978 960 03 6061 5

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 5

ΕΤΖΕ ΤΕΜΕΛΚΟΥΡΑΝ

Η ΜΑΓΙΚΗ ΠΝΟΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ c Μυθιστόρημα

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ

ΣΤΕΛΛΑ ΧΡΗΣΤΙΔΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 6

H παρούσα έκδοση πραγματοποιήθηκε με την οικονομική ενίσχυση του Ινστιτούτου Γκαίτε, που χρηματοδοτείται από το Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών Υποθέσεων. ❧ ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: Ece Temelkuran, Düğümlere Üfleyen Kadınlar © ©

Copyright by Ece Temelkuran © Kalem Agency Copyright για την ελληνική γλώσσα Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2015

Έτος 1ης έκδοσης: 2016 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. ΓΡΑΦΕΙΑ: Θεμιστοκλέους 104, 106 81 Αθήνα ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-6061-5

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Τυνησία [ 13 ] Λιβύη [ 147 ] Αίγυπτος [ 397 ] Λίβανος [ 515 ]

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 8

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 9

Στην Αϊσέ... Αχ, δεν γίνεται χωρίς εσένα...

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 10

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 11

«Πες: Ζητώ καταφύγιο στον Κύριο της Χαραυγής, για να σωθώ από την κακία των όντων που Εκείνος έπλασε, από τον κίνδυνο της ζοφερής νύχτας που μας αγκαλιάζει, από τον κίνδυνο των μάγων, οι οποίοι φτιάχνουν κόμπους* και τους φυσούν, κι από τον κίνδυνο των φθονερών που στήνουν παγίδες». Σ ΟYΡΑ

ΕΛ -Φ EΛΑΚ ,

Η Χαραυγή**

«Το κοινό όμως έχει πάψει να αντιδρά θετικά στον βαρύ ιστορικό αυτοσαρκασμό. Μπορεί, αν χρειαστεί, να τον ανεχτούν σε έναν άντρα, αλλά όχι σε μια γυναίκα. Μια γυναίκα δεν έχει ανάγκη όλη αυτή τη θωράκιση». Τ Ζ . Μ. Κ ΟYΤΣΙ *** «Πες την αλήθεια, αλλά πες την παραποιημένη».

E ΜΙΛΙ Ν ΤIΚΙΝΣΟΝ

* Το παρόν κεφάλαιο και το επόμενό του θεωρούνται διαλυτικά της μαγείας. Με αυτά ο Μωάμεθ έλυσε τα μάγια που του είχε κάνει ένας Ιουδαίος μάγος με τη βοήθεια των θυγατέρων του, φτιάχνοντας ένα κέρινο ομοίωμα του Μωάμεθ, τυλίγοντάς το με μια χορδή τόξου με έντεκα κόμπους και ρίχνοντάς το σε ένα πηγάδι. Με την απαγγελία καθενός εδαφίου των δύο αυτών τελευταίων κεφαλαίων του Κορανίου (συνολικά έντεκα εδάφια) λυνόταν και ένας κόμπος από τη χορδή του τόξου (Το ιερό Κοράνι, Εκδόσεις Κάκτος). (Σ.τ.Μ.) ** Στα τουρκικά: Το ζωντανό Κοράνι, Τουρκικές έννοιες και σχολιασμοί, Ιχσάν Ελίατσικ. Στα ελληνικά: Το ιερό Κοράνι, απόδοση στη νέα ελληνική από τη φιλολογική ομάδα Κάκτου, σύμφωνα με τις ερμηνευτικές εκδοχές της κλασικής μετάφρασης του Γ. Ι. Πεντάκη, Κάκτος, 2006. (Σ.τ.Μ.) *** Στα τουρκικά: Το μυθιστόρημα του μυθιστοριογράφου, Τζ. Μ. Κούτσι. Στα ελληνικά: Ελίζαμπεθ Κοστέλο, Τζ. Μ. Κούτσι, μετάφραση Β. Καραγιώργος, Εκδόσεις Διήγηση, Αθήνα 2004. (Σ.τ.Μ.)

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 12

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 13

ΤΥΝΗΣΙΑ

13

Δραπετεύουμε. Κάθομαι στο πίσω κάθισμα, στη μέση ενός λευκού αυτοκινήτου που κατευθύνεται με ταχύτητα εκατόν σαράντα χιλιομέτρων την ώρα στα νότια της Τυνησίας. Στ’ αριστερά μου μια μαρμαρωμένη, μελαχρινή γυναίκα, με μια ξανθιά περούκα που γλιστράει από το κεφάλι της, στα δεξιά μια άλλη γυναίκα, που κουνάει ακατάπαυστα το μηρό της και καλύπτει το φαλακρό της κεφάλι με μια λευκή μαντίλα. Οδηγεί το αυτοκίνητο ένας μονόφθαλμος, ηλικιωμένος άντρας χωρίς αριστερό μάτι. Η ηλικιωμένη γυναίκα με τα άσπρα μαλλιά και τα πορφυρά μεταξωτά που κάθεται στο μπροστινό κάθισμα είναι απολύτως άνετη, ανοίγει το παράθυρο και στρέφει το πρόσωπό της στον άνεμο. Η φαλακρή γυναίκα ρωτάει «πού πηγαίνουμε». Η ηλικιωμένη τής απαντάει «νότια». Η φαλακρή, οργισμένη, επιμένει: «Πόσο νότια;» Η ηλικιωμένη τής απαντάει: «Αρκετά!» Απεναντίας, εγώ, λίγο πρωτύτερα, πήγαινα στην Ιστανμπούλ. Ενώ τώρα ξεκινώ το πιο συναρπαστικό και πιο τρομακτικό ταξίδι της ζωής μου. Θυμάμαι πώς άρχισε η ιστορία και δεν μπορώ να το πιστέψω ακόμα και σήμερα.

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 14

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

να κοιμηθώ. Άκουσα όμως έναν ήχο από παντόφλες στις πέτρινες σκάλες του ξενοδοχείου. Άκουσα τον ήχο που κάνουν τα γυμνά πέλματα καθώς κολλάνε στις δερμάτινες παντόφλες και απομακρύνονται. Παρά την τόση φασαρία από το γάμο. Ανάμεσα σε στριγκές επευφημίες και σε πυροτεχνήματα. Σίγουρα ήταν γυναίκα. Ελαφριά και νέα. Έπειτα, μια ακόμα γυναίκα ανέβηκε τις σκάλες. Την άκουσα. Άκουσα πόσο μικρά ήταν τα πέλματά της. Φορούσαν και οι δύο νυχτικά, άκουσα το θρόισμα του υφάσματος, λεπτό βαμβακερό. Άκουσα το μάκρος των νυχτικών τους, ακόμα και το πλάτος τους, από τα μικρά τους βήματα, και σκέφτηκα πως θα ήταν σίγουρα λευκά. Πάντως, είναι μια νύχτα που δεν θέλω να μπλέξω στη ζωή. Μ’ έχουν απολύσει από τη δουλειά μου στην εφημερίδα. Δεν έχω διάθεση. Εκτός από ηττημένη, είμαι συνάμα και νηστική. Επειδή άργησα να καταλάβω ότι η κοπέλα της ρεσεψιόν έπαιρνε την εκδίκησή της για την αντίδρασή μου στο λάθος που έκανε κατά την καταχώρισή μου. Περασμένα μεσάνυχτα, μου πέταξε ένα «φυσικά, φυσικά» με άδειο βλέμμα, το οποίο εκ των υστέρων συνειδητοποίησα πως ήταν διαβολικό. «Υπάρχει κάποιο ανοιχτό εστιατόριο στην παλιά πόλη τέτοια ώρα;» ρώτησα μετά τη μικρή μας ένταση. «Φυσικά, φυσικά», μου απάντησε. Κάπως έτσι χάθηκα στο λαβύρινθο της παλιάς πόλης.

15

Α

ποφάσισα

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 16

16

Από κάθε στοά ξεφύτρωναν σκιές. Σκιές που βλέπεις όταν φτάνεις νύχτα σε μια άγνωστη πόλη και βαδίζεις ασφαλώς προς τη λάθος κατεύθυνση. Όταν σηκωθώ το πρωί, θα πω «αν είχα βαδίσει προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση, θα είχα φτάσει στην καρδιά της πόλης», το ξέρω. Είναι αδύνατον όμως να ξεγελάσει κανείς τη στραβομάρα του νυχτερινού ταξιδιώτη. Ξεγλιστρώντας με κόπο από τις σκιές που με σημάδευαν με τα βήματά τους, έφτασα αισίως στο δωμάτιο του ξενοδοχείου Dar el Medina, με το παράθυρό του στην εντελώς λάθος πλευρά. Μετά από τη μάταιη περιπλάνηση στα ιερά κανάλια της πόλης, που συνοδευόταν από κάμποσες προσευχές στο Κοράνι, τώρα, βλέποντας ότι δεν δούλευε το διαδίκτυο και βέβαιη ότι δεν επρόκειτο να σκοτώσω το μοναδικό κουνούπι που βούιζε μες στο δωμάτιο, αποφάσισα να κοιμηθώ. Ακριβώς λοιπόν εκείνη την ώρα άκουσα τον ήχο από τις παντόφλες. Ένα χαχανητό. Σαν να πέρασε μπροστά μου ένα ελάφι, τόσο ξεσηκωτικό. Άκουσα τη μία από τις γυναίκες να ακουμπάει το ένα της πόδι στο μηρό της, σαν πελαργός· καθότι άκουσα να σπρώχνει με την πατούσα της την παντόφλα προς τα μπρος. Άκουσα διακεκομμένες συνομιλίες. Έπειτα ακούμπησαν και οι δυο τα αναρριχώμενα γιασεμιά που περιστοίχιζαν την αυλή του ξενοδοχείου. Άκουσα να κόβουν ένα γιασεμί, κλαδιά να σπάνε. Ακούει μάλλον κανείς τους ήχους της νύχτας μακρόσυρτα, όταν θέλει να πειστεί για μια περιπέτεια. Κράτησα σφιχτά κάτω από τη μασχάλη μου το μπουκάλι ουίσκι που είχα αγοράσει βιαστικά από το αεροδρόμιο. Στερέωσα και τρία ποτήρια στα δάχτυλά μου.

Μόλις τις πλησίασαν τα βήματά μου, σώπασαν. Δυο γυναίκες στέκουν ακουμπισμένες στο λευκό, χαμηλό στηθαίο της ταράτσας του ξενοδοχείου Dar el Medina, που ήταν παλιά μια τυνησιακή έπαυλη. Έχουν βάλει τους αγκώνες πάνω στο στη-

θαίο, με τη λεκάνη τους τουρλωμένη προς τα πίσω. Τη στιγμή που συναντιόμαστε, έχουμε όλες στο πρόσωπό μας εκείνο το αμήχανο χαμόγελο των τουριστών που απολογούνται για την ξενική τους προέλευση. Τα νυχτικά τους ήταν λευκά. Και, ναι, εκείνη που φαινόταν πιο άνετη, πιο ναζιάρα, και που είχε μεγάλη περιφέρεια, είχε ακουμπήσει το ένα της πόδι στο μηρό της, σαν πελαργός. «Δεν σ’ αφήνει ο θόρυβος να κοιμηθείς», είπα. Στα αγγλικά, ώστε να μην προβληματιστούμε για το ποια αραβικά θα επιλέγαμε να μιλήσουμε, μολονότι ήταν απολύτως σίγουρο ότι όλες προερχόμασταν από την κάτω μεριά του κόσμου. «Εξαιτίας του γάμου, έτσι δεν είναι; Ελάτε», είπε εκείνη με τη μεγάλη περιφέρεια. «Ελάτε», επανέλαβε και η άλλη. Και οι δυο στ’ αραβικά. Με μια μόνο λέξη αποσαφηνίστηκε η καταγωγή τους. Η μικροκαμωμένη γυναίκα με τη μεγάλη περιφέρεια, που φαινόταν ευδιάθετη, ήταν Τυνήσια, καθότι δεν χρησιμοποίησε την κατάληξη του θηλυκού γένους στο τέλος της λέξης. Η άλλη μιλάει με πιο σκληρή προφορά, είναι Αιγύπτια. Η Αιγύπτια είναι ατίθαση, έχει ένα ελαφρώς μελαμψό, μυστηριώδες, στεγνό και αρκετά ψηλό σώμα, σαν αντρικό. Η Τυνήσια είναι πιο γλυκιά κοπέλα, με έντονη θηλυκότητα. Με το που έσκασε ένα πυροτέχνημα, αποσοβήθηκαν οι ανούσιες φλυαρίες της πρώτης γνωριμίας. Πλησίασα να κοιτάξω τι συμβαίνει και άφησα τα ποτήρια πάνω στο λευκό, χαμηλό στηθαίο. Τις κοίταξα... Ναι, πίνουν και οι δυο ουίσκι. «Ο γάμος δεν φαίνεται καλά από δω», είπε η ατίθαση Αιγύπτια. «Είναι από αυτή την πλευρά», έδειξε η περιχαρής Τυνήσια. «Ίσως υπάρχει μια ιδιορρυθμία στην Τυνησία», είπα, «καμιά ταράτσα δεν διακρίνεται από την άλλη, ε;» «Έτσι είναι», είπε η Τυνήσια με τη μεγάλη περιφέρεια, «η χώρα μας φημίζεται για την αρχιτεκτονική της ευρηματικότητα. Οι κάτοικοί της καταφέρνουν να κρύβονται ο ένας από τον άλλο, ενώ ζούνε ο ένας μέσα στον άλλο».

17

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 17

18

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 18

Προσπάθησα να κοιτάξω προς το γάμο χωρίς να τις κοιτάξω καταπρόσωπο· έτσι, εκείνες κατάφεραν να δουν το πρόσωπό μου. Καθώς έγειρα λίγο ακόμα, πρόσεξα ότι ο γάμος τελούνταν σε μια τετράγωνη ή ορθογώνια ταράτσα που βλέπαμε πανοραμικά. Μια ταράτσα τεμαχισμένη ασύμμετρα από καλώδια με χρωματιστά λαμπιόνια, γεμάτη ώριμες γυναίκες και νεαρά κορίτσια που χόρευαν, ντροπαλές παρθένες που γελούσαν παρέα και σκέπαζαν το πρόσωπο με τα χέρια τους, βαμμένα με χένα. Η νύφη, με την τεράστια σατέν τουαλέτα, φαίνεται απελπιστικά παραδομένη· ένας αιφνιδιασμένος αλεξιπτωτιστής που βρέθηκε σε εχθρικό έδαφος. Όσοι χορεύουν γύρω της είναι ευτυχισμένοι, σαν φυλή ιθαγενών που βρήκε ένα σπάνιο ζώο για το φαγοπότι. «Η νύφη μοιάζει λίγο θλιμμένη. Θα φταίει μάλλον ο φόβος της πρώτης νύχτας», είπα, κουβέντα να γίνεται. Η Τυνήσια ξέσπασε σ’ ένα χαχανητό. Το ίδιο που είχα ακούσει από το δωμάτιο: «Κι εγώ αυτό είπα πριν λίγο. Θα της βγει η ψυχή απόψε. Δραστική θεραπεία!» Η Αιγύπτια γέλασε κάπως ενοχλημένη: «Πιθανόν να προέρχεται από κει η παράδοση των Τυνήσιων Εβραίων, είκοσι μέρες πριν από τη νυφική παστάδα ταΐζουν, ποτίζουν τη νύφη και δεν την αφήνουν να κουνηθεί διόλου, για να την παχύνουν. Ώστε να αντεπεξέλθει στις σκληρές συνθήκες της πρώτης νύχτας». Και για να διευκρινίσει ότι δεν είχε κάποια οικειότητα με την Τυνήσια όπως εκείνη είχε αφήσει να διαφανεί, πρόσθεσε: «Και εμείς τώρα γνωριστήκαμε». Έκανε μια παύση. Ίσως να ξέχασε το όνομα της Τυνήσιας. «Εσύ από πού είσαι;» με ρώτησε με σοβαρότητα. Η Τυνήσια αντιπαρήλθε αυτό τον υπαινιγμό, που έθετε κάποιες αποστάσεις: «Μόλις τώρα γνωριστήκαμε, αλλά είναι σαν να ξέρουμε η μια την άλλη».

Η Αιγύπτια δεν της έδωσε σημασία, εξακολούθησε να με ρωτάει: «Μάλλον είσαι δημοσιογράφος;» «Φαίνεται ακόμα και με το νυχτικό;» είπα. Η Τυνήσια μ’ ένα παρατραβηγμένο χαχανητό: «Όχι, αυτό που φαίνεται πραγματικά είναι το γούστο σου στα εσώρουχα». Σώπασα. Μια ανεπαίσθητη ένταση. Δεν μου αρέσει αυτή η άκομψη οικειότητα. Ωστόσο, βλέπω πως την Τυνήσια δεν την απασχολεί καθόλου. Στράφηκα προς την Αιγύπτια, για μια πιο διακριτική προσέγγιση: «Ήμουν», είπα, «τώρα είμαι άνεργη. Ήρθα με τη σκέψη μήπως γράψω ένα βιβλίο για την Αραβική Άνοιξη». Μιλώ μόνο στην Αιγύπτια: «Κι εσύ, μήπως είσαι ακαδημαϊκός;» Τότε λοιπόν μεταμορφώθηκε σε ένα κοριτσόπουλο που καθώς γύριζε από το σχολείο στο σπίτι, συνέβη κάτι αστείο και έβαλε τα γέλια. Φάνηκε να διαλύεται κάπως η κομπορρημοσύνη της. Κούνησε το κεφάλι της θυμόσοφα. Με ένα ύφος μεταξύ άντρα και παιδιού, σαν να γνωριζόμασταν ήδη καλά. «Εγώ είμαι η Μαριάμ», είπε, «ήρθα σήμερα στην Τυνησία. Και, ναι, Αμερικανικό Πανεπιστήμιο Καΐρου, Τμήμα Ιστορίας, κυρία μου!» Παρότι ήμουν ακόμα εκνευρισμένη με τη διαχυτικότητα της Τυνήσιας, είπα να της δώσω κι εκείνης μια ευκαιρία: «Κι εσύ, δεν είσαι ακαδημαϊκός μάλλον». Είπε μόνο: «Κι εγώ ήρθα σήμερα το βράδυ από τη Νέα Υόρκη». Κόλλησε τα χείλη της στο ποτήρι του ουίσκι και χαμογέλασε, επιμήκυνε για λίγο την όλο αναμονή σιωπή και ύστερα, για να δημιουργήσει ακόμα περισσότερο σασπένς, είπε μονάχα το όνομά της, με γράμματα από νέον, και σώπασε: «Εγώ είμαι η Αμίρα». Έσκασε κι άλλο ένα πυροτέχνημα. Κοιτάξαμε. Η πόλη θα πρέπει να φαινόταν από τον ουρανό σαν ένα θεόρατο, τετρά-

19

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 19

20

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 20

γωνο σταυρόλεξο αποτελούμενο από μαύρες, ορθογώνιες ταράτσες. Σε ένα άσπρο τετράγωνο του σταυρόλεξου έστεκε το πρώτο γράμμα της λέξης Γ-Α-Μ-Ο-Σ, για να συμπληρωθεί όμως η λέξη, έπρεπε να ανάψουν τα φώτα και σε άλλες ταράτσες. Τρεις γυναίκες στεκόμασταν σ’ ένα μαύρο τετράγωνο που δεν θα απασχολούσε κανέναν. Σ’ αυτό το κεφάτο τετράγωνο βλέπαμε τα πρόσωπά μας μόνο στιγμιαία, όταν φωτίζονταν από τα πυροτεχνήματα, και με το φως που κυλούσε από τον ουρανό στη γη, από το πρόσωπο στην κοιλιά μας, αναγνωρίζαμε τους ώμους, το στήθος, τα μπράτσα, τους καρπούς μας. Η Αιγύπτια Μαριάμ αν δεν φορούσε νυχτικό, θα έδινε την εντύπωση ενός αγοριού. Και αν δεν άνοιγε το στόμα της, δεν θα μπορούσε να διανοηθεί κανείς την επιβλητικότητα που απέπνεε με τη βαριά φωνή της. Ενώ η Τυνήσια Αμίρα κολυμπούσε σαν ψάρι μες στο νυχτικό της στη θέση όπου στεκόταν. Όποτε φυσούσε, ακκιζόταν σαν να την είχε μόλις φιλήσει κάποιος. Σύμφωνα με την ισορροπία που είχε διαμορφωθεί μεταξύ τους πριν έρθω εγώ, η Μαριάμ ήταν ο άντρας εδώ και η Αμίρα η γυναίκα. Η τόσο μεγάλη αντίθεσή τους διασαφήνιζε την ιδιοσυγκρασία τους. Ατενίζαμε τον κόσμο από ένα σκοτεινό δώμα όπου δεν μπορούσε να μας δει κανείς, είχαμε κρυφτεί μισόγυμνες στο μαύρο τετράγωνο ενός θεόρατου σταυρόλεξου. Όταν τελείωσαν τα πυροτεχνήματα, ρώτησα την Τυνήσια Αμίρα με βιαστική περιέργεια: «Εσύ γιατί μένεις στο ξενοδοχείο;» Έκανε ένα διάλειμμα παίρνοντας ένα ειρωνικό, πικρό χαμόγελο. Έστρεψε το κεφάλι της προς το γάμο. Με μια ολότελα άψυχη φωνή, σαν ρομπότ, εντελώς άσχετη με τη γυναίκα που ξεκαρδιζόταν πριν λίγο, είπε: «Πέθανε ο πατέρας μου και έγινε επανάσταση. Δεν μου κάνει καρδιά να πάω στο σπίτι». «Ζωή σ’ εσένα», είπε η Αιγύπτια Μαριάμ στ’ αραβικά. Εγώ δεν είπα τίποτα. Η Αμίρα αποδέχτηκε την ευχή σηκώ-

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 21

Κάπως έτσι αποτραβηχτήκαμε σε ένα φερφορζέ τραπέζι που βρισκόταν στην πιο σκοτεινή γωνία του σκοτεινού τετραγώνου. Γελάσαμε παρέα, καθώς οι τιράντες των λευκών μας νυχτικών μια κολλούσαν στην επιδερμίδα μας και μια έπεφταν

21

νοντας το πιγούνι της ψηλά. Έπειτα, γράπωσε τη σιωπή σαν σβούρα, την έπιασε και την έστριψε: «Είναι παράξενα έτσι. Είσαι σαν τουρίστας στην πόλη σου. Όταν δεν πας στο σπίτι και έρχεσαι στο ξενοδοχείο, γίνεσαι κάποιος άλλος. Σαν να μπαίνεις στη ζωή σου από άλλη πόρτα... Καλά είναι έτσι». Κούνησε το κεφάλι της: «Καλά είναι έτσι. Καλά είναι έτσι». «Σαν να σταμάτησε η ταινία και να εισέβαλες μέσα, πορφυρό ρόδο της Τύνιδας!» της είπε η Μαριάμ παίρνοντας βιαστικές γουλιές απ’ το ουίσκι της. Για στάσου να δούμε. Και αυτή είναι μια τέτοια νύχτα, είπα μέσα μου. Ενώ η γνωριμία με ενδιαφέροντες άντρες με τρομάζει σαν το άκουσμα της φράσης «σε λίγο θα βομβαρδιστεί το Παρίσι», η γνωριμία με ενδιαφέρουσες γυναίκες με πλημμυρίζει με ένα αίσθημα ευγνωμοσύνης, όπως όταν ανοίγει η αυλαία στη Σκάλα του Μιλάνου. Έτσι έγινε πάλι. Η Αμίρα στράφηκε προς τη Μαριάμ σαν να της έλεγε: «Εσύ τι δουλειά έχεις εδώ;» «Επισήμως, είμαι εδώ για να μελετήσω τη βασίλισσα Διδώ, την ιδρύτρια της Καρχηδόνας. Τολμώ όμως να ομολογήσω ότι στην πραγματικότητα έχω δραπετεύσει κι εγώ από τη δική μου ταινία στην Αίγυπτο». Και οι δύο –μήπως αυτό οφείλεται στην αποστήθιση της «Σεχραζάτ» από μέρους όλων των γυναικών της Αραβίας, δεν ξέρω– άφησαν τις προτάσεις τους ημιτελείς στο πιο ενδιαφέρον σημείο.

22

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 22

και τις σηκώναμε, με το φεγγαρόφωτο να φωτίζει τμηματικά τα πρόσωπά μας. Ασχοληθήκαμε με διάφορα γυναικεία θέματα, μεθύσαμε αρκετά. Γελάσαμε με το κορίτσι της ρεσεψιόν, με τα δωμάτια του ξενοδοχείου που ήταν σαν κελιά, με τις γυναίκες που χόρευαν στο γάμο... Η Αμίρα μιμήθηκε τους Τυνήσιους, βάλαμε και οι τρεις τα γέλια. Μετά μιμήθηκε τους Αιγύπτιους και τους Τούρκους. Αν αυτό το γλυκό, ακατάσχετο χορικό μπορούσε να αποκωδικοποιηθεί και να μεταφερθεί στο χαρτί, πιθανόν να αποκτούσαμε μια Χιουμοριστική Εγκυκλοπαίδεια των Αντρών της Μέσης Ανατολής. Ύστερα, ποιος ξέρει γιατί, σωπάσαμε για λίγο. Τόση ώρα η Αμίρα δεν είπε τι δουλειά έκανε. Κάτι που, για να είμαι ειλικρινής, μου κινεί την περιέργεια. «Εεε;» ρώτησε η Αμίρα τη Μαριάμ. «Εσύ γιατί δραπέτευσες από το Κάιρο;» Προς στιγμήν η Μαριάμ έγινε μια γυναίκα αποφασισμένη να διηγηθεί την ιστορία της. Προσπαθούσε αδέξια να χρησιμοποιήσει λέξεις πιο τολμηρές που δεν συνήθιζε, για να προσαρμόσει τη στεγνή, ακαδημαϊκή της σοβαρότητα στη χαλαρότητα της Αμίρα: «Εγώ τα έκανα θάλασσα, γλυκιά μου. Κοιμήθηκα με κάποιον. Γι’ αυτό βρίσκομαι ενώπιόν σας!» «Να ζήσεις, αδερφή!» αναφώνησε διαπεραστικά η Αμίρα σαν κότα στρουμπουλή. Το κορμί της Μαριάμ, καθώς μιλούσε, τη μια μεταμορφωνόταν σε αντρικό, την άλλη σε γυναικείο, κι άλλοτε σκάλωνε, θαρρείς, σ’ ένα λυγμό ανάμεσα στα δύο. Κάποιες φορές έγερνε προς τα μπρος σαν σοφός άντρας, άλλες πάλι ίσιωνε σαν γυναίκα. Όσο η Αμίρα έσκυβε μπροστά ακουμπώντας το στήθος της στο τραπέζι, έσκυβε και η Μαριάμ, όσο η Αμίρα ανακαθόταν πίσω, πίσω κι εκείνη. Μετά από όλον αυτό τον αγώνα, είχε ακόμα δυνάμεις να μιλήσει· ακούστηκε λες και έξυνε τους ήχους στο λαιμό της: «Μέχρι πρόσφατα η αδερφή σας φύλαγε την αγνότητά της

για την πρώτη νύχτα με τον τυχερό άντρα... Απ’ όσο καταλαβαίνετε, δεν ήταν γραφτό της να γίνει έτσι! Χα χα χα!» Δεν της ταιριάζει αυτή η αργκό, ούτε η προσπάθεια υποβάθμισης της θλίψης της. Τέτοιες φτηνές κουβέντες, όταν εκστομίζονται από μια ατίθαση και ανδροπρεπή γυναίκα σαν τη Μαριάμ, μόνο ενόχληση προκαλούν στον ακροατή. Η Αμίρα όμως, που ξέρει τι θα πει τρυφερότητα, γλυκαίνει αμέσως τη στυφή γεύση της ατμόσφαιρας: «Ωχ! Επομένως, έχουμε κι εμείς μια νύφη!» Το χέρι της πήρε την πτυχή του χαμόγελου από το μάγουλό της και την τράβηξε ως πέρα στ’ αυτιά, ενώ με το άλλο της χέρι σήκωσε το ποτήρι της. Τσουγκρίσαμε, και κάπως έτσι διαλύθηκε η θλίψη της Μαριάμ, μια θλίψη που η ίδια προσπαθεί μονίμως να ευτελίσει επειδή δεν μπορεί να την εκφράσει με λόγια. Είναι προφανές ότι πρόκειται για μια γυναίκα που τα βγάζει πέρα με τον κόσμο ενώ δεν μπορεί να τιθασεύσει την καρδιά της. Μπήκε στην ατμόσφαιρα που ελάφρυνε η Αμίρα με συνειδητή χαρά. Αποφάσισε να μην εγκαταλειψει την αργκό, που της κόλλησε τόσο αδέξια: «Είμαι τριάντα έξι χρονών, φιλενάδα! Σπούδασα στο Κέιμπριτζ. Έκανα μεταπτυχιακό και διδακτορικό στο Πρίνστον. Και είμαι μουσουλμάνα. Τηρώ το τελετουργικό της προσευχής δηλαδή. Που πάει να πει, γλυκιά μου, ότι δεν βρήκαμε χρόνο γι’ αυτά τα πράγματα. Και... ξέρεις βέβαια πόσο συντηρητική είναι η Αίγυπτος. Δεν είναι σαν την Τυνησία». Η Αμίρα ξεκαρδίστηκε: «Άσε καλύτερα, μην το θίγεις αυτό το θέμα», είπε λυμένη στα γέλια. Ένα άχαρο γέλιο. Το παιχνίδι της ανεμελιάς που έπαιζαν, όσο πήγαινε και δυσκόλευε. Καθότι ήταν σαφές ότι υπήρχε κάτι που απασχολούσε και την Αμίρα, κάτι που είχε σχέση με την Τυνησία και με το συντηρητισμό ασφαλώς. Αίφνης, η Μαριάμ ανακάθισε πίσω στη θέση της, σοβάρεψε: «Μετά ήρθε η πλατεία Ταχρίρ...»

23

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 23

24

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 24

Έβγαλε ένα πακέτο τσιγάρα από την τσέπη του νυχτικού της, συνέχισε: «Όταν έγινε ό,τι έγινε στην πλατεία Ταχρίρ... Πώς να το πω; Εκεί... Ήταν το κάτι άλλο... Σαν μαγεία... Που πάει να πει...» Ακούμπησε πίσω και η Αμίρα, σαν να μην ήθελε ν’ ακούσει την περιγραφή της Μαριάμ για την πλατεία Ταχρίρ, για τη μαγεία. Τουναντίον, εγώ φοβάμαι πως αν δεν ακούσεις προσεκτικά τους ανθρώπους όταν διηγούνται για πρώτη φορά την ιστορία τους, μπορεί ξαφνικά να πεθάνουν. «Να γίνεσαι ένα;» ρώτησα. «Ακριβώς. Γίναμε ένα. Όταν ο άνθρωπος ξεπερνά τον εαυτό του... Γυναίκες, άντρες, όλοι μαζί, σαν ένα αδερφικό προσκύνημα. Σαν να κάνεις τον τελετουργικό καθαρμό και να προσεύχεσαι. Σαν να βρίσκεις καταφύγιο», συνεχίζει η Μαριάμ. Καθώς μιλάει, το πρόσωπό της φωτίζεται από τη μαγική λάμψη της ονειροπόλησής της: «Και, φυσικά, τότε δεν υπάρχει φόβος. Δεν υπάρχει αμαρτία... Κάπως έτσι κι εγώ, μια νύχτα στην Ταχρίρ...» «Έ, όχι!» είπε η Αμίρα ζωηρεύοντας, καθώς η Μαριάμ έμπαινε στο ζουμερό μέρος της ιστορίας. «Μάλιστα, κυρία μου», είπε η Μαριάμ κουνώντας το κεφάλι της στοχαστικά. «Μέσα στη σκηνή δηλαδή;» ρώτησα με ύφος έμπειρου, λες και μου είχε συμβεί κάτι παρόμοιο ώστε να αντιλαμβάνομαι την κατάσταση σφαιρικά. Η Μαριάμ δεν δίνει την εντύπωση ανθρώπου που θα έκανε μια τέτοια τρέλα, και θεόγυμνη να την άφηνες, δεν θα απελευθέρωνε τη γυναίκα από μέσα της. Η Αμίρα σπάει πλάκα, επιμένει σκόπιμα στην πιπεράτη πλευρά της υπόθεσης: «Εεε, ήταν καλός τουλάχιστον;» Η Μαριάμ δυσανασχέτησε, επειδή δεν άντεχε ένα τόσο κρύο αστείο, και δεν αποκρίθηκε. Γέλασε βεβιασμένα, βαδίζοντας

υποχρεωτικά στα χνάρια της μάγκικης συμπεριφοράς που είχε υιοθετήσει. Εκ των πραγμάτων, ανέλαβα εγώ αμέσως, ως άλλη Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ, να απαλύνω την ένταση: «Κοιτάξτε τι θα πω. Κάμποσο καιρό πριν, έζησα για ένα χρόνο στη Βηρυτό. Η μαμά μου ανησυχούσε αρκετά, είχε και περιέργεια για τη ζωή εκεί. Κάποια στιγμή πήγα να τη δω, καθόμασταν στην κουζίνα και μιλούσαμε. Με ρώτησε: “Τι κάνεις εκεί πέρα; Πώς είναι αυτοί οι Άραβες δηλαδή; Είναι πολύ θρησκόληπτοι;” Όταν λέμε Άραβες, οι Τούρκοι σκέφτονται τους Άραβες του Κόλπου ή της Μαύρης Αφρικής». «Μα τι σχέση έχει η Μαύρη Αφρική;» είπε η Μαριάμ. «Έτσι είναι, αγαπητή μου. Τέλος πάντων, εγώ εξήγησα στη μαμά μου: “Μαμά, κοίτα, η Βηρυτός είναι περίπου όπως εδώ. Ο Άραβας δεν είναι όπως τον φαντάζεσαι. Με τα αραβικά δεν προσεύχονται μόνο, κάνουν έρωτα, ασκούν πολιτική...” Αναφέρθηκα στην πολιτική κατάσταση, της εξήγησα την ιστορία της αραβικής Αριστεράς, που κρατούσε από τη δεκαετία του ’60, και τα λοιπά... Εκείνη την ώρα μπήκε μέσα ο πατέρας μου τρώγοντας σπόρια και είπε: “Υπάρχουν βέβαια και εξελιγμένοι Άραβες!”». Βάλανε τα γέλια. Γέλασαν ακόμα περισσότερο με την παρατήρησή μου: «Κι εσείς είστε πολύ μοντέρνες Αράβισσες, κορίτσια!» Φάνηκε ότι παραμερίζονταν επιτέλους οι κρυφές μαγκιές, η επίδειξη ελευθεριότητας και άνεσης, οι αναζητήσεις ισορροπίας δυνάμεων, και ότι αυτό που επεδίωκαν όλες κατά βάθος ήταν η συνεννόηση. Την ώρα που κόπαζαν τα χαχανητά, η Αμίρα στύλωσε απότομα το κεφάλι της στον αέρα, σαν παπαρούνα που τηρεί ενός λεπτού σιγή στην άκρη του δρόμου. «Αα! Για σταθείτε! Τι είναι αυτό;» Κρατήσαμε την αναπνοή μας. Ο γάμος είχε τελειώσει, δεν ακουγόταν κιχ... Η Αμίρα σηκώθηκε όρθια σαν να μύριζε τους

25

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 25

26

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 26

ήχους με τη μύτη της. Όταν κατέληξε από πού ερχόταν ο θόρυβος, έσυρε τις παντόφλες της στην ακριβώς αντίθετη πλευρά απ’ όπου τελούνταν ο γάμος. Πήγαμε κι εμείς προς τα κει, πατώντας με τις παντόφλες στις μύτες των ποδιών μας. Η Αμίρα έγειρε προς την ταράτσα ενός σπιτιού όμορου με την είσοδο του ξενοδοχείου, ακριβώς στα αριστερά της... «Ναι λοιπόν, εκεί είναι!» είπε. Το χέρι μιας ηλικιωμένης γυναίκας, με ένα μεγάλο σμαραγδένιο δαχτυλίδι στο δάχτυλο, απλώθηκε προς το ποτήρι του κρασιού. Πλάι στο ποτήρι έστεκε ένα παλιό πικάπ που έπαιζε τη Γέφυρα του έρωτα με την ερμηνεία της Ουμ Καλσούμ. Η γυναίκα άφηνε αργά το ποτήρι της στο τραπέζι μετά από κάθε γουλιά, με το δαχτυλίδι στο χέρι της να κρατάει το ρυθμό πάνω στο γυαλί. Η Αμίρα μετέφερε τους στίχους του τραγουδιού στα αγγλικά, το μετάφρασε όσο να πεις κύμινο, σαν να έβγαζε μικρά αμυγδαλωτά μέσ’ από το στόμα της: «Είδα εκείνους που αγαπάνε... Είδα ότι δεν πρόκειται να δουν τι θα τους συμβεί... / Τους είδα να ερωτεύονται... / Δεν κατάλαβα... / Δεν μπόρεσα να καταλάβω... / Μετά ήρθες εσύ... / Μετά εσύ...» Φαινόταν μόνο η άκρη του χεριού της από το διάκενο, τα βαμμένα με κόκκινο μανό νύχια της. Κάθε που «έρχεται» ο άντρας στο τραγούδι, το δάχτυλο με το σμαράγδι μένει σφηνωμένο στο ποτήρι. Κοιτάζαμε από ένα μαύρο τετράγωνο του σταυρόλεξου της παλιάς πόλης σε ένα άλλο μαύρο τετράγωνο. Η Αμίρα συνέχισε να μεταφράζει με ένρινη εκφορά: «Είδα τους ερωτευμένους / Ήταν αδέξιοι / Εγώ είπα “δεν μπορώ να γίνω σαν εκείνους” / Μετά ήρθες εσύ... / Μετά εσύ...» Αίφνης, η Αμίρα παράτησε τη μετάφραση και ξεφύσησε βαθιά: «Αχ... Η Ουμ Καλσούμ... Πόσες και πόσες δεν συνέτριψε

αυτή η γυναίκα στο πέρασμά της. Περισσότερο απ’ όλες πικραίνομαι για την Ασμαχάν. Τι γυναίκα ήταν εκείνη! Παραπάνω όμορφη για να εμπνεύσει το σεβασμό. Παραπάνω κομψή για να συγκριθεί με την ανδροπρεπή Ουμ Καλσούμ και να υπερισχύσει». Η Μαριάμ παρακολουθούσε τους καλεσμένους του γάμου που έφευγαν σιγά σιγά και αραίωναν. Μας μιλούσε κοιτάζοντας τις γυναίκες που αποχαιρετιόντουσαν με θεατρικές πόζες και μικρές κινήσεις σαν πουλάδες, που δεν είχαν καμία σχέση με τη δική της μάγκικη συμπεριφορά: «Η Ουμ Καλσούμ δεν είχε άλλη επιλογή. Αφού δεν της άφησαν άλλη επιλογή εκτός από το να γίνει άντρας». «Την απεχθάνομαι την Ουμ Καλσούμ!» είπε η Αμίρα, ενώ ήταν προφανές ότι αναφερόταν σε οτιδήποτε άλλο εκτός αυτής. Η Μαριάμ γέλασε αψηφώντας την ευαίσθητη καρδιά της Αμίρα, που μόλις έβγαινε απ’ το καβούκι της: «Υπήρχε ένας Αιγύπτιος ισλαμιστής ιμάμης... Έλεγε ότι στον Πόλεμο των Έξι Ημερών με το Ισραήλ οι Αιγύπτιοι ηττήθηκαν εξαιτίας της Ουμ Καλσούμ. Είχε πει την ακόλουθη φράση: “Πώς είναι δυνατόν να κερδηθεί ο πόλεμος όταν όλοι οι άντρες μας έχουν μεθύσει κι έχουν μαλακώσει με τα τραγούδια της Ουμ Καλσούμ!” Λες και εκείνη η βαριά φωνή θα μπορούσε να μαλακώσει κάποιον». Όταν έβαλα τα γέλια κι εγώ, η Αμίρα εγκατέλειψε το ύφος της γυναίκας που είχε περάσει τα πάνδεινα και μίλησε με τη φωνή ενός κοριτσιού που δεν του δίνουν σημασία: «Εγώ υποστηρίζω την Ασμαχάν... Που σημαίνει ότι την αγαπώ. Δεν υπάρχει κάποιος κανόνας που να λέει ότι όλοι υποστηρίζουν τη νικήτρια». Η Μαριάμ χαμογέλασε πικρά: «Εσύ, γλυκιά μου, θεωρείς πως κερδίζουν πάντα οι γυναίκες που αντροφέρνουν;»

27

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 27

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 28

28

Το τραγούδι όπως και η συνομιλία μας έληξαν κάπως απότομα, ακούσαμε τα σύννεφα να διατρέχουν το φεγγάρι. Κάπως έτσι θα έληγε η βραδιά, καθότι είχε τελειώσει και το ουίσκι μας. Να όμως που η Μαριάμ, παίρνοντας πάλι το μάγκικο ύφος της, φώναξε με μια νεανική και τσαμπουκαλίδικη φωνή: «Μαντάμ! Μαντάμ! Καληνύχτα! Καλή χώνεψη!» Το χέρι γράπωσε το ποτήρι ανατριχιάζοντας. Το χέρι σκέφτηκε, σάστισε, κοίταξε ολόγυρα. Έπειτα, το πρόσωπο έγειρε προς το χέρι, κοίταξε προς τη φωνή που άκουσε το χέρι, τη φωνή που ερχόταν από μακριά. Μας είδε. Τρεις γυναίκες με λευκά νυχτικά, με άδεια ποτήρια στο χέρι. Ανακάθισε βαριά, σαν να έσερνε άλλες τρεις ζωές πίσω της. Χαμογέλασε ίσως, το πρόσωπό της ήταν ρυτιδιασμένο, δεν διακρινόταν καθαρά. Σήκωσε το ποτήρι της προς την πλευρά μας. Το σηκώσαμε κι εμείς. Χαιρετήσαμε την ηλικιωμένη γυναίκα κάνοντας εγκάρδιες χειρονομίες με τον αυθορμητισμό των μεθυσμένων. Σαν να άνοιγε η αυλαία της Σκάλας του Μιλάνου, όπως λέγαμε πριν. Έπειτα ένευσε με το τρεμάμενο χέρι της «ένα λεπτό... ένα λεπτό». Έβαλε ένα δίσκο. Ακούσαμε τη σκέψη της. Ακούσαμε ότι της πέρασε από το μυαλό η ιδέα να κάνει χιούμορ, ένα γλυκό, μελαγχολικό χιούμορ, και ο νοών νοείτω. Το τραγούδι άρχισε. Το έλεγε η Ουάρντα: Αχ ο καιρός... Εδώ και πόσο καιρό δεν υπάρχει έρωτας! Γελάσαμε. Γελάσαμε ηχηρά, για να καταλάβει ότι είχαμε πιάσει το χιούμορ της.

Έτσι λοιπόν άρχισαν όλα. Ήμασταν τέσσερις γυναίκες που προχωρούσαν βολιδοσκοπώντας η μια την άλλη, που δεν είχαν πού αλλού να πάνε, εκτός από αυτή την ιστορία στην οποία κατέφυγαν, και που θεωρούσαν ότι ήταν τρεις ενώ ήταν τέσσερις. Δεν ξέραμε ότι η γιατρειά μας ήταν κρυμμένη σε εμάς τις ίδιες, ούτε ότι θα ανακαλύπταμε μαζί το βάλσαμο που

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 29

29

θα προστάτευε την ανθρωπότητα από τις κακίες. Τα παράξενα γεγονότα που θα σας αφηγηθώ σε λίγο, συνέβησαν ακριβώς όπως θα σας τα αφηγηθώ. Ελπίζω να μη σας επηρεάσει το γεγονός ότι ακόμα κι εγώ δυσκολεύομαι να τα πιστέψω.

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 30

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Μασμούουμ: Ματσάκι με μπουμπούκια γιασεμιών

Σ άλλο ένα μαγικό ραβδί με άσπρα και ροζ πούπουλα. Κου-

30

το

ένα μου χέρι ένα φτερό αγγέλου με σκισμένο τούλι, στο

νώντας το μαγικό ραβδί, φωνάζω στη γυναίκα με το μαύρο τσαντόρ: «Εσύ, γιατί χτυπάς το παιδί; Γιατί χτυπάς το παιδί;» Με το μαγικό ραβδί που κρατώ στο χέρι, δείχνω τα συρματοπλέγματα στην Αμίρα και τη Μαριάμ: «Δεν έγινε επανάσταση ή Αραβική Άνοιξη ή ό,τι να ’ναι τέλος πάντων σ’ αυτή τη χώρα; Τι είναι αυτά τα συρματοπλέγματα! Ποιον φυλάνε και από ποιον δηλαδή!» Η Αμίρα και η Μαριάμ προσπαθούν να μη βάλουν τα γέλια. Οι καταστηματάρχες, παραταγμένοι μπροστά στα καταστήματά τους γύρω από τα συρματοπλέγματα, όπως και οι στρατιώτες που φυλάνε το κυβερνητικό μέγαρο μέσα από τα συρματοπλέγματα, ξεκαρδίζονται. Το κοριτσάκι με το μονό φτερό αγγέλου, που με τραβάει από το πόδι προς το μέρος του, κλαίει, η δε μαμά του φωνάζει σε τυνησιακά αραβικά, που δεν κατέχω. Η κατάσταση είναι άθλια. Εξ ου και δεν υπάρχει άλλη λύση, πρέπει να επιμείνω στη στάση μου:

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 31

«Εσένα ρωτώ, Αμίρα! Δεν έγινε επανάσταση σ’ αυτή τη χώρα;» Τόσα νεύρα δικαιολογούνται πρωινιάτικα...

Η Αμίρα, εγώ και η Μαριάμ βαδίζουμε νυσταγμένες με την ελπίδα ενός καφέ στην πλατεία απ’ όπου ξεκινάνε οι στοές της παλιάς πόλης. Το κυβερνητικό μέγαρο περιβαλλεται από συρματοπλέγματα. Είμαστε στην πλατεία Κάσμπα, όπου έχει συντελεστεί η περίφημη επανάσταση. Ενώ βαδίζουμε αφηρημένες, αίφνης γινόμαστε θεατές στην ακόλουθη σκηνή: «Στάσου να δοκιμάσουμε και έτσι», λέω στο κοριτσάκι και το γυρίζω ανάποδα, επειδή τα φτερά αγγέλου που φοράει έχουν σκαλώσει σ’ ένα σύρμα. Όσο το κοριτσάκι πάει να σαλέψει, τόσο το φτερό της τυλίγεται στα συρματοπλέγματα. Κοιτάζω τη μαμά του, φαίνεται αδέξια γυναίκα. Συμμαζεύει το τσαντόρ της, κλείνει τη μαντίλα της, δεν μπορεί ν’ ασχοληθεί και με τα φτερά του παιδιού της. Είναι σίγουρο πως αυτή την ιστορία με τα φτερά αγγέλου την έβλεπε εξαρχής σαν αντίδραση ενός κακομαθημένου παιδιού. Το κοριτσάκι, καθώς σκίζονται όλο και πιο πολύ τα φτερά του, περνάει στη φάση του κλάματος. Όσο κλαίει, το ασημένιο αγγελικό του στέμμα με τα πούπουλα γλιστράει απ’ το κεφάλι του στο μέτωπο, τα πούπουλα μπαίνουν στα μάτια του, και κλαίει ακόμα περισσότερο. Μου χτυπάει την πλάτη με το μαγικό ραβδί του. Το υποτιθέμενο ραβδί είναι λεπτό, αδύνατον να σε πονέσει. Η μαμά της όμως καταλαμβάνεται άξαφνα από έναν υπερβάλλοντα ζήλο να εκπαιδεύσει την κόρη της. Της ρίχνει μια ξεγυρισμένη σφαλιάρα επειδή χτύπησε μια ξένη. Το κοριτσάκι αρχίζει να ροκανίζει το στέμμα, που έχει κατέβει στο στόμα του με το χτύπημα, τρέχουν σάλια από τις άκρες των χειλιών του. Στο μεταξύ πιάνεται κι η εσάρπα μου στα συρματοπλέγματα, ο κόμπος της μου σφίγγει το λαιμό. Στο τέ-

31

*****

32

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 32

λος σκαλώνει στα σύρματα και ο ποδόγυρος του τσαντόρ της μαμάς... Σε ένα δευτερόλεπτο, δυο γυναίκες κι ένας άγγελος σπαρταράμε μέσα σε μια παγίδα ξεφωνίζοντας. Η Μαριάμ και η Αμίρα βγαίνουν από το σύννεφο της πρωινής αποχαύνωσης και σπεύδουν να βοηθήσουν, εγώ όμως, έχοντας χάσει προ πολλού την ψυχραιμία μου, φωνάζω στη μητέρα: «Εσύ, γιατί χτυπάς το παιδί; Γιατί χτυπάς το παιδί;» Είμαστε τρεις αχινοί πιασμένοι στα δίχτυα. Οι στρατιώτες που φυλάνε σκοπιά μπροστά στο κυβερνητικό μέγαρο μέσα στα συρματοπλέγματα, όπως και οι καταστηματάρχες απ’ έξω, απολαμβάνουν το θέαμα. Τότε λοιπόν, παίρνω στο χέρι μου το μαγικό ραβδί του παιδιού και, κουνώντας το πέρα δώθε, φωνάζω: «Δεν έγινε επανάσταση ή Αραβική Άνοιξη ή ό,τι να ’ναι τέλος πάντων σ’ αυτή τη χώρα;...» Η Μαριάμ με τραβάει ελαφρά από το μπράτσο, η Αμίρα λέει κάτι στη μητέρα στα τυνησιακά αραβικά, η γυναίκα τής απαντάει με ύφος ξερόλα. Οι στρατιώτες στα συρματοπλέγματα κρατάνε πλέον τις κοιλιές τους από τα γέλια. Η Μαριάμ παίρνει το μαγικό ραβδί από το χέρι μου και το δίνει βιαστικά στο κοριτσάκι με το μονό φτερό. Η γυναίκα φωνάζει στην πλάτη μου, η Αμίρα γυρνάει και της φωνάζει ακόμα χειρότερα. Έτσι, χωνόμαστε σύσσωμες μες στις στοές, δίνοντας καινούργιο νόημα στο θεσμό των πρωινών νεύρων. Πάνω στα φανελάκια που πουλάνε οι ξεκαρδισμένοι καταστηματάρχες γράφει «Game over». Αναστενάζουμε και γκρινιάζουμε, έχουμε εκνευριστεί και οι τρεις με το ξύλο που έφαγε το παιδί, όπως και με τον αντρικό πληθυσμό, που έδειχνε να απολαμβάνει τόσο πολύ την κατάσταση. Η Αμίρα σηκώνει το χέρι της στον αέρα και λέει με δυνατή φωνή: «Θα φτιάξεις πλανόδιες ομάδες που θα προσεγγίζουν όσους φέρονται με αυτό τον τρόπο στα παιδιά τους. Δεν θα μακρη-

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 33

γορούν. Θα λένε “ευχαριστούμε για ό,τι κάνατε έως σήμερα, ως εδώ και μη παρέκει” και θα παίρνουν το παιδί. Σε τι θα φανεί χρήσιμη η επανάσταση άλλωστε, αν όχι σ’ αυτό!» Η Μαριάμ, πιο ήρεμη, ψελλίζει: «Ντράπηκε η γυναίκα όταν άρχισαν να γελάνε, γι’ αυτό...» Εγώ από τη μια δένω την άκρη της σκισμένης εσάρπας μου, από την άλλη εξακολουθώ να εξεγείρομαι: «Όχι, δηλαδή, πραγματικά δεν κατάλαβα τι είναι αυτά τα συρματοπλέγματα. Δεν είναι εδώ η πλατεία Κάσμπα; Εσείς δεν κάνατε εδώ την επανάσταση, φίλε; Από ποιον φυλάσσεται αυτό το κράτος ακόμα και σήμερα;» Η Αμίρα πετάει μονάχα ένα «έτσι είναι λοιπόν» στενοχωρημένη. Φτάνει και περισσεύει τόση ανάλυση πρωινιάτικα.

* Λογοπαίγνιο με τις λέξεις εσπρέσο και εξπρές, οι οποίες αναγράφονται ως «ekspres» στα τουρκικά. (Σ.τ.Μ.)

2 – Η μαγική πνοή των γυναικών

33

Βαδίζουμε στη σειρά ακολουθώντας τα βήματα της Αμίρα μες στην παλιά πόλη, που απαρτίζεται από στενές στοές με μαγαζιά, και μπαίνουμε σ’ ένα καφενείο. Πιθανόν εξαιτίας του εκνευρισμού μου από τα γεγονότα, η φωνή μου βγαίνει τραχιά: «Τρεις καφέδες!» Ο καφετζής μού απαντάει με ύφος που υποδηλώνει ότι δεν του καίγεται καρφί: «Lavazza; Κανονικούς;» «Κανονικούς», λέω, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Ο άντρας δεν καταλαβαίνει τι πάει να πει «συντομεύω» και συνεχίζει: «Εσπρέσο; Αμερικάνικο;» Τον κοιτάζω στο πρόσωπο για να δω αν μου κάνει πλάκα. «Εσπρέσο!» λέω νευρικά, αλλά δεν μπορώ να σταματήσω: «Το εξπρές* της Ανατολής, χαμπίμπι!»

34

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 34

Η Αμίρα με πιάνει από το μπράτσο και μου ψιθυρίζει στο αυτί ενώ γελάει: «Εδώ δεν είναι Βηρυτός, κυρία μου. Μη λες “χαμπίμπι” και τέτοιες κουβέντες στους άντρες!» Βάζει τα γέλια και η Μαριάμ, τα νεύρα μας καλμάρουν για λίγο. Ωστόσο, ο εσπρέσο δεν λέει να έρθει. Ο καφετζής κυκλοφορεί γύρω μας με απειλητικό και ενοχλητικό τρόπο. Είναι ένα καφενείο σαν σπήλαιο. Αν προχωρήσεις από τη στοά όπου βρίσκεται το ξενοδοχείο Dar el Medina, μπροστά από το τζαμί Αλ Ζαϊτούνα, μπαίνεις στη θεόστενη στοά με τα σουβενίρ. Αν επιστρέψεις στη στοά που οδηγεί προς το κέντρο της πόλης και βαδίσεις λίγο, προβάλλει το μοναδικό καφενείο της πόλης όπου επιτρέπεται να καθίσουν και γυναίκες. Ώσπου να φτάσεις εδώ, περνάς ξυστά, εξαιτίας της στενότητας, από καταστήματα με μπαχαρικά, αρώματα, σαπούνια και δερμάτινα. Αφού διασχίσεις δηλαδή μερικά σύννεφα αρωμάτων και ξεμπλέξεις από τον αναπόφευκτο συνωστισμό της αγοράς, έρχεσαι και κάθεσαι στο καφενείο. «Πόσο με νευρίασε αυτός ο καφετζής, αγαπητή μου!» λέω. Μονομιάς η Αμίρα αναστενάζει γλυκά, ανακάθεται στητά, κάνοντας το χέρι της βεντάλια, και χαμογελάει στον καφετζή προτάσσοντας το στήθος της. Η Μαριάμ ενοχλείται από τα σκέρτσα της. Καθαρίζει όλο νόημα το λαιμό της, τραβάει τα μπατζάκια του πανταλονιού της και στρογγυλοκάθεται με ανοιχτά τα γόνατα, κουνώντας το πόδι της νευρικά. Χάρη στο χαμόγελο της Αμίρα, ο εσπρέσο της Ανατολής ετοιμάζεται αυτοστιγμεί. Με την πρώτη γουλιά του καφέ, αρχίζει να δουλεύει το κεφάλι μου. Πρώτον, ισχύει αυτό που είχα υποθέσει εξαρχής· αν βάδιζα ακριβώς αντίθετα, θα έφτανα στο κέντρο της πόλης. Δεύτερον, η Αμίρα με τη Μαριάμ, που τις έβλεπα αποσπασματικά χθες τη νύχτα με τη λάμψη των πυροτεχνημάτων, όπως και η σχέση τους ξεκαθαρίζουν με το φως της μέρας. Η Αμίρα έχει ένα σώμα που σου δίνει την εντύπωση πως φτιά-

χτηκε μόνο και μόνο για να κουβαλήσει το στήθος της. Τα μαύρα της μάτια χωράνε μετά δυσκολίας στο χαμογελαστό της πρόσωπο. Τα λεπτά της φρύδια, που τα ζωγράφισε με μια πινελιά κάποιος έμπειρος ζωγράφος, διακρίνονται πεντακάθαρα πάνω στη λεία, σοκολατιά επιδερμίδα της. Το αινιγματικό νάζι της, ίδιον των μικροκαμωμένων γυναικών, μεταμορφώνει το κορμί της σε ένα γαργαλιστικό κουτί που σου εξάπτει την περιέργεια. Τα πόδια της είναι οστεώδη, τα χέρια της λεπτεπίλεπτα. Η στάση της σου δίνει την εντύπωση πως από στιγμή σε στιγμή θα κάνει κάποια κίνηση, θα σηκωθεί στο πόδι. Γι’ αυτό κρατάει τους άλλους μονίμως σε εγρήγορση. Είναι από τις γυναίκες που σου προκαλούν την αίσθηση ότι «τώρα θα γίνουν τα πάντα». Η Μαριάμ έχει ένα στεγνό, ψηλό σώμα. Πλεγμένο σφιχτά, δεν ξηλώνεται όσο κι αν το τραβήξεις από κάθε του θηλιά, σκέτο μπετόν αρμέ. Όλα βρίσκονται εκεί όπου πρέπει στο πρόσωπό της. Κοιτάζει τόσο σκληρά, λες και στο μέτωπό της κρέμεται η επιγραφή «είμαστε κλειστά», την οποία δεν βγάζει στον αιώνα τον άπαντα. Σε κάνει να σκεφτείς, μήπως δεν είχε ποτέ της θηλυκότητα επειδή τέθηκε επί της γης με το συγκεκριμένο σώμα ή έχασε τη θηλυκότητά της με τον καιρό απαρνούμενη τα θέλγητρά της; Τις περισσότερες φορές κοιτάζει με μισόκλειστα τα μάτια της. Όποτε μισοκλείνει τα μάτια, η μύτη και το σαγόνι της σηκώνονται στον αέρα. Ωστόσο, διαθέτει μια τρυφερότητα και μια περιποιητικότητα που εκδηλώνονται σε αναπάντεχες στιγμές, μια συμπεριφορά που δεν συναντάται συνήθως σε γυναίκες με ανάλογο παρουσιαστικό. Έχει μια απαλότητα στους τρόπους, που απευθύνεται κυρίως προς την Αμίρα ή, μάλλον, σταλάζει προς εκείνη. Γι’ αυτό λοιπόν, παίρνει και σπάει αμέσως τον τεράστιο κύβο ζάχαρης που συνοδεύει τον καφέ της Αμίρα και της τον ρίχνει στο φλιτζάνι χωρίς καν να το συνειδητοποιεί. Με κάτι τέτοιες μικρές κινήσεις θεμελιώνεται και αποκρυσταλλώνεται η σχέση τους. Όσο η Αμίρα γίνεται θηλυκό, τόσο η Μαριάμ

35

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 35

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 36

36

γίνεται ένας προστατευτικός άντρας· όσο η Μαριάμ γίνεται άντρας, τόσο η Αμίρα γίνεται μια γυναίκα στοργική απέναντί της. Δομούν αυτή τη σχέση μπροστά στα μάτια μου: Καθώς η Αμίρα βάζει στο φλιτζάνι της Μαριάμ το κουταλάκι που βγάζει από τον δικό της καφέ και της λέει «να τον ανακατέψω;» ή καθώς η Μαριάμ προσπαθεί ν’ ανάψει το τσιγάρο της Αμίρα και εκείνη της λέει «άναψε το δικό σου πρώτα». Καθώς η Μαριάμ ελέγχει αν είναι καλή η θέση όπου τοποθέτησε την τσάντα της η Αμίρα και η Αμίρα λέει «δεν τη βάζεις πίσω καλύτερα;» σαν να είναι κάτι που συμβαίνει χρόνια αναμεταξύ τους. Καθώς η Αμίρα παίρνει τα τρία από τα τέσσερα πακέτα τσιγάρα που έχει βγάλει η Μαριάμ πάνω στο τραπεζάκι λέγοντας «να τα βάλω στην τσάντα μου;». Καθώς ο καφετζής πλησιάζει αρκετά στο τραπέζι από την πλευρά της Αμίρα, με την πρόφαση ν’ αδειάσει το τασάκι, και η Μαριάμ το σηκώνει και του το δίνει με αυστηρότητα, λέγοντας «πάρ’ το από δω»... Με αυτό τον τρόπο επικυρώνουν αμοιβαία τους ρόλους που τις κάνουν να αισθάνονται άνετα. Είναι σαν να παίρνουν θέση στο κινούμενο κάθισμα της ρόδας ενός λούνα παρκ παρακολουθώντας η μια τις κινήσεις της άλλης. Εξασφαλίζουν την ισορροπία τους με μηδαμινές κινήσεις, πριν αρχίσει η ρόδα να γυρίζει. Μπορώ να κάθομαι και να παρακολουθώ για ώρες την αλληλεπίδραση αυτών των δύο γυναικών παρά οτιδήποτε άλλο, όπως για παράδειγμα την Αραβική Άνοιξη ή τα πολιτικά προβλήματα της χώρας μου. Ενώ τις παρακολουθώ, η μια από τις τρεις γερόντισσες που κάθονται δίπλα μου μου τείνει το ποτήρι της λέγοντας: «Σάι;»* Πρέπει να μας θεωρούν ξένες, επειδή μιλάμε αγγλικά. Αν δει κανείς το υπερβολικό χαμόγελο που διαγράφεται στο πρόσωπό τους, είναι ολοφάνερο πως έχουν πάρει ομόφωνα την απόφαση να διασκεδάσουν με τις τουρίστριες. Θα με βάλουν σώ* Το τσάι στα αραβικά. (Σ.τ.Μ.)

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 37

Δυο σκιές στον ήλιο της εξώπορτας του καφενείου που βγάζει στο δρόμο. Ένας κυρτωμένος γέρος κι ένα φαλακρό παιδί με στρογγυλό κεφάλι, που του κρατάει το χέρι. Στο άλλο χέρι του γέρου, ένα παγωτό. Το παιδί κυνηγάει το παγωτό, τραβάει το χέρι που κρατά για να φτάσει στο άλλο χέρι. Όσο τον τραβάει το παιδί, τόσο πιο ψηλά σηκώνει ο άντρας το χέρι με το παγωτό. Καθώς το σηκώνει, γλείφει το παγωτό, που στάζει. Κάθονται ακριβώς απέναντί μας. Το παιδί κοντεύει να το φτάσει το παγωτό. Ο γέρος όμως θα

37

νει και καλά να πιω τσάι από το ποτήρι τους. Η Αμίρα και η Μαριάμ –κάπως έτσι αρχίζει η ρόδα να γυρίζει– δεν παρεμβαίνουν στην απόπειρα των γεροντισσών να διασκεδάσουν μαζί μου. Παριστάνω κι εγώ λοιπόν τη χαριτωμένη τουρίστρια, καθότι έχουμε μόνο αυτές τις τρεις γυναίκες για σύμμαχο ενάντια στον καφετζή. Πριν προλάβω να φέρω κάποια αντίρρηση, βρίσκω το ποτήρι στο χέρι μου. Ποιανής είναι το ποτήρι άραγε; Εκείνης που δεν μπορεί να μαζέψει το σάλιο της επειδή της λείπουν τα δόντια; Στην επιφάνεια του θολού τσαγιού μέντας κολυμπάνε άσπρα φιστίκια. Νεύουν όλες με το κεφάλι τους «πιες το, πιες το», υψώνουν τα φρύδια και σουφρώνουν τα χείλη τους λες και ποτίζουν ένα παιδί σιρόπι. Λες κι έχω κάποια φριχτή αρρώστια και αν πιω το σιρόπι, θα λυτρωθώ. Πάει, τελείωσε, το ήπια το καταραμένο! Ένα ακόμα κύμα χαχανητών, και μόλις αποκαλύπτεται πως έχω έρθει από την Ιστανμπούλ, επακολουθεί μια ψιλή κουβεντούλα για τις τουρκικές σειρές, σε αραβικά ανάμικτα με αγγλικά, που συνοδεύεται από κάμποσα επιφωνήματα χαράς. Καθώς έχουμε δυναμώσει στο μεταξύ απέναντι στον καφετζή, ρωτάω «Πίνουμε; Πίνουμε!» και παραγγέλνω άλλους τρεις εσπρέσο. Είναι σίγουρο πως η Μαριάμ και η Αμίρα είναι τύποι που δεν συνέρχονται εύκολα το πρωί, θα καθίσουμε αρκετά εδώ.

38

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 38

το τελειώσει στο μεταξύ, έτσι όπως το γλείφει με τόση ηδονή. Το παγωτό όλο και λιγοστεύει μέσα στο φαφούτικο στόμα του, ενώ λέει στο παιδί: «Στάσου, θα το στάξεις». Εν τέλει, το παιδί αρπάζει το χωνάκι. Αυτή τη φορά τρώνε το παγωτό τα μάτια του γέρου. Το παιδί δεν ξέρει την αξία του παγωτού, ενώ η ψυχή του γέρου λειώνει μαζί με το παγωτό. Το παιδί βυθίζει τα χείλη του στη δροσερή ζάχαρη δυο φορές, δυο φορές πηγαινοέρχεται στον παράδεισο. Την ώρα που πάει να απλωθεί το χαμόγελο στο πρόσωπό του, αρπάζει το παγωτό ο γέρος. Γλείφει τις σταγόνες που έχουν στάξει στο χωνάκι, ενώ το παιδί βάζει τα κλάματα. Όταν το κλάμα του παιδιού αποχαλινώνεται, του μπήγει το παγωτό στο χέρι. Το παιδί βαδίζει πάλι προς τον παράδεισο, σαν να μη συνέβη τίποτα πριν λίγο. Τώρα όμως είναι ανήσυχο, κάθε ανασάλεμα του γέρου εγκυμονεί κινδύνους, κοιτάει την άφταστη πύλη του παραδείσου. Να βιαζόταν να το φάει να το τελειώσει... Δεν τα καταφέρνει. Τα μάτια του γέρου είναι κολλημένα στο παγωτό. Όσο το παγωτό είναι στο χέρι του παιδιού, δεν θα ηρεμήσει. Το παιδί τρώει όλα τα παγωτά που δεν έχει φάει ο γέρος σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Τελικά, ο γέρος παίρνει εκνευρισμένος το παγωτό από το χέρι του παιδιού, το γλείφει βιαστικά, το καθαρίζει ώσπου να μη μείνει ίχνος πάνω στο χωνάκι. Το παιδί αρχίζει να κλαίει τρελά. Ο γέρος ξερογλείφεται και, χωρίς ίχνος ντροπής στο πρόσωπο, επιστρέφει το χωνάκι στο παιδί. Το μερίδιο που του αναλογεί είναι μερικές μισολειωμένες σταγόνες παγωτού μέσα στο χωνάκι. Το παιδί τρελαίνεται. Σφίγγει και πιέζει το υγρό χωνάκι στην παλάμη του. Θέλει να κάνει το γέρο να ντραπεί, να θυμώσει, να τρελαθεί. Στο τέλος τρώει ένα χεράκι ξύλο επειδή γεμίζει τον τόπο παγωτά. Ο παππούς μαλώνει τον εγγονό του, που σπαρταράει σαν χταπόδι, και εγκαταλείπει το καφενείο. Η Μαριάμ, η Αμίρα κι εγώ δεν κοιταζόμαστε. Και οι τρεις στρέφουμε το κεφάλι σε τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις και παίρνουμε βαθιές ρουφηξιές από τα τσιγάρα μας.

«Τι συμβαίνει σήμερα, αγαπητή μου!» λέω. Η Μαριάμ ανταποκρίνεται άμεσα: «Η εθνική ημέρα τυραννίας των παιδιών της Τυνησίας». Ακριβώς εκείνη τη στιγμή ένας πωλητής γιασεμιών με λευκό χιτώνα χώνει στη μύτη μου μικρά ματσάκια γιασεμιών λέγοντας: «Μασμούουμ! Μασμούουμ!» Δεν ωφελούν τα ευχαριστώ και τα λοιπά της Αμίρα στα τυνησιακά αραβικά. Ο άντρας, με το πιο καλοσυνάτο βορειοαφρικάνικο-πεινασμένο-αξιολύπητο-απεγνωσμένο-χαριτωμένο πρόσωπο πωλητή, προσπαθεί να πουλήσει τα ματσάκια γιασεμιών, που τα έχει σφηνωμένα σε μια τεράστια πράσινη κολοκύθα, προκαλώντας τον αγοραστή. Η Αμίρα αρκείται να μου πει «δώσε ένα δηνάριο». Δίνω το ένα δηνάριο και γλυτώνω. Καθώς παίρνω το μασμούουμ και το φορώ πίσω απ’ το αυτί, ακριβώς όπως έκανε ο πωλητής, η Αμίρα γελάει: «Οι γυναίκες δεν φοράνε μασμούουμ. Αν το φορέσεις, θεωρείσαι “ελαφριά”, “ελεύθερη” γυναίκα. Το φοράνε μόνο οι άντρες». «Αμάν, αμάν!» λέω και αφήνω το μασμούουμ στο τραπέζι. Το παίρνει η Μαριάμ, το στριφογυρίζει στο χέρι της, κοιτάει την Αμίρα. Το φοράει πίσω απ’ το αυτί της, όχι σαν “ελαφριά” ή “ελεύθερη” γυναίκα, αλλά σαν άντρας. Γελάει σκανδαλιάρικα και στις δυο μας. Ο πωλητής γιασεμιών –καταπώς φαίνεται, είναι θαμώνας του καφενείου– βγάζει το φολκλορικό, μπορντό φέσι που φορούσε για τους τουρίστες, πετάει τα σανδάλια του μπροστά στην πόρτα, απλώνει στο δρόμο τα χοντρά, πρησμένα πόδια του με τα μακριά νύχια και κάθεται. Ο καφές του έρχεται αμέσως. Κάτι που δεν βλέπουν η Αμίρα και η Μαριάμ, επειδή τις εμποδίζει η μεσαία κολόνα. Εγώ βλέπω τον πωλητή γιασεμιών από το πλάι. Ο άντρας βγάζει το φέσι του, απεκδύεται τη φολκλορική έκφραση του γλυκού γεράκου και παραμένει σκυθρωπός. Έρχονται μπροστά του και στέκονται δυο παιδιά. Με τα χέρια στις τσέπες και τα δύο. Το αγόρι περίπου στα δέκα,

39

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 39

40

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 40

η αδερφή του το πολύ δώδεκα χρονών πίσω του. Δυο πεινασμένα εργατόπαιδα, χωρίς δουλειά. Είναι προφανές ότι έχασαν τη δουλειά που είχαν, ότι πρέπει να μεταφέρουν λεφτά στο σπίτι. Λένε κάτι ο ένας στον άλλο. Μετά, το αγόρι πλησιάζει τον πωλητή γιασεμιών φορώντας μια έκφραση ανδρικής σοβαρότητας. Αυτός κοιτάζει το υπερπέραν προσπαθώντας να ξαποστείλει σαν μύγες τους δύο άθλιους πωλητές. Το παιδί τον ρωτάει «πόσο τα πουλάς αυτά» με μοναδικό επαγγελματισμό. Ο γέρος δεν το κοιτάζει καν. Το παιδί κοιτάζει την αδερφή του. Η αδερφή του δεν λέει τίποτα, του υπενθυμίζει έτσι την ανημποριά τους. Το αγόρι προτάσσει το στήθος του και υποδύεται τον βαρύμαγκα όπως έχει διδαχτεί από τον πατέρα του, τον οποίο θεωρεί σωστό άντρα: «Πόσο τα πουλάς αυτά, θείε;» Μετά από μακρά σιωπή, ο άντρας ευαρεστείται να μιλήσει, λέει «ένα δηνάριο». Το παιδί, ένας τηλεγραφητής σε καιρό πολέμου, που έχει πιάσει τη σωστή συχνότητα, σκάει τη δεύτερη ερώτηση χωρίς να πάρει ανάσα: «Καλά, πόσο τα αγοράζεις;» Ο πωλητής όμως δεν θέλει άλλον ένα ανταγωνιστή· βλέπει στο παιδί έναν άντρα. Έναν άντρα που δεν πρέπει να τον κάνει να δειλιάσει. Έναν άντρα που μπορεί να εκδικηθεί, να πάρει το αίμα του πίσω για τους δεκάδες άντρες που τον τρομοκράτησαν κατά καιρούς. Το πρόσωπο του παιδιού ανδρώνεται ολοένα και περισσότερο με την άρνηση και την κακομεταχείριση που υφίσταται: «Τα αγοράζεις από τους ανθοπώλες στο σταθμό;» Ξαφνικά ο πωλητής ρίχνει μια οκνηρή κλοτσιά στο παιδί. Ακριβώς στα πλευρά του. Δεν το κουνάει ρούπι κανείς. «Ο άντρας χτύπησε το παιδί!» λέω στη Μαριάμ και την Αμίρα. Η Μαριάμ σηκώνεται αμέσως όρθια, η Αμίρα γυρίζει να δει καθισμένη σταυροπόδι. Εξακολουθούν όμως να μη βλέπουν τι τρέχει, λόγω της κολόνας. Ο γέρος είναι ήρεμος σαν αγελάδα που

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 41

Φτάνουμε επιτέλους στην πύλη εξόδου της παλιάς πόλης, αφού έχουμε περάσει κολλητά από τους ανθρώπους που βαδίζουν στις στοές, νιώθοντας την ατμόσφαιρα όλο και πιο αποπνικτική, όλο και πιο πνιγηρή. Στεκόμαστε στην αρχή της φαρ-

41

έχει αποκρούσει τις μύγες. Το πρόσωπο του παιδιού κοκκινίζει από την οργή του. Η αδερφή του τον μαζεύει από κάτω πριν τον πατήσουν οι περαστικοί. Γίνεται η μάνα του, με όσα έχει μάθει από τη μάνα της. Τρέχουν να το σκάσουν. Στο μεταξύ, του ρίχνουν τρυφερά ένα δυο φάπες και οι περαστικοί ως επιβράβευση –επειδή το βρίσκουν χαριτωμένο ασφαλώς–, και γι’ αυτό περνάνε ένα δυο λεπτά ώσπου να καταφέρουν να ανασηκωθούν και να περπατήσουν σαν άνθρωποι. Ο άντρας τακτοποιεί τα γιασεμιά πάνω στην κολοκύθα κουνώντας το κεφάλι του δεξιά αριστερά. Η συγκεκριμένη κίνηση του κεφαλιού του υποδεικνύει ένα παιδί που δέρνει τώρα δικαιολογημένα με τη σειρά του, εφόσον έχει φάει ξύλο και αυτό στον καιρό του. Ένα παιδί που συγχωρεί τον εαυτό του κουνώντας το κεφάλι του πέρα δώθε. Με την τρυφερότητα με την οποία ξέρουν να συγχωρούν οι τύραννοι την τυραννία που ασκούν. «Σφίχτηκε η καρδιά μου. Πιέστηκα. Να ζητήσουμε το λογαριασμό», λέω. Η Αμίρα ανασηκώνεται, η Μαριάμ παίρνει και πάλι πάνω της την υπόθεση. Ο λογαριασμός έρχεται αμέσως, εξπρές! Ως απάντηση, σηκωνόμαστε κι εμείς με την ίδια ταχύτητα. Εγώ παίρνω θέση και μπήγω το γιασεμί στην κολοκύθα του άντρα. Όπως μπορεί να υποθέσει κανείς, δεν γκρεμίζεται δα και ο κόσμος του. Η Μαριάμ και η Αμίρα τον κοιτάζουν βλοσυρά λέγοντας «Ντροπή! Ντροπή!» με απόλυτο συγχρονισμό. Παρακάτω, βλέπω το παιδί να παρατηρεί ότι μπήξαμε το γιασεμί στην κολοκύθα, ότι κατσαδιάσαμε ελαφρά τον άντρα. Κοιτάζει για ένα δευτερόλεπτο κι έπειτα τρέχει και χάνεται στο πλήθος.

42

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 42

διάς, πολύβουης και ηλιόλουστης λεωφόρου Χαμπίμπ Μπουργκίμπα, που ανοίγεται στο κέντρο της σύγχρονης πόλης, κάτω από την ιστορική αψίδα Μπαμπ ελ Μπαρ. Μπροστά στην πύλη επικρατεί συνωστισμός, ένα καυτό φως, ατέλειωτη φασαρία. «Έχω μια δουλειά», λέει η Μαριάμ σφιγμένη, «θα συναντηθούμε το βράδυ μάλλον, στο ξενοδοχείο». «Κι εγώ, τα λέμε», προσθέτει η Αμίρα. Εγώ δεν έχω κάποια δουλειά, γι’ αυτόν το λόγο άλλωστε βρίσκομαι σ’ αυτή τη χώρα, οπότε δεν λέω τίποτα. Χάνονται και οι δυο μες στο πλήθος προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Εγώ μπαίνω πάλι πίσω στις στοές της παλιάς πόλης, για να επιστρέψω στο ξενοδοχείο. Καθώς βαδίζω σαν σε αργό γύρισμα κινηματογραφικής σκηνής που εκτυλίσσεται ραγδαία, το προηγούμενο παιδί και η αδερφή του χοροπηδάνε μπροστά μου σαν δυο μανταρίνια στη φούστα μιας νέας γυναίκας που τρέχει στην κατηφόρα. Θαρρείς πως έχω στο μέτωπό μου τη σφραγίδα της συμπόνιας. Οι Άραβες μουσουλμάνοι ξέρουν να αναγνωρίζουν την γκρίζα σφραγίδα της προσευχής που αποτυπώνεται στο δέρμα ενόσω κάνουν μετάνοιες ακουμπώντας το μέτωπο πάνω στα στρογγυλά, ανάγλυφα πλακάκια, κατασκευασμένα από τη λάσπη της Καρμπάλα. Ποιος ξέρει πώς, οι επαίτες και τα πεινασμένα παιδιά ξέρουν να αναγνωρίζουν επίσης όποιον έχει τη σφραγίδα της συμπόνιας στο μέτωπο. Το κορίτσι κρατάει τρία αναμνηστικά χέρια της Φατίμα. Καταπώς φαίνεται, αφού δεν τους κάθισε η δουλειά με τα γιασεμιά, αποφάσισαν να πουλήσουν φυλαχτά. Δεν μου κάνει καρδιά να αρνηθώ, αγοράζω τρία φυλαχτά της Φατίμα. Μου περνάει απ’ το μυαλό ότι θα τα δώσω στην Αϊσέ, την Αϊλίν, την Τσιγντέμ, όταν επιστρέψω στην Ιστανμπούλ. Βάζω ένα απίστευτο ποσό στο χέρι του κοριτσιού χωρίς να το πολυκαταλάβω. Τα λεφτά τούς φαίνονται μάλλον πάρα πολλά, το αγόρι αισθάνεται υποχρεωμένο απέναντί μου. «Γιατί ήρθες στην Τυνησία, αδερφή; Είσαι κι εσύ δημοσιογράφος;» ρωτάει.

TEMELKOURAN MAGIC sel_DDDD final_Layout 1 28/6/16 12:46 μ.μ. Page 43

Μόλις μπαίνω στο δωμάτιο, βρίσκω καταγής ένα φάκελο με άρωμα γιασεμιού. Τον ανοίγω, βλέπω μια πρόσκληση. Αν το όλο ζήτημα είναι να εγκαταλείψει κανείς τον αγώνα και να εξαφανιστεί σ’ έναν άγνωστο τόπο, δεν ξέρω ακόμα ότι αυτή η πρόσκληση θα λύσει το ζήτημα ολοκληρωτικά, όχι μόνο για μένα αλλά και για τις τρεις μας. Απεναντίας, θα έπρεπε να υπέθετα την κλίμακα τουλάχιστον της περιπέτειας στην οποία θα πέφταμε, ακριβώς επειδή ο φάκελος είχε άρωμα γιασεμιού. Νομίζω πως θα μου δώσετε δίκιο όταν σας αφηγηθώ την ιστορία, διότι η κατάσταση δεν εξελίσσεται με καθόλου προβλέψιμο τρόπο.

43

«Όχι», λέω. «Τότε, γιατί ήρθες;» «Και η δική μας χώρα δεν αγαπάει τα παιδιά της, γι’ αυτό ήρθα». Το τραβάει η αδερφή του από το μπράτσο και εξαφανίζονται με φόρα στις μισοσκότεινες στοές της αγοράς. Την ώρα που κατευθύνομαι προς το ξενοδοχείο, δυο αδέσποτα σκυλιά αρχίζουν να καβγαδίζουν ακριβώς μπροστά μου· μουγκρίζουν, τσιτώνονται, γαβγίζουν. Ετοιμάζονται να βυθίσουν τα δόντια το ένα στο λαιμό του άλλου, ξαφνικά όμως αλλάζουν γνώμη. Θαρρείς πως με μια στιγμιαία και βαθιά σκέψη αντιλαμβάνονται ότι δεν αξίζει τον κόπο, κι έτσι απομακρύνονται και φεύγουν. Κάθομαι λίγο και τα παρακολουθώ κι αισθάνομαι τη βαθιά ηρεμία που νιώθει κανείς όταν εγκαταλείπει τον αγώνα. Είμαι σαν ένα παιδί που έχει ανακαλύψει τη γεύση της μύξας του, σαν ένα σαλιγκάρι. Επειδή εγκατέλειψα τον βρόμικο πολιτικό αγώνα στην πατρίδα, που είχε ως συνέπεια την απόλυσή μου, και ήρθα εδώ. Κλείνομαι σ’ ένα δωμάτιο ξενοδοχείου μιας χώρας που δεν γνωρίζω καθόλου και δεν έχω την παραμικρή περιέργεια να μάθω. Είμαι χωρίς μνήμη, σαν ένα αδέσποτο σκυλί που εγκατέλειψε τον καβγά.