Rehabit magazine web by jouzw

REHABIT. RIMPELS IN MIJN HUID, KRASSEN OP MIJN ZIEL VAN DOLHUYS TOT VIRTUELE DOLFIJN IN HET LAND DER BLINDEN IS MARCEL KONING

VOORUIT BLIJVEN KIJKEN ALS ALLES ACHTERUIT LIJKT TE GAAN

I N H O U D

REPORTAGE C O L U M N S C O L O F O N

IN DE HUISKAMER BIJ BOSSHARDT

‘ZELDEN RAKEN ZE DE TOETSEN AAN’

POSITIEF, ONDANKS PROBLEMEN

STEMPEL OP JE HOOFD

EIGENLIJK ZONDE DAT IK ER NIKS MEE DOE

VRIJDAG DE VIJFTIENDE

V E R S L A AFD

LINKSOM OF RECHTSOM, BETALEN MOET JE TOCH

TASSEN VOL EMOTIONELE BAGAGE

ZEVEN JAAR LANG DRANK & DRUGS ‘IK MAG GEEN JELLY BEANS MEER ETEN’

HOOFREDACTIE: SANDER KRUITBOS FLOOR SUDOWE EINDREDACTIE: PYE VAN DER LINDE REDACTIE: MAARTEN KORS KIRA VAN OIJEN STEFAN KLOMP FOTOGRAFIE: FLOOR SUDOWE

ACHTERGROND I N T E R V I E W VAN DOLHUYS TOT ZWEMMEN MET VIRTUELE DOLFIJNEN

ZUIDAS OF SNUIFAS?

IN HET LAND DER BLINDEN IS MARCEL KONING ‘ZE KRIJGEN MIJ NIET KLEIN’

4 DISCLAIMER

Dit tijdschrift is gemaakt door studenten van de

opleiding

Windesheim.

Journalistiek Ondanks

van

Hogeschool

constante

zorg

en aandacht die we hebben besteed aan de samenstelling van dit tijdschrift, kan de opleiding

ER ZAL BEZUINIGD WORDEN

‘GEBRUIKEN HAALDE MIJN CREATIVITEIT NAAR BOVEN’

Journalistiek niet instaan voor de volledigheid, juistheid of voortdurende actualiteit van de gegevens en de inhoud van het tijdschrift. Mocht u feitelijke onjuistheden tegenkomen dan stellen wij een reactie erg op prijs via info@windesheim. nl. Aan de inhoud van dit tijdschrift kunnen derhalve geen rechten worden ontleend.

REHABIT.

BESTE LEZER Psychiatrisch patiënt zijn we allemaal. Althans, als je het befaamde DSM-IV erop na slaat. Als je verkering uitgaat word je een beetje depressief. Als je obsessief je kamer opruimt heb je wellicht een vorm van OCD (Obsessive Cleaning Disorder). Als je een beetje vergeetachtig bent zit je misschien wel in een vroeg stadium van dementie. Tenzij de vergeetachtigheid komt door de overmatige stress die je ervaart, dan kan het een symptoon van overspannenheid wezen.. Als je om onbeduidende reden een angst voor worteltjes of havermout hebt, of bewust te veel of te weinig eet, plakken we hier graag het labeltje eetstoornis op. Of misschien kijk je wel liever uit het raam tijdens je colleges peuterpuberpedagogiek, en lijd je daarom aan ADD (Attention Deficit Disorder). Als je vervolgens in een stressvolle tentamenperiode moeilijk slaap kan vatten moet ik je teleurstellen... Insomnia heeft zich meester van je brein gemaakt. Als je na een avondje verdriet verdrinken door een donker steegje naar huis loopt zul je ook vast wel eens last hebben van achtervolgingswaanzin.

Daarnaast zijn 2 miljoen Nederlanders ergens aan verslaafd. Dus dikke kans dat jij ook tot deze doelgroep behoort als jij je toevlucht zoekt in overmatig sjekkies roken, stickies blowen, Candy Crush spelen, lijntjes snuiven, whisky zuipen, enzovoort. Gefeliciteerd! Ook zonder diagnose mankeren we allemaal wel wat in ‘t koppie. Kern is hier om te waken dat het desbetreffende probleem niet in de weg staat van het maatschappelijk functioneren. Rehabilitatie zoals het in sociaal-pedagogisch jargon wordt aangeduid. Weet je meteen waar onze naam vandaan komt. Bijna de helft van alle psychiatrisch patiënten zegt dat goede zorg slecht- of nooit bereikbaar is. En de helft van de GGZ-instellingen rapporteert een wachtlijst langer dan een half jaar. Da’s knap lastig voor al die 17 miljoen Nederlanders die wat mankeren. Maar ook dan geldt: zorgen moet je doen, niet maken.

REHABIT.

IN HET LAND DER BLINDEN IS MARCEL KONING...

Visueel beperkte autist heeft een rijk leven 4

INTERVIEW

BLINDEN KUNNEN MEER DAN JE DENKT Muziek maken, tuinieren, koken, en slapen met hun ogen open.

Marcel van der Meer is al zijn hele leven blind. Hij groeide op in het Gelderse Duiven, alwaar zijn vader laborant was, en zijn moeder in een platenzaak werkte. Hij heeft een paar jaar mavo gedaan aan het blindeninstituut in Nijmegen, maar besloot al snel dat school niks voor hem was. ‘Ik ben een beetje tegendraads en autistisch’ aldus de tevreden tuinierende blinde.

Later werkte Marcel onder meer als telefonist voor een onderwijsinstelling, die in een gebouw bleek te zitten waar ik zelf nog regelmatig over de vloer kom. Aan de IJssellaan in de voorheen beruchte Arnhemse wijk Presikhaaf staat een zeventiger jaren kantoorkolos die recent is verbouwd tot appartementencomplex. Marcel bleek een uitstekend gevoel voor detail te hebben, waar hij op geheel eigen manier het grauwe grijze decor van de desolate buitenwijk wist te kenschetsen. Al schoffelend mijmert hij over de uitlaatgassen, optrekkende trolleybussen, hondenkak, en de immer gure wind die door de kaarsrechte straten waait.

‘ZIENDEN ZIJN GENEIGD HET ZICH ALS EEN COMPLETE DUISTERNIS VOOR TE STELLEN...’ Marcel vraagt zich af wanneer ik ter wereld kwam. ‘20 februari 1997’ luidt mijn antwoord. En prompt komt hij met een hele verhandeling wat hij op die koude donkere donderdag deed. Waaronder de elfstedentocht terugkijken? Marcel heeft thuis altijd de televisie opstaan, en van journaals, praatprogramma’s en sportwedstrijden kan hij nog prima gehakt maken. Maar de hamvraag is natuurlijk; wat ziet een blinde nou echt?

Ondertussen zoek ik naarstig naar het desbetreffende nummer. En waarempel, ik blijk de kenmerkende progrocksong uit ‘71 zowat uit mijn hoofd te kennen. Marcel leeft helemaal op, dit bevestigt maar weer zijn vermoeden dat de jeugd van tegenwoordig best een mopje oudere muziek weet te waarderen.

Zienden zijn geneigd het zich als een complete duisternis voor te stellen, maar ik kan zonder referentiekader niet weten wat zwart is. Ik zou niet weten hoe dat eruitziet. Volgens mij kun je het vergelijken met wat jij ziet als je je ogen sluit, maar helemaal zeker weten doe ik dat niet.’

Ook trouw aan genres sterft volgens hem langzaam uit.’ iTunes en Spotify hebben de metalheads, gabbers, rockers en hiphoppers van weleer vermoord! En ergens heb je gelijk; ik zou wellicht beter slapen als ik minder tv keek.’ Er volgde een hele tirade over hoe televisie nog steeds de heersende cultuur bepaalt...

Vol trots vertelt Marcel onder het onkruid wieden over Ad Bestman, in ‘81 neerlands eerste blinde burgemeester. Zijn zus blijkt in de advocatuur te zitten, en regelmatig haar pleidooi te houden voor een blinde rechter in Arrondisement 020. Met de emancipatie der blinden zat het volgens hem dus wel snor. ‘Ach, Vrouwe Justitia was zelf toch ook blind?’

De eloquente blinde man is goed op dreef. ‘Jullie zijn wel leuk samen!’ zegt Hilda. Tevreden laat zij ons de schoenenbezem zien die twee andere deelnemers van haar zorgboerderij maakten. ‘Is dat een paasstukje?’ vraagt Marcel terwijl hij aan de stugge haren voelt. Een waterig zonnetje breekt door. En ik vraag Marcel of hij wel eens op vakantie gaat.

Arbeid adelt. Maar het leven is meer dan werk alleen. Ik vraag hem of hij ook hobby’s heeft.

‘Och nee, praat me er niet van. Daar heb ik een hekel aan. Mijn maandagen op de Sternhof voelen als vakantie. En ach, mijn hele leven is ondertussen in rustiger vaarwater gekomen. De noodzaak is er niet zo.’

‘Ik zit in een bandje! Als duo spelen we vaak akoestisch of semi-klassiek. Maar de folkfluit blijft mijn favoriete instrument. Dat heb ik van mijn grote voorbeeld: Thijs van Leer van Focus! Je kent hun grootste hit toch wel? Hocus Pocus van de Nike-reclames?’ In tegenstelling tot Marcel kijk/luister ik amper televisie. Ik heb dus ook geen idee welk nummer hij bedoelt. Ik frons mijn wenkbrauwen als een enthousiaste Marcel spontaan begint te jodelen.’Joladadijoladadijoladadijoladadi. Joladadijoladadi-jo-pom-pom-pom!’

REHABIT. | MAARTEN KORS

Marcels dagelijkse mijmermomentje

INTERVIEW Hilda roept ons voor de lunch, en ik vraag hem of hij een beetje kan koken. ‘Dat vind ik dus helemaal niks. Liever warm ik kant-en-klaarmaaltijden op. Ik heb er in tegenstelling tot sommige andere blinden ook nooit interesse in gehad. Zij koken meestal wel, maar vanwege de veiligheid op inductie en vaak met begeleiding.’ Wederom had hij gelijk. Naast blinde burgemeesters en blinde rechters had er in 2012 een blinde mevrouw in de finale van MasterChef USA gestaan. Op zich niet onmogelijk, als je bedenkt dat ook zienden met enige regelmaat andere zintuigen gebruiken om ruimtelijke informatie te krijgen. Denk aan een vrouw die haar hoge hakken uittrekt onder tafel, en ze vervolgens met haar voeten terugvind.

‘MIJN MOEDER KOOPT MIJN KLEDING. IEDEREEN VINDT HAAR EEN GOEDE SMAAK HEBBEN.’ We lopen weer richting broeikas. Strak in zijn degelijke Duitse trainingspak gestoken, en een voor zijn leeftijd keurige haarbos in het gelid, is Marcel geeneens een rare verschijning. Enkel zijn dikke donkere zonnebril die nooit afgaat doet mij vermoeden dat er wat aan hem scheelt. Het gesprek nam een wat luchtigere afslag, ik vraag hem hoe hij zijn haar doet en kleding kiest.

dag snel geneigd weg te dommelen terwijl de regen tegen het raam tikt, of een zonnestraal mijn wangen streelt. Maar het is mij nog nooit gebeurd tijdens een vergadering of andere sociale aangelegenheden. Ik ben en blijf beleefd.’ Ik vraag hem waar hij dan allemaal over droomt. ‘Ha ha, hetzelfde als jij denk ik? Ik ervaar het alleen op mijn eigen manier. Meer met geuren, geluiden, en tast dus.’ Naast al het goede nieuws, moet het blind zijn toch zeker ook zijn keerzijdes hebben. Huilen blinde mensen wel eens? Marcel vond het een wat onnozele vraag. Alsof blinden geen gevoel bezitten. Aan de andere kant snapte hij ‘m wel. ‘Wij krijgen wel degelijk tranen in onze ogen als we geëmotioneerd raken. Het gaat bij mij nooit zo hard, en over anderen kan ik natuurlijk niet oordelen.’ Ik besloot het over een constructieve boeg te gooien. Heeft het blind zijn Marcel ook iets opgeleverd? ‘Jazeker! Maar ik ben dan ook een ras-optimist, Rutte is er niks bij joh. Zoals je wel merkte heb ik een pittig goede opmerkingsgave, en ja... dat mag ik na 51 jaar wel zegen van mijzelf. Wij blinden zijn doorgaans ook behoorlijk goede luisteraars. Ik kan mij ontzettend ergeren aan mensen die niet goed luisteren, en anderen altijd interrumperen. En geloof me; dat doen de meesten tegenwoordig.’ Over Rutte gesproken. ‘Doet de politiek genoeg voor jullie?’

Marcel met de boerderijkater

‘WIJ KRIJGEN WEL DEGELIJK TRANEN IN ONZE OGEN.’ ‘Ja, pfff. Ik had toch al gezegd dat onze emancipatie goed gelukt is? Blindheid is dan ook al zo oud als de weg naar Rome, en zo goed als ingeburgerd. Er zijn dan ook 350.000 blinden, en nog veel meer slechtzienden in Nederland. Toch zou ik graag zien dat we sneller aan het werk worden geholpen. Als je als oudere blinde wordt ontslagen kun je het wel schudden buiten sociale werkplaatsen als deze.’ Iets voor vieren gaf ik hem een ferme handdruk en namen we afscheid na een lekker dagje ploeteren in de kas van Sternzorg. Zijn taxichaufeur staat al te wachten. ‘Ha Tuinman!’ roept hij, waarop Marcel antwoord dat hij ‘m al zag aankomen...

‘Mijn moeder koopt mijn kleding. Iedereen vindt haar een goede smaak hebben. Ik laat de barbier mijn haar zo knippen dat het mooi naar achter valt. Het is gewoon een kwestie van vertrouwen in je medemens.’ Gezelligheid kent geen tijd. Maar Marcel dankzij zijn braillerhorloge wel. Hij staat uiterst relaxt in het leven, en verveelt zich geen moment. Toch lijkt het leven zonder visuele prikkels mij op sommige momenten slaapverwekkend. Ik vraag Marcel of hij wel eens op ongemakkelijke momenten in slaap valt. En kan hij dat dan met open ogen? ‘Ja en Nee. In de RegioTaxi of het openbaar vervoer ben ik na een lange

‘Wie zegt dat een blinde niet kan poolen?’

REHABIT. | MAARTEN KORS

REPORTAGE

IN DE HUISKAMER

Een dag bij het Zwolse korps begint om negen uur in de morgen. Een aantal korpsleden en vrijwilligers druppelen rustig binnen en de geur van vers gebrouwen koffie vult de zogeheten huiskamer van Bosshardt. Wat deze Zwolse locatie van het Leger des Heils zo speciaal maakt, volgens coördinator Inge, is dat het Zwolse korps in nauw verband staat met de

zorgverlening en omdat het een van de weinige huiskamers is van het Leger. Het is nog vroeg. Een groepje korpsleden klontert samen aan een tafeltje en praat alvast over het avondeten. ‘Stamppot... met spekjes’, bromt de een. ‘Ovenschotel vanavond. Of boerenkool, kan ook’, zegt de ander. Op het prikbord aan de muur wordt hier en daar wat veranderd en er wordt aandachtig gekeken door de heren in de huiskamer. Al snel begint de ochtendbespreking. Vandaag op de planning: in de ochtend de bidstond voor belangstellenden en project ‘moestuin’. In de middag modecafé. De eerste dag van de week wordt al snel een drukke. Tafels worden verschoven en tafelkleden worden opengeslagen. Vandaag wordt er namelijk vergaderd over het moestuinproject. Een idee aangedragen door burgers om zo nader tot elkaar en de hulpbehoevenden te kunnen komen. Volgens vrijwilliger Gerard is er grote behoefte aan een huiskamer zoals deze. ‘De bidstond begint om tien uur en het is bijna altijd druk. Er staan vaak al mensen om kwart voor tien aan de deur. We laten ze dan al wel binnen, maar ze komen steeds vroeger lijkt het. We geven dan ook wel aan: tien uur is tien uur.’ Gerard is al een poos vrijwilliger. ‘Iedere dag ziet er anders uit, andere mensen, andere bezigheden.’ Hij had gelijk. Kwart voor tien stappen de eerste mensen binnen voor de bidstond. Vrijwilligers en korpsleden worden bijgepraat over het weekend. Al snel begint vaste gast Simon over zijn weekend. Hij is naar Amsterdam geweest en hij laat trots zijn treinkaartje zien. Op Simons vraag wat er vanmiddag op het menu staat antwoordt Henny, een stagiaire, dat het tomatensoep is. Normaliter vervult het Leger des Heils specialistische hulp, zoals daklozenopvang. Hier is het beter te beschrijven als een dagverblijf. ‘We zijn hier om mensen met een zwakke plaats in de samenleving in contact brengen met mensen met een sterke plaats in de samenleving. Mensen met een slecht netwerk helpen met het opbouwen van een sterker netwerk’, aldus Inge. Op mijn vraag hoe afhankelijk deze locatie is van vrijwilligers is het antwoord kort: ‘Erg afhankelijk’. Het Zwolse korps draait bijna volledig op vrijwilligers uit de buurt. ‘Ik ben hier de enige in dienst’, zegt Inge. De huiskamer loopt langzaam vol. Kranten worden opengeslagen en koffie ingeschonken. Samen met Simon begint Henny een potje Rummikub.

REHABIT. | PYE VAN DER LINDE

De huiskamer van het Leger des Heils in Zwolle.

De heren van het korps drinken de laatste slok van hun inmiddels koude koffie op en lopen langzaam richting de ruimte waar de bidstond begint. De deur sluit en de stemmen achter de wand verdwijnen. Het spelletje Rummikub neemt snel een tafelbrede vorm aan en de enige geluiden in de huiskamer zijn de lepels in de koffiekopjes en het ritselen van de krant. Achter de wand begint muziek te spelen en gezang gaat van start. Wat enigszins opvalt, is dat het aantal vrijwilligers en stagiairs groter is dan het aantal inlopers.

BIJ BOSSHARDT Met het gezang beginnen aan deze zijde de gesprekken weer. Gebeurtenissen van het afgelopen weekend en verwachtingen voor de week worden besproken. Met het eindigen van het gezang is het potje Rummikub ook afgelopen. Henny heeft gewonnen maar Simon heeft niet verloren. ‘Ik heb gewoon niet gewonnen’, grijnst hij. Een nieuw potje wordt begonnen en het spel gaat driftig verder.

Ook het gezang gaat verder, alsof het zingen direct verbonden staat met Rummikub. Terwijl Henny wat meer koffie haalt, gaat Simon driftig verder. Hij wordt in de gaten gehouden door zijn tafelgenoten, om zo valsspelen te voorkomen. Anita is al enige tijd een vrijwilligster bij het Leger des Heils. Zij herkent het eerder aangehaalde punt dat er meer vrijwilligers en stagairs zijn dan gasten.

REPORTAGE

Iedereen aan de tafel is druk met elkaar een beetje op te stoken – als vrienden, welteverstaan. Er wordt luid gelachen, al is er onderling heel af en toe toch enige afgunst te bespeuren. Langzaam verspreiden de mensen zich over de huiskamer. Hier en daar gaat er een naar buiten om een shaggie te roken. Zo als het nu gaat, gaat het bijna elke dag, aldus de tafelgenoten. ‘Al komen er toch veel verschillende mensen op de andere dagen van de week, het blijft een soort familie hier.’

De mensen die bij Bosshardt komen verschillen inderdaad behoorlijk. De een is netjes gekamd en praat zo beschaafd mogelijk Nederlands. De ander komt binnen met een enorme bos haar dat alle kanten opkrult en scheldt de eerste de beste persoon even uit voor homo in zo plat mogelijk Zwols.

‘ZO ZIJN ZE NU EENMAAL. SOMMIGEN MAAKT HET HEEL ERG UIT HOE ZE ERUIT ZIEN ALS ZE HIER KOMEN. DE ANDER MAAKT HET HELEMAAL NIETS UIT. ZE KUNNEN HIER ZICHZELF ZIJN. DAT IS WAT TELT.’ ‘We proberen ze niet te veranderen. We proberen ze te helpen als ze problemen hebben. Veranderen... Dat is iets dat ze zelf moeten doen. Wij kunnen hooguit een richting geven wanneer ze daarom vragen’, aldus Anita.

Een spelletje Rummikub met Simon en Henny.

In de wijk Diezerpoort, waar deze locatie is gevestigd, wordt regelmatig aan promotie gedaan voor de huiskamer om de naamsbekendheid te verspreiden. Weerstand vanuit de buurt kennen ze nauwelijks. ‘Ze begrijpen hier gewoon dat we hier zijn om elkaar te helpen. Deze afdeling van het Leger des Heils is een echte plek van samenkomen. Sommigen hebben het moeilijk, de een heeft pijn, de ander wil gewoon een beetje aanspraak en een spelletje Rummikub spelen. Dat maakt het zo belangrijk dat locaties als deze worden ondersteund. Niet alleen door de overheid, maar ook door de buurt. Misschien is dat laatste nog wel het belangrijkste.’ De kerkelijke ruimte bij de huiskamer.

‘Het verschilt natuurlijk iedere dag, maar het is niet ongekend dat er meer mensen van Bosshardt rondlopen dan er gasten zitten. We zijn een plek waar mensen gewoon binnen mogen lopen, dus we kunnen niet precies weten hoeveel er komen. Maarja, je kunt ook niet één vrijwilliger neerplanten die vervolgens alles moet gaan doen als het plots druk is. We proberen altijd genoeg mensen te hebben, er lopen altijd twee vrijwilligers. Er zijn nog wat korpsleden en we hebben natuurlijk de stagiaires van verschillende opledingen. Liever te veel dan te weinig.’ De mensen in de huiskamer zijn een hechte groep. Ze kennen elkaar goed en lachen hartelijk als de volgende persoon de ruimte binnenstapt. Het lijkt alsof hij een witte baard heeft, maar al snel blijkt dat dat niet zo is... bij het scheren heeft ‘ie de scheerzeep niet goed afgewassen’.

REHABIT. | PYE VAN DER LINDE

VERSLAAFD

ZEVEN JAAR LANG RONALD KOMT UIT BOSTON. ZIJN GEWOONTEN ZORGDEN ERVOOR DAT HIJ RARE DINGEN GING DOEN EN HET GING ZOVER DAT HIJ OP EEN BEPAALD MOMENT ZIJN KAMER NIET LANGER UITGING. NA ZEVEN JAAR BEGON HIJ MET TOCH MET AFKICKEN. DIT IS ZIJN VERHAAL.

â&#x20AC;&#x2DC;Ik was een verlegen jochie. Drugs en alcohol hielpen me er voor een deel doorheen. Toen ik een jaar of vijftien was, begon ik het roken van wiet. Het was toen nog niet echt een verslaving, ik deed het af en toe. Het zorgde ervoor dat ik mij openstelde en erbij kon horen. Aan het eind van de middelbare school was ik een vrij zware drinker, bijna elk weekend was het raak. Ook begon ik steeds zwaardere drugs te nemen. Meestal was het nog steeds leuk, maar ik begon steeds vaker over de schreef te gaan. Ik deed absurde dingen onder invloed. Het mes snijdt aan twee kanten: het liet me sociaal zijn, maar tegelijkertijd ging ik dingen doen die mij zo angstig maakten dat ik mijn huis niet meer uit ging.

REHABIT. | PYE VAN DER LNDE

Rond mijn 22e verjaardag was ik zo down dat ik hulp ging zoeken. Ik kwam terecht in een afkickkliniek. Sindsdien ben ik geheelonthouder. Ik realiseerde dat de redenen om te drinken denkbeeldig waren. Ze deden er niet toe. Uiteindelijk gebruikte ik gewoon om high te worden. Ik ben nu nog steeds een beetje verlegen en ongemakkelijk, maar mijn leven is er duizend keer beter op geworden. Uiteindelijk komt het er op neer dat wanneer ik drink, ik geheel de controle verlies over hoeveel ik ga nemen. Het voelde dusdanig goed dat ik maar doorging. Vrienden waren hierin ook een factor.

VERSLAAFD

DRANK & DRUGS

IK BEZOOP ME IN MIJN EENTJE. VROEGER OPENDE HET EEN WERELD VOOR ME, MAAR NU MAAKT HET ME EEN KLUIZENAAR. Ook al hebben de meeste van mijn vrienden geen zware verslavingsproblemen, veel van hen zijn wel in voor een ‘feestje’. Ik denk dat het grootste deel van mijn nieuwe vrienden alles voor mij zouden doen. Zo hebben ze me door relatie- en familieproblemen geholpen. Voordat ik ging afkicken had ik nooit zulke support van mijn naasten. Nu ik sober ben houden die vrienden die willen ‘feesten’ meer afstand. Ik ben nog wel close met sommige van hen, maar alleen als ik voorheen ook veel tijd met hen besteedde. Mijn nieuwe vrienden zijn misschien wel het beste wat me ooit is overkomen.

De impact van mijn verslavingen op mijn familie was minder erg dan op mij. Mijn gebruik was nooit zo uitbundig dat ze zich zorgen maakten dat ik misschien ooit een overdosis zo nemen en dood zou gaan. Ik heb nooit geld van ze gestolen. Natuurlijk maakte ik het leven moeilijker voor ze, maar sinds ik van alles af ben maken ze zich geen zorgen meer. Ook heb ik eem aantal dingen gedaan sinds ik van mijn verslavingen af ben die mij erg trots hebben gemaakt. Spanningen tussen mij en mijn familie zijn mede daardoor ook vrijwel geheel verdwenen. Ook zij zijn nu trots op me en dat waren ze tussen mijn 15e en 22e echt niet.’

REHABIT. | PYE VAN DER LNDE

COLUMN

STEMPEL OP JE VOORHOOFD

Vaak erger ik mij kapot als ik hoor hoe mensen een stempel drukken op het gedrag van een ander. Je hoeft maar iets te snel afgeleid te zijn en je hebt al gelijk autisme. Als je heel druk bent, heb je gelijk al ADHD. Veel mensen kijken niet verder dan hun neus lang is en vinden het blijkbaar prettig om alles in hokjes te plaatsen.

In mijn directe omgeving hoor ik ook vaak mensen die gefrustreerd zijn door de onpersoonlijke behandeling van hulpverleners. Iedereen heeft een eigen karakter. Vaak wordt dit vergeten bij psychiaters. Er wordt snel een diagnose gesteld en niet gekeken naar hoe iemand nou werkelijk is als persoon. Het levert naar mijn mening weinig op om mensen met ‘afwijkend’ gedrag allemaal dezelfde behandeling te geven. Een kennis van mij gaf laatst aan dat hij ontzettend veel verdriet heeft ervaren door de manier van hulpverlening. Hij had een vorm van autisme en moest hulp hebben bij zaken waar hij in het dagelijks leven mee zat. In plaats van te kijken naar de persoon, keek de hulpverlener in het ‘grote boek’ en bepaalde zo de behandeling. Dit sloeg daarna ook absoluut niet aan en daardoor raakte hij nog dieper in de put. Hierdoor ontwikkelde hij een aversie tegen hulpverleners. Dit is iets wat toch niet de bedoeling zou moeten zijn. Onlangs heb ik positief gereageerd op de vraag of ik notulen zou willen maken voor een zorgboerderij. Eens in de zoveel

REHABIT. | SANDER KRUITBOS

tijd komen deelnemers bij elkaar en die doen dan hun verhaal. Ik schrijf dan met veel plezier hun verhaal op en maak daar een verslag van. Tot mijn schrik krijg ik vaak te horen dat veel deelnemers de aanpak van hulpverleners in het verleden zeer onpersoonlijk vonden. Op de zorgboerderij is het wel persoonlijk, maar bij de grote instanties voelen ze zich vaak niet gehoord. In de gesprekken die ik gevoerd heb met deelnemers van de zorgboerderij, kwam vaak naar voren dat ze juist niet anders behandeld wilden worden. Dit gebeurde bij veel hulpverleners wel. ‘We willen juist normaal zijn, maar dat begrijpen veel psychiaters niet’, zei een deelnemer. Kortom, de zorg moet zich meer gaan focussen op de persoon achter de stempel. Daardoor gaan ze veel meer bereiken. De afstand tussen hulpverlener en ‘cliënt’ moet kleiner worden. Door een mate van ‘vriendschap’ kom je tot de beste resultaten. Laten we ook in de maatschappij proberen naar elkaar te kijken als persoon en niet overal een stempel op drukken.

COLUMN

EIGENLIJK STOM DAT IK ER NIETS MEE DOE

Ik zit in een bijgebouw van het ziekenhuis in Hoogeveen. Ik ben zo goed als klaar met een behandeling van ongeveer twee jaar. Op het eind heb ik nog een paar gesprekjes die vooral gaan over ‘hoe nu verder’. De hulpverlener zit tegenover mij: ‘Het is misschien beter als we zeggen dat je autisme hebt’. Ik weet niet meer wat mijn reactie daarop was. Ik weet alleen dat ik geen autisme heb.

Uit testen die ik heb gedaan blijkt dat ik eigenlijk geen autisme heb. Er zijn een paar onderdelen waar ik wat neig naar autisme; zij het marginaal. Zo marginaal dat ook mijn hulpverleenster weet dat ik eigenlijk geen autisme heb. Iedereen heeft autistische trekjes. Alleen de één wat meer dan de ander. Uit de tests kwam naar buiten dat ik nogal veel dingen letterlijk neem. Dat is een autistisch trekje. Wat weer minder autistisch is, is om de dingen met opzet letterlijk te nemen, om er de draak mee te steken. Niet letterlijk natuurlijk; draken bestaan niet. Desalniettemin, moet er iets zijn waarom ze dan het label autisme op me wil plakken. Die reden heeft te maken met de financiën. Niet dat zij er geld voor krijgt, de zorginstelling krijgt er geen geld voor en ik krijg er ook geen geld voor. Nee, als ik het naamplaatje met autisme erop in mijn rugzak doe, krijg ik extra ondersteuning tijdens mijn studie. Herformulering: Dan kán ik extra ondersteuning krijgen tijdens mijn studie. Daar krijgt Windesheim dan weer wat geld voor.

Ik doe er alleen helemaal niets mee. Sterker nog; ik weet niet eens of het nu wel of niet is opgenomen in mijn dossier. Het zit in ieder geval niet in mijn rugzak. Daar zit alleen een laptop, met oplader, een map, wat pennen en, eten en drinken en een hele zooi – lege – plastic boterhamzakjes in. Als ik mijn e-mail open en terugga naar mails van april 2015 – op dagelijkse basis doe ik dat ongeveer nul keer – zie ik een mailtje van Windesheim. Ik heb mij aangemeld voor een opleiding en ik heb daarbij aangegeven een functiebeperking te hebben. Of ik ondersteuning nodig heb. Tijdens de inschrijving zat nog vers in mijn geheugen dat het wel eens handig kan zijn als ik dat vinkje aanvink. Ik heb nooit gereageerd op de automatisch gegenereerde mail. Ik doe helemaal niets met mijn label. Eigenlijk stom. Zonde ook, waarschijnlijk. Maar er is een goede reden waarom ik het niet gebruik. Ik heb het niet nodig.

REHABIT. | STEFAN KLOMP 13

VAN DOLHUYS TOT VIRTUELE DOLFIJN De ontwikkeling van psychiatrische zorg in Nederland

ACHTERGROND

HEULEN MET DE DUIVEL

Door de jaren heen is er heel wat veranderd op het gebied van de psychiatrie. Niet alleen de manier waarop men naar ‘geestesziekten’ kijkt is tegenwoordig drastisch anders dan pak ‘m beet 200 jaar geleden. Ook de behandeling er van is geenszins te vergelijken met de behandelmethoden van onze over-over-overgrootouders. Hoe we tot de hedendaagse behandelingen met bijvoorbeeld virtual reality therapie zijn gekome, lees je in deze vogelvlucht door de geschiedenis van de psychiatrie. Tot de 18e eeuw werden geestesziekten vanuit religie verklaard. Psychiatrische patienten zouden ‘heulen met de duivel’ . Het waren heksen, ketters, zo luidde de algehele moraal. En daar werden de geesteszieken van toen, ook naar behandeld.

MIDDELEEUWEN Wie tussen 1100 en 1500 met een psychiatrische aandoening ter wereld kwam, had op z’n zachtst gezegd dikke pech. Gedurende de middeleeuwen was men er van overtuigd dat ‘geesteszieken’ werden bezeten door de duivel. Psychiatrische aandoeningen vielen onder de noemer ‘hekserij’. Uit angst om de duivel binnen te halen, werden geesteszieken niet opgenomen in de kerkelijke of kloosterlijke zorg, wat toentertijd de enige vormen van zorginstellingen waren. De keuze voor de psychiatrische patiënt van toen was of verstoten worden door de maatschappij en aangewezen zijn op een zwerversbestaan, of als attractie op de lokale kermis tentoon te worden gesteld om uiteindelijk op de brandstapel te eindigen.

TOT 1800

Mensen met een psychiatrische aandoening waren tot het begin van de 19e eeuw veelal aangewezen op hun familie. Met een beetje geluk kon de psychiatrische patiënt hier worden opgevangen en wonen. De psychiatrische patiënten die niet bij familie terecht konden belandden vaak in de zogenaamde ‘Dolhuyzen’, die waren bedoelt om de maatschappij te beschermen tegen gevaarlijke of onrustige mensen.

DOLHUIZEN In deze dolhuizen woonde een bonte verzameling van zogenaamde ‘onaangepasten’; daklozen, veroordeelden, krankzinnigen en zieken. Binnen de muren van een dolhuis ging het er doorgaans niet zo gezellig aan toe. De bewoners die zich goed gedroegen genoten de luxe van een krib met stro. De onrustige bewoners werden opgesloten in dolcellen of, als er geen dolcel beschikbaar was, vastgebonden of op andere wijze tot rust gemaand. Zo nodig onder dwang van martelachtige praktijken en vrijheid beperkende middelen.

GEKKENKIJKEN Niet bij uitzondering opende het dolhuis haar deuren voor publiek. Bewoners van de stad konden dan tegen betaling ‘gekkenkijken’, een populair uitje toentertijd. En een belangrijke inkomstenbron voor het dolhuis. Ook werd er eens in de zoveel tijd een dollenkermis georganiseerd, waar de krankzinnigen als attractie werden tentoongesteld.

TUCHTHUIZEN

Binnenkant van een vroegere dollencel

REHABIT. | FLOOR SUDOWE

Omdat de dolhuizen doorgaans overvol zaten en hun inkomsten minimaal waren, werd er gezocht naar manieren om zowel de inkomsten als het aantal beschikbare plekken uit te breiden. Dwangarbeid leek hiertoe de perfecte oplossing. Zo werden dolhuizen omgevormd tot tuchthuizen, waar niet alleen krankzinnigen maar ook misdadigers en probleemjongeren gedwongen tewerk werden gesteld, zonder dat ze hier iets voor terug kregen.

ACHTERGROND

18 0 0 t o t 19 0 0

De wetenschappelijke revolutie die zich rond 1800 doorzette bracht een nieuwe kijk op geestesziekten. Langzaam groeide het besef dat krankzinnigen ziek waren en dus medisch behandelt moesten worden. Hiermee kwam een einde aan de beruchte heksenvervolgingen.

KRANKZINNIGE GESTICHTEN Vanuit deze gedachte sloten dol- en tuchthuizen hun deuren en gingen die van de eerste krankzinnigengestichten open. In de gestichten werd op allerlei manieren geprobeerd de patiënten te genezen, zonder dat er werd gekeken naar de oorzaak van de aandoening. Dat leverde bijzondere behandelmethoden op.

ARBEIDSTHERAPIE Buiten de behandelingen om werden patiënten binnen de muren van de gestichten zo veel mogelijk vrij gelaten. Om verveling –en de eventuele gevolgen daar van– tegen te gaan werd het werken in werkplaatsen en moestuinen van de instellingen ingevoerd. Zo veranderden de gestichten langzaam in zelfvoorzienende mini maatschappijtjes.

BEDVERPLEGING Ook werden geïmproviseerde kalmerende middelen toegediend om de patiënt in bedwang te houden. De onrustige patiënten werden zo veel mogelijk in bed verpleegd. Vanuit de theorie dat krankzinnigen lichamelijk ziek waren en in bed lichamelijk tot rust zouden komen, zouden de hersenen ook tot rust kunnen komen en de patiënt zou zich daarom rustiger gaan gedragen.

BADTHERAPIE Als de lichamelijke rust en de kalmerende middelen niet voldoende werkten, werd er gebruik gemaakt van badtherapie. Hierbij lag de patiënt uren lang in een bad lauwwarm water om tot rust te komen. Een effectieve therapie, al was de huid van de patiënten er niet al te blij mee. > REHABIT. | FLOOR SUDOWE

ACHTERGROND

RUST REINHEID REGELMAAT

Er werd steeds meer duidelijk over het effect van prikkels, in de breedste zin van het woord, op de psychische toe-

stand van de patiënten. Zo bleek dat opsluiting in cellen of kooien, zoals dat vroeger in de dolhuizen voorkwam, ont-

zettend averechts werkt. Patiënten zouden juist van zoveel mogelijk vrijheid en ruimte moeten kunnen genieten. Psychiatrische instellingen huisvestten zich daarom vaak in

een landelijke omgeving waar de patiënten (onder toezicht) tot rust konden komen. De bewaker werd een begeleider en de patiënten genoten hun vertrouwen.

PSYCHOFARMA

In de jaren ’50 en ’60 werd de eerste medicatie binnen de psychiatrie toegediend. In 1953 kwam Largactil op de markt. Dit was een rustgevend middel dat angsten of waanideeën bij patiënten verminderde waardoor therapeutische gesprekken ineens wel mogelijk bleken.

LSD In de jaren ’80 werd de drug LSD niet bij uitzondering toepast binnen de psychiatrie. Het hallucinerende middel werkte vooral bij psychotrauma’s. LSD zorgde voor herbeleving van de traumatische ervaring waardoor emotionele barrières om het trauma te verwerken werden doorbroken. Overigens bestonden er felle kritieken op het gebruik van LSD binnen de psychiatrie. Uiteindelijk kwam het middel op de opiumlijst terecht en mocht het niet meer worden gebruikt. Met uitzondering van één psychiater; Jan Bastiaans. Hij behandelde patiënten met ernstige trauma’s uit de tweede wereldoorlog, het lag maatschappelijk te gevoelig om zijn methode te verbieden en dus was hij de enige in het land die LSD wél mocht toedienen.

TEGENWOORDIG

Psychiater Jan bastiaans behandelt een van zijn door de tweede wereldoorlog getraumatiseerde patienten.

REHABIT. | FLOOR SUDOWE

De psychiatrische instellingen van nu verschillen, afgezien van de locatie, faciliteiten en behandelmethoden, niet noemenswaardig van de landelijke instellingen van toen. Er wordt nog altijd gebruik gemaakt van dagbestedingsactiviteiten. Patiënten van nu genieten van veel vrijheid maar hebben ook genoeg te doen. Creatieve therapie gaat verveling bij de patiënten tegen en daarbij zou het volgens sommigen een meditatieve werking hebben.

REPORTAGE ZWEMMEN MET VIRTUELE DOLFIJNEN Tot rust komen en rustig blijven is sleutelwoord binnen de hedendaagse psychiatrie. De rustgevende werking die dolfijnen op kinderen met autisme hebben wordt tegenwoordig ook binnen de psychiatrie toegepast. Omdat het een beetje duur is om iedere individuele psychiatrische patiënt naar Caïro te vliegen om daar zelf met dolfijnen te kunnen zwemmen, is er een 360 graden video ontworpen. Met een Virtual Reality bril kunnen patiënten tegenwoordig volledig tot rust komen met deze dolfijntherapie die, hoewel je niet écht onder water bent noch nat wordt, wel een écht rustgevende werking heeft. Da’s nogal een verschilletje met de dolcellen van zo’n 200 jaar geleden.

VERSLAAFD

‘IK MAG GEEN JELLY BEANS EN PIZZA ETEN’ Dit is het verhaal van Chris. Hij is een Amerikaan die kampte met een eetverslaving. Hij verloor in een half jaar meer dan 40 kilo.

‘Ik ben een dwangmatige eter en ik ben lid van Overeaters Anonymous. Bij bijeenkomsten gebruik ik de term ‘gulzigheid’ voor filosofische redenen. Ik heb al last van het op peil houden van mijn gewicht zolang ik mij kan herinneren. Veel van mijn eetproblemen zijn ontstaan door een slecht behandelde depressie. Dit is niet de schuld van mijn ouders of mijn psychiater, maar gewoon door de slechte kennis erover door professionals toentertijd. Ik kom al aan sinds ik heel klein was. Soms deed ik er wat aan en kon ik een kilootje of tien afvallen voordat ik er weer mee stopte en die tien kilo er zo weer aanzat. Vorig jaar kwam ik in contact met Overeaters Anonymous via mijn zus. Ze kampte met een heroïneverslaving en ik was die periode in een goede bui zodat ik haar erdoor kon helpen. Dankzij haar leerde ik het 12-stappenplan kennen toen ik haar naar een bijeenkomst van Narcotics Anonymous bracht. Toen ik daar op haar wachtte zag ik een folder over Overeaters Anonymous en besloot het even door te kijken.

Een van Chris zijn ‘trigger-foods’.

REHABIT. | PYE VAN DER LINDE

Toen ik voor het eerst naar een bijeenkomst ging was het vooral om te kijken of het bij mij paste en of het slim voor mij was om het programma te volgen.

VERSLAAFD

Ik had een paar weken nodig voordat ik besloot om het te gaan doen. Ik heb nooit echt gedaan aan dieten, omdat ik daar simpelweg te logisch voor ingesteld ben. Het is een kweste van calorieën erin en calorieën eruit. Ik kan natuurlijk niet stoppen met eten in zijn geheel, maar ik kan wel mijn eetgewoonden aan banden leggen. Ook moet ik uitkijken met ‘trigger-foods’, die vraatzucht aanwakkeren. Ik mag bijvoorbeeld geen jelly beans eten.

Mijn leven is een stuk beter geworden sinds ik het programma van Overeaters Anonymous volg. Mijn maaltijden zijn simpeler en ik besteed minder tijd aan het denken aan eten. Ik voel me honderd keer beter dan voorheen, en ik voel me ook gezonder. Natuurlijk is het jammer dat ik bepaalde dingen niet meer mag, zoals ijs en chips, maar mijn gezondheid staat voorop. Mijn gezondheid ga ik niet langer riskeren met vraatzucht. Punt.’

‘IK FOCUS ME OP HET ETEN VAN NORMALE HOEVEELHEDEN OP NORMALE TIJDEN. IK BEN NU EEN HALF JAAR BEZIG EN BEN AL BIJNA 40 KILO KWIJT VAN MIJN STARTGEWICHT VAN RUIM 160 KILO. IK BEN TROTS OP MEZELF.’

‘NOG EEN BLOK... DE ALLERLAATSTE’ Tim was vier jaar lang verslaafd aan het spelletje Minecraft. Zonder enige hulp stopte hij en versloeg hij zijn verslaving. ‘Ik had nooit interesse in spelletjes, totdat mijn vrienden mij overhaalden. Ik kon me niet langer concentreren op het werk of op school, maar het maakte niet uit: ik dacht alleen maar aan die high die ik later zou krijgen. Minecraft liet me ontsnappen aan de problemen die ik had en waar ik elke dag mee moest dealen. Het was een geweldige manier om te onstnappen aan de realiteit, een afleiding. Het begon mijn studie en relaties met vrienden en familie negatief te beïnvloeden. Ik zat er zo erg in, dat als ik een keer niet wist wat ik moest bouwen, ik direct een video of YouTube zou opzoeken om ideeën op te doen. Ik bleef op tot diep in de nacht, ik zei tegen mezelf: ‘Nog één blok... De allerlaatste...Oké, nog eentje dan’. Dan waren er ook nog momenten dat ik eerst alles moest fixen wat creepers of andere monsters hadden vernietigd voordat ik zou gaan slapen. Na vier lange jaren besloot ik dat het genoeg geweest was en ik ben toen per direct gestopt – cold turkey. Het was wel lastig op momenten dat ik wat afleiding nodig had, maar ik heb nooit meer gebruikt. Ik ben nu twee jaar ‘clean’. Ik speel nog wel af en toe spelletjes, maar Minecraft raak ik nooit meer aan.’

Het spel Minecraft

REHABIT. | PYE VAN DER LINDE

VRIJDAG DE VIJFTIENDE

Het is ‘the day after’ Valentijnsdag, ik ben op weg naar huis. Tijdens een rit van drie kwartier kan veel gebeuren. Reis je met mij mee?

COLUMN

Je zit schuin tegenover mij in een blauwe tweepersoonsstoel in zo’n dubbeldekkertrein. In je ogen een schuwe blik, je jas goed om je heen gewikkeld. Als ik je een leeftijd zou moeten geven, denk ik dat je een jaar of twintig bent. Net wat jonger dan ikzelf ben. Aan je oor houd je een iPhone.

Vanuit je ooghoek kijk je mijn kant op als ik schuin tegenover je plaatsneem op de blauwe stoelen. Op dit moment heb ik ‘het’ nog niet door. Niemand om mij heen heeft door waar je eigenlijk mee zit. Een paar mensen zitten diep verzonken in een goed gesprek, weer anderen lopen te Candy Crushen of ze houden al reizend een ‘VrijMiBo’.

Jij bent aan het bellen met een goede vriendin. Uit je telefoongesprek maak ik het volgende op: je houdt zielsveel van hem. Hij is charming, leuk, weet mensen te overtuigen van zijn mening, hij is humorvol en men kijkt tegen hem op. Hij is perfect (in jouw ogen). Bijna zou ik denken dat je samen bent met een politicus. Tegen je vriendin praat je op een toon alsof je bang bent om iets verkeerd te verwoorden, je kiest je woorden zorgvuldig. Bijna fluister je.

Opeens slaat de sfeer aan de telefoon om. Je zegt tegen de vriendin dat het tijd wordt om er een punt achter te zetten. Je wilt niet meer leven in deze situatie. Je wilt niet meer samen zijn met je geliefde vriend, vertel je aan je vriendin. Als je verdere woorden wilt uitbrengen, schiet je vol. Alle woorden rollen in de vorm van tranen over je gezicht. De telefoon breng je in slow motion naar beneden en je staart met een glazige blik uit het raam de verte in. Vanachter je tranen van verdriet komt nu ook een vorm van boosheid opzetten.

Hij had via Snapchat tegen je gezegd dat je er vandaag verschrikkelijk lelijk uitziet en dat je niet intelligent genoeg voor hem bent. Dat jij je zou moeten schamen voor hoe je doet. Met iemand zoals jij wil hij niet meer gezien worden. Hij schaamt zich voor jou. Jij bent ‘van hem’, niemand anders mag ooit nog aan je komen naar zijn idee.

Jij krijgt de neiging om hem te vriend te houden, bang dat hij jou ‘en public’ vernedert, pijn doet. Je zit in een donkere put met een deksel waar niemand ooit jouw schreeuw zal kunnen horen.

Niemand zal zien dat jouw vriend deze mens onwaardige dingen tegen je heeft gezegd. Niemand zal zien dat jouw vriend eventueel zou kunnen lijden aan narcisme, een psychische stoornis die jullie beiden breekt.

En jij ziet het zelf niet in totdat jij bevrijdt bent uit die donkere put. Totdat je zo vrij als een vogel bent, is het onzichtbaar voor jou. En ook voor mij. Met ingehouden adem merk ik hoe jouw situatie ervoor zorgt dat er zich een denkbeeldige sjaal om mijn nek wikkelt. Een beetje benauwd voel ik mij, waardoor ik niet in staat ben om ook maar iets te zeggen. Alleen mijn ogen kunnen vrijuit spreken. Net als de jouwe.

Op dat moment sta jij, het onbekende meisje, op. Zoutrandjes zitten op je wang, restjes van gedroogde tranen. Je jas zit nu wat losser dan eerder. Met een rechte rug draai jij je om naar mij, je glimlacht. Ik glimlach terug. Ik hoop maar al te graag dat jij en de mensen om je heen zullen veranderen in een zwerm prachtige vogels met een heldere blik. REHABIT. | KIRA VAN OIJEN

‘ZE KRIJGEN MIJ NIET KLEIN’

INTERVIEW

Leven in luxe en alles kunnen kopen wat je maar wilt. Het was weggelegd voor Cherry, een vrolijke en vlotte verschijning uit ‘t Harde. Haar partner was een multimiljonair en haar leven liep op rolletjes. Een hartstilstand maakte Cherry op 12 oktober 2015 in één klap weduwe. Later bleek dat haar partner geen cent had achtergelaten voor haar. Een nachtmerrie of juist een bevrijding? Samen praten we aan een klein tafeltje in de hoek van het pand bij Stichting Ontmoeting in Harderwijk. Het is wat tochtig, omdat de deur op een klein kiertje staat. Lachen, als er misschien helemaal niets te lachen valt. Toch doet Cherry het. Netjes opgemaakt en stijlvolle kleding, ondanks het gebrek aan luxe. ‘Ik heb kleren bij me’, zegt Cherry tegen een vrouw naast haar. Delen is iets wat zij altijd wel doet. ‘Hier heb je een plukje shag schat’, zegt ze tegen een lotgenoot. Het leven van Cherry is nu compleet anders dan vroeger. Na de dood van haar man moest Cherry het appartement uit. Het was namelijk veel te duur.

‘MIJN PARTNER DRONK SOMS OOK GROTE HOEVEELHEDEN COGNAC. NU BESEF IK ME PAS DAT DAT HELEMAAL NIET GOED WAS.’ Met een iets vertrokken gezicht vertelt ze dat ze 9 dagen ondervoed in het ziekenhuis heeft gelegen. ‘Dat was geen pretje’. Daarna kwam ze in contact met Stichting Ontmoeting. Snel kreeg ze een kleine studio tot haar beschikking die ze kon betalen van haar uitkering.

Cherry overdenkt haar leven

REHABIT. | SANDER KRUITBOS

INTERVIEW

Cherry is het lachen nog niet verleerd

Verdriet heeft Cherry niet van wat er is gebeurd. Ze ziet het als een ervaring, waar ze veel van heeft geleerd. Dacht ze alles gehad te hebben, kreeg ze ook nog borstkanker eind oktober 2016. Je ziet Cherry even slikken terwijl ze alles zo duidelijk mogelijk probeert te vertellen. Rustig vertelt ze verder. Ze is christen en put daar kracht uit. ‘Ik dank God voor elke dag dat ik weer wakker word. Ik ben een rasoptimist, ze krijgen mij niet klein. Mijn geluk haal ik uit het woord van God.’ Jaren geleden was ze nog actief in Roemenië. Hulp bieden aan mensen die het slecht hadden. Met veel enthousiasme vertelt Cherry over die ervaringen. Vroeger was zij zelf degene die daklozen opving in Amsterdam. Ze heeft verpleegkunde gestudeerd en zorgt graag voor mensen. ‘Ik ben gelukkig met mijn leven nu. Ook al moet ik het met minder doen dan vroeger, ik geniet.’ Stichting Ontmoeting is zij zeer dankbaar. Het gaat haar niet om het financiële gedeelte, maar echt om de aanspraak. Lekker samen eten en praten is iets wat haar gelukkig maakt.

Haar kinderen ziet ze niet zo vaak, maar daar kan ze goed mee omgaan. ‘Ik kan het zelf. Zo is het prima’. Er spat een en al optimisme van haar af.

‘IK KAN HET ZELF, ZO IS HET PRIMA’

Het is moeilijk voor te stellen dat Cherry gelukkig is na al die ellende. Cherry had vroeger veel meer luxe. Toch vindt ze haar situatie nu ook prima. Geld maakt dus niet altijd gelukkig. ‘Mijn partner dronk soms ook grote hoeveelheden cognac. Nu besef ik me pas dat dat helemaal niet goed was.’ Cherry heeft nu minder geld dan vroeger, maar heeft wel ontzettend veel kennis opgedaan over de wereld. Het blijft een vrouw die zich volledig inzet voor een ander en nooit ruzie heeft. ‘Schat, zijn we klaar met het interview? Dan ga ik even lekker een peukje roken.’ Ik knik bevestigend en laat het gesprek rustig bezinken. Zo zie je hoe een leven kan omslaan. Zo dobber je voor 40.000 euro met een cruiseschip bij Afrika en zo ben je dankbaar voor elke euro die binnenkomt. Het leven kan soms raar lopen.

REHABIT. | SANDER KRUITBOS

GEDICHT

PILLENPOËZIE Zwijmelend loop ik over het strand ik was weggeweest naar een ander land de alcoholdampen vluchtig in mijn bloed de chemicaliën dat mijn weemoed voedt

xtc-resten die nog steeds mijn receptoren strelen in mijn hoofd hoor ik de goa-trance nog spelen magisch lekker zo voelde ik mij een rush in mijn bloed in mijn danspartij zweverig en voldaan kijk ik om mij heen de zon opkomend de nacht die verdween zwijgend zie ik de golven ter aarde slaan vanuit mijn diepste ik voel ik een traan shit ik had harddrugs gebruikt wat was het volgende hero een spuit ik weet ik moet hiermee kappen maar ik hou zo van dat stappen als ik thuis blijf voel ik mij eenzaam als ik wegga heb ik geen bestaan zoekend naar onvermogen mijn gevoelens neergebogen vermogen om beter te gaan ik heb daar nog een tijdje op het strand gestaan

- Jeronnimo geschreven onder invloed van drugs

*de naam in dit stuk is gefingeerd uit privacyoverwegingen. De ex-verslaafde heeft zelf de naam ‘Jeronnimo’ bedacht. zijn echte naam is bekend bij de redactie van rehabit.

INTERVIEW

REHABIT. | KIRA VAN OIJEN

Portret Jeronnimo door Kira van Oijen

INTERVIEW

‘GEBRUIKEN HAALDE MIJN CREATIVITEIT NAAR BOVEN’ Op zijn veertiende rookte hij zijn eerste jointje. Dat is het moment waarop het leven van de ex-verslaafde Jeronnimo* steeds slechter ging. In deze rubriek doet hij zijn verhaal.

‘Als je met iets zit, bespreek je dat bijvoorbeeld tijdens het afwassen in de keuken. Je praat dan veel makkelijker. In andere klinieken scheppen ze vaak veel afstand tussen de verzorgers en de cliënten. Dat maakt het moeilijker om over bepaalde problemen te praten. Dan hou je je verhaal aan een tafel in een kamertje. Hier bij Narconon is dat niet zo.’ Jeronnimo (38) heeft zojuist te horen gekregen dat hij clean is. Een moment waar hij ontzettend naar uit keek. Eindelijk weer een leven starten zonder drugs. Wel zal hij nog een aantal maanden regelmatig terug moeten komen om nog theorie door te spitten die hem extra weerbaar maakt om een eventuele terugval te voorkomen.

Samen met Simon begint Henny een potje Rummikub. De heren van het korps drinken de laatste slok van hun inmiddels koude koffie op en lopen langzaam richting de ruimte waar de bidstond begint. De deur sluit en de stemmen achter de wand verdwijnen. Ik ging opzoek naar verschillende klinieken om van mijn verslaving af te komen, maar het afkicken wilde maar niet lukken. Mede doordat je in zo’n kliniek volgespoten wordt met medicijnen, voorgeschreven door een psychiater. Die middelen moeten de afkickverschijnselen onderdrukken.

‘Maar ze zorgen er ook voor dat je niet meer zonder kunt. Op een gegeven moment krijg je dan de neiging om weer het hardere, oude spul te gebruiken waarvan je eigenlijk af wilde komen in de kliniek. Hierdoor blijf je aan de drugs vastzitten. Het werkt als een soort driehoek: wanneer je denkt van het ene middel af te zijn, zit je vast aan het andere. Het stopt niet.

Hier bij Narconon gebruiken ze helemaal geen medicijnen, wat mij wel aansprak. Ook mochten mijn honden mee om hier te verblijven, wat niet in elke kliniek het ‘WANNEER JE geval is. Voor mijn honden DENKT VAN HET heb ik enorm veel over. Ik ENE MIDDEL AF TE heb zelfs twee jaar lang op ZIJN, ZIT JE VAST straat geleefd en anderhalf in een camper, zodat AAN HET ANDERE. jaar ik bij mijn honden kon zijn.

‘Op een gegeven moment kreeg ik een vriendin die al kinderen had waardoor ik wilde stoppen. Mijn verslaving heb ik altijd uit het zicht van de kinderen willen houden, omdat ik HET STOPT zelf had meegemaakt hoe het is om op te groeien in een gezin waarin de ouders gebruiken. De huiskamer loopt langzaam vol. Kranten worden opengeslagen en koffie ingeschonken.

REHABIT. | KIRA VAN OIJEN

NIET.’

Dat was wel de meest harde tijd die ik in mijn leven heb meegemaakt. Want je raakt echt alles kwijt. Je huis, je vrienden, je relatie en uiteindelijk jezelf ook een beetje.

INTERVIEW

Veel jongens die hier zitten zijn hoog gevoelig. Je voelt dan allerlei energieën van jouzelf en van de ander. Positieve en negatieve energie. Je wilt vluchten voor de prikkels van de harde wereld. Met drugs kun je die afvlakken voor een tijdje. Als je niet gebruikt, kom je terug in de harde realiteit. Nu ben ik stabieler en heb ik geleerd dat mijn eigen gevoel ontzettend belangrijk is. In de tijd dat ik nog veel gebruikte, kwam ook mijn creatieve kant in mij naar boven. Ik had energie om veel muziek te maken. ik speel gitaar, en om te schrijven. De drugs versterkten die energie en dat gevoel enorm. Zo kon ik honderden gedichten schrijven als ik bijvoorbeeld speed had gebruikt.’ Het teruglezen van zo’n gedicht is moeilijk. De enthousiast pratende Jeronnimo slikt iets weg en valt stil. ‘Alles komt weer in mij naar boven, het lijkt wel of ik het moment herleef waarin ik dit gedicht schreef. Ik had XTC op.

Op dit moment ben ik nog een beetje aan het wachten op een moment waarbij ik breek.

Vroeger huilde ik veel door mijn hooggevoeligheid, maar sinds ik clean ben heb ik nog niet echt zo’n bui gehad. Ik ben van mening dat mannen ook gewoon moeten kunnen huilen. Ik hoop ik dat ik met de tijd in rustiger vaarwater kom, waarschijnlijk kan ik binnenkort aan het werk bij mijn stiefvader. En huisje, boompje, beestje lijkt mij ook helemaal leuk. Ik geloof nu in mijzelf, positief denken is een krachtig wapen dat ook weer positieve dingen aantrekt. Later zou ik mijn kinderen vooral liefde meegeven. Ik zou ze vertellen dat straffen geen zin heeft en dat je met elkaar moet praten. En dat dat werkt. Zelfkennis is ontzettend belangrijk. Want daardoor kun je veel veranderen.’

‘IK BEN VAN MENING DAT MANNEN OOK GEWOON MOETEN KUNNEN HUILEN.’

REHABIT. | KIRA VAN OIJEN

LINKSOM OF RECHTSOM: BETALEN MOET JE TOCH 32

REHABIT. | MAARTEN KORS

COLUMN

385 euro eigen risico krijgen zes miljoen Nederlanders jaarlijks op hun bordje. ‘Een asociale straf op ziek zijn’ en ‘een ordinaire boete op patiëntschap’ klinkt het aan alle kanten. ‘En terecht!’ zou je denken... want ziek zijn is immers geen keuze. Politici zien blijkbaar niet in dat dit voor velen een flinke smak geld is, en gevoelsmatig druist het in tegen het solidariteitsprincipe van onze verzorgingsstaat. Maar sta mij toe hier even advocaat van de duivel te spelen. Voor niks gaat de zon op. En alles wat politici ‘gratis’ weggeven heeft een prijskaartje. Wat niet door een eigen bijdrage wordt opgehoest, komt voor rekening van de belastingbetaler, of resulteert in een (nog) hogere verzekeringspremie. Tornen aan het eigen risico verandert nul komma niks aan de totale som zorgkosten.

MAAR DE ZORGVERZEKERAARS HEBBEN TOCH RUIM €8,5 MILJARD IN KAS? Dat is waar. Maar zelfs een economisch-analfabeet snapt dat het aanhouden van reserves (=spaargeld) leidt tot een lager risico op bankroet. En dat heeft weer een kostendrukkend effect op onze maandelijkse premies. De SP wil de zorg weer betaalbaar maken door verzekeraars te onteigenen. Maar het Centraal Planbureau raamde dat er dan nog zo’n vierduizend euro per huishouden voor het door hen vurig gewenste Nationaal Zorgfonds vereist is.

MAAR ZORG ZOU TOCH ÜBERHAUPT GEEN HANDELSWAAR MOETEN ZIJN? Oké, maar alles heeft een prijskaartje. Ook een Nationaal Zorgfonds draait nog altijd op voor de kosten die private ziekenhuizen en klinieken maken. Een centraal overheidsorgaan als ambtenarenpensioenfonds ABP, of de Belastingdienst is al niet in staat vele miljarden te beheren zonder gigantische overheadkosten en ambtelijke rompslomp. Een zorgfonds zou de macht van de verzekeraar dus niet inperken, maar juist uitbreiden. Daarom zijn deze oppermachtige zorginkopers in veel landen ook gedecentraliseerd tot regionale zorgautoriteiten.

En zelfs dan leidt de afwezigheid van marktwerking nog tot langere wachtlijsten en een gemiddeld lagere zorgkwaliteit dan wij Nederlanders in ons ‘dure’ systeem gewend zijn. ‘Duur’ want waar wij keurig zelf onze premie ophoesten, ziet men in het buitenland zelden een zorgrekening. Maar die is er natuurlijk wel, ook de huisarts of hartchirurg wil brood op de plank. Ik hoor je al denken: ‘Sjongejonge, er wordt alsnog bakken aan overbodige marketingfratsen verspild.’ Maar ook daar zit een lichtpuntje. Het grootste deel van die kosten bestaat uit het adviseren van verzekerden met vragen over hun zorg(kosten). Aandacht voor de behoeften van de patiënt dus. Waar de staat besloot dat Engelsen veel dure kankermedicijnen niet vergoed krijgen, Frankrijk de helft uitgeeft aan langdurige zorg en Duitsers een fractie van onze geestelijke bijstand krijgen. Geen wonder dat de rijkste 10% in die landen vaak zijn toevlucht zoekt tot privéklinieken, niet bepaald toonbeeld van een geslaagd gelijkheidsideaal.

JE BESEFT PAS WAT JE HEBT ALS JE HET VERLIEST. Zo lijkt het mij ook met ons –allesbehalve perfecte- zorgstelsel. Dan neem ik die 385 euro op de koop toe. Draai het eens om: Het is toch evenmin solidair dat chronisch zieken hun eigen risico op de rest van de maatschappij willen afwentelen? Het is een fors bedrag, maar het is ook egoïstisch om helemaal niks zelf te willen betalen. Je zadelt anderen gewoon met hogere lasten op. Daar kan geen Nationaal Zorgfonds iets aan veranderen. HOOGTE EIGEN RISICO DOOR DE JAREN HEEN

REHABIT. | MAARTEN KORS

COLUMN

Kijk eens om je heen. Zie je al die mensen, al die mensen om je heen? Kijk eens goed en eens aandachtig. Eens verder dan je eigen neus lang is. Want als je heel aandachtig kijkt, zo nodig door je wimpers, dan zul je zien en ondekken dat alle mensen aldaar, een verhaal willen verbergen. Echt waar. Kijk die mensen, kijk ze sjouwen, met tassen vol emotionele bagage op de rug. Stuk voor stuk getekend door het leven, voor de waarheid zijn we immers allemaal wel eens op de vlucht. Maar die waarheid, precies die waarheid, is waar we het wel mooi allemaal om doen. Die waarheid staat ten gronde van wat wij zien als fatsoen. Van wat we doen en wat we laten. Waar we om strijden en wat we uitpraten. Dit is een pleidooi om nooit te vergeten, dat je de drijfveer van eenieder, niet altijd zult weten. Want â&#x20AC;&#x2122;zekerâ&#x20AC;&#x2122; bij die mensen, ben je maar van een enkel ding. Namelijk het gegeven, dat het bij allen wel eens minder ging.

REHABIT. | FLOOR SUDOWE

ACHTERGROND

ZUIDAS OF SNUIFAS? ‘Snuifas’ zeggen velen over ‘s lands belangrijkste zakendistrict. Zonder pepmiddelen zou niemand het uithouden in deze hypercompetitieve omgeving. Cocaïne (liefkozend sos, grammetje wit, marcheerpoeder, kabouterpost, of sneeuw genoemd) is in de meeste gevallen geschikt voor nasaal gebruik, als je het kan roken spreekt men van ‘crack’ door het karakteristieke zacht pruttelende geluid dat de rookpijp hiervan maakt. Soms vermengt de gebruiker het poeder met tabak voor een ‘plofje’. Effecten zijn onder meer een sterk verhoogd zelfvertrouwen, uithoudingsvermogen, geilheid, helder denken, en pure euforie, gevolgd door een onvermijdelijke dip. Ideaal voor onvermijdelijke stressmomenten als sollicitaties, powerpointpresentaties, functioneringsgesprekken, en ellenlange vergaderingen die nergens heen lijken te gaan. Enige nadeel van dit ogenschijnlijke wondermiddel? Het is nogal prijzig, voor een luttel grammetje derderangs coke leg je al snel vijf tientjes neer bij je plaatselijke Pablo. Cijfers bevestigen dit beeld van ‘rijkeluisdrug’. 6,4% van de hogeropgeleiden heeft wel eens een lijntje gesnoven, tegenover 4,5% van de laagopgeleiden. Dat lijkt geen significant verschil, maar een simpele rekensom verraadt dat dat een toename van maar liefst 42% betreft. Na een aantal psychiaters en verslavingsartsen open rondom de Zuidas te hebben gesproken werd dit beeld al spoedig ontkracht. Of ze wilden er gewoon niet over praten, of cocaïne is daadwerkelijk niet zo’n dingetje als het wel eens wordt gemaakt.

Wat dan wel weer curieus blijft zijn de werktijden. Een bankier die 15-urige werkdagen maakt is toch wel een binnenstebuitenkering van de geschiedenis. Nog niet zo heel lang geleden streden arbeiders met zulks roosters nog voor invoering van de achturige werkdag. ‘Acht uren voor arbeid, acht uren voor ontspanning, acht uren voor rust’ was het devies. Tegenwoordig is het juist de elite van dikwijls goedbetaalde hoogopgeleide kenniswerkers die er Victoriaanse arbeidstijden op na houdt. De volksgezondheid zou er baat bij hebben ons minder op spectaculaire symptomen (bijvoorbeeld drugsmisbruik en zelfmoord) van overwerk te focussen, maar op de achterliggende oorzaak. Het nieuwe werken heeft de grens tussen werk en prive vervaagd. De mogelijkheid tot thuiswerken is gretig omarmd, maar leidt in de praktijk al vaak tot uitstelgedrag en uiteindelijk overwerk. Het zou niet verkeerd zijn als leidinggevenden weer grenzen durfden te stellen. Hard werk en inzet worden beloond, multitasken ontmoedigd. Dat zou de kwaliteit van veel diensten, waaronder de gehavende financiele sector ten goede komen.

REHABIT. | MAARTEN KORS

‘ZE RAKEN ZELDEN DE TOETSEN AAN’ In een afkickkliniek verwacht je niet direct een piano...

REPORTAGE

...Toch staat er één exemplaar bij Narconon in Zutphen. Wat zegt dit over deze plek? Bij binnenkomst valt meteen op: in een huiskamer gevuld met zware sigarettenrook en heel wat kamerplanten staat een piano tegen de muur in de hoek. Het is een stille aanwezige die een paar studenten* opmerkt. Maar zelden raken ze de toetsen aan. De witte en zwarte toetsen zijn vooral versleten en kapot in het middenstuk, de plek waar mensen hun liefde, angst, blijdschap en verdriet hebben toevertrouwd aan de klankkast. De witte toetsen staan voor het leven. Er is een begin en een einde, tussen die twee in bevinden zich een paar gesloopte toetsen. Te vergelijken met de tijd waarin het leven in het teken staat van een opeenstapeling van problemen die vaak in verband staan met elkaar. Het gebruiken van drugs tot gevolg. De 33-jarige *Mike moet nog beginnen met afkicken, hij heeft zijn eerste twee nachten bij Narconon erop zitten. ‘Deze plek heb ik via een vriend van mij weten te regelen. Hij beweerde dat deze instelling een vijf -Sterrenhotel zou zijn. Dat bleek al gauw anders. Wel krijg een eigen kamer, je hebt relatief veel vrijheid en niemand dwingt je om hier te zijn. Je doet het echt voor jezelf’. Het gevoel dat je het traject echt voor jezelf doet, wordt al gauw duidelijk: Mike verveelt zich al na twee dagen nietsdoen mateloos. Een andere student praat hem moed in: ‘de eerste paar weken zijn het allerergste. Je mag dan nog niet aan je programma beginnen omdat je nog in de afkickfase zit. Maar zodra je de sauna in mag wordt het echt beter.’ Uiteindelijk volgt er een witte toets die zo kapot is dat het niet meer gaat. De cliënt voelt dat het tijd is om het leven drastisch om te gooien. Om te beginnen met afkicken. Een lang en zwaar proces waarbij er afstand gedaan wordt van drugs en waarbij hij of zij leert om de confrontatie met het leven aan te gaan. Om niet weg te lopen voor vervelende momenten en situaties doet de student verschillende oefeningen. Om niet op te houden als er een foutje gemaakt wordt tijdens het spelen van een moeilijk pianostuk.

REHABIT. | KIRA VAN OIJEN

Gang in Narconon naar studiezaal.

REPORTAGE

CURSUSSEN Het dagprogramma bestaat grotendeels uit verschillende oefeningen die de studenten geacht worden te volgen. Alle studenten zijn verdeeld in koppels die elkaar steunen en begeleiden tijdens de sessies. Een oefening waartegen sommige studenten opkijken is een onderdeel waarbij twee studenten tegenover elkaar zitten. Met een open houding moeten ze deels twee uur achter elkaar met hun ogen dicht stil zitten. De oefening wordt rustig opgebouwd. Het doel hiervan is dat een student leert om weer op zijn gemak te kunnen zijn. Dat kan nuttig zijn wanneer een student te maken heeft met bijvoorbeeld een ruzie in de privésfeer. Wanneer iemand iets zegt wat niet zo aardig is, wordt de student niet direct meer agressief, maar kan hij beter rustig blijven zodat de ruzie netjes kan worden uitgepraat.

SCIENTOLOGY Het Narconon-programma is gebaseerd op ontdekkingen van L. Ron Hubbard, de grondlegger van Scientology. Een omstreden beweging. De research van Hubbard in de jaren 60 van de 20e eeuw leidde onder andere tot ontdekkingen over de schadelijke gevolgen van drugs op zowel het verstand als op het lichaam. Hij ontwikkelde methoden om mensen van deze schadelijke effecten te bevrijden. ‘Het drugs- en alcoholrehabilitatieprogramma van Narconon dat ‘geen narcotica’ betekent, is bedoeld voor iedereen die blijvend van zijn of haar verslaving af wil komen en weer een productief en drugs- en alcoholvrij bestaan wil leiden,’ schrijft L. Ron Hubbard in een van zijn boeken over ‘persoonlijke waarden’. Narconon gebruikt deze ontdekkingen en technieken van Hubbard vooral om deelnemers te helpen om in de toekomst van drugs en alcohol af te blijven. De eigen inspanning van de cliënt is daarbij ontzettend belangrijk. De student wordt helemaal op zichzelf teruggeworpen. Zit je in zo’n instelling, dan heb je alle vrijheid om weg te gaan.

Je bent immers zelf verantwoordelijk voor het succes van het genezingsproces. eorge*, 25 jaar: ‘De drugs die ik gebruikte, maakten mij tot een andere persoon. Ik begon veel te vechten, moest naar verschillende psychiatrische instellingen. In die tijd kon ik niet geloven dat ik hier ooit uit zou kunnen komen.’ Toch is het hem bijna gelukt: hij loopt bij Narconon elke ochtend hard en brengt uren door in de sauna. ‘Ik ben ervan overtuigd dat deze methode helpt. Slechte tijden heb ik af en toe nog steeds maar mentaal ben ik nu veel sterker.’

EFFECTIVITEIT

SAUNA

Wie er ook op speelt. De piano blijft trouw aan de plek waar hij staat. Wanneer iemand de moed heeft om de toetsten af te stoffen en goed schoon te maken, op te knappen en met een pianostemmer het geluid weer af te stellen tot een zuiver geheel, kan de piano weer een eeuw mee. Kapotte witte toetsen zien er weer uit als nieuw. De volgende rij kan bespeeld worden door een afgekickte pianist met een overdosis levenslust.

Een fase binnen Narconon is het het ‘reinigingsprogramma’, waarbij de studenten elke dag uren in de sauna doorbrengen. Alle drugsresten worden uit het lichaam gezweet, alles wordt gereinigd. Een paar studenten vertellen dat je in het begin een grijs/zwarte laag zweet. Pas als je een paar sessies gedaan hebt, wordt het zweet weer helder. Omdat er allerlei afvalstoffen vrijkomen, gebeurt het weleens dat studenten beginnen te hallucineren. Dan zat er bijvoorbeeld nog een beetje wiet in het lichaam. Naast drugsresten kunnen er ook andere stoffen vrijkomen zoals chloor uit het zwembad of verf.

In het handboek, uitgegeven in 1986, is te lezen hoe pretentieus Hubbard was. ‘Voor mensen die drugs hebben gebruikt van welk soort dan ook, bestaat er geen ander redmiddel dat effectief is.’ De kuur is nooit onderworpen aan wetenschappelijk onderzoek, zegt hoogleraar verslavingszorg Cor de Jong in Trouw. ‘Voor verslavingen is niet één oplossing – het is vaak een combinatie van effectieve methoden die vruchten afwerpt. Wie zegt dé oplossing te hebben, liegt bij voorbaat.’

VITAMINES Tijdens het genezingsproces worden er geen vervangende medicijnen gebruikt, zodat de ex-verslaafde niet opnieuw afhankelijk wordt van de voorgeschreven doktersmedicijnen. De stap om na rehabilitatie weer aan de drugs te gaan wordt veel kleiner als je al aan de doktersmedicijnen zit. In plaats van onderdrukkende medicijnen wordt er gebruik gemaakt van een zeer hoge dosis aan verschillende vitamines, die de student moet innemen. De hoeveelheid wordt opgehoogd tot hele bekertjes vol poeders en pillen. De vitamines zijn vooral belangrijk tijdens het saunabezoek omdat de ingenomen voedingsstoffen worden uitgezweet.

Een van de vele boeken die worden gebruikt.

REHABIT. | KIRA VAN OIJEN

REPORTAGE

POSITIEF, ONDANKS PROBLEMEN Mensen met problemen zijn er genoeg bij Stichting Ontmoeting. Het is noemenswaardig hoe positief er vaak wordt omgegaan met deze problemen. ‘Ik bedank God voor elke dag dat ik mijn ogen weer open mag doen’, aldus Cherry, deelneemster bij Stichting Ontmoeting.

REHABIT. | SANDER KRUITBOS

REPORTAGE

Teus hard aan het werk

Roel van den Dool, locatiemanager, legt even kort uit wat de taak van de begeleiders bij Stichting Ontmoeting in Harderwijk nou precies is. ‘Wij geven de mensen eten en te drinken. Ook kunnen ze terecht voor activiteiten en een praatje. Als ze willen afkicken of andere zorg nodig hebben, kunnen ze terecht bij een therapeut. Daar zijn wij in principe niet voor. Onze taak is echt om te activeren. Er kan wel een afspraak gemaakt worden met de therapeut.’ Het is het begin van de ochtend en daar zit Ronnie in een hoekje te praten. Ronnie is gezet, heeft een grijze trui aan en maakt graag grappen. Naast hem zitten Arjan en Bas. Er wordt veel gepraat. ‘Heej loempia, praat is terug joh’, roept Ronnie tegen een man die aan de bar zit. De man blijkt er geen erg in te hebben en gaat door met waar hij mee bezig was. De grappen en grollen worden over tafel gegooid. Er is lol, terwijl er veel problemen zijn. Drugsverslaafden, ex-gedetineerden, alcoholisten en mensen die vanwege andere omstandigheden in de put zitten. Alles komt hier voor. Opeens gooit Arjan er een nogal dubbelzinnig grapje uit. ‘In dit gebouw zit denk ik wel 25

jaar aan gevangenisstraf.’ Iedereen aan tafel lacht. Toch schrikken er ook wel wat mensen. Het is natuurlijk ook best heftig.

ONGEDWONGEN SFEER Kwart voor 9 gaan de deuren weer open op woensdagochtend. Langzaamaan druppelen de mensen binnen. De sfeer is ongedwongen en mensen beginnen de dag met een kopje koffie. Voorzichtig vormen de groepjes zich om te beginnen met activiteiten. Er zijn ook mensen die lekker bij de bar gaan zitten en even niks doen. Daar aan een tafeltje zit Teus, een grote kerel van middelbare leeftijd. Hij ziet er verzorgd uit en oogt vriendelijk. Teus vraagt aan mij of ik zin heb om een lekker potje te gaan biljarten. Die uitdaging sla ik niet af. Het was in het begin wennen, want ik biljart niet vaak. Teus heeft duidelijk al vaker gebiljart. Soms oogt hij wat verward en vergeet hij welke kleur ballen hij moet raken. ‘Oh ja, ik heb de halve’, riep hij dan.

‘NA DE KLAP KON HIJ NOOIT MEER LOPEN.’

Tijdens het biljarten blijkt dat er ook een hoop leed verscholen zit achter

het vriendelijke gelaat van Teus. ‘Op dit moment ben ik dakloos. Ik kon de huur niet op de afgesproken data betalen en toen ben ik er uitgezet. Erg respectloos van die vrouw vind ik.’ Ondertussen stoot hij twee ballen weg. ‘Goed schot’, roep ik. Hij neemt het compliment aan en stoot daarna de beslissende bal erin. Tevreden legt hij de keu neer en vraagt of ik straks weer een potje wil biljarten. Ik neem met genoegen de uitnodiging aan. Later die middag moet Teus zijn meerdere herkennen in mij en win ook ik één potje. Toch leuk meegenomen. De dag begint op de woensdagochtend met een gebed en de mensen pakken hun dagelijkse ritme op. Rik Brandwijk, stagiair bij Stichting Ontmoeting, geeft aan dat er geschilderd gaat worden. ‘We gaan met een klein groepje naar een locatie. Daar gaat er geschilderd worden en in ruil daarvoor krijgt elke deelnemer een bon van tien euro om boodschappen te doen bij de Jumbo. Het is de bedoeling om de mensen te stimuleren.’ En daar sta ik dan in mijn charmante werkpak vroeg in de ochtend. Andrew en ik mogen samen schilderen bij de trappen van één flat. Andrew was vroeger schilder en werkt erg precies. Voorzichtig dipt hij de helderblauwe verf aan de kwast. >

REHABIT. | SANDER KRUITBOS

REPORTAGE

LEKKER EEN POTJE BILJARTEN

‘Vroeger deed ik dit heel vaak. Nu ziet mijn toekomst er heel anders uit.’ Erg openhartig is Andrew niet gelijk, maar voorzichtig geeft hij wat details. ‘Ik ben al mijn tanden kwijtgeraakt. Daardoor heb ik nu een kunstgebit. Eten en drinken gaan niet altijd even makkelijk.’ Het is pauze en ik krijg een kopje heet water aangeboden. Zelf moet ik de oploskoffie toevoegen. Verrassend, maar het smaakt goed. Daarna schilderen we nog één uurtje en gaan we rustig naar het busje. Plotseling klinkt er een toeter. Iedereen lacht, want er is iemand achter het stuur gekropen. Snel komt begeleider Rik aan lopen en gaan we weer richting het hoofdgebouw. Met een groepje gaan we daarna richting de oude synagoge in het centrum van Harderwijk. De mensen kunnen daar in de middag terecht voor wat eten en drinken.

HONDEN, VOETBAL, TURKEN EN SEKS Al vroeg op de ochtend zijn er discussies. Honden, voetbal, Turken en seks, alles komt voorbij. Teus en Arjan zitten samen aan een tafel schroeven te sorteren voor een bedrijf. De schroefjes moeten in zakjes gedaan worden. Arjan is druk bezig. Hij is lang, heeft rossig haar en houdt van een grapje. Soms kan hij wat driftig worden, maar dat is dan snel weer verdwenen. Ik besluit Arjan en Teus te helpen. 42

Al gauw begint Arjan openhartig te vertellen over zijn verleden. ‘Ik heb 2,5 jaar vastgezeten. In een woedende bui heb ik iemand vol geslagen met een honkbalknuppel. Hij had mijn vriendin geslagen en ik was razend. Na de klap kon hij nooit meer lopen.’ Vol verbazing reageer ik op zijn verhaal. Arjan vertelt verder. ‘Het was absoluut niet de bedoeling om hem invalide te slaan. Zijn ouders en hij hebben mij wel vergeven. Dat is wel iets wat ik prettig vind. Hij was een hele goede vriend van mij.’ Opvallend, dat hij zo kalm dit verhaal kan vertellen. Jan loopt ook de hele week rond. Het is een hele opvallende verschijning. Lang haar, een walmpje en een baardje, omschrijven hem qua uiterlijk goed. ‘Kijk is, ik heb een mooie broek’, zegt hij. In werkelijkheid is het een broek die 3 maten te groot is en hoog opgetrokken kan worden. Ondertussen blijft hij lachen en tegen iedereen aanpraten. Het ene moment gaat het over ganzen en dan gaat het weer over voetbal. Er is geen touw aan vast te knopen. Jan doet geen vlieg kwaad en lijkt niet te lijden onder zijn gedrag. Een prettige combinatie. Rustig wordt er een kaartspelletje gespeeld, genaamd Uno. De kaarten vliegen in het rond. Prachtig om te zien hoe fanatiek iedereen is. De begelei-

REHABIT. | SANDER KRUITBOS

ders genieten ook zichtbaar als er weer even lekker wordt gemopperd. Het is dan wel fel naar elkaar toe, maar het gaat niet te ver. Peter, een man met grijs haar en een bril, doet ook mee aan het spel. ‘De regels veranderen hier ook steeds’, zegt hij met een glimlach. Iedereen ligt in een deuk, inclusief Peter zelf. Na het spel is het tijd om afscheid te nemen van de deelnemers. ‘Sander het gaat je goed’, roept Arjan. Ook Teus wenst mij het beste. De hele week was er veel positieve energie en probeerde iedereen het beste er van te maken. Problemen die er zijn, worden niet de gehele dag besproken. Kijken wat de dag brengt, dat is het motto van veel mensen.

ACHTERGROND

ER GAAT BEZUINIGD WORDEN De formatie is in volle gang. Er moeten vier partijen gevonden worden voor een meerderheid in de Tweede en Eerste Kamer. Demissionair minister-president Mark Rutte ziet het liefst een kabinet met VVD, CDA en D66. Samen zijn de partijen goed voor 71 zetels. Hoe meer partijen, hoe lastiger het is om te formeren. Daarom is het tijd om puur te focussen op de zorg. Ervan uitgaande dat er een coalitie met het motorblok VVD, CDA en D66 komt, is het voor de hand liggend dat er opnieuw bezuinigd gaat worden op de zorg. D66 buigt het meest om op de zorg van alle partijen 0,6 miljard euro. De demissionaire regeringspartij VVD kort 0,2 miljard. Het CDA investeert in de zorg, maar wel het minst van alle partijen: een half miljard. Maar er zitten wel verschillen in de manier van bezuinigingen. De partij van Mark Rutte investeert 1,8 miljard euro in de collectieve Wet langdurige zorg, terwijl D66 en CDA daar 0,3 miljard voor uit trekken. Over het eigen risico zijn de drie partijen het half eens: Die moet blijven bestaan. CDA verlaagt die wel met 105 euro en ook de eigen betalingen per persoon in de Zvw nemen af, met gemiddeld zestig euro per persoon. De VVD en D66 komen niet aan het eigen risico, omdat deze twee partijen vinden dat zorg niet gratis is. Om het mijden van de zorg te voorkomen, wil D66 dat de huisartsenzorg niet meer onder het eigen risico valt.

MARKTWERKING Over de marktwerking in de zorg zijn er wel degelijk verschillen tussen de VVD, D66 en het CDA. De VVD is tevreden met de huidige gereguleerde marktwerking. Tijdens een verkiezingscongres van de D66 van januari jongstleden is een motie, van Jan Terlouw, aangenomen voor een onderzoek in de Tweede Kamer naar de marktwerking in de zorg. Dat is opvallend, omdat de lijn van de partij altijd was dat de marktwerking kon bijdragen aan de verbetering van de kwaliteit en de prijs. Het is overigens nog wel de vraag of zo’n onderzoek er komt, daar is een meerderheid voor nodig in de Tweede Kamer. D66 zal waarschijnlijk wel de steun krijgen van het CDA, want die partij wil de marktwerking verminderen. Om dit te beteugelen wil Buma met zijn fractiegenoten een verbod op winstuitkering door zorgverzekeraars, -instellingen en ziekenhuizen. Tijdens de verkenning, bij Edith Schippers, maakte VVD-leider Mark Rutte bekend dat er geïnvesteerd moet worden op de verpleegzorg. Hij pleit dat bewoners zelf mogen kiezen wat ze in de avond willen eten en wanneer ze gaan douchen. Om dat voor elkaar te krijgen wil hij werk maken van persoonsvolgende bekostiging (pvb).

De CDA is ook voorstander hiervan, omdat de partij vindt dat het budget de cliënt moet volgen, in plaats van andersom. De D66 is het daar roerend mee eens. NIEUWSUUR De drie partijen zijn het zeker niet met elkaar eens als het gaat over de wet voltooid leven. Tijdens de verkiezingscampagne werd Pechtold tijdens een aflevering van Nieuwsuur geconfronteerd met een 57-jarige met een doodswens. Op het moment ligt er een wetsvoorstel die stervenshulp mogelijk maakt voor 75 plus. ‘Ik hoop dat in de toekomst onze beschaving zo ver gaat (…) dat we dat bespreekbaar maken’, zei Pechtold tijdens de uitzending. De VVD is voorstander van de wet voltooid leven, maar ziet die het liefst zonder leeftijdsgrens. Het CDA ziet het anders en viel Pechtold na de Nieuwsuur-uitzending aan op zijn standpunt. Toch is het voor het CDA geen breekpunt tijdens de coalitievorming en dat houdt de optie open voor een coalitie VVD, CDA en D66. Maar nu wordt er alleen gekeken naar de programma’s van deze drie partijen. Dat is niet genoeg voor een meerderheid in de Tweede en Eerste Kamer. VVD-leider Mark Rutte vertelde tegen verkenner Edith Schippers dat GroenLinks, PvdA, SP en ChristenUnie allemaal hun voor- en nadelen hebben. >

ACHTERGROND

VVD, CDA, D66 & CU

VVD, CDA, D66 & GroenLinks

VVD, CDA, D66 & PvdA

De ChristenUnie heeft een paar raakvlakken met het motorblok als het gaat om de zorg. Zo investeert noch kort de partij op de zorg en ook het eigen risico blijft bestaan. Wel wil CU het eigen risico verlagen met honderd euro. Dat is vijf euro minder dan het CDA. Om chronisch zieken en gehandicapten te ontzien van continue kosten wil de CU de stapeling van het eigen bijdrage tegengaan.

Tussen GroenLinks en de partijen VVD, CDA en D66 zitten qua zorg grote verschillen. Waar de drie andere partijen nauwelijks investeren in de zorg of zelfs bezuinigen, investeert GL bijna vijf miljard in de zorg. Ook verschilt GroenLinks met het eigen risico. Dit wil de partij afschaffen.

Net als GroenLinks wil de Partij van de Arbeid het eigen risico afschaffen. Waar het in een kabinet met VVD, CDA en D66 niet alleen in staat is de inkoop van medicijnen. Dat moet landelijk en samen met andere landen geregeld worden, om de prijs te beperken.

Samen met het CDA wil CU de marktwerking verminderen. De partij vindt de positie van de zorgverzekeraars te dominant. Het idee van de CU om een maximale omvang van de zorgverzekeraar te bepalen zal het niet snel halen, maar met de andere christelijke partij kan het wel een verbod op winstuitkering in de zorg. Een coalitie met ChristenUnie kent echter een paar lastige kwesties. Zo is voor de CU het voltooid leven een breekpunt. Zij zijn daar fel op tegen. Samen met de SGP diende de partij eind vorig jaar een motie van afkeuring in tegen het kabinet, vanwege het wetsvoorstel. Een ander punt waar de ChristenUnie niet mee blij is, is het gedoogbeleid. Afschaffen, volgens de ChristenUnie, terwijl de VVD en D66 het juist willen legaliseren.

VVD 33 zetels

REHABIT. | STEFAN KLOMP

Waar wel een raakvlak is met CDA en D66, zijn de zorgverzekeraars. Die moeten minder machtig worden, alleen wil de partij ze omvormen tot stichtingen of verenigingen zonder winstoogmerk. Daarmee wil het ook de marktwerking in de zorg strenger controleren. Als het gaat over het inkopen van medicijnen, en om volgens GL de marktmacht van de farmaceutische industrie te breken, zullen de partijen het eens worden. Medicijnen moeten centraal worden ingekocht, zo mogelijk zelfs op Europees niveau. Dat vinden alle vier de partijen. Over het voltooid leven kan GroenLinks zich vinden met de VVD en de D66. Het verlagen van de leeftijdsgrens vindt Jesse Klaver â&#x20AC;&#x2DC;een dilemmaâ&#x20AC;&#x2122;. Ook in het gedoogbeleid kunnen VVD, D66 en GL zich vinden: legaliseren.

PVV 20

Waar de PvdA wel botst met de andere partijen is de marktwerking. Daar wil de grote verliezer van de verkiezingen een eind aan maken. Als het gaat over de mantelzorg is er een verschil tussen de twee demissionaire regeringspartijen. Anders dan de PvdA vindt de VVD dat juist de gemeente hen beter moet ondersteunen. Net als het CDA wil de PvdA mantelzorgers bij de keukentafelgesprekken betrekken. Van de vier partijen wil de PvdA het meest investeren in de zorg: 3,2 miljard. Daar zullen Ascher en consorten een concessie moeten doen. Dat lijkt niet te hoeven voor de wet voltooid leven, waar de PvdA een voorstander van is. Ook voor de legalisering van wietteelt is de PvdA een voorstander.

CDA 19

ACHTERGROND

VVD, CDA, D66 & SP

VVD, PVV, CDA & 50+

CDA, D66, GroenLinks, SP, PvdA & CU

Al meteen is er een probleem met een zorgcoalitie bestaande uit deze vier partijen. De SP is voorstander van een Nationaal Zorgfonds. Iets waar de andere partijen niets in zien. D66 en VVD willen nu juist rust in de zorg. Ook zal het idee om het eigen risico af te schaffen niet op steun kunnen rekenen vanuit VVD, CDA en D66.

Ondanks dat het verkiezingsprogramma van de PVV slechts één a4-tje lang is, is er al meteen een standpunt waar de VVD en het CDA het niet mee eens zijn: afschaffing van het eigen risico. Dat lijkt trouwens niet iets waar de PVV vol aan vast houdt. Toen Geert Wilders kabinet Rutte I gedoogde werd het eigen risico flink verhoogd. Nog opmerkelijker: in 2015 stemde de PVV tegen het afschaffen van de eigen risico voor ouderen.

Dan is er ook nog een kabinet mogelijk over links, zonder de grootste partij. Net als met een coalitie VVD, CDA, D66 en SP is er het probleem van het Nationale Zorgfonds, waar de SP als enige van deze linkse coalitie voorstander is.

Een opvallend punt uit het verkiezingsprogramma van de Socialistische Partij is de oprichting voor een medisch letselschadefonds. Bij fouten en medische missers kunnen zo patiënten snel gecompenseerd worden voor geleden schade. Het schadebedrag wordt verhaald bij de specialist, ziekenhuis of zorginstelling. De andere partijen reppen hier met geen woord over. Ditzelfde geldt ook voor een fusieverbod voor ziekenhuizen. Waar andere partijen wel wat over zeggen is de inkoop van medicijnen. De SP wil dat er één landelijk systeem wordt ingevoerd voor de centrale inkoop van medicijnen en hulpmiddelen. Of er een landelijk systeem ingevoerd gaat worden is de vraag. VVD, D66 en CDA willen vooral internationaal samenwerken om de kosten te drukken.

D66 19

GroenLinks 14

Over de marktwerking in de zorg zegt de PVV weinig. Opvallend is wel dat Geert Wilders voor de invoering was van de marktwerking in de zorg, toen nog onder ‘Groep Wilders’. Daarnaast is er nog een kwestie. VVD, PVV en CDA hebben geen meerderheid. Daar zijn nog vier zetels voor nodig. Het precieze aantal zetels dat 50+ heeft. Net als de PVV wil 50PLUS het eigen risico afschaffen. Overigens zegt 50+ wel dat een eerste stap kan zijn om het terug te brengen naar 200 euro. Een onderhandelpunt dus met VVD en CDA, die geen voorstander zijn van afschaffing eigen risico.

De SP wil ook veruit het meest investeren in de zorg: elf miljard. GroenLinks en de Partij van de Arbeid investeren ook veel in de zorg, maar veel minder dan de SP: respectievelijk 4,7 en 3,2 miljard. Dat is alsnog beduidend meer dan het CDA (0,5 miljard), terwijl ChristenUnie niets extras geeft aan de zorg en de D66 er zelfs op wil bezuinigen. Het onderzoek dat D66-leden willen naar de ‘doorgeschoten marktwerking’ in de zorg zal er wel komen. CDA, GroenLinks, SP, PvdA en ChristenUnie zijn tegenstander van de marktwerking, of willen die verminderen. Over het voltooid leven, een onderwerp dat behoorlijk speelt, zijn de meningen verdeeld. De christelijke partijen en de SP zijn tegen. GroenLinks, D66 en Partij van de Arbeid zijn voor.

Ook 50+ is voorstander van het Nationaal Zorgfonds. Dat betekent dat ze de marktwerking in de zorg wil terugdraaien en tegen de winstuitkering is door zorgverzekeraars. Het CDA is het eens met dat laatste, terwijl de VVD het absoluut oneens is met het opzeggen van de marktwerking. SP 14

PvdA 9

CU 5

PvvD 5

50+ SGP Denk FvD 4 3 3 2

REHABIT. | STEFAN KLOMP

O N T D F

U C E R E E C I E R

T H N J S

EEN op de TIEN jongeren doet aan

zelfverminking || Mensen met een

autistische stoornis plegen ZEVEN EN EEN HALF KEER vaker zelfmoord

EEN

op de VIJF volwassen wordt gedurende zijn leven ten

minste EEN keer

depressief ||

EEN

op de VIER personen met schizofrenie

is vaker dan vijf keer opgenomen geweest TWEE MILJOEN Nederlanders zijn verslaafd

aan verdovende

middelen ||

TWEEHONDERDZEVENTIGDUIZEND mensen

in Nederland lijden aan DEMENTIE || Momenteel

rapporteren maar liefst ELF GGZ-INSTELLINGEN een

wachttijd van langer dan ZES maanden

REHABIT. | MAARTEN KORS