Portfolio pre-master Stedenbouw en Landschapsarchitectuur AvB - Koen Klouwen

PORTFOLIO Koen Klouwen 23 juni 2022

1

Pre-master Stedenbouw en Landschapsarchitectuur Academie van Bouwkunst, Amsterdam

PORTFOLIO Koen Klouwen 23 juni 2022

Persoonlijke introductie Steden, dorpen en landschappen hebben mij altijd al mateloos gefascineerd.

Ik vond het als kind fantastisch om vanaf de achterbank van mijn ouders naar de langsglijdende gebouwen te kijken. En als jonge inwoner van Amersfoort moest mijn vader me vaak even naar de Vinex-wijk Vathorst fietsen om te kijken wat daar allemaal gebeurde. Ik ben altijd al bezig met hoe plekken er uit zien, wat daar aan werkt (of juist niet), en wat er de komende jaren op een plek gaat gebeuren.

Die aspecten zijn nu misschien wel belangrijker dan ooit. Hoe gaan we om met het verdelen van de schaarse ruimte? En hoe maken we dat die verdeling ook voor de toekomst een goede oplossing is? Hoe zien onze steden, dorpen en landschappen er over 50 of 100 jaar uit? Hoe wonen we dan? En hoe bewegen we ons voort? Slagen we erin onze gebouwde omgeving voor te bereiden op een veranderend klimaat? Stuk voor stuk fascinerende vragen die volgens mij de komende jaren beantwoord moeten worden. Vraagstukken waar ik graag mijn steentje aan wil bijdragen. Bouwen aan de steden van morgen.

Curriculum Vitae Werk Adviseur, Companen Advies 2018 - heden Als adviseur bij Companen houd ik met voornamelijk bezig met woonbeleid en onderzoeken over de woningmarkt. Ik help gemeenten, provincies en woningcorporaties met allerlei vragen rond wonen en de woningmarkt.

Studies Master Spatial Planning (Cum laude) Universiteit Utrecht Bachelor Sociale geografie en planologie Universiteit Utrecht

2017 - 2018 2013 - 2017

INHOUD

Papaverdorp

6

Overbrakerpark

12

Connecting the dots

18

Exercises Urbanism I

24

Exercises Urbanism II

28

PAPAVERDORP Building a new future for De Ceuvel

Inleiding 6

Studio 2, Pre-Master S&L, Academie van Bouwkunst Mei 2022 Tijdens de pre-master Stedenbouw en Landschapsarchitectuur kregen we de opdracht om een ontwerp te maken voor De Ceuvel — een bedrijventerrein in Amsterdam Noord. Dit was de tweede Studio van de pre-master, en het eerste grote project waar Stedenbouw centraal stond.

Ik heb een ontwerp gemaakt waarbij De Ceuvel verandert in een nieuw centrum voor de omliggende buurten. Een centrum met een mix van werken, wonen, publieke functies (een theater) en groen. Ik heb daarbij gekozen voor een mengeling van hoogbouw en lagere appartementengebouwen, met andere functies in de plinten. Het openbare gebied is voornamelijk voor voetgangers en fietsers bedoeld, wat ruimte biedt voor meer groen en prettige verblijfsplekken.

Randvoorwaarde daarbij is dat de aangrenzende Klaprozenweg een ander karakter krijgt, zodat het gebied beter aansluit op de omliggende wijken.

Dit plan heeft eigenlijk alle functies die je in een centrum verwacht. Een dorp binnen de stad. Omdat dit gebied aan de Papaverweg ligt, heb ik het plan Papaverdorp gedoopt.

7

Inhoud Een deel van de huidige Ceuvel is een wat sleets bedrijventerrein. Daar zitten inmiddels een aantal restaurantjes en creatieve bedrijven. Een ander deel biedt ook onderdak aan creatieve bedrijfjes en horeca. De huidige sfeer van dat deel van De Ceuvel wilde ik graag behouden, maar wel wat minder besloten maken.

Ik heb geprobeerd een gebied te maken dat nog niet bestaat in de omgeving, maar er qua uitstraling wel in past. Een gebied waar de omliggende buurten iets aan hebben, maar waar ook de huidige gebruikers (weer) een plek vinden.

Door de huidige kwaliteiten van De Ceuvel te gebruiken, kan Papaverdorp een interessant stuk stad worden in een verder vrij homogeen Amsterdam Noord. Een schakel tussen de voormalige tuindorpen en het toekomstige Buiksloterham. Dat is nog eens extra kansrijk doordat de tracés van mogelijke nieuwe metrolijn en fietsinfrastructuur vlakbij liggen.

Leerproces 8

Dit was het eerste grote project in de pre-master waar stedenbouw centraal stond. In de eerdere Exercises had ik al wel wat ervaring opgedaan met bijvoorbeeld het maken van dwarsdoorsnedes, het analyseren en maken van bouwblokken, en werken met dichtheden.

Ik heb eerst een analyse gemaakt van het gebied. Wat is de sfeer, welke functies zijn er, wat gebeurt er in de omgeving? Vanuit die analyse ben ik aan de slag gegaan met mijn ontwerp. Na eerste schetsen heb ik mezelf uitgedaagd mijn eerste vlieguren te maken met AutoCad. Dit heb ik met name gebruikt om te kijken of mijn gebouwen, straten en openbaar gebied qua maatvoering pasten.

Ik heb mijn ontwerp daarna in SketchUp in 3D uitgewerkt, en de visualisaties in Adobe Illustrator en met de hand gemaakt.

Vaardigheden

Concept: voor en na

1. Central location

2. Mixing functions

Uitwerking concept 1. Central location

3. Pleasant public place 9

Masterplan Papaverdorp Het grootste deel van Papaverdorp is alleen voor voetgangers en fietsers toegankelijk. De hoofdroutes in dit gebied zijn gemarkeerd met een ander type bestrating dan de rest: met rode klinkers. Rond het theater zorgt een groot park voor meer connecties tussen het water en de bebouwde omgeving.

10

Theater

doorsnedes ter illustratie

11

Collage van de sfeer in Papaverdorp

OVERBRAKERPARK Connecting the city

Inleiding 12

Studio 1, Pre-master S&L, Academie van Bouwkunst Maart 2022 Voor het eerste Studio-project in de pre-master moesten we een ontwerp maken voor de volkstuinen van het Westerpark: Nut en Genoegen en Sloterdijkermeer. Dit was de eerste kennismaking die ik met landschapsarchitectuur had.

We hadden de vrijheid om te bepalen of we ons alleen op de bestaande tuinen richtten, of ook naar de wijdere omgeving. Ik heb dat tweede gedaan, en de aanpak van de volkstuinen aangegrepen om een groter park te creëren dat een centraal, groen onderdeel kan zijn van de uitbreidende stad (richting de Houthavens). Met dit plan wordt de structuur van het oorspronkelijke plan van de volkstuinen van het Westerpark in ere hersteld. Door de bestaande spoorlijn te ondertunnelen, worden het centrum van de stad en de nieuwe Houthavens via dit park verbonden.

13

Inhoud De huidige volkstuinen van Westerpark zijn vrij gesloten: zonder eigen tuin zullen mensen er niet snel komen. Daarmee is het ook een monofunctioneel gebied.

Anders dan tuinieren en in de eigen tuin verblijven vinden er niet veel andere activiteiten plaats. De geslotenheid komt ook doordat de tuinen omsloten zijn door water (en spoort), en er weinig ingangen zijn.

Mijn ontwerp richt zich op twee hoofddoelen: meer verbindingen leggen met omliggende wijken, en meer functies in het gebied brengen. Een belangrijk onderdeel is het wegnemen van de spoordijk, waardoor er ruimte ontstaat voor een groot park. Het Overbrakerpark (de oude polder waar het park in ligt heette de Overbrakerpolder) biedt straks niet alleen plaats aan volkstuinen, maar ook aan natuur, recreatie en horeca. Daarmee wordt het een park dat niet alleen voor de tuineigenaren een prettige plek is, maar voor alle inwoners van de omliggende wijken.

Leerproces 14

Omdat dit het eerste grote project in de pre-master was, was bijna alles nieuw voor mij. Het maken van een gebiedsanalyse, het bedenken van een concept, en het uitwerken naar een masterplan. Maar ook het werken met schetspapier, op schaal tekenen en het maken van dwarsdoorsnedes was nieuw. Dat was een redelijk steile leercurve, maar wel razend interessant.

Uiteindelijk zat de grootste uitdaging hem er voor mij in om te bepalen wat voor type landschap ik wilde creëren, en hoe dat dan uiteindelijk ruimtelijk vorm moest krijgen. Wat voor soort planten moeten er komen? Welke bestrating gebruik ik? Daarmee was dit project wel een goede eerste inkijk in ruimtelijk ontwerpen. Ik heb mijn ontwerp grotendeels met pen, potlood en papier gemaakt, en uiteindelijk het masterplan in Adobe Illustrator gemaakt.

Vaardigheden

Concept

Ruimtelijke uitwerking van het concept

15

Doorsnede van de spoordijk: voor en na

Voor

Na

Masterplan Overbrakerpark

16

Legenda

17

CONNECTING THE DOTS Revitalising Willem 3

Inleiding 18

Final project, Pre-master S&L, Academie van Bouwkunst Juni 2022 Het laatste project van de pre-master was vrij. In die zin dat we zelf een locatie mochten kiezen, en mochten kiezen voor stedenbouw of landschapsarchitectuur.

Er zaten we eisen aan het project naar keuze. Het plan moest óf een verstopte plek zichtbaarder maken, óf nieuwe verbindingen leggen.

Vanuit mijn interesse in stedenbouw heb ik (uiteraard) gekozen om me daar op te focussen. In mijn project staat een buurt in Amersfoort centraal: Willem 3.

Dit is een wijk die in de jaren ‘70 en ‘80 is gebouwd op de plek waar voorheen een grote kazerne stond. Er zijn nog steeds wat overblijfselen van dat militaire verleden te zien, maar die plekken zijn niet erg bekend. Dat komt omdat ze niet erg zichtbaar zijn, én omdat Willem 3 erg afgesloten van de stad ligt. De buurt ligt vlak naast het stadscentrum, maar is nauwelijks bereikbaar. Ik wilde me daarom focussen op beide ontwerpopdrachten. De militaire overblijfselen zichtbaarder maken, én betere connecties met de rest van de stad maken.

19

Inhoud Zoals gezegd ligt Willem 3 afgesloten van de rest van de stad. Enerzijds komt dat doordat de buurt wordt afgesneden van het centrum door twee grote wegen: de Hogeweg en Stadsring. Daarnaast zijn er vanaf die wegen nauwelijks toegangen tot de buurt. Dat niet veel mensen de militaire gebouwen in de buurt kennen, is ook doordat Willem 3 geen buurt is waar je normaal gesproken komt.

Hij bestaat grotendeels uit woningen, en er zijn geen functies waar mensen naartoe worden getrokken.

Mijn ontwerp richt zich erop de drie militaire restanten in (of bij) Willem 3 zichtbaarder te maken. Door dat te doen, ontstaat ook de kans om de hele buurt toegankelijker en aantrekkelijker te maken. Meer groen en ruimte voor water is daarbij essentieel. De huidige openbare ruimte is erg versteend. Als laatste wil ik meer variatie in de buurt brengen. Nu staan er met name ietwat sleetse woningen uit de jaren ‘80. Meer variatie in woningtypologieën en functies zorgt voor een vitalere buurt, in mijn optiek.

20

Leerproces In dit laatste project van de pre-master heb ik niet zozeer nieuwe vaardigheden of technieken geleerd. Het was eerder een manier om alles van het afgelopen jaar nog eens te testen. Daarbij was het wel een extra uitdaging om helemaal zelf een locatie en ontwerpideeën te kiezen. Ik woon zelf in de buurt van Willem 3 (aan de overkant van de grote weg) en vroeg me al langer af hoe die plek nou verbeterd kon worden. Dat ik de omgeving goed ken, was een voordeel in het ontwerpproces. Ik wist al vrij goed hoe de buurt eruit ziet, en welke functies er zijn. Ik merkte wel dat ik – juist doordat ik er vlakbij woon – wat voorzichtiger was met al te rigoreuze ontwerpideeën. Daar heb ik mezelf wel in moeten uitdagen.

Ik ben gematigd positief over de vraag of dat gelukt is!

Vaardigheden

Doorsnedes van twee straten

Analyse van het groen in de buurt 21

Ontwerpconcepten

Voorbeeld: uitwerking concept ‘Improve connections’

22

Masterplan In mijn plan worden de Hogeweg en Stadsring groenere boulevards die gemakkelijker over te steken zijn. Het bestaande water in de buurt krijgt meer ruimte, en wordt het centrale onderdeel van een groot park.

De drie militaire gebouwen verbind ik met een duidelijk herkenbaar pad.

Daarlangs wil ik op kruisingen publieke functies creëren, zoals een stadstuin en horeca.

23

Doorsnede ‘Cavaleriepad’ Ik in mijn ontwerp vooral gekeken naar het type straat/openbare ruimte dat ik in het gebied wil hebben. Daaruit komen vijf verschillende typologieën. Van grotere (auto)weg, tot “woonerf”, tot pad langs het centrale park.

Voor al die typologieën heb ik een profiel en schets gemaakt. Het ‘Cavaleriepad’ (de kazerne die hier stond was van de cavalerie) is herkenbaar door kersenbomen. Die bomen staan nu al langs de straat bij één van de overgebleven militaire gebouwen.

EXERCISES URBANISM I Kennismaking met stedenbouw

Inhoud Exercises Urbanism, Pre-master S&L, Academie van Bouwkunst Februari & maart, 2022 In de Exercises van Urbanism focusten we ons telkens op zowel analyse als ontwerp. De opdracht was dus tweeledig: maak eerst een analyse, en maak vanuit die analyse een ontwerp voor een straat, bouwblok of buurt. Tijdens de drie opdrachten richtten we ons op drie verschillende thema’s: • Straatprofielen • Bouwblokken • Lagen in de stad

24

Leerproces In de Exercises leerden we steden analyseren, met elke keer een net andere invalshoek. Zo leerde ik om doorsnedes te maken, nadenken over nieuwe inrichtingen van straten, theorie over bouwblokken en het kijken naar alle verschillende lagen die een stad heeft. Ik heb voor de Exercises eigenlijk alleen gebruik gemaakt van schetsen met pen, potlood, papier en schaallineaal.

Vaardigheden

1. Straatprofielen: analyse

25

Ontwerp: meer groen, meer ruimte voor de mens

2. Bouwblokken: analyse gesloten blok Structure and context

Ontwerp: open het blok

Functions

3. Lagen in de stad: analyse Verschillende grenzen tussen buurten

Ontwerp: interventies bij twee barrières

Welke grenzen voelen als barrières?

EXERCISES URBANISM II Werken in duo’s

Inhoud Exercises Urbanism, Pre-master S&L, Academie van Bouwkunst Maart & april, 2022 In de tweede set Exercises van Urbanism werkten we weer volgens het vaste stramien: analyse en ontwerp. Nu werkten we in duo’s, en focusten drie opdrachten lang op één gebied. In ons geval een buurtje in Nieuw-West. Weer stonden drie onderwerpen centraal: • Dichtheden • Publieke en private ruimte • Duurzaamheid

28

Leerproces In de Exercises leerden we steden analyseren, met elke keer een net andere invalshoek. Zo leerde ik om te kijken naar dichtheden (o.a. de FSI), nadenken over place en space, en ontwerpen maken die aan een duurzame woonomgeving bijdragen. Ik heb voor de Exercises eigenlijk alleen gebruik gemaakt van schetsen met pen, potlood, papier en schaallineaal.

Vaardigheden

1. Dichtheden: analyse

29

Ontwerp: verdubbelen dichtheid in de wijk

2. Publieke en private ruimte: analyse

Gemaakt door mede-student

Ontwerp: creëren van gevoel van publieke ruimte door oriëntatie voor- en achterkanten gebouwen Gemaakt door mede-student

30

3. Duurzaamheid: analyse

Focus op: • Water retention and flood management • Biodiversity • Mobility: modal split • Heat stress • Social sustainability

Ontwerp: eilanden voor hittestress, biodiversiteit en afwatering. Minder ruimte voor de auto

31

34

Koen Klouwen - Portfolio