Osmanlı İmparatorluğu Madeni Paraları Ottoman Empire Coins 1687 - 1840 (AH 1099 - 1255)
II. Süleyman - II. Ahmed - II. Mustafa - III. Ahmed I. Mahmud - III. Osman - III. Mustafa - I. Abdülhamid III. Selim - IV. Mustafa - II. Mahmud
1.Baskı - Aralık 2010 / 1st Edition December 2010 İstanbul Bu kitapta yayımlanan yazı, fotoğraf, çizim ve fiyat listelerinin tüm hakkı saklıdır. Kaynak gösterilerek dahi, yayımcıdan yazılı izin almaksızın tamamı veya bir kısmı fotokopi dahil, optik, elektronik veya mekanik herhangi bir yol ile kopyalanamaz, çoğaltılamaz, basılamaz, yayımlanamaz. Yayıma Hazırlayan / Edited by Kaan Uslu - M.Fatih Beyazıt - Tuncay Kara Kitap Tasarımı / Book Design by Kaan Uslu Para Çizimleri / Coin Drawings by M.Fatih Beyazıt
Osmanlı Nümismatik Kültür Yayınıdır ISBN 978-605-88966-0-4
Baskı / Printed by Dostlar Matbaası (212) 598 84 00
Fihrist Index
Katkıda Bulunanlar / Contributors Önsöz / Preface Nadirlik Tablosu ve Kısaltmalar / Rarity Table and Abreviations Bu Kataloğu Nasıl Kullanacaksınız / How To Use This Catalogue Darbhanelerin Yerleri / Mints Locations Paraların tarih ve darp yerlerini nasıl tespit edeceksiniz / How to identify date and mint place of a coin Kuruş ve Zolta İsimleri Nereden Gelmektedir / Where Do The Names Kurus and Zolta Came From Hakkak İşaretleri / Engraver Marks II. Süleyman AH 1099-1102 (AD 1687-1691) Altın - Gold Gümüş - Silver Bağdat - Baghdad Bosna - Bosnia Kostantiniye - Constantinople 26 27 Mısır - Egypt 29 29 Saray - Sarajevo Trablusgarb - Tripoli West 31 Tunus - Tunisia 32 Van - Van Darphane ve Tarih Listesi / Mint and Date List II. Ahmed AH 1102-1106 (AD 1691-1695) Altın - Gold Gümüş - Silver Bağdat - Baghdad Kostantiniye - Constantinople 39 40 Mısır - Egypt 41 41 Tunus - Tunisia 42 Darphane ve Tarih Listesi / Mint and Date List II. Mustafa AH 1106-1115 (AD 1695-1703) Altın - Gold Gümüş - Silver Cezayir-i Garb - Algeria West 46 Edirne - Adrinople 47 47 Erzurum - Erzurum 50 İzmir - Smyrn 51 51 Kostantiniye - Constantinople 52 53 Mısır - Egypt 55 55 Ordu-yu Hümayun - Imperial Army 57 Trablusgarb - Tripoli West 58 Tunus - Tunisia 59 Van - Van Darphane ve Tarih Listesi / Mint and Date List
4
3 8 10 12 13 14 17 18 22 Bakır-Copper 24 25 28 30 31 33 34 36 Bakır-Copper 38 40 43 44 Bakır-Copper 54 56 58 59 60 61
www.osmanliparalari.com
www.ottomancoins.com
ALGERIA
CEZAYİR
TUNISIA
TUNUS
• Tunus • Cezayir • Midye • Kosntaniye
LIBYA
LİBYA
• Trablusgarb
• Bosna / Saray Edirne •
• İzmir
•
EGYPT
MISIR
• Kahire
TURKEY
SYRIA
SURİYE
IRAN
İRAN
• Bağdat
• Mekke
SAUDI ARABIA
SUUDİ ARABİSTAN
• Arar
IRAQ
IRAK
• Derbend • Tiflis Kars • • Gence • Revan • Erzurum Bitlis • • Van • Tebriz
• Haleb
Gümüşhane • TÜRKİYE
Kostantiniye İslambol Dar-ül Hilafet Dar-üs Saltanat
Dağıstan (Rusya) / Daghestan (Russia) Azerbaycan / Azerbaijan Ermenistan / Armenia Gürcistan / Georgia
Darbhanelerin Yerleri Mınts Locatıons
13
Paraların Tarih ve Darp Yerlerini Nasıl Tespit Edeceksiniz How to Identıfy Date & Mınt Place of a coın Bu kitaptaki paraların üzerinde üç ayrı tarihleme sistemi göreceksiniz. Aynı padişah dönemi içinde imparatorluğun değişik eyaletlerinde bu üç sistem bir arada da kullanılmıştır. Aşağıda örnek paralar üzerinde tarih ve darp yerleri gösterilmiştir. 1) Tahta Çıkış Yılı ve Hakkâk İşareti : Üzerinde padişahın tahta çıkış tarihi ve bazen de hakkak işaretleri olan paralardır. Hakkâk işaretileri hakkında ayrıntılı bilgi için kitabın 20. sayfasındaki açıklamadan yararlanabilirsiniz. Sistem II. Mustafa döneminden I. Abdülhamid dönemine kadar Anadolu, Mısır ve Trablusgarb darphanelerinde kullanılmıştır
You will see three different methods for dating the coins approached in this book. Sometimes, during the reign of the same sultan, these methods have been used concurrently in different provinces of the empire. Below, you will find examples of coins with their dates and mints shown. 1) Date of ascension to the Throne and Engraver’s Sign : These are the coins which carry the year of the sultan’s ascension to the throne and signs of the engraver. You can find detailed information about the signs of the engravers on page 20. This system has been used during the era between the sultans Mustafa II and Abdülhamid I at the imperial mints in
III.Osman, Zer-i Mahbub, Mısır 1168 SAD
III.Osman, 3 Fındık, İslambol 1168 HA
Darp yeri Mint place
Mısır ()ﻤﺼﺮ
SAD ()ﺺ
Tahta çıkış tarihi / Accede to the throne
1168 (١١٦٨)
III.Ahmed, Zolta, Kostantiniye 1115 NUN
Darp yeri/Mint place
Kostantiniye ()ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﺔ
14
Tahta çıkış tarihi Accede to the throne
Hakkâk işareti / Engraver mark
Hakkâk işareti / Engraver mark
NUN ()ﻥ
Tahta çıkış tarihi / Accede to the throne
1115 (١١١٥)
1168 (١١٦٨)
Hakkâk işareti / Engraver mark
Darp yeri/Mint place
İslambol ()ﺍﺳﻼﻤﺒﻮﻞ
HA ()ﺤ
I.Abdülhamid, ½ Zerimahbub, Mısır 1187 AYIN-BE-DAL
Darp yeri / Mint place
Mısır ()ﻤﺼﺮ
Tahta çıkış tarihi Accede to the throne
1187 (١١٨٧)
Hakkâk işareti Engraver mark
Ayn Be Dal ()ﻋﺒﺪ
www.osmanliparalari.com
(AH 1106 - 1115 ١١٠٦-۱۱۱٥) 1695 - 1703
II. MUSTAFA
اﺩرﻧﻪAdrınople Edirne
Cedid Eşrefi (Au)
Tuğra fi azze nasara darebe Edirne sene 1143
sultan ül berreyn ve hakan ül bahreyn es sultan ibn es sultan ayn
OC# : 22-003-00
km# : 129
Ağırlık/Weight : 3,30-3,50gr Tarih/Date 1106 1106 / Ayn 1106 / Ye 1106 / Nun Ha
Çap/Diameter : 20-22mm
Başvuru/Ref.
ﻋ ي ﻧﺤ
[ ] [ ] [ ]
40 Para - 1 Kuruş (Ag)
Nadirlik/Rarity
Not
RR RR
RR 81
RR
es Sultan Mustafa bin Mehmed Han dame mülke darebe fi Edirne sene 1106
sultan ül berreyn ve hakan ül bahreyn es sultan ibn es sultan
OC# : 22-004-00
km# : 121.1
Ağırlık/Weight : 18,17-20,09 Tarih/Date 1102 / Ayn
Tarih kalıba hatalı kazınmıştır, 1106 olmalıdır. The date was engraved erroneously, should be 1106. (ref.76)
1106 1106 / Güzel He 1106 / Mim 1106 / Mim Ha 1106 / Mim Dal 1106 / Ayn 1106 / Ayn+Nun 1106 / Ayn+Dal 1106 / Ayn+Sin
www.ottomancoins.com
ﻋ
[ ]
]ﻫ ]ﻣ ]ﻣﺤ ]ﻣﺪ ]ﻋ ]ن[]ﻋ ]ﺩ[]ﻋ ]س[]ﻋ
[ [ [ [ [ [ [ [
Çap/Diameter : 37-41mm
Başvuru/Ref.
Nadirlik/Rarity
Not
76
S
S S S S S S S S S
47
(AH 1106 - 1115 ١١٠٦-۱۱۱٥) 1695 - 1703
II. MUSTAFA
اﺩرﻧﻪAdrınople Edirne
20 Para, Edirne (48)
Mehmed Han darebe fi
es Sultan Mustafa mülke dame
Edirne sene
1106
ül berreyn
sultan
ül bahreyn
hakan ve
ibn
es sultan
es sultan
www.ottomancoins.com
49
III. AHMED 1703 - 1730 (AH 1115 - 1143 ١١١٥-۱۱٤۳)
Kostantiniye Constantınople ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﺔ 10 Kebir Eşrefi (Au)
Tuğra fi azze nasara darebe Kostantiniye 1115
OC# : 23-018-00
1115
72
Tuğra fi azze nasara darebe Kostantiniye 1115
sultan ül berreyn ve hakan ül bahreyn es sultan ibn es sultan
sultan ül berreyn ve hakan ül bahreyn es sultan ibn be he es sultan
OC# : 23-019-00
km# : 182
Ağırlık/Weight : 16,2-17,4gr
km# : 185
Ağırlık/Weight : 34,01-34,40gr Tarih/Date
5 Kebir Eşrefi (Au)
Tarih/Date
Çap/Diameter : 42-45mm
Başvuru/Ref.
Nadirlik/Rarity
Not
109
RRRR
]ﻫ ]ن ]ﺑﻪ ]ظ ]ﺏ ي
[ [ 1115 / Nun 1115 / Be Güzel He [ [ 1115 / Zı 1115 / Ye+Be [ ] [
Çap/Diameter : 40-46mm
Başvuru/Ref.
1115 / Güzel He
Nadirlik/Rarity
Not
RRR RRR 079
RRR
RRR RRR
www.osmanliparalari.com
(AH 1115 - 1143 ١١١٥-۱۱٤۳) 1703 - 1730
III. AHMED
ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﺔConstantınople Kostantiniye
Zolta - 30 Para (Ag)
40 Para (oc# 23-025-00) kalıplarında çiçek farklılıkları./ Various floral patterns on 40 Para (oc# 23-025-00).
Sultan Ahmed bin Mehmed Han dame mülke darebe fi Kostantiniye 1115
sultan ül berreyn ve hakan ül bahreyn es sultan ibn nun es sultan
OC# : 23-026-00 Ağırlık/Weight : 15-25,6gr Tarih/Date
ﺩ 1115 / Güzel He []ﻫ [ ]ﺣ 1115 / Ha []ﻋ 1115 / Ayn []ﻣ 1115 / Mim []ن 1115 / Nun 1115 / Tı []ﻃ 1115 / Sad Mim []ﺻﻢ []س 1115 / Sin 1115 / Dal
www.ottomancoins.com
Başvuru/Ref.
[ ]
Nadirlik/Rarity
Not
A A A A A A
A A
ﺳﻤﺎ ﻋﺪ ﺣ ﻣد ﻋﻞ ﻣﺮ ﻼ ﻣﺮ
[ ] [ ] 1115 / Ayn Dal 1115 / MimDal+Ha [ ][ ] ] 1115 / MimRe+AynLam [ ] [ 1115 / MimRe+LamElif [ ] [ ] 1115 / Sin Mim Elif
ref.80
km# : 156 Çap/Diameter : 35-41mm
A A A A A A
75
III. Ahmed 1703 - 1730 (AH 1115 - 1143 Darphane Mint Bağdat Baghdat Bitlis Cezayir Algeria Cezayir-i Garb Algeria West Gence İslambol Kostantiniye Constantinople Mısır Egypt Revan Yerevan Tebriz Tabriz Tiflis Tbilisi Trablusgarb Tripoli West Tunus Tunisia Van 94
١١١٥-۱۱٤۳)
Arap harfleriyle darphane ismi Mint name in arabic letters
ﺑﻐﺪاد ﺑﺪﻟﻴﺲ ﺧﺰاﻳﺮ ﺧﺰاﻳﺮﻋﺮﺏ ﮐﻨﺠﻪ اﺳﻼﻣﺒﻮﻝ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﺔ ﻣﺼﺮ روان ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺗﻔﻠﻴﺲ ﻃﺮاﺑﻠﺲﻏﺮﺏ ﺗﻮﻧﺲ وان
Paranın üstündeki hâli As it appears on coin
Altın Gümüş Bakır Gold Silver Copper Sayfa / Page
-
-
64
-
-
65
66
-
-
67
-
-
-
68
-
69 71
-
72 74
-
79 80 81 83 83
-
84 85
-
86 86 87 88 88 89 90 90 91 -
-
92
www.osmanliparalari.com
I. MAHMUD 1730 - 1754 (AH 1143 - 1168 ١١٤٣-۱۱٦٨)
Kostantiniye Constantınople ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﺔ 40 Para - 1 Kuruş (Ag) Devam / Cont.
20 Para - ½ Kuruş (Ag)
Tuğra darebe fi Kostantiniye 1143
sultan ül berreyn ve hakan ül bahreyn es sultan ibn ayn elif es sultan
[Tuğranın sağında büyük çiçek, tarih kartuş içinde değil / Big flower at the right of tugra, no box around date ]
OC# : 24-029-01 Ağırlık/Weight : 10-12gr Tarih/Date Tuğra darebe fi Kostantiniye 1143
[Tarih kartuş içinde / Regnal year within a cartouche ]
OC# : 24-028-04
1143 / Ayn Elif 1143 / Mim
ﻋﺎ ﻣ
ق
Başvuru/Ref.
[ ]
Başvuru/Ref.
80
Nadirlik/Rarity
Not
A
sultan ül berreyn ve hakan ül bahreyn es sultan ibn sad es sultan
[Tuğranın sağında çiçek / Flower at the right of tugra ]
OC# : 24-029-02 Ağırlık/Weight : 10-12gr 1143 / Kaf 1143 / Ayn 1143 / Mim 1143 / Sad 1143 / Ayn Elif
Tuğra darebe fi Kostantiniye 1143
OC# : 24-028-05
110
]ص
[
A Tuğra darebe fi Kostantiniye 1143
1143 / Sad
Not
A
Çap/Diameter : 36-40mm
[ ] [ ]
Ağırlık/Weight : 20-26gr
Nadirlik/Rarity
km# : ???
Ağırlık/Weight : 20-26gr Tarih/Date
1143 / Kaf
sultan ül berreyn ve hakan ül bahreyn es sultan ibn ayn elif es sultan
km# : ??? Çap/Diameter : 29-31mm
]ق ]ﻋ ]ﻣ ]ص ]ﻋﺎ
[ [ [ [ [
km# : 206 Çap/Diameter : 29-31mm A A A A
A Devam / Cont.
sultan ül berreyn ve hakan ül bahreyn es sultan ibn sad es sultan
km# : ??? Çap/Diameter : 36-40mm A
www.osmanliparalari.com
(AH 1223 - 1255 ١٢٢٣-۱٢٥٥) 1808 - 1839 II. MAHMUD
ﻃﺮاﺑﻠﺲﻏﺮﺏTrıpolı West Trablusgarb 20 Para
sultan Mahmud Han azze nasara darebe / fi Trablusgarb / 1223
sultan ül berreyn ve hakan ül bahreyn es sultan ibn 20 es sultan
OC# : 30-119-08
Nadirlik/Rarity
OC# : 30-119-11 Tarih/Date Not
RR+
1223 / 20
1223 / 18
RR+
1223 / 21
191
RR+
OC# : 30-119-09
191
Başvuru/Ref.
Nadirlik/Rarity
Not
Tarih/Date
1223 / 20
191
RR+
1223 / 15
sultan ül berreyn ve hakan ül bahreyn es sultan ibn 15 / es sultan
Ağırlık/Weight : 5,50gr Tarih/Date
km# : 168.3
1223 / 15
Nadirlik/Rarity
Not
RR+ Devam / Cont.
www.ottomancoins.com
sultan-ül berreyn ve Hakan-ül bahreyn es sultan ibn 15 es sultan
km# : 168.1
Çap/Diameter : 31mm
Başvuru/Ref.
Sultan Mahmud Han azze nasara / 23
OC# : 30-119-13 Tarih/Date
Nadirlik/Rarity
Not
RR+
darebe / fi Trablus / Garb 1223
Ağırlık/Weight : 5,53-6,03gr
Çap/Diameter : 29mm Başvuru/Ref.
RR+
OC# : 30-119-12
Tarih/Date
OC# : 30-119-10
Not
RR+
Ağırlık/Weight : 4,44-5,59gr
Çap/Diameter : 23mm
Tuğra fi / darebe Trablus / Garb / 1223
Nadirlik/Rarity RR+
Tuğra darebe fi Trablus Garb 1223
km# : 164
Ağırlık/Weight : 5,60gr
Başvuru/Ref.
20 darebe fi Trablus / Garb 1223
Tuğra
km# : 166 Çap/Diameter : 28-31mm
1223 / 15
1223 / 17 1223 / 20
20 darebe fi Trablus / Garb / 1223
Ağırlık/Weight : 5,61-7,23gr
Çap/Diameter : 29-31mm
Başvuru/Ref.
(Ag) Devam / Cont.
Tuğra
km# : 170
Ağırlık/Weight : 4,70-5,50gr Tarih/Date
20 Para
(Ag) Devam / Cont.
km# : 203 Çap/Diameter : 31-32mm
Başvuru/Ref.
Nadirlik/Rarity
1223 / 22
RR+
1223 / 23
RR+
Not
Devam / Cont.
325
Referanslar References
Kısaltmalar / Abbreviations NKB Necdet Kabaklarlı Collection UAM Uşak Arkeoloji Müzesi / Uşak Archeology Museum İAM İstanbul Arkeoloji Müzesi, Teşhirdeki İslami Sikkeler Kataloğu / İstanbul Archeology Museum , Islamic Coins Catalog, İ.Artuk, 1970 İstanbul GM Gorny&Mosch SWC Standard Catalog of World Coins WK William Kazan, The Coinage of Islam, 1983 Beirut Lebanon YKc Yapı Kredi Collection DM Darphane Müzesi / Turkish Mint Museum TND Türk Nümismatik Derneği / Turkish Numismatic Association ONÇ Osman Nazım Çağlar, Son Yedi Padişah Zamanında Basılan Osmanlı Madeni Paraları TE Tuna Ekin, Süleyman II'den Mahmud II'ye # 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 350
Referanslar / References Farrugia 1935 p30,5 Bardo 655 Album 56/831, 59/301 Farrugia 1935 p30/10 ANS 000.999.12895 Copenhague 2662 Numismatica Genevensis SA, auction December 2008, Geneve Nuri Pere 522 Nuri Pere 530 NKB-UAM #6727 NKB-UAM #6737 NKB-UAM #6740 NKB-UAM #6741 Hans Wilski Collection NKB #0430 NKB-UAM #6747 NKB-UAM #6748 NKB-UAM #6753 NKB-UAM #6758 NKB-UAM #6772 Bibliothèque Nationale, Paris NKB-UAM #6783 Mussavir Hüseyin (1687) Bibliothèque Nationale, Paris
24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65
NKB-UAM #6784 Bibliothèque Nationale, Paris 10G4575 NKB-UAM #6790 NKB-UAM #6792 NKB-UAM #6800 NKB-UAM #2896 NKB-UAM #6806 NKB-UAM #6816 American Numismatic Society NKB-UAM #6822 British Museum NKB-UAM #6851 NKB-UAM #6856 Henry Wickert Collection NKB-UAM #6730 NKB-UAM #6751 NKB-UAM #6756 NKB-UAM #6755 NKB-UAM #6761 Tübingen 2000-15-98 Private Collection from Germany #4 NKB-UAM #6785 NKB-UAM #6821 NKB-UAM #6827 NKB-UAM #6830 NKB-UAM #6854 ANS 1921.54.167 NKB-UAM #6871 İAM #1840 p649 İAM #1855 p653 İAM #1888 p662 Yapı Kredi Koleksiyonu #5572 İAM #1938 p677 İAM #1939 p677 GM, auction 172, lot7233, 2008 Anonymous (circa 1700) Wallerstein Coll Levni, Topkapı Sarayı Müzesi, İstanbul Kebir Musavver Silsilenâme, Levni, Topkapı Palace Museum, İstanbul Rafael, Topkapı Sarayı Müzesi, İstanbul Kostantin Kapıdağlı (1804), Topkapı Palace Museum, İstanbul Ferdinando Tonioli (1979), Musée National des Châteaux de Versailles Kostantin Kapıdağlı (1803), Topkapı Palace Museum, İstanbul www.osmanliparalari.com