วิทยาศาสตร์ในโลกกว้าง กล้ามใหญ่... เรือ่ งราวจากเครือ่ งยกน้าหนัก ชายหนุม่ ส่วนใหญ่ปรารถนาทีจ่ ะมีร่างกายทีล่ ่าสัน บึกบึนสมชายชาตรี หนุม่ ฝรัง่ ทีม่ หาวิทยาลัยทีฉ่ นั ไปเรียนทีอ่ เมริกา เกือบทุกคนมีกล้ามใหญ่ดงั กล้ามปู ฉันก็เป้ นคนหนึง่ ทีฝ่ ั นอยากมีกล้ามใหญ่เช่นนัน้ และยิง่ มีส ถานทีท่ มี่ อี ุ ปกรณ์และ เครือ่ งอานวยความสะดวกพร้อม ฉันก็เริ่มเห็นหนทางในการทาความฝั นให้เป็ น จริง ทุก ๆ เย็นฉันและเพือ่ นหนุม่ จะมาใช้บริการเครือ่ งยกน้าหนักทุกวัน โดยเริม่ จากการปรับขนาดตุ้มน้าหนักตามทีต่ ้องการและแรงทีจ่ ะยก จากนัน้ ก็ใช้มอื สอง ข้างกาทีจ่ บั แล้วนัง่ ลงจากนัน้ ก็ออกแรงทีฉ่ นั มีทงั้ หมดดึงทีจ่ บั เข้าหาตัวแล้วปล่อ ย ดึงขึ้นดึงลงเช่นนีเ้ รือ่ ย ๆ เพือ่ นหนุ่มของฉันบอกว่าหากฉันดึงแล้วไม่รู้สกึ เกร็ง หรือเจ็บกล้ามเนือ้ แปลว่ายังไม่ถงึ จุดทีจ่ ะทาให้กล้ามขึ้น แน่นอนระหว่ างทีด่ งึ ขึ้นดึง ลงอยูน่ นั้ สายตาของฉันก็เหลือบไปเห็นสิง่ ๆ หนึง่ ซึง่ ถือเป็ นหัวใจของเครือ่ งนี้ เลยก็ว่ า ได้ หากไม่ ม สี ิ่ง นี้เ ครื่อ งนี้ก ็ไ ม่มคี วามหมายอะไร สิ่ง นี้ก ็ค ือ “รอก (Pulley)” นัน่ เอง รอกคืออะไรล่ะ หลายคนคงสงสัย รอกก็คอื อุ ปกรณ์รูป คล้ายล้อ มีแกนหมุนได้รอบตัว ทีข่ อบเป็ นร่อง สาหรับให้เส้นเชือกหรือเส้นลวด เดินได้สะดวก ใช้สาหรับยก ลาก หรือดึงของหนักให้สะดวกคล่องขึ้น ตอนเรียนฟิ สิกส์ ฉันเคยเข้า ใจผิด คิดว่ า รอกทุ กชนิด ช่ ว ยผ่ อ นแรงในการยกสิง่ ของทีห่ นัก แต่ ร อกบางชนิดเป็ น เพีย ง เครือ่ งอานวยความสะดวกเท่านัน้ เนือ่ งจากรอกมีหลายประเภท เช่น รอกเดีย่ วตายตัวเป็ นรอกทีถ่ ูกยึดไว้ กบั ที่ และมีเชือกคล้องผ่าน วงรอก รอกประเภทนีไ้ ม่ช่วยผ่อนแรง ดังทีพ่ บในเครือ่ งยกน้าหนัก ฉันจึงต้องออกแรงกระทาต่อตุ้มน้าหนักนัน้ ๆ ด้วยปริมาณเท่ากับแรง ต้านทีต่ ุ้มน้าหนักนัน้ มีอยู่ และยังมีรอกอีกชนิด คือรอกเดีย่ วเคลือ่ นที่ เป็ นรอกทีม่ ลี กั ษณะเช่นเดียวกับรอกเดียวตายตัวทีม่ เี ชือกคล้อง ผ่านวงรอก เพียงแต่รอกสามารถเคลือ่ นทีไ่ ปตามเชือกได้ รอกประเภทนีส้ ามารถผ่อนแรงได้สองเท่า นอกจากนี้ด้วยความทีม่ นุษย์ช่าง คิดประดิษฐ์สร้างสรรค์สงิ่ ทีจ่ ะมาผ่อนแรงและอานวยความสะดวก จึงมีการนารอกหลายอย่าง (อาจเป็ นรอกเดียวตายตัวหรือรอกเดีย่ ว เคลือ่ นที)่ และหลายตัวมาต่อกันเป็ นระบบ มีลกั ษณะเป็ นพวง ซึง่ ทาให้ผอ่ นแรงมากขึ้น เรียกว่า รอกพวง โดยรอกพวงจะผ่อนแรงได้มาก หรือน้อย ขึ้นอยูก่ บั จานวนเส้นเชือกทีค่ ล้องผ่านรอก แต่สาหรับเครือ่ งยกน้าหนักแล้ว จุดประสงค์ของผู ใ้ ช้อย่างฉันก็คงไม่ใช่ผ่อนแรงใช่ ไหมครับ เพราะฉันอยากมีกล้ามใหญ่ รอกเดียวตายตัวจึงเหมาะสมแล้วทีม่ าเป็ นส่วนประกอบหลักของเครือ่ งยกน้าหนัก ทีน่ ้หี ากฉันกลับ ประเทศไทยก็ไม่ต้องแปลกใจนะครับ ทาไมรูปร่างของฉันและเพือ่ นหนุม่ จึงเปลีย่ นไป คงจะมีสาว ๆ มาร้ องเพลงให้ฉนั และเพือ่ นว่า “... รู ป หล่อกล้ามใหญ่ใครสักคน ที่จะมีจิตใจกับฉัน..มีแก่ใจ ไปไหน ไปกันจะเปลีย่ ว จะดึก ก็ไม่กลัว ...” นะครับ
เรื่องโดย ดร.ศศิเทพ ปิ ติพรเทพิน ภาควิชาการศึกษา สาขาวิชาวิทยาศาสตร์ศกึ ษา คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์