วิ ทยาศาสตร์ในโลกกว้าง หิ มะขาว... เรื องราวจากฟากฟ้า สิงทีน่ าตืนตาตืนใจในช่วงปี แรกสํ าหรั บชีว ิ ตนั กศึกษาไทยใน ต่างประเทศ คื อ การได้เห็ นหิ มะตกลงมาจากฟากฟ้ า สําหรั บฉันเองก็ไม่ ม ี วั นลื มวั นแรกในชี วิตทีฉั น ได้ เห็น หิม ะได้เ ลย แม้ว่าวั น นั นจะเป็ น เวลาเทียงคืน แล้วก็ ตาม เพื อน ๆ ของฉั นชวนกั น ไปถ่ ายรูปอย่ างสนุ กสนานท่ ามกลาง หิมะ จนลืม ความหนาวไปเสียสนิ ท และเพื อนของฉันหลายคนทียั งไม่เคย สั มผั สหิ มะจริ งๆ พอเห็น รูปทีฉั น ถ่ายท่ ามกลางหิม ะต่ างก็ม ี ความกระหาย ใคร่ รู้และส่ งคําถามมาแลกเปลียนเรียนรู้ เรืองหิมะกั บฉั น มากมาย ฉัน ขอ ยกตั วอย่างบทสนทนาของพวกเรา มาให้เพื อน ๆ ทราบเรืองราวของหิมะ มากขึ นดั งนี เพื อน: อิจฉาจั ง เห็ นถ่ายภาพกั บหิมะ อยากรู้จ ั งว่าหิมะเกิ ดขึ นได้อย่างไร ฉั น: หิ ม ะเป็ นหยาดนํ าฟ้ารูปแบบหนึงทีเกิ ดจากการรวมตั วของละอองนํ าในชั นบรรยากาศที อุ ณหภูม ิ ประมาณ –40 °C ซึงอยู่ใน ภาวะทีเย็ นยิงยวด ควบแน่นและกระทบกั บอนุภาคเล็ ก ๆ ทีแขวนลอยในอากาศเป็ นแกนให้ไอนํ ารวมตั วกั นเป็ นผลึ กแข็ นํ างขนาด ใหญ่เรือย ๆ แล้วตกลงมาสู่ ผ ิ วโลกด้วยแรงโน้มถ่วงของโลกในรูปแบบเกล็ ดหิ มะ เพื อน: แล้วหิมะต่างจากนํ าค้ างแข็ งและแม่คะนิ งอย่างไร ฉั น: เป็ นคําถามทีดี มาก มี หลายคนสั บสนนํ าค้างแข็ ง (frozen dew) ไม่ใช่หยาดํ าฟ้าเหมื อนกั บหิ มะ เนื องจากนํค้าางแข็ งเกิดจาก ไอนํ ากระทบกั บความเย็ นบนใบไม้ ควบแน่นกลายเป็ นหยดนํ าและเมื ออุ ณหภูม ิ ย ั งคงลดต่อลงไปอี ก หยดนํก็าจะกลายเป็ นผลึ ก นํ าแข็ งเล็ ก ๆ เกาะตามใบไม้ต่างจากแม่คะนิ ง (hoarfrost) ที เกิดจากไอนํ าจากใบไม้หรื อจากพื นดิ นระเหยขึนมาแล้วกระทบ ความเย็ นอย่างรวดเร็วจนแข็ งเป็ นเกล็ ดนํ าแข็ ง ซึงทั งนํ าค้างแข็ งและแม่คะนิ งต่างจากหิไม่ม ะทีได้เป็ นหยาดนํ าฟ้ า อั นเกิ ดจากการควบแน่นของไอนํ าและตกลงมาบนโลกด้วยแรงโน้มถ่วง จากการสนทนานี เองทําให้ฉ ั นและเพื อนได้เรียนรู้ผ่านเรืองราวของหิ มะมากมาย แต่เพื อน ๆ ของฉั นทราบไหมว่ า เมื อหลายคนเดินยํ า ไปบนหิมะน ั นจะทําให้ห ิ มะอั ดตั วแน่นเป็ นนํแข็างและลื นได้ง่ายมากทําให้เกิดอั นตรายจากการลื นล้ม โดยหากใครมาลื นล้มทีหน้าบ้าน เจ้าของบ้านต้อ ง เป็ นผู ้รั บผิ ดชอบค่ารั กษาพยาบาลอย่างไรก็ตามหิมะสี ขาวแสนสวยจะเกิดการเปลี ยนแปลงเมื อเวลาผ่านไปนาน ๆ หลายสั ปดาห์ หิมะจะเกิด การ ละลาย อีกทั งยั งมี ส ี ดําดั งใครเอาช็ อคโกแลตมาราดไว้ซึ งลั กษณะนี เกิดจากโคลนและเศษฝุ ่ นทํให้าฉ ั น ไม่ อยากเดินผ่ านเอาเลยทีเดียว ทีสําคั ญ หิ มะสี ขาวยั งคงเป็ นเรืองราวที น่าตืนเต้นมากมายสําหรั บฉั นและคนเมื องร้อนอย่างพวกเรา และในขณะทีฉั นลักํงาเขี ยนเรืองนีฉั นเห็น กระรอกน้อ ย ไม่ยอมแพ้ต่อความเหน็ บหนาวและยั งคงออกหาดิ นต่อไป หากฉั นไม่อดทนกั บความหนาวฉั นก็ คงต้องแพ้กระรอกน้อยตั วนี เป็ น แน่!
เรืองโดย ผศ.ดร.ศศิเทพ ปิ ติพรเทพิน ภาควิชาการศึกษา สาขาวิชาวิทยาศาสตร์ ศึกษา คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลั ยเกษตรศาสตร์