. Maar je moet je beseffen dat wij met een hoofdpijntje naar Kruidvat wandelen en daar paracetamol halen. Zo simpel is het in Mozambique niet.” Voordat in het gebied waar Tamara werkte de gezondheidszorg was, waren toverdokters een populaire oplossing ‘voor al uw kwaaltjes’. “Er kwam op een dag een oudere man naar me toe met een flink geïnfecteerde vinger. Het leek echt alsof er al iets gedaan was aan die vinger. Ik vroeg hem voorzichtig of hij bij een toverdokter was geweest. Hij knikte voorzichtig “ja”. De man zei dat de toverdokter eerst in zijn vinger had gesneden en een zalf voor hem had gemaakt. Daarna had hij ook allerlei spreuken uitgesproken over de vinger. Die arme man heeft een hele kip moeten betalen aan de toverdokter.” MEI 2017 | REDACTIE JN1D 26

TESSA KRAAIJER, 21, KENIA

“Ik ben ongeveer vijf jaar geleden naar Kenia geweest. We mochten daar helpen met het bouwen van een nieuw schooltje. De organisatie had zelf dus helemaal niks aan gereedschap meegenomen. Ik heb niet het gevoel dat wat wij hebben gedaan veel heeft geholpen.

“IK KAN ME NOG HERINNEREN DAT IK VERF VAN DE MUUR AAN HET SCHRAPEN WAS MET EEN SOORT KAASSCHAAF. “ Er liepen overal kinderen op blote voeten, omdat ze simpelweg geen schoenen hadden. Ik vond het confronterend, want het leek alsof wij in verhouding maar iets heel erg kleins hebben gedaan. Het voelde wel echt heel oneerlijk. Niet tegenover mij, maar tegenover de kinderen. De reis leek ook allemaal niet zo goed geregeld. Ik denk dat je dit werk beter kan overlaten aan grote organisaties. Die kunnen wel echt een verschil maken.”

CELINE BROENS, 19, KENIA

“Ik ben in de zomer van 2015 zes weken naar Kenia geweest. Ik heb daar zoveel meegemaakt. Er komen altijd verschillende dingen naar boven als ik praat over wat ik daar heb uitgevoerd. Waar ik nu als eerste aan moet denken is het voedselprogramma dat wij hebben gedaan in een sloppenwijk even buiten het centrum van Nakuru. Het opent echt je ogen. Je denk dan dat je naar een school gaat. Maar eigenlijk is het een terrein met wat prikkeldraad eromheen. Op het terrein stonden dan wat houten, scheve gebouwtjes en dat was dan de school. Ze hadden ook geen keuken, dus we moesten allemaal hout en stenen naar binnen tillen om daar een vuur op te maken zodat we konden gaan koken. We moesten dus voor meer dan 100 kinderen eten maken. Alle borden waar ze nog van moesten eten stonden gewoon op de grond. Die kinderen gaven we ’s ochtends les en ’s middags gingen we eten en dan later gingen we nog spelletjes spelen. Ik kan me nog herinneren dat de leraar vertelde dat dit voor deze kinderen echt het verschil is tussen wel of niet eten en wel of niet mishandeld worden. Dat maakte ongelofelijk veel indruk op me.

REPORTAGE

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 5 FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S DOOR: CELINE BROENS

SAMENLEVING

Niet zomaar een kerk

‘’Pas op het opstapje!’’ zegt Steve Ajubi lachend. Voorzichtig stap ik het eroverheen en kom ik het een gebouw binnen, wat in de eerste instantie niets weg heeft van een ‘’gewone’’ kerk. We gaan rechts de trap omhoog en eindigen in een lange gang. ‘’De eerste deur rechts.’’ De deur wordt geopend en we lopen een ruimte ter grootte van een gymzaal in. Daar zien we de broers Daniel (20) Andy (18) en Ib (16) kunststof stoelen neerzetten. Geen kerkbanken in deze kerk dus. Daniel: ‘’We weten nooit zeker hoeveel mensen er op komen dagen, maar liever te veel stoelen dan te weinig.’’ Zegt hij grijnzend terwijl hij zijn broers aanspoort om er vaart achter te zetten want de kerkgangers kunnen hier elk moment zijn.Verrast zie ik dat er ook een piano en trommels naar binnen worden gebracht. Ik ben benieuwd wat deze dag mij gaat brengen. TONY AWA Na zo’n twee uur was de dienst afgelopen. Het begon met wat mensen die binnendruppelden, terwijl de instrumenten klaar werden gezet. Daarna opende Pastoor Steve Ajubi de dienst door God en iedereen aanwezig te bedanken en begonnen ze met zingen. Iedereen stond op en er werd een, zo te zien zelf gemaakt boekje met liederen uitgedeeld zodat nieuwe mensen ook mee konden zingen. Er werd luidkeels gezongen en geklapt onder begeleiding van Dennis Houtman die de gitaar bespeelde. Wat mij direct opviel is dat de sfeer hier anders was dan bijvoorbeeld een rooms-katholieke of MEI 2017 | REDACTIE JN1D 28

protestantse kerk. Ik zag lachende gezichten, mensen die elkaar voor het eerst ontmoetten en knuffelen en een soort broederschap waar je U tegen kan zeggen.

doorheen of begon een van de leden in de kerk spontaan te zingen, waarop anderen reageerden door mee te zingen. Vaak ging dit gepaard met opstaan en geklap.

“EEN VISIOEN VAN GOD VERTELDE MIJ DAT HIJ MIJ NODIG HAD”

Terwijl de dienst bezig was heeft de vrouw van de pastoor een tafel klaar gezet met lekkernijen en hapjes. Ik zie gerechten uit de uit de Nederlandse, maar ook uit de Nigeriaanse- en Hindoestaanse keuken. Nadat het laastste lied gezongen is en er een gebed is gedaan als alfsuiting zie ik de bezoekers zich dan ook snel naar de tafel haastten om gretig te genieten van het

De dienst ging door en bestond voornamelijk uit de pastoor die les gaf, er werden vragen gesteld en af en toe kwam er een lied

REPORTAGE voedsel. Er is voor ieder wat wils. Na de dienst besluit ik de pastoor op te zoeken en vraag ik of er mogelijkheid is voor meer vragen. ‘’Ja natuurlijk!’’ klinkt het en ik word naar een andere kamer begeleid. We gaan zitten. Ik stel hem de eerste vraag: ‘’Hoelang doet U dit al?’’ Ajubi kijkt peinzend voor zich uit. ‘’Ik ben in het najaar van 2014 begonnen. Ik ben voorheen altijd mormoons geweest maar op een dag kreeg ik een droom, een visioen van god die mij vertelde dat de leer die daar verkondigt is niet 100% het woord van god zelf is. God vertelde mij waar hij mij voor wou gebruiken en 3 jaar later zijn we hier.’ ’ En is het hebben van een kerk zomaar mogelijk of heeft u hier een studie voor moeten doen? ‘’Ik ben altijd al, ook toen ik nog mormoons was geïnteresseerd geweest naar het vinden van het ware woord van God. Er zijn tig verschillende versies en translaties van de bijbel. Sommige versies zijn geschreven zodat het makkelijker is om te lezen, maar daarbij is veel van de geloofwaardigheid verloren gegaan. Ik zelf gebruik de King Ja-

mes versie van de bijbel. Volgens mij is dit de meest accurate versie die we hedendaags tot onze beschikking hebben.’ ’ Ik luister geboeid naar zijn verhaal. Ik ben zelf opgegroeid met godsdienst, maar heb er de laatste tijd niet heel veel mee. Toch vind ik het mooi om te zien hoe iemand er met zoveel liefde en vreugde over kan praten.

“IK DENK DAT, OMDAT IK ZELF OOK EEN EXOTISCHE HUIDSKLEUR HEB IK TOEGANKELIJKER BEN VOOR MENSEN MET DEZELFDE AFKOMST” Een ander ding wat mij opviel is dat er in de kerk veel donkere mensen zijn. Ik vraag de van oorsprong Nigeriaanse pastoor hoe dat komt. ‘’Ik heb voordat ik de kerk begon een winkel gehad in de Assendrop in Zwolle. Ik denk dat, omdat ik zelf ook een exotische huidskleur heb ik toegankelijker ben voor mensen met dezelfde afkomst. Ook toen ik de winkel had kreeg ik veel van dat soort

klanten. Ook toen was ik bezig met ze wat dingen bij te brengen over de bijbel en ben ik vaak met enkele van hen de straat opgegaan om het woord van God te delen.’ ’ Ajubi kijkt lachend voor zich uit en vervolgt: ‘’Het grappige is dat de broeder die je net op de gitaar zag spelen, Dennis Houtman en zijn tweelingbroer Roland de eerste 2 mensen zijn die ik gedoopt heb. En dat zijn 2 oerhollandse jongens!’’ zegt hij lachend. ‘’Maar ik wil nogmaals benadrukken dat die kerk voor iedereen is, de kleur doet er niet toe. We zijn allemaal kinderen van God, allemaal kinderen van dezelfde vader.’ ’

“IK BEN VOORHEEN ALTIJD MORMOONS GEWEEST” Lachend knik ik en bedank ik hem voor de dag. Ik loop de zaal Win, en zeg gedag tegen de mensen die daar nog aan het eten zijn. Ze bedanken mij voor mijn komst en vragen of ik volgende week weer van de partij ben. Met die vraag in mijn hoofd loop ik de trap af en stap naar buiten. Of ik er volgende week weer ben weet ik nog niet maar dat ik nog een keer terug zal komen is zeker.

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 29

SAMENLEVING

Multiculti-festivals verbi Het lijkt een onrealistisch beeld maar in het centrum van Harderwijk lijkt zaterdagmiddag toch te lukken.wat veel Nederlanders voor onmogelijk houden. Veertig verschillende culturen die elkaars verschillen respecteren en genieten van elkaars eten, muziek en dans. RONALD JANSEN Het veld ligt ’s ochtends in de schaduw van de hoge bomenrij die parallel staat aan het veld. Mede daardoor ligt het dauw nog vers op het gras. Het zorgt voor een gladde bedoeling waardoor de aanwezige kleurrijke bezoekers stapvoets, met handen vol met exotisch eten, richting de eigen kraampjes gaan. Voor het festival spreek ik met organisator Ahmet Nazligul. Een cultuurliefhebber die de laatste dagen niets anders gedaan heeft dan voorbereidingen treffen en alle randzaken op tijd regelen. Ondanks het feit dat Ahmet Nazligul een paar instructies moet geven aan de mensen die de kramen opbouwen spat het enthousiasme van de Harderwijker af. “We organiseren het festival alweer voor de dertiende keer. Het is MEI 2017 | REDACTIE JN1D 30

gewoon heel gezellig. Een leuke boel.” Rond een uur of elf in de ochtend leggen nog een paar huurders de laatste hand aan de gehuurde kraampjes en verlaten de busjes het terrein nadat zij al het exotische voedsel bij de kraampjes afgeleverd hebben.

“HET ZIJN NATUURLIJK MOEILIJKE DAGEN EN ER IS GEDONDER OVER DE HELE WERELD.” De organisatie roept iedereen naar het podium toe en gaat, terwijl het terrein nog vol moet lopen met bezoekers, het startsein geven van wat een prachtige dag belooft te worden. Er volgt een klein applaus en

vanaf het podium worden tientallen duiven losgelaten die symbool staan voor het startschot van een dag die in het teken staat van onbekende culturen. Dat het leren van elkaars culturen in Harderwijk steeds populairder wordt, blijkt wel uit de groei van het festival. Een dag voor het festival vertelt Ahmet Nazligul over de oorsprong en eerdere edities van het festival. “Eerder hadden wij een samenwerking met de wijkvereniging Stadsweiden. We zaten in een wijkcentrum maar door de groei in populariteit zijn we uit ons jasje gegroeid. De wijkvereniging moest het helaas loslaten aangezien zij niet genoeg mankracht meer hadden. Toen hebben wij het overgenomen want wij vinden dit belangrijk”, geeft de organisator aan terwijl hij tegelijkertijd een

REPORTAGE

inden in donkere tijden oogje in het zeil wil houden bij de opbouw van het hoofdpodium. Naast het terrein dat gegroeid is, is ook het grotere aantal aanmeldingen een teken van een toegenomen populariteit. “Sommige mensen komen hier vaker, maar er zijn ook culturen die we vandaag voor de eerste keer welkom mogen heten. Neem bijvoorbeeld de Poolse, Bhutanese en Bosnische kramen die dit jaar voor het eerst aanwezig zijn.”

VER IN DE STRATEN VAN DE WOONWIJKEN RUIK JE AL EEN MIX VAN EXOTISCHE GEUREN. De Poolse afgevaardigden nemen de kraam flink onder handen terwijl de organisatie op het podium staat om iedereen welkom te heten. Met aanwijzingen in het Pools instrueren de huurders van de kraam elkaar over wat er moet gebeuren en waar het typische, sterk ruikende, Poolse eten moet komen. Het team is voor het eerst aanwezig op het festival in Harderwijk maar heeft een

hechte band en feilloze samenwerking. Het rood en wit van het land is terug te zien in elk aspect van de kraam. De Poolse vlag wappert langzaam in het kalme briesje dat op het terrein staat en de leden vliegen in hun rood-wit-gestreepte shirtjes heen en weer om vlug het Poolse eten bij de kraam te krijgen. Onder het genot van al het lekkere eten probeert Ahmet Nazligul nog wel de onderliggende gedachte van het festival te benadrukken en hoopt hij dat de verschillende culturen wel stil staan bij het feit waarom dit festival gehouden wordt. “Het zijn natuurlijk moeilijke dagen en er is gedonder over de hele wereld. Ons doel is meer mensen en culturen bij elkaar te brengen en het is belangrijk dat we dit houden”, vertelt de organisator aan het begin van het festival. Tot ver in de straten van de woonwijken ruik je al een mix van exotische geuren. Het festival maakt gebruik van een van de beste manieren om reclame te maken. De wapperende vlaggen van tweeëntwintig gebieden uit alle hoeken van de wereld reiken boven

het festival uit en de lucht van Spaanse churros en Turkse pizza’s ruik je tot in de nabij liggende straten. De meeste bezoekers komen uit de buurt en op die manier krijgt het festival een sfeer van een buurtfeest dat uit zijn jasje gegroeid is.

“ONS DOEL IS MEER MENSEN EN CULTUREN BIJ ELKAAR TE BRENGEN” Later op de dag wordt het festival steeds voller en krijgt de organisatie terug waar het zich de afgelopen dagen zo voor heeft ingezet. Even lijken de verschillen tussen de culturen niet te bestaan. Er hangt een prachtige sfeer waar tientallen verschillende culturen samensmelten tot een cultuur waar alle beste eigenschappen uit de multiculturele Harderwijkse samenleving samenkomen, zoals van tevoren de bedoeling was. “Het is een regionaal evenement waar veel mensen op afkomen. Op deze manier zit er alles bij. De gezelligheid zit overal in,” zegt een tevreden Ahmet Nazligul. MEI 2017 | REDACTIE JN1D 31

SAMENLEVING

‘Het is logisch dat een

DOOR: SARA BOSCH

Er zijn niet veel mensen die kunnen zeggen dat ze op 29-jarige leeftijd al lijsttrekker worden van een lokale politieke partij. Martijn Pijnenburg kan dat echter wel.Vooral in de tijd van de kabinetsformatie is het interessant om samen met de lijsttrekker van de Harderwijkse lokale afdeling van D66 een parallel te trekken tussen de landelijke en lokale politiek. RONALD JANSEN Veel mensen kijken enorm verbaasd op als zij merken dat een fractie in de Harderwijkse gemeenteraad geleid wordt door een 29-jarige lijsttrekker. Martijn Pijnenburg kijkt er niet van op. “Mensen direct om mij heen waren ook niet verbaasd. Die zagen het wel aankomen en merken dat ik heel druk bezig ben met campagne voeren. Daarnaast waren er ook veel positieve reacties. Bij de laatste verkiezingen, waar ik als tweede persoon achter Hans Nijman op de lijst stond, MEI 2017 | REDACTIE JN1D 32

hebben we ook direct twee raadszetels weten te behalen.”

“WE ZIJN OOK WEL EEN HELE JONGE PARTIJ MET VEEL JONGE AANHANG.” Op de vraag of het verstandig is om een jong iemand naar voren te schuiven als lijst-

trekker van D66 heeft Martijn een duidelijk antwoord. “Ik heb al veel meegekeken voor en achter de schermen. Aan de ene kant ben ik dan wel hartstikke jong, ik heb ook een stukje ervaring”, vertelt D66-lijsttrekker overtuigend. “We zijn ook wel een hele jonge partij met veel jonge aanhang. Dan is het logisch dat een jong persoon de kar trekt om de juiste groep te vertegenwoordigen.” Het zijn tegenwoordig interessante tijden om D66 te volgen. De kabinetsformatie

INTERVIEW

jongere de kar trekt’ verloopt al enkele weken stroef en er zijn meerdere partijen die principieel niet met elkaar aan tafel willen. Zo hebben ook D66 en de ChristenUnie hun verschillen. Aangezien de ChristenUnie niet wil buigen als het aankomt op thema’s als ‘voltooid leven’ en ‘Euroscepsis’ is het daarom lastig om een kabinet te formeren.

“WIJ WILLEN DAT ONDERNEMERS ZELF MOGEN BEPALEN WAT ZIJ DOEN MET HUN WINKEL.” In het relatief weinig progressieve Harderwijk, waar religieuze partijen als de ChristenUnie en het CDA beide zes raadszetels hebben, lijken de ChristenUnie en D66 ook sterk te verschillen. Zodra Martijn de vraag

hoort of hij een knelpunt tussen ‘zijn’ D66 en de ChristenUnie kan geven begint hij hardop te lachen. “De ethische kwestie die nu vooral op lokaal niveau speelt, is die van de koopzondagen in Harderwijk. Wij willen dat ondernemers zelf mogen bepalen wat zij doen met hun winkel. Bij de ChristenUnie daarentegen zie je dat zij toch de touwtjes in handen willen houden. Zij willen per se zelf die beslissing maken omtrent de koopzondag. Deze discussie duurt inmiddels al drieënhalf jaar lang. Het is niet zo dat alleen wij hiervan balen. Dat doen de ChristenUnie en het CDA vast ook. Maar je kan zo wel een parallel trekken tussen de landelijke politiek en de lokale politiek.” De standvastigheid van de ChristenUnie is de reden dat de partijen vaak met elkaar botsen. Volgens Martijn zijn de tegenstellingen tussen de partijen ook landelijk te zien

en hij vindt het vervelend dat er nu naar D66 gewezen wordt. “Dat is ook landelijk het beeld. Er wordt veel gezegd dat D66 niet met de ChristenUnie wil samenwerken. Maar de ChristenUnie heeft zelf gezegd dat het voltooide leven een breekpunt voor hen is. Daar willen ze niet over in onderhandeling en de kamer mag daar ook niet over beslissen. Dat is voor hen uitgesloten. Zo zetten zij zichzelf buitenspel. Maar kan het ook op een andere manier? “Kijk maar eens naar het CDA. Zij zeggen altijd dat zij tegen een regeling omtrent het ‘voltooide leven’ zijn en blijven, maar zij geven de Kamer toch de kans om over deze dingen te beslissen. Zij zijn het democratisch orgaan en het CDA gaat daar geen breekpunt van maken. Dat is volgens mij nu ook de grootste reden dat het CDA aan tafel zit en de ChristenUnie niet..”

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 33

MEDIA

‘Ik vind het niet leuk om mijzelf terug te zien’

Rosaline Lantink (19) speelde de afgelopen 2 jaar in de series Rundfunk en Familie Kruys. De actrice uit het Overijsselse Borne is hard op weg naar een mooie carrière in de acteerwereld. Ik sprak met haar over het verleden, heden en toekomst. WOUTER LUIJKEN

JE WAS AFGELOPEN NAJAAR TE ZIEN IN DE POPULAIRE HITSERIE RUNDFUNK. WAS DIT JOUW DOORBRAAK BIJ HET GROTE PUBLIEK? “Ik denk wel bij die leeftijdscategorie. Ik had echter al wel enige bekendheid bij een jonger publiek, omdat ik hiervoor al in enkele jeugdseries had gespeeld. Maar bij het wat oudere publiek ben ik toch vooral bekend geworden dankzij mijn rol als Comfort.”

WAS HET EEN GROTE OMSCHAKELING NAAR RUNDFUNK, DAT NOU NIET BEPAALD GESCHIKT IS VOOR KINDEREN? “De rol is totaal anders, dus dat was wel even gek. Ik had daarvoor voornamelijk MEI 2017 | REDACTIE JN1D 34

kinderseries gedaan, dus dat is wel een omschakeling. Je speelt toch voor een ander publiek en het personage is ook heel anders.”

HOE VOELDE HET EIGENLIJK OM DE ROL VAN COMFORT TE SPELEN?

“Ik kan het wel zien als een parodie, maar ik zie het ook los van mezelf. Het is eigenlijk een parodie op de Thaise seksindustrie. Ik zie ook wel in dat het zo absurd is. Ik hoop dat mensen begrijpen dat ze het met een korreltje zout moeten nemen.”

WAS HET SPELEN VAN DIE ROL NIET HEEL ONGEMAKKELIJK?

“Het is best wel een controversiële rol. Sommige stukjes waren wel lastig om te spelen, maar het is sowieso al anders als je tussen de crew staat die je allemaal al kent. Soms kijk ik het terug en denk ik wel ‘dit ziet er wel dubbelzinnig uit’, maar op het moment van opnemen valt het heel erg mee. Je bent toch vertrouwd met iedereen op de set.”

HOE WAS HET EIGENLIJK OM OPEENS MET AL DIE MENSEN TE WERKEN DIE JE EIGENLIJK ALLEEN VAN TV KENDE?

“Ik had al auditie gedaan. toen de jongens er ook al waren. Ze waren gelijk heel leuk en spontaan. Er was direct een klik. Ik had het

INTERVIEW eerste seizoen al gezien en kende de serie dus al. Dat maakt het extra leuk. Jochem Nooyen, die BartelJaap speelt, was ook heel leuk. Hij is superaardig, heel spontaan en lijkt totaal niet op het personage uit de serie.”

meestal wel uitkomt. Ik ben in ieder geval nog nooit de les uitgezet omdat ik te weinig aanwezig ben geweest.”

HOE BEN JIJ EIGENLIJK BIJ RUNDFUNK TERECHT GEKOMEN?

“Ik heb wel af en toe interviews of andere promotieactiviteiten, maar daarnaast studeer ik ook gewoon en leid ik een normaal leven. Ik moet vaak nee zeggen tegen sociale dingen. Een vakantie plannen met mij is bijvoorbeeld lastig. Verder word ik af en toe herkend op straat.”

“Dit is wel een leuk verhaal. Ik sta ingeschreven bij een aantal castingbureaus en werd op een dag gebeld of ik auditie wilde doen voor Rundfunk. Maar toen kon ik niet, want ik had toen al opnames van een andere serie. Toen zeiden ze dus dat het er voor nu niet inzit. Een paar dagen later werd ik gebeld door een ander castingbureau en zij stelden mij dezelfde vraag. Deze auditie was op een andere dag en toen kon ik dus wel. Uiteindelijk heb ik toch de rol gekregen.”

DROOMDE JIJ ER VROEGER AL VAN OM ACTRICE TE WORDEN?

“Ik vond het wel altijd heel leuk, maar ik danste er ook naast. Mijn droom was eerst om danseres te worden, maar ik begon rond die tijd ook steeds meer te acteren. Ik begon het acteren steeds leuker te vinden. Daarom ben ik blijven hangen in het wereldje. Ik had ook nooit gedacht dat ik zou komen tot op het punt waar ik nu ben. Ik denk ook altijd dat elke klus de laatste kan zijn, want het kan namelijk ook zomaar ophouden.”

WAAROM DENK JIJ DAT?

“Het is wel een baan met risico. Als ze een tijdje niet jouw type zoeken, heb je een tijd geen werk. Ik merk ook dat het in golven gaat: het ene moment heb je meerdere audities en dan weer een tijdje niks.”

ZIJN DIE PERIODES ZONDER AUDITIES LASTIG?

“Ja, ik merk wel dat als ik te lang geen audities heb ik het acteren begin te missen. Dat is ook een beetje waarom ik naast het acteren ook nog studeer. Ik weet dat als ik alleen het ene ga doen ga ik het andere missen. Gelukkig kan ik beide goed combineren. Vooral tijdens vakanties heb ik veel opnames en ik kan mijn rooster zo schuiven dat het

IS JOUW JEUGD ANDERS GEWEEST DAN DIE VAN ANDERE KINDEREN?

HOE IS HET OM HERKEND TE WORDEN OP STRAAT? IS DAT NIET VERVELEND?

“Nee, het is heel erg leuk en ook wel een beetje gek. Ik woon in Leiden en dat is echt een studentenstad. Laten nou net heel veel studenten naar Rundfunk kijken. Ik word op feestjes veel herkend. Op straat word ik vooral herkend door kinderen. Zij spreken je sneller aan. Volwassen doen dat niet zo snel. Die kinderen vragen dan ook om een handtekening en foto, maar dat vind ik hartstikke leuk.”

WAAROM BEN JIJ EIGENLIJK GAAN ACTEREN? HAD JE IEMAND NAAR WIE JE OPKEEK?

“Nee, ik heb eigenlijk geen voorbeeld. Ik ben gaan acteren, omdat ik een oproep zag voor de casting van een speelfilm. Toen dacht ik: ‘dat is superleuk’ en heb ik mij ervoor opgegeven. Uiteindelijk mocht ik er geen auditie voor doen, maar heb ik mij wel ingeschreven bij het castingsbureau. Op een gegeven moment werd ik voor een auditie gevraagd en zo ben ik een beetje het wereldje ingerold.”

HOE BELANGRIJK ZIJN JOUW OUDERS GEWEEST OM IN DAT WERELDJE TERECHT TE KOMEN?

“Mijn ouders hebben mij altijd gesteund. Toen ik nog in Borne woonde, een dorpje in Twente, had ik al audities in Amsterdam. Gelukkig brachten mijn ouders mij daar altijd heen. Dat vond ik altijd echt heel lief van ze. Als ik naast het acteren ook zou blijven studeren, vinden mijn ouders het prima.”

WAT VIND JIJ TOT NU TOE HET HOOGTEPUNT VAN JOUW CARRIÈRE?

“Ehm, dat zijn toch Rundfunk en De Ludwigs. De Ludwigs is het langstlopende project, waardoor je een soort van familie van elkaar wordt. Dit komt omdat je eigenlijk voortdurend bij elkaar bent. Het schept zeker een band. Daarnaast heeft Rundfunk mij meer bekendheid opgeleverd buiten de jongere leeftijdscategorie.”

WAREN DEZE ROLLEN OOK DE ROLLEN WAAR JIJ MET DE MEESTE TROTS OP TERUGKIJKT?

“Dat is een lastige vraag. Ik vind het niet leuk om mijzelf terug te zien, want het ziet er toch altijd anders uit dan je van te voren zelf denkt. Het went wel steeds meer, maar het blijft toch heel raar om jezelf terug te zien en vooral om je eigen stem te horen. Als ik terugkijk, denk ik toch vaak dat ik iets anders had moeten doen. Maar tijdens het acteren vertrouw ik gewoon op de regisseur. Het terugkijken is wel confronterend, maar je leert er wel van. Ik denk uiteindelijk toch dat ik het meest trots ben op mijn rol in De Ludwigs.”

LATEN WE OOK NOG EVEN VOORUITKIJKEN. IS ER EEN ROL DIE JIJ OOIT NOG ZOU WILLEN SPELEN?

“Ik zou ooit nog eens heel graag in Amerika willen acteren, want de filmindustrie is daar veel groter. Dat lijkt me gaaf om eens mee te maken. Een speelfilm lijkt mij wel wat. Op nationaal gebied zou ik graag nog eens in een dramaserie zoals Penoza willen spelen.”

TENSLOTTE, KUNNEN WIJ JOU BINNENKORT NOG OP TELEVISIE OF OP HET WITTE DOEK ZIEN VERSCHIJNEN?

“Ja, er komt binnenkort een bioscoopfilm uit waarin ik een klein rolletje heb, 100% Coco. Daarnaast heb ik nu nog opnames voor een film die eind dit jaar uitkomt. De film heet Misfit. Verder kan ik nog niet zoveel zeggen, maar wat nog uit gaat komen is voor een jonger publiek. Ook heb ik nog een aantal audities lopen op dit moment maar daar mag ik ook nog niks over zeggen.”

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 35

MEDIA

Jewels, Pics & Paintings: Blauwe lucht, zonnetje schijnt en dure auto’s staan op de oprit van landgoed De Witte Boom in Leusden. Een lange rode loper die je van een afstand bij de ingang kan zien. Aan het einde van de gang hangt een kleurrijke foto van een papegaai. Hier wordt vandaag een kunstexpositie gehouden van drie artiesten. Waaronder ook een foto-expositie van de RTL Late Night presentator Humberto Tan. LEON LIEMAN Naast de foto’s van Humberto hangen er ook schilderijen van beeldend kunstenaar Mijpe en liggen er juwelen van Chris Sommer. De middag wordt afgetrapt met een kruisinterview met de drie kunstenaars. Op de vraag wat het uiteindelijke beroep van de kunstenaars is heeft Humberto wel een duidelijk antwoord. “Van huis uit ben ik een jurist”, vertelt Humberto. “Dagelijks ben ik natuurlijk druk met Late Night maar van Canon mag ik mij nu ook fotograaf noemen.” “Ja, als je foto in National Geopraphic wordt MEI 2017 | REDACTIE JN1D 36

gepubliceerd mag je jezelf best een fotograaf noemen”, grapt de interviewer.

“VOOR IK HET WIST HAD IK DE FOTO VAN DE MAAND MET ÉÉN VAN MIJN FOTO’S.” Nadat het interview is afgelopen stelt een vrouwelijke bezoeker voor een vragenronde

te doen met de kunstenaars. Vol enthousiasme pakt Humberto de microfoon en zegt: “Goed idee!” Mijpe pakt lachend de microfoon en loopt naar de bezoekers die staan te popelen om een vraag te stellen. De sfeer zit er goed in. “Is het een uit de hand gelopen hobby?”, vraagt de bezoeker. “Bij mij zit het in de famillie”, reageert Mijpe. “Ik ben de vijfde generatie die de schildersezel van mij oma erfde.” Volgens Chris is het een stuk identiteit dat het compleet maakt. Ook voor Humberto is fotograferen iets dat

REPORTAGE

een geslaagde expositie bij hem in zijn systeem zit. “Toen ik 16 was, ging ik op vakantie naar Cyprus. Hier heb ik gewoon een paar vakantiekiekjes gemaakt en deze laten ontwikkelen. Voor ik het wist had ik de foto van de maand met één van mijn foto’s.”

“MOET JE DIE PRIJZEN EENS ZIEN! DAT IS TOCH NIET NORMAAL!” Het landhuis staat vol met mensen die na de vragenronde verspreid door de vol met kunst gevulde kamers wandelen. Op de muren in elke kamer hangen grote foto’s die gemaakt zijn door Humberto Tan, schilderijen gemaakt door Mijpe en sieraden gemaakt door Chris Sommer.

De expositie trekt verschillende soorten mensen. Van wandelaars die toevallig langs wandelden tot net geklede rijke mensen die graag een aantal nieuwe exemplaren van Humberto Tan willen scoren voor hun collectie. “Ik zag op de instagram van Humberto dat hij hier foto’s tentoonstelde, daarom zijn we maar even komen kijken”, zegt Marieke, een vrouw rond middelbare leeftijd in wandelkleding. “Moet je die prijzen eens zien! Dat is toch niet normaal!” zegt een andere bezoeker vol verbazing. De prijzen van de kunsttukken variëren tussen de €1.000,- tot €20.000,-. Terwijl de bezoekers rondkijken, lopen de drie artiesten zelf ook rond om uitleg te geven bij sommige stukken. Naast de opengeslagen deuren hangt een grote foto

van een nachtvlinder. Een man die strak in pak staat en een vrouw in een cocktailjurk staan serieus naar de foto te kijken en zien niet precies wat het is. Humberto springt in om het uit te leggen. Hij vertelt enthousiast het verhaal achter de foto, dat hij lang stil heeft moeten zitten en totdat de vlinder zelf in zijn frame ging zitten. Ook vertelt hij de praktische aspecten van de foto, zoals waarom hij gekozen heeft voor die positie en kleur. Rond 16:00 uur loopt het landhuis langzaam leeg. De artiesten lopen nog tevreden rond om met de overige bezoekers te babbelen. Het horeca personeel ruimt langzaam al de glazen die verspreid zijn over de ruimte op. De witte mercedesen en donkere BMW’s rijden het terrein af. De muziek gaat langzaam al wat zachter. Kortom een geslaagde dag voor de kunstenaars. MEI 2017 | REDACTIE JN1D 37

MEDIA

‘Ik vind het gaaf als ik een melding krijg, dat mijn bericht geliked is door de speler zelf’

Een klein jaar geleden begon Yosh Schoemaker (18) als een hobby met het bewerken van foto’s. Nu is hij een professioneel graphic designer bij 90/24 sports en heeft hij een eigen Instagramaccount met ruim 12.000 volgers. THOMAS VAN DER VEEN We hebben afgesproken in zijn kantoor. Oftewel zijn slaapkamer. Hij is druk bezig met een foto van Josh Harrop, een jeugdspeler van Manchester United die zondag tijdens zijn debuut scoorde tegen Crystal Palace. Aan de muren hangen voetbalsjaaltjes van onder andere Bayern München, Atletico Madrid en PEC Zwolle. Aan de andere muur hangt een gesigneerd en ingelijst PEC Zwolle shirt.

troductieles gehad in photoshop dus ik wist al een beetje hoe het programma werkte. Ik ben toen in mijn vrije tijd gaan oefenen om photoshop nog beter te leren begrijpen.

Een goede vriend van mij bracht me ongeveer een jaar gelden op het idee om foto’s te gaan editen. Hij heeft een Ajax fan account op Instagram en vroeg mij of ik foto’s voor hem wilde gaan bewerken. Op de middelbare school heb ik wel eens een in-

Als oefening probeerde ik eerst om foto’s van anderen na te maken. Maar ik ben al vrij snel begonnen met het maken van mijn eigen foto’s. Na een aantal foto’s voor mijn account gemaakt te hebben besloot ik om mijn eigen Instagramaccount aan te maken.

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 38

“MENSEN WILLEN ALLEEN DE BESTE ACCOUNTS VOLGEN”

Mijn keuze voor Instagram was al vrij snel gemaakt. Ik had namelijk nog geen Insta account. Aangezien Instagram puur gericht is op de foto en niet op de tekst die je erbij plaatst leek het mij het perfecte medium om mijn foto’s te posten. Ik probeer ongeveer vier foto’s per week te posten. In het begin waren het redelijke eenvoudige foto’s met witte achtergrond maar later heb ik ook geleerd hoe ik een achtergrond en andere effecten moet toevoegen. Mijn eerste post leverde al 193 like’s op. Inmiddels krijg ik gemiddeld 1.200 like’s per foto. In augustus had ik een foto gemaakt van Paulo Dybala en Paul Pogba. Dybala heeft die post toen geliked. Dit leverde mij

INTERVIEW ongeveer 500 tot 1000 volgers op. Inmiddels heb ik ruim 12 duizend volgers. Mijn ultieme doel op Instagram is om de 100.000 volgers te halen. Als ik zo door ga hoop ik dit binnen twee jaar te behalen. Daarnaast zou ik het gaaf vinden als nog meer spelers mijn foto’s gaan liken en reposten. Als spelers je foto liken geeft dat mij een blijk van waardering. Ik vind het echt gaaf als ik een melding krijg dat mijn bericht geliked is door de speler zelf. Zo hebben onder andere Václav Černý, Amin Younes en Iliass Bel Hassani de foto’s die ik van hun gemaakt heb geliked. Aangezien er heel veel van dit soort Instagramaccounts zijn is het erg belangrijk om jezelf te onderscheiden. Mensen willen namelijk alleen de beste accounts volgen. Ik vind het heel gaaf dat ik daar dus bij hoor! Ik onderscheid mezelf in veelzijdigheid. Ik kan veel verschillende soorten foto’s maken. Daarnaast kan ik hele strakke of juist hele speelse foto’s maken. Door met verschillende effecten te spelen creëer ik mijn eigen stijl. Die valt gelukkig in de smaak. Naast mijn eigen Instagramaccount werk ik ook nog als graphic designer bij 90/24 sports, een marketing en pr-bureau voor

topatleten waaronder veel voetballers. Hiervoor maak ik vaak banners en matchday foto’s voor spelers. Ik maak voor 90/24 sports ongeveer 3 foto’s per week. Hoe ik daar gekomen ben? Op een dag kreeg ik een direct message op Instagram. Ze hadden mijn foto’s bekeken en waren benieuwd of ik ook foto’s voor hun wilde gaan bewerken. Omdat veel van hun designers hele strakke en zakelijke posts maken waren ze op zoek naar iemand die wat speelsere foto’s kon maken.

“HET KOST BEST WAT TIJD OM EEN MOOIE AFBEELDING TE MAKEN.” Door mijn werk krijg ik vaak opdrachten van spelers als Quincy Promes, Christian Benteke, Lasse Schöne en Eloy Room. Dat is heel gaaf om te doen. Het contact? Nee dat verloopt niet rechtstreeks haha. Ik heb wel eens een gesigneerd shirtje van Jermain Lens gekregen, omdat ik de mooiste edit van hem had gemaakt. Dat zijn uiteraard leuke dingen. Vaak krijg ik via Instagram vragen hoe ik een post maak. Het lijkt heel simpel maar

dat is het niet. Je begint met het uitzoeken van een paar goede foto’s. Hij laat mij een uitgebreide database zien waar van alle sportwedstrijden veel foto’s staan in hoge kwaliteit. Als ik de foto’s bij elkaar gezocht heb, begin ik met het uitsnijden van de speler en eventueel andere voorwerpen zoals bijvoorbeeld een stadion of een bal. Daarna plaats ik een foto op de achtergrond. Dan begint het creatieve gedeelte, ik laat mijn creativiteit de vrije loop. Dit is heel lastig te beschrijven. Je doet het namelijk elke keer weer anders omdat je niet dezelfde foto’s wil maken. Het kost best wat tijd om een mooie afbeelding te maken. Gemiddeld ben ik voor een Instagramfoto één tot anderhalf uur bezig. Maar als ik infographics met tekst en informatie moet maken ben ik toch al gauw twee tot drie uur bezig. Over de toekomst heb ik wel een bepaald beeld. Ik ben nu eerstejaars student ICT dus zolang ik op school zit blijf ik dit wel doen. Maar ik denk dat ik ga stoppen als ik ben afgestudeerd. Er zijn namelijk nog zo veel leuke dingen die ik kan doen met deze opleiding. Zo vind ik het ook heel leuk om websites en programma’s te maken dus daar wil ik me in de toekomst meer in gaan specialiseren. Misschien blijf ik het editen er nog voor de hobby bij doen!

DEZE AFBEELDINGEN ZIJN GEMAAKT DOOR YOSH SCHOEMAKER

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 39

GEZONDHEID

‘Ik heb nu iets waar ik voor leef’

In 2015 pleegden er maar liefst 1871 mensen zelfmoord, dit blijkt uit cijfers van het CBS. In 2007 pleegden er 1353 mensen zelfmoord, er is dus sprake van een stijging. In 2015 pleegden maar liefst 130 jongeren in de leeftijd 10-25 jaar zelfmoord. Met name in de leeftijdscategorieën 10-15 jaar en 20-25 jaar is het aantal zelfdodingen toegenomen. Met dit in het achterhoofd ondervroeg Newcom 625 jongeren over hun ervaringen met psychische klachten. 43% van de ondervraagde jongeren gaf aan last van psychische problemen te hebben.Van die 43% gaf 80% aan dat ze die klachten al langer dan 2 maanden hebben en 37% van de ondervraagden geeft aan niet over hun problemen te praten. Het gaat dus om maar liefst 320.000 jongeren met psychische problemen waar we niks vanaf weten. Een van hen is Annika Niks (19) ze heeft de diagnose dysthymie gekregen. Dit houdt in dat ze chronisch depressief is. JULIA ONCLIN Annika loopt de trap af en geeft de kat die voor haar midden op de traptrede zit een klein duwtje. De kat loopt de trap af naar beneden net als Annika. De sfeer voelt licht gespannen alsof je weet dat er iets te gebeuren staat en je niet precies weet wat je ervan moet verwachten. “Waar zal ik gaan zitten?”, vraagt ze, alsof ze bij iemand thuis op visite is en zich geen houding weet te geven. Het is moeilijk om over zoiets persoonlijks te praten, alsof je keer op keer de hechtingen in een wond openhaalt en de wond opnieuw begint met bloeden. “Depressie is niet zichtbaar. Je kunt de pijn MEI 2017 | REDACTIE JN1D 40

verbergen, want je wilt de pijn die jij voelt niet doorgeven aan een ander.” Haar blauwe ogen zijn intens en het is haast alsof je Annika’s pijn in ze kunt zien.

“TOEN IK 7 WAS, ZEI IK WAT NOU ALS IK ME VAN DE TRAP GOOI, DAN BEN IK DOOD”, Haar bruine herdershond loopt onrustig heen en weer. Het lijkt alsof ze Annika’s

onrust voelt en aan het ijsberen is. “Toen ik 7 was, zei ik: wat nou als ik me van de trap gooi, dan ben ik dood”. Haar stem kraakt terwijl ze dit zegt. Haar moeder had toen al door dat er iets niet helemaal in orde was, maar als een kind zo jong is dan is het vaak nog niet zo erg. Bovendien snapt een kind dan vaak zelf nog niet wat er aan de hand is. Naarmate ze ouder werd, werden de klachten ook erger. Een periode van een erg diep dal volgde in de puberteit. Ze werd gepest en had weinig vrienden. “Je hebt het gevoel dat je er gewoon alleen voor staat”, zegt ze zachtjes. Haar gezicht strak van het feit dat

REPORTAGE ze haar emoties binnen probeert te houden, maar haar ogen spreken boekdelen. “Mijn vader begrijpt me niet en hij doet zijn best ook niet om me te begrijpen”, snuift ze met een verwijtende ondertoon. Zelf denkt ze dat onbegrip een grote rol speelt bij het taboe. Mensen snappen niet wat je doormaakt of ze denken dat jij je aanstelt. Dit wordt bevestigd door het onderzoek van Newcom, want 41% van de ondervraagde jongeren heeft aangegeven niet over hun problemen te praten omdat ze bang zijn dat mensen vinden dat ze zich aanstellen. En dat terwijl 70% van de mensen aangeeft begripvol te reageren op hun problemen.

“IK WIL NOG ZO VEEL DINGEN DOEN, DAT KAN ALLEMAAL NIET ALS IK DOOD BEN.” “Het klinkt vast raar dat ik als 19-jarige nog met knuffels slaap, maar dan voel ik me veilig”, lacht ze met rode wangen. Ook in haar tas naar school heeft ze altijd een klein knuffeltje zitten voor als ze weer een paniekaanval krijgt. De kleine pluizige figuur-

tjes maken haar rustig. “Ik ben aangerand, je voelt je gewoon zo machteloos dat je stopt met tegenwerken. Je hebt gewoon geen energie meer”, verzucht ze met een hint van wanhoop in haar stem. Sinds ze dat heeft meegemaakt heeft ze een Post Traumatische Stress Stoornis, waar ze therapie voor heeft gehad. Ook durfde ze een hele poos niet alleen over straat in het donker. “Wat mij heel erg heeft geholpen is een doel voor jezelf stellen en daar naartoe werken. Ik wil nog zo veel dingen doen: op vakantie gaan, kinderen krijgen, leuke dingen met mijn kinderen doen, journalistiek studeren. Dat kan allemaal niet als ik dood ben”, vertelt ze. Haar vrienden laten haar aan die doelen denken als ze weer eens een dip heeft. Dit zijn de dingen waar ze naar uit kijkt en waar ze vrolijk van wordt. Dingen die haar leven zin geven en haar dagen een stuk minder somber maken. “Ik heb nu iets waar ik voor leef.” Ook op school gaat het beter, ze zit in het laatste jaar van de havo en doet gespreid examen. “Een poos terug kon ik het niet opbrengen om naar school te gaan, het was gewoon te zwaar.” Nu staat ze er een stuk beter voor en voelt ze zich ook beter. Ze heeft een vriend die haar het gevoel geeft dat ze niet meer alleen is. Als

ze over hem praat, verschijnt er een glimlach op haar gezicht en is het alsof de leegte in haar ogen vervangen wordt door een twinkeling. 13 Reasons Why is een serie die recent in opspraak kwam, want in de laatste aflevering wordt tot in detail getoond hoe de hoofdpersoon haar polsen doorsnijdt en zelfmoord pleegt. Zo zijn er veel deskundigen die geen goed woord voor de serie over hebben, omdat die serie volgens hen aanstootgevend is. Het zogenoemde Werther-effect, dat uitgaat van het principe dat het tot in detail zien van een zelfmoord leidt tot het in detail nadoen van deze zelfmoord. “Ik vond het heel heftig om te kijken, omdat er veel dingen inzitten die ik zelf heb meegemaakt. Ik vond het héél héél heftig. Zeker dat ze laten zien hoe ze zelfmoord pleegt, daar ben ik echt van van slag geweest”, vertelt Annika. Desondanks heeft de serie volgens haar ook wel iets goeds. “Ze laten echt zien hoeveel impact het op mensen heeft en wat het met mensen doet. Mensen zien hoe heftig het is. Zulke series zijn vaak heel afgezwakt, alsof het niet erg is. 13 Reasons Why zorgt er gewoon voor dat mensen misschien wat meer begrip krijgen. Het is gewoon een hele mooie serie.”

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 41

REPORTAGE

Onverwacht bezoek bezorgt autistische scholier super dag Het is donderdag 18 mei 2017. Het lijkt weer een doodnormale schooldag te worden voor Daan. Hij zit op basisschool de Dreef in Emmer-compascuum. Niets lijkt minder waar als hij wordt verrast door zijn oom. “Nou en?” Vraag je je misschien af. Daan heeft niet zomaar een oom. Nee, zijn oom is Miro Kloosterman, ook bekend als Thijs Kramer uit GTST. JURRIE TULP Nietsvermoedend zit de 10-jarige Daan in de klas. Hij heeft autisme. De klok geeft iets voor drie aan in de middag. Op het schoolplein staan de ouders van de jonge leerlingen te wachten totdat de bel gaat. De ouders worden vergezeld door een heuse BN’er. Miro Kloosterman staat op het plein. Hij is helemaal vanuit Amsterdam gekomen om zijn jonge neefje te verrassen.

ZE LACHEN NOG WAT. MIRO TILT DAAN NOG EVEN OP. SAMEN GAAN ZE NAAR HUIS. Eens in de zoveel tijd bezoekt Miro zijn familie en vrienden die in Emmen wonen. Zelf is hij ook geboren in de Drentse stad. Voor zijn carrière als acteur heeft hij besloten het nuchtere noorden te verlaten, en daarmee ook zijn kleine neefje Daan. Daan heeft zijn oom al een tijd niet meer gezien. Miro was druk met ‘De Bodyguard’, de musical waarin hij is te bewonderen. Toen de acteur wat tijd over had, besloot hij dat het tijd was om zijn neefje weer te bezoeken. MEI 2017 | REDACTIE JN1D 42

Achter in de klas staat het tafeltje waar Daan zit. Hij heeft een speciaal plekje waar hij niet kan worden gestoord. Doordat Daan autisme heeft, is hij veel structuur nodig. Soms wordt het hem even te druk in zijn hoofd. Dan kijkt hij graag naar buiten waar hij van kalmeert. Op de gang van de school worden de deuren opengeslagen. Doffe voetstappen klinken op het tapijt. Plotseling staat daar Miro, samen met zijn vriendin Laurie (fotomodel voor Hunkemöller), in de deuropening. De hele klas is niet meer te houden. Enthousiaste basisschoolkinderen juichen en schreeuwen. Kleine Daan mag naar voren komen. Daar staat hij dan, naast zijn oom. Hij glundert, kijkt naar beneden en heeft een lach op zijn gezicht. Samen lopen ze door de gang van de school richting de buitenlucht. Een horde kinderen volgt het duo. Overal handtekeningenjagers. Papiertjes, pennen, en schriften worden omhooggehouden door veel basisschoolkinderen. Ze proberen allemaal een handtekening te scoren van de BN’er. Daan staat op een afstandje toe te kijken. Hij danst een beetje. Daans vader is ook door het dolle heen. “Had je dit

verwacht, jongen?” vraagt hij lachend aan zijn zoon. Daan lacht en schudt een beetje met zijn hoofd. Daans vader, Eric van Gils, heeft zelf ook autisme. Eric geeft vaak lezingen over autisme en schrijft ook kinderboeken, waaronder “Bep en Bas”. Hij probeert in zijn verhalen in het hoofd te kruipen van autistische kinderen. Eric begrijpt de manier waarop ze handelen en doen. Momenteel schrijft hij een boek over “de worm die niet door bochten kan”.

HET IS TIJD OM NAAR HUIS TE GAAN. MIRO GAAT OOK MEE. DAAN PAKT DE HAND VAN HEM VAST. Eenmaal aangekomen maken ze nog wat sprongen op de trampoline. In de avond moet Miro het kleine dorpje weer verlaten. Morgen staat hij weer op het podium. Daan kijkt terug op een leuke en zeer onverwachte dag.

REPORTAGE

MEI 2017 | REDACTIE JN1D 5

GEZONDHEID

Het voordeel achter De jojo is achterhaald, pokemon kaarten zijn niet meer van deze tijd en knikkeren is passé. Het is weer tijd voor een nieuwe rage, en zo is daar de ‘fidget spinner’. Het is een veelkleurig draaischijfje met gewichtjes en kogellagers. De fidget spinner is helemaal hot en zorgt er voor dat online winkels soms wel een wachttijd hebben van twee weken. Maar achter dit product zit volgens sommige meer kijken dan alleen een kleurige draaischijf, het is namelijk ontworpen om de concentratie om mensen te stimuleren. CHRISTIAN HOLTLAND De fidget spinner werd in 1993 bedacht door de Amerikaanse Catherine Hettinger. Hettinger vond de spinner uit om haar toen zevenjarige dochter te entertainen, omdat zij daar zelf niet meer toe in staat was. Ze had namelijk last van een auto-immuunziekte die er voor zorgde dat ze geen kracht meer had om met haar dochter te spelen. Dus knutselde ze de eerste versie van de fidget spinner in elkaar, gemaakt van niets meer dan krantenpapier, tape en ander materiaal. En zo was de fidget spinner tot leven gebracht. “Die zal nu wel schatrijk zijn” is een begrijpelijke gedachtegang. Maar niets MEI 2017 | REDACTIE JN1D 44

is minder waar, Hettinger verdient helemaal niks met de spinners. Ze heeft namelijk in 2005 de patent verkocht omdat ze het jaarlijkse bedrag van vierhonderd euro niet meer kon betalen.

“HET DRAAIT ROND. MEER NIET EIGENLIJK.” En nu, twaalf jaar later, is het dé rage van 2017. Hettinger zelf heeft nu veel moeite met rondkomen. Maar ze bekijkt het van de positieve kant, zo zei ze in The Guardian:

“Mensen vragen mij vaak of ik niet woedend ben, maar ik ben gewoon blij dat mensen een product gebruiken dat ik uitgevonden heb.” De fidged spinners zijn een enorm grote rage, vooral in de hogere klassen van de basisschool. Er is zo’n grote vraag voor de fidged spinner dat online winkels soms wel een wachttijd hebben, die kan oplopen tot twee weken. Op het Nautilus College Almere is de rage ook aangeslagen. Op het schoolplein vergelijken de scholieren de spinners met elkaar en ruilen ze de spinners

REPORTAGE

hype fidget spinner ook onderling. “Ik vind die van mij het coolst,” zegt de jongen die loopt te pronken op het schoolplein met zijn spinner met ingebouwde LED lampen. Maar als je een spinner bezitter vraagt wat nou de functie is van een fidget spinner is het antwoord meestal kortbondig.

“DE SPINNER IS GEEN REDMIDDEL VOOR ADHD, MAAR EEN HULPMIDDEL” De spinner heeft namelijk niet veel functies. “Het draait rond. Meer niet eigenlijk”, vertellen de scholieren lacherig. Maar de scholieren kunnen ook kunstjes met de spinners. Zo balanceren ze de spinner op hun vingertoppen of op de neus bijvoorbeeld. Ze gooien hem al spinnend door de lucht en vangen hem weer op terwijl hij nog door spint. Maar de fidget spinner is volgens sommige meer dan alleen een ronddraaiend stuk plastic dat in vele verschillende vormen en kleuren verkrijgbaar is. Het is oorspronkelijk ontworpen om kinderen met ADHD, autis-

me of ADD te helpen zich beter te concentreren. Cathelijne Wildervanck, directrice van ADHD Centrum Nederland, is erg te spreken over deze nieuwe rage: “De spinner is een voordeel voor mensen met ADHD. Dat iedereen het nu leuk vind en vele kinderen ze sparen betekent dat iemand met ADHD undercover kan meedoen, terwijl het voor iemand met ADHD ook nog eens voordelig kan zijn.” Maar hoe heeft een ronddraaiend stukje plastic dan voordeel voor iemand met ADHD of enig andere afwijking? “Omdat iemand met ADHD of enig andere afwijking erg afgeleid raakt door auditieve- en visuele prikkels. Zo heeft iedereen wel friemelbehoefte maar iemand met ADHD heeft dit veel meer dan iemand zonder ADHD. En de fidgetspinner is een goede uitvinding waar ze hun friemelbehoefte in kwijt kunnen. Ze kunnen de spinner ronddraaien zonder er veel aandacht in te moeten steken. Het is belangrijk dat mensen niet gaan denken dat de spinner een redmiddel is voor ADHD, maar een hulpmiddel,” legt Cathelijne uit. Maar vele scholen zijn niet zo enthousiast over de spinner zoals Cathelijne dat is. Ze

zien het niet als een product dat de concentratie kan bevorderen, maar eerder als een product dat de kinderen afleid van de les. Om die reden verbieden meerdere scholen de spinner in de klas. Maar Chrit Briesmans, directeur van het Nautilus College Almere, een school gespecialiseerd in speciaal onderwijs, staat niet achter die keuze: “Wij hebben afgesproken dat we de spinners geen probleem vinden in de les zolang de focus maar op de les blijft. Als de kinderen afgeleid raken en meer bezig zijn met de spinner dan de les dan neemt de docent actie en hebben we liever dat de spinner opgebergd wordt.” Misschien is het dan een goed idee om alle kinderen in de klas met een concentratie probleem in het onderwijs een fidget spinner te geven? Volgens Chrit niet: “Dat lijkt me een beetje onnodig. Het Nautilus College maakt gebruik van speciaal onderwijs, dus de studenten die hier naar school gaan krijgen al extra aandacht. En om alleen kinderen met ADHD en autisme een spinner te geven, is ook weer oneerlijk. Dus wij laten de rage liever voor wat het is, maar verbieden wij het niet in de les.” MEI 2017 | REDACTIE JN1D 45

REPORTAGE

The making of

CORE

“ELKE AVOND GING IK MET EEN GERUST HART NAAR BED, WETENDE DAT HET MAGAZINE AF ZOU KOMEN. DE REDACTIE HEEFT ZICH KEER OP KEER BEWEZEN. ZE MOGEN MEER DAN TROTS ZIJN OP HET RESULTAAT.” - MILAN CAPTEIN

REPORTAGE

“OOK AL WAS DE OPKOMST GERING, MET EEN VASTE KERN VAN HARDE WERKERS HEBBEN WIJ EEN MOOI EINDPRODUCT GELEVERD” - DE CHEFS

“HET WAS IN HET BEGIN BEST PITTIG. DOOR HARD TE WERKEN EN ONS BEST TE DOEN, HEBBEN WE EEN MOOI TIJDSCHRIFT AFGELEVERD. OOK HEBBEN WE ENORM VEEL GELEERD” - DE VORMGEVERS