Structuurvisie Gouda 2050

Structuurvisie Gouda 2050

Titelblad: Straatkaart.nl, 2015 Caseus Adviesgroep, 2015 Ronald Puma, 2013

Caseus AdviesgroepŠ

3

4

Caseus AdviesgroepŠ

Samenvatting Voor u ligt de structuurvisie van Gouda.

In deze structuurvisie schetsen we de gewenste ruimtelijke ontwikkeling van Gouda tot aan 2050. Waar de vorige structuurvisie naar buiten gericht was, is deze gericht op de stad. De rol van de gemeente in de ontwikkeling van de stad is veranderd. De burger is steeds mondiger geworden en wil steeds invloed hebben op zijn leefgebied. Hier liggen kansen voor de gemeente. De hele structuurvisie staat in het teken van het maken van een aantrekkelijk Gouda.

Dit wordt gedaan aan de hand van de volgende drie motto’s: • • •

“Gouds wonen voor iedereen” “Mobiliteit en verbindingen door de hele stad” “ Slim (samen)werken”

In Gouda wordt een gevarieerd woningaanbod nagestreefd waarin iedereen zijn of haar plekje in de stad moet kunnen vinden. De openbare ruimte en woningen in de Zomenbuurt en Oosterwei hebben per direct herstructurering nodig om zo deze wijken weer te laten opbloeien.

Daarnaast zijn er ook wijken die op langere termijn aandacht verdienen.

Caseus Adviesgroep©

Hierbij moet rekening gehouden worden met de veranderende woonwensen van de maatschappij. Ook moet groen worden teruggebracht naar de wijken zelf. Aan de randen van de wijken is er openbaar groen aanwezig, terwijl dit in de wijken zelf in mindere mate het geval is. Hier zal in de toekomst verandering in moeten komen. Al deze ingrepen en versterkingen moeten ertoe lijden dat Gouda een aantrekkelijke stad wordt om in te wonen.

Gouda is een stad met een historische binnenstad en is onder andere bekend van de kaas en stroopwafels. De binnenstad is een goede basis voor een toeristische locatie en dit willen wij ook stimuleren. Door de bereikbaarheid van het centrum te vergroten, zowel met de auto als met het openbaar vervoer, wordt getracht meer toeristen naar de stad te trekken. Door de aanleg van fietspaden moet niet alleen het fietsgebruik in de stad gestimuleerd worden, maar zal ook de verkeerssituatie verbeterd worden.

Tevens wordt de verbinding tussen het stationsgebied en de binnenstad aangepakt. Deze verbinding is het visitekaartje van de stad omdat mensen die met de trein arriveren dit als eerste zien.

Op het gebied van de economie is leegstand een van de grootste problemen van de stad. Gouda heeft weinig financiële mogelijkheden om de leegstand aan te pakken. Leegstand wordt teruggedrongen door in de toekomst meer ruimte te bieden voor andere functies in leegstaande panden. Hiervoor zal goed moeten worden samengewerkt met private partijen en ingegaan moeten worden op initiatieven uit de samenleving.

Verder zal de stad een Hbo-instelling moeten aantrekken om te zorgen voor een betere aansluiting met de beroepsbevolking en de arbeidsmarkt van Gouda. Deze instelling kan zich eventueel ook in een bestaand gebouw vestigen.

Met deze structuurvisie worden handvatten gegeven voor de richting die Gouda op moet gaan. Door betrokkenheid en samenwerking te creëren tussen de gemeente en de samenleving, die van belang is om de uitvoering succesvol te laten zijn, zal iedereen zijn steentje bijdragen aan een aantrekkelijk Gouda in 2050.

5

Inhoud

Inleiding 8 1 Analyse 9

1.1 Historie en groei 10

1.2 De Randstad en de Zuidvleugel 12 1.3 Regio Midden-Holland 14 1.4 Thema-analyse 16 1.5Gouda in thema’s 21 2 Visie 23

2.1 Wonen 28 2.2 Verkeer en water 32

2.3 Economie, samenwerking en onderwijs 36 2.4 Utopische visie 42 3 Uitvoering 45 3.1 Wonen 46 3.2 Verkeer en water 48

3.3 Economie, samenwerking en onderwijs 51 3.4 Utopische visie 54 Colofon 57 Literatuur 58 Bijlage: SWOT 59

6

Caseus AdviesgroepŠ

Caseus AdviesgroepŠ

7

Inleiding Wat is een structuurvisie?

Voor u ligt de structuurvisie Gouda 2050. In deze structuurvisie schetst Caseus Adviesgroep voor de Gemeente Gouda haar visie op het ruimtelijke beleid voor de periode tot 2050. Beleid dat vooral gericht is op het benutten en versterken van typisch Goudse kwaliteiten. Aantrekkelijkheid is in deze structuurvisie het sleutelwoord voor de toekomst van Gouda. Zo is er aandacht in deze visie voor bestaande waarden zoals het water, het groen, de historische binnenstad, wonen, werken en de voorzieningen. Daarbij wordt vooral ingezet op het verder ontwikkelen van deze bestaande waarden van de stad, waarbij de aantrekkelijkheid de verbindende factor is: op naar een nog aantrekkelijker Gouda!

Waarom een structuurvisie?

De bestaande structuurvisie van Gouda, gebaseerd op oude inhoud, condities en werkwijzen, is onvoldoende om richting te geven aan nieuwe uitdagingen.

Deze structuurvisie plaatst een stip op de horizon, een baken voor betrokken partijen. Daarnaast biedt deze visie een kader voor sturing van beleid en middelen. De ontwikkelingsgerichtheid die naar voren komt in deze visie functioneert als aanknopingspunt voor nieuwe verbindingen en

8

Inleiding

samenwerkingsvormen met initiatiefnemers. Eén visie gedragen door zowel de gemeente als partners biedt perspectieven op weg naar een nog aantrekkelijker Gouda in 2050.

Thema’s voor de structuurvisie

Aan het begin van het proces voor de nieuwe structuurvisie hebben wij onszelf de vraag gesteld wat de belangrijkste zaken zijn waar de visie zich op zou moeten richten. Een structuurvisie gaat niet alleen over vraagstukken van vandaag of morgen, maar ook over toekomstige vraagstukken. Er is door Caseus Adviesgroep besloten dat deze structuurvisie zich vooral richt op Gouda zelf en minder op de verbindingen met omliggende steden. De beslissing om de regio niet uitgebreid te behandelen in deze structuurvisie heeft te maken met de vorige structuurvisie: er is hierin al veel aandacht besteed aan relaties met het buitengebied; deze structuurvisie wil zich meer richten op Goudse kwaliteiten. Deze keuze heeft geleid tot drie thema’s die belangrijk zijn voor Gouda met als sleutelfactor de aantrekkelijkheid. Aantrekkelijkheid komt namelijk terug in ieder thema.

Het zorgt ervoor dat ieder thema aantrekkingskracht uitoefent op eventuele bewoners en bedrijven.

De aantrekkelijkheid wordt weerspiegeld in de volgende thema’s: • Wonen “Gouds wonen voor iedereen” • Verkeer en water “Mobiliteit en verbindingen door de hele stad” • Economie, onderwijs en samenwerking “Slim (samen)werken”

Leeswijzer

De structuurvisie bestaat uit drie hoofdstukken. Hoofdstuk 1 richt zich op de (ruimtelijke) analyse van Gouda.

Hierbij wordt eerst een korte schets gegeven van de ontstaansgeschiedenis van de stad. Vervolgens wordt de huidige opbouw en de ligging in regionaal verband beschreven aan de hand van analyses over de ligging van Gouda binnen respectievelijk de Zuidvleugel van de Randstad en de regio Midden-Holland. Daarnaast wordt Gouda door middel van een SWOTanalyse over verschillende thema’s, gebaseerd op literatuur, interviews en eigen observaties, doorgelicht. In hoofdstuk 2 wordt de visie op Gouda in 2050 beschreven. Hierin worden

opgaven en hiervoor mogelijke oplossingen gegeven. Hoofdstuk 3 is de uitvoeringsparagraaf, in dit hoofdstuk wordt de visie plaatsgebonden gemaakt en wordt het inzichtelijker wat er met de in hoofdstuk 2 beschreven opgaven wordt gedaan. Verder wordt er een overzicht gegeven van de mogelijke chronologie in de uitvoeringsagenda.

Deze visie is de leidraad voor toekomstig beleid en biedt concrete handvatten over hoe er omgegaan moet worden met de ruimte. De details voor de ruimte komen niet voor in deze structuurvisie.

Hiervoor zal het bestemmings- of het projectplan geraadpleegd moeten worden.

Caseus Adviesgroep©

1 Analyse In dit hoofdstuk wordt de stad Gouda in haar huidige situatie geanalyseerd. Dit is gedaan doormiddel van observaties, interviews en brononderzoek. Omdat een stad niet op zichzelf staat, maar beïnvloed wordt door een netwerk van omliggende steden, dorpen en infrastructuur, wordt Gouda niet alleen bekeken vanuit het stedelijk schaalniveau. Na de analyse van de stad, wordt er vanuit een breder perspectief gekeken naar de positie van Gouda, respectievelijk de Zuidvleugel en de regio Midden-Holland. Vervolgens wordt er een thematische analyse gepresenteerd aan de hand van een SWOT. Door middel van een zestal thema’s wordt er inzicht geboden in de krachten en zwaktes van, en kansen en bedreigingen voor Gouda. Deze zes thema’s worden tenslotte gedeeltelijk samengevoegd in de drie thema’s waaruit de uiteindelijke visie bestaat.

Caseus Adviesgroep©

9

1.1 Historie en groei Gouda ligt aan de rand van het Groene Hart, tussen Utrecht, Rotterdam en Den Haag. De stad biedt een aantrekkelijk woonmilieu voor haar inwoners vanwege haar brede aanbod aan verschillende soorten huisvestingsmogelijkheden en heeft een verzorgingsfunctie binnen de regio Midden-Holland. Deze verzorgingsfunctie heeft Gouda al geruime tijd en deze heeft bijgedragen aan de vorm van de hedendaagse stad.

In deze paragraaf wordt het ontstaan van Gouda in verschillende perioden uitgelegd om de ruimtelijke basis van de stad in perspectief te kunnen plaatsen.

Tot 1855

Gouda is ontstaan op een strategische plek waar de Gouwe in de Hollandse IJssel uitmondt. Tussen het jaar 1000 en 1300 begon er in opdracht van de graven van Holland en bisschoppen van Utrecht de ontginning van de Hollands-Utrechtse laagvlakte (Goudse Canon, 2015). In het jaar 1272 verleende graaf Floris V stadsrechten aan Gouda, waarna de nederzetting tot rond 1335 snel groeide tot een versterkte stad.

Vrijwel direct daarna werd er buiten de muren gebouwd, en omdat Gouda in een gebied ligt waar veel conflicten speelden, werden tussen 1350 en 1352 de stadssingels gegraven: de huidige Turfsingel, Kattensingel, Blekerssingel en Fluwelensingel (Archeologische

10

Analyse

Vereniging Golda, 2015). Gouda ontwikkelde zich in de middeleeuwen tot belangrijk nijverheidsen handelscentrum (Erfgoedhuis ZuidHolland, 2015). Goudse lakens, Goudse pijpen en Gouds aardewerk werden geëxporteerd en waren nationaal en internationaal beroemd. Gouda werd de vijfde stad van Holland, mede door de tol die geheven werd op de drukke waterwegen rond de stad. Kaas uit de regio werd in de Waag gewogen en op de markt gebracht.

1855 tot 1945

Ondanks de bloeiende nijverheid en handel bleef Gouda – afgezien van sporadische bebouwing buiten de muren – ontwikkelen binnen de singels.

In de negentiende eeuw werden de stadswallen echter afgebroken, en tegen de tijd dat Gouda in 1855 haar aansluiting op het Nederlandse spoorwegennet kreeg, waren de stadsmuren allemaal gesloopt. Aan het eind van de negentiende eeuw begon de industrie te bloeien in de stad: er werd begonnen met het maken van bijvoorbeeld kaarsen en stroopwafels (Erfgoedhuis Zuid-Holland, 2015). Door het toenemende aantal arbeidsplaatsen begon Gouda aan het begin van de 20e eeuw met het uitbreiden aan de overkant van het water van de singels.

De wijken Korte Akkeren, Kort Haarlem en de Kadebuurt werden in deze periode gebouwd (Abels, 2002).

Vanaf 1945

Na de Tweede Wereldoorlog begon Gouda steeds meer haar huidige vorm te krijgen. Na de oorlog, tot de jaren 70, werd onder andere Korte Akkeren afgebouwd volgens het plan van 1931 en werden wijken als Ouwe Gouwe, Vreewijk en Oosterwei gebouwd (Bet & Broekhuizen, 2005). In deze periode werd ook verder gegaan met het dempen van verschillende grachten in de binnenstad, waar dit in 1940 al bij de Nieuwehaven gebeurd was (Bet & Broekhuizen, 2005). Met de inrichting van verschillende bedrijventerreinen – vooral aan de westkant van de stad, zoals de Goudse Poort en Kromme Gouwe – en de bouw van Bloemendaal, Plaswijck en Goverwelle bereikte Gouda haar huidige grenzen.

Tegenwoordig is Gouda een stad van ongeveer 70.000 inwoners. Hoewel het water halverwege de 20e eeuw voor een deel uit de binnenstad verdween, blijft water een belangrijk element voor de stad. Niet alleen de binnenstad met haar singels wordt getekend door water: in alle wijken is het water duidelijk aanwezig. Hoewel het water een meer recreatieve functie heeft gekregen, is er toch nog een aantal water-afhankelijke bedrijven in de stad te vinden.

splitst de stad in tweeën, maar zorgt ook voor een goede bereikbaarheid van Gouda. Gouda heeft twee stations: Gouda Centraal en Gouda Goverwelle.

Aan de noordkant van het spoor vind je vooral uitgestrekte woonwijken; Plaswijck, Bloemendaal en Noord. Ook vindt men in het noordwesten grote bedrijventerreinen. Ten zuiden van het spoor liggen de binnenstad met haar grote winkelaanbod en historische gebouwen en verscheidene woonwijken als Korte Akkeren, Kort Haarlem en het ruim opgezette Goverwelle. Het buitengebied is onderverdeeld in twee wijken: Stolwijkersluis en Oostpolder in Schieland. In de nabije toekomst staat de ontwikkeling van een nieuwe wijk op het programma: Westergouwe. In het zuidelijk deel van Gouda zijn een aantal grote industriële bedrijven aanwezig, zoals het chemische bedrijf Croda.

Met dit beeld van de stad wordt in de volgende paragraaf gekeken naar een groter schaalniveau, namelijk dat van de Zuidvleugel.

Aan de noordzijde van de stad ligt de A12, die zich ten westen van de stad splitst in de A12 en A20. De spoorlijn van Utrecht naar Rotterdam en Den Haag Caseus Adviesgroep©

Figuur 1.1 Gouda door de jaren heen

Caseus AdviesgroepŠ

Analyse

11

1.2 De Randstad en de Zuidvleugel Gouda ligt in de zuidelijke vleugel van de Randstad. Door de verscheidenheid aan economische activiteiten is het van belang om Gouda niet alleen op lokaal niveau te bekijken, maar moet een breder perspectief aan de orde komen. Om passend beleid mogelijk te maken, is het belangrijk om de ligging van Gouda binnen de Zuidvleugel in kaart te brengen. Wat is de functie van de Randstad en welke positie neemt Gouda hier in? De in 2008 opgestelde structuurvisie van de Randstad is daarin luid en duidelijk. De Randstad moet op Europees niveau een excellerend netwerk worden met topfuncties, krachtige steden en een duurzame en veilige groenblauwe delta (Structuurvisie Randstad 2040, 2008). De bevolking is hierin de bepalende factor, die ervoor zorgt dat creatieve clusters ontstaan en door toepassing van kennis een voorsprong op de concurrent kan worden verwezenlijkt. Zuid-Holland streeft ernaar om een zo goed mogelijke context te creëren die deze ontwikkeling mogelijk maakt.

Gouda in de Randstad

Binnen de Randstad heeft Gouda een uitstekende positie. Niet alleen is Gouda het geografisch middelpunt van de Randstad, tussen de vier grootste steden (Amsterdam, Rotterdam, Utrecht

12

Analyse

en Den Haag) van Nederland, het is tevens een toeristisch en economisch knooppunt (Ministerie van VROM, 2008). Alom bekend om haar kaasmarkt en historische grachtennetwerk heeft Gouda voor menig toerist een aantal interessante bezienswaardigheden.

Gouda ligt aan de rand van het Groene Hart: deze groene ‘longen’ van de Randstad vervullen een recreatieve functie voor inwoners van de stedelijke ring die het gebied omsluit. Binnen het Groene Hart liggen daarentegen wel een aantal stedelijke gebieden, zoals Alphen aan den Rijn en Zoetermeer. Om de functie van Gouda beter te begrijpen, wordt er verder ingezoomd op de rol van Gouda binnen de Zuidvleugel.

Economie

Sinds de economische crisis van 2008 zijn veel – in de structuurvisie van 2005 opgenomen – ruimtelijke plannen vastgelopen, terwijl andere plannen voorlopig nog in de ijskast staan. De ambitie om 15 tot 30 duizend woningen te bouwen in de Zuidplaspolder wordt voorlopig niet gerealiseerd, omdat het financieel niet meer haalbaar is (Driehoek RZG - Zuidplas, 2008, p.18). Er is een nieuwe richting die de Gemeente Gouda op wil gaan in haar ontwikkeling als economische meerwaarde binnen de Zuidvleugel. De focus komt te liggen op de ontwikkeling van de kenniseconomie. Hierin wil Gouda een leidende rol op zich nemen, om

Figuur 1.2 Gouda in de Zuidvleugel (Bron: Movares.nl, 2015) niet achter te blijven bij de ingeslagen koers van de provincie Zuid-Holland (Provincie Zuid-Holland, 2008, p. 55).

Gouda is een bovenregionaal centrum binnen de provincie Zuid-Holland en staat samen met Leiden, Dordrecht, Delft, Zoetermeer en Alphen aan de Rijn in de hiërarchie onder Rotterdam en Den Haag (Provincie Zuid-Holland, 2008). Om op economisch gebied toch een rol van betekenis te kunnen

verwezenlijken, dienen de kleinere steden met elkaar samen te werken.

Door economische activiteiten op elkaar af te stemmen, kunnen zij de balans in de Zuidvleugel verbeteren. Hierdoor kan de regio bedrijven aantrekken die een impuls geven aan de kenniseconomie en de arbeidsmarkt. De provincie heeft als ambitie om meer kennis aan te trekken, of bestaande kennis verder te ontwikkelen. In de visie komt aan Caseus Adviesgroep©

bod welke ontwikkelingen er moeten plaatsvinden in Gouda; hierbij gaat het om kennis aantrekken of bestaande kennis ontwikkelen.

Kennis

Om de economie te versterken is er besloten om extra aandacht te besteden aan de kennis binnen Gouda.

Kennis en een bloeiende economie gaan vaak hand in hand (Florida, 2002).

De concurrentiepositie van een regio is veelal afhankelijk van de capaciteiten en het vermogen om te innoveren. Uit de structuurvisie van de Randstad wordt duidelijk dat er vanuit het Rijk een wens is de arbeidsproductiviteit te verbeteren (Ministerie van VROM, 2008). Onderwijs en hoogopgeleide werknemers leggen een basis voor een hogere arbeidsproductiviteit, maar uit veldwerk is gebleken dat er in Gouda naast een PABO geen hogere onderwijsinstelling in de stad aanwezig is. In de structuurvisie voor de Zuidvleugel van de Randstad wordt speciaal aandacht besteed aan de ontwikkeling van de kenniseconomie in de Zuidvleugel (Provincie Zuid-Holland, 2008). Gouda moet in deze ontwikkeling meegaan wil ze niet achter lopen op de overige steden in de Zuidvleugel.

Daarnaast is het voor de Zuidvleugel als geheel van belang dat alle steden in deze ambitie meegaan om een sterke en hechte regio uit te stralen.

Toerisme

fungeert als een goede basis voor een toeristische locatie, maar moet nog ontwikkelingen doormaken op het gebied van horeca en cultuur om een echte trekpleister te worden (Ideler & De Winter, 2013). Belangrijk hierbij is dat de samenwerking met de andere grote steden op een verantwoorde manier gebeurt. De Zuidvleugel functioneert als geheel en daar maakt ook het toerisme een onderdeel van uit. Vanwege de nabijheid van steden als Den Haag en Rotterdam, die hoog in het vaandel staan bij zowel binnen-, als buitenlandse toeristen, kan Gouda inspelen op de toeristenstroom die Zuid-Holland bezoekt. Het is een kwestie van de juiste balans vinden tussen het uitstralen van een geheel en de Zuidvleugel te presenteren als een mooie en aantrekkelijke zone, om tegelijkertijd te kijken hoe de steden zich individueel kunnen onderscheiden van elkaar. Voor Gouda zou bijvoorbeeld de toeristische toekomst in het omarmen van traditie en de wereldberoemde kaasmarkt als hoofdonderdeel van culturele activiteiten te presenteren kunnen liggen, waardoor Gouda zich ten opzichte van andere steden onderscheidt. In de visie wordt verder ingegaan op de concretisering van plannen voor Gouda, waarbij dus rekening gehouden wordt met het onderscheidende karakter van de binnenstad ten opzichte van die van de omliggende steden.

Bereikbaarheid

Gouda ligt goed bereikbaar tussen de steden Utrecht, Den Haag en Rotterdam, verbonden door middel van de A12 en A20. De A12 wordt momenteel uitgebreid onder de noemer Parallelstructuur A12. Hiermee wordt het wegennetwerk in de provincie versterkt en zorgt de parallelstructuur voor een hogere capaciteit op de provinciale wegen. Voor Gouda neemt hierdoor de bereikbaarheid en verkeersveiligheid toe (Provincie Zuid-Holland, 2008). Deze parallelstructuur van de A12 lost alleen niet het verkeersprobleem voor Gouda op. Gouda blijft een druk knooppunt met files rond de spitstijden (Provincie Zuid-Holland, 2014).

Conclusie

Dankzij de centrale ligging in de Zuidvleugel van de Randstad is Gouda goed bereikbaar vanuit de belangrijkste economische kernen van Nederland.

Om aan te sluiten bij de ambities van de Randstad moet in Gouda de kenniseconomie verder worden ontwikkeld. Daarbij speelt onderwijs een sleutelrol: hoger onderwijs zorgt voor een basis voor een sterkere economie.

Qua toerisme zijn er volop kansen om te groeien en een meer eigen karakter te creĂŤren, waardoor Gouda zich kan onderscheiden van de andere steden in de regio.

Naast de ontsluiting van Gouda op basis van wegverkeer zijn ook de spoorwegtrajecten van groot belang voor de forenzenstromen van en naar Gouda. Vanuit Utrecht Centraal rijdt er elke 10 minuten een Intercity via Gouda naar ofwel Rotterdam of Den Haag (9292 OV, 2015). De stad staat dus goed in verbinding met de andere kernen van de Randstad. In de structuurvisie van Zuid-Holland staat dat er de ambitie is uitgesproken voor de verhoging van de capaciteit van de spoorverbinding Rotterdam-Gouda (2008). Dit ter bevordering van de netwerkfunctie en als anticipatie op een toekomstige bevolkings-, en verkeerstoename.

De historische binnenstad van Gouda Caseus AdviesgroepŠ

Analyse

13

1.3 Regio MiddenHolland In paragraaf 1.1 is de vorm van Gouda als stad zelf beschreven. Aangezien Gouda een verzorgingsfunctie heeft voor de omliggende gemeenten, wordt er in deze paragraaf naar de visies van deze gemeenten gekeken. Komt de positie van Gouda in het geding door de ontwikkelingen van omringende gemeenten of zijn er geen bedreigende ontwikkelingen in buurgemeenten?

De gemeenten die in de nabije omgeving van Gouda liggen zijn Waddinxveen, Bodegraven-Reeuwijk, Zuidplas en Krimpenerwaard (zie figuur 1). De Gemeente Krimpenerwaard is sinds 1 januari 2015 een officiële gemeente die bestaat uit de oude gemeenten Bergambacht, Nederlek, Vlist, Ouderkerk en Schoonhoven.

Om versnippering tegen te gaan zijn deze gefuseerd, zodat regionale taken krachtig kunnen worden uitgevoerd.

Daarnaast ontstaat door de herindeling van het gebied een nieuwe en robuuste gemeente , die beter in staat is haar (toekomstige) opgaven, bevoegdheden, verantwoordelijkheden en ambities op een efficiënte en effectieve manier uit te oefenen, te organiseren en te realiseren (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, 2014, pp. 6-7).

Ondanks het feit dat deze gemeente

14

Analyse

Via de vele verbindingen, zoals snel- en spoorwegen, kan men gemakkelijk de Randstad bereiken om daar te werken of te studeren. Door de ligging in het Groene Hart kenmerkt de regio MiddenHolland zich ook door haar groene en blauwe waarden, waarbij water een belangrijk element is. In de regio MiddenHolland wordt samen met het water geleefd. Door de grote aanwezigheid van natuurlijke waarden is recreatie ook een karakteristieke functie van de regio. Midden-Holland focust zich op de recreatie gecombineerd met de groene en blauwe waarden, waardoor wandelen, fietsen en watersporten populaire bezigheden zijn. Daarnaast zijn de cultuurhistorische waarden in Figuur 1.3 Gouda in Midden-Holland het gebied ook een kenmerkende factor, op deze manier een blok vormt aan zoals de grachten en monumenten die de zuidgrens van Gouda, hoeft Gouda het gebied rijk is.

Krimpenerwaard niet als bedreiging voor haar positie als verzorgingscentrum De gemeenten in het gebied richten te zien. De gemeenten die nu zich in combinatie met de natuurlijke Krimpenerwaard vormen zetten waarden water en groen op een rustig en vooral in op behoud en versterking dorps karakter (Gemeente Bergambacht, van het dorpse en agrarische karakter 2008;Gemeente Bodegraven-Reeuwijk, (Gemeente Bergambacht, 2008; 2013; Gemeente Waddinxveen, 2012; Gemeente Zuidplas, 2012).

Gemeente Zuidplas, 2012). Ook heeft de regio Midden-Holland voornamelijk Kenmerken Midden-Holland een woonfunctie. Dit betekent dat de Het belangrijkste kenmerk voor de regio inwoners van de gemeenten in MiddenMidden-Holland is de geografische Holland vooral buiten het gebied werken. ligging tussen de vier grootste steden De forenzenstromen die hierdoor van Nederland (Utrecht, Rotterdam, ontstaan lopen vanuit Midden-Holland Amsterdam en Den Haag). De regio richting Utrecht, Rotterdam, Amsterdam Midden-Holland is midden in de en Den Haag. In Gouda woont ook Randstad gelegen in het Groene Hart. een grotere beroepsbevolking dan het

aantal mensen dat er in de stad werkt, maar dit verschil is niet aanzienlijk (Gouda in cijfers, 2014). De omringende gemeenten in Midden-Holland kennen een grote diversiteit aan woningen, waar de nadruk blijft liggen op het dorpse karakter. Door grote diversiteit aan woningen biedt het huisvesting voor verschillende lagen in de samenleving.

Dit in combinatie met de gunstige ligging ten opzichte van de Randstad heeft als gevolg dat de personen die in de Randstad werken en/of studeren de rust van het dorpse karakter kunnen terugvinden in de regio MiddenHolland. De centrale ligging, de groene waarden, het dorpse karakter en de gekoppelde kwaliteiten daaraan voor wonen, werken, leven, ondernemen en recreëren zorgen ervoor dat de regio Midden-Holland een uniek gebied vormt (Regio Midden-Holland, 2012).

Verschillen ten opzichte van Gouda

Als men kijkt naar de omliggende gemeenten, zijn er een aantal verschillen op te noemen in vergelijking met Gouda: daar waar Gouda een verzorgende functie heeft binnen de regio MiddenHolland, worden de omliggende gemeenten toch voornamelijk beschouwd als woongemeenten waar een dorpse identiteit toonaangevend is. Men wil het dorpse karakter behouden en ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen uit de weg gaan. Indien de economie in de Caseus Adviesgroep©

dorpse gemeenten een impuls nodig heeft, wordt er eerst gekeken naar de al aanwezige bedrijventerreinen en de mogelijkheden aldaar, voordat men overgaat tot het opzetten van nieuwe bedrijventerreinen (Gemeente Bergambacht, 2008; Gemeente Zuidplas, 2012; Pancore, 2014). Door deze besparing van ruimtegebruik wordt er getracht het dorpse karakter te behouden. Er vinden dus geen grote economische ontwikkelingen plaats in de omringende gemeenten in MiddenHolland, in tegenstelling tot wat Gouda binnen haar eigen grenzen ambieert.

Daarnaast wordt de grond in de omliggende gemeenten met name gebruikt voor agrarische doeleinden, met glastuinbouwbedrijven als voornaamste gebruiker. De landbouw is tekenend voor het imago van het gebied en is overal aanwezig: dit in tegenstelling tot het grondgebruik in Gouda. De bedrijventerreinen in Gouda zijn voornamelijk in gebruik genomen door hoogwaardige industriĂŤle bedrijven, en de dienstensector in Gouda is goed vertegenwoordigd door de winkelvoorzieningen in de binnenstad en andere winkelcentra in de wijken. Het zwaartepunt van de economie ligt in Gouda dus meer op de hoogwaardigere industrie en dienstverlening, waar in de omliggende gemeenten de bedrijvigheid vooral uit agrarische activiteiten bestaat.

Caseus AdviesgroepŠ

Samenwerking

Om de kenmerken die hierboven genoemd zijn te kunnen waarborgen en waar nodig te versterken is er een samenwerking nodig op regionaal niveau. Hiervoor hebben de verschillende gemeenten in de regio een visie opgesteld: De Nieuwe Regio, visie op regionale samenwerking.

De samenwerking is van belang om Gouda en haar omliggende gemeenten beter op elkaar af te stemmen en een grotere weerstand te bieden tegen de oprukkende steden rond het Groene Hart (De Nieuwe Regio, 2012). De samenwerking kan worden ingezet om onderlinge verbindingen, gezamenlijke ontwikkelingen op het gebied van toerisme, of het versterken van de economie te bewerkstelligen.

Conclusie

Al met al heeft Gouda in de regio MiddenHolland een verzorgende functie. Het voorzieningenniveau in de stad is hoger dan in omliggende gemeenten en het stadse karakter van Gouda is voor de regio uniek. Deze status moet Gouda behouden en eventueel in de toekomst zien te versterken. Vanwege dit contrast met omliggende gemeenten met betrekking tot de functie, en door het feit dat er in 2012 al een visie is geschreven over de regio waar Gouda midden in ligt, is deze structuurvisie met name op de stad Gouda zelf gericht en niet daarbuiten. Daarbij komt dat de omliggende gemeenten in MiddenHolland niet bedreigend zijn voor de status van Gouda als verzorgingsstad: de omliggende gemeenten zetten vooral in op het behoud en het versterken van de dorpse karakters (Gemeente Bergambacht, 2008; Gemeente Bodegraven-Reeuwijk, 2013; Gemeente Waddinxveen, 2012; Gemeente Zuidplas, 2012). De ontwikkeling van Gouda voor de toekomst staat voorop, en er wordt hooguit kort ingegaan op de verbinding vanuit de stad naar het ommeland.

Analyse

15

1.4 Thema-analyse

Tabel 1.1 Beknopte SWOT-tabel

Strengths

Wonen

• Een gevarieerd woningaanbod • Een goede mix van wonen en groen

Verkeer

• Ligging t.o.v.

• OV-verbindingen centra Randstad • Geen sluitende ring • Grote dichtheid • Grote dichtheid bevordert fietsverkeer zorgt voor congestie

Water

• Aantrekkelijk aanzicht van de stad

• Weinig woningen in het hoge segment

• Scheiding tussen verschillende stadsdelen

Onderwijs

• Grote verscheidenheid • Slechts één hboonderwijsinstellingen opleiding • Aanwezigheid mboinstellingen

Economie

• Veel MKBondernemingen • Verscheidenheid sterke sectoren

Samenwerking

Aantrekkelijkheid

16

Weaknesses

Analyse

Opportunities

Threats

• Leegstand van panden

• Situatie woningmarkt • Demografische stabilisatie

• Potentie voor toeristisme

• Bodemsituatie

In deze thema-analyse wordt behandeld waarom deze thema’s juist van belang zijn voor het uiteindelijk doel: Gouda aantrekkelijk maken.

Er is gekozen voor zes thema’s die onder te brengen zijn onder het hoofdthema; aantrekkelijkheid. Alles in de structuurvisie staat in het teken van het aantrekkelijk maken van de stad Gouda en het verspreiden van dit thema over verschillende raakvlakken, zoals economisch aantrekkelijk, of woon-technisch aantrekkelijk.

In deze paragraaf worden alle thema’s besproken, wat ook is terug te vinden in de SWOT (bijlage) en wordt het proces tot de keuze hiervoor beschreven.

• Leegloop panden door economische veranderingen

• Verzorgingsfunctie Midden-Holland

• Weinig beleid vanuit de gemeente voor publiek-private samenwerking

• Veel initiatieven vanuit de private sector

• Binnenstad

• Stationsgebied • Leegstand

• Mogelijkheden invullen leegstand

Caseus Adviesgroep©

Figuur 1.5 Het aquaduct onder de Gouwe met de 20

Figuur 1.4 Huizen te koop

(Caseus Adviesgroep, 2015)

Wonen

Gouda kent een uitstekende combinatie van wonen en groen en heeft een breed aanbod van verschillende soorten woningen. Door de aanwezigheid van de Reeuwijksche Plassen en het Groene Hout in het noorden van Gouda wordt de aantrekkelijkheid van de omliggende woonwijken vergroot. Inwoners van deze woonwijken kunnen immers snel naar deze recreatiegebieden toe. Waar echter rekening mee moet worden gehouden, is de crisis op de woningmarkt die niet alleen voor heel Nederland geldt, maar ook voor Gouda als stad. Door een gedaald consumentenvertrouwen is de woningmarkt in het slob geraakt.

Caseus AdviesgroepŠ

Deze ontwikkeling heeft geleid tot een afname in de verkoop van woningen.

De woningvoorraad in Gouda is in 2013 echter wel gestegen (Gemeente Gouda, 2015). Dit kan leiden tot een scheefheid tussen vraag en aanbod, en uiteindelijk tot een situatie van leegstand. Hiermee gepaard gaat de demografische stabilisatie waar het hele land mee te maken heeft of krijgt (Planbureau voor de Leefomgeving, 2013). Door een minder snel groeiende bevolking is het minder aantrekkelijk nieuwe woningen te ontwikkelen; dit is tegenstrijdig met de gegroeide woningvoorraad in 2013. Het woningbouwproject in Westergouwe zal ook bijdragen aan

(Bron: http://defotograaf.eu/blog/gouwe-aquaduct-a12/, 2015)

een grotere woningvoorraad. Gouda krijgt, net als heel Nederland, ook te maken met kleinere huishoudens en andere huishoudenssamenstellingen.

Minder grote huishoudens en andere huishoudenssamenstellingen zorgen voor veranderingen in de vraag naar woningen.

Kleinere huishoudens hebben minder ruimte nodig en willen mogelijk kleiner wonen. De tijd van alleen maar bouwen is voorbij, gekeken moet worden naar andere oplossingen binnen de stadsgrenzen. Wonen is inherent aan de dynamiek van een stad en moet altijd actueel en in ontwikkeling zijn, dus ook als thema in de visie van Gouda.

Verkeer

Gouda heeft een gunstige positie in de Zuidvleugel: zo loopt er vanuit Rotterdam en Den Haag snelwegen en een treinspoor richting Utrecht die alle drie langs Gouda komen. Elke 10 minuten gaat er een trein richting Utrecht of richting Den Haag en Rotterdam. De historische binnenstad van Gouda heeft echter een hoge bebouwingsdichtheid waardoor hier de bereikbaarheid met de auto niet optimaal is. Voor fietsverkeer maakt het niet uit dat er een hoge bebouwingsdichtheid is: fietsers hebben immers minder last van smalle straten.

Analyse

17

De stadsbussen van Gouda rijden om het halfuur. Dit is, in vergelijking met andere steden, niet vaak (9292 OV, 2015). Om de bereikbaarheid binnen de stad te verbeteren, is het wellicht een optie om het gebruik van stadsbussen meer te stimuleren waardoor mensen eerder geneigd zijn de bus te pakken en de auto te laten staan. Congestie in de stad vermindert en verkeersproblemen in de stad kunnen dan deels worden opgelost. In het Gouda Mobiliteitsplan 2007-2020 (2007) wordt ook al aandacht besteed aan de verkeerssituatie in de stad. Deze aandacht is op zijn plaats aangezien de bevolking van Gouda in de toekomst nog steeds zal toenemen, al is de groei in mindere mate dan voorheen het geval was. De keuze voor het thema verkeer wordt daarnaast nog gemaakt vanwege het gegeven dat de A12 ten noorden van Gouda al een

knooppunt is waar dagelijks file staat, en de rondsingel in de stadsgrenzen zelf elke spits vol staan. Hier moet in de visie aandacht aan besteed worden.

Water

Gouda en water zijn al sinds jaar en dag onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Het water dat door de grachten in de binnenstad loopt, is tekenend voor dit historische deel van Gouda. Maar ook in de wijken buiten de binnenstad zijn er verbindingen met het grachtennet en is er vaak water aanwezig. Tevens is er in het buitengebied veel water aanwezig; denk aan de Reeuwijksche Plassen. Al het water in en rondom Gouda heeft potentie om uit te groeien tot een omvangrijke toeristische sector die het karakter en de beleving van de stad en haar omgeving kan verbeteren. Er

Figuur 1.6 Bruggetje van de Naaierstraat bij de Turfmarkt.

(Bron: http://straatkaart.nl/2801HG-Hoogstraat/media_fotos/gouda-gracht-NbP/, 2015)

18

Analyse

kleven echter ook nadelen aan de grote hoeveelheden water in en rondom de stad. Zo scheidt het water verschillende stadsdelen en zelfs wijken onderling van elkaar. Een voorbeeld hiervan vindt men in het westen van de stad waar de Gouwe de woonwijk Korte Akkeren scheidt van de voorzieningen en de nieuw te bouwen woningen in Westergouwe. Door de afwezigheid van voldoende bruggen en dergelijke is de fysieke verbinding tussen de twee gebieden beperkt; dit alles door de aanwezigheid van water. Water kan dus resulteren in een minder goede bereikbaarheid wat de mobiliteit van de inwoners niet ten goede komt.

Buiten deze infrastructurele problemen, kan water voor overstromingsgevaar zorgen door de stijgende zeespiegel. De waterstand levert nu al problemen op voor Gouda, waaronder verzakking van

woningen. Deze problemen dreigen in de toekomst alleen maar groter te worden, waardoor het in deze tijd al financiĂŤle gevolgen voor de stad heeft.

De stijgende zeespiegel en de gevaren daarvan voor Gouda is echter erg technisch en gecompliceerd. Om deze reden adviseert Caseus Adviesgroep deze watervisie in een separaat document vast te leggen en daarom komt de waterdreiging verder niet uitgebreid terug in deze structuurvisie.

Onderwijs

Op het gebied van onderwijs heeft Gouda een grote verscheidenheid aan basis- en middelbare scholen.

Zo zijn er protestantse en katholieke scholen, maar ook openbare scholen.

Deze scholen bevinden zich allemaal verspreid over de vele woonwijken

Figuur 1.7 Protestants Christelijke Goejanverwelleschool (Caseus Adviesgroep, 2015)

Caseus AdviesgroepŠ

van Gouda. Tevens zijn er twee grote MBO instellingen in de stad met een gevarieerd onderwijsaanbod. Er zijn al plannen om de kwaliteit van de MBO instellingen te verbeteren door onder andere het onderwijsaanbod beter aan te laten sluiten op de arbeidsmarkt.

Zo wordt er ook een ander probleem zichtbaar, namelijk dat er geen hogere onderwijsinstelling in de stad is naast de kleinschalige gereformeerde PABO ‘Driestar’.

Het bovengenoemde kent 3 grote nadelen:

Als Gouda een hogere onderwijsinstelling aan wil trekken, moet zij echter wel rekening houden met hoge kosten voor het realiseren en het onderhouden van een hoge school.

In Leiden is hier bijvoorbeeld geen rekening mee gehouden. Bij de bouw van een nieuw ROC in Leiden vielen de kosten zo hoog uit, dat tegen de tijd dat het gebouw er stond, de instelling failliet is gegaan en de ROC niet van de grond is gekomen (NOS, 2015).

Vandaar dat ten alle tijden Gouda het financiële kostenplaatje in ogenschouw moet nemen. Het thema onderwijs is

• Het hoge aantal basisscholen dat in de stad aanwezig is en de middelbare scholen brengen leerlingen voort die slechts de keuze hebben om door te studeren op mbo-niveau binnen de stadsgrenzen. Leerlingen die naar het hoger onderwijs willen, zullen dus buiten de stad moeten studeren, en wellicht wonen: potentieel hoogopgeleiden trekken dus weg uit de stad.

dus essentieel in de ontwikkeling van Gouda omdat het een basis kan vormen voor een beter vestigingsklimaat voor bedrijven en de actuele gedeeltelijke afname van bewonersaantallen kan helpen tegen te gaan (Presentatie Gemeente Gouda, 2005).

Economie

De bedrijvigheid van Midden-Holland en ook in Gouda, bestaat voornamelijk uit midden- en klein bedrijven (Programma Economie, Arbeidsmarkt en Onderwijs, 2013). Er zijn een kleine 6.000 ondernemingen gevestigd in Gouda, waarvan de zakelijke en persoonlijke dienstverlening met een dikke 3.000 ondernemingen de grootste sector is (Ondernemersplein, 2014). De aanwezigheid van veel midden- en klein bedrijven zorgt ervoor dat de economie vitaal, veerkrachtig en weerbaar is; er is namelijk een aantrekkingskracht op

een veelheid aan opleidingsniveaus en opgeleiden (Programma Economie, Arbeidsmarkt en Onderwijs, 2013). Uit een onderzoek van de provincie ZuidHolland blijkt tevens dat er in een Gouda verscheidenheid aan sectoren aanwezig is (Provincie Zuid-Holland, 2012). Voor deze sectoren is er in Gouda genoeg ruimte aanwezig voor vestiging. Vooral op de verschillende bedrijventerreinen in Gouda, zoals de Goudse Poort, worden bedrijfspanden aangeboden.

Er doen zich enkele nationale trends voor op het gebied van detailhandel, bedrijvigheid en de kantorensector waar Gouda ook mee te maken heeft.

Sinds de crisis van 2008 komen er steeds meer panden leeg te staan (Planbureau voor de Leefomgeving , 2013). Ook in Gouda is dit een bekend probleem. In de binnenstad staat al winkelruimte leeg en lang niet alle panden op de

• Een tekort aan kennis zorgt voor een minder aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven. Daarbij komt dat aanwezigheid van kennis de creatieve economie stimuleert: een sector die steeds belangrijker wordt in de huidige economische situatie (Florida, 2002).

• Het nadeel van het gebrek aan een hogere onderwijsinstelling is dat de stad Gouda geen potentiële kennis uit andere steden aantrekt. Een hogeschool of universiteit zorgt voor een basis van hoogopgeleide bevolkingslaag die mogelijk na afronding van de studie blijft “hangen”.

Figuur 1.8 Leegstand aan de Bernadottelaan (Caseus Adviesgroep, 2015) Caseus Adviesgroep©

Analyse

19

bedrijventerreinen zijn bezet. Zonder plannen voor deze leegstand bestaat het risico dat dit in de toekomst verder toeneemt (Gemeente Gouda, 2010). De keuze voor het thema economie ligt simpelweg in het idee dat economie de drijfveer is van alle bedrijvigheid in een stad, werk creëert en op die wijze mensen en bedrijven trekt. De motor van een stad dient in de structuurvisie ten allen tijden actueel en visionair te zijn.

Samenwerking

Gouda is onderdeel van de Zuidvleugel en van regio Midden-Holland. Inherent hieraan zijn regionale ontwikkelingen terug te zien in Gouda. Inwoners van deze regio komen naar Gouda voor bijvoorbeeld het ziekenhuis en de binnenstad met haar winkels en uitgaansgelegenheden. Binnen de regio is er dan ook sprake van intergemeentelijke samenwerking op

Figuur 1.9 De Markt met de Sint Janskerk

verschillende gebieden. Zoals genoemd in paragraaf 1.3 is er sprake van een samenwerkingsverband tussen Den Haag, Utrecht, Amsterdam, Rotterdam en Gouda met betrekking tot het Groene Hart. Binnen de gemeente kan de samenwerking echter verbeterd worden. Zo zijn er wel enkele publiekprivate samenwerkingsverbanden, maar liggen er nog kansen voor verdere uitbreiding (Gouda Onderneemt, 2014). Uit onderzoek blijkt dat er veel initiatieven naar voren komen vanuit de samenleving en vanuit het bedrijfsleven.

De Gemeente Gouda doet hier te weinig mee doet en er zal hier meer op ingespeeld kunnen worden, zodat meer initiatieven zichtbaar worden in Gouda.

De ivoren toren moet worden verlaten om meer interactie te krijgen met de samenleving.

Juist omdat de gemeente weinig financiële middelen heeft, biedt

(Bron: http://www.postcode-adresboek.nl/postcode-2801AE, 2015)

20

Analyse

samenwerking met bedrijven een kans. Via het bedrijfsleven kunnen kostenbesparende inzichten verkregen worden. De kosten worden ook gedeeld en komen daardoor ook niet alleen voor rekening van de gemeente. Een positief voorbeeld hiervan is het Cultuurhuis Garenspinnerij, die uit de samenwerking tussen gemeente en ondernemer tot stand is gekomen en op deze wijze een succesvolle manier heeft gevonden om een oud pand te hergebruiken. Het overkoepelende idee achter de keuze voor het thema samenwerking is dus om de mogelijkheden van de gemeente te verbreden door middel van een bredere financiële basis die door samenwerking tot stand kan komen.

Aantrekkelijkheid

Gouda heeft een hoogwaardige en historische binnenstad die aantrekkelijk is voor bezoekend publiek en bewoners.

De binnenstad wordt gekenmerkt

door historische grachten en tal van rijksmonumenten. Deze factoren maken de binnenstad van Gouda aantrekkelijk en deze zorgen voor een positieve beleving van de stad. Recht tegenover de aantrekkelijkheid van de binnenstad staat de onaantrekkelijkheid van het stationsgebied. De centrumzijde van het station Gouda wordt niet als aantrekkelijk ervaren en de afstand van het station naar het centrum ook niet. De zijde van het station die niet aan de kant van het centrum is aantrekkelijker, maar ook hier zorgen de flats aan de overkant van de Burgemeester Jamessingel voor een minder nette uitstraling. Gezien veel mensen de stad bezoeken met de trein, is dit onaantrekkelijke gebied aan de centrumzijde vaak het eerste wat bezoekers van Gouda zien. Dit kan een negatief beeld van de stad opleveren. Daarnaast is er leegstand en verpaupering van kantoren en woningen in Gouda aanwezig. Deze leegstand en

Figuur 1.10 Huis van de Stad (Bron: https://ronaldpuma.wordpress.com/2013/01/29/gebouw-8/, 2015) Caseus Adviesgroep©

dit achterstallig onderhoud komt vooral voor buiten het centrum. Hierdoor kan de aantrekkelijkheid van de stad Gouda als geheel afnemen. Toch bieden deze leegstaande panden, die vaak industrieel erfgoed zijn, ook kansen.

Deze gebouwen kunnen bijvoorbeeld een nieuwe functie krijgen met hulp van bijvoorbeeld bewonersgroepen of nabij gelegen bedrijven.

Conclusie

Er is dus op elk thema wel een punt op te merken die de aantrekkelijkheid van Gouda als stad beïnvloedt. Omdat dit thema zo omvattend is, is dit thema in het vervolg als overkoepelend thema opgenomen in de structuurvisie.

Ingrepen die gewenst zijn, dienen allen de aantrekkelijkheid van Gouda te verbeteren. Zo kan een herstructurering van woningen ertoe leiden dat het de aantrekkelijkheid van de desbetreffende woonwijk verbetert. In elk thema staat dit dus centraal en daarom wordt het verder niet als apart thema genomen in het vervolg van deze visie.

1.5 Gouda in thema’s Thematisering van de stad

In de vorige paragraaf zijn de verschillende thema’s behandeld die in de visie ook aan bod komen: Wonen, Verkeer, Water, Onderwijs, Economie, Samenwerking en Aantrekkelijkheid.

Aangezien de verschillende thema’s overlap en wisselwerking hebben, is er voor gekozen om de verschillende thema’s onder te brengen in drie hoofdthema’s. Aangezien we streven naar een Gouda waar iedereen wil wonen, werken en recreëren in 2050 is het overkoepelende thema “Aantrekkelijkheid”. Om dit te realiseren is er gekozen voor de volgende thema’s:

Wonen

“Gouds wonen voor iedereen” Het thema ‘Wonen’ neemt in elke stad een centrale plaats in en staat niet helemaal los van de andere thema’s; met alle thema’s is er wel een raakvlak.

Voordat de beslissing genomen wordt

1. Wonen 2. Verkeer en water 3. Economie, samenwerking en onderwijs Tabel 1.2 Themakeuze Caseus Adviesgroep©

Aantrekkelijkheid

of je op een bepaalde plaats gaat wonen, neem je de andere thema’s in overweging. Zo kijk je bijvoorbeeld naar de bereikbaarheid van je woonplaats of naar het fietsgebruik in de stad. Ook wordt het soort onderwijs meegenomen in het woonkeuzegedrag: sluit het onderwijs aan bij mezelf, partner of kinderen? Ditzelfde geldt ook op het gebied van werken. Het wonen aan het water of juist niet bij het water wordt ook meegenomen in deze beslissing.

Ondanks de raakvlakken met de andere thema’s is toch gekozen om ‘Wonen’ als apart thema te houden. Wonen is immers de basis voor iedere stad en draagt bij aan de uitstraling van de stad. Uit de SWOT-analyse is naar voren gekomen dat er veel groene woonomgevingen zijn en dat er een scheefheid is tussen vraag en aanbod (er is meer aanbod dan vraag) op de woningmarkt, wat dus uiteindelijk leidt tot leegstand van panden (Gemeente Gouda, 2015). Dit heeft een goede of juist een slechte invloed op de uitstraling en de aantrekkelijkheid van Gouda. Aan de hand van de analyse is een visie ontwikkeld door Caseus Adviesgroep.

Deze visie gaat in op hoe er omgegaan moet worden met de leegstand van panden. Er wordt gekeken naar welke woningen of gebouwen er specifiek leeg staan en er wordt bepaald welke functies deze kunnen krijgen. Hierbij is ook aandacht voor leegstaand industrieel erfgoed: er wordt beschreven op welke

wijze dit hergebruikt kan worden. Ook wordt er in de visie beschreven welke woonwijken op termijn ingrepen nodig hebben op het gebied van ruimtelijke ordening.

Verkeer en water

“Mobiliteit en verbindingen door de hele stad” In de Gemeente Gouda neemt water een belangrijke positie in. Gouda leent zijn ontstaan aan het water en vanuit dit historisch oogpunt komt water veel terug in de stad (paragraaf 1.1). Zoals blijkt uit de SWOT-analyse, kan water zowel als een verbinding als barrière fungeren voor de infrastructuur. Met name tussen Korte Akkeren en Westergouwe is water nu nog een barrière. Er is namelijk slechts één brugverbinding. In de toekomst kan dit, door ontwikkeling van het project Weids Wonen in Westergouwe waar 4000 nieuwe woningen moeten komen, te weinig zijn (Westergouwe. nl, 2014). Door de aanwezigheid van water neemt de mobiliteit van inwoners af; iets wat met ingrepen in de infrastructuur veranderd kan worden.

Problemen die in het ene thema te vinden zijn, kunnen veroorzaakt worden door ontwikkelingen in het andere; verbondenheid is onvermijdelijk.

Vanwege de sterke verbondenheid tussen verkeer en water zijn deze thema’s samengevoegd in een paragraaf. Het waterpeil van Gouda is ook een actueel thema binnen het thema water. Echter, wordt er in deze structuurvisie niet Analyse

21

ingegaan op het waterpeil door het technische karakter ervan. Dit is meer een bouwtechnisch fenomeen dan dat het te maken heeft met barrièrevorming en verkeersstromen.

Economie, onderwijs en samenwerking

“Slim (samen)werken” Als laatste thema zijn economie, onderwijs en samenwerking samengenomen. Dit heeft te maken met het streven naar een kenniseconomie in de Zuidvleugel. De gemeenten in de Zuidvleugel gaan meer samenwerken om een kenniseconomie in hun regio te realiseren en dit samen als één geheel uit te stralen naar de buitenwereld.

Een kenniseconomie zorgt voor een focus op andere bedrijfstakken. Gouda kent van oudsher voornamelijk een economie die gericht is op de industrie en maakte daarbij lang gebruik van haar gunstige ligging aan het water (paragraaf 1.1). Om echter mee te gaan in de trend die is ingezet in de Zuidvleugel en de samenwerking met de andere gemeenten te bevorderen, is het nodig om de ontwikkeling mede op de kenniseconomie te richten. Voor Gouda is het van belang om met het ontwikkelen van goed onderwijs in te spelen op de omslag naar de kenniseconomie. Onderwijs moet namelijk goed aansluiten op de arbeidsmarkt, anders ontstaat er een mismatch. Deze mismatch kan ontstaat doordat de kennis van afgestudeerden

22

Analyse

niet aansluit bij de gevraagde kennis van bedrijven in Gouda. Door goed aansluitend onderwijs kunnen bedrijven die kennisgericht zijn, putten uit een arbeidsaanbod dat plaatselijk verkrijgbaar is in Gouda. Er zijn hiervoor al samenwerkingsverbanden gelegd tussen onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven (paragraaf 1.4). Beslissingen op het gebied van samenwerking hebben zo hun invloed op de economie en het onderwijs. Dit geldt ook voor de andere thema’s. Er is een zekere verwevenheid tussen de thema’s en deze verwevenheid maakt het ideaal om hen onder te brengen onder één combinatiethema.

In het vervolg van deze structuurvisie worden de drie thema’s doorlopend behandeld.

De aantrekkelijkheid van Gouda bevorderen is in de besluitvorming binnen de thema’s het doel. In hoofdstuk 2, de Visie, wordt ingegaan op de uitwerking van de thema’s en de concretisering van de richting die Gouda in de komende 30 jaar op moet gaan.

Caseus Adviesgroep©

2 Visie Over vijfendertig jaar is de stad nog steeds een plek waar wordt gewoond en gewerkt, waar ondernemers elkaar tegenkomen en individuen prettig kunnen verblijven. De focus op grote fabrieken en kantoorpanden zal afnemen, net als uitbreiding van de bestaande bebouwing en er wordt steeds meer getracht oplossingen voor ruimtelijke problemen in de stad zelf te vinden, problemen en oplossingen zoals die in de SWOT (in de bijlage) zijn opgenomen. Gouda moet hierin meegaan wil het niet achterblijven bij andere steden in de regio MiddenHolland, zoals Delft, Leiden en Utrecht.

Om omliggende gemeenten te kunnen verzorgen, moet Gouda meegaan in algemene trends en staat de aantrekkelijkheid voorop. Door zich te focussen op wonen, verkeer en water en de economie, samenwerking en onderwijs moet Gouda in de toekomst nog steeds een verzorgende functie hebben, waar inwoners en ondernemers met plezier hun tijd kunnen doorbrengen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen zaken die aangepakt moeten worden en zaken die versterkt dienen te worden. Het overzicht hiervan is in tabel 2.1 weergegeven. In figuur 2.1 is de visie in een kaart gezet.

Caseus AdviesgroepŠ

Visie

23

Figuur 2.1 Algemene visiekaart

24

Visie

Caseus AdviesgroepŠ

Caseus AdviesgroepŠ

Visie

25

Tabel 2.1 Aanpakken en versterken

Aanpakken

Versterken Wonen

• • •

Herstructureren rode gebieden Aandachtswijken aanpakken Meer groen in de wijken

• •

Woningaanbod aanpassen (diversiveren) Meer woningen in het hoge segment aantrekken

Verkeer en water • • • • • • •

Rondweg verlengen Fietsenstalling plaatsen Wegbewijzering CS naar binnenstad Kunstroute Fietsnetwerk verbeteren Water als barrière aanpakken Groene golf (stoplichten)

• •

Kwantiteit busverbindingen omhoog Middellange busverbindingen versterken

Economie, samenwerking en onderwijs • • • • • • •

26

Leegstand aanpakken Industrieel erfgoed nieuwe functie toekennen Binnenstad aantrekkelijker maken Eerste aanzicht binnenstad verbeteren Opwaardering bedrijfspanden en kantoren HBO-instelling realiseren Studentenhuisvesting

Visie

• • •

Publiek-private samenwerkingen realiseren Samenwerking met de bevolking bevorderen Organische stedelijke ontwikkeling

Caseus Adviesgroep©

Een visie voor de lange termijn is van belang om eventuele ruimtelijke problemen in kaart te brengen en hier een oplossingsrichting voor te kunnen geven. Omdat het gaat om een visie op de lange termijn, bestaat er de mogelijkheid om plannen visionair te maken; beperkingen die in het heden spelen, kunnen hierdoor deels worden ontweken.

Het toekomstbeeld dat wordt geschetst is er daarom een die grenzen verlegt en voor oplossingen verder kijkt dan de situatie van vandaag.

De verre planhorizon schept dus mogelijkheden om creatief te denken waardoor problemen, die wellicht nu nog niet aan de orde zijn, kunnen worden gedetecteerd. De visie die wij hebben, komt in het komende hoofdstuk aan de orde. Ten eerste wordt er een beeld geschetst van de situatie zoals wij die trachten te bereiken in 2050. Deze beschrijving vindt aan de hand van de thema’s plaats. Aan de hand van praktijkvoorbeelden wordt de problematiek per thema uitgelicht om zodoende verduidelijking te bieden van de problematiek in de stad als geheel. Het hoofdstuk sluit af met een droomscenario van Gouda, een scenario waarin de stad in mindere mate wordt beperkt door een gebrek aan kapitaal en waarin van alles mogelijk is. Hierin komen grote ingrepen aan de orde die voor Gouda op dit moment niet haalbaar zijn, maar die voor de stad wel van toegevoegde waarde kunnen zijn.

Caseus AdviesgroepŠ

Om bij een beeld te komen van Gouda in 2050, wordt uitgegaan van de huidige kwaliteiten van de stad. Deze vormen de pijlers van het beleid dat moet worden gevoerd; het vormt de basis voor toekomstige ontwikkelingen. Zo zijn de goede verbindingen via spooren snelwegen van Gouda binnen de Randstad een belangrijk punt. Het zorgt ervoor dat de bereikbaarheid van Gouda goed is waardoor dit op vele fronten de aantrekkelijkheid ten goede komt, voor ondernemers en particulieren.

Vanaf deze bereikbaarheid zijn er mogelijkheden om andere punten te ontwikkelen en te verbeteren. Tevens is de functie van Gouda binnen de regio Midden-Holland een belangrijk uitgangspunt voor toekomstige ontwikkelingen.

Omliggende gemeenten blijven zich de komende jaren richten op een dorpse identiteit waar een groene en open polders zorgen voor rust en recreatie. Gouda dient hierbinnen een knooppuntfunctie met bovenlokale voorzieningen die ook in de toekomst toereikend moeten zijn voor de gehele regio. Daarnaast is ook het gevarieerde woningaanbod in de stad een belangrijk uitgangspunt voor de toekomst. Door deze variatie aan beschikbare woningen is Gouda een stad waar een mix van leeftijden en culturen aanwezig is; een mix die ervoor zorgt dat Gouda bruisend en vitaal blijft in de toekomst.

Visie

27

2.1 Wonen

“Gouds wonen voor iedereen” Ondanks het gevarieerde woningaanbod in Gouda zijn er een aantal wijken waar de situatie te wensen over laat.

Zo zijn de Zomenbuurt in Plaswijck en Oosterwei mindere gebieden als het gaat om de aantrekkelijkheid van de woonomgeving. Oosterwei heeft last van vandalisme, verpaupering van de woningen en aldaar laat de openbare ruimte te wensen over, terwijl in de Zomenbuurt de onaantrekkelijkheid voortkomt uit een te hoge bouwdichtheid en weinig groen in de buurt (zie SWOT in de bijlage).

28

Visie

Caseus Adviesgroep©

Figuur 2.2 Visiekaart wonen

Caseus AdviesgroepŠ

Visie

29

Aanpakken

Herstructureren De Goudse situatie is over 35 jaar flink veranderd. Zo hebben er ontwikkelingen plaatsgevonden in de gebieden die in de analyse als aandachtspunt besproken zijn. Oosterwei en de Zomenbuurt hebben direct herstructurering nodig.

In deze op de kaart rood aangegeven gebieden doen zich nu al problemen voor op het gebied van wonen. Huizen zijn daar aan verbouwing toe en de aantrekkelijkheid van de openbare ruimte moet verbeterd worden. Met herstructurering van de openbare ruimte, maar ook met ingrepen in de woningen zelf, moeten deze wijken weer opbloeien en in de toekomst aantrekkelijk worden om in te wonen.

Aandachtswijken Naast de wijken die direct aangepakt moeten worden, zijn er gebieden

in Gouda die op de langere termijn aandacht verdienen. Deze gebieden behoeven geen prioriteit om in de komende 35 jaar te worden aangepakt, maar zijn aandachtspunten voor de periode na 2050. Wijken als Plaswijck, Bloemendaal en delen in Korte Akkeren zijn hier voorbeelden van. In deze wijken zijn nu nog geen problemen met betrekking tot de aantrekkelijkheid, maar rekeninghoudend met de veranderende woonwensen van mensen zouden deze wel kunnen ontstaan. De wijken kennen een hoge bebouwingsdichtheid en er is relatief weinig openbaar groen aanwezig.

De woningen worden nu nog goed onderhouden door de bewoners en er is nog relatief weinig leegstand, maar of de woningen na 2050 nog steeds in trek zijn, is de vraag. Directe herstructurering is nu nog niet nodig, maar wellicht is dat na 2050 wel het geval.

Figuur 2.3 Groenvoorziening in Oosterwei (Caseus Adviesgroep)

30

Visie

Groen Ingrepen in de publieke ruimte in de wijk Plaswijck moeten zich vooral richten op het verbeteren van het publieke groen in de wijk. Op dit moment is er weinig groen in de wijk en bestaat de wijk voornamelijk uit grote stukken bebouwde grond met groen om de buurten heen. Wat mist is dus groen in de straten zelf. Zo moeten er in de wijk meer groenstroken komen, maar ook meer locaties voor kinderen om te spelen. Speelplekken of veldjes zijn weinig aanwezig in Plaswijck en om de wijk ook bij jonge gezinnen in trek te houden moeten er meer van deze voorzieningen komen. Niet alleen Plaswijck heeft te maken met een gebrek aan groen in de wijk. We willen aan de hand van groene verbindingen de stad en het groene buitengebied meer met elkaar verweven. Ook langs de verkeersverbindingen in de

stad moeten meer groene stroken komen. Met deze ingrepen, die relatief gemakkelijk uit te voeren zijn, verbetert de aantrekkelijkheid van Gouda.

Hoe deze ingrepen precies gedaan worden, wordt verder uitgewerkt in de uitvoeringsparagraaf.

Versterken

Gevarieerd woningaanbod De huidige kwaliteit op de woningmarkt van Gouda komt deels voort uit het gevarieerde woningaanbod dat de stad kent. Voor verschillende lagen van de bevolking zijn er woningen te vinden, maar om in de toekomst de concurrentie aan te kunnen met andere steden in de Randstad, moet het woningaanbod in de stad meer worden aangepast aan de wensen van de consument. Onder andere moet er worden geïnvesteerd in woningen in de hogere prijsklasse om ook aan

Figuur 2.4 Park Hoog Lede, woningen in het hoge segment

(Bron: http://www.am.nl/wp-content/uploads/2012/07/Park-Hoog-Lede2.jpg, 2015)

Caseus Adviesgroep©

de vraag van de meer koopkrachtige consument te voldoen (Zie SWOT in de bijlage). Daarnaast moeten algemene trends in woningbouw in acht worden genomen. Zo is de trend te verwachten dat huizen in de toekomst kleiner worden, aangezien mensen steeds vaker voorzieningen in de stad gebruiken om hun sociale contacten te onderhouden (zie kader 2.2) Hoe het gevarieerde woningaanbod in Gouda blijft, komt naar voren in de uitvoeringsparagraaf.

In 2050 is er in Gouda een aantrekkelijk woonklimaat voor alle lagen van de samenleving, waarbij het woningaanbod voldoet aan de verscheidenheid aan woonwensen. De wijken Oosterwei en de Zomenbuurt zijn door middel van herstructurering aantrekkelijke en vitale buurten waar bewoners vanuit verschillende milieus in een groene omgeving wonen. Het groene buitengebied is via groene verbindingen te bereiken vanuit wijken als Korte Akkeren en Plaswijck.

Bebouwing, infrastructuur en openbaar groen zijn beter met elkaar verweven, waardoor er een groen-grijze structuur in de stad is ontstaan, die een duurzaam en aantrekkelijk woonklimaat heeft gecreëerd.

Caseus Adviesgroep©

Kader 2.1 Hergebruik panden Gouda is als oude stad rijk aan historische gebouwen. Om het Goudse erfgoed te behouden én toekomst te geven, wordt beleid opgesteld waaruit bepaalde tactieken voortkomen. Zo wordt er bijvoorbeeld beleid opgesteld om leegstaande historische panden een nieuwe functie te geven. Het toepassen van eigentijdse functies in monumenten moet ervoor zorgen dat de panden behouden en onderhouden worden (Gemeente Gouda, 2013, p. 17-18). Veel leegstaande panden oefenen een aantrekkingskracht uit op projectontwikkelaars. Een ontwikkelingslocatie in de binnenstad is het Bolwerk, in 2014 aangekocht door de Holland Property Group. Het Bolwerk vormt een centrale toegangspoort van de Goudse binnenstad. In totaal gaat het om een vloeroppervlak van 6000m2, bestaande uit verschillende kavels. Het meest opvallende gebouw is het Best Western Hotel. Naastgelegen gebouwen zijn de oude Lichtfabriek en het Waterleidinggebouw, die worden omgebouwd tot woonlocaties. Daarnaast bestaat het project Bolwerk uit een commerciële ruimte, een aantal nog te realiseren atelierwoningen en het Poortgebouw dat zal bestaan uit diverse appartementen (Holland Property Group, 2014).

Figuur 2.1.1 (Bron: forumgouda.nl, 2015)

Kader 2.2 Heijmans ONE De huidige huizenmarkt is niet ideaal voor starters. Vooral hoogopgeleiden tussen de 25 en 35 jaar, ‘the young and high potential’, waarvan Nederland er in 2050 er naar verwachting maar liefst 700.000 telt, is een groep die lastig aan een geschikte woning komt. Ze verdienen te veel voor sociale huur, maar te weinig voor vrije sector huur. Ook op de koopmarkt is een financiering krijgen moeilijk en niet altijd even wenselijk. Hiervoor wil Heijmans een oplossing bieden door woonruimte te ontwikkelen met een richtprijs van 700 euro per maand: Heijmans ONE. Heijmans ONE worden tijdelijke woonlocaties op zogenaamde ‘pauzelandschappen’: leegstaande, omheinde plekken in of aan de rand van binnensteden waar (nog) Figuur 2.2.1 (Bron: gizmag.com, 2015) niets gebeurt. Door prefab huizen is Heijmans ONE snel te realiseren, en als de definitieve ingebruikname van het terrein start eenvoudig te verplaatsen naar een ander terrein. Heijmans ONE speelt hierin niet alleen in op de financiële, maar ook op maatschappelijke ontwikkelingen: er is een trend zichtbaar dat het vloeroppervlak van woningen kleiner wordt. Dit heeft niet alleen een financiële reden (door de economische crisis hebben consumenten minder te besteden), maar ook een meer maatschappelijke. Mensen verplaatsen hun sociale leven steeds meer naar de stad. Ze drinken koffie in cafés in de stad, werken op hun laptops in lunchrooms en lezen de krant op hun tablet in een bar. Daardoor hebben zij steeds minder behoefte aan een grote woning (Heijmans ONE, 2015).

Visie

31

2.2 Verkeer en water

“Mobiliteit en verbindingen door de hele stad” Gouda is een stad die goed bereikbaar is vanuit de hele Randstad. Binnen de stad zijn er daarentegen verschillende problemen qua bereikbaarheid en mobiliteit. Aan de zuidkant van de stad is er een rondweg (N207 en N228), maar aan de oostkant van de stad ontbreekt een goede doorstroom voor gemotoriseerd verkeer. Ook de bereikbaarheid van het centrum vanuit het station laat te wensen over. Water is in wijken als Korte Akkeren een factor die buurten scheidt, en is het ook een barrière tussen bijvoorbeeld Korte Akkeren en het nieuw te bouwen Westergouwe.

Ondanks het feit dat Gouda met de trein goed bereikbaar is, is het openbaar vervoer ín de stad niet toereikend.

32

Visie

Caseus Adviesgroep©

Figuur 2.5 Visiekaart verkeer en water

Caseus AdviesgroepŠ

Visie

33

Aanpakken

Rondweg Zoals vastgesteld in thema-analyse is er veel congestie van verkeer op de singels tijdens de spits. Dit remt de mobiliteit van de Gouwenaren en de werkende mensen in Gouda. In het oosten van Gouda ontbreekt een stuk van de rondweg waardoor het verkeer in een figuurlijke trechter terecht komt en er congestie van motorvoertuigen ontstaat. Hierdoor kiest het verkeer voor een route langs de singels, waardoor deze ook vol staan in de spits. Wij adviseren om de rondweg sluitend te maken zodat de congestie in de stad vermindert en zo de bereikbaarheid over de weg wordt verbeterd. Om aan te sluiten op de A12 bij Reeuwijk, moet er een betere aansluiting komen vanuit Plaswijck, om zo de congestievorming op de Goudse Poort en de N452 te verminderen.

Bereikbaarheid centrum en het station Als je aan de centrumkant uit het station loopt, sta je meteen tussen de fietsen. Deze fietsen staan lukraak geparkeerd zonder dat daar goede stallingen voor zijn. Het stationsgebied moet een aantrekkelijk gebied zijn omdat hier de mensen de stad binnen komen. Een oplossing hiervoor voor het fietsprobleem is om grootschalige fietsenrekken te plaatsen, zodat het minder rommeling wordt voor de uitgang van het station. Voorbeelden van zulke fietsenrekken vind je in Utrecht bij het Centraal Station (figuur 2.6). Ook de verbinding tussen het treinstation en de binnenstad laat te wensen over. Wij adviseren om beter aan te geven welke route er gelopen moet worden richting het stadscentrum.

Zo kunnen er wegbewijzering geplaatst worden. Deze geeft dan aan welke kant het centrum op is en hoelang dat is met

Figuur 2.6 Fietsenrekken bij Utrecht Centraal (nu.nl, 2015)

34

Visie

de fiets en lopend. Een andere manier kan zijn dat er gekleurde tegels of pijlen op de stoep worden geplaatst, als vorm van wegbewijzering. Ook moet er een aparte looproute naar het centrum gerealiseerd worden. Dit is de zogeheten “kunstroute”; deze draagt bij aan een aantrekkelijke toegangsweg van het station naar de binnenstad en zorgt er ook voor dat Gouda aantrekkelijk wordt om te bezoeken (zie ook: Economie, Samenwerking & Onderwijs).

Fietspaden Niet alleen met de auto moet de bereikbaarheid van Gouda verbeteren; ook het fietsnetwerk binnen de stad moet de bereikbaarheid van Gouda ten goede doen. Om het woonmilieu te verbeteren is veiligheid en duidelijkheid voor inwoners van groot belang.

Kinderen en volwassenen moeten veilig op pad kunnen met de fiets

en een toereikend fietsnetwerk is hiervoor belangrijk. Hierbij moet niet alleen gedacht worden aan nieuwe, gescheiden fietsenpadden, maar ook aan fietsstraten. Fietsstraten hebben als voordeel dat hierop ook autoverkeer is toegestaan, waardoor autoverkeer niet hoeft om te rijden. Fietsstroken op autowegen, zoals op de industriestraat, zouden zoveel mogelijk moeten worden beperkt. Hier rijdt het autoverkeer zo hard dat er een onveilige situatie ontstaat.

Water als barrière De positie van water binnen de stad Gouda is onvermijdelijk groot. Water speelt al eeuwenlang een grote rol in het alledaagse leven in de stad.

Met de vestiging van deze stad in de middeleeuwen aan de oevers van de Gouwe moet er altijd rekening worden gehouden met water. Het water is in

Figuur 2.7 Fietsverbinding via de Voorwillenseweg (Caseus Adviesgroep, 2015) Caseus Adviesgroep©

de stad aanwezig als barrière in de vorm van grachten en kan de bouw van constructies bemoeilijken vanwege haar hoge waterpeil. De prominente rol van het water willen wij behouden maar het mag de mobiliteit en bereikbaarheid van Goudse burgers niet negatief beïnvloeden. Water moet als verbindende factor werken en niet delen van de stad van elkaar scheiden of zorgen voor een belemmering met betrekking tot de bereikbaarheid. Goede verbindingen, zoals bruggen, moeten hiervoor zorgen. Een voorbeeld van een scheiding die verholpen moet worden is de beperkte verbinding tussen de wijk Korte Akkeren en de Westergouwe.

Met de lopende ontwikkeling van de bouw van een grote woonwijk in de Westergouwe moet hier in ieder geval een brug bij komen omdat anders de enige bestaande verbinding volloopt in de spitsuren.

Introduceren van de groene golf De groene golf is een redelijk recent fenomeen wat de bevordering van autoverkeer ten goede komt. Een groene golf is namelijk een opeenvolging van groene stoplichten die op een bepaalde route staan, en op deze manier het verkeer sneller kunnen wegsluizen.

Een dergelijk concept zou in de stad een goed idee zijn om het verkeer op bijvoorbeeld de N452 te verminderen en het uitgaande verkeer sneller af te voeren. Daarnaast zou dit voordelig kunnen werken voor de rondweg die Caseus Adviesgroep©

onder andere door Goverwelle, het Goudse hout en Gouda Noord loopt en elke spits weer vol staat.

Versterken

Verbindingen OV Gouda kent een sterke treinverbinding.

De kwaliteit maar met name de kwantiteit van het busverkeer moet omhoog om de aansluiting met de trein te kunnen maken. Om de mobiliteit van bewoners te versterken, moet ook het OV netwerk van kwaliteit zijn.

De verbindingen tussen Gouda en de vier grote steden in de Randstad zijn zowel over snel- als spoorweg goed. De verbindingen binnen de stad en met de omliggende gemeenten kunnen echter beter. Gouda moet voor omliggende gemeenten goed bereikbaar zijn wil het de verzorgingsfunctie behouden en versterken. Een sluitend busnetwerk is hiervoor van groot belang, alsmede de frequentie van de busritten. De frequentie van de ritten moet in de stad omhoog om in de vraag te kunnen voorzien in de toekomst. Wil Gouda de verzorgingsfunctie behouden en de mobiliteit van de inwoners van de stad en omliggende gemeenten verbeteren, moeten de busritfrequenties omhoog en de verbindingen beter. Openbaar vervoer over de langere afstand is goed met de treinverbindingen; de kwaliteit van het openbaar vervoer voor de middellange afstand, op lokaal en regionaal schaalniveau, moet

omhoog. Dit is niet alleen belangrijk voor passagiers die naar hun werk gaan, maar ook voor toeristen die een bezoek willen brengen aan Gouda met haar historische binnenstad. Een verbetering als deze maakt Gouda als geheel weer aantrekkelijker, zowel voor wonen als voor kortstondig bezoeken. Een voorbeeld van een aanpakpunt zou bus 1 kunnen zijn. Deze buslijn rijdt richting het noorden van Gouda maar rijdt om de 30 minuten. Indien deze bus gemist wordt moet er een half uur gewacht worden, wat mensen kan ontmoedigen om de bus überhaupt als optie te overwegen. In het hoofdstuk van de uitwerking wordt dit verder toegelicht.

In 2050 is er in Gouda een goed bereikbaar centrum. Het stationsgebied heeft een koppeling met de binnenstad doormiddel van betere bewijzering en de dan gerealiseerde kunstroute. Ook de congestieproblemen op de singel zijn opgelost door de geïntroduceerde groene golf, de verbeteringen in het openbaar vervoer en de aanleg van extra fietspaden. Bewoners in Plaswijck nemen de verbrede weg naar Reeuwwijk om naar de A12 te komen. Door de aanleg van extra bruggen richting Westergouwe is deze uitgegroeid tot een aantrekkelijke en goed bereikbare woonwijk.

Visie

35

2.3 Economie, samenwerking en onderwijs

“Slim (samen)werken” Op het gebied van economie, onderwijs en samenwerking is er in de komende 35 jaar nog veel te doen. Op het moment staan er veel panden leeg in Gouda, zowel in de woningmarkt als in de commerciële sector. Daarnaast is er geen divers aanbod aan onderwijsvormen. Er zijn genoeg basis- en middelbare scholen (zelfs een enkele mbo), maar in Gouda is er niet de mogelijkheid om hoger beroepsonderwijs te volgen. Verder zijn er ontwikkelingsmogelijkheden wat betreft samenwerking. Het zou de stad veel opleveren, zowel financieel als politiek, als er een grotere mate aan samenwerking wordt gerealiseerd.

36

Visie

Caseus Adviesgroep©

Figuur 2.8 Visiekaart Economie, samenwerking en onderwijs

Caseus AdviesgroepŠ

Visie

37

Aanpakken

Leegstand Een van de grootste problemen die Gouda kent op gebied van economie is de grote leegstand (zie SWOT). Deze leegstand bedraagt 22% (zie SWOT in de bijlage) en heeft economische malaise tot gevolg. De leegstand vindt zowel plaatst in de binnenstad als daarbuiten op bedrijventerreinen.

Wat het probleem is, is dat Gouda over weinig financiële middelen beschikt om grootschalig de leegstand aan te pakken. In 2050 is de leegstand in Gouda zoveel mogelijk terug gedrongen. Hetzij door de financiële reserves van de stad, hetzij via crowdfunding. Zo kunnen leegstaande panden een nieuwe functie krijgen, te denken hierbij valt aan een woonfunctie in het oude Groen Hart ziekenhuis aan de Graaf van Florisweg of een nieuwe woonfunctie in de school aan de Bernadottelaan. Wat in

Gouda ook aanwezig is, is industrieel erfgoed. Een succesvol voorbeeld van hergebruik van industrieel erfgoed is de garenspinnerij aan de Turfsingel.

Aan de Vest en de Raam staat nog veel industrieel erfgoed leeg. Het voorbeeld van de Garenspinnerij zou hier ook op toegepast kunnen worden, zodat er weer nieuw leven ingeblazen kan worden.

Om de leegstand in de binnenstad terug te dringen is het van belang dat de binnenstad nog aantrekkelijker wordt gemaakt. Zo moet de toegangsroute naar het centrum een upgrade krijgen.

Dit wordt gerealiseerd door middel van een kunstroute, die uiteindelijk eindigt in de binnenstad van Gouda.

Het eerste aanzicht van de binnenstad vanaf de stationskant moet ook aangepakt worden, aangezien dit de eerste indruk weergeeft voor bezoekers.

Figuur 2.9 Chocoladefabriek (Caseus Adviesgroep, 2015) Visie 38

Leegstand en economie zijn inherent aan elkaar verbonden, bij veel leegstand heeft die een negatieve invloed op de lokale economie. De economie die Gouda in 2050 ambieert, is een diverse diensteneconomie geworden.

Belangrijke sectoren zijn bankwezen, R&D natuurwetenschappen en overige zakelijke dienstverleningen, (zie SWOT, bijlage). Momenteel is er een ondervertegenwoordiging van deze industrie in Gouda, terwijl er wel vraag naar is. Hier ligt de toekomst.

Een mogelijke oplossing van de leegstand is de opwaardering van panden door bedrijven of particuliere woningeigenaren. Hierdoor krijgen de panden meer waarde en worden de gebieden aantrekkelijker. De leegstand wordt hierdoor verholpen en de stad krijgt een beter imago door opgewaardeerde panden. De aantrekkingskracht van deze panden

wordt versterkt waardoor bedrijven en particulieren zich eerder geneigd voelen zich te vestigen in Gouda.

Onderwijs Momenteel zijn er nog verbeterpunten zichtbaar wat betreft onderwijs in Gouda.

De stad kent een verscheidenheid aan basisscholen, middelbare scholen en zelfs een MBO instelling. Wat mist, en wat in 35 jaar gerealiseerd gaat worden, is een Hbo-instelling in Gouda. Mensen verlaten Gouda om hoger onderwijs te kunnen volgen en vertrekken vervolgens naar de omliggende steden Rotterdam, Den Haag en Utrecht. Het Motto van Gouda in 2050 is: “Slim (samen)werken”.

Niet alleen zorgt dit voor een juiste stap in de richting van Gouda als creatieve stad, het is tevens een impuls van de lokale economie. Er kan echter een les getrokken worden uit de stad Leiden, waarbij een te groot architectonisch

Figuur 2.10 Garenspinnerij (Caseus Adviesgroep, 2015) Caseus Adviesgroep©

Kader 2.3 Zuidelijk stationsgebied

Kader 2.4 Leegstand Goudse Poort

Met de stationsomgeving wordt de directe omgeving van het station bedoeld.

Dit is de plek waar het station de stad ontmoet en andersom. Belangrijk bij stationsgebieden is een goede wisselwerking tussen station en context (Spoorbeeld, 2014). Het stationsgebied van Gouda scoort op het gebied van deze wisselwerking goede en slechte punten. Sterktes van het Goudse stationsgebied zijn onder andere de kleinschaligheid, de strategische ligging tussen noord en zuid, de diversiteit van gebruiksfuncties en het feit dat het station niet ver van het historisch centrum ligt. Echter, de oriëntatie op dit historisch centrum ontbreekt aan het stationsgebied. De verbinding met de binnenstad is onduidelijk. Tevens ziet het geheel er rommelig en verpauperd uit waardoor het stationsgebied bepaald geen visitekaartje voor de stad is.

Structurele leegstand is al lange tijd een probleem op Nederlandse bedrijventerreinen. Een belangrijke oorzaak daarvan is veroudering van bedrijventerreinen. Eén op de drie bedrijventerreinen in Nederland is verouderd, waarvan er veel in Zuid Holland liggen (NVM 2009, p. 2). De hieraan gekoppelde leegstand is ook in Gouda terug te vinden. Zo’n 22% van de Goudse kantoorpanden staat leeg. Op basis van vierkante meters kantoorruimte bedraagt dit voor de hele stad 28%. Van alle leegstaande vierkante meters kantoorruimte bevindt zich 72% op bedrijventerrein de Goudse Poort. De gemiddelde leegstand per pand in heel Gouda is 900m2. Op de Goudse Poort is dit gemiddeld 1600m2, dit komt doordat de gebouwen aldaar gemiddeld groter van omvang zijn. Om de leegstand op de Goudse Poort terug te dringen is recent een plan opgesteld tot verruiming van de gebruiks- en bestemmingsmogelijkheden. Met het oog op de huidige economische situatie (terugloop van de vraag naar kantoren) is bij het ontwikkelen van het nieuwe bestemmingsplan ingezet op het bevorderen van dynamiek op het bedrijventerrein. Verruiming van gebruiksmogelijkheden van (leegstaande) gebouwen in het gebied moet nieuwe ontwikkelingen mogelijk maken en ervoor zorgen dat de leegstand afneemt (Gemeente Gouda, 2013, pp.

3-4, 7-8).

Een burgerinitiatief van het Wijkteam Kadebuurt is om het stationsgebied te transformeren tot een soort foyer voor de stad: “Een gebied dat bewoners, scholieren, ‘nieuwe werkers’ en bezoekers verbindt en waar initiatieven voor een levendige stad ontstaan: een groot ‘Gouda bruist’. Natuurlijk kun je er snel doorheen lopen, op weg naar je bestemming als forens of scholier. Maar je kunt er ook letterlijk stilstaan of gaan zitten op een terras met een kop koffie en stroopwafel om op je in te laten werken welke kwaliteiten de stad en de regio hebben. Het gebied ademt de sfeer van een provinciale kleinschalige, gezellige, oude stad, met het oude centrum als haar huiskamer” (Wijkteam Kadebuurt Gouda, 2014).

Figuur 2.3.1 (Bron: nlwandel.nl, 2015)

Caseus Adviesgroep©

Visie

39

Kader 2.5 Hoger onderwijs De Hogeschool Utrecht heeft naast de hoofdlocatie in Utrecht ook een kleinere vestiging in Amersfoort. Beide locaties bieden een goede en vergelijkbare leeromgeving (Hogeschool Utrecht, 2015). De in 2008 opgerichte dependance in Amersfoort en de Hogeschool Utrecht bieden onderdak aan 40.000 studenten. De samenwerking tussen de verschillende locaties is zeer nauw. De stad Amersfoort leent zich erg goed voor de vestiging van een hogeschool door het grote aantal inwoners en de goede bereikbaarheid. De hogeschool in Amersfoort is vanuit de al bestaande Hogeschool Utrecht ontstaan. Hierdoor was er vanaf het begin een eenduidig beleid en hoefde een dergelijke structuur niet vanaf onderaan opgebouwd te worden. De Gemeente Gouda zou hier een voorbeeld aan kunnen nemen door proberen een samenwerking aan te gaan met hogescholen in omliggende steden. Hiermee houdt Gouda bijvoorbeeld de jongeren in eigen stad en hoeven zij ook niet ver te reizen om door te kunnen leren.

hoogstandje ervoor zorgde dat de instelling niet rendabel was. Waar wij hevig ons hart op drukken, is (nogmaals) het hergebruik van bestaande gebouwen. Eerder is aan de orde gekomen dat door middel van publiek private samenwerking leegstaande panden omgetoverd kunnen worden tot een (weer) functioneel gebouw.

Ditzelfde moet gebeuren met de hboinstelling. In 2050 is er hoger onderwijs te volgen in Gouda, in een bestaand, gerenoveerd gebouw. Om de hboinstelling meer impuls te geven en aandacht te geven aan studenten die (ver) buiten Gouda wonen, moeten er plannen gemaakt worden voor aantrekkelijke studentenwoningen. Zo kunnen studenten die (ver) van Gouda verwijderd wonen eerder geneigd zijn om te studeren in Gouda.

Versterken

Figuur 2.5.1 (Bron: www.aobouwteampartners.nl, 2015)

40

Visie

Publiek-private samenwerking Samenwerking is van groot belang.

Samenwerking tussen publieke en private partijen, of samenwerking onderling.

De eerdergenoemde vorm van samenwerking ontbreekt momenteel in Gouda. Er komen geen initiatieven vanuit het bedrijfsleven, en hierdoor gaan er veel kansen verloren.

De rode draad in Gouda 2050 is (publiek -private) samenwerking. Niet alleen komt dit ten goede van de eerder genoemde creatieve economie; tevens heeft een grotere samenwerking tussen

publieke en private partijen tot gevolg dat de matige financiële reserves van de stad kunnen worden aangevuld.

Zo zijn er meer projecten nodig om te kunnen realiseren wat Gouda in 2050 moet zijn, alleen is het geld bij de stad erg schaars. Momenteel heeft Gouda een verzorgingsfunctie voor de regio Midden Holland (SWOT, bijlage). Met een grotere vorm van samenwerking kan deze functie in 2050 minstens behouden zijn.

Wat Gouda in 2050 typeert is de samenwerking met de bevolking. De burgers merken het eerst wat er speelt in een stad, wat er goed gaat en wat niet.

Om op een efficiëntere wijze plannen te bereiken is de samenwerking tussen overheid en burger in 2050 de rode draad achter planbesluiten. De wijze van (publiek private) samenwerking kan georganiseerd worden via organische stedelijke ontwikkeling. Dit is een nieuwe manier van samenwerken, organiseren en processen uitvoeren. Wat deze nieuwe vorm van samenwerking onderscheidt van de huidige samenwerkingsverbanden is dat het uitgaat van dynamische processen. Die processen vragen om kleine stapjes, een lange adem en openheid. Een belangrijke succesfactor is openheid voor nieuwe partijen en een manier van samenwerken die hierbij past.

Caseus Adviesgroep©

In 2050 is er bijna geen leegstand meer in de binnenstad en op de bedrijventerreinen van Gouda. De economie draait op volle toeren door de aangetrokken bedrijven. Er is een grote diversiteit aan onderwijsinstellingen, en de hbo-instelling draagt bij aan het succes van de Goudse economie. Er zijn meer

hoogopgeleide jongvolwassenen in de stad die werken in de kenniseconomie, waarmee Gouda bijdraagt aan de sterke Zuidvleugel. De hbo-instelling is er gekomen door middel van een organische procesbenadering, en deze benadering is het uitgangspunt van veel nieuwe projecten van de gemeente

en haar bewoners.

Kader 2.6 Leegstand in de praktijk Een voorbeeld van leegstand is het Cultuurhuis Garenspinnerij gelegen aan de Turfsingel 34a in Gouda. Het cultuurhuis is een vorm van het invullen van een oud gebouw om leegstand tegen te gaan. Om beter inzicht te verkrijgen in de werking van een dergelijk pand en het proces achter de ontwikkeling van een oud pand die een nieuwe functie krijgt is er een interview gehouden met de directeur van Cultuurhuis Garenspinnerij; Hugo van de Hoek Ostende. Dit interview is gehouden in het cultuurhuis zelf en ging voornamelijk over het proces van omvorming van een leegstaand pand tot een succesvol cultuurhuis. In het interview is naar voren gekomen dat het omvormen van een oud pand erg kostenbesparend is. Ondernemers gaan zelf met een idee voor een cultuurhuis naar de gemeente die vervolgens de optie gaf om het te plaatsen in de leegstaande voormalige garenspinnerij. De Gemeente Gouda ziet het industriële erfgoed als iets wat hergebruikt dient te worden en zal ook in de toekomst een prominente rol moeten houden om de leegstand terug te dringen. Er is ook gebleken dat het voor het imago van de stad een goede ontwikkeling is.

Cultuurhuis Garenspinnerij heeft meerdere malen op tv gediend als decor voor een programma en daar zijn de bewoners trots op. De ontwikkelingen die plaatsvinden, moeten worden doorgezet en in de toekomst zeker als prioriteit. Wat is gebleken uit het cultuurhuis is dat het onderdeel beheer en exploitatie niet geheel doordacht is.

Er is geen rekening gehouden met de kosten hiervoor wat een gat in de begroting heeft veroorzaakt. Dit dient nog te worden opgelost en zal in toekomstige projecten beter ingecalculeerd moeten worden.

Een ander voorbeeld van een succesvolle omvorming van leegstaande panden is de Nieuwe Stad in Amersfoort.

Hier lag nabij de binnenstad een braakliggend stuk grond met oude fabriekspanden die leeg stonden. Deze panden zijn echter opnieuw ingevuld door kleine, creatieve ondernemers. Uit het interview bij de Nieuwe Stad is gebleken dat er veel animo is om op deze manier industrieel erfgoed te betrekken. Veel ondernemingen hebben zich aangemeld voor een plek in de Nieuwe Stad en toen het initiatief werd opgezet, waren de bedrijfsruimten al gauw bezet. Hedendaags is er zelfs een wachtlijst om een ruimte te krijgen binnen de Nieuwe Stad. Dat de Nieuwe Stad zo’n succes is geworden, is ook deels te danken aan de Gemeente Amersfoort die welwillend tegenover het initiatief staat. De regelgeving is vaak nog niet aangepast aan de wensen van de Nieuwe Stad en aan zo’n nieuw concept, maar de gemeente van Amersfoort denkt mee om de regelgeving zo op de wensen en eisen van de Nieuwe Stad aan te laten sluiten, dat er in dat opzicht geen belemmeringen zijn. Om het hergebruik van industrieel erfgoed een succes te laten zijn, moet de Gemeente Gouda dus wel meedenken en zullen er wellicht af en toe regels moeten worden aangepast. Animo is er genoeg, maar een Figuur 2.6.1 (Bron: leuketip.nl, 2015) welwillende houding vanuit de Gemeente Gouda is wel een vereiste.

Caseus Adviesgroep©

Visie

41

2.4 Utopische visie

“Durf te dromen” Mocht de Gemeente Gouda op een dag over genoeg financiële middelen beschikken, dan opent er een deur met mogelijkheden. Mogelijkheden waar we alleen maar over durven dromen zullen zich voordoen, iets wat niet mogelijk lijkt bij een gebrek aan financiële capaciteit. Deze paragraaf gaat over de ontwikkelingen die gedaan kunnen worden, mocht de gemeente ineens over een grote zak geld beschikken.

Hoe ziet hét perfecte Gouda eruit? Een droomvisie, een Utopia.

42

Visie

Caseus Adviesgroep©

Het is het jaar 2065. We komen aan met de trein op het station Gouda Centraal.

Intussen gepensioneerd besloten we om de stad nogmaals te bezoeken, om uit eigen ervaring te kunnen spreken over de ontwikkelingen in Gouda. De rit ging voorspoedig, van vertraging is al een aantal jaar geen sprake meer en voor storingen is altijd een plan B. Het station ziet er prachtig uit. De realiteit komt volledig overeen met de verhalen die erover verteld worden.

Het is een prachtig, ruim gebouw met een kunstzinnige uitstraling. De mei-zon straalt door de glazen pui op de verschillende kunstobjecten die verspreid over het station staan opgesteld. We besluiten een stroopwafel te halen en ons richting het centrum te wanen.

naar het centrum.

Terwijl we ons richting de binnenstad begeven valt ons de lichtkunstroute die ons naar het centrum leidt op. Het is duidelijk hoe wij het centrum moeten bereiken. De kunstroute is duidelijk uitgestippeld en tevens is de route met borden aangegeven. Het is opmerkelijk hoeveel er is veranderd sinds wij voor het laatst in Gouda waren in 2015. De stad heeft haar geografische spreiding van stationsgebied en centrum opgepakt. Een echte verbetering. De lichtkunstroute is naast geestelijk verruimend ook nog leerzaam. De kunstobjecten zijn gebaseerd op de rijke historie die Gouda kent, op chronologische volgorde van het station

Onze stroopwafel is helaas op, maar de lekkernijen gelukkig nog niet. Het is dat visuele aspecten geen honger wegnemen, maar door wat wij tot nu toe gezien hebben zijn we zeker wel voldaan. Naast de hoge mate van herstructurering zien wij veel water. Het doet ons deugd dat water niet langer gezien wordt als bedreiging. We lopen dieper het centrum in en direct valt op welke rol water speelt in het aanzicht van de binnenstad. Enkele straten hebben weer water gekregen, straten die in het verleden gedempt waren maar voor omwille van cultureel-historisch perspectief weer open gegraven zijn.

Caseus Adviesgroep©

Naarmate het centrum meer bereikt wordt nemen de kunstobjecten moderne vormen en kenmerken aan van de huidige structuur van Gouda.

Het voelt alsof we binnen 5 minuten in het hartje van het centrum staan.

Deze route deed haar werk goed: verlichtend, doeltreffend en bovenal verbindend tussen het centrum en het station. Wat ons opviel tijdens het lopen van de route is de hoge mate aan herstructurering. De stad is volledig opgeleefd, de gebouwen op Vredebest zijn opgewaardeerd. Dit gebied kende in 2015 nog veel leegstand en een enigszins onaantrekkelijke uitstraling, maar de panden stralen nu een en al vooruitgang uit.

Figuur 2.11 Opengewerkte grachten (in het rood) Al snel blijkt dat de grachten niet alleen een aantrekkelijkheidsfactor zijn, maar ook een infrastructurele functie hebben.

We zien watertaxi’s door de grachten heen varen. Enkele toeristen die uit een dusdanige taxi stappen spreken wij aan. Deze mensen vertellen ons dat het een optie is om met de watertaxi door een deel van Gouda te varen. Zij vinden het geweldig om te doen; het geeft ze namelijk het gevoel een beetje Venetië in Nederland te hebben. Omdat we doorkrijgen dat er veel veranderd is in Gouda, besluiten we meer mensen aan te spreken. We zien veel studenten lopen en spreken een groepje aan. Deze vertellen ons dat ze studeren aan het hbo dat in Gouda gevestigd is. Deze vestiging van het hbo is gevestigd in de Goudse

Poort. Het blijkt een dependance van Hogeschool Utrecht te zijn. Aanvankelijk zijn we huiverig, Goudse Poort? De laatste keer dat wij daar waren was dit een bedrijventerrein dat veel leegstand kende. Maar de Goudse Poort heeft een hele andere invulling gekregen, waardoor het geheel een stuk levendiger is geworden. Naast de HBO zitten hier nu ook andere kennisinstellingen die een samenwerkingsverband hebben met de HBO en andere voorzieningen voor studenten, waaronder ook diverse kroegjes en een sportschool.

De studenten kunnen zich huisvesten in voorheen leegstaande gebouwen en woningen ten oosten van de Goudse poort.

De leegstaande gebouwen zijn getransformeerd tot Visie

43

studentenwoningen De studenten die wij aanspreken vinden het goed vertoeven in Gouda door de vele voorzieningen op het gebied van vervoer, horeca en recreatie. Ook vertellen ze ons dat door de aanwezigheid van Hbo-studenten, de bedrijfspanden op de verschillende bedrijfsterreinen in Gouda weer gevuld zijn. De bedrijven verwachten namelijk goed geschoold personeel te kunnen vinden in Gouda.

Door dit goede arbeidsperspectief voor studenten geven de studenten aan graag zich definitief in Gouda te willen vestigen.

Na een heerlijke zonnige dag in het centrum van Gouda beleefd te hebben, gaan we terug naar het station. Op weg naar het station zien wij yuppen uit een oud monumentaal pand komen.

Wij weten dat dit gebouw vroeger een fabrieksfunctie had en dat dit pand helemaal van binnenuit is gerenoveerd.

De buitenkant is nog zoveel mogelijk in originele staat gehouden zodat het past in het Goudse aangezicht van de stad.

Het doet ons goed om te zien dat zoveel industrieel erfgoed een nieuwe functie heeft gekregen.

Ineens schiet ons iets binnen. De rust.

Het zal je verbazen hoeveel waarde dit heeft. We hebben de hele dag geen auto’s gehoord. De hele stad is begeven met elektrische auto’s.

In de afgelopen decennia heeft zich een trend ontwikkeld dat iedereen

44

Visie

elektrisch rijdt en deze trend heeft zich volledig geïmplementeerd in de stad. In iedere straat is een oplaadpunt om je elektrische auto op te laden.

Dit is bedacht om het gebruik van de elektrische auto nog meer te stimuleren en dit is gelukt.

We zien een hovenier een huis, dat geen voortuin heeft, uitkomen. We spreken de man aan. Hij vertelt ons dat alle daken een groene bedekking hebben.

Het zorgt voor isolatie, houdt water vast en bevordert de flora en fauna van de stad. Het verbaast ons hoe milieubewust iedereen is geworden en hoeveel waarde zij hechten aan duurzaamheid.

Nu het donker is geworden komen de lichtgevende kunstobjecten vanuit de binnenstad naar het Centraal Station nog beter tot zijn recht. Op de weg terug horen we enkele inwoners van Gouda praten over de nieuwe woningen in Stolwijkersluis. We vragen ze ernaar.

Het blijkt te gaan om paalwoningen die gemaakt zijn nadat Westergouwe grotendeels is voltooid. De bewoners vinden dat de woningen een uniek en aantrekkelijk uiterlijk hebben. We vragen door en horen dat het gaat om een buitendijks project. Er is gekozen voor woningen op palen om de strijd met het water aan te gaan. De bewoners laten ons diverse foto’s zien. Het project is een architectonisch hoogstandje wat bijdraagt aan het beeld dat Gouda een echte waterstad is. De woningen doen niet af aan de aantrekkelijkheid van het

karakter van Stolwijkersluis.

Onze dag is compleet. We hebben zelf de verbetering van de Goudse situatie ervaren. We hebben mensen gesproken over hun ervaring van de stad. Als we de ervaringen allemaal bij elkaar nemen, denken we dat Gouda een complete stad is: het biedt diverse mogelijkheden op verschillende thema’s. Gouda is een aantrekkelijke stad voor iedereen geworden!

Caseus Adviesgroep©

3 Uitvoering In de uitvoeringsparagraaf worden de thema’s uit de visie nader toegelicht.

Hierin worden de thema’s en trends geconcretiseerd en wordt het duidelijk om welke locaties het precies gaat. Zo wordt in het thema ‘wonen’ bijvoorbeeld besproken waar en hoe herstructurering plaats moet gaan vinden. Het doel van de uitwerking is om van Gouda een aantrekkelijker geheel te maken en die visie wordt hier concreet en visionair beschreven.

De kosten zijn echter niet meegenomen in deze visie, omdat deze ramingen een scheef beeld kunnen geven van de daadwerkelijke kosten voor de plannen in de toekomst.

Om een goed uitvoerend karakter te geven is prioritering van belang. Wat moet eerst gebeuren en waar kan op een later moment nog geld voor vrij worden gemaakt? In de tabellen in dit hoofdstuk staan, geordend op prioriteit, de problemen die betrekking hebben tot de thema’s. Bij deze problemen staat steeds kort de kern van de oplossing, het ingeschatte tijdsbestek voor een project en de fase van de periode tot 2050 waarin het probleem kan worden opgelost. Deze keuzes heeft Caseus gemaakt aan de hand van een afweging op basis van de kosten, de samenwerking en de noodzaak van een bepaalde ingreep. De kosten moeten natuurlijk in het oog gehouden worden, omdat Gouda financieel niet veel mogelijkheden heeft. Daarom is fasering van diverse ingrepen van groot belang.

Caseus Adviesgroep©

Uitvoering

45

3.1 Wonen

Tabel 3.1 Wonen

Probleem Onaantrekkelijkheid Oosterwei gevolg van verpaupering

Oplossing

als Renovatie gebouwen, onderhoud 5-10 jaar en herinrichting openbare ruimte/ openbaar groen.

2015-2025

Onaantrekkelijkheid Zomenbuurt als Herinrichting van de wijk door het gevolg van hoge bebouwingsdichtheid slopen van bestaande woonrijen en vervangen met meer open bebouwing/ andere open functie.

“Grijze” uitstraling in wijken door gebrek Waar mogelijk groengebieden rondom aan groen de stad de wijken in laten komen (verweven). Waar dit niet mogelijk is groen aanplanten of plantenbakken plaatsen.

In de visie is duidelijk naar voren gekomen wat zoal de problemen zijn rond het wonen in Gouda. Een aantal wijken komt in aanmerking voor toekomstige herstructurering en bepaalde wijken moeten in lijn met de visie iets aan hun uitstraling doen om de algehele aantrekkelijkheid van Gouda te verbeteren. De partners waarmee in het woningkader moet worden samengewerkt zijn Mozaïk Wonen en Woonpartners Midden-Holland. Dit zijn woningcorporaties die delen van de wijken in Gouda onder hun hoede hebben.

De rode woongebieden in Gouda (zie structuurvisiekaart), Oosterwei in Gouda Oost en de Zomenbuurt in Plaswijk, zijn binnen nu en 35 jaar toe aan

46

Uitvoering

herstructurering. De uitvoering hiervan is niet hetzelfde voor iedere wijk, daar de oorzaken van de spelende problematiek voor beide wijken verschillen.

Oosterwei

Tijdsbestek en fase

In Oosterwei komt de onaantrekkelijkheid voort uit verpaupering van de bebouwing en openbare ruimte en vandalisme. Voor beide oorzaken is een andere manier van inspelen nodig. Verpaupering is tegen te gaan door renovatie van de huidige gebouwen. De gebouwen krijgen door renovatie een opwaardering ten opzichte van de huidige vorm en dragen daardoor bij aan een aantrekkelijker woonmilieu. Om de leefomgeving ook van een dergelijke upgrade te voorzien, moet de openbare ruimte onder

handen worden genomen; allereerst is regelmatig onderhoud gewenst om het openbaar groen niet verwaarloosd en verwilderd te laten zijn. Daarnaast kunnen bepaalde groene gebieden aantrekkelijker worden ingericht door perken aan te leggen of bepaalde plantensoorten of bomen te planten, bijvoorbeeld bij het Wilsonplein.

Zomenbuurt

De Zomenbuurt kent een andere oorzaak van de onaantrekkelijkheid dan Oosterwei. De oorzaak hiervan is een te hoge bebouwingsdichtheid en te weinig groen in de buurt. De meest voor de hand liggende optie is dus om hier huizen weg te halen door middel van sloop. Binnen nu en enkele decennia zullen de woningen in de Zomenbuurt

± 20 jaar 2020-2040 0-5 jaar 2015-2020

dermate verouderd zijn dat ze toe zijn aan onderhoud of renovatie. Hier wordt de keuze gemaakt om bepaalde woonrijen niet te renoveren maar juist te slopen, zodat bebouwingsdichtheid in de wijk afneemt. Op de kaart zijn de voor sloop bestemde rijen gemarkeerd.

De vrijgekomen ruimte kan op verschillende manieren worden ingedeeld. Zo kan er middelhoogbouw komen om een minder groot oppervlak te besteden aan bebouwing maar om toch net zo veel bewoners te kunnen herbergen. Maar door de hoogte meer in te gaan, kan er alsnog een beklemmend gevoel binnentreden wanneer iemand door de wijk rijdt. De vrijgekomen ruimte door sloop kan daarom ook worden gebruikt om het Caseus Adviesgroep©

Groene pijlen

Twee belangrijke thema’s waar de gemeente op moet letten, zijn de groene ruimte en gevarieerd wonen.

Om op het groen in te spelen moet de gemeente zorgen dat er overal in Gouda waar bebouwing nu de overhand neemt, voldoende groen komt. De gemeente kan hier plantenbakken plaatsen of bomen/struiken planten op locaties waar het niet mogelijk is om groenstroken door te trekken/aan te leggen. Hierdoor wordt het straatbeeld sfeervoller en aantrekkelijker. Dit is vooral van toepassing op de dichtbebouwde wijken als Plaswijck en Korte Akkeren.

Figuur 3.1 Zomenbuurt openbaar groen te verbeteren in de wijk. Zo kunnen er meer grasvelden komen, of kan er een speelplaats worden gerealiseerd waardoor kinderen uit de buurt daar veilig kunnen spelen.

Voor de mensen die door de sloop hun woning zijn kwijtgeraakt, zijn er genoeg mogelijkheden om een nieuwe woning te vinden. Zo komen er nieuwe woningen in de Westergouwe en kunnen er nieuwe woningen worden gerealiseerd in oude industriële panden.

Door deze ontwikkelingen krijgt de Zomenbuurt een ruimer en opener karakter en dit bevordert de kwaliteit van wonen in deze buurt.

Caseus Adviesgroep©

Aandachtswijken

De woongebieden in Gouda die niet direct aandacht nodig hebben, maar in de gaten gehouden moeten worden voor op de lange termijn (voor de periode na 2050) zijn oranje aangegeven op de structuurvisiekaart. Deze gebieden hebben in de komende decennia dus geen prioriteit om op enige manier op de schop te moeten gaan. Er moet wel rekening gehouden worden dat de gebieden na 2050 wellicht wel grondige herstructurering nodig hebben. In uitzonderlijke gevallen, bijvoorbeeld wanneer de gemeente financiële meevallers krijgt of extra geld kan besteden, kan daarom gekozen worden om alvast hierop in te spelen.

zo laag mogelijk worden gehouden.

Daarnaast moet, om het gevarieerd woningaanbod van Gouda in stand te houden, de gemeente erop letten dat nieuwbouwprojecten goed zijn afgestemd op de segmenten die over- of ondervertegenwoordigd zijn in de wijken. Op deze manier wordt het gevarieerde woningaanbod in de toekomst in stand gehouden.

Een punt waar in dit opzicht wel op moet worden gelet, is dat onderhoudskosten voor openbaar groen hoog kunnen uitvallen en dit kan voor een probleem zorgen. Maar door samenwerking aan te gaan met buurtbewoners, waarin buurtbewoners het initiatief nemen en onderhoud voor openbaar groen in de eigen wijken zelf verzorgen, kunnen deze kosten minder hoog uitvallen voor de gemeente. Bewoners hechten vaak waarde aan een verzorgde uitstraling van de buurt en dit kan worden gebruikt om het onderhoud van het openbaar groen te verzorgen. Daarnaast kan het openbaar groen dat wordt aangelegd, ook onderhoudsvriendelijk zijn. Zo kunnen er bomen of planten worden neergezet die weinig onderhoud nodig hebben waardoor de onderhoudskosten Uitvoering

47

3.2 Verkeer en water

Tabel 3.2 Verkeer en water

Probleem Bereikbaarheid centrum - station

OV-verbinding

Oplossing

Tijdsbestek en fase

Plaatsen borden en andere vormen van 1-2 jaar bewijzering.

Plaatsen van fietsenrek om fietsverkeer 2015-2017 te bevorderen.

Verbeteren door hogere frequenties.

0-5 jaar 2015-2012

Fietspaden/-straten

Ontsluiting rondwegen en singels

Ontwikkelen van fietspadden industriestraat en andere locaties.

op 5-10 jaar

Groene golf.

2020-2025 10-15 jaar 2025-2030

Brug tussen Westergouwe en Korte Bruggen realiseren.

Akkeren Niet sluitende rondweg Rondweg sluitend maken.

Bodegraafsestraatweg verbeteren/ verbreden en laatst stuk van rondweg aanleggen.

In de visie is duidelijk naar voren gekomen wat zoal de problemen zijn rond het verkeer in Gouda. Congestie op het autonetwerk, een gebrek aan verbindingen tussen wijken zoals Westergouwe en Korte Akkeren en het gebrek aan een sterk ov netwerk binnen de stad zorgen ervoor dat er in de komende paar jaren nog genoeg

48

Uitvoering

vooruitgang te boeken is. De uitwerking staat in het teken van het concreet zoeken naar oplossingen voor de in de visie geconstateerde problemen.

Verbinding centrum – stationsgebied

De bereikbaarheid van het centrum vanaf het station is voor Gouda een punt

wat direct moet worden aangepast.

Vanaf het station is het onvoldoende duidelijk welke route er moet worden genomen om bij het centrum van de stad te komen. Er staan een aantal bedrijfspanden en de wegen naar het centrum zijn redelijk smal, waardoor de route onduidelijk is. Een vorm van wegbewijzering moet per direct

Afhankelijk van ontwikkeling Westergouwe.

Verbreden tussen 5-10 jaar 2020-2025

in

Laatste stuk rondweg na 2050 2050+

komen om duidelijk te maken hoe er naar het centrum gelopen en gefietst moet worden. Dit is een relatief lage investering wat voor meer duidelijkheid zorgt. Daarbij komt dat er buiten het station, door de aanwezigheid van vele fietsen aan de centrumzijde, een chaotische situatie is ontstaan.

De fietsen staan door elkaar heen en Caseus AdviesgroepŠ

zijn er in te grote getalen aanwezig.

In de stalling van deze fietsen moet meer structuur komen. Het plaatsen van een grote fietsenstalling aan de centrumzijde van het station kan voor deze structuur zorgen. Fietsen kunnen hierdoor beter worden neergezet waardoor de centrumzijde van het station minder rommelig is. Een betere fietsenstalling plaatsen is een relatief lage investering die direct kan worden gerealiseerd.

Het OV: busverkeer

De OV-verbindingen met de bus moeten gerealiseerd worden door middel van overleg met de exploitant.

Nu is het Arriva die de stadsbussen van Gouda verzorgd. De gemeente zal met Arriva moeten overleggen over hoe busverbindingen verbeterd kunnen worden. Het contract met Arriva loopt echter af in 2016 dus dan zal een andere partner gezocht moeten worden of het contract dient verlengt te worden. Voor het praktische nut krijgt het inzetten op een contractverlenging de voorkeur.

Zoals in de visie is genoemd rijdt bus 1 richting het noorden van Gouda.

Als deze is gemist moet er een halfuur worden gewacht. Geadviseerd is om de bus frequenties te verhogen zodat de bussen vaker rijden. In overleg met Arriva moet duidelijk worden of dit mogelijk en rendabel is voor de hele dag.

Een tussenoptie is om een spitsregeling te hanteren. Bussen rijden dan in de spits vaker en de rest van de dag weer in Caseus Adviesgroep©

de ‘normale’ dienstregeling.

Het voorstel is om de bus elke 20 minuten langs te laten komen. In de lijn van het gehele uitvoeringskader moet ook hier de fasering in de gaten worden gehouden. Intensivering van de busfrequenties van de drukste buslijnen moet eerst worden bekeken voordat er eventuele verdere intensivering van het busnetwerk plaatsvindt.

De resultaten van de gedeeltelijke intensivering moeten in kaart worden gebracht en aan de hand van deze resultaten wordt beslist of het voor de bevolking van Gouda, maar ook voor de aantrekkelijkheid van de stad naar buiten toe, een positieve invloed heeft. De verwachting is dat door het intensiveren van het busverkeer men de auto vaker laat staan vanwege het idee dat, indien je een bus mist, je minder lang hoeft te wachten op de volgende.

Deze mentale kwestie kan het imago van Arriva’s busnetwerk ten goede komen

Fietsverkeer

Een andere ingreep in de infrastructuur is het aanpakken van fietspadden en fietsstraten. In de visie is genoemd dat de veiligheid van fietsers in sommige delen van de stad niet kan worden gegarandeerd. Dit is bijvoorbeeld het geval op de eerder genoemde Industriestraat. Hier rijdt het autoverkeer over een industrieterrein en hebben de fietsers een strook op

Figuur 3.2 Congestie in Gouda (Caseus Adviesgroep, 2015) de weg. Uit observaties is gebleken dat auto’s hier hard rijden waardoor het niet veilig is voor fietsers om er overheen te fietsen. Hier een gescheiden fietspad van maken verbetert de situatie al. Ook het intensiveren van fietsstraten helpt bij het veiliger maken. Op deze manier wordt ook het autoverkeer beïnvloedt.

Auto’s kunnen dan immers eerder voor een route kiezen waar ze niet over een fietsstraat hoeven te rijden, waardoor zo de fietsstraat rustiger wordt.

Groene golf

Het introduceren van een groene golf is een concept dat vrij nieuw is in zijn soort.

De groene golf heeft wel wat voeten in de aarde. Er moet namelijk gericht onderzoek gedaan worden wanneer een stoplicht op groen of rood moet springen. Het verschilt ook per situatie

hoe hoog de kosten uitvallen voor zo’n systeem. Op deze manier kan er op de singels beter doorgereden worden.

Het concept, in combinatie met een snelheidsverlaging, zorgt voor minder geluidsoverlast en minder CO2-uitstoot.

Concreet gezien moet er onderzoek komen naar de haalbaarheid voor een groene golf op de rondsingel in de stad. De verkeercongestie is een groot probleem op de singel in de spitstijden en dit moet worden aangepakt. In figuur 2.5 staat aangegeven waar voornamelijk congestie plaatsvindt. De rode lijnen moeten worden verholpen, waar de groene golf een uitkomst kan bieden.

Om een groene golf te realiseren en te zorgen dat mensen niet harder gaan rijden, wat de doorstroming kan doen verlangzamen, is het noodzakelijk de snelheid op de gehele rondsingel gelijk Uitvoering

49

Ko

rte

Ak ke

ren

Westergouwe

Figuur 3.3 Mogelijke bruglocaties tussen Korte Akkeren en Westergouwe te houden, en door middel van flitskasten de standaardsnelheid te waarborgen.

Indien autobestuurders merken dat overtredingen bestraft worden, gaan zij zich sneller aan de regels houden wat zorgt de mogelijkheid tot het doorvoeren van een groene golf.

Westergouwe – Korte Akkeren

Er is in de visie verder ook gesignaleerd dat er maar één verbinding is tussen Korte Akkeren en Westergouwe.

Als Westergouwe in de toekomst verder gaat in het ontwikkelen van de woonwijk, levert het problemen op, problemen voor de bestaande verbinding. Er zijn twee opties. Optie

50

Uitvoering

één is het realiseren van een verbreding van de bestaand verbinding (zie figuur 3.3) die is aangegeven in de rode pijl. Deze straat (de Rotterdamseweg) vormt op dit moment de enige directe verbinding tussen Korte Akkeren en Westergouwe wat in de toekomst dus een problematische plek kan worden. De Rotterdamseweg vormt een eenbaansweg en moet worden verbreed om de onvermijdelijke verkeerstoename te kunnen verwerken.

Het voordeel van deze ingreep is het feit dat het waterverkeer slechts voor één brug dient te stoppen en het financieel gezien voordeliger is om een bestaande verbinding te verbreden. Het nadeel is echter de verdere concentratie van verkeer op de overgang van de Rotterdamse weg.

Optie twee is de ontwikkeling van een betere verbinding tussen Westergouwe en Korte Akkeren door middel van het aanleggen van een nieuwe brug.

De rode pijlen in figuur 3.3 geven aan waar de verbinding en zouden moeten komen. Het voordeel van deze locatie is de verbinding met het bedrijventerrein en de doorstroming die normaliter over de Rotterdamsewegbrug moet, kan gebruikmakend van deze brug een omweg vermijden en hierdoor verkeerscongestie tegengaan. Het nadeel hiervan is dat er een geheel nieuwe brug moet worden gebouwd en dat niet alleen veel geld kost, maar ook voor de scheepvaart een belemmering kan vormen voor de doorstroming.

Door bruggen te realiseren, wat bijvoorbeeld zou kunnen door vanaf het Oranjeplein naar de Nachtegaalstraat en dan het water over richting Westergouwe, kan een verkeersprobleem worden voorkomen.

Omdat de woonwijk van Westergouwe nu nog niet is gerealiseerd, is dit een oplossing die pas op de latere termijn moet worden ingevoerd. Wel moet de Gemeente Gouda alvast een potje maken waaruit dit betaald gaat worden.

Rondweg

In de visie hebben wij ook benoemd dat de rondweg niet sluitend is. De Bodegraafsestraatweg moet verbeterd worden zodat bewoners van Plaswijck sneller hun woning kunnen bereiken.

Ook leidt een verbetering van deze weg tot minder druk op de Burgemeester van Reenensingel. Verkeer kiest er dan namelijk eerder voor om de afslag bij Reeuwwijk te nemen in plaats van helemaal door de stad te gaan rijden.

Op deze manier wordt het verkeer meer gespreid. Een weg verbreden of verbeteren kost veel geld, maar op de middellange termijn kan dit gerealiseerd worden. De plannen voor een hele sluitende rondweg vanaf de Bodegraafsestraatweg naar de N228 zijn een stuk duurder en ook lastiger te realiseren. Als de verkeersituatie in de komende 20 jaar niet verbeterd, moet een aanleg van deze weg tot de mogelijkheden behoren, maar op de korte termijn is het niet realistisch.

Caseus Adviesgroep©

3.3 Economie, samenwerking en onderwijs

Tabel 3.3 Economie, samenwerking en onderwijs

Probleem Leegstand

Oplossing

Tijdsbestek en fase

Leegstaand erfgoed (Groene Hart 10 jaar ziekenhuis & School) krijgt een nieuwe functie Veste en Raam interessante locaties 10 jaar voor herontwikkeling erfgoed

Onderwijs: weinig diversiteit

Samenwerking

Kunstroute naar binnenstad Gouda

3-5 jaar

Opgewaardeerde panden

5-10 jaar

HBO Gouda

2015-2050 10-15 jaar

Aantrekkelijke studentenwoningen

10-15 jaar

Publiek private samenwerking

2015-2030 0-5 jaar

Organische stedelijke ontwikkeling

0-5 jaar 2015-2020

Zoals in paragraaf 2.3 al aan bod is gekomen is het van belang dat er op het gebied van economie, samenwerking en onderwijs een aantal ingrepen gedaan worden. Deze ingrepen zijn nodig om het uiteindelijke doel te behalen: op weg naar een nog aantrekkelijker Gouda. In tabel 3.3 zijn de belangrijkste ingrepen opgenomen.

Deze staan op volgorde van prioriteit en zijn onderverdeeld op basis van de belangrijkste onderwerpen, namelijk Caseus Adviesgroep©

leegstand, onderwijs en (publiek private) samenwerking. Op basis van de kosten en de noodzaak van de ingreep is de prioriteit bepaald in tabel 3.3.

De kosten moeten in oog gehouden worden, omdat Gouda financieel niet veel mogelijkheden heeft. De fasering van sommige ingrepen is daarom van groot belang.

Leegstand

Zoals in paragraaf 2.3 al naar voren kwam is dat leegstand op sommige locaties een probleem vormt. Wat betreft de kantorenleegstand is er een aanpak nodig voor de volgende gebieden: • Binnenstad/Nieuwe Park • Kort Akkeren • Bloemendaal/Goudse Poort • Kadebuurt/Kort Haarlem/ Oost • Goverwelle

Om deze gebieden aan te passen zijn er verschillende soorten van ontwikkeling die de leegstand aan kunnen pakken.

Zo kan de functie van kantoor veranderd worden naar bedrijfspand, wonen of een maatschappelijke instelling. Van belang hiervoor is dat het bestemmingsplan hierop wordt aangepast en dus de mogelijkheid geeft voor de functieverandering.

Daarnaast is het opwaarderen van de panden een mogelijkheid. Wanneer Uitvoering

51

de panden er aantrekkelijker uitzien, nemen bedrijven eerder de keuze zich te vestigen in de kantoorpanden.

Het opwaarderen van de panden, in combinatie met het verbeteren van Gouda als vestigingslocatie voor bedrijven, kan de leegstand tegengaan.

Wanneer er meer kennis in Gouda wordt verzameld en de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt verbeterd wordt, heeft dit al een grote impact op de aantrekkelijkheid van Gouda als vestigingslocatie. Samenwerking hierbij is van groot belang. Zowel met bewoners als bedrijven en investeerders is samenwerking van belang om leegstand tegen te gaan. Om de leegstand in de binnenstad van Gouda aan te pakken is het van belang dat de toegangsroute naar de binnenstad verbeterd wordt (zie paragraaf 3.2).

Wanneer deze verbeterd is, betreden meer consumenten de binnenstad, wat een positief effect heeft op de detailhandel en dus de bedrijven die gevestigd zijn in de binnenstad. Via een kunstroute die leidt naar de binnenstad is de toegangsroute aantrekkelijker en betreden er meer consumenten de binnenstad, waardoor bedrijven eerder geneigd zijn zich te vestigen in de binnenstad. Deze kunstroute komt als basis waar later in de utopische visie nog een verdere aankleding aan bod komt.

In lijn met het idee van samenwerking moet hierbij gekeken worden naar culturele instanties in de stad zoals het Cultuurhuis Garenspinnerij, die de

52

Uitvoering

Figuur 3.4 Mogelijke locaties hbo-instellingen (Bron: Google Maps, 2015) kunstobjecten kunnen aanleveren die op de kunstroute geĂŻmplementeerd worden. Dit is een kostenbesparend concept, geeft de culturele instanties de kans om hun stempel op het uiterlijk van de stad te drukken en maakt de kunstroute een typisch Gouds werkstuk.

Onderwijs

Om de diversiteit en de aantrekkelijkheid van het onderwijs in Gouda te bevorderen is de komst van een Hboinstelling een vereiste. Hierdoor wordt het aanbod aan onderwijs met een

graad verhoogd. Op deze manier zijn er meer mogelijkheden voor de jeugd in Gouda om zich te ontwikkelen binnen Gouda zonder de stad te verlaten.

Daarnaast kunnen studenten die niet in Gouda woonachtig zijn zich vestigen in Gouda door de ontwikkeling van studentenhuisvesting. Ook dit ligt in lijn van de algehele visie van het aantrekkelijker maken van de stad Gouda. Wanneer dit ontwikkeld is, is het voor bedrijven aantrekkelijker om zich in Gouda te vestigen door het hogere aanbod aan kennis dat zich in Gouda Caseus AdviesgroepŠ

bevindt. Dit speelt in op de leegstand en de mogelijkheden voor Gouda als vestigingslocatie voor bedrijven.

Om de Hbo-instelling te realiseren is samenwerking weer van groot belang.

Er moet samenwerking komen tussen bewoners, investeerders, bestaande onderwijsinstellingen en met de jongeren in Gouda, dit om tot een volledig plan te komen voor de Hboinstelling en de studentenhuisvesting.

De leegstaande panden in de benoemde gebieden in de paragraaf ‘leegstand lenen zich voor het faciliteren van zowel huisvesting als een Hboinstelling. Hiermee worden kosten bespaard, door gebruik te maken van bestaande panden. Enkele specifieke locaties die een Hbo-instelling of studentenhuisvesting kunnen faciliteren, zijn de Ambachtsschool aan de Graaf Florisweg, het voormalig Militair Hospitaal aan de IJssellaan, het oude kaaspakhuis De Producent aan de Wachtelstraat, het kantoorgebouw aan de Heuvellaan en andere kantoorgebouwen in of aan de rand van woonwijken zoals de PWA Kazerne en Politiebureau Goverwelle. In figuur 3.4 zijn drie locaties aangegeven die als mogelijke Hbo-instelling kunnen dienen. De meest noordelijk pijl staat op een gebouw in Goudse poort op de Gentseweg die leegstaat en waar een kleinschalige Hbo zou kunnen komen.

(Interview Transformgouda, 2015) De middelste pijl staat op het gebied in Nieuwe Park waar nog ruimte is voor de Caseus Adviesgroep©

bouw van een Hbo-instelling. De meest zuidelijke pijl is een plaats in de wijk Korte Akkeren en daar is ook ruimte voor de bouw van een nieuwe Hbo-instelling.

Samenwerking

Zoals in de vorige onderwerpen al naar voren kwam biedt samenwerking veel opties voor de ontwikkelingen van de stad die vanwege de beperkte financiële mogelijkheden van de gemeente zelf ander niet realiseerbaar waren. Door de beperkte financiële mogelijkheden die Gouda kent is het van nog groter belang dat er voldoende samenwerking wordt georganiseerd om plannen te realiseren. Hierbij zijn publiek private samenwerkingen (PPS) de optie om de financiële beperkingen van Gouda te compenseren. Hierbij gaat het om samenwerking tussen de gemeente en investeerders, bedrijven, particulieren en maatschappelijke instellingen om plannen te bereiken.

Om de samenwerking optimaal te laten verlopen is het organiseren van samenwerking via de organische manier het beste voor Gouda. Dit is omdat de organische vorm van samenwerking via kleine stapjes gaat, een lange adem kent en openheid heeft. Door de openheid en de kleine stappen sluit deze vorm van samenwerking goed aan bij PPS, omdat er zo gedetailleerd samengewerkt kan worden en door de kleine stappen geen overeenkomsten besloten hoeven te worden voor lange periodes, wat samenwerking makkelijker maakt.

Uitvoering

53

3.4 Utopische uitvoering

Tabel 4.4 Utopische uitvoering

Probleem Verbinding station naar stadscentrum Leegstand van panden

Onderwijs

Wonen Stolwijkersluis Water terug in centrum Gouda

Oplossing

Tijdsbestek en fase

Lichtkunstroute

Vanaf nu. Kan voortbouwen op de ‘gewone’ kunstroute. (5-10 jaar) Leegstaand Industrieel erfgoed Vanaf nu mee beginnen, voort gaan herbestemmen/hergebruiken waar normale visie stopt (0-25 jaar) Aantrekken van nieuwe bedrijven door 5-10 jaar lobbyen Hbo-instelling in Goudse poort bouwen (5-10 jaar) Leegstaand gebouw omvormen tot Duurt 10 jaar. Om zo de hbo ook te laten studentencomplex groeien (10-15 jaar) Paalwoningen in het weiland Ontwikkelen nadat westergouwe is ontwikkeld (10-15 jaar) De grachten weer open maken Langdurig traject. Dit moet in fases gebeuren anders ligt de hele stad in puin. Stukje voor stukje. Gaat meer dan 40 jaar overeen voor realisatie (0-50 jaar).

Watertaxi

Milieu bewustzijn

54

Uitvoering

Kan pas nadat de grachten zijn gemaakt.

Tijdens de bouw/aanleg van grachten al rekening mee houden (afhankelijk van bouw grachten).

Elektrisch rijden verder ontwikkelen. 25-50 jaar Oplaadpunten in elke straat

Caseus Adviesgroep©

Uit de “Durf te Dromen”-paragraaf in de visie is een beschrijving van Gouda over 50 jaar gemaakt. Hierbij zijn ook verschillende voorbeelden van ingrepen en oplossingen benoemd die in deze uitvoering terug komen.

Ondanks het utopiaanse karakter is toch getracht een indeling te maken naar haalbaarheid. Zo wordt er een overzicht gegeven in welke volgorde de voorbeelden en oplossingen kunnen worden gerealiseerd. Omdat Gouda financieel niet de middelen heeft voor grootschalige projecten zullen naar alle waarschijnlijkheid niet alle oplossingen kunnen worden gerealiseerd. Belangrijk is wel dat Gouda plannen heeft mocht er een kans zijn. In de tabel staan de oplossingen nog geprioriteerd. Deze prioritering is gemaakt op onder andere nog het kostenniveau van een bepaalde investering, ook de noodzaak van een dergelijke investering aan een aantrekkelijk Gouda heeft een rol gespeeld. Verder is ook in ogenschouw genomen naar de technische haalbaarheid van een plan.

De lichtkunstroute

De lichtkunstroute borduurt voort op de kunstroute, zoals al is beschreven in de visie, om voor verbinding tussen het stationsgebied en de binnenstad kunnen zorgen. Deze moet op de korte termijn gerealiseerd worden. Door de kunstwerken van binnenuit licht te laten geven, heeft een lichtkunstroute ook nut in de avonden; gewone kunstwerken Caseus Adviesgroep©

zijn dan immers niet meer te zien.

Bovendien is een lichtkunstroute een publiekstrekker voor toeristen. Door een extra investering in de (te maken) kunstroute te doen heeft Gouda er ook meteen een publiekstrekker bij. Ook hier moet een prominente rol komen voor de culturele instellingen van Gouda om hun stempel op de stad te mogen drukken. Dit kan andere kunstzinnige mensen ertoe zetten zich in Gouda te vestigen en kan de stad een nog betere uitstraling geven, iets wat utopisch gezien alleen maar beter gaat.

Leegstand van panden

De leegstand van panden wordt in de visie ook behandeld, maar in de Durven Dromen paragraaf nog extra benadrukt. Ook dit borduurt voort op een ontwikkeling uit de visie. De gemeente zal bestemmingsplannen moeten aanpassen zodat alle panden die leegstaan kunnen worden geherstructureerd. Het is de bedoeling dat panden op deze manier aan de eigentijdse eisen voldoen en zo weer aantrekkelijk worden om in te wonen.

Dit is een tijdrovend proces omdat niet alle panden gelijktijdig kunnen worden geherstructureerd, vandaar dat er 25 jaar voor uitgetrokken moet worden. Ook de leegstand op de bedrijventerreinen moet worden aangepakt. De verwachting is dat door de Hbo bedrijven het aantrekkelijk vinden om in Gouda te gaan wonen.

Er is immers dan een hogere opgeleide

beroepsbevolking in Gouda. De gemeente moet actief gaan lobbyen om bedrijven aan te trekken en zo gaat helpen aan diverse arbeidsmarkt, waardoor de Gouda een aantrekkelijke stad wordt om te gaan werken.

Onderwijs

Op het gebied van onderwijs wordt er een Hbo aangetrokken. Deze Hbo-instelling komt op de Goudse Poort en geeft het terrein een meer diverse functie. Groot bijkomend voordeel hiervan is dat studenten en bedrijven dicht bij elkaar staan wat de doorstroming kan vereenvoudigen.

Hier op voortbordurend kan er in de toekomst ook gedacht worden aan de bouw van een studentencomplex in een wijk ten oosten van de Goudse Poort. Hier is nog sprake van veel leegstand waardoor studenten zich hier makkelijk kunnen vestigen en dicht bij de school wonen. Door het maken van een dergelijk complex kan de Hbo meer groeien. Hoe groter en meer divers de Hbo, hoe meer het een trekpleister kan worden voor studenten uit andere steden en dorpen. De ontwikkeling van een complex duurt op zichzelf niet heel lang, maar omdat er ook gewacht moet worden tot de Hbo in Gouda is gevestigd en een stabiele basis heeft wat betreft het aantrekken van veel studenten, een strek scala aan professoren en algemeen goed aangeschreven studies, gaat er behoorlijk wat tijd overeen voor het gemaakt dient te worden.

Uitvoering

55

Wonen in Stolwijkersluis

In de wijk Stolwijkersluis is er ruimte voor paalwoningen in de weilanden.

Dit is een ideale locatie voor woningen in het hogere segment. Deze paalwoningen worden gerealiseerd nadat Westergouwe is opgestart en is ontwikkeld. Dit wordt gedaan zodat er niet half afgebouwde wijken gaan ontstaan. De Gemeente Gouda moet ruimte gaan bieden voor deze paalwoningen en projectontwikkelaars ruimte gaan bieden om zulke woningen te realiseren. Het karakteristieke van de stad Gouda en haar eeuwige strijd tegen het water komt hier typerend naar voren.

Water terug in centrum

De langste en veruit de duurste investering is het terugbrengen van het water in het centrum van Gouda.

De verschillende grachten (zie kaart: in durven dromen paragraaf ) zullen worden open gemaakt. Dit moet in kleine stapjes worden gedaan. Immers zorgt het uitgraven van grachten voor behoorlijk wat overlast voor zowel toeristen als de omwonenden. Als er in kleine stapjes wordt gewerkt dan blijft de overlast beperkt. Nieuwe grachten zorgen voor een grote publiekstrekker in Gouda. Toeristen komen speciaal naar Gouda omdat dit Venetië in Nederland te ervaren is. Dit zorgt ook voor de mogelijkheid van een watertaxi, zodat de grachten ook een deel van de infrastructuur worden. Hier is water een

56

Uitvoering

verbinding en geen barrière. Tijdens de bouw kan hier al rekening worden gehouden, zodat de inpassing van een watertaxi geen extra tijd in beslag neemt.

Milieu Bewustzijn

Het milieu in Gouda is idealiter schoon en groen van aard. In een ideale stad wordt er dus alles aan gedaan deze visie te implementeren.

Er moet aandacht komen voor de ontwikkeling van elektrisch rijden. Er zijn oplaadpunten nodig die de stad aantrekkelijk maken voor het hebben van een elektrische auto, waarbij alle parkeerplaatsen de mogelijkheid bieden wordt om auto’s met groene stroom op te laden. Deze ontwikkeling zal veel geld kosten en geen prioriteit genieten, maar zal stapsgewijs zijn intrede gaan maken in Gouda. Dezelfde problematiek van de ontwikkeling van een milieutechnisch bewustzijn in Gouda wordt geïmplementeerd door middel van het ontwikkelen van groene daken. Voor nieuwbouw zijn groene daken een must, en ook goedkoper dan op bestaande bebouwing. Een groen dakenstelsel is goed realiseerbaar in de wijk Westergouwe, die nog volledig ontwikkeld gaat worden en met deze techniek duurzaam kan worden.

Caseus Adviesgroep©

Colofon Contact

Caseus Adviesgroep Heidelberglaan 3 3584 CS Utrecht

Opdrachtgever

Gemeente Gouda Beschier Grisnich - Adviseur Stedenbouw

Partner

Universiteit Utrecht Fennie van Straalen

Projectteam

Bas Aumer Bas Kramer Daan Vis Koen Klouwen Kyle Verhoeven Thijs Oostrom Tom Lonnee Vince Doelman Wouter van Dooren

Met dank aan:

H. van de Hoek Ostende - Directeur Cultuurhuis De Garenspinnerij A. de Kruijf - Projectmedewerker De Nieuw Stad R. Roos - Mede-eigenaar TransformGouda & Boer Makelaardij

Caseus AdviesgroepŠ

Colofon

57

Literatuur

Abels, P.H.A.M (2002), Duizend jaar Gouda: een stadsgeschiedenis. Hilversum: Uitgeverij Verloren.

Archeologische Vereniging Golda (2015), Gouda Ommuurd. http://golda.jaapbuis.nl/exposities/

ommuurd1.html. Geraadpleegd: 4 maart 2015.

Bet, E. & D. Broekhuizen (2005), Gouda naoorlogse architectuur en stedenbouw (in opdracht van

Gemeentebestuur Gouda).

CBS (2015), Statline. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek.

Das Kapital (2015), http://daskapital.nl/2015/02/roc_leiden_failliet_alles_wat.html. Geraadpleegd: 13

maart 2015.

Dijkman, A. (2008) Connexxion-mijdt-probleemwijk-Gouda-na-beroving.

Driehoek RZG – Zuidplas (2008), Handboek kwaliteit Zuidplaspolder: Ruimtelijke en milieutechnische

ambities en randvoorwaarden. Den Haag: Driehoek RZG - Zuidplas.

Erfgoedhuis Zuid-Holland (2015), Geschiedenis van Gouda. http://www.geschiedenisvanzuidholland.

nl/locatie/geschiedenis-van-gouda. Geraadpleegd: 4 maart 2015.

Florida, R. (2002), The Rise of the Creative Class. Philadelphia: Basic Books.

Gemeente Bergambacht (2008), Structuurvisie ‘Beleef Bergambacht’. Stolwijk: Gemeente Bergambacht.

Gemeente Bodegraven-Reeuwijk (2013), Gemeentelijke structuurvisie ‘Vitaliteit in het Reeuwijkse

Land 2013-2020. Bodegraven: Gemeente Bodegraven-Reeuwijk.

Gemeente Gouda (2007a), Mobiliteitsplan Gouda 2007-2020. Gouda: Dienst Beleid,Afdeling Fysieke Leefomgeving.

Gemeente Gouda (2007b), Gouda fietst beter door! 2007-2015. Gouda: Dienst Beleid, Afdeling Fysieke Leefomgeving.

Gemeente Gouda (2010), Meer keuze in winkelen. Gouda: Gemeente Gouda.

Gemeente Gouda (2014), Gouda in Cijfers: Thema’s 2014 – Wijken (Gouda). Geraadpleegd: 13 maart 2015.

Gemeente Gouda (2015), Buurtmonitor Gouda. http://gouda.buurtmonitor.nl. Geraadpleegd: 13

maart 2015.

Gemeente Waddinxveen (2012), Structuurvisie Waddinxveen 2030: Positief en realistisch naar 2030.

Waddinxveen: Gemeente Waddinxveen.

Gemeente Zuidplas (2012), Structuurvisie Zuidplas 2030: Ruimte voor dorps wonen in de Randstad.

Nieuwerkerk aan den IJssel: Gemeente Zuidplas.

Gouda Onderneemt (2014), Samen sterker! Actieprogramma Economie Gouda 2014 en 2015. Gouda:

Gouda Onderneemt.

Goudse Canon (2015), Goudse Canon: 40 vensters op geschiedenis. http://www.goudsecanon.nl/.

Geraadpleegd: 2 maart 2015.

Ideler, J. & H. de Winter (2013), Stadsmarketing en toerisme. Resultaten 2013, Activiteitenplan 2014.

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (2014), Nota naar aanleiding van het verslag

wetsvoorstel herindeling Krimpenerwaard. Den Haag: Ministerie van Binnenlandse Zaken

en Koninkrijkrelaties.

Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie,

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties & Bestuurlijk Platform Zuidvleugel

(2014), Gebiedsagenda Zuidvleugel/Zuid-Holland. Een wereldregio.

58

Literatuur

Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (2008), Structuurvisie Randstad

2040: naar een duurzame en concurrerende Europese topregio. Den Haag: Ministerie van

Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer.

Nieuwe Regio, De (2012), Visie op Regionale Samenwerking. Bergambacht, Bodegraven, Boskoop,

Gouda, Lekkerkerk, Nieuwerkerk aan den IJssel, Ouderkerk aan den IJssel, Schoonhoven,

Stolwijk & Waddinxveen: Gemeente Bergambacht, Gemeente Bodegraven-Reeuwijk,

Gemeente Boskoop, Gemeente Gouda, Gemeente Nederlek, Gemeente Zuidplas, Gemeente

Ouderkerk, Gemeente Schoonhoven, Gemeente Vlist & Gemeente Waddinxveen.

NOS (2015), http://nos.nl/artikel/2019124-roc-leiden-opgeheven-na-megalomane-investeringen.

html. Geraadpleegd: 4 maart 2015.

Ondernemersplein (2014), Gemeente Gouda. 2http://www.ondernemersplein.nl/regioinformatie/

gemeente/gouda/. Geraadpleegd: 5 maart 2015.

Pancore (2014), Bedrijventerreinenstrategie Midden-Holland. http://www.pancore.nl/projecten/109.

Geraadpleegd: 16 maart 2015.

Planbureau voor de Leefomgeving (2013a) Demografische Ontwikkelingen 2010-2040: Ruimtelijke

Effecten en Regionale Diversiteit. Den Haag: Planbureau voor de Leefomgeving.

Planbureau voor de Leefomgeving (2013b), Gebiedsontwikkeling en commerciële vastgoedmarkten

een institutionele analyse van het (over)aanbod van winkels en kantoren. Den Haag:

Planbureau voor de Leefomgeving.

Programma Economie, arbeidsmarkt en onderwijs (2013), Programma Economie, arbeidsmarkt en onderwijs.

Provincie Zuid-Holland (2008), Visie op Zuid-Holland: Structuurvisie. Den Haag: Provincie Zuid-Holland.

Provincie Zuid-Holland (2012), De Weerbare Regio: Ruimtelijk-economisch beleid in de Zuid-Hollandse

kenniseconomie. Den Haag: Provincie Zuid-Holland.

Provincie Zuid-Holland (2014), Provincie realiseert nieuwe wegen rond Gouda. Den Haag: Provincie Zuid-Holland.

Regio Midden-Holland (2012), De Nieuwe Regio: Visie op regionale samenwerking. Midden-Holland:

Regio Midden Holland.

9292 OV.nl (2015) http://9292.nl/ Geraadpleegd: 6 maart 2015.

Caseus Adviesgroep©

Bijlage: SWOT

Caseus AdviesgroepŠ

SWOT

59

Wonen Strengths

Weaknesses

Een gevarieerd woningaanbod met veel wijken met verschillende karakters Doordat er een mix is van soorten woningen, karakters van buurten en een verscheidenheid van bewoners, is er voor ieder wat wils te vinden in Gouda. Dit zorgt voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor huishoudens uit alle lagen van de samenleving.

Een relatief onaantrekkelijke woonomgeving in Oosterwei Oosterwei is een wijk die veel problemen heeft gekend (Gemeente Gouda, 2004). Hoewel de situatie hier verbeterd is in de afgelopen jaren, is het gebied nog steeds geen aantrekkelijke vestigingsplaats voor bewoners.

Een goede mix van wonen en groen, door de aanwezigheid van de Reeuwijksche Plassen, het Goudse Hout en het poldergebied Een aantrekkelijke omgeving zorgt voor een aantrekkingskracht op allerlei huishoudens. Daarom is het belangrijk dit “groene” (natuur) en “blauwe” (water) aspect te stimuleren en verder te ontwikkelen.

Weinig woningen in het hoge segment Ontwikkeling van woningen in het hogere segment werkt als pullfactor voor de mensen die de vraag naar deze woningen hebben. Nu trekken mensen soms weg, omdat het aanbod van woningen in het hoge segment te laag is.

Opportunities

Threats

Leegstand van panden kan als opportunity worden gezien, aangezien er hierdoor aan inbreiding gedaan kan worden; woninglocaties ontwikkelen binnen de bestaande stadsgrenzen Niet iedere leegstaande locatie is natuurlijk geschikt voor herbestemming als woning. Er zijn echter genoeg panden die wel kunnen worden hergebruikt. Het is zaak deze woningen goed te selecteren en te onderzoeken hoe de lege gebouwen een nieuwe functie gegeven kunnen worden

De situatie op de woningmarkt naar aanleiding van de crisis Door een gedaald consumentenvertrouwen is de woningmarkt in het slob geraakt. Deze ontwikkeling heeft geleid tot een afname in de verkoop van woningen. De woningvoorraad is in 2013 echter wel gestegen (Gemeente Gouda, 2015). Dit kan leiden tot een scheefheid tussen vraag en aanbod, en leegstand.

Tijden van demografische stabilisatie zorgen voor onzekerheid op de woningmarkt; het is hierdoor voor investeerders minder aantrekkelijk woningen te ontwikkelen Er moet goed rekening worden gehouden met de veranderingen in Nederland; er zijn dan wel verschillende scenario’s over bevolkingsgroei, het staat vast dat de groei op zijn eind is. Veel gemeenten houden hier weinig rekening mee, en denken dat zij nog steeds gemakkelijk geld kunnen verdienen met woningbouw. Deze tijd is echter voorbij. De wijk Goverwelle is hier een voorbeeld van.

De bouw moet gekoppeld worden aan de stagnatie van de groei.

Gouda is een stad met een gevarieerd en aantrekkelijk woningaanbod. De stad heeft mooie wijken, waar volop gewoond en gerecreëerd kan worden. De groenvoorzieningen in en rondom de stad zijn een belangrijke toegevoegde waarde op de woningen. Daarbij zijn er echter wel gebieden in Gouda die een impuls kunnen gebruiken in de nabije of verdere toekomst.

Een kans om relatief goedkoop en duurzaam nieuwe woningen te ontwikkelen ligt in leegstaande panden in de stad. Echter moet er wel worden opgepast met het ontwikkelen van woningen; de woningmarkt is geen stabiele markt meer. Er moet worden ingespeeld op de recente ontwikkelingen, waardoor het beleid van gemeenten van voor de crisis niet meer toepasbaar is.

Wonen is een van de belangrijkste functies van een stad. Daarom kan in een structuurvisie de functie wonen niet worden genegeerd. Wij willen echter niet onze focus leggen op wonen. Het zal uiteraard wel terugkomen in ons advies.

60

SWOT

Caseus Adviesgroep©

Verkeer Strengths

Weaknesses

Goede verkeersverbinding met centra in de Randstad (Rotterdam, Den Haag & Utrecht); centrale ligging binnen de zuidvleugel van de Randstad Voornamelijk via de treinverbinding is er een goede doorstroom richting Utrecht, Den Haag & Rotterdam. Elke 10 minuten rijdt er een trein vanuit Utrecht door Gouda naar Den haag of Rotterdam.

Grote dichtheid van het centrum, waardoor de bereikbaarheid in het geding komt (Gemeente Gouda, 2007a) Veel oude gebouwen en de dichts bewoonde stad van Nederland die Gouda kenmerkt maakt het dat het centrum matig bereikbaar is voor autoverkeer. Ook het station ligt niet in het centrum en heeft een slechte verbinding met de binnenstad. Dit maakt het lastig om het centrum te bereiken.

De A12/20 die langs Gouda loopt voorziet de stad van een goede bereikbaarheid via de snelweg De ligging van de A12/20 loopt langs Gouda af en gaat oostwaarts richting Utrecht en Westwaarts richting Den Haag. Vanuit beide steden is er dus een vrij directe verbinding naar Gouda wat als positief punt kan worden gezien. Ook is de weg naar het nabijgelegen Rotterdam via de A20 goed begaanbaar.

Parkeergelegenheden in en om de binnenstad Het aantal parkeergarages in en rondom de binnenstad voorziet de stad van voldoende parkeergelegenheden. Er zijn 5 parkeergarages tussen de binnenstad en het stationsgebied waardoor het in de binnenstad zelf niet druk bezet met auto’s is.

Geen sluitende rondweg Dit zorgt ervoor dat veel verkeer door de stad moet of in ieder geval over regionale wegen dient te rijden. Een sluitende rondweg maakt de verschillende delen van de stad beter bereikbaar en verlicht de druk op de infrastructuur in de binnenstad.

De aanwezigheid van ‘missende verbindingen’ voor fietsers; hierdoor moeten fietsers soms onnodig omfietsen Bepaalde fietspaden sluiten niet op elkaar aan wat ervoor zorgt dat fietsers niet direct van punt A naar B kunnen wat de efficiëntie van het fietsen niet bevorderd. Voorbeeld is dat er veel wegen zijn waar geen fietspad bij zit, en je dus veelal verplicht bent een route te nemen waar talloze stoplichten staan.

Grote dichtheid van het centrum bevordert het fietsverkeer (Gemeente Gouda, 2007b) Door de hoge bebouwingsdichtheid en smalle straten is het bevorderlijk om te fietsen door het centrum.

Busritfrequenties niet hoog Alle vier de stadsdienstbussen rijden om het halfuur. Dit is voor een stad met de omvang van Gouda niet heel erg veel. Zeker als de bereikbaarheid met de auto al niet goed is.

Opportunities

Threats

De wens vanuit de gemeente om de verkeerssituatie en bereikbaarheid van en binnen Gouda Een toename van het aantal woningen en bevolkingsgroeiprognoses te verbeteren (Gouda Mobiliteitsplan 2007-2020) Deze factoren duiden erop dat er in de toekomst meer verkeer in en rondom de stad gaan komen Er is op dit moment al aandacht voor de slechte bereikbaarheid en in het Gouda mobiliteitsplan wat ertoe kan leiden dat er meer files en minder goede doorstroming ontstaat. (CBS Statline, 2015) wordt gedetailleerd uitgewerkt hoe de huidige visie hierop is. Aan de hand van dit rapport kan een eigen visie ontwikkeld worden over de toekomst van het verkeer in en rondom Gouda.

Zowel het auto, fiets, ov als het voetgangers verkeer wordt hierdoor efficiënter.

Gekoppeld aan de aantrekkelijkheid kijken naar het autovrij maken van de binnenstad.

De zwakte van de bereikbaarheid van de binnenstad kan worden beschouwd als een kans om dit aan te pakken en de binnenstad autovrij te maken. Op deze manier geef je een signaal af dat de binnenstad een baken van rust kan presenteren en er voor het imago een positieve draai aan wordt gegeven.

Gouda heeft verkeersproblemen en dat ligt voornamelijk aan het de wordingsgeschiedenis van de stad en de structuur van de stad. Er is in de binnenstad weinig ruimte om grote veranderingen aan te brengen. Er liggen echter al plannen om de verkeerssituatie aan te passen voor alle verkeersmethoden om zo een efficiëntere verwerking van het vele verkeer te realiseren. Een mogelijkheid is om het stationsgebied te ontwikkelen en een beter fietsverbinding te creëren tussen het centrum en het station.

Daarnaast kijken naar de mogelijkheid een sluitende rondweg te maken die de druk op de rondsingel kan verlichten.

Caseus Adviesgroep©

SWOT

61

Water Strengths

Weaknesses

Een aantrekkelijk stedelijk landschap, met water als belangrijke factor Water is van oudsher een belangrijk element in de vorming van de stad. Het speelt niet alleen in de binnenstad een belangrijke rol met verscheidene grachten, maar ook in de woonwijken zijn verschillende slootjes en vijvertjes duidelijk aanwezig. Met de aanwezigheid van vele bruggetjes en sluizen geeft water de stad een aantrekkelijke woon- en leefomgeving, die door afwisseling van land en water een variërend karakter heeft.

Veel water in de stad kan voor een slechtere bereikbaarheid en een mindere sociale cohesie zorgen doordat wijken en buurten van elkaar gescheiden zijn Een voorbeeld hiervan is het industrieterrein Kromme Gouw, welke omgeven wordt door de Nieuwe Gouw en de Kromme Gouw. Hierdoor is het gebied voor de auto maar door twee bruggen bereikbaar.

Tevens zijn hierdoor mogelijkheden voor uitbreiding van dit soort gebieden beperkt. Ook kan een rivier voor een scheiding zorgen tussen twee woonwijken. Een binding tussen twee woonwijken wordt bemoeilijkt door de aanwezigheid van een belemmerende factor en in sommige gevallen kan dit een rivier zijn.

Schoon oppervlaktewater door grachten, rivieren en sluizen In meerdere beleidsdocumenten wordt aangegeven dat de stad Gouda bekend staat om de goede kwaliteit van het oppervlaktewater. Door de aanlegging van meerdere sluizen en duikers en wordt De inklinking van de grond de goede kwaliteit van het water gewaarborgd. Dit komt tevens ten goede aan de kwaliteit van de Bodemdaling vergt enorm veel onderhoud aan het wegennetwerk in de stad. De gemeente heeft een omgeving rondom de grachten en wateren doordat vuil het zicht van passanten en omwonenden enorme kostenpost aan dit onderhoud. Er is echter geen gemakkelijke oplossing voor dit probleem. niet belemmerd en het ook geen nare luchten verspreid.

Opportunities

Threats

Water kan een aantrekkelijke omgeving zijn om te recreëren; de grote aanwezigheid van water kan een kans zijn om de toeristische sector verder te ontwikkelen Water wordt vaak geassocieerd met recreatieve activiteiten. Dit kunnen watersporten zijn maar ook dagjesmensen die een wandeling of fietstocht langs of om water waarderen. In dit opzicht zijn de grote wateren in Gouda en omgeving een kans om de toeristische sector verder te ontwikkelen, waardoor de plassen en meren net zo’n kenmerkende factor worden als de historische binnenstad van Gouda.

Al met al speelt water een belangrijke rol in de stad Gouda. Het is tekenend voor het beeld van de stad en kan voor de economie van de toekomst van nog grotere invloed zijn. Zo kan de toeristische sector zich verder ontpoppen door het beter benutten van aanwezige meren, plassen, grachten en rivieren. Daarnaast zorgt het water voor een divers en variërend landschap, wat de aantrekkelijkheid ook bevordert .

Water gaat echter ook gepaard met enkele problemen, zoals het scheiden van verschillende stadsdelen en leidt het niet tot een betere bereikbaarheid van verscheidene gebieden. Ook kan het in de toekomst voor problemen zorgen als de zeespiegel stijgt en de bodem van Gouda blijft dalen.

De problemen die in dit schema aan bod komen, zijn geen gemakkelijke problemen om op te lossen. Een dalende bodem en de dreiging van het hierdoor relatief stijgende water zijn geen problemen die met een simpele ingreep kunnen worden verholpen. Daarnaast zijn infrastructurele problemen door de aanwezigheid van water over het algemeen ook kostbaar om op te lossen. Er zal dus goed moeten worden nagedacht om de problemen die er zijn en wellicht in de toekomst komen, op te lossen op een financieel haalbare manier.

62

SWOT

Caseus Adviesgroep©

Onderwijs Strengths

Weaknesses

Een grote verscheidenheid aan basis- en middelbare scholen, en een twee grote MBOinstellingen met een divers onderwijsaanbod Het grote aantal basisscholen in de woonwijken van Gouda creĂŤren samen een groot draagvlak voor jonge gezinnen om hun kinderen van een basisonderwijs te voorzien. Daarnaast zijn de MBO instellingen een factor die een grote groep middelbare scholieren in de stad houdt.

Geen hogere onderwijsinstelling in de stad De stad Gouda kent een verscheidenheid aan meerdere MBO instellingen maar heeft geen HBO of Universitaire opties in de stad. Het is hierdoor tekenend dat de leegloop die de stad kent (College Gemeente Gouda, 04-02-2015) bestaat. Veel jonge studerende mensen zullen bij gebrek aan lokale opties de stad verlaten om in omliggende steden als Rotterdam, Utrecht, Amsterdam of Den Haag te studeren. Aannemelijk is dat deze mensen op kamers gaan en eventueel de stad voorgoed hun rug toekeren. Ook zorgt een hogere onderwijsinstelling voor een betere concurrentiepositie.

Opportunities

Threats

Aanwezige plannen voor het verbeteren van het Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO) De stad Gouda spreekt de ambitie uit om de beste MBO van de regio aan te bieden. Er zijn veel MBO scholen in de stad en deze krijgen volgens de huidige plannen de prioriteit. Daarnaast staat er in dit actieprogramma dat men doelt op een betere aansluiting van opleidingen op de arbeidsmarkt.

Hiervoor is de volgende opportunity belangrijk (Actieprogramma Economie Gouda 2014 en 2015: Samen Sterker!).

Hoge kosten voor een nieuwe school hebben al eens aangetoond fataal te kunnen zijn.

Om als voorbeeld aan te halen staat hier een bron van de ROC in Leiden die failliet is gegaan door wanmanagement en te hoge onderhoudskosten. Wat dus op de loer ligt is een financieel fiasco wat voor een gemeente als Gouda niet op te vangen is. Een kanttekening hierbij is wel dat het ROC Leiden een gebouw had wat niet op de eerste plaats functionaliteit had maar met name een onnodig vastgoedmagneet is. Dit heeft er voornamelijk voor gezorgd dat het ROC Leiden failliet is gegaan (Das Kapital, 2015).

Het introduceren van een HBO instelling voor de diversiteit van het doorstudeeraanbod van de stad en de regio.

Om de leegloop van middelbare scholieren tegen te gaan is het belangrijk om meer aan te bieden dan alleen maar MBO. Het HBO onderwijs heeft een aandeel van 24% (CBS, Statline) van de totale Nederlandse bevolking. Hiermee is dus in potentie maximaal een kwart van alle scholieren te behouden door de opening van een HBO school.

Het gebrek aan keuze voor doorstuderende middelbare scholieren in Gouda is schrijnend voor een stad die de ambitie draagt die Gouda heeft. Het basis en middelbaar onderwijs in Gouda is ruim in keuze alleen zal er een breder scala van doorstudeermogelijkheden moeten komen om de stad echt aantrekkelijk te houden. Daarom zal Gouda moeten kijken naar de mogelijkheden om een functioneel optimale HBO aan te bieden.

Caseus AdviesgroepŠ

SWOT

63

Economie Strengths

Weaknesses

Diversiteit economie Sectoren met veel werkgelegenheid in de regio waar de opleiding van werkenden in Gouda goed op aansluit: • Netwerkbeheer • Natte waterbouw • Keuring & controle • Computercentra • Dranken

Leegstand kantoren Grote leegstand kantoren; zo’n 22% van de kantoren staat leeg De Gemeente Gouda beschikt niet over veel financiële middelen. De ontwikkelingen in de stad zullen dus op een alternatieve manier gefinancierd moeten worden (zie het kopje ‘Samenwerking’ onder ‘Opportunities’) (Gemeente Gouda, 2015).

Midden-Holland is vooral een MKB economie met een grote diversiteit (Provincie Zuid-Holland, 2012).

Dat maakt die economie vitaal, veerkrachtig en weerbaar. Dit betekent verhoudingsgewijs minder werkloosheid, aantrekkingskracht op een veelheid van opleidingsniveaus en opgeleiden en daarmee weer op de woningmarkt (Programma Economie, Arbeidsmarkt & Onderwijs, 2015) Winkelaanbod Het winkelaanbod van de binnenstad is aantrekkelijk en afgestemd op de consumentengroepen in de regio (gemeente Gouda, 2010)

Opportunities

Threats

Ondervertegenwoordigde sectoren Sectoren waar veel vraag naar is, maar waarin de aanwezige bedrijven ondervertegenwoordigd zijn (Provincie Zuid-Holland, 2012): • Banken • R&D natuurwetenschappen • Overige zakelijke dienstverlening • Economisch advies • Concerndiensten

Slechte aansluiting sectoren en de markt Sectoren die oververtegenwoordigd zijn in Gouda, maar waar de markt niet op aansluit: • Vleesverwerking • Architecten/adviseursbureaus • Machines overig • Generatoren • Timmerwerk (Provincie Zuid-Holland, 2012)

Herbestemming leegstaande ruimtes (PBL, 2013)

Veranderende wensen van consumenten; huidige winkels en commerciële instellingen staan onder druk (PBL, 2013, p.16)

Belangrijk is dat de bedrijfstakken die in Gouda ondervertegenwoordigd zijn, maar waar wel kansen liggen, gestimuleerd worden. Dat kan bijvoorbeeld gerealiseerd worden door een betere afstemming met het onderwijs in de regio. Bedrijfstakken die oververtegenwoordigd zijn moet ingeperkt worden. Dit door deze bedrijfstakken minder te promoten in het onderwijs. Op het gebied van leegstand van commercieel vastgoed moet ook ingegrepen worden. Dit kan gedaan worden door het transformeren van functie, het revitaliseren van de sector of simpelweg sloop. Hier moet nog verder onderzoek naar gedaan worden.

Het detailhandel aanbod van Gouda is goed, er moet echter gewaakt worden voor de veranderende wensen van consumenten.

64

SWOT

Caseus Adviesgroep©

Samenwerking Strengths

Weaknesses

Gouda heeft een verzorgingsfunctie voor de regio Midden Holland Het grotendeels ontbreken van publiek private samenwerking zorgt ervoor dat er geen Mensen uit regio komen naar Gouda voor het Ziekenhuis, de binnenstad, en uitgaansgelegenheden. initiatieven uit de samenleving en het bedrijfsleven komen en worden gestimuleerd. Hierdoor Deze verzorgingsfunctie moet behouden blijven in Gouda. gaan mogelijk goede initiatieven verloren.

Een intergemeentelijke samenwerking tussen de gemeenten in Midden Holland Door deze samenwerking willen ze de bodemdalingsproblematiek tegen te gaan. Ook proberen de gemeenten de regio aantrekkelijker te maken voor recreatie.

Opportunities

Threats

Initiatieven vanuit de bevolking ondersteunen.

Zoals Gouda onderneemt en Gouda Bruist!. Door bijvoorbeeld workshop sessies en overleg kunnen er nieuwe ideeën en samenwerkingsverbanden gerealiseerd worden. Op deze manier is onder andere een plan gekomen om de leegstand van winkels in de binnenstad op te lossen.

Kans op verrommeling Door veel publiek private samenwerking, kan door gebrek aan coördinatie, verrommeling ontstaan.

Omdat bedrijven vaak voor een zo koste efficiënte manier willen bouwen kan dit de aantrekkelijkheid van de stad verslechteren.

Samenwerking realiseren op het gebied van onderwijs.

Geen medewerking van het bedrijfsleven Door als contactpersoon tussen het bedrijfsleven en het onderwijs het proces begeleiden. Zo kan Kans is aanwezig dat het bedrijfsleven niet wil samenwerken doordat de gemeente structureel weinig getracht worden om het onderwijs meer bij de arbeidsmarkt aan te laten sluiten. geld heeft nieuwe ontwikkelingen. De vraag is of bedrijven wel willen investeren als de gemeente niet zijn (financiële) steentje bijdraagt.

Publiek private samenwerking stimuleren Door onder andere de decentralisatie komen er steeds meer taken voor gemeenten. Er komt dus ook steeds meer financiële druk op de gemeenten. De druk om samen te werken met het bedrijfsleven en onderwijs wordt alleen maar groter. Door het bedrijfsleven kan je namelijk tot kostenbesparende inzichten komen en komen ook kosten voor hun rekening.

De gemeente Gouda heeft belangrijke functie als verzorgingsgebied en zijn druk bezig met samenwerken met buurgemeentes. Zo wordt getracht om een oplossing te vinden voor de bodemproblematiek. Waar de gemeentelijke samenwerking dus goed lijkt, ontbreekt een samenwerking met de private sector.

Door overlegsessies met betrokken partijen van een pand of problematiek kunnen er nieuwe ideeën en inzichten verworven worden. Een meer (kosten) efficiënte oplossing behoord dan tot de mogelijkheden. Wel moet altijd in ogenschouw worden genomen dat de private sector niet de overhand krijgt in het proces, om zo verrommeling van het landschap te voorkomen.

Wij denken dat de gemeente samenwerking tussen hun, bewoners en bedrijven moet stimuleren. Op deze manier kan dit efficiëntere plannen opleveren en zorgt het voor binding met de inwoners en het bedrijfsleven. Een goede samenwerking kan Gouda op de kaart zetten, waardoor de stad aantrekkelijker wordt om in te wonen en werken.

Caseus Adviesgroep©

SWOT

65

Aantrekkelijkheid Strengths

Weaknesses

Wereldberoemde landmarks in de historische binnenstad (Stadsmarketing Gouda, 2010) De binnenstad van Gouda is een uiterlijk hoogwaardig gebied. De hele stad telt 354 rijksmonumenten (UU L-schijf, 2015), waarvan een groot deel in de binnenstad ligt. Een aantrekkelijke omgeving zorgt voor een positieve beleving van bezoekers en bewoners.

Onaantrekkelijk stationsgebied, zonder duidelijke verbinding met de binnenstad en de noordzijde van het station Vanuit het Centraal Station van Gouda ondervonden wij geen duidelijke link met de binnenstad; voor bezoekers kan dit een negatief beeld opleveren van de stad. Ook kan een betere verbinding het aantrekkelijker maken om in combinatie met een ander bezoek, de binnenstad nog aan te doen.

Een aantrekkelijk buitengebied, met het Groene Hart binnen bereik Omdat Gouda aan de rand van het Groene Hart ligt is er in de nabijheid veel groen te vinden. Ook Afwezigheid van horecagelegenheden bijvoorbeeld de Reeuwijksche Plassen zijn een aantrekkelijk recreatiegebied.

Afgezien van de Markt, waar veel horecavoorzieningen te vinden zijn, is er in de stad niet veel te doen na de sluitingstijd voor winkels. Dit zorgt voor minder sociale controle op straat in de avond, wat weer Een hoge waardering voor vermaak en evenementen van de bewoners (Gouda in cijfers, 2015) een groter gevoel van onveiligheid kan bewerkstelligen. Dit komt niet ten goede van de algemene In de online database van de Gemeente Gouda was een beleveniscijfer gegeven door inwoners van leefbaarheid van de binnenstad. de verschillende wijken van de stad. In bijna alle wijken zei zo’n 70% van de bewoners een hoge waardering voor vermaak en evenementen in de binnenstad te hebben. Opvallend was echter dat dit cijfer het laagst lag bij de bewoners van de binnenstad zelf.

Opportunities

Threats

Het aanwezige industriële erfgoed, waar ruimte is voor nieuwe functies Industrieel erfgoed wordt steeds vaker hergebruikt; in oude fabrieken komen horecagelegenheden, woningen of zogenaamde “broedplaatsen”; werkplaatsen voor startende ondernemers. De aanwezigheid van het erfgoed kan dus gebruikt worden om een nieuwe, bruisende omgeving te ontwikkelen.

Voorbeelden van dit industrieel erfgoed waar al een nieuwe functie voor is gevonden zijn bijvoorbeeld de oude Garenspinnerij, waar nu het Cultuurcentrum in zit, of het Bolwerk, waar een oude fabriekshal wordt omgebouwd tot appartementen en een restaurant.

Veel kantorenleegstand en verpaupering van zowel woningen als andere type gebouwen kan leiden tot minder sociale controle, waardoor de aantrekkelijkheid van verschillende delen van Gouda kan afnemen Door de problemen op de kantorenmarkt staan er in Nederland enorm veel panden leeg. Een functiemix kan hier al verbetering brengen; doordat er niet louter kantoorpanden in een gebied zijn, is er al andere activiteit, wat bijdraagt aan een hogere leefbaarheid van het gebied.

Gouda heeft een hoogwaardige en historische binnenstad die erg aantrekkelijk is voor bezoekend publiek en om te wonen.

De binnenstad wordt gekenmerkt door historische grachten en tal van rijksmonumenten. Deze factoren maken de binnenstad van Gouda erg aantrekkelijk en deze zorgt voor een positieve beleving van de stad. Recht tegenover de aantrekkelijkheid van de binnenstad staat het stationsgebied. De centrumzijde van het station Gouda wordt niet als aantrekkelijk ervaren en de afstand van het station naar het centrum ook niet. Ook is de zijde van het station die niet aan de kant van het centrum ligt geen aantrekkelijk gebied. Gezien veel mensen de stad bezoeken met de trein, is dit onaantrekkelijke gebied vaak het eerste wat bezoekers van Gouda zien. Dit kan een negatief beeld van de stad opleveren. Ook is er leegstand en verpaupering in Gouda aanwezig. Deze leegstand en achterstallig onderhoud komt vooral voor buiten het centrum. Hierdoor kan de aantrekkelijkheid van de stad Gouda als geheel afnemen. Toch bieden deze leegstaande panden, die vaak industrieel erfgoed zijn, ook kansen.

Deze gebouwen kunnen bijvoorbeeld een nieuwe functie krijgen met hulp van bijvoorbeeld bewonersgroepen of nabij gelegen bedrijven.

66

SWOT

Caseus Adviesgroep©