วิทยาศาสตร์ในโลกกว้าง ผลหรือเมล็ดนะ... เรือ่ งราวจากทุ่งข้าวโพด ฉัน ยัง จ าได้ เ ลยว่ า เมือ่ ตอนฉัน มาถึง รัฐ มิส ซู รี ใ นเดือ น กรกฎาคม ฉันเห็นทุ่ งข้า วโพดสีเขีย วเป็ นทิวแถวตลอดสองข้างทาง มาถึงวันนี้ใกล้ส้นิ เดือนตุ ลาคมแล้ว ต้ นข้าวโพดเหล่านัน้ ได้ มฝี ั กและมี บางต้นเริม่ แห้งเหีย่ วไปตามกาลเวลา ในช่วงเวลาก่อนทีจ่ ะเริม่ เก็บเกีย่ ว ผลผลิต เกษตรกรหัวใสของทีน่ ไี่ ด้คดิ ค้ นกิจกรรมแสนสนุกทีเ่ รียกว่า “เขาวงกตในทุ่งข้าวโพด (Corn maze)” โดยการเปลีย่ นทุ่งข้าวโพด ให้ เ ป็ นเขาวงกตเพือ่ หาจุด ตรวจสอบ (checkpoints) มีก ารตัง้ คาถามและให้ตอบคาถามบู รณาการหลากหลายวิชาทีเ่ กีย่ วข้องกับทุ่ง ข้า วโพดแห่ ง นี้ ทึ่จุ ด ตรวจสอบมีอุ ป กรณ์ ท ี่แ ขวนไว้ ส าหรับ ท า เครือ่ งหมายลงในแผ่นกระดาษคาตอบทีไ่ ด้ รบั แจกก่อนเริม่ กิจกรรม โดยอุปกรณ์ทใี่ ช้ทาเครือ่ งหมายนีจ้ ะทาให้เกิดเครือ่ งหมายทีแ่ ตกต่ างกัน ในแต่ละจุดตรวจสอบ ซึง่ หมายความว่าฉันไม่มโี อกาสโกงได้เลยว่าฉันไป ครบทุกจุดแล้ว คาถามหนึง่ ทีฉ่ นั พบแล้วจาได้แม่นยา คือ “นักวิทยาศาสตร์ระบุ ว่าส่วนใดคือผลของข้าวโพด” เพือ่ นทีไ่ ปด้วยกันพวกเขายืนกรานเป็ น เสียงเดียวกันว่า “ไม่เห็นจะยากเลย ก็ฝักข้าวโพดทัง้ ฝั กนัน่ แหละทีเ่ รียกว่าผล” ด้วยจิตวิญญาณความเป็ นครูของฉันทาให้ฉนั มิอาจทนได้ และฉัน จบคณะวิทยาศาสตร์มาด้วยนีค่ รับ คาถามข้อนีต้ อบได้งา่ ยมากสาหรับฉัน แต่สงิ่ สาคัญทีฉ่ นั ต้องทาคือการอธิบายให้เพือ่ น ๆ เข้าใจสิง่ ทีเ่ รียกว่า "ผลของข้าวโพด" ให้ถูกต้องให้จงได้ ฉันจึงบอกให้เพือ่ นๆ สังเกตส่วนประกอบของข้าวโพดโดยอธิบายว่า “ข้าวโพดเป็ นพืชทีม่ ดี อกเป็ นช่อดอก แยกเพศ ช่อดอกเพศผู จ้ ะอยู ่ทปี่ ลายยอดก็คือส่วนทีพ่ วกเราสังเกตเห็นได้ชดั เจน และมักจะมีละอองเรณู ติดอยู ่ ส่วนช่อดอกเพศเมียจะอยู ่ตอน ข้อกลาง ๆ ลาต้นมักมีกาบใบห่อหุ้มไว้ จะสังเกตได้ จากเส้นไหม (Silk หรื อ Style) ที่ยื่นไปรวมกันเป็ นกระจุ กที่ปลายช่อดอก ซึ่งมีภาษาถิ่น เรียกว่า หมอยข้าวโพด" ฉันไม่ได้ทะลึง่ นะครับไม่เชือ่ ลองไปค้ นในพจนานุกรมดู ส ิ นอกจากนี้ "ดอกเพศเมียในแต่ ละช่อ เรี ยงเป็ นแถวยาวเป็ น ระเบียบ และแต่ละดอกประกอบด้วยรังไข่ (Ovary) และเส้นไหมทีฉ่ นั เล่าไปแล้ว โดยเมือ่ ดอกแต่ละดอกได้รบั การผสมจะพัฒนากลายเป็ นผลแต่ ละ ผลทีเ่ รียงกันเป็ นระเบียบบนก้ านช่อดอกนัน่ เอง เส้นไหมจะแห้งเหีย่ วไปและเรียกแกนกลางทีผ่ ลยึดเกาะอยู ่ว่า ซัง โดยเรี ยกช่อดอกทัง้ ช่อ เรี ยกว่า ฝั กข้าวโพด และ ส่วนเมล็ดของข้าวโพดอยู ่ภายในผลอีกทีนนั่ เอง" มาถึง ณ จุดนีฉ้ นั และเพือ่ น ๆ ได้ เรียนรู้เรือ่ งผลข้าวโพดจากประสบการณ์ ตรงจนลืมไปว่ายังมีจุดตรวจสอบอีกหลายจุดทีย่ งั ไม่พบ และสงสัยว่าวันนีฉ้ นั คงได้ทาลายสถิตจิ านวนฝั กข้าวโพดทีฉ่ นั ทานได้ มากทีส่ ุ ดต่ อหนึง่ ครัง้ เป็ นแน่...
เรื่องโดย ดร.ศศิเทพ ปิ ติพรเทพิน ภาควิชาการศึกษา สาขาวิชาวิทยาศาสตร์ศกึ ษา คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์