การพัฒนาแนวคิดวิทยาศาสตร์เรื่องระบบย่อยอาหารโดนการจัดการเรียนรู้ตามทฤษฎีการสร้างความรู้ด้วยตนเอง by คณะศึกษาศาสตร์

การประชุมวิชาการเสนอผลงานวิจัยระดับบัณฑิตศึกษาแหงชาติครั้งที่ 29 ณ มหาวิทยาลัยแมฟาหลวง ระหวางวันที่ 24-25 ตุลาคม 2556

การพัฒนาแนวคิด เรื่อง ระบบยอยอาหาร ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 2 โดยการจัดการเรียนรูตามทฤษฎีการสรางองคความรูดวยตนเอง Enhancing Grade 8 Students’ Scientific Conceptions of Digestive System by Teaching based on Constructivist Approach.

บุษกร วงษปาน1*, ศศิเทพ ปติพรเทพิน2, กันทิมาณี ประเดิมวงศ3 1

สาขาวิชาวิทยาศาสตรศึกษา ภาควิชาการศึกษา คณะศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 50 ถ.งามวงศวาน เขตจตุจักร กรุงเทพฯ 10900 สาขาวิชาวิทยาศาสตรศึกษา ภาควิชาการศึกษา คณะศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 50 ถ.งามวงศวาน เขตจตุจักร กรุงเทพฯ 10900 3 ภาควิชาสัตววิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 50 ถ.งามวงศวาน เขตจตุจักร กรุงเทพฯ 10900 *ผูนําเสนองาน E-mail: pay409@gmail.com

บทคัดยอ วัตถุประสงคของการวิจัย เพื่อศึกษาแนวคิด เรื่อง ระบบยอยอาหาร ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 2 โดยการจัดการ เรียนรูตามทฤษฎีการสรางองคความรูดวยตนเอง จํานวนนักเรียน 39 คน ในปการศึกษา 2554 การวิจัยในครั้งนี้เปนการวิจัย ปฏิบัติการในชั้นเรียน ผูวิจัยเก็บขอมูลจากการใหนักเรียนทําแบบวัดแนวคิด กอนและหลังเรียน เรื่องระบบยอยอาหาร ที่ ประกอบดวยคําถามปลายเปดจํานวน 6 ขอ ผูวิจัยวิเคราะหขอมูลโดยการวิเคราะหเนื้อหา ผลการวิจัยพบวา นักเรียนสวน ใหญมีการพัฒนาแนวคิดที่สอดคลองกับแนวคิดวิทยาศาสตร ในเรื่องของความหมายของการยอยเพิ่มขึ้นจากรอยละ 17.95 เปน 30.77 ประเภทของการยอยอาหารเพิ่มขึ้นจากรอยละ 15.38 เปน 53.85 ความหมายและหนาที่ของเอนไซมเพิ่มขึ้นจาก รอยละ 2.56 เปน 10.26 อวัยวะที่เกี่ยวกับทางเดินอาหาร เพิ่มขึ้นจากรอยละ 15.38 เปน 64.10 ซึ่งอวัยวะที่ไมใชทางผานของ อาหารแตเกี่ยวของกับการยอยอาหาร เพิ่มขึ้นจากรอยละ 28.21 เปน 43.59 สําหรับหนาที่ของอวัยวะในกระบวนการยอย อาหารเพิ่มขึ้นจากรอยละ 12.82 เปน 43.59 และผลิตภัณฑที่ไดจากการยอยอาหารเพิ่มขึ้นจากรอยละ 7.70 เปน 23.08 ซึ่ง คะแนนทดสอบรวมทั้ง 6 แนวคิดหลังเรียนสูงกวาคะแนนทดสอบกอนเรียน ดังนั้นการวิจัยในครั้งนี้โดยใชรู ปแบบการ จัดการเรียนรูตามทฤษฎีการสรางองคความรูดวยตนเองสามารถพัฒนาแนวคิดของนักเรียนในเรื่องระบบยอยอาหารได คําสําคัญ: ระบบยอยอาหาร, แนวคิดวิทยาศาสตร, ทฤษฎีการสรางองคความรูดวยตนเอง

Abstract

The purpose of this research was to study 39 grade 8 students’ scientific conceptions of digestive system by teaching based on constructivist approach in the 2012 academic year. Research design of this study was a classroom action research. The results showed that most students increased their understanding of the meaning digestive system from 17.95 % to 30.77 %, type of digestive system from 15.38 % to 53.85 %, the meaning and function of the enzyme from 2.56 % to 10.26 %, the organs such as the digestive process from 30.33 % to 41.03 %, the organs such as the digestive process but not the passage of food from 28.21 % to 43.59 %, the function of the digestive organs increased from 12.82 % to 43.59 %, and the products of digestion from 7.70 % to 23.08 %. The post - test scores are higher than SS 665

pre - test scores. So, this research using by teaching based on constructivist approach to develop the concept of a students’ for the digestive system. Keywords: Digestive System, Scientific Conception, teaching based on constructivist approach รัก ษารา งกายอยา งไรเพื่อ ไมใ หเ กิด การเจ็บ ปว ย ซึ ่ง บทนํา ความรูเ หลา นี ้เ ปน ความรูที่สํ า คัญ มาก ที่ค วรเนน ให ปจจุบันทั่วโลกไดใหความสําคัญตอความรูทาง นักเรียนตระหนักถึงความสําคัญ เพื่อที่วาจะไดมีชีวิตที่ วิทยาศาสตร จาการจั ดการเรียนรู วิทยาศาสตร มุงเน นให ยืนยาวและสามารถสรางประโยชนใหแก ประเทศชาติ ผู เ รี ย นเข า ใจในแนวคิ ด วิ ท ยาศาสตร และมี ทั ก ษะ ได ดังนั้นผูวิจัยตองการที่จะปรับปรุงการจัดการเรียนรู กระบวนการทางวิทยาศาสตร เปนที่นาสังเกตวาเปาหมาย เนื่องมาจากประสบการณของผูวิจัยในฐานะผูสอนวิชา ของการศึ กษาวิ ทยาศาสตร ของหลาย ๆ ประเทศ เช น วิทยาศาสตร ระดับชั้นมัธยมศึกษาปที่ 2 พบวานักเรียน ประเทศสหรั ฐ อเมริ ก า ประเทศแคนนาดา ประเทศ สวนใหญไมเขาใจในเรื่องระบบรางกายมนุษยวามีกลไก ออสเตรเลีย หรือแมกระทั้งประเทศฮองกง ก็ตามตางก็มี การทํ า งานอย างไร ผู วิ จั ยวิ เ คราะห ส าเหตุ ในด านของ วัตถุประสงค ใหนักเรียนมีความเขาใจและพัฒนาทักษะ เนื้อหาและวิธีการจัดการเรียนรู พบวาเรื่องระบบรางกาย กระบวนการทางวิทยาศาสตรควบคูไปกับการสงเสริม นั้น เปน เนื้อหาวิช าที่คอนขา งยากและมีความซับซอ น ใหผูเรียนเขาใจแนวคิดวิทยาสาสตร ซึ่งหมายถึงการให เนื่องจากทุกระบบมีความเกี่ยวเนื่องเชื่อมโยงซึ่งกันและ นักเรียนทุกคนเปนผูรูวิทยาศาสตร (Scientific literacy นักเรีย นจะตองใชจินตนาการ โดยที่ระบบยอยอาหาร for all students) สามารถนําเอาความรูไปใชในการ เป นระบบเริ่ม ตน ของทุ กระบบ และเพื่อ ให นัก เรี ยนมี ประกอบอาชีพและใชในชีวิตประจําวันได [1] ดังนั้น ความสนใจเรื่ อ งระบบย อ ยอาหารจึ งได ทํ าการตรวจ สถาบันส งเสริม การสอนวิ ทยาศาสตร และเทคโนโลยี เอกสารศึ กษารูปแบบการสอนที่หลากหลาย จนสุดทาย (สสวท.) ไดกําหนดการพัฒนาผูเรียนใหไดรับความรู พบว า การสอนที่ ช วยให นั ก เรี ย นได เ ข า ใจในแนวคิ ด ความเขาใจแนวคิดวิทยาศาสตรและทักษะกระบวนการ วิ ทยาศาสตร มากที่ สุ ด คื อ การสอนที่ ครู เป ดโอกาสให ทางวิทยาศาสตรเปนวิสัยทัศนที่สําคัญ [2] โดยที่กลุม ผูเรียน เกิดการเชื่อมโยงความรูกับกระบวนการ มีทักษะ สาระการเรียนรูวิทยาศาสตรมุงหวังใหผูเรียนไดเรียนรู ในการคนควาและสรางองคความรู และใหผูเรียนมีสวน วิทยาศาสตรที่เนนการเชื่อมโยงความรูกับกระบวนการ มี รวมในการเรียนรูทุกขั้นตอน มีการทํากิจกรรมดวยการ ทั ก ษะในการค น คว า และสร า งองค ค วามรู โดยใช ลงมือปฏิบัติจริงอยางหลากหลาย ดังนั้น ผูวิจัยจึงสนใจ กระบวนการในการสืบเสาะหาความรู และการแกปญหา การสอนตามแนวทฤษฎีการสร างองคความรูดวยตนเอง ที่ ห ลากหลาย ให ผู เ รี ย นมี ส ว นร ว มในการเรี ย นรู ทุ ก การจัดการเรียนรูตามทฤษฎีการสรางองคความรู ขั้นตอน มีการทํากิจกรรมดวยการลงมือปฏิบัติจริงอยาง ดวยตนเอง เปนการสอนที่เ นน ใหผูเ รีย นเกิด การเรีย นรู หลากหลาย ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน จากประสบการณแ ละการลงมือ ปฏิบัติ จนสามารถ พุทธศักราช2551[3] สรา งเปน องค ความรูใหมขึ้น พรอมกับการสรางสรรค ความรู ค วามเข า ใจในแนวคิ ด วิ ท ยาศาสตร ที่ สิ่งตาง ๆ ขึ้นมาใหเปนรูปธรรม ทําใหเขาใจในเรื่องนั้น เกี่ยวกับรางกายของตนเองซึ่งเปนเรื่องใกลตัวของมนุษย ๆ ไดคงทนกวาเดิม โดยมีนักจิตวิทยา 2 ทาน ไดแก Jean นักเรียนจะตองรูวาระบบตาง ๆ ในรางกายมีกลไกการ Piaget ได พั ฒนาทฤษฎี สร างความรู นิ ยมเชิ งป ญญา ทํางานอยางไร มีขอสังเกตอะไรเมื่อระบบของรางกาย (Cognitive Constructivism) โดยเนนที่ ผูเรียนเป นผูสราง ระบบใดระบบหนึ่ง มีค วามผิด ปกติ และควรจะดูแ ล SS 666

ความรู โดยการลงมือกระทํา สวนของ Lev Vygotsky ได พั ฒ นาทฤษฎี ส ร า งความรู นิ ย มเชิ ง สั ง คม ( Social Constructivism) โดยเน น ที่ ปฏิ สั ม พั น ธ ท างสั ง คม มี บทบาทสําคัญในการพัฒนาดานพุทธิปญญา [4] ดังนั้นผูวิจัยในฐานะผูสอนวิชาวิทยาศาสตรจึง ตระหนัก วาการจั ดการเรี ยนรูที่สามารถพัฒ นาแนวคิ ด วิทยาศาสตรใหกับผูเรียนไดนั้น คือแนวทางการจัดการ เรียนรูตามแนวทฤษฎีการสรางองคความรูดวยตนเอง ซึ่ง สอดคลอ งกับ พระราชบั ญ ญั ติ ก ารศึ ก ษาแห ง ชาติ พ.ศ. 2544 ที่เนนการมีปฏิสัมพันธ การทํางานรวมกัน มี การเรียนรูแลกเปลี่ยนความคิดเห็น มีความกลาแสดงออก ในทางที่ เหมาะสม และใช กระบวนการทางวิทยาศาสตร ควบคูกับการใชเทคโนโลยี ในกระบวนการเรียนรู ทําให ผูเรียนสามารถสรางองคความรูขึ้นไดดวยตัวเอง [5] วัตถุประสงคของการวิจัย เพื่อศึกษาแนวคิด เรื่อง ระบบยอยอาหาร ของ นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 2 โดยการจัดการเรียนรูตาม ทฤษฎีการสรางองคความรูดวยตนเอง นิยามศัพท แนวคิ ด เรื่ อ ง ระบบย อ ยอาหาร หมายถึ ง ความรูความเขาใจของนักเรียนเกี่ยวกับ ความหมายของ การยอยอาหาร ประเภทของการยอยอาหาร หนาที่การ ทํา งานของสารเคมี ที่ใ ช ใ นการย อยอาหาร (เอนไซม ) อวัยวะที่เกี่ยวกับระบบยอยอาหาร บทบาทและหนาที่ การทํ า งานของอวั ย วะที่ เ กี่ ย วกั บ ระบบย อ ยอาหาร ผลิ ต ภั ณ ฑ ที่ ไ ด จ ากการย อ ยอาหาร สามารถวั ด ได จ าก แบบวัดแนวคิดเรื่องระบบยอยอาหาร แบบบันทึกการ เรียนรู ใบงานกิจกรรมการเรียนรู ระเบียบวิธีการศึกษาการวิจัย รูปแบบการวิจัย งานวิจัยนี้ใชรูปแบบการวิจัยปฏิบัติการในชั้น เรียน (Classroom Action Research) ที่มีการเก็บขอมูลทั้ง เชิ ง ปริ ม าณและเชิ ง คุ ณ ภาพ ดํ า เนิ น การกั บ นั ก เรี ย น จํานวน 39 คน โดยศึกษาแนวคิด เรื่องระบบยอยอาหาร

ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 2 โดยการจัดการเรีย นรู ตามทฤษฎีการสรางองคความรู ดวยตนเอง กลุมที่ศึกษา ก ลุ ม ที ่ศ ึก ษ า เ ป น น ัก เ ร ีย น ร ะ ด ับ ชั ้น มัธยมศึกษาปที่ 2 ของโรงเรียนสาธิตสังกัด สํานักงาน ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร ก า ร อ ุด ม ศ ึก ษ า แ ห ง ห นึ ่ง ใ น กรุง เทพมหานค ร ไดจ ากการเ ลือ ก ห อ งที่ ผู วิ จั ย รับผิดชอบจัดการเรียนรูในวิชาวิทยาศาสตร 1 หองเรียน จํานวน 39 คน ประกอบดวยนักเรียนชาย 20 คน นักเรียน หญิง 19 คน ในภาคเรียนที่ 1 ปการศึกษา 2555

เครื่องมือที่ใชในการวิจัย ผู วิ จั ย ได ส ร า งเครื่ อ งมื อ ที่ ใ ช ใ นการวิ จั ย ประกอบดวย 1) แผนการจัดการเรียนรู เรื่องระบบยอย อาหาร จํานวน 4 คาบเรียน (คาบละ 50 นาที) โดยมี รูปแบบการจัดการเรียนรูที่เนน การสรางองคความรูดวย ตนเอง ประกอบดวย 3 ขั้นตอน ไดแก ขั้นนําเขา สู บทเรียน ขั้นวางแผนและสํารวจ ขั้นสะทอนความคิดและ นําความรูไปปฏิบัติใช 2) แบบวัดแนวคิด กอนและหลัง เรี ย น เรื่ อ งระบบย อ ยอาหาร ประกอบไปด ว ยคํ า ถาม ปลายเปดจํานวน 6 ขอ ซึ่งมีเนื้อหาครอบคลุมความรู พื้นฐานดังนี้ ความหมายของการยอยอาหาร ประเภทของ การยอยอาหาร หนาที่การทํางานของสารเคมีที่ใชในการ ยอยอาหาร อวัยวะที่เกี่ยวกับระบบยอยอาหาร บทบาท และหน าที่ การทํา งานของอวัย วะที่เ กี่ย วกับ ระบบยอ ย อาหาร และผลิตภัณฑที่ไดจากการยอยอาหาร เครื่องมือ ไดรับการตรวจสอบจากนักวิทยาศาสตรจํานวน 1 ทาน นั ก วิ ท ยาศาสตร ศึ ก ษาจํ า นวน 2 ท า น และครู ผู มี ประสบการณ ใ นการจั ด การเรี ย นรู วิ ท ยาศาสตร (ชีววิทยา) 1 ทาน โดยตรวจสอบความตรงตามเนื้อหา และระดับความรูของนักเรียน หลังจากนั้นผูวิจัยไดนํา เครื่องมือมาปรับปรุงกอนนําไปใชจริง การเก็บรวบรวมขอมูล SS 667

ผูวิจัยมีขั้นตอนการเก็บรวบรวมขอมูลดังนี้ 1) นักเรียนทําแบบวัดแนวคิดวิทยาศาสตรกอน การจัดการเรียนรู เรื่องระบบยอยอาหาร จํานวน 6 ขอ ใช เวลาทั้งสิ้น 50 นาที 2) ผู วิ จั ย ชี้ แ จงรู ป แบบการจั ด เรี ย นรู และ ขอตกลง ใหนักเรียนไดทราบ 3) ผูวิจัยจัดการเรียนรูตามแผนการจัดเรียนรูที่ ผู วิ จั ย สร า งขึ้ น ในแต ล ะคาบเรี ย น โดยขึ้ น นํ า เข า สู บทเรียนผูวิจัยใชวีดิทัศน เพื่อเปนการกระตุนใหนักเรียน สนใจ และเกิ ดคําถาม เพื่ อนําสูก ารหาคํ าตอบเกี่ยวกั บ ระบบยอยอาหาร ในขั้นวางแผนและสํารวจ นักเรียนแต ละกลุมวางแผนการดําเนินงาน ออกแบบชิ้นงาน พรอม กับการจัดการเรียนรูใหกับผูเรียน การทําใบงาน การดู วี ดิ ทั ศ น เป น การกระตุ น ให นั ก เรี ย น เกิ ด คํ า ถาม ไดคิดวิเคราะหถึงสิ่งที่เกิดขึ้น และไดระดมความคิดของ กลุ ม เพื่ อ สรุ ป ความคิ ด เห็ น ออกมาใช ใ นการนํ า เสนอ แนวคิด ในขั้นสะทอนความคิด และนําความรูไปปฏิบัติ ใช นั ก เรี ย นแต ล ะกลุ ม สร า งชิ้ น งาน เรื่ อ งระบบย อ ย อาหาร เปนการสรุปแนวคิด ที่ไดจากการจัดการเรียนรู 4) เมื่ อ เสร็ จ สิ้ น การจั ด การเรี ย นรู ผู วิ จั ย ให นักเรียนทําแบบวัดแนวคิดหลังการจัดการเรียนรู เรื่อง ระบบยอยอาหาร จํานวน 6 ขอ ซึ่งเปนแบบวัดแนวคิดชุด เดียวกับกอนเรียน โดยใชเวลาทั้งสิ้น 50 นาที การวิเคราะหขอมูล ผูวิจัยวิเคราะหเชิงเนื้อหา (content analysis) จากคําตอบของนักเรียนที่ไดจากแบบวัดแนวคิดวิทยาสา สตร เรื่องระบบยอยอาหาร ทั้งกอนและหลังการจัดการ เรียนรู โดยผูวิจัยอานคําตอบแตละขอโดยละเอียด และ จัดกลุมคําตอบของนักเรียนตามแนวคิดของ[6] เปน 5 กลุม ไดแก 1) กลุ ม แนวคิ ด วิ ท ยาศาสตร (Sound understanding: SU) หมายถึ ง นั ก เรี ย นมี แ นวคิ ด สอ ด ค ล อ ง กั บ แ น ว คิ ด ข อ ง นั ก วิ ท ย าศ า สต ร ทุ ก องคประกอบ

2) กลุมแนวคิดวิทยาศาสตรบางสวน(Partial understanding: PU) หมายถึ ง นั ก เรี ย นมี แ นวคิ ด สอดคลองกั บแนวคิดของนักวิทยาศาสตรอ ยางนอย 1 องคประกอบ 3) กลุ ม แนวคิ ด วิ ท ยาศาสตร บ างส ว นและ คลาดเคลื่อนบางสวน (Partial understanding with a specific misconception: PU/SM) หมายถึง นักเรียนมี แนวคิดสอดคลองกับแนวคิดของนักวิทยาศาสตรอยาง นอย 1 องคประกอบและมีบางแนวคิดคลาดเคลื่อนจาก แนวคิดวิทยาศาสตร 4) กลุ ม แนวคิ ด คลาดเคลื่ อ นจากแนวคิ ด วิทยาศาสตร (Specific misconception: SM) หมายถึง นักเรียนมีแนวคิดไมสอดคลองกับแนวคิดวิทยาศาสตรที่ ปรากฏในคําถามนั้น ๆ และ 5) กลุมที่ไมเขาใจ (No understanding: NU) หมายถึง นักเรียนไมไดตอบคําถาม และเขียนคําตอบใน ลักษณะที่ทวนคําถาม หรือการเขียนคําตอบวาไมทราบ และไม ไ ด ใ ช แ นวคิ ด วิ ท ยาศาสตร ในการตอบคํ า ถาม จากนั้ น ผู วิ จั ย นั บ จํ า นวนนั ก เรี ย นในแต ล ะประเภท แนวคิ ด หาค า ร อ ยละของจํ า นวนนั ก เรี ย นในแต ล ะ ประเภทแนวคิด เพื่อเปรียบเทียบผลการวัดแนวคิดกอน และหลังการจัดการเรียนรู เพื่อชวยในการประเมิ นการ พัฒนาแนวคิดวิทยาศาสตรของนักเรียนโดยการนําเสนอ ในงานวิจัยครั้งนี้ผูวิจัยขอใชรหัสแทนชื่อนักเรียนเพื่ อ รักษาสิทธิ์และจริยธรรมในการวิจัย ผลการศึกษาวิจัยและอภิปรายผล ผลจากการจัดการเรียนรู ต ามทฤษฎีก ารสรา ง องคความรูดว ยตนเอง ของนักเรียนระดับมัธยมศึกษา ปที่ 2 เรื่องระบบยอยอาหาร ดังนี้ 1. สรุปแนวคิดเรื่องระบบยอยอาหาร จํานวน 6 แนวคิด จากแบบวัดแนวคิด เรื่อง ระบบยอยอาหาร ทั้ง ก อ นและหลั ง การจั ด การเรี ย นรู ด ว ยกระบวนการสื บ เสาะหาความรู ดังตารางที่ 1

SS 668

ตารางที่ 1 คะแนนนักเรียนกอนและหลัง การจัดการเรียนรูตามทฤษฎีการสรางองคความรูดวยตนเอง เรื่อง ระบบยอยอาหาร ระดับ ต่ํากวา 50 50 – 59 60 – 69 70 – 79 80 % ขึ้น คะแนน คาเฉลี่ย คาเบี่ยงเบนมาตรฐาน ˉx คะแนน % % % % ไป รวม (S.D.) 19 10 5 1 4 39 15.28 5.64 กอนเรียน 5 10 7 4 13 39 20.05 5.96 หลังเรียน จากตารางที ่ 1 พบวา นั ก เรี ย นได ค ะแนน ความเขา ใจในแนวคิด วิท ยาศาสตร เรื่อ ง ระบบยอ ย ทดสอบกอนเรียนโดยเฉลี่ย 15.28 คะแนน และคะแนน อาหาร เพิ่มขึ้นในทุกหัวขอ ไดแก ความหมายของการ ทดสอบหลังเรียนโดยเฉลี่ย 20.05 คะแนน โดยมีจํานวน ยอยอาหาร ประเภทของการยอยอาหาร หนาที่การทํางาน นักเรียนผานเกณฑรอยละ 50 จํานวนเพิ่มขึ้นกวากอน ของสารเคมี ที่ ใ ช ใ นการย อ ยอาหาร อวั ย วะที่ เ กี่ ย วกั บ เรียนจาก 20 คน เปน 34 คน ระบบยอยอาหาร บทบาทและหนาที่การทํางานของ อวัยวะที่เกี่ยวกับระบบยอยอาหาร และผลิตภัณฑที่ได 1. ความเขา ใจแนวคิด วิท ยาศาสตร เรื่อ ง จากการยอยอาหาร ดังตารางที่ 2 ระบบยอ ยอาหาร จากการที ่ใ หน ัก เรีย นทํ า แบบวัด แนวคิด เรื่อง ระบบยอยอาหาร ผูวิจัยพบวานักเรียนมี ตารางที่ 2 ความถี่และรอยละของกลุมคําตอบของนักเรียนที่เกี่ยวกับแนวคิดวิทยาศาสตร เรื่อง ระบบยอยอาหาร กอนและ หลังการจัดการเรียนรู (N = 39) แนวคิด วิทยาศาสตร

แนวคิดที่วัด

1. ความหมายของการ ยอยอาหาร 2. ประเภทการยอย อาหาร 3. ความหมายและ หนาทีข่ องเอนไซม 4. อวัยวะทีเ่ กี่ยวของกับ การยอยอาหาร

แนวคิด วิทยาศาสตร บางสวน

แนวคิด วิทยาศาสตร บางสวนและ คลาดเคลื่อน บางสวน กอน หลัง กอน หลัง กอน หลัง 7 12 4 9 8 5 (17.95) (30.77) (10.26) (23.08) (20.51) (12.82) 6 21 0 2 0 0 (15.38) (53.85) (0.00) (5.13) (0.00) (0.00) 1 4 4 4 8 10 (2.56) (10.26) (10.26) (10.26) (20.51) (25.64)

แนวคิด คลาดเคลื่อนจาก แนวคิด วิทยาศาสตร กอน หลัง 13 7 (33.33) (17.95) 3 4 (7.70) (10.26) 9 10 (23.08) (25.64)

N = 39 ไมเขาใจ

กอน หลัง 7 6 (17.95) (15.38) 30 12 (76.92) (30.77) 17 11 (43.59) (28.21)

SS 669

4.1 อาหารที่กินเขาไป 6 25 12 7 ผานอวัยวะใดบาง (15.38) (64.10) (30.77) (17.95) 4.2 อวัยวะใดที่ไมใช ทางผานของอาหารแต เกี่ยวของกับระบบยอย 0 3 11 17 อาหาร (0.00) (7.69) (28.21) (43.59) 5. หนาทีข่ องอวัยวะใน 5 17 9 11 กระบวนการยอยอาหาร (12.82) (43.59) (23.08) (28.21) 6. ผลิตภัณฑ ที่ไดจาก 3 9 8 5 การยอยอาหาร (7.70) (23.08) (20.51) (12.82) แนวคิดที่ 1 ความหมายของการยอยอาหาร จากการทํ า แบบทดสอบหลั ง จากการจั ด การ เรี ย นรู พบว า นั ก เรี ย นส ว นใหญ (ร อ ยละ 30.77) มี แนวคิดวิทยาศาสตร เพิ่มมากขึ้นเมื่อเปรียบเทียบกับกอน การจัดการเรียนรู (รอยละ 17.95) โดยระบุวา “การทําให อาหารที่เรากินเขาไปมีขนาดเล็กพอที่รางกายจะสามารถ ดู ด ซึ ม ไปใช ป ระโยชน ไ ด ” (นร.37) และมี แ นวคิ ด วิทยาศาสตรบางสวน (รอยละ 23.08) เพิ่มขึ้นเมื่อเทียบ กับกอนการจัดการเรียนรู (รอยละ 10.26) โดยเขาใจวา “การยอยอาหารใหมีขนาดเล็กลง” (นร.20) นอกจากนี้ยัง มีนักเรียนบางสวน (รอยละ 12.82) มีแนวคิดวิทยาศาสตร บางส ว นและคลาดเคลื่ อ นบางส ว น ยั ง มี แ นวคิ ด ว า “การดูดสสารอาหารที่เรากินเขาไปเพื่อไปใหสวนตาง ๆ ของรางกาย” (นร.15) ซึ่งลดลงจากกอนการจัดการเรียนรู (ร อ ยละ 20.51) เช น เดี ย วกั บ แนวคิ ด คลาดเคลื่ อ นจาก แนวคิดวิทยาศาสตร (รอยละ 17.95) เขาใจวา “การทําให อาหารที่เรากินเขาไปยอยสลายเพื่อใหมีความสะดวกใน การขับถาย” (นร.9) ซึ่งลดลงจากกอนการจัดการเรียนรู (รอยละ 33.33) และนักเรียนที่ไมเขาใจ (รอยละ 15.38) ซึ่งลดลงจากกอนการจัดการเรียนรู (รอยละ 17.95) แนวคิดที่ 2 ประเภทการยอยอาหาร หลั ง จากการจั ด การเรี ย นรู พบว า นั ก เรี ย น ประมาณครึ่งหนึ่ง (รอยละ 53.85) มีแนวคิดวิทยาศาสตร เพิ่ม มากขึ้ นเมื่อ เปรี ยบเที ยบกับ กอ นการจั ดการเรี ยนรู

10 (25.64)

3 (7.69)

6 (15.38)

0 (0.00)

5 4 (12.82) (10.26)

2 7 12 4 14 8 (5.13) (17.95) (30.77) (10.26) (35.90) (20.51) 13 9 8 0 4 2 (33.33) (23.08) (20.51) (0.00) (10.26) (5.13) 9 13 6 4 13 8 (23.08) (33.33) (15.38) (10.26) (33.33) (20.51) (รอยละ 15.38) โดยระบุวา “การยอยมี 2 ประเภท การ ยอยเชิงกล และการยอยเชิงเคมี ” (นร.37) ยังมีนักเรียน บางส ว น(ร อ ยละ 10.26) มี แ นวคิ ด คลาดเคลื่ อ นจาก แนวคิ ด วิ ท ยาศาสตร ยั ง มี แ นวคิ ด ว า “การย อ ยมี 3 ประเภท การย อ ยแป ง คาร โ บไฮเดรต และไขมั น ” (นร.26) ซึ่งเพิ่มขึ้นจากกอนการจัดการเรียนรู (รอยละ 7.70) และนักเรียนบางสวน (รอยละ 30.77) ที่ไมเขาใจ ซึ่ ง ลดลงจากก อ นการจั ด การเรี ย นรู (ร อ ยละ 76.92) นอกจากนี้หลังจากการจัดการเรียนรู ไมพบนักเรียนที่ แนวคิดวิทยาศาสตรบางสวนและแนวคิดวิทยาศาสตร บางสวนและคลาดเคลื่อนบางสวน แนวคิดที่ 3 ความหมายและหนาที่ของเอนไซม หลั ง จากการจั ด การเรี ย นรู พบว า นั ก เรี ย น บางสวน (รอยละ 10.26) มีแนวคิดวิทยาศาสตร เพิ่มมาก ขึ้นเมื่อ เปรีย บเทีย บกับก อนการจัดการเรี ยนรู (รอยละ 2.56) โดยระบุวา “สารประเภท โปรตีน ทําหนาที่สลาย อาหารให เล็ ก ลงจนสามารถดู ด ซึม ได ” (นร.2) และ นักเรียนบางสวน (รอยละ 25.64) มีแนวคิดวิทยาศาสตร บางสวนและคลาดเคลื่ อนบางสวนเพิ่มขึ้นเมื่อเทียบกับ กอนการจัดการเรียนรู (รอยละ 20.51) โดยเขาใจวา “สาร ประเภท กรด ช ว ยในการย อ ยอาหาร ” (นร.25) เชนเดียวกับแนวคิดคลาดเคลื่อนจากแนวคิดวิทยาศาสตร (รอยละ 25.64) เขา ใจว า “สารเคมี เปลี่ ยนแปงใหเป น SS 670

น้ําตาล” (นร.28) ซึ่งลดลงจากกอนการจัดการเรียนรู (รอยละ 23.08) และนักเรียนที่ไมเขาใจ (รอยละ 28.01) ซึ่ ง ลดลงจากก อ นการจั ด การเรี ย นรู (ร อ ยละ 43.59) นอกจากนี้นักเรียนมีแนวคิดวิทยาศาสตรบางสวน กอน และหลังการจัดการเรียนรูไมเปลี่ยนแปลง (รอยละ10.26) เขาใจวา “สารเคมีที่รางกายขับ ออกมา เพื่อใชยอยแปง คารโบไฮเดรต และไขมัน” (นร.14) แนวคิดที่ 4 อวัยวะทีเ่ กี่ยวของกับ กระบวนการยอยอาหาร แนวคิดที่ 4.1 อาหารที่กินเขาไปผานอวัยวะใดบาง หลังจากการจัดการเรียนรู พบวา นักเรีย นเกิน ครึ่งหนึ่ง (รอยละ 64.10) เขาใจอยางสมบูรณ มีแนวคิด วิทยาศาสตร เพิ่ มมากขึ้ นเมื่อ เปรี ยบเที ยบกั บก อนการ จัดการเรียนรู (รอยละ 15.38) โดยระบุวา “ปาก หลอด อาหาร กระเพาะอาหาร ลําไสเล็ก ลําไสใหญ ” (นร.16) ซึ่งนักเรียนที่มีแนวคิดวิทยาศาสตร เขาใจบางสวน (รอย ละ 17.95) ลดลงเมื่อเทียบกับกอนการจัดการเรียนรู (รอย ละ 30.77) โดยเขาใจ วา “ปาก หลอดอาหาร กระเพาะ อาหาร ลําไสเล็ก” (นร. 39) เปนอวัยวะในการยอยอาหาร ซึ่งยังขาดอวัยวะบางสวนไป และยังมีนักเรียนสวนนอย (ร อ ยละ 7.69) มี แ นวคิ ด วิ ท ยาศาสตร บ างส ว นและ คลาดเคลื่อนบางสวน ยังมีแนวคิดวา “หลอดลม ลําไส เล็ก ลําไสใหญ หัวใจ ปอด” (นร.18) ซึ่งลดลงจากกอน การจั ด การเรี ย นรู (ร อ ยละ 25.64) และและนั ก เรี ย น บางสวน (รอยละ 10.26) ที่ไมเขาใจ ซึ่งลดลงจากกอน การจัดการเรีย นรู (ร อยละ 12.82) นอกจากนี้ หลัง จาก การจัดการเรียนรู ยังไมพบกลุมของนักเรียนที่มีแนวคิด คลาดเคลื่อนจากแนวคิดวิทยาศาสตร แนวคิดที่ 4.2 อวัยวะใดที่ไมใชทางผานของอาหาร แตเกี่ยวของกับระบบยอยอาหาร หลังจากการจัดการเรียนรู พบวา นักเรียนสวน นอ ย (ร อ ยละ 7.69) ที่ เข า ใจแนวคิ ดวิ ท ยาสาสตร อ ย า ง สมบู ร ณ แต มี แ นวคิ ด วิ ท ยาศาสตร เพิ่ ม มากขึ้ น เมื่ อ เปรี ย บเที ย บกั บ ก อ นการจั ด การเรี ย นรู ที่ ไ ม มี ใ ครเข า

แนวคิ ด ที่ ถู ก ต อ งเลย โดยระบุ ว า “ต อ มน้ํ า ลาย ตั บ ตับออน ถุงน้ําดี ” (นร.16) ซึ่งนักเรียนเกือบครึ่ง (รอยละ 43.59) ที่มีแนวคิดวิทยาศาสตรเขาใจบางสวนเพิ่มขึ้นเมื่อ เทียบกับกอนการจัดการเรียนรู (รอยละ 28.21) โดยเขาใจ วา “ตับ ตับออน ถุงน้ําดี” (นร. 39) เปนอวัยวะในการ ย อ ยอาหาร ซึ่ ง ยั ง ขาดอวั ย วะบางส ว นไป และยั ง มี นักเรียนบางสวน (รอยละ 17.95) มีแนวคิดวิทยาศาสตร บางสวนและคลาดเคลื่อนบางสวน ซึ่งลดลงจากกอนการ จัดการเรียนรู (รอยละ 25.64) โดยเขาใจวา “ตับ มาม” (นร.18) ซึ่งนักเรียนบางสวน (รอยละ 10.26) ที่มีแนวคิด คลาดเคลื่อนจากแนวคิดวิทยาศาสตร ลดลงจากกอนการ จัดการเรียนรู (รอยละ 30.77) นอกจากนี้ หลังจากการ จัดการเรียนรู ยังพบกลุมของนักเรียนบางสวน (รอยละ 20.51) ที่ไมเขาใจ ซึ่งลดลงจากกอนการจัดการเรียนรู (รอยละ 35.90) แนวคิดที่ 5 หนาที่ของอวัยวะในกระบวนการยอยอาหาร หลังจากการจัดการเรียนรู พบวานักเรียนเกือบ ครึ่ง (รอยละ 43.59) มีแนวคิดวิทยาศาสตร เพิ่มมากขึ้น เมื่อเปรียบเทียบกับกอนการจัดการเรียนรู (รอยละ 12.82) โดยระบุ ว า “ ปาก มี ก ระบวนการ ย อ ยเชิ ง กล ทํ า ให อาหารชิ้นเล็กลง และการยอยเชิงเคมี เอนไซมทําหนาที่ ยอยอาหารประเภทคารโบไฮเดรต กระเพาะอาหาร มี กระบวนการ ยอยโปรตีนขั้นตน ใหเปนโปรตีนสายสั้น ลง ตับ มีกระบวนการ ในการผลิตน้ําดีชวยใหสารอาหาร จําพวกไขมันมีขนาดเล็กลง ลําไสเล็ก มีกระบวนการยอย ของอาหารทั้งหมด คือ ยอยโปรตีนใหเปน กรดอะมิโน ยอยคารโบไฮเดรตใหเปน น้ําตาลโมเลกุลเดี่ยว ยอย ไขมั นให เปน กรดไขมัน และกลีเ ซอรอล การดู ดซึ ม สารอาหารผาน วิไล ลําไสใหญ มีกระบวนการ ดูดซึม น้ํากลับเขาสูรางกาย และเก็บกากอาหาร” (นร.24) เขาใจ ครบถวนตามแนวคิด เชนเดียวกับแนวคิดวิทยาศาสตร บางสวน (รอยละ 28.21) เพิ่มขึ้นเมื่อเทียบกับกอนการ จัดการเรียนรู (รอยละ 23.08) โดยที่ยังมีนักเรียนบางสวน (ร อ ยละ 23.08) มี แ นวคิ ด วิ ท ยาศาสตร บ างส ว นและ SS 671

คลาดเคลื่อนบางสวน ซึ่งลดลงจากกอนการจัดการเรียนรู (ร อ ยละ 33.33) เหมื อ นกั บ นั ก เรี ย นส ว นน อ ย(ร อ ยละ 5.13) ที่ ไ ม เ ข า ใจ ซึ่ ง ลดลงจากก อ นการจั ด การเรี ย นรู (รอยละ 10.26) นอกจากนี้หลังจากการจักการเรียนรู ยัง ไม พ บกลุ ม ของนั ก เรี ย นที่ มี แ นวคิ ด คลาดเคลื่ อ นจาก แนวคิดวิทยาศาสตร แนวคิดที่ 6 ผลิตภัณฑ ที่ไดจากการยอย หลั ง จากการจั ด การเรี ย นรู พบว า นั ก เรี ย น บางสวน (รอยละ 23.08) มีแนวคิดวิทยาศาสตร เพิ่มมาก ขึ้นเมื่อ เปรีย บเทีย บกับก อนการจัดการเรี ยนรู (รอยละ 7.70) โดยระบุวา “โปรตีน ได กรดอะมิโน คารโบไอ เดรต ได น้ําตาลโมเลกุลเดี่ยวไขมัน ได กรดไขมัน และ กลีเซอรอล” (นร. 20) เหมือนกับนักเรียนบางสวน (รอย ละ 33.33) ที่ มี แ นวคิ ด วิ ท ยาศาสตร บ างส ว นและ คลาดเคลื่อนบางสวน ซึ่งเพิ่มจากกอนการจัดการเรียนรู (รอยละ 23.08) โดยนักเรียนเขาใจวา “โปรตีน ได เปป ไทด คารโบไอเดรต ได น้ําตาล ไขมัน ได กลีเซอรอล” (นร. 26) นอกจากนี้นักเรียนบางสวน (รอยละ 12.82) ที่ เขาใจแนวคิดวิทยาศาสตรบางสวน ลดลงเมื่อเทียบกับ ก อ นการจั ด การเรี ย นรู (ร อ ยละ 20.51) โดยเข า ใจว า “โปรตีน ได กรดอะมิโน ไขมัน ได กรดไขมัน ” (นร. 31) เช น เดี ย วกั บ แนวคิ ด คลาดเคลื่ อ นจากแนวคิ ด วิ ท ยาศาสตร (ร อ ยละ 10.26) เข า ใจว า “โปรตี น ได พลังงาน คารโบไฮเดรต ได วิตามิน ไขมัน ได ไขมัน” (นร. 27) ซึ่งลดลงจากกอนการจัดการเรียนรู (รอยละ 15.38) และนักเรียนบางสวน (รอยละ 20.51) ที่ไมเขาใจ ซึ่งลดลงจากกอนการจัดการเรียนรู (รอยละ 33.33) จากผลการวิ จั ย บ ง ชี้ ว า นั ก เรี ย นยั ง ประสบ ปญหาดานการศึกษาแนวคิด วิทยาศาสตร เรื่อง ระบบ ยอยอาหาร ในหัวขอ ความหมายและหนาที่ของเอนไซม และผลิ ต ภั ณ ฑ ที่ ไ ด จ ากการย อ ยที่ ยั ง เป น แนวคิ ด วิทยาศาสตรบางสวนและคลาดเคลื่อนบางสวน ดังนั้น ผูสอนจึงตองเนนเรื่องของกิจกรรมการเรียนการสอน ให นั ก เรี ย นได ทํ า กิ จ กรรมการทดลองจริ ง พร อ มกั บ การ

อภิป รายผลการทดลอง เนื่อ งจากแนวคิ ดดั งกล าวเป น แนวคิดที่สําคัญในการเรียนตอไป สรุปผลและอภิปรายผลการวิจัย จากการศึกษา แนวคิด เรื่อง ระบบยอยอาหาร ตามทฤษฎีก ารสรา งองคค วามรู ด ว ยตนเอง ช ว ย พัฒนาการรูวิทยาศาสตรของนักเรียนได โดยพบวาหลัง การจั ด การเรี ย นรู นั ก เรี ย น มี ก ารพั ฒ นาแนวคิ ด วิทยาศาสตรเพิ่มขึ้น ซึ่งสาเหตุสวนหนึ่งมาจากลักษณะ การจัดการเรียนรูจะตองเกิดจากการลงมือทํา และการมี ปฏิสัมพันธระหวางบุคคล การจัดการเรียนรู ที่เนนการ ทํางานเปนกลุมและการสืบเสาะหาความรู อยางไรก็ตาม ยังคงมีนักเรียนสวนนอยที่มีความเขาใจบางสวนและมี แนวความคิดที่ผิดพลาด ซึ่งจากการวิเคราะหพบวาเปน นักเรียนที่มีความบกพรองดานการเรียนรู สภาพแวดลอม ความสนใจในเนื้อหาวิชา สอดคลองกับงานวิจัยอื่นๆ ที่ ไดนําการจัดการเรียนรูตามทฤษฎีการสรา งองคความรู ดวยตนเองไปใช [7]; [8]; [9] ขอเสนอแนะ ผลที่ ไดจ ากงานวิจัย นี้ สะทอ นใหเห็ น วา การ จัดการเรียนรูตามทฤษฎีการสรางองคความรูดวยตนเอง สามารถส งเสริ มความเข าใจแนวคิ ดวิท ยาศาสตร เรื่อ ง ระบบยอยอาหารของนักเรียนได ดังนั้นผูวิจัยเสนอแนะ วา ครูผูสอนควรจัดกิจกรรมที่ เนน ใหนักเรียนไดลงมือ ปฏิ บั ติ และการสร า งบรรยากาศในการเรี ย น เพื่ อ ให นักเรียนไดเกิดกระบวนการคิด และทักษะในการทํางาน ที่เกิดขึ้น และผูเรียนจะเกิดปฏิสัมพันธกับบุคคลรอบขาง เพื่อเกิดการเรียนรูที่หลากหลาย สําหรับการวิจัยตอไป ผูวิจัยเสนอวา ควรศึกษาการจัดการเรียนรูตามทฤษฎีการ สร า งองค ค วามรู ด ว ยตนเอง เพื่ อ พั ฒ นาแนวคิ ด วิทยาศาสตรอื่น ๆ ตอไป เอกสารอางอิง [1] Amerrican Associatio for the Advancement of Science. 1990. Science for all American

SS 672

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

http://www.project2061.org/publications/sfaa/def ault.htm, (Online) 20 มีนาคม 2554. สถาบั น ส ง เสริ ม การสอนวิ ท ยาศาสตร แ ละ เทคโนโลยี. 2545. มาตรฐานครู วิทยาสาสตรและ เทคโนโลยี. กรุงเทพฯ, กระทรวงศึกษาธิการ. สํานักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา. 2551. ตัวชี้วัดและสาระการเรียนรูแกนกลาง กลุมสาระ การเรี ย นรู วิ ท ยาศาสตร ตามหลั กสู ตรแกนกลาง การศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551. กรุงเทพฯ: โรงพิมพคุรุสภา. ไพรวัลย วันทนา. 2552. บทความนิเทศ ตอน Constructivism & Constructionism ทฤษฎีการ เรียนรูที่เนนผูเรียนเปนสําคัญ. คนเมื่อ 20 มีนาคม 2554, จาก http://202.143.140.55/super/text/ ConstructTheory.pdf, กระทรวงศึกษาธิการ. 2544. พระราชบัญญัติ การศึกษาแหงชาติ พุทธศักราช 2544. กรุงเทพฯ: โรงพิมพคุรุสภาลาดพราว. Simpson, W. D. and E. A. Marek. 1988. “Understandings and misconceptions of biology high schools” Research in Science Teaching. 25, 361-374.

[7] สุจิ น ต เลี้ ย งจรู ญรั ต น .2543. ผลการใช กระบวนการเรียนแบบคอนสตรัคติวิซึมและการใช แฟ ม ผลงานในการสอนหัว ข อ เรื่อ ง พลัง งานกั บ ชี วิ ต และเครื่ อ งใช ไ ฟฟ า ภายในบ า นระดั บ ชั้ น มั ธ ยมศึ ก ษาป ที่ 3 โรงเรี ย นสาธิ ต แห ง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร . วิทยานิพนธ ศึกษา ศาสตรดุ ษ ฎี บั ณ ฑิ ต สาขาวิ ท ยาศาสตร ศึ ก ษา, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร. [8] กาญจนา คังประดิษฐ . 2547. การสอนใหเกิด แนวคิด เรื่องพันธะเคมี ตามแนวคอนสตรักติวิซึม สําหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 4 วิทยานิพนธ ศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิทยาศาสตรศึกษา, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [9] สุ ร เดช ศรี ท า. 2554. การพั ฒ นาแนวคิ ด ทางวิทยาศาสตรเรื่องระบบหมุนเวียนเลือดในคน ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 5 โดยการจัดการ เรี ย นรู ต ามแนวตอนสตรัก ติ วิ ซึ ม . วิ ท ยานิ พ นธ ศึ ก ษ า ศ า ส ต ร ม ห า บั ณ ฑิ ต ส า ข า ก า ร ส อ น วิทยาศาสตร, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร.

SS 673