ھهوڵهکانی سهرۆکی ھهرێم و سهرۆکی حکومهت بۆ به پارێزگابوونی ھهڵهبجهی شهھيد ھهولێر -بهغدا -تايبهت به KDP.info/دوای ئهوەی سـهرۆکـی ھهرێـمـی کـوردسـتـان مهسعود بارزانی به فهرمی نامهيهکی ئـارسـاتهی سـهرۆکـايهتـی ئهنـجـوومهنـی وەزيـرانـی ھهرێمی کوردستان کرد ،بۆ بهپارێزگاربوونـی ھهلهبـجه ،بـۆ ئهم مهبهسـتهش نـێـچـيـرڤـان بارزانی سهرۆک وەزيرانی حکوومهتی ھهرێمی کوردستان له دواين سهردانـی بـۆ بهغـدا له رۆژی 25ديسێمبهری 2013دا پرۆژە ياسای به پارێزگا بوونی ھهلهبـجهی پـێـشـکهشـی نــوری مــالــکــی ســهرۆک وەزيــرانــی بهغــدا کــرد .بــۆ ئهم مهبهســتهش مهســهلهی به پارێزگابوونی ھهلهبجه خرايه بهرنـامهی کـۆبـوونهوەی ئهنـجـوومهنـی وەزيـرانـی بهغـدا، ئهوانيش به زۆرينهی دەنگ ئهم پرۆژە ياسايهيان پهسند کرد و بڕياری به پـارێـزگـابـوونـی ھهلهبجهی شهھيديان دا .له يهکهم پهيامـدا له سـالـی نـوێـی ٢٠١٤دا سـهرۆکـی ھهرێـمـی کوردستان مهسعود بارزانی بهم بۆنهيهوە پيرۆزبايی له ھـاوواڵتـيـانـی ھهلهبـجهی شـهھـيـد دەکات. بۆ ئهم مهبهستهش وەزيری بازرگانی عێراق دکتۆر خهيرولال حهسـهن رايـگهيـانـد که لـه كۆبوونهوهی دوێنێی ئهنجوومهنی وهزيراندا ،به زۆرينهی دهنگ رهزامهندی درا لهسهر به پارێزگابوونی ھهڵهبجه .ناوبراو تهئكيديشكردهوه كه بڕياری بهپارێزگاركردنی ھهڵهبجه لهدهسهاڵتی نوری ماليكی ،سهرۆكی وهزيراندا نييه ،دهبێت له ئهنـجـوومـهنـی وهزيـرانـدا وهك ھـهر پـرۆژهيـاسـايـهكـی ديـكـه گفتوگۆی لهبارهوه بكرێت و پاشان بخرێته دهنگدانهوه ،بۆ ئهو مهبهستهش مالـيـكـی لـهسـهر پـرۆژهيـاسـاكـه نـووسـيـويـهتـی ،لـه ئـهنـجـوومـهنـی وهزيـران بخرێتهڕوو ،که ئهمهش بهمانای گفتوگۆكردن لهسهری دێت .جهختيشی كردهوه ،كه ئهوان وهكو وهزيره كوردهكان له ئهنجوومـهنـی وهزيـران ،ھـهوڵـی تهواوی خۆيان داوه بۆ ئهوهی وهزيرهكانی ديكه رازی بكهن به دهنگدان له بهرژهوهندی پرۆژه ياساكه. ھهر ئهمڕۆش چوارشهممه که دەکاته ٢٠١٤-١-١سهرۆک مهسعود بارزانی پهيامێکی پيرۆزبايی بهم بۆنهيهوە باڵوکردەوە وپيرۆزبايی له ھاوواڵتيانـی ھهلهبجه دەکات به بۆنهی به پارێزگابوونی ئهم شارە خۆراگرە .که ئهمهش دەقی پهيامهکهی سهرۆکی ھهرێمی کوردستانه: به خۆشحاڵييهوە ڕۆژی سێشهممه 31ـيکانوونی يهکهم ،ئهنجوومهنی وەزيرانی عێراق پڕۆژە ياسای به پارێزگابـوونـی ھهڵهبجهی شهھيدی پهسند کرد و خواستێکی ڕەوای خهڵکی خۆشهويستی ھهڵهبـجه ھـاتهدی که مـاوەيهکـی زۆر بـوو “ئهگهرچی وەديھاتنی ئهم دەستکهوته گرينگه بۆ کارمان بۆی دەکرد. بهم بۆنهيهوە پيرۆزبايی له خهڵکی خۆڕاگری ھهڵهبجهی شهھيد دەکهم ،خۆشحاڵم که له کۆتاييدا ئهو بهڵێنهی به ئـێـوەم شاری ھهڵهبجهی شهھيد دابوو ھاتهدی .لهماوەی ڕابردوودا ھهوڵی زۆرمان دا بۆ ئهوەی بهزووترين کات ئهو کـارە ڕێـوشـوێـنه يـاسـايـيهکـانـی ماوەيهکی زۆری پێ چوو، تهواو بکات ،ھهربۆيهڕۆژی سێشهممه 24/12/2013له نامهيهكی فهرميدا بۆ سهرۆكايهتيی ئهنجـوومهنـی وەزيـرانـی بهاڵم دەبوايه ڕێکارە حكوومهتی ھهرێمی كوردستان داوام کرد له وردەكاريی ئهو رێوشوێن و ھهنگاوانه ئاگادارم بكهنهوە كه حـكـوومهتـی ياساييهکانی تهواو بکات ھهرێمی كوردستان و حكوومهتی عێراقی فێدراڵ بهمهبهستی به پارێزگاكردنی ھهڵهبـجهی شـهھـيـد گـرتـوويـانهتهبهر ،و پڕۆژە ياساکه له بهغدا ئهوەبوو ڕۆژی ،25/12/2013پڕۆژە ياسای بهپارێزگاكردنی ھهڵهبـجـهی شـهھـيـد لهاليهن سـهرۆکـی ئهنـجـوومهنـی پهسند بکرێت“. وەزيرانی ھهرێمی کوردستانهوە به فهرمی ڕادهستی سهرۆك وهزيرانی عێراقی فيدرال کرا. ئهگهرچی وەديھاتنی ئهم دەستکهوته گرينگه بۆ شاری ھهڵهبجهی شهھيد ماوەيهکی زۆری پێ چوو ،بهاڵم دەبوايه ڕێکارە يـاسـايـيهکـانـی تهواو بـکـات و پڕۆژە ياساکه له بهغدا پهسند بکرێت. ھهڵهبجهی شهھيد سهمبولی قوربانيدانی گهلی کـوردە و گـرێـی بهخـتـی کـوردی کردەوە و شايستهی ئهوەيه زۆرترين خزمهتی پێشکهش بکرێت .ھيوادارم دوای ئهم بڕيارە گرينگه ،شاری ھهڵهبجه ببێته شاری خۆشی و سهمـبـولـی ئـاشـتـی بـۆ ھهموو جيھان. خهڵکی ئهو شارە ئازيزە ناخۆشيی زۆريان بينيوە و پێويسته برينهکانيـان سـاڕێـژ بکرێت ،بۆيه ھيوادارم ئهو ئيدارە نوێـيهی لهوێ دادەمهزرێـت به دڵـی خهڵـکـی ناوچهکه بێت و خزمهتێکی شايستهيان پێشکهش بکات. پيرۆز بێت له ھهڵهبجه ،پيرۆز بێت له کوردستان. مسعود بارزانی سهرۆکی ھهرێمی کوردستان 1
جڤاتا وهزيرێن عێراقێ رهزامهندی ب پرانيا دهنگان پروژهكت بريارا پارێزگهھبوونا باژێرێ ھهلهبجێ ھاته پهسهندكرن پشتى كو برێز مهسعوود بارزانى سهرۆكێ ھهرێما كوردستانێ د نامهيهكێ ده ژبۆ ج ڤ ات ا وهزيرێن ھهرێما ك وردس ت ان ێ داخ وازا وێ ي هك ێ ك رب وو ھ هم وو ھ هول ێ ن خ وه ژب ۆ پارێزگهھكرنا باژێرێ ھهلهبجێ بدن ،ل بيست و پێنجى ديسمبهرا دووھهزار و س ێ زدێ، نێچيرڤان بارزانى سهرۆك وهزيرێ ھهرێما كوردستانێ پرۆژهكت ياسايا پ ارێ زگ هھ ك رن ا ھهلهبجه ب فهرمى دا دهس ت ێ س هرۆك وهزي رێ ع ێ راق ێ ،ھ هڤ دهم پش ت ى ك و م ال ك ى رازيبوونا خوه ل سهر وێ پرۆژهكتێ نيشانداى و بريار ھاته گرتن بخن ك ارن ام ا ج ڤ ي ن ا بێت يا جڤاتا وهزيرێن عێراقێ ،داكو بريار ل سهر بێ دان ،ژبۆ جڤاتا نوونهرێن ع ێ راق ێ بشينن ،د رونشتنا ئيرۆ يا جڤاتا وهزيرێن عێراقێ ده پ رس ا پ ارێ زگ هھ ب وون ا ھ هل هب ج هي ا شهھيد ھاته گفتوگۆكرن ،پشتره ب پرانيا دهنگان پروژهكت بريارا پ ارێ زگ هھ ب وون ا وێ، ھاته پهسهندكرن.
سـهرۆك بارزانی :ھهر كاتێك ئامادەكاريهكانی كۆنگرەی نهتهوەيی بهكۆتا ھاتن ،كۆنگرە دەست به كارەكانی خۆی دەكا و دەبهسترێ بهرێز مسعود بـارزانـی سـهرۆكـی كـوردسـتـان ،له بهرنـامهيهكـی تـايـبهتـی تهلهڤــزيــۆنــی TRT6كه له شــوێــنــی حهوانهی له ھــوتــێــكــی گــريــن پــارك لهدياربهكر سازكرابوو ،ئاشكرايكرد يهكهمجارە به نـاو شـاری ديـاربهكـردا دەگهڕێ و خۆشحاڵی بۆ سـهردانهكهی دەربـڕی و گـوتـی" :مـن سـهردانـی دياربهكرم كردووە ،بهاڵم يهكهمجارە بهو شێوەيه له نـێـو شـاردا بـگهڕێـم و سـهردانــی شــوێــنه مــێــژوويـيهكــانـی ئهو شـارە بــكهم .ئـامــانــج لهو ســهردانه پشتگيرييكردنه له پـرۆسـهی ئـاشـتـی و “سهرۆك بارزانی گوتی :قۆناغهكانی".
من زۆرم پێخۆشبوو كه سهرۆك وەزير رەجهب تهيب ئهردۆغان وشهی كوردستانی بهكارھێنا چونكه ئهمه ناوێكه له ناو دەستووری عێراقی فيدراڵدا بهرەسمی دانی پێيدانراوە”.
له بارەی سـهردانـی ھـونهرمهنـد شـڤـان پهروەر بۆ توركيا گوتی" :ئهگهر شڤـان پهروەر پێش ٢٠ساڵ سهردانی ئامهدی كــردبــايــا ئهوا له ســێــدارە دەدرا ،بهاڵم ئهمڕۆ بارودۆخهكه گۆڕانی بهسهردا ھاتووە و به ئازادانه گهڕاوەتهوە ئامهد. سهرۆكی كوردستان له بارەی لێدوانی بهرپرسانی بهدەپهوە كه بۆ چی له نهورۆز سهردانی ديـاربهكـری نهكـردووە؟ گوتی" :من زۆر پێمخۆش بوو نهورۆز سهردانی دياربهكر بكهم ،بهاڵم ئهو كات بارودۆخ جيـاوازبـوو و ئهمـڕۆيـش بارودۆخ جياوازە ،ئينشائهڵاڵ داھاتوو من بهشداريـی له نهورۆزی ديـاربهكـر دەكهم ،لهگهڵ كـاربهدەسـتـانـی بهدەپه ديدار ئهنجام دەدەم و گوێ بۆ بۆچوونهكانی ئهوانيش دەگرم .ئێمه به ھهر شێوەيهكبێ ئامـادەيـن پشـتـگـيـری قـۆنـاغـی چارەسهری بكهين".
له بارەی بهكارھێنانی ناوی كوردستان له اليهن سهرۆك وەزيرانی توركيا ،سهرۆك بارزانی گوتی :من زۆرم پێخـۆشـبـوو كه سـهرۆك وەزيـر رەجهب تهيب ئهردۆغان وشهی كوردستانی بهكارھێنا چونكه ئهمه ناوێكه له ناو دەستووری عيراقی فيدراڵدا بهرەسمی دانی پێيدانراوە. سهرۆكی كوردستان له بارەی ناوەڕۆكی كۆبوونهوەكهی لهگهڵ سهرۆك وەزيرانی توركيا گوتی :بهشی سهرەكهی ناوەڕۆكی ئهو كۆبوونهوەيه گـفـتـوگـۆ كردن بوو له بارەی قۆناغی چارەسهری و پرۆسهی ئاشتی ،ھهروەھا پرسی سوريا و پهيوەنديی نێوان بهغداو ئهنقهرە. لهبارەی كۆنگرەی نهتهوەيی كورد و ئامادەكاريهكانی و بهتايبهت چهند جار دواخستنی وادەی بهستنی كۆنگرەيهكه سهرۆكی كوردساتان گوتی :ئامانجی كۆنگرەی نهتهوەيی ئهوەيه كورد ببێته خاوەنی يهك گوتاری سياسی ،كه ئاشتی و برايهتی و پێكهوەژيانه و پشتگيريكردنی ئاشتـيه .لـێـژنهی ئـامـادەكـاری كۆنگرە له ئامادەكاريهكانی بهردەوامه ،دواخستنی بهستنی كۆنگـرە لهبهر بهكـۆتـانهھـاتـنـی ئـامـادەكـاريهكـان بـووە و ھهڵهكهش لهوەدا بـوو كه بهر له بهكۆتاھاتنی ئامادەكاريهكان كاتی بهستنی دياريكرا .ھهر كاتێك ئامادەكاريهكان بهكۆتا ھاتن ئهوا كۆنگرەكه دەست به كارەكانی خۆی دەكا و دەبهسترێ. لهبارەی رەوشی سوريا و ھهڵويستی اليهنه كورديهكان له سوريا بهڕبَز مهسعود بارزانی سهرۆكی كوردستان گـوتـی :ئـێـمه ھهمـوومـان دەزانـيـن گهلـی كورد له سوريا له مافی ناسنامه بێبهشكرابوو ،كاتێك بهھاری عهرەبی دەستپێكرد ،من داوام له اليهنه كورديهكان كرد بهيهكهوە بن و ھهر بڕيارێك بـدەن ئێمه پشتگيريان دەكهين تهنيا بهمهرجێك بهيهكهوەبن و لهيهكتر جيانهبنهوە ،بهاڵم بهداخهوە پارتهك بهتهنيا بڕيار دەدات و ئهوانی ديكه دوورخراونهتهوە، بۆيه ئێمه ناتوانين بهو شێوەيه پشتگيريان بكهين. ھهروەھا گوتی" :رۆژی ١١ی تهموزی ساڵی ٢٠١٢ھهموو اليهنه كورديهكانی سوريا له ھهولێر كۆبوونهوە و رێكهوتنێكيان ئيمزاكرد ،بهاڵم بهداخهوە كار بهو رێكهوتنه نهكرا ،ئێستا كورد لهوێ بۆته دوو بهش و پارتهك بهتهنيا بڕيار دەدات .سهرەڕای ئهو ھهموو شتانهش ئێمه له ھهوڵهكانـمـان بهردەوام دەبين بۆئهوەی ئهوان يهكريز بن .ئێستا تهنيا پارتهكی دياريكراو بهرێوەبهرايهتيهكی راگهياندوە و پارتهكانی ديكهی تـێـدا نـيـيه .بـۆيه ئـێـمه پشـتـگـيـريـان لێناكهين ،چونكه دەبێ ھهموو اليهنهكان بهيهكهوە بڕيار بدەن ،ئهمه بێجگه لهوەی ئهو ئيـدارەيه پشـتـگـيـری نـێـودەوڵهتـيـشـی نـيـيه .گهر رژێـمـی سـوريـا لهوشهڕەدا سهركهوێ ئهو ئيدارەيه قهبوڵ ناكا و گهر ئۆپۆزسيۆنيش سهركهوێ بهھهمان شێوە قهبوڵی ناكا .بۆيه من نابينـم ئهو كـارە سـهركهوتـووبـێ و 2
پوختهی سهردانهكهی نێچيرڤان بارزانی بۆ بهغدا
نێچيرڤان بارزانی سهرۆكی ئهنجومهنی وەزيرانی حكومهتی ھهرێمی كوردستان و نوری ماليكی سهرۆك وەزيرانی عێراق
دوێنی نێچيرڤان بارزانی سهرۆكی ئهنجومهنی وەزيرانی حكومهتی ھهرێمی كوردستان بهياوەری عيماد ئهحمهد جـێـگـری سـهرۆك وەزيـران وعهلـی سهندی وەزيری پالن دانان وسهفين دزەيی وتهبيژی حكومهتی ھهرێمی كوردستان وچهند بهرپرسێكـی ديـكهی ھهرێـمـی كـوردسـتـان گهيشـتـنه بهغـدا ولهاليهن رۆژ نووری شاوێس جێگری سهرۆك وەزيرانی حكومهتی عێراق وچهند بهرپرسێكی پايه بهرز پـێـشـوازی لـێ كـرا وتـێـدا شـانـدی يـاوەری چاوييان كهوت به لێژنهيهك لهحكومهتی عێراق كه پێك ھاتبوون له عهلی شوكری وەزيری پالن دانانی حكومهتی عێراق وسهفائهدين عاسـی وەزيـری دارايی عێراق بهوەكالهت وچهند بهرپرسێكی ديكه . ھهر لهم بارەيهوە سهفيين دزەيی وتهبێژی فهرمی حكومهتی ھهرێمی كوردستان بهئاژانسی ھهواڵی پهيـامـنـێـری ڕاگهيـانـد :گـفـتـوگـۆ لهسـهر بـودجهی حكومهتی ھهرێمی كوردستان كرا وچهند ئامۆژگارييهك بۆ حكومهتی عێراق درا وتێدا بڕيار درا كه لێژنهيهك دابنرێـت بـۆ بهدواداچـوون لهسـهر ئهو بابهته وجارێكی ديكه سهردانی بهغدا بكهن بۆ گفتوگۆ كردنی زياتر ونهمانتوانی بگهين به رێكهوتنێك بهاڵم توانيمان ڕێگا چارەيهك دابنێين. ھهروەھا دواتر سهرۆكی ئهنجومهنی وەزيران چاويی به نووری ماليكی سهرۆك وەزيرانی عێراق كهوت وتێدا گفتوگۆيان لهسهر چهنـد پـرسـێـك كـرد لهوێش پرسی پێشمهرگه ونهوت وڕەوشی ئهمنی بهغدا بهتايبهتی و عێراق بهگشتی وھهروەھا تهئكيد لهسهر ئهوە كـرايهوە كه پـێـويسـته لهپـێـش تهواو بوونی ئهم خولهی پهرلهمانی عێراق دەنگ لهسهر ياسايی بودجهی ساڵی 2014بدرێت بۆ ئهوەی عێراق تووشی ”شهھرستانی ڕايگهياند: كێشهيهكی ئابووری گهورە نهبێت. لهاليهكی ديكهوە نێچيرڤان بارزانی چاويی كهوت به عهمار حهكيم سهرۆكی ئهنجومهنی بااڵی ئيسـالمـی عـێـراق ئێمه لهگهڵ ناردنی نهوتين ولهكۆنگرەيهكدا سهردانهكهی بارزانيان بهئيجابی وەسف كرد وعهمار حهكـيـم ئـاواته خـواز بـوو كه حـكـومهتـی لهھهرێمی كوردستانهوە بۆ ھهرێمی كوردستان زياتر بهرەو پێش بڕوات وبهردوام بێت لهكـارەكـانـی ولهالی خـۆيهوە نـێـچـيـرڤـان بـارزانـی ھهر شوێنێك چونكه ڕێژەی سهرۆكی ئهنجومهنی وەزيرانی حكومهتی ھهرێـمـی كـوردسـتـان لهكـۆنـگـرەكهدا ڕايـگهيـانـد :لهڕێـگـای ديـالـۆگ بهرھهم ھێنانی نهوتی عێراق وگفتوگۆ توانيمانه ڕێگا چارەيهك بۆ كێشهكانی نێوان حكومهتی ھهرێمی كوردسـتـان وعـێـراق دابـنـێـيـن وكـلـيـلـی چارەسهر كـردنـی كـێـشـهكهمـان لهالی حـوسـێـن شـهھـرسـتـانـيه وچـاومـان پـێـی دەكهوێـت بـۆ گـفـتـوگـۆ كـردنـی زياتر دەكات و لهبودجهی زياتروھهروەھا ئاواته خواز بوو كه بۆ ساڵێكی ديكه بهشدار بێت لهمهڕاسيمی چلهی موحهڕەمی ئيمامی حوسێن .عێراق زياتر دەكات لهدرێژەی سهردانهكهی سهرۆكی ئهنجومهنی وەزيرانی حكومهتی ھهرێمی كوردستان چاويی كهوت به حـوسـێـن ولهڕۆژانی داھاتوودا شهھرستانی جێگری سهرۆك وەزيرانی عێراق بۆ كاروباری وزە وئاماژە بهوە كرا كه توانرا ڕێگا چـارەيهك بـۆ گفتوگۆی زياتر دەكهين بۆ كێشه نهوتيهكان دابنرێت . چارەسهر كردنی سهرجهم
ئهو كێشانه كه لهنيوانماندا لهلێدوانێكدا بۆ كهناڵهكانی ڕاگهياندن وئاژانسی ھهواڵی پهيامنێری حوسێن شهھرستـانـی ڕايـگهيـانـد :ئـێـمه لهگهڵ ناردنی نهوتين لهھهرێمی كوردستانهوە بۆ ھهر شوێنێك چونكه ڕێـژەی بهرھهم ھـێـنـانـی نهوتـی عـێـراق زيـاتـر ھهيه بهاڵم توانيمان ” دەكات و لهبودجهی عێراق زياتر دەكات ولهڕۆژانی داھاتوودا گفتوگـۆی زيـاتـر دەكهيـن بـۆ چـارەسـهر كـردنـی سهرجهم ئهو كێشانه كه لهنيوانماندا ھهيه بهاڵم توانيمان ئهمرۆ چهند پێـشـنـيـاربـدەيـن به شـانـدی ھهرێـم وئهوانـيـش چهنـد پـێـشـنـيـارێـكـيـان پـێـمـان داو خوێندنهوەی بۆ دەكهين بۆ ئهوەی بتوانين بگهين به چارەسهرێك. ودواتر نێچيرڤان بارزانی ڕايگهياند :ئێمه لهگهڵ دەستووری عێراقين ودەستوری عێراقيش دەڵيت نهوت مافی سهرجهم ھاواڵتيانه وئێمه كار ناكهين بـۆ خراپ بوونی ڕەوشی عێراق بهڵكو بۆ باشتر كردنی وتوانيمان ئهمرۆ ڕێگا چارەيهك دابنێين بۆ چارەسهر كـردنـی كـێـشـهكـان بهڵـكـو زۆربهی زۆری كێشهكان چارەسهر كرا بهاڵم پێويستی به خوێندنهوە ھهيه بۆ ئهوەی بهتهواوەتی ھيچ كێشهيهك لهنێوان ھهردوو ال نهمێنێت. 3
رێككهوتنی ستراتيژی له نێوان پارتی و يهكێتی كۆتايی پێ نهھاتووە سكرتێـری مهكـتهبـی سـيـاسـی دووپـاتـيـكـردەوە رێـكـخهری گشـتـی بزووتنهوەی گۆڕان زۆر لهوە رۆشـنـبـيـرتـر و زانـاتـرە كه مهرج بهسهر سهرۆك بارزانی بسهپێنێت ،تهنانهت له رووی پرۆتۆكۆڵ و ئهدەبياتی نهتهوەيی و حزبيشـهوە ئهمهش سـيـفهتـێـكه خـودی كـورد شانازی پێوە دەكات .ھاوكات دووپاتيكردەوە پارتی ھيچ كاتێك مافی خاوەن ماف رەتناكاتهوە. ھهروەھا ميرانی رەتيكردەوە ،سهركهوتنی پـارتـی له ھهڵـبـژاردنـی پهرلهمانی كوردستان و به دەستھێنانی 38كـورسـی سـهركهوتـنـێـك بێت به تامی دۆڕاندن و قسهی راوێژكاری پێشـووتـری ئهڵـمـانـيـای ھێنايهوە بير كاتێك پـارتهكهی له ھهڵـبـژاردن بهزۆريـنهيهكـی كهم ھات و گـوتـی the majority is majority :واتـا زۆريـنه ھهر زۆرينهيه و دووپاتيكردەوە پارتی ھيوای لهوە زياتری ھهبوو ،بهاڵم له پهرلهماندا ئهم حـزبه ھـاوپهيـمـانـی بـاشـی ھهيه بهوەی رێـژەی دەنگدانی بۆ بگهيهنێته 1+50جا له يهكێتی نيشتيمانی بـێـت يـانـيـش لهو پــارتــانهی له ريــزی ئــۆپــۆزيســيــۆنــدا بــوون و گــوتــی :لهم ھهڵبـژاردنهدا گهلـی كـوردسـتـان سـهركهوتـوو بـوو و به شـايهدی چـاودێـران و خـودی كـۆمـيـسـيــۆن و رێـكـخــراوە نـێـودەوڵهتـيهكــان ھهڵبژاردنی پهرلهمانی كوردستان لهم خولهدا به پلهيهكی زۆربـاش سهركهوت و تاكی كورد گهيشته ئهو رادەيهی ھهڵبژاردن به بهشێك فازڵ ميرانی سكرتێری مهكتهبی سياسی پارتی ديموکراتی کوردستان له كولتووری خۆی دابنێت و به ئهرك و مافيشی بزانـێـت وئـێـمهش دەمانهوێ بگهينه ئهم ئاسته. فازڵ ميرانی خۆشحاڵی خۆی به كاردانهوەی ئيجابی حزب و اليهنه سـيـاسـيهكـانـی كـوردسـتـان بـۆ بهشـداريـكـردن له حـكـومهت نـيـشـانـدا به تـايـبهتـی دوای ئهوەی سهركردايهتی پارتی نێچيرڤان بارزانی بۆ پێكھێنانی كابينهی ئايندەی حكوومهت راسپارد و ئاماژەی بهوەشدا لهوانهيه كهسانێك ئهم حكوومهته به حكوومهتێكـی الواز دابنێن ،بهاڵم پارتی به ديدێكی ئيجابيانهوە لێی دەڕوانێت چونكه چوار ساڵێكی ئارامی بۆ ھهرێم و بـۆ عـێـراق دەوێـت كه به ديـدی پـارتـی ئهمهيـان به پـێـكـھـێـنـانـی حكوومهتێكی بنكه فراوان پێكدێت. ھهروەھا ميرانی پابهندبوونی پارتی به رێككهوتنی ستراتيژی نێوان پارتی و يهكێتی دووپاتكردەوە و ھهموو ئهو قسانهی رەتكردەوە گوايه كۆبوونهوەی نێوان پارتی و گۆڕان لهسهر ئاستی سهركردايهتيدا كۆتاييھێنان بێت بهم رێككهوتنه و گوتی :پێمانوايه بارودۆخی ئێستای ھهرێم پێويستی بهوەيه رێككهوتنی ستراتيژی نێوان پارتی و يهكێتی بمێنێتهوە ،بهندێك لهم رێككهوتنهدا ھهيه دووپات لهوە دەكاتهوە كه تاوەكو بزاڤی رزگاريخوازی كورد و ھهرێمی كوردسـتـان لهبـارودۆخـێـكـی بـاشـتـر نهبـێـت لهوەی كه ئێستا تيايدايه پێويسته بهردەوام بێت و ئێمهش دەمانهوێ تا ئهو كاتهی برايانی يهكێتی دەيانهوێ ئهم رێككهوتننامهيه بهردەوام بێت ئێمه پێيهوە پابهند دەبين. ھهروەھا ميرانی ئهوەی روونكردەوە كه يهكێتی نيشتيمانی خۆی له يهكێك له بهندەكانی رێككهوتنهكه ئازاد كرد بهوەی كه لهھهڵـبـژاردنـی پهرلهمـانـی كـوردسـتـان و سهنديكای پارێزەران بهليستی جيا بهشداريان كرد .دووپاتيشيكردەوە ،يهكێتی ھاوپهيمانی نزيك و گرنگی پارتييه به بهڵگهی ئهوەی له دانـوسـتـانـدنه نـا فهرمـيهكـانـی حكومهت يهكهم وێستگهی يهكێتی بوو. فازڵ ميرانی ئهوەشی دووپاتكردەوە ،پارتی پشت به فاكتهری مێژوو و جوگرافيا دەبهستێت بۆ مامهڵهكردن له گهڵ پـارته ”سكرتێری مهكتهبی سياسی سياسييهكان بهو پێيهی كه مێژووی حزبهكان لهياد ناكات و له ھهمانكاتيشدا ماف و ئيستيحقاقی ھهڵـبـژاردنـيـش فهرامـۆش دووپاتيكردەوە رێكخهری گشتی ناكات بهتايبهتی بهرامبهر به يهكێتی نيشتيمانی كوردستان كه ھاوپهيمـانـی دوێـنـێ و ئهمـڕۆی پـارتـی بـووە و ھـيـوايشـی بزووتنهوەی گۆڕان زۆر لهوە خواست ھهموو اليهنهكان لهمبارەيهوە پابهندی بهرژەوەندی گشتی خهڵك بن و ھيچ ناكۆكيهك لهبارەی پۆستی وەزيـر يـان رۆشنبيرتر و زاناترە كه مهرج بريكاری وەزارەت دروست نهكهن. بهسهر سهرۆك بارزانی فازڵ ميرانی سكرتێری مهكتهبی سياسی راشيگهياند :له دابهشكردنی وەزارەتهكان ھهميشه ليسته يهكهمهكان بۆ وەرگرتنی وەزارەته سياديهكان له پێشهنگن و دووپاتيشيكردەوە سيـسـتهمـی ئهمـنـی له ھهرێـمـی كـوردسـتـان تهنـيـا به حـكـوومهتهوە بسهپێنێت ،تهنانهت له رووی پرۆتۆكۆڵ و ئهدەبياتی نهتهوەيی پهيوەست نييه ،بهڵكو لهزۆر بواردا رەزامهندی سهرۆكی ھهرێمی كوردستان پێويسته. فازڵ ميرانی سيستهمی دابهشكردنی پۆستی وەزاری بهپێی خاڵ به كارێكی باش نهزانی چونكه ئهم سيـسـتهمه زۆر كهس و حزبيشهوە ئهمهش سيفهتێكه له مافی بهشدار بوون له حكوومهت بێبهش دەكات و نيشانيدا مهرج نييه كهسێك له وەزارەتێك دابندرێت تهنيا لهبهر ئهوەی خودی كورد شانازی پێوە ئهندامی سهركردايهتی يان مهكتهبی سياسييه يانيش ليژنهی مهركهزی حزبێكه ،بهڵكو توانای زانستی ئهو كهسه له ھهموو دەكات“. ئهو پرسانهی باسكران گرنگترە و ئهم سيستهمهی به رەتكردنهوەيهكی بهڕێزانهی بهشداری اليهنهكانی ديكه له حكوومهت ناوزەند كرد. ھاوكات به ديديی سكرتێری مهكتهبی سياسی پارتی پێكھێنانی حكوومهت كارێكی وا ئاسان نييه ،بهاڵم ميرانی متمانهی خۆی به توانای نێچيرڤان بارزانی بۆ پێكھێنانی حكوومهتێكی بهھێز نيشاندا كه دوای گهڕانهوەی له توركيا و بهغدا دووەمين خولی دانوستانهكان دەستپێدەكاتهوە .ھاوكات جهختی لهسهر بـوونـی ديـد و تـێـگهيشـتـنـی ھاوبهشی لهنێوان تيمه حكوومييهكهی نێچيرڤان بارزانيدا ھهبێت و دووپاتيكردەوە خودی نێچيرڤان بارزانی رۆڵی له ھهڵـبـژاردنـيـان دەبـێـت بهتـايـبهتـی ھهڵـبـژاردنـی جێگرەكهی. فازڵ ميرانی سكرتێری مهكتهبی سياسی دووپاتيكردەوە كۆليستی كورد له ھهڵبژاردنی ئهنجوومهنـی پـارێـزگـاكـان دەبـێـته ھـۆكـارێـك بـۆ يهكـبـوونـی زيـاتـری اليهنه كورديهكان و ئهوكات ئهو يهكبوونه وادەكات خواستهكانی كورد و له بهرژەوەندی ھهرێمدا دەبێت و نيشانيشيدا ھهڵبژاردنی ئهنجوومهنی پارێزگاكـان زۆر دواكهوت و به پێويستی زانی لهكاتی خۆيدا بهڕێوەبچێت ،ھاوكات دڵگرانی اليهنی كوردی لهبارەی دوايين ھهمواركردنی ياسای ھهڵـبـژاردن نـيـشـانـدا و مهتـرسـی كـوردی له سڵكردنهوە له پرەنسيپی تهوافوق دووپاتكردەوە .نيشانيدا ئهگهر بێت و ئهو پرەنسيپه نهما ئهوكات كورد 80كورسيشی ھهبێت ھهر به كهمينه سهير دەكرێت وگـوتـی: كورد بهمهرجی بهردەوامبوونی تهوافوق ئهو ياسايهی قبووڵكرد بهاڵم تاكهی ئهم گهله به پـله دوو مـامهڵهی لهگهڵـدا دەكـرێـت؟ تـاكهی ھـاوپهيـمـان و ھـاوبهشـانـمـان بهپرەنسيپی زۆرينه و كهمينه مامهڵه لهگهڵ كورد دا دەكهن؟ فازڵ ميرانی نهيشاردەوە غيابی سهرۆك تاڵهبانی كاريگهريی بهسهر كورد و عێراق و يهكێتی نيشتيمانی كوردستان به تايبهتـی ھهبـوو بهو پـێـيهی پـۆسـتـی سـهرۆك تاڵهبانی كه پشكی كوردە وپشكی يهكێتی نيشتيمانييه ساڵێكه بهتاڵه .دووپاتيكردەوە ،ناكرێ كورد دەستبهرداری سهرۆكايهتی كۆمـار بـبـێـت چـونـكه سـهرۆكـی كـۆمـار ھێمای عێراقه و نوێنهرايهتی دەكات لهكۆڕ و كۆبوونهوە نێودەوڵهتيهكان و بهپێی ماددەی 66ی دەستوور دەسهاڵتـی داواكـردنـی مـتـمـانهی له حـكـوومهت دەبـێـت به دووريشی نهزانی ئهزموونی لوبنان له دابهشكردنی پۆسته سياديهكانی عێراق دووبارە ببێتهوە تا عێراق دەگاته ئهو رادەيهی كهسێك ھهڵـبـژێـرێـت عـێـراقـيـانه مـامهڵه بكات به دوور له ئهجهندای نهتهوەيی و تائيفهيی. 4
سكرتێری مهكتهبی سياسی ئهوەی دووپاتكردەوە دەستووری كوردستان بيرۆكهی پارتی بوو لهساڵی 2002ـهوە دوای ئهوەی حـزبه كـوردسـتـانـيـيهكـان رەزامهنـديـان لهسهر دا رەوانهی پهرلهمان كرا و لهوێشدا گفتوگۆی لهبارەوە كرا .ئاماژەی بهوەشدا ھهموو ئهو ناڕەزاييانهی لهبارەيهوە لهاليهن ھهندێك له حزبهكانی ئۆپۆزيسـيـۆن و بهشێك له يهكێتی نيشتيمانی ھهبوون سياسی بوون نهوەكو ياسايی و ئاشكراشيكرد له قۆناغی ئايندەدا گفتوگۆی زياتر لهسهر دەكرێت بهپێی ئهو رێنمـايـی و تـيـشـكه سهوزەی سهرۆك بارزانی به حزب و اليهنه سياسييهكانی داوە.
”سكرتێری مهكتهبی سياسی راشيگهياند :له دابهشكردنی وەزارەتهكان ھهميشه ليسته يهكهمهكان بۆ وەرگرتنی وەزارەته سياديهكان له پێشهنگن و دووپاتيشيكردەوە سيستهمی ئهمنی له ھهرێمی كوردستان تهنيا به حكوومهتهوە پهيوەست نييه، بهڵكو لهزۆر بواردا رەزامهندی سهرۆكی ھهرێمی كوردستان پێويسته“.
ميرانی رەتيكردەوە سهرۆك بارزانی له ئامهد به سيفهتی سهرۆكی حزبێك پێشوازی لێكرا بێت بهڵكو ئهردۆگان چهندينـجـار به سهرۆك بارزانی ناوی ھێنا و له ڕێوڕەسمهكهدا وەكو سهرۆكـی ھهرێـمـی كـوردسـتـان نـاوی دەھـات ودووپـاتـيـكـردەوە سهرۆك بارزانی پێويستی به موجامهلهی ئهم و ئهو نييه چونكه ھهموو كهس سهنگ و رۆڵی سهرۆك دەزانێت بهتايبهتی له توركيا. فازڵ ميرانی ئهوەی رەتكردەوە سهرۆك بارزانی بهشێوەيهكی تاكڕەوانه بڕيار بدات و دووپاتيكردەوە زۆرجـار ئهنـدامـانـی مهكتهبی سياسيی له كۆبوونهوەكاندا رەخنهی لێدەگرن و گـوتـی :بهڵـێ ئـێـمه گـفـتـوگـۆ لهگهڵ جهنـابـی سـهرۆك دەكهيـن و رەخنهی لێدەگرين و بهڕێزيان به سنگفراوانيهوە رەخـنهكـانـمـان قـبـووڵ دەكـات و لهڕادە بهدەر مـوجـامهلهمـان دەكـات و زۆرجارانيش لهبهر خاتری ئێمه دەستـبهرداری بـۆچـوونـی خـۆی دەبـێـت و ئـێـمهش له سـهركـردايهتـی لهبهرامـبهر ھهر رەخنهيهك بهيهك چاو سهير دەكرێين و گرنگ نييه ئهو ئهندامهی سـهركـردايهتـی يـان مهكـتهبـی سـيـاسـيـی له چ پـلهيهكـی خزمايهتيه لهگهڵ جهنابی سهرۆك. ھاوكات دووپاتيشيكردەوە ،پارتی بهو بهندە تايبهتيهی پهيوەست به گرێدانی كۆنگرەی حزب ھهر چوار ساڵ جارێك پابهنـدە و چاوەڕوان دەكرێت له نۆڤهمبهری 2014پارتی كۆنگرەی 14ـهمينی خۆی گرێبدات و بهر لهو وادەيه به شـهش مـانـگ دەست به ئامادەسازيهكانی خۆی دەكات. ھهروەھا گوتی :پارتی شانازی به رێبهرايهتی خانهوادەی بارزانی بۆ حزب و بۆ بزاڤی رزگاريخوازی كورد دەكات ،بهڵێ زۆر تۆمهتمان دەدرێته پاڵ بهوەی پارتی حزبی خانهوادەيه ،بهڵێ رێبهرايهتی حـزب لهاليهن ئهم خـانهوادەيهوە دەكـرێـت، بهاڵم پارتی حزبێكی خاوەن ئهزموونی سياسيی و مێژوو و خهباته و ئێمه وگهلی كوردستان تاساڵی 1975قبووڵی رێبهرايهتی ئهو خانهوادەيهمـان كـرد و دوای ئهم مێژووەش پارتی ھهر بهمشێوەيه مايهوە بهڕێزگرتن له فرە رەنگی و فرەحزبی لهكۆمهڵگهی كوردستانيدا. ميرانی گوتی :ھيچ كوردێك نييه ئهو ويستهی نهبێت و كاری بۆ نهكات و سهركردەكانمان خهباتی بێ وچانيان لهپێناويدا كرد بهاڵم مهسهلهكه وا ئاسان نيه.
بهڕێز مسعود بارزانی دووربينانه ھهنگاوی مهزنی بۆ ئامانجی نهتهوەكهی ھهڵگرتووە ،ئاسۆی سهربهخۆيی كوردستانی لێ ديارە له ديدارێكی تايـبهتـدا بـۆ گـۆڤـاری گـواڵن سـاڵـح قهاڵب دەڵـێ :له رووی مـرۆيـی و به مهبدەئهوە دەيڵێم :كورد نهتهوەيهكی دێرينه لهم ناوچهيهدا ،مافی خۆيهتی لهسـهر بـنهمـای پێكھاتهی نهتهوەيی دەوڵهتێكی سهربهخۆی ھهبێت ،باشتر وايه له ئاينـدەيهكـی نـزيـك يـان دووردا ئهو ئامانجه ستراتيژييهی خۆی رابگهيهنێت ،وەك چۆن عهرەب زياتر له بـيـسـت دەوڵهتدا ئهمهی رايگهياندووەو تورك له دەوڵهتێكـی گهورەدا دايـمهزرانـدووە ،كـورديـش مافی رەوای خۆيهتی شتێكی وا دابمهزرێنێت ،زۆر اليهن و كهسايهتی تريش ھهن ھهمان رای منيان ھهيه ،ئهمهش ھهڵوێستێكه نابێت ژێر لێو بخرێت ،بهاڵم له ھهنـدێ بـاردا يـان دۆخی تايبهتدا پێويسته ئاگاداری زەڕوڕەتهكان بين. قهاڵب ھهروەھا دەڵێ :ئـاسـۆكـانـی سـهربهخـۆيـی له بهريـنـايـيـدا لـێ ديـارە بهاڵم كـاتـی راگهياندنی دەوڵهت ،بهستراوەتهوە به رەوشێكی گشتگيرتری نـێـودەوڵهتـی ،ئـاواتـمه ئهو دەوڵهته نهتهوەييهی كورد له داھاتووی نزيكدا ببينم.. صالح باسی دەوڵهتی عێراق و بهرێوەبردنی عێـراق دەكـات و دەڵـێ :مـالـيـكـی ھهرگـيـز گوێی نهگرتووە له خهمهكـانـی خهڵـكـی عـێـراق ،حـيـسـاب بـۆ ھـاوبهشـهكـانـی خـۆی له حوكمداری ئهم واڵتهدا نـاكـات ،كهسـێـك گـوێـلهمسـتـی دەوڵهتـێـكـی تـر بـێـت چـاوەڕێـی فهرمانيش لهو دەوڵهته دەكات ،جڵهوی ھهموو بڕيارەكانی ماليكی به دەست باڵيۆزێكی فهخريی ئهو دەوڵهتهی ترەوەيه ،عێراق ئيفليج بووە.
رۆژنامهی ئێنديپێندنت :بارزانی ديارترين كهسايهتی ساڵی 2013يه ئهمڕۆ رۆژنامهی ئهنديپێندنتی بهريتانی له ميانهی باڵوكردنهوەی رووداوەكانی سـاڵـی دووھهزارو سـێـزدە ،بهڕێـز مهسـعـود بـارزانـی سـهرۆكـی ھهرێمی كوردستانی به ديارترين كهسايهتی كه شوێن پهنجهی ئهرێنيی ھهيه له سهر ئاستی كوردستان و جيھان باڵوكردەوە . بهپێی رۆژنامهكه ئهو كهسايهتييانهی كه له دوو سهردەمی جيادا ژياون و خاوەن شارەزاييهكی تهواون له نـاوچهی رۆژھهاڵتـی نـاوەراسـتـدا؛ بهڕێـز مهسعود بارزانی سهرۆكی ھهرێمی كوردستانه كه توانی چارەنووسی كورد دياری بكات له چوارچێوەی عێراقدا . بهپێی رۆژنامهكه بارزانی دووچاری ئهركێكی نائاسايی بۆتهوە لهنێوان شكتھێنانی لهناكاوی دوای راپهرينی ساڵی ھهزارو نۆسهدو نهوەت و يهك و ئهو سهركهوتنه لهناكاوەی كورد دوای كارەساتهكهی سهدام حوسێن له كوێت كه دامهزراندنی ناوچهيهكی ئازادی له كوردستان لێكهوتهوە .ئێـسـتـاش ھهرێمی كوردستان له ناوچه دەگمهنهكانی سهر رووی زەوييه كه گهشهسهندێكی ئابووری راستهقينهی تێدا روويداوە دوای دۆزينهوەی نهوت و غاز لهو ھهرێمهدا. بهپێی رۆژنامهكه بارزانی پهيوەندييهكی ھاوسهنگی ھهيه له گهڵ ئهمهريكا و ئێران و توركيا و حكومهتی عێراق و نهبووته بارمته يان قوربانی ھيچ واڵتێك لهم واڵتانه .ديارترين ئهو وێنانهی ئهمساڵ لهگهڵ بوونی دژمنايهتی كۆنی نێوان تورك و كورد ،بارزانی بهجلی كوردييهوە له گهڵ رەجهب تهيب ئهردوگان له ئامهد له توركيا ،به زمانی كوردی باسی له برايهتی نێوان كورد و تورك كرد . بهپێی ھهواڵهكهی رۆژنامه بهريتانييهكه نهتهوەی كورد له سهركهوتنێكی تهواو نزيك بۆتهوە ئهويش به بوونی بارزانی كه سهرۆكێكی لهخۆبـوردە و كهسێكی واقيع بينه و پارێزگاری لهو ھهڵوێستانهشی دەكات بۆ ئهوەی له سهركهوتندا سوودی لێببينێـت . 5
مهحمود محهمهد بۆ گواڵن :پارتی خوازيار بوو تا سهری ساڵ مهسهلهی پێكھێنانی حكومهت يهكاليی ببوايهوهو ئێستاش ئومێد دهخوازين پێش سهری ساڵ پهرلهمان كۆبێتهوه له ديمانهی تايبهتی گواڵندا مهحمود محهمهد ئهندامی مهكتهبی سياسيی پارتی ديموكراتی كوردستان گـوتـی :پـرۆسـهی دانـوسـتـانـدنـهكـان بـۆ پێكھێنانی كابينهی ھهشتهمی حكومهتی ھهرێمی كوردستان يهكێكه لـه گرنگترين پرسهكانی ئهمڕۆی ھهرێمی كوردستان ،پارتی ديموكراتی كوردستان بهو سيفهتهی كه زۆرترين ژمارهی كـورسـی پـهرلـهمـانـی بهدهست ھێناوهو ئهو اليهنهيه كه رادهسپێردرێت بۆ ئـهوهی كـابـيـنـهی ھهشتهم پێكبھێنێت ،دوای ئهوهی له كۆبوونهوهی سهركردايهتی خۆيدا بهڕێز نێچيـرڤـان بـارزانـی جـێـگـری سـهرۆكـی پـارتـی ديـمـوكـراتـی كوردستانی وهك كانديد دهستنيشانكرد ،ئهوا ھهمان كات ليژنـهيـهكـيـش بهسهرۆكايهتی نێچيرڤان بارزانی بۆ دانوستاندن پێكھاتووه بـۆ ئـهوهی لهگهڵ سهرجهم اليهنه براوهكانی ھهڵبژاردن وتووێژ بكهن بۆ ئـهوهی ھاوپهيمانييهكی سياسی دروست بێت بۆ پێكھێنانی كابينهی ھهشـتـهمـی حكومهتی ھهرێمی كوردستان ،پێكھێنانی كابينهی حكومهت لـهم كـاتـه ھهستيارهدا كه ھهرێمی كوردسـتـان لـهسـهر ئـاسـتـی نـاوخـۆو دهرهوه رووبهڕووی كۆمهڵێك ئهركی گرنگی نيشتمانی دهبێتهوه ،پێويستی بـه يهكڕيزی نيشتمانی و حكومهتێكی بهھێز ھهيه بۆ ئهوهی ھهم بتوانـێـت مهحمود محهمهد ئهندامی مهكتهبی سياسيی پارتی ديموكراتی كوردستان لهسهر ئاستی ناوخۆيی ھهرێم وهاڵمـدهرهوهی خـواسـتـهكـانـی خهڵـكـی كوردستان بێت ،ھهميش لهسهر ئاستی پێوهندييهكانی نێوان ھهرێم و بهغدا كه ئێستا تهنگژه بهخۆيهوه دهبينی به يهكڕيزی چارهسهری بۆ بدۆزرێتهوه. ھهروەھا مهحمود محمد باسی له چوار ساڵی داھاتووی كرد و گوتی :ئهو خوێندنهوە نـوێـيهی پـارتـی ديـمـوكـراتـی كوردستان بۆ بارودۆخی ئێستای كوردستان و كۆمهڵگهی كوردستانی ھهيهتی ،ئهوەمان پێ دەڵێت كه پێـكهوەبـوون و يهكڕيزی نيشتمانی و يهكترقبوڵكردن لهم واڵتهدا زۆر پێويسته ،بـۆ ئهوەی بـتـوانـيـن حـكـومهتـێـكـی وا دروسـت بكهين ،بۆ چوار ساڵی داھاتوو زياتر ھێمنی باڵ بهسهر كوردستاندا بكێشێت ،بۆ ئهوەی بوارێكی زۆر به حكومهتی ھهرێمی كوردستان بدرێت ،تا ئهو پرۆژەو بهرنامانهی ھهيهتی جێبهجێی بكات ،ھهروهھا بۆ ئهوهی بـتـوانـێـت ئهو پڕۆژە ستراتيژی و گرنگانهی له بوارە جياجياكاندا ھهن؛ جێبهجێيان بكـات ،لـهم چـوارچـێـوهيـهدا كـه ئـامـانـجـمـان ئهوهبێت بهم ئاڕاستهيه پێكهوه ھهنگاو ھهڵبگرين ،ئهوا پێويست بهوە دەكات لهگهڵ ھهموو ئـهو اليـهنـه سـيـاسـيـانـه كۆبوونهوه بكهين كه كورسی پهرلهمانيان بهدهست ھێناوه ،ھهروهھـا لـهگـهڵ ئـهو اليـهنـانـهشـی كـه نـوێـنـهرايـهتـی نهتهوهو ئايينه جياوازهكانی كوردستان دهكهن ،بۆ ئهوهی زهمينيهكی ئهوتۆ بـڕهخسـێـت لـهبـهر رۆشـنـايـی تـێـكـڕای بيربۆچوونهكان نهخشهيهكی رێگه بۆ پێكھێنانی كابينهی ھهشتهم دابڕێژين.
”مهحمود محمد گوتی :ئهو خوێندنهوە نوێيهی پارتی ديموكراتی كوردستان بۆ بارودۆخی ئێستای كوردستان و كۆمهڵگهی كوردستانی ھهيهتی ،ئهوەمان پێ دەڵێت كه پێكهوەبوون و يهكڕيزی نيشتمانی و يهكترقبوڵكردن لهم واڵتهدا زۆر پێويسته ،بۆ ئهوەی بتوانين شايانی باسه محمود باسی اتفاقی ئيستراتيجی كرد و گوتی :له ڕاستيدا ڕێـكهوتـنـی سـتـراتـيـژی له ھهلـومهرجـێـكـدا حكومهتێكی وا دروست بكهين ،بۆ دروست بووە كه بۆ كوردستان زۆر پێويست بووە ،ئهوكاتانهدا پێويست بوو كه ئێـمهو يـهكـێـتـی لهسـهر كـۆمهڵـێـك چوار ساڵی داھاتوو زياتر ھێمنی باڵ بابهتی نهتهوەيی و نيشتمانی و سياسی و پهرلهمانی و حكومهتداری ڕێك بكهوين بـۆ ئهوەی بـتـوانـيـن پـێـكهوە ئهو بهسهر كوردستاندا بكێشێت” ،
قۆناغه دەربازبكهين ،له ناوەڕۆكی ڕێكهوتنهكهشدا ئهمه ھاتووەو له بهندێك له بهندەكـانـيـدا نـووسـراوەتهوە تـاوەكـو دەگهينه قۆناغێكی پێشكهوتووتر لهمهی ئێستا كه له ئارادايه ،ڕێكهوتنی ستراتيژی توانی متمانه له نێوان ھهردووال پارتی و يهكێتی دروست بكات تا پـێـكهوە بـتـوانـن كابينهی حكومهت پێكبھێنن و پێكهوە كاربكهن ،ئهمه كارێكی ئاسان نهبوو لهدوای دابڕان و دووئيدارهيی ،بۆيه ڕێكهوتنی ستراتيژيی كـاريـگهريـيهكـی زۆر ئـيـجـابـی ھهبوو له دروست كردنی ڕەوتێكی تهندروست بۆ بهڕێوەبردنی ئهم واڵته ،لهوانهيه بێ كهموكوڕی نهبووبێت ،بهاڵم به الی كهمهوە ڕەوتێكی دروست و تهنـدروسـت بوو ،ئێستاش ئهم ڕێكهوتنه وەك خۆی ماوەتهوە.
پـرسـه له لهندهن پرسهی سهرهخۆشی خاتوو نهعيمه حهبيب بهڕێوهچوو به بۆبهنی کۆچی دوايی خاتوو نهعيمه حهبيب که دهکاته دايکی ھهڤاڵ شێرکۆ حهبيب بهرپ رس ی پ ێ ش ووی ل ي ژن هی ناوچهی لهندهن و ئهندامی ئێستای مهکتهبی پهيوهنديهکانی دهروهی پ ارت ي م ان و ب هرپ رس ی ڕاگ هي ان دن ی م هک ت هب پرسهی ماڵئاوايی خوالێخۆشبوو له لهندهن بهڕێوهچوو .لهو پرسهيهدا نوێنهرانی پارت و الي هن ه س ي اس ي هک ان ی ھ هر چوار پارچهی کوردستان و عيراق و ڕێکخراو و کۆمهڵه کهل ت ووری و ک ۆم هاڵي هت ي ه ک وردی و ع ي راق ي هک ان و ژمارهيهکی بهرچاوی ڕهوهندی کوردی ئاماده ب وون .ل ه ک ۆت اي ی پ رس هک هش دا ھ هڤ اڵ ش ێ رک ۆ ح هب ي ب ب ه ن اوی خانهوادهی خوالێخۆشبووهوه سوپاسی ئامادهبوونی ھهموو اليهکی ک رد و ھ ي وای ل هش س اخ ی ب ۆ ھ هم وو الي هك خواست. شايانی باسه خاتوو نهعيمه حهبيب ھاوسهری بهڕێز دادوهر )عمر حهبيب( بوو که له سهرهتای گ هن ج ێ ت ي دا ب ووهت ه ئهندامی پارتی ديموکراتی کوردستان و له نێوان سااڵنی 1976-1958له دادگاکانی عيراق دادوهر ب ووه .ن اوب راو له ساڵی 1960پهيوهندی به شۆڕشی ئهيلولی م هزن ک ردووه و دام هزرێ ن هر و س هرۆک ی ي هک هم دادگ ای ب ااڵی شۆڕش بووه .خاتوو نهعيمه حهبيب له ڕۆژی 2کانوونی دووهمی ئهمساڵ له نهخۆش خ ان هی چ اري ن گ ک ڕۆس ل ه لهندهن کۆچی دوايی کرد. إنا و إنا إليه راجعون 6
مهسرور بارزانی پێشوازی له سهرۆکی پێشووی کۆمهلهی گشتی نهتهوەيهکگرتووەکان و وەزيری پێشووی دەرەوەی واڵتی سربيا دەكات 25 DEC 2013 | KDP.info
ڕۆژی 2013 -12 -25مهسرور بـارزانـی پــێــشــوازی له ڤــووك ێــريــمــيــك ســهرۆكــی پــێــشــووی كــۆمهڵهی گشــتــيــی ڕێــكــخــراوی نهتهوە يهكگرتووەكان و وەزيری پـێـشـووی كاروباری دەرەوەی واڵتی سريبا ،كرد. له ديدارێكدا که ھيمن ھهورامـی بهرپـرسـی مهکتهبی پهيوەندييهکانـی دەرەوەی پ.د.ک ئامادەی بوو ،ڤووک يرێميچ ،خـۆشـحـاڵـيـی خۆی راگهياند بۆ ديداری بهريـز مهسـرور بارزانی و سهردانی بۆ ھهريمی کوردستان و به بـــايهخهوە ،ســـهقـــامـــگـــيـــری و پــێــشــکهوتــنهکــانــی ھهريــمــی کــوردســتــانــی بهرزنــرخــانــد و ھــاوســۆزی و پــاڵــپــشــتــيــی خۆيشی نيشاندا بهرانبهر نهھـامهتـيـيهكـان و خهبــات و كــۆڵــنهدانــی گهلــی كــورد بــۆ وەرگرتنی ماف و داوا ڕەواكانی .سهرۆکی پــــێــــشــــووی کــــۆمهلــــی گشــــتــــی نهتهوە يهکــگــرتــووەکــان ،رايــگهيــانــد ،که گهلــی کوردستان به چهنـديـن قـۆنـاغـی سـهخـت و دژواردا تێپهريوە بۆ بهديھينانی مافه نهتهوەيی و ديموکراسييهکانی و ھاوسۆزی خۆی بۆ خهبات و قوربانـيـيهکـانـی دۆزی رەوای خهلـکـی کـوردسـتـان دەربری و پشتيوانی خۆی بۆ بهديھاتنی مافی زياتری خهلکی کوردستان خسته روو .لهالی خۆيهوە ،مهسـرور بـارزانـی بهخـێـرھـاتـنـی گهرمـی ڤـوک ێريميچی كرد و سوپاسی ھاوسۆزی و ھهڵوێستی كرد له مهڕ داوا ڕەواكانـی گهلـی كـورد .دواتـر مهسـرور بـارزانـی ،پـوخهتهيهکـی له سـهر قـۆنـاغه جياجياکانی خهباتی گهلی کورد له ناوچهکه و دەستکهوت و ئامانجهکان شيکردەوە و رايـگهيـانـد ،بهوپـێـيهی که دۆزی کـورد دۆزێـکـی رەوايه و له ئهنجامی نهبوونی کهلتوری ديموکراسی و پيکهوە ژيان له سيستهم و دەسالتدارێتی حوکمرانانی پێشوو ،گهلـی کـوردسـتـان نهھـامهتـی زۆری له سـهر دەستی فهرمانرەوايانی پێشووتر بينيووەو ئيستا گهلی کوردستـان له ھهمـوو ئـاسـتهکـانـدا خهبـاتـی بـێ وچـان دەکـات تـاوەکـو دەسـتـکهوته نهتهوەيـی و ديموکراسييهکانی ئيستای ھهريمی کوردستان بپاريزن و ھهنگاوی جدييتر بۆ به دەستھينانی مافه بهدينهھاتووەکانی ديکهش بـنـێـن .له بهشـيـکـی ديـکهی ديدارەکهدا ،ھهردووال گفتوگۆيهکی چروپريان کرد له سهر دۆخی گشتی ناوچهکهو پێگهی ھهريمی کوردستان و ئهوگـۆرانـکـاريـيه خـيـرايـانهی که له سهر ئاستی رۆژھهالتی ناوەراست و پهيوەندييه نێودەولهتييهکان روودەدەن
کمال ئامێدی بهرپرسی ليژنهی ناوچهی لهندەن چاوی دەکهوێت به عوسمان بايدەمير سهرۆکی شارەوانی ئامهد له بهرواری ٢٠١٣ / ١١ / ١٦کمال ئامێدی برتپرسی ليژنهی نـاوچهی لهندەن ،له بانگھێشـتـێـکـی فهرمـی که ئـێـوارەخـوانـێـك بـوو بـۆ بهڕێـز عــوســمــان بــايــدەمــيــر ڕێــکــخــرابــوو ئــامــادەبــوو .له ديــدارەکهدا ھهردوو بهڕێزان بهتێرو تهسهلی باسی بارودۆخی ئـێـسـتـای کـوردسـتـان کـرا به گشــتــی ،وە ھهروەھــا بهڕێــزان زيــاتــر جهخــتــيــان لهســهر ســهردانه مێژوويیيهکهی سهرۆکی ھهرێمی کوردستان بهڕێـز مسـعـود بـارزانـی کردەوە بۆ باکووری کوردستان بۆ شاری ئامهد. بهڕێز کمال ئامـێـدی زيـاتـر ئهو سـهردانهی ڕوونـکـردەوە و ھهروەھـا کاريزمای سهرۆك بارزانی بهرز نرخاند له ڕووی چـارەسـهرکـردن و مامهڵهکردن لهگهڵ کێشهکان و چۆنيهتی دياريکردنی ڕێگه چارەيهك بـۆ کێشهی گهلی کورد ،به ڕێگهيهکی ئاشتی و برايهتی لهسهر بـنهمـايهکـی ڕاست و دروست وە سوود وەرگرتن و بهکارھێنانی ھێز و چهمکهکانـی نهتهوەيی و بهکارھێنانی له پێناوی خزمهتکردنی دۆزی ڕەوای کورد له ھهر پارچهيهك .و ھهروەھا بهڕێز کمال ئامێدی جهختی لهسـهر کـار و چاالکيهکانی بهڕێز سهرۆکی حـکـومهتـی ھهرێـمـی کـوردسـتـان بهڕێـز نێچيرڤان بارزانی کرد به تايبهتی لهبواری ئابووری و سياسهتـی نهوتـی کوردستان لهگهڵ وواڵتی تورکيا و ھێنانی چهندەھا کۆمپانيای گهورەی جيھانی لهبواری نهوت و گهشهپێدانی ژێرخانی کوردستان و بوارەکانـی دی که ئـێـسـتـا کـوردسـتـان خـۆشـبهخـتـانه گهشـهسـهنـدنـێـکـی بهرچـاوی بهخۆيهوە بينيوە. 7
گوتهبێژی مهکتهبی سياسی پارتی :پارتی مهترسی نييه بۆ دەنگی کورد ،بهڵکو زامنه بۆ گهڕانهوەی کهرکووک و ناوچه کوردستانييهکانی دەرەوەی ھهرێمی کوردستان ھهولێـر تـايـبهت به KDP.info/لهمهڕ ئهو تـۆمهتـانهی رۆژنـامهيهک دژی پارتی ديموکراتی کوردسـتـان و مهسـهلهی ھهڵـوەشـانهوەی لـيـسـتـی کوردی له کهرکووک باڵويکردۆتهوە ،گوتهبێژی مهکتهبی سياسی پـارتـی ئهو تـۆمهتـانه رەتـدکـاتهوە و پـێـی وايه ئهم قسـانه تهنــيـا بـۆ فـريـدوان و شێواندنی راستيهکانه ،دەنا پارتی ھهميشه کوردايهتی نهک حـزبـايهتـی له کهرکووک و ناوچه کوردستانييهکانی دەرەوەی ھهرێمی کوردستان وەکـو ئامانج بهرێوەبردووە. لهبارەی ئهو بـابهتهی رۆژنـامهی ھهواڵ ژمـارە 549وەکـو مـانشـێـت له الپهڕە يهک و درێژەی بابهتهکهشی له الپهڕە پێنج بـاڵوکـردۆتهوە ،گـوايه )پارتيدەيان ھهزار دەنـگـی کـوردی له کهرکـووک خسـته مهتـرسـيـيهوە(. جهعفهر ئێمينيکی گوتهبێژی فهرمی مهکتهبی سياسی پارتـی ديـمـوکـراتـی کــوردســتــان له لــێــدوانــێــکــی تــايــبهت بــۆ KDP.infoرايــگهيــانــد :ئهو تۆمهتانهی دژی پارتيمان لهژێر ناوی جودا و به بيانۆ و مهبهستی تايبهتـی باڵودەکـرێـنهوە کـاری نهشـيـاون ،ئـامـانـج لـێـيـان فـريـودان و شـێـوانـدنـی راستيهکـانه ،چـونـکه پـارتـيـمـان ھهمـيـشـه کـوردايهتـی له کهرکـووک و ناوچهکانی ديکه ويستووە ،له پێناو ئهم مهبهسـتهش خـۆی لهو مـلـمـالنـێـيه حزبييه بهدوور گرتووە که زيان به کـورد و پـێـگهی کـورد دەگهيهنـێـت، بهاڵم ئهمه مانای ئهوە نييه ھهڵويست و بـۆچـوونـی تـايـبهتـی خـۆی لهمهڕ رووداوەکان و شێوازی کارکردن نابێت.
جهعفهر ئێمينيکی گوتهبێژی فهرمی مهکتهبی سياسی پارتی ديموکراتی کوردستان
گوتهبێژی مهکتهبی سياسی پارتی رايگهياند :ئهوەی له کهرکووک ھهيه ،وابهستهيه به ھهڵويستی يهکێتی نيشتيمانی کوردستان له پێکھێنانی ليستی جـودا له موسل و ھهروەھا پێداگريان لهسهر ھهندێک کهس ،که ئێمه پێمان باشبووە بهمجۆرە نهبێت .سهرباری ئهوانهش پارتی لهمبارەوە بهرپرسانه مامهڵهی له گهڵ کێشهکه کردووە ،چونکه ديارە پێشتريش کێ ھۆکاری ليستی جودا بوون له کهرکووک و به فيڕۆدانی دەنگی کورديان دەکهوێـته ئهسـتـۆ .ئهوەی ئهمڕۆش روويداوە نه خواستی پارتييه و نه کاريشمان بۆ ئهم مهبهست و ئهنجامانه کردووە ،بهڵکو بهردەوام يهکـڕيـزی و يهکـدەنـگـی و ھـاوبهشـی له کارکردن به بنهمای ھهنگاونان بهرەو قۆناغی لهبارتر دەزانين .دوور نييه ھهندێک کهس و اليهن ئهو کێشانه بکهنه ئامانج بۆ شاردنهوەی گرفتی ديکه. لهمهڕ ئهوەی وەکو رۆژنامهکه پارتی تۆمهتبار دەکات لهوەی دەنگی کوردی دەخاته مهترسييهوە ،رايگهياند :پارتی زامنی دەنـگـی کـورد و سـيـاسـهتـی گهڕانهوەی کهرکووک و ناوچه کوردستانييهکانی ديکهی دەرەوەی ھهرێمی کوردستانه بۆ سهر ھهرێمی کوردستان ،ئهوەی دەيهوێت مهتـرسـی لهسـهر دەنگی کورد دروست بکات ،پارتی نييه ،بهڵکو اليهنی ديکهن که دەيانهوێت حزبايهتی بهرتهسک لهم ناوچانه له سـهر حـيـسـابـی بهرژەوەنـدی گشـتـی و يهکڕيزی اليهنه کوردستانييهکان پيادە بکهن.
ئێوارە كۆرێك بۆ ھێمن ھهورامی بهرپرسی مهكتهبی پهيوەندييهكانی دەرەوەی پارتی له لهندەن ھێمن ھهورامی ئهندامی سهركردايهتـی پـارتـی مهكـتهبـی پهيـوەنـديـيهكـانـی دەرەوە ،له ئێوارە كۆرێك له زانكۆی ويست منستر له لهنـدەن بـۆ رەوەنـدی كورد باسی له بارودۆخی كوردستان و ناوچهكه له ميانهی سيمينارێك كه له اليهن لێژنهی ناوچهی پارتی له لهندەن سازكرا بوو باس كرد. سيمينارەكه به ساتێك وەستـان بـۆ گـيـانـی پـاكـی شـهھـيـدان و سـهروەريـان بارزانی نهمر و كاكه ئيدريسی ھهردەم له ياد دەستی پێكرد دواتر بهرپرسی پهيوەندييهكانی دەرەوەی پـارتـی تـيـشـكـی خسـته سـهر دوا گۆرانكاريهكان و بارودۆخی ئهمرۆی كوردستان و پهيوەنـديـيهكـان له گهل حكومهت ناوەند و واڵتانی ئيقليمی. سهبارەت به بارودۆخی كوردستان و پێكھێنانی كابينهی ھهشت ئامـاژەی به بۆ چوونهكانی پارتی كرد كه مهبهست پێكھێنانی حكومهتی ھهمهاليهنهيه و پارتی دانوستان لهگهڵ سهرجهم اليهنهكان دەكات به بێ دانی ھيچ مهرجێـك و يا قهبوڵ مهرج له ھيچ اليهنهك ،ئهوەشی خسته روو كه پارتی خـوازيـارە حكومهتێك بێت كه بتوانێت چارەسهری ريشهی بۆ كرفتهگان و چـاكسـازی بكات. پهيوەندی نێوان حكومهتی ناوەندی و ھهرێم وھهڵهكانی چـارەسـهری دۆزی كورد له توركيا و سهردانه مێژوويهكی جهنابی سهرۆك بارزانی بـۆ ئهمهد و قهيرانی سـوريـا و گـرفـتهگـانـی كـوردسـتـانـی رۆژئـاوا تهوەری ديـكهی سيمنارەكه بوو. شايانی باسه بهرپرسی پهيوەندييهكانی پارتی به تێرو تهسهڵ و زانستيانه باسی لهسهرجهم ئهو بابهتانه كرد. له كۆتانی ئهمادە بووان را و بۆ چوون و چهندين پرسياران كردو خۆشحاڵی خۆيان بۆ ئهم سيمنارە و بۆ چوونهكانی بهرپرسی دەرەوەی پارتی دەربری.
8
بهيان سامی عهبدولڕەحمان :واڵتانی ئهورووپا لهبارەی نهوتهوە مامهڵه به دەستووری عێراق دەكهن نوێنهری حكوومهتی ھهرێمی كوردستان له بهريـتـانـيـا بهيـان سـامـی عهبـدولـڕەحـمـان ،له ديمانهيهكی رۆژنامهی "ھهولێر"ـدا ڕايگهياند كه واڵتانی ئهورووپـا و له سـهرووشـيـانهوە بهريتانيا مامهڵه به دەستووری عـێـراق دەكـات .ئهو پـێـشـيـوايه كه ھهنـاردەكـردنـی نهوتـی ھهرێميش زەمينه بۆ بڕياردانی سياسيی گهورە خۆش دەكات. * واڵتی بهريتانيا چۆن سهيری نزيـكـبـوونهوەی ھهرێـم و تـوركـيـا لهسـهر كهرتـی نهوت دەكات؟ واڵتی بهريتانيـا بـاوەڕی وايه كه ھهمـوو پـرس و ڕايهكـی عـێـراقـی بـۆ گهلـی عـێـراقدەگهڕێتهوە و ،بهريتانيا بڕيار لهسهر پرسه ناوخۆييهكانی عێراق نادات ،بهاڵم بنهمايهك بـۆ بهريتانيا و واڵتانی ئهورووپی سهبارەت به عێراق ھهيه ،ئهويـش دەسـتـووری ھهمـيـشـهيـی عێراقه كه دەنگی گهلی لهپشته ،دەوڵهته زلھێزەكان له ناويشياندا بهريتانيا دەڵـێـن كه ئهوەی لهناو دەستووردا ھاتووە ،دەبێ وەكوو خۆی جێبهجێ بكرێت .سهبارەت به پـرسـی نهوت و گازی كوردستانيش بهريتانيا پێی باشه كه ئێمه وەكوو كوردستان لهگهڵ توركيـا پهيـوەنـديـی باشمان ھهيه و ،ھهميشه وەكوو نموونهيهكی باشيش بـاسـی دەكهن ،چـونـكه جـاران لهگهڵ توركيا دژی يهكتر بووين و ئێستا دۆستايهتيی قـووڵـمـان ھهيه .ھـاوكـات رەنـگه بهريـتـانـيـا بهيان سامی عهبدولڕەحمان ئهندامی ئهنجومهنی سهرکردايهتی پارتی راستهوخۆ دەستخۆشی له ھهرێم و توركيا نهكات ،بۆ ئهو رێككهوتنهيان ،بهاڵم به گشتی به ديموکراتی کوردستان و نوێنهری حکومهتی ھهرێم له بهريتانيا باشی ھهڵدەسهنگێنن و ئهگهرچی بێگومان دەيانهوێ بهغدايش لهگهڵمان بێت. * ئهورووپا و له نێويشياندا بهريتانيا پێويستيان بهو وزەيه ھهيه كه له كـوردسـتـانهوە لهمهودوا ھهنـاردە دەكـرێـت ،ئهگهر ھـاتـو مـالـيـكـی دژی دەسـتـوور لهسـهر دژايهتيكردنی سياسهتی ھهرێم بهردەوام بوو ،رای گشتيی ئهورووپا چۆن مامهڵه لهگهڵ ئهو پرسهدا دەكات؟ راسته حكوومهتی ناوەندی عێراق و به دياريكراوی نووری ماليكی تاكوو ئێستا زۆرێك له مـافه دەسـتـووريـيهكـانـیكوردی قوبووڵ نهكردووە ،ماليكی و شهھرستانی پابهندی دەستوور نين و ھهموو جيھان و رای گشتی و دەوڵهتانـيـش ئاگاداری ئهوەن ،ئهگهريش تاكوو ئێستا ھهندێك دەوڵهت نهيزانيبێت ،پێويسته نوێنهرايهتييهكانمان ئاگاداريان بـكهنهوە. لهاليهكی ديكهيشهوە جێبهجێـكـردنـی دەسـتـوور گهرەنـتـيـی يهكـگـرتـوويـی خـاكـی عـێـراق دەكـات و كـورديـش ھهر دەستوورەی كردووەته مهرجی مانهوەی .بۆيه به قبووڵكردنی ئهو راستيانه پێويسته سهركردايهتيی كوردستان لهسـهر سياسهتهكهيان بهردەوام بن ،چونكه تاكوو چهند ساڵ بهر له ئێستا شهھرستانی و ماليكی دەيـانـگـوت بـا كهس نهچـێـته ھهرێم ،بهاڵم ئێستا كۆمپانياكانی ئێكسۆن مۆبيل و شێڤرۆن له كوردستانن ،مهسهلهيهكی ئينگليزی ھهيه كه دەڵێ "ھهر كهس بهپێی خۆی رێگهی خۆی دەدۆزێتهوە ".كۆمپانيا گهورەكانی جيھانيش بهپێی خۆيان ھاتوونهته كوردستان. * سياسهتی حكوومهتی ھهرێمی كوردستان و به دياريكراوی سهرۆكی حكوومهت نێچيرڤان بارزانی چۆن دەبينن؟ بهر له ھهموو شتێك با وەاڵمی ھهندێك اليهن و دەزگای راگهياندن بدەمهوە ،به راشكاوی دەڵـێـم كه تـوركـيـا لهگهڵرێككهوتنهكهيهتی لهگهڵ ھهرێمدا بۆ ھهناردەكردنی نهوتی كوردستان ،ئهگهرنا وەزيری وزە بۆ كۆنفرانسی سێـيهمـی نهوت و گاز نهدەھات ،بهاڵم له سياسهتكردندا دەبێ به ھهستياری و به ديـالـۆگ مـامهڵه بـكهيـن و ،سـهركـردايهتـيـی كورديش ئهو كارە دەكات .ھاوكات پێموايه سياسهتی حكوومهتی ھهرێم تاكوو ئێـسـتـا لهبـارەی كهرتـی نهوت و گـاز زۆر سهركهوتوو بووە ،ئێمهيش ھهموومان دڵنياين كه جهنابی سهرۆك بارزانی و كاك نێـچـيـرڤـان و دكـتـۆر ئـاشـتـی ھهورامی لهسهر ئهو رێگه راسته دەمێنن و به سهركهوتوويی قۆناغهكه دەبڕن.
”بهر له ھهموو شتێك با وەاڵمی ھهندێ اليهن و دەزگای ڕاگهياندن بدەمهوە ،به راشكاوی دەڵێم كه توركيا لهگهڵ رێككهوتنهكهيهتی لهگهڵ ھهرێمدا بۆ ھهناردەكردنی نهوتی كوردستان ،ئهگهرنا وەزيری وزە بۆ كۆنفرانسی سێيهمی نهوت و گاز نهدەھات، بهاڵم له سياسهتكردندا دەبێ به ھهستياری و به ديالۆگ مامهڵه بكهين و ،سهركردايهتيی كورديش ئهو كارە دەكات“.
* داھاتووی وزەی ھهرێم چۆن دەبينن ،ئايا بهستنهوەی بازاڕی كوردستان به ئهورووپاوە چی بۆ داھاتووی كورد تێدايه؟ ئهوەی راستی بێت ،ھهناردەكردنی نهوتی كوردستان ئهويش له رێگهی بۆريی خۆماڵييهوە ،خهونێكی لهمـێـژيـنهی كـوردە ،ئهوەش چهنـدە بـۆ دابـيـنـكـردنـی ژيـانـیخۆشگوزەرانه بۆ گهلهكهمان ،زۆرتريش بۆ سهربهخۆبوونه له بڕيارداندا ،چونكه ئهورووپا سياسهت به ئهمری واقيع دەكات ،ئهگهر كوردستان بۆريی سـهربهخـۆ و توانای بڕياردان لهسهر وزەی خۆی ھهبێت ،زلھێزەكان به روانگهيهكی ديكه سهيری دەكهن ،ئهوەش مهشروعييهتێكی سياسيی گهورە دروست دەكات و زەمينهش بۆ بڕياردانی گهورە بۆ سهركردايهتيی كورد فهراھهم دەكات.
بۆ يهکهمجار يهڵدز گهيشتنی نهوتی ھهرێمی کوردستان رادەگهيهنێت رووداو -ھهولێر ھهناردەکردنی نهوتی ھهرێمی کوردستان به رێگهی بۆری نهوتی ھهرێمی کـوردسـتـان -تـورکـيـا دەستيپێکرد .تانهر يهڵدز ،وەزيری وزەی تورکيا رايگهيـانـد "ھـاوردەکـردنـی نهوت له ھهرێـمـی کوردستانهوە به رێگهی بۆری بۆ بهندەرەکانی تورکيا دەستيپێکردو سهرەتا 300ھهزار بهرمـيـل لهرۆژێکدا نهوت له ھهرێمی کوردستانهوە ھاوردە دەکهين" .تانهر يهڵدز ھهروەھا گوتی "بريـارە دوای چهند قۆناغێک ،ھاوردەکردنی نهوت له ھهرێمی کوردستانهوە بگاته 400ھهزار بهرمـيـل له رۆژێکداو ئهو نهوته له تورکيايهو ھێشتا نهفرۆشراوە ،تاوەکو ئهوکـاتهی ھهردوو حـکـومهتـی ھهولێر و بهغدا رێکدەکهون" .ئهمه يهکهمجارە بهرپرسێکی بااڵی تورکيا ھهناردەکـردنـی نهوتـی ھهرێمی کوردستان بدرکێنێ .رۆژی ،13.12.2013نهوتی ھهرێمی کوردستان به رێگهی بۆری نهوتی ھهرێمی کوردستان ھهناردەی تورکيا کرا ،به گوێرەی رێککهوتنی ھهر سـێ حـکـومهتـی ھهرێمی کوردستان ،تورکيا و عێراقيش ،داھـاتهکهی له بـانـکـێـکـی تـورکـيـا دەپـارێـزرێـت و به گوێرەی بودجه و دەستووری عێراق ،له نێوان ھهرێمی کوردستان و عيراق دابهشدەکرێت.
تانهر يهڵدز ،وەزيری وزەی تورکيا 9
ئاماژەيهک به سياسهتی دەرەوەی ھهرێمی کوردستان لهناو جيھانێکی گۆڕدراودا كه به بهردەوامی له گـۆڕانـدايه، ريزبهندێتی ھێزەکان ،سهرچاوەی ھێز و تێگهيان بۆ ھـێـزو تــۆڕی پــێــوەنــديــيهکــانــيــان و ھــاوپهيــمــانــێــتــيه نــاوچهيــی ونێودەوڵهتـيـيهکـان ،رەوايهتـی و تـوانـايـی يهکهکـانـی سـهر گـــۆڕەپـــانـــی پـــێـــوەنـــديـــيه نـــێـــودەوڵهتـــيـــيهكـــان )دەوڵهت- نهتهوە ،Nation-Statesيان يهکه نادەوڵهتييهكـانNon- ، State Actorsيان ) ،Sub-Nationalھاوپهيمانێتيهکانـی دوێـنـێ و دوژمــنـايهتــيـيهکــانـی ئهمـڕۆ ،دەبـنه ھـاوپهيــمـانــی ئهمڕۆو دوژمنايهتی دوێنێ ،بهاڵم له ناو ئهم ھهموو فاکتهرە گۆڕاوانهدا ،له سياسهتی دەرەوەو پێوەنديـيهکـانـی دەرەوەدا، دوو فاکتهری نهگـۆڕ له نـاو کـرۆکـی سـيـاسـهتـی دەرەوەو پێوەندييه نێودەوڵهتييهكاندا ھهن ،ئهوانيـش پـرسـی بهھـاکـان Valuesو بهرژەوەندييهکانه Interests. بهاڵم ،له ناو ئهم دوو فـاکـتهرە نهگـۆڕەشـدا ،ريـزبهنـدی له نێوان ھهردووکيان و به پێی کات و شوێـن و ھهرە لهپـێـش بوونی يهکێکيان بهسهر ئهوی ديکهيـان له جـووڵهيهک يـان بڕيارێکی پهيوەسـت به سـيـاسـهتـی دەرەوە يـان پـێـوەنـديـيه نــێــودەوڵهتــيــيهكــان ،ھهمــيــشــه له گــۆڕانــدايه ،ھهرئهمهشــه، خهسڵهتی جووڵهی بهردەوام و ديـنـامـيـكـيهت به سـروشـتـی کاری سياسهتی دەرەوە دەبهخشێ، لێکۆڵينهوەی ورد لهم بوارەدا ،ئهرکی ئهم وتارەمـان نـيـيه، بهڵكو ئهوەی دەمانهوێت ،تهنيا ئاماژەيهکی کورته به تـێـگهو تێفکرينی ئێمه وەک بنهماو پرەنسيپ بۆ سياسهتی دەرەوەی ھهرێــمــی کــوردســتــان،ســهرچــاوەی ئهم تــێــگهو پــارادايــمه فيـکـريـيه بـۆسـيـاسـهتـی دەرەوەی ھهرێـمـی کـوردسـتـان له پرۆگرامی پ.د.ک و ئهو چوارچێوە گشتيهيه که سهرکردايهتی( پ.د.ک و له رێنمايی و بۆچوون و سهرکردايهتيی سهرۆک مسعود بارزانی ،ھهڵھێنجراون. به گشتی دۆخی پێوەندييه نێودەوڵهتييهکان و گۆڕەپانی پراکتيزەکردنی سياسهتی دەرەوە ،بۆ ھهر يهکه يان کاراکتهرێکی نێودەوڵهتيی ،پێويستی به زانـيـنـێـکـی وردی ناسينی ژينگهی پێوەندييه نێودەوڵهتييهكان ھهيه له کاتی ئێستاداو حاڵی بوونه له ئاڕاستهو رووگهکانی ئايندەی ،ئهوەی له ژيـنـگهی پـێـوەنـديـی نـێـودەوڵهتـيـدا ئـێـسـتـا دەگوزەرێت ،جۆرێکه له قۆناغی راگوزەر Transitional Periodواته ،ئهو دۆخهی که بهھۆی نهمانی دوو جهمسهری و کورتخـايهنـی تـاکـجهمسـهری ئهمـريـکـا وھهنگاونانی جيھان بهرەو فرە جهمسهر بوون Multi-Polarيان بهرەو بێ جهمسهری ،Non-Polarجۆرێك له بارودۆخی نێودەوڵهتی ھيناوەته ئاراوە ،که تيايدا، بڕياری يهکالکهرەوە ناتوانرێت بهرامبهر پرسه نێودەوڵهتييهكان بنرێت که پێوەندی به شهڕو ئاشتی ھهيه ،رۆڵی زلھێزی ئهمريکا بهرەو پووکانهوە له ھهندێ ناوچه دەڕوات ،يان بهالی کهمهوە ناتوانێت ئهوەی لێی چاوەڕێ دەكرێت ،بيھێنێته دی ،زلھێزەکانی ديکهی جيھان يان ئهوەتـا ھـێـشـتـا بهتهواوی سـهريـان ھهڵـنهداوە ،يـان ناتوانن يان نايانهوێت رۆڵی زلھێزايهتی خۆيان له پاراستنی سهقامگيريی ناوچهيی و نێودەوڵهتی بگێڕن ،ھهموو ئهمانهش زياتر له ھهر قۆناغێکی مێژوويی ،پرسی ئاڵۆز ئاڵۆز لهسهر ئاستی نێودەوڵهتی دێنێتهپـێـش که دۆزيـنهوەی چـارەسـهر به ئـاسـانـی نـايهته دی ،نـمـوونهی سـووريـا زانـراوە نهزانـراوەکـان The Known Unknownزياتر دەبن ،بۆ نموونه دەزانرێت ئهمريکا و ئێران بهرەو جۆرێك له تـێـگهيشـتـن و نـزيـکـبـوونهوە دەچـن بهاڵم نـازانـرێـت تـا کـام ئـاسـت دەڕوات و لێکهوتهکانی چی دەبێت ،دەزانرێت که پرسی سوريا درێژە دەکێشێت ،خوێنڕشتن و بااڵدەستی قاعيدە فراوانتر دەبێت ،بهاڵم نازانرێت به چ بهرئهنـجـامـێـک دەگـات بۆيه لهم ھهلومهرجه پڕ له گۆڕانکارييهدا ،سهردەمێک دێته پێشهوە که پێی دەوترێ ،سهردەمی نادڵنييايی سـتـراتـيـژی The Era of Strategic Uncertiantyله پرۆسهی شيکاری سياسهتی دەرەوەدا ،ھهر کاراکتهرێکی ئاکتيڤ لهسهر شانۆی نێودەوڵهتی ،پراکتێكی سياسهتی دەرەوەی له کرۆکی شوناسهوە سهرچاوە دەگـرێـت واته ئهوە شوناسه ،رەنگڕێژی جۆری تێروانينی کاراکتهر دەکات ،له خهسڵهت پێدانی بهھاکان و بهرژەوەندييهکاندا. شوناسی ئێمه له ھهرێمی کوردستان ،بهو پێيهی که تا ئێستا دەوڵهتێکی سهربهخۆ نين و وەک ھهرێمێکی فيدراڵ له نـاو واڵتـێـکـدايـن که عـيـراقه ،بـۆيه سـيـاسـهتـی دەرەوەی ئێمه لهم قۆناغهدا ،ناچێته چوارچێوەی ديپلۆماسيهتی سهربهخۆ و رەسمی ،لهگهڵ ئهوەشدا ،ھهرخودی سهدەی ٢١بهو پـێـيهی که تهنـيـا سـهدەی دەوڵهت- نهتهوە نييهو پرۆسهکانی گلۆباليزەيشن و شۆڕشی تهکنۆلۆژيا و پرسهکانی پهيوەست به شهڕوئاشتی لهسهر گۆڕەپانی نێوەدەوڵهتی و تێکھهڵکێشی بازاڕ و ئـابـووری و پرسی سهقامگيری ،ئهو بابهتانه نين که به تهنيا به دەوڵهت-نهتهوەکان بهڕێوەبچێت و کارەکتهری ديکهی نادەوڵهتی له ئـاڕاسـتهی و کـاريـگهريـدانـان لهسـهر ئهو پرسانه ،نهخش دەگێڕن ،بۆيه له سهدەی ،٢١له پاڵ پرسی پێوەندی ديپلۆماسی فهرمی لهسهرئاستی دەوڵهتاندا ،پرسی پاراديپلـۆمـاسـی )(Paradiplomasyھـاتـۆته ئارا .دياسن ،لهم ئاماژە کورتهدا ،ناتوانين بچينه سهر وردەکاری ئهکاديمی له سهر پاراديپلۆماسی ،بهاڵم به پهيوەست کردنی به ناساندنی سياسهتی دەرەوەی ھهرێمی کوردستانهوە ،ئهو خهسڵهت وميکانيزمانهی که له پاراديپلۆماسيدا ئێستا لهسهر ئاستی جيھان بايهخی پێدەدرێت ،ھهرێمی کوردستان توانيويهتی سياسهتێکی دەرەوەی سهرکهوتوو پراکتيزە بکات و سهربهخۆ بێت لهوپارادايمهی که حکومهتی عيراق بۆ سياسهتی دەرەوەی ھهيبووە. به سوود وەرگرتن به رەھهندەکانی لێكۆڵينهوە له پێوەندييه نێودەوڵهتييهكان بۆ ناسينهوەی سياسهتی دەرەوە و بوونی ئامانـج و بـڕيـاری سـيـاسـی و پـراکـتـيـزەی ئهو بڕيارانه له مهحفهلی نێودەوڵهتی و ھهرێمايهتی ،دەگهينه ئهودەرئهنجامهی که سياسهتی دەرەوەی ھهرێمی کوردستان تێکڕای ئهو رەھهندانه له خۆ دەگرێت. رەھهندەکانيش بريتين له رەھهندی Descriptiveواته ئايـا سـيـاسـهتـی دەرەوەی ھهرێـم دەتـوانـرێـت وەسـف بـکـرێـت و بـخـرێـته روو ،رەھهنـدی روونـکـردنهوە Explanationواته ئايا دەتوانرێت سياسهتی دەرەوەی ھهرێم روون بکرێتهوە ،رەھهندی تێگهيشتن Undrestandingبهو واتايهی که تا چهند تێگهيشتنی ورد بـۆ سياسهتی دەرەوە ھهيه ھهم لهسهر ئاستی ناوخۆيی و ھهم لهسـهر ئـاسـتـی ھهرێـمـايهتـی و نـێـودەوڵهتـی بـۆ سـيـاسـهتـی دەرەوەی ھهرێـم ،رەھهنـدی تهفسـيـرکـردن Interpretationبهو واتايهی تا چهند دەتوانرێت تهفسيرێکی جياواز به ھهرێمی کوردستان لهسهر ئاستی سياسهتی دەرەوەی بكرێت ،رەھهندی پێـنـجهم و کـۆتـايـی رەھهندی ئاڕاستهکردنه Directionئهمهش بهو واتايهی تا چهند دەكرێ ئـاڕاسـتهکـانـی سـيـاسـهتـی دەرەوە بـنـاسـرێـتهوە تـا بـتـوانـرێـت له ژيـنـگه ھهرێـمـايهتـی و نێودەوڵهتييهکهدا ئاڕاستهکانی ئهو سياسهته دەستنيشان بكرێت ئهگهر به وردی ئهو ٥رەھهندە لهسهر سياسهتی دەرەوەی ھهرێمی کوردستان له روانگهی پ.د.ک و پراکتيزەکردنی له اليهن مهکـتهبـی پـێـوەنـديـيهکـانـی دەرەوەی پارتی وەک سامپڵێک له پێوەنديهکانی دەرەوەی لهگهڵ پارته سياسيهکانی دەرەوە و دامهزراوە حزبييه نێودەوڵهتيهکان و پهرلهمـانـتـارانـی ئهو پـارتـانه و دامهزراوە فکری و ستراتيژييهکان ،لهسهر ئاستی حزبی و لهھهمان کاتدا رەنگدانهوەی ئهم تێڕوانينه بۆ سياسهتی دەرەوەی ھهرێم له پێوەندييه رەسميهکانی ھهرێمی کوردستان لهسهر ئاستێکی بااڵتر وەک نموونه وەربگيرێت ،دەتوانرێت بهو دەرئهنجامه بگهين که ھهرێمی کوردستان ،ئهگهرچی دەوڵهتێكی سهربهخۆ نييه تـا ديـپـلـۆمـاسـيهتـی دەوڵهتی ھهبێت ،وەک بوونی نوێنهر له UNو بوونی باڵيۆزخانه له واڵتان و بوونی باڵيۆزخانهی واڵتـان له ھهولـێـر ،بهاڵم له چهمـک و ئـاڕاسـتهی و تهفسـيـرو لێکدانهوەو جووڵهو پراکتيکيدا ،ھهرێمی کوردستان پاراديپلۆماسييهکی خاوەن شوناسی خۆی ھهيه.
10
وەک ئاماژەيهک ،سياسهتی دەرەوەی ھهرێمی کوردستان ،لهسهر کۆمهڵێک چهمک و بنهما داڕێژراوە و پراکتيزە دەكرێت .ئێمه بهش به حـاڵـی خـۆمـان له مهکـتهبـی پێوەندييهکانی دەرەوەی پارتی ،دوور له ئايديۆلۆژيای پێوەندی حزبی ،ھهوڵمانداوە ئهم چهمکانه له شێوە و ناوەڕۆكی جووڵه ديپلۆماسييهکان و کرۆکی گوتـارو مـامهڵه ديپلۆماسييهکانمان رەنگبداتهوە. مانهوەو بهرەو پێشتر بردنی ھهرێمی کوردستان مانهوەی ھهرێمی کوردستان وەک يهكهمين و درێژخايهنترين ئهزموونی حوكمڕانی خهڵكی کوردستان و بهھێزترکردنی کۆڵهگهکانی مانهوەی و پێشخستنی سيستهمی ديموکراسی و ئازادی و يهکسـانـی و حـوكـمـڕانـی بـاش و مـافـی مـرۆڤ و پـێـكهوەژيـانـی ئـايـنـی و مهزھهبـی و نهتهوەيـی وھهوڵـدان بـۆ رێـگهگـرتـن له ئهگهری دووبارەبوونهوەی ئهنفال و کيمياباران و کۆڕەو و وێران بوونی واڵت و گهلهکۆمهی ھهرێمايهتی و نـاديـدەگـيـری ھهرێـم و پهراوێـزخـرانـی له گهمهگهورەکـان و به قوربانيکردنی ،لهو پاڵنهرە سهرەكييانهن که روانگه و ئاڕاستهی يهکهمی پراکتيک کردنی سـيـاسـهتـی دەرەوەی ئـێـمه ،پـێـكـدەھـێـنـێـت لهگهڵ ئهوەشـدا ،مـانهوە ،وەک ھهنگاوی سهرەتايی بۆ قۆناغی بااڵتر لهوەی که ئێستا ھهيه ،ھهڵبهته ئهم چهمکه زۆر زياتر ھهڵدەگرێت ،بهاڵم وردەکاريی خودی چهمکی مانهوە Survaivalله نـاو کاری سياسهتی دەرەوە و پێوەنديی نێودەوڵهتی پێويستی به لێکۆڵينهوەی سهربهخۆتر ھهيه. يهکهم شت کوردستان يهکێکی ديکه لهو چهمكه ھهرە گرنگانهی که له روانگهی ئێمهوە له سياسهتی دەرەوەی ھهرێمی کوردستان رەنگ دەداتهوە ،بـوونـی پـرەنسـيـپـی ئهوەيه که دەبـێـت ھهميشه يهکهم شت کوردستان بيت .بهو واتهيهی ،ئێمه كاتێك کارێکی ديپلۆماسی ئهنجام دەدەين يان پێوەندييهکی سياسی ھهرێمايهتی يان نێودەوڵهتی دروست دەکهيـن، يهکهم شت کوردستان و پرسی کورد و بهرژەوەنديی کورد له بهرچاو دەگرين. پراگماتی بوون و نهبوونه كۆيلهی ئايديۆلۆژيا له دنيای پێوەندی نێودەوڵهتيدا ،له نێوان ئايدياليزم و رياليزمدا ،له نێوان خالی سفر و سهددا ،له نێوان بـاش و بـاشـتـر و بـاشـتـريـن له بهرابهر خـراپ و خـراپـتـر و خراپتريندا ،به لهبهر چاوگرتنی گۆڕاوەکانی ناوچهکه ،يان ئهگهرەکانی روودانی ئهو گۆڕاوانه ،ھهرێمی کوردستان دەبێت سياسـهتـێـكـی دەرەوەی وەھـای ھهبـێـت که پراگماتيانه له روانگهی بهرژەوەنديی بااڵی ئاسايشی نهتهوەيی کوردستانهوە ھهنگاو بنێت ،ئهمهش ئهزموون و شارەزايی و بهرچاوڕوونی دەوێـت .لهنـاو گـۆڕەپـانـی بێڕەحمی پێوەنديی نێودەوڵهتی و مهکر و حيلهی ھێزە ھهرێمايهتی و نێودەوڵهتييهكانی و مهيدانی بهرژەوەنبازی ئهواندا ،گرنگه بزانين که چۆن زيانی بچوک بکهين بۆ ئهوەی زيانی گهورەتر نهکهين يان قازانجێكی کورت خايهنی کهم قبوڵ نهکهيـن بـۆ ئهوەی قـازانـجـێـكـی درێـژخـايهن له کـيـس خـۆمـان نهدەيـن ،ھـونهرو پهراوێـزی مانۆڕکردن لهم دۆخه نێودەوڵهتييهی که ئاماژەمان پێکرد ،به بێ بوونی ئاستێكی باشی پراگماتی بوون نايهته دی. کرانهوەو فرە ئاڕاستهيی رەنگه ھيچ پهندێكی کوردی ھێندەی ئهم پهندە له سياسهتی دەرەوە گرنگ نهبێت که وتراوە ،ھهموو ھـێـلـکهکـان مهخهرە سـهبهتهيهکهوە ،کـرانهوە به رووی ھهمـوو اليهکدا ،گرتنهبهری سياسهتێكی فرە ئاڕاسته ،دەتوانێت گرەنتی سياسهتێكی دەرەکی سهرکهوتوومان بۆ بکات،ھهرێمی کوردسـتـان ،پـێـويسـتـی به دۆسـتـايهتـی ھهمـوو اليهکه ،بهاڵم حهتمهن ئهم دۆستايهتی و بهرژەوەندييه ھاوبهشه ،نابێت به ھيچ کلۆجێک له سهر حسـابـی بهرژەوەنـديـی کـورد و دۆزەکهی و ئهو بهھـايـانه بـێـت ،که شوناسی ھهرێمی کوردستان دياری دەکهن ،واته ھهوڵدان بۆ زياتر کردنی دۆست بۆ کوردستان و پرسهکهی ،پشتگيريان بۆ ئێستاو ئايندەی کـوردسـتـان ،پـرۆسـهيهکـی درێژخايهنهو کاری وردو بهردەوام و به دواداچوونی دەوێت چهمکی کرانهوە Opennessله بـواری پـێـوەنـدی دەرەوەدا بهسـهر ھهمـوو اليهکـدا ،ھـێـنـدەی دەرفهت دەخوڵقينێ ،به ھيچ شێوەيهک ھێندە مهترسی ناخوڵقێنێت ،ئێمه وەک سامپڵێک له پێوەندييهکانی دەرەوەی پارتيدا ،ھهوڵمانداوە لهسهر ھهموو ئاستهکان دۆست بۆ کـورد و کوردستان دروست بکهين ،بهردەوامی بهم دۆستايهتييه بدەين ،کاری ئێمه له سهر پارتهکانی ناو سۆسياليست-ئينتهرناسـيـۆنـال ،پـارتهکـانـی لـيـبـرال-ئـيـنـتهرنشـنـال - پارتهکانی سێنتهر ديموکراتهکان ،پێوەندی لهگهڵ ICAPوەک چهتری پارتهکانی ئاسيا ،نموونهيهکن لهو کـرانهوەو فـرە ئـاڕاسـتهيـيهی که پـێـمـان وايه سـيـاسـهتـێـكـی دروستترە بۆ پێوەندييهکانی دەرەوەی ھهرێمی کوردستان ،ئێستا له پێوەنديی نێودەوڵهتيدا ،چهمکێكی نوێ ھاتۆته ئارا ،که زياتر ئهمريكيهکان بۆ خۆيان به کاری دێنـن، ئهويش چهمکی سهرکردايهتی نێتۆرکه .بهو واتايهی ،ھهر کاراکتهرێكی نێودەوڵهتی چهندە بـتـوانـێـت بـازنهی نـێـتـۆرکـی خـۆی فـروان بـکـات و ژمـارەی دۆسـت و ھاوپهيمانهکانی له ناوچه جياجياکان فراوانتر بکات ،ھێندە باشتر دەتوانێت رۆڵی سهرکردايهتی خۆی بگێڕێت. ئهم دۆکترينه نوێيهی ئهمريکا ،دەشێت وەک ئهزموونێک ھهرێمی کوردستان له سياسهتی دەرەوەی خۆيدا بهکاری بھێنێت و نێتۆرکـی خـۆی له شـوێـنه جـيـاجـيـاکـانـی جيھان فراوانتربکات.. ھاوسهنگی پاراستنی بێاليهنيی پۆزەتيڤ و ”سياسهتی دەرەوەی ھهرێمی سروشتی پێوەنـديـيه نـێـودەوڵهتـيـيهکـان وەھـايه ،که زۆر جـار ھـاوپهيـمـانـی و بـلـۆکـبهنـدی لهسـهر بـنهمـای بهرژەوەندی يان ئايديۆلۆژی دروست دەبێت ،ھهرێمی کوردستانيش له ژينگهيهکی جيۆپۆلهتێكی وەھادايه ،که کوردستان ،لهسهر کۆمهڵێک چهمک نهک تهنيا بلۆکبهندييهکان ناوچهيين ،بهڵكو ئامادەيی زلھێـزەکـانـيـش لهگهڵ يـان به جـيـا لهو بـلـۆکـبهنـديـيـانهدا و بنهما داڕێژراوە و پراکتيزە بوونێكی دياريان ھهيه،ھهريهک لهو بلۆکبهنديانه له ھهوڵی بهردەوامدا دەبن تـاوەکـو ئهمه بـکهنه بهشـێـک له ھێزی بلۆکی خۆيان بۆ ھهرێمی کوردستان زۆر گرنگ دەبێت که بێاليهنيی پۆزەتيڤی خۆی له بهرامـبهر ئهو دەكرێت .ئێمه بهش به حاڵی خۆمان بلۆکبهندييانه بپارێزيت و ھهتا پێی دەكرێت ،پارسهنگيی ھێز بپارێزت و لهسهر حسابی ھيچ اليهكيـان به الی له مهکتهبی پێوەندييهکانی دەرەوەی اليهکهی ديکهدا نهشكێنێتهوە. پارتی ،دوور له ئايديۆلۆژيای پێشبينی کردن و خۆ نهدانه دەست قهدەر ئاماژەيهكی ديکهی کورت بۆ سياسهتی دەرەوەی ھهرێمی کوردستان ،ئهوەيه ،که بوونی سياسهتێكی ئهکتيـڤ پێوەندی حزبی ،ھهوڵمانداوە ئهم نهک پاسيڤ ،خاوەن دەسپێشخهری بۆ ھهرێمی کـوردسـتـان زۆر گـرنـگه لهم رووەشـهوە ،بهدواداچـوونـێـكـی چهمکانه له شێوە و ناوەڕۆكی وردی ئــاڕاســتهيــی جــووڵهی کــاراکــتهرە نــێــودەوڵهتــيــيهکــان ،پــێــوەنــدی نــێــوانــيــان ،بهرژەوەنــديــيه گــۆڕاو و واڵتـان ،جووڵه ديپلۆماسييهکان و کرۆکی نهگۆڕاوەکانيان ،سروشتی سياسهتی ناوخۆيی واڵتان و کاريگهری لهسهر شێوەو جـووڵهی دەرەوەی له بهرچاو بگيرێت و ھهميشه سيناريۆ جياجياکان لهبهرچاو بگيرێن و پهنـدە ئـيـنـگـلـيـزيهکه بـكـرێـته کـرۆکـی گوتارو مامهڵه ديپلۆماسييهکانمان ئامادەکاری بۆ مامهڵه لهگهڵ ھهريهک له سيناريۆکان،Work for the Best, Prepare for the Worse ، رەنگبداتهوە“. واته دەبێت ھهميشه کار بۆ ھێنانهدی باشترين بکهين و خۆمان بۆ خراپتريـنـيـش ئـامـادە بـکهيـن ،به ديـوێـکـی ديکهدا ،واته نابێت سياسهتی دەرەوەی ئێمه تهنيا رووداوەکانی ناوچهکه به دوای خۆيدا رامانکێـشـێـت و تهنـيـا ھهڵويستی کاردانهوەمان ھهبێت ،لێرەوەيه که بوونی دەستپێشخهری ،پهراوێزی مانۆڕکردن گرنگی و تايبهتمهنديی خۆيان ھهيه. جهختکردنهوە لهسهر دەرئهنجام ئاماژەيهکی ديکهی گرنگ له سياسهتێكی سهرکهوتوو بۆ کاروباری دەرەوەو مامهڵه لهگهڵ کـاراکـتهرە ھهرێـمـايهتـی و نـێـودەوڵهتـيـيهكـان ،جهخـتـکـردنهوەيه لهسـهر دەرئهنجام ،واته بۆ ئێمه زۆر گرنگه که دەرئهنجامی پرۆسهيهک بهکوێ دەگات و ھهوڵ بدەين بهرژەوەندييهکانی کوردستان لهو دەرئهنجامانهدا چۆن دەبن ،بۆ نموونه، ئێستا ئامادەکاری بۆ جنيڤ ٢دەكرێت ،بۆ ئێمه گرنگه که پرسی کورد له ناو دەرئهنجامهکانی جنيڤ ٢چۆن دەبێت ئهگهر پێوەر بۆ سهرکهوتوويی سياسهتی دەرەوە ،بوونی پێوەنديی ديپلۆماسی فراوان و مامهڵهی زياتری ديپلۆماسی و مانهوەو سهقامگيری بێت و نهبـوونه پـاشـکـۆی ھيچ واڵت و بلۆکێکی ھهرێمايهتی و فراوان بوونی بازنهکانی دۆستايهتی لهگهڵ کوردو الواز بوونی بازنهکانی ئهنتی کورد بێت ،راکێشانی بهرژەوەنديی ئابـووری و وزەی واڵتانی جيھان بێت و بهستنهوەيان به بازاڕی کوردستان بێت ،ئهوا دەگهينه ئهو دەرئهنجامهی که ھهرێمی کوردستان توانيويهتی تا ئاستێكی باش سهرکهوتووانه ئيدارەی فايلی سياسهتی دەرەوەی خۆی بکات ،لهگهڵ ئهوەشدا،ھێشتا رێگايهکی دوورو درێژمان لهپێشه که بتوانيـن زۆر بـاشـتـر لهوەی که ئـێـسـتـا ھهيه ،سـيـاسـهتـی دەرەوەی خۆمان ئيدارە بکهين. ھێمن ھهورامی بهرپرسی مهکتهبی پێوەندييهکانی دەرەوەی پ.د.ک 11
له يادی شێخ عهبدولسهالمی بارزانيـدا MON, 16 DEC 2013 13:13 | KDP.info سيامهند سێلكی نهوەدونۆ ساڵ بهر له ئێستـا و له ڕۆژێـكـی وەكـو ئهمـڕۆدا ،ڕابهری يهكهم بزووتنهوەی شۆڕشگێڕيی بارزان مهوالنا شێخ عهبـدولسـهالمـی بارزانی لهاليهن داگيركهرانی عوسمانی له شاری مووسـڵ له سـێـدارە درا .شێخ عهبدولسهالمی بارزانی له سااڵنی يهكهمی سهدەی بيسـتهمـدا وەكو زانا و بـيـرمهنـدێـكـی مهزن له پـێـنـاو چهسـپـانـدنـی عهدالهت و حهقخوازی و يهكسانی و ئازادی و مـرۆڤـدۆسـتـيـدا و لهسـهر بـنهمـای پهيامی ئيسالمی راستهقينهدا پڕۆژەيهكی گشتگـيـر و ھهمهاليهنهی بـۆ ئهنجامدانی ريـفـۆرم لهنـاو كـۆمهڵـگـادا له دەڤهری بـارزان راگهيـانـد. پڕۆژەكه له چهند خاڵێك پێك ھاتبوو: چونێتيی پاراستنی ژينگه :له پێناو پاراستن و جوانـڕاگـرتـنـی ژيـنـگهچهندين رێنمايی دەركرد. چهسپاندن يهكسانی و دادپهروەری :له پێناو نهھـێـاڵنـی جـيـاوازی لهنێوان پێكھاته جـيـاوازەكـانـی كـۆمهڵـگـادا و دابـيـنـكـردنـی يهكسـانـی و عهدالهتــی كــۆمهاڵيهتــی چهنــديــن رێــنــمــايــی دەركــرد ،بهگــوێــرەی ئهو رێنماييانه ئهرك و ماف بۆ ھهموو تاكێك بهبێ جياوازی دياری كرا. شێخ عهبدولسهالمی بارزانی ئازاديی ئايينی :چونكه له دەوروبهری بارزان پهيڕەودارانـی ئـايـيـنـیڕابهری يهكهم بزووتنهوەی شۆڕشگێڕيی بارزان كريستيان و يهھودی ھهبوون ،شـێـخ ھهمـوو مـاف و ئـازاديـيهكـی بـۆ دەستهبهر كردن و ئهوانيش وەكو موسڵمانان له ئهرك و مـافهكـانـيـانـدا يهكسان بوون .واته ھيچ جياوازييهك له نێوان مرۆڤێكی موسڵمان يان يهھودی يان كريستيان نهبوو و ھهموويان له ئهرك و مافهكانياندا يهكسان بوون. دابينكردنی مافهكانی ئافرەت )ژن( :بهحوكمی بوونی دەسهاڵتی باوكساالری بهسهر ئافرەتاندا و بێبهشبوونيان له ھهمـوو مـافـێـك ،شـێـخ چهنـد رێـنـمـايـيهكـی بـۆدابينكردن و پاراستنی مافهكانی ئافرەتان دەركرد وەكو قهدەغهكردنی ژنـبهژنـی ،قهدەغهكـردنـی بهشـيـری مـارەكـردن ،قهدەغهكـردنـی بهزۆر بهشـوودانـی كـچ، قهدەغهكردنی وەرگرتنی پارە )نهخت( لهبهرامبهر بهشوودانی كچ ،سهربهستكردنی كوڕو كچ له پێكھێنانی خێزان )ژيانی ھاوسهری(ـدا. ئهوكات شێخی بارزان نه ھيچ ھێزێكی سهربازی لهبهر دەست بوو نه ھيچ ھێزێكی ماددی بۆ چهسپانـدنـی ئهم پـڕۆژەيه لهنـاو كـۆمهڵـگـادا ،بهاڵم ھـێـزێـكـی زۆر گهورەتر لهوانهی ھهبوو كه ھێزی بيرباوەڕ و پهروەردە بوو .شێخی بارزانی ئهم رێنماييانهی له كوڕو كۆبوونهوەكاندا و له ميحرابی مزگهوتهكان بۆ ھاوواڵتيانی ناوچهكه شی كردەوە .لهو سهردەمهدا بارزان تهنھا گوندێكی بچووك بوو .كاتێك خهڵك ھهستی بهوە كرد كه رێنماييهكانی شێخ سهد دەرسهد له بهرژەوەنديی ژيانی ئهواندايه و تهواو كۆك و ھاوڕاشن لهگهڵ جهوھهری ئايينی ئيسالم ،ئهو رێنماييانه وەكو ئهركێكی پيرۆز له ھهموو بوارێكدا جێبهجێ كران. ئهم رێنماييانه گۆڕانێكی ڕيشهييان له ژيانی خهڵكی گوندی بارزاندا دروست كرد و له ھهموو ڕوويهكهوە ژيانيان بهرەو باشبوون چوو .كاتێك خهڵكی دەوروبهری بارزان گوێبيستی ئهم پهيامهی شێخی بارزان بوون گوندەكانی دەوروبهری بارزانيش ڕوويان له تهكيهی بارزان كرد و بوون به ھهڵگری پهيامی شێخی بـارزان. له ماوەيهكی كهمدا خهڵكی حهوت عهشيرەتی ناوچهكه واته شێروانی ،بهروژی ،مزوری ،دۆلهمهری ،نـزاری ،ھهركـی بـنهجـی ،گهردی ،بهسـهر سـنـورەكـانـی عهشيرەتگهريدا بازيان دا و بوون به ھهڵگری پهيامی شێخی بارزان و لهسهر بنهمای بارزانيبوون يهكيانگرت .واته شێخی بارزان توانی ئينتمای عهشيرەتـگهری بگۆڕێت بو ئينتمای پهيامێك كه پڕ بوو له عهدالهت و يهكسانی و خوداپهرستی و مـرۆڤـايهتـی .ئهمه سـهرەتـای ئـامـادەكـاری بـوو بـۆ سـهرھهڵـدانـی شـۆڕشـێـكـی ئازاديخوازانه لهپێناو بهرگريكردن له ماف و ئازادييهكانی نهتهوەی كورد ،بۆيه دوای يهكگرتـنـی ئهو حهوت عهشيرەته شێخی بارزانی شۆڕشی دژی دەسهاڵتی ئيمپراتۆرييهتی عوسمانی راگهياند. بـريـفـكـانـی ”شێخی بارزان توانی ئينتمای له يهكهم ھهنگاويشيدا له ساڵی ) (1907سهردانـی نـاوچهی بـاديـنـانـی كـرد و له تهكـيهی كۆبوونهوەی به زۆرێك له سهرۆك ھۆزەكانی بادينان كرد و داوای لـێـكـردن پشـتـيـوانـی شـۆڕشـهكهی عهشيرەتگهری بگۆڕێت بو ئينتمای بكهن ،لهو كۆبوونهوەيهدا ھهموو سهرۆك ھۆزەكان پشتيوانيی خـويـان بـۆ شـێـخـی بـارزان دوو پـات پهيامێك كه پڕ بوو له عهدالهت و كردەوە و بڕيار درا ياداشتێك بدرێته دەسـهاڵتـدارانـی عـوسـمـانـی بـۆ دابـيـنـكـردنـی مـافهكـانـی كـورد .يهكسانی و خوداپهرستی و مرۆڤايهتی. ياداشتهكه به ئيمزای زۆربهی ئامادەبووان بۆ عوسمانييهكان رەوانه كرا. كاتێك ياداشتهكه بهدەست دەسهاڵتدارانی عوسمانی گهيشت ،يهكسهر ئهو ھهوڵهی شێخی بارزانـيـان به ئهمه سهرەتای ئامادەكاری بوو بۆ جــوداخــوازی لهقهڵهمــدا و دەســتــيــان به لهشــكــركــێــشــی كــرد بــۆ ســهر بــارزان .مــخــابــن ھهمــوو ئهو سهرھهڵدانی شۆڕشێكی ئازاديخوازانه سهرۆكھۆزانهی كه بهڵێنيان به شێخی بارزان دابـوو پشـتـيـوانـی لـێ بـكهن له بهڵـێـنهكهيـان پهشـيـمـان لهپێناو بهرگريكردن له ماف و بوونهوە .شێخی بارزان و خهڵكی دەڤهری بارزان بهتهنـھـايـی ڕووبهڕووی سـوپـای عـوسـمـانـيـيهكـان بوونهوە .بارزان و ھهموو گوندەكانی ناوچهكه سـوتـێـنـران ،بهاڵم شـۆڕشـگـێـڕانـی بـارزانـی به ھـيـچ ئازادييهكانی نهتهوەی كورد ،بۆيه دوای يهكگرتنی ئهو حهوت عهشيرەته شێخی شێوەيهك تهسليم نهبوون و بۆ ماوەی حهوت ساڵ شۆڕش بهردەوام بوو. مخابن دوای تۆماركردنی دەيان و سهدان داستانی پڕ له سهروەری كۆمهڵێك خيانهتكار و خـۆفـرۆشـی بارزانی شۆڕشی دژی دەسهاڵتی كورد له ناوچهكانی نزيك ماكوی رۆژھهاڵتی كـوردسـتـان شـێـخـی بـارزان و چهنـد شـۆڕشـگـێـڕێـكـی ئيمپراتۆرييهتی عوسمانی راگهياند“. ديكهيان له پيالنێكی خيانهتكارانهدا دەستگير كرد و تهسليم به داگيركهرانی عوسـمـانـيـيـان كـردن .ئهوە بوو له رۆژی ) (14/12/1914شێخی بارزان له شاری مووسڵ لهاليهن داگيركهرانی عوسمانييهوە له سێدارە درا و شهھيد بوو .بهڕێز مام جهالل سهرۆككۆماری عێراق له وتارێكيدا كه له 17/10/2005و له رێوڕەسمی ھێنانهوەی روفاتی ئهنفالكراوانی بـارزانـيـدا پێشكهشی كرد لهو بارەيهوە دەڵێ) :كاتێك توركهكان شێخ عهبدولسهالمی بارزانييان بهرەو سێدارە برد ،شێخی بارزانی به دەنگێكی بهرز ھاواری كـرد و گـوتـی: قوڕ به سهرتان به كوشتنی من كورد خهالس نابن ،ھهر قهترەيهكی خوێنی من دەبێته بوركانێك ئاگر و له بارزان بهرز دەبێتهوە و ئێوە دەسوتێنێ(. بێگومان ئهم فهرموودەيهی شێخی بارزان وەكو حهقيقهتێكی ڕوون له مێژووی كورددا وەكو رۆژێكی ڕووناك ديارە و ھهر لهو رۆژەدا بـارزان بـوو به قهاڵ و النكهی شۆڕش و سهرھهڵدانی ئازاديخوازانه لهپێناو رزگاری كورد و كوردستان و ھيچ ھێزێك نهيتوانی كۆتايی بهو رێبازە پيرۆزە بێنێت كه شـێـخـی بـارزان به خوێنی پيرۆزی خۆی بهردی بناغهی بۆ داناوە ..ھهر لهو رۆژەوە بارزانييهكان له شێخ عهبدولسهالمهوە فێر بوون كه ھهميشه له پـێـنـاو ئـازادی و سـهربهسـتـيـی كورد و كوردستاندا قوربانی بدەن ،شێخ عهبدولسهالم بارزانييهكانی فێر كرد كه ھهميشه مردنێكی سهربهرزانه و شهرفمهندانه له پێناو حهق و عهدالهت و ئازاديدا ھهڵبژێرن ..ئێستا له ئازاديی بهشێكی كوردستاندا ھهڵگری پهيامی شێخانی بارزان ،سهرۆك مهسعود بارزانی ئااڵی پـيـرۆزی كـوردسـتـانـی بهرز كـردووەتهوە و كورد بهرەو سهربهخۆيی يهكجارەكی دەبات
12