Πωλ Μπέιτι - Ο Πουλημένος

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 4:59 ΜΜ Page 3

ΠΩΛ ΜΠΕΪΤΙ

ο πουλημενοσ c Μυθιστόρημα

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ

ΝΙΚΟΣ Α. ΜΑΝΤΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 4

H παρούσα έκδοση πραγματοποιήθηκε με την οικονομική ενίσχυση του Ινστιτούτου Γκαίτε, που χρηματοδοτείται από το Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών Υποθέσεων. ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: Paul Beatty, The Sellout © ©

Copyright by Paul Beatty, The Sellout, 2015 Copyright για την ελληνική γλώσσα Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2016

Έτος 1ης έκδοσης: 2016 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. ΓΡΑΦΕΙΑ: Θεμιστοκλέους 104, 106 81 Αθήνα ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-6107-0

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 5

Για την Άλθια Άμρικ Γουασάου

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 6

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 7

ΚΕΦΑΛΑΙΑ

Πρόλογος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9

ΤΑ ΣΚΑΤΑ ΠΟΥ ΦΤΥΑΡΙΖΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

45

Ένα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Δύο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Τρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 Τέσσερα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Πέντε . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 Έξι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

ΟΙ «ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΙ ΤΟΥ “ΝΤΟΥΜ ΝΤΟΥΜ ΝΤΟΝΑΤΣ”» . . . . .

137

Εφτά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 Οχτώ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

ΤΑ ΣΩΣΤΑ ΡΕΣΤΑ Ή ΤΟ ΖΕΝ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΒΟΛΤΑΣ ΜΕ ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ . .

163

7

Εννιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Δέκα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 Τα φώτα της πόλης: Ένα ιντερλούδιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 8

ΓΕΜΙΣΑΜΕ ΜΕΞΙΚΑΝΟΥΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

219

Έντεκα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δώδεκα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δεκατρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δεκατέσσερα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δεκαπέντε . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δεκάξι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

221 244 252 260 268 280

ΜΗΛΑ ΚΑΙ ΜΑΝΤΑΡΙΝΙΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

285

Δεκαεφτά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δεκαοχτώ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δεκαεννιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Είκοσι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Είκοσι ένα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Είκοσι δύο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Είκοσι τρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

287 299 305 317 330 338 356

ΑΝΟΘΕΥΤΗ ΜΑΥΡΙΛΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

381

Είκοσι τέσσερα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383 Είκοσι πέντε . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398 Είκοσι έξι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407

8

ΕΠΙΛΟΓΟΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

411 413

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 9

Πρόλογος

9

ύσκολα

θα το πιστεύατε, ακούγοντάς το από έναν μαύρο, αλλά ποτέ μου δεν έκλεψα τίποτα. Ποτέ δεν υπήρξα φοροφυγάς, ούτε και χαρτοκλέφτης. Ποτέ δεν μπήκα τζαμπέ σε σινεμά, ούτε πήρα τα λάθος ρέστα που μου έδωσε κάποιος ταμίας φαρμακείου που δεν έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους νόμους του μερκαντιλισμού και τις προσδοκίες του χαμηλόμισθου πληθυσμού. Ποτέ δεν διέρρηξα σπίτι. Ποτέ δεν λήστεψα κάβα. Ουδέποτε πήρα ένα γεμάτο λεωφορείο ή συρμό του μετρό, κάθισα σε μια θέση προορισμένη για ηλικιωμένους, έβγαλα έξω το γιγαντιαίο μου πέος κι έπειτα άρχισα να αυνανίζομαι με ευχαρίστηση και μ’ ένα διεστραμμένο, αν και κάπως πεσμένο ύφος στα μούτρα μου. Να ’μαι, ωστόσο, τώρα στις σπηλαιώδεις αίθουσες του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, με το αμάξι μου παράνομα και κάπως προκλητικά παρκαρισμένο επί της λεωφόρου Συντάγματος, με τα χέρια μου δεμένα με χειροπέδες και περασμένα πίσω απ’ την πλάτη μου, και με το δικαίωμά μου να παραμείνω σιωπηλός να την έχει κάνει από ώρα και να στέλνει χαιρετίσματα καθώς βρίσκομαι καθισμένος σε μια βαθιά πολυθρόνα, η οποία, όπως και η χώρα ετούτη στην ολότητά της, δεν είναι τόσο άνετη, όσο δείχνει. Έχοντας κλητευθεί εδώ μέσω ενός φακέλου με επίσημη όψη και τη σφραγίδα «ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ!» με μεγάλα, κατακόκκινα γράμματα παρόμοια με εκείνα του στοιχήματος των ιπποδρο-

Δ

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 10

μιών, δεν έχω σταματήσει να αναδεύομαι ανήσυχος απ’ τη στιγμή που έφτασα σ’ αυτή την πόλη. Στην επιστολή ήταν γραμμένα τα ακόλουθα: Αγαπητέ Κύριε, Συγχαρητήρια, ενδέχεται να είστε ήδη νικητής! Η υπόθεσή σας επελέγη μεταξύ εκατοντάδων άλλων υποθέσεων του Εφετείου για να εκδικαστεί στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ. Οποία τιμή! Συνιστάται θερμά να βρίσκεστε εδώ τουλάχιστον δύο ώρες πριν από την έναρξη της ακροαματικής διαδικασίας, η οποία έχει προγραμματιστεί για τις 10:00 το πρωί της 19ης Μαρτίου, του σωτηρίου έτους...

Η επιστολή έκλεινε δίνοντας πληροφορίες για την πρόσβαση στο Ανώτατο Δικαστήριο από το αεροδρόμιο, από τον σιδηροδρομικό σταθμό, από την Εθνική Ι-95, καθώς και ένα σετ από αποσπώμενα κουπόνια για διάφορα θεάματα, εστιατόρια, ενοικιαζόμενα δωμάτια και τα συναφή. Δεν υπήρχε υπογραφή. Τελείωνε απλά ως εξής:

10

Μετά τιμής, Ο Λαός των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής

Η Ουάσινγκτον Ντι Σι, με τους φαρδιούς της δρόμους, τους περίπλοκους κόμβους της, τα μαρμάρινα αγάλματα, τις δωρικές της κολόνες και τους τρούλους, υποτίθεται ότι παραπέμπει στην αρχαία Ρώμη (σε περίπτωση, δηλαδή, που οι δρόμοι της αρχαίας Ρώμης ήταν σπαρμένοι με άστεγους μαύρους, σκυλιά που ψάχνανε για βόμβες, τουριστικά λεωφορεία και ανθισμένες κερασιές). Χτες το απόγευμα, σαν κάποιος σανδαλοφόρος Αιθίοπας από τα πιο σκοτεινά βάθη της ζούγκλας του Λος Άντζελες, ξεμύτισα από το ξενοδοχείο και ενώθηκα με τους χατζήδες βλάχους με τα τζιν, που χάζευαν παρελαύνοντας αργά και φουσκωμένοι από πατριωτισμό γύρω από τα ιστορικά α-

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 11

*** Παρωνύμιο του Προέδρου των ΗΠΑ Αβραάμ Λίνκολν (Abraham Lincoln). (Σ.τ.Ε.) *** Pitch pennies στο πρωτότυπο. Παιχνίδι που παίζεται με κέρματα. Οι παίκτες κατά σειρά ρίχνουν ένα κέρμα σε έναν τοίχο από κάποια απόσταση, και αυτός που το νόμισμα του προσγειώνεται πιο κοντά στον τοίχο είναι ο νικητής και κερδίζει τα κέρματα των υπολοίπων. (Σ.τ.Ε.) *** Predatory lending στο πρωτότυπο. Οικονομικός όρος που περιγράφει συνοπτικά τις παραπλανητικές ή δόλιες πρακτικές ορισμένων δανειστών κατά τη σύναψη δανειακής συμφωνίας, μέσω της επιβολής αθέμιτων και καταχρηστικών όρων στις συμβάσεις των δανειοληπτών. (Σ.τ.Ε.)

11

ξιοθέατα της αυτοκρατορίας. Καρφώθηκα με δέος στο Μνημείο του Λίνκολν. Αν ο Τίμιος Έιμπ* μπορούσε να επιστρέψει στη ζωή και με κάποιον τρόπο να καταφέρει να σηκώσει το κοκαλιάρικο κορμί του των εφτά μέτρων και δέκα εκατοστών από το θρόνο του, τι θα έλεγε, άραγε; Τι θα έκανε; Θα το ’ριχνε στο μπρέικντανς; Θα πετούσε δεκάρες** στην άκρη του πεζοδρομίου; Θα διάβαζε μήπως την εφημερίδα, ανακαλύπτοντας ότι η Ένωση την οποία διέσωσε είχε καταντήσει τώρα ένα δυσλειτουργικό πλουτοκρατικό καθεστώς, ότι οι άνθρωποι που είχε ελευθερώσει ήταν πλέον σκλάβοι στο ρυθμό, στο ραπ και στον επιθετικό δανεισμό,*** και ότι τη σήμερον ημέρα οι ικανότητές του θα του χρησίμευαν περισσότερο στο γήπεδο του μπάσκετ παρά στον Λευκό Οίκο; Εκεί τουλάχιστον θα μπορούσε να καταφεύγει σε βόμβες τριών πόντων, να ζητάει εσπευσμένα ταϊμάουτ, να παίρνει πόζες και με προσβολές να ταπεινώνει τον αντίπαλο καθώς η μπάλα θα τρυπούσε το διχτάκι. Θα ήταν ο Μεγάλος Απελευθερωτής, που κανείς δεν μπορεί να τον σταματήσει, αλλά μόνο να τον περιορίσει. Διόλου παραδόξως, δεν υπάρχει τίποτα να κάνει κανείς στο Πεντάγωνο, εκτός από το να αρχίσει έναν πόλεμο. Οι τουρίστες δεν επιτρέπεται καν να τραβάνε φωτογραφίες με το κτήριο να φαίνεται στο βάθος, κι έτσι, όταν η οικογένεια με τις στολές των βετεράνων τέταρτης γενιάς του Ναυτικού μού έδωσε μια κάμερα μιας χρήσης και μου ζήτησε να τους ακολουθήσω διακριτι-

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 12

12

κά από απόσταση και να τους τραβήξω καθώς βαράγανε προσοχές, χαιρετούσαν στρατιωτικά και έκαναν το σήμα της ειρήνης χωρίς κανέναν προφανή λόγο, ένιωσα ευτυχής που υπηρετούσα την πατρίδα μου. Στο Εθνικό Εμπορικό Κέντρο λάμβανε χώρα μια μονοπρόσωπη πορεία προς την Ουάσινγκτον. Ένα μοναχικό λευκό αγόρι, ξαπλωμένο στο γρασίδι, έπαιζε με την αίσθηση βάθους με τέτοιο τρόπο, ώστε το μακρινό Μνημείο της Ουάσινγκτον να μοιάζει σαν ένα τεράστιο, μυτερό πουλί σε στύση, το οποίο ξεπρόβαλλε από το ξεκούμπωτο φερμουάρ του. Το αγόρι έκανε πλάκα με τους περαστικούς, χαμογελώντας στις κάμερες των κινητών τους και χαϊδεύοντας τον τεχνητό πριαπισμό του φωτογραφικού εαυτού του. Στον ζωολογικό κήπο, στάθηκα μπροστά απ’ το κλουβί των Πρωτευόντων* ακούγοντας μια γυναίκα να θαυμάζει το πόσο «προεδρικός» φάνταζε ο γορίλλας των διακοσίων κιλών, ο οποίος καθόταν καβάλα σε ένα κλαδί βελανιδιάς, με ένα βλέμμα επιφυλακής κάτω από την έγκλειστη βλοσυρότητά του. Όταν ο φίλος της, με το δάχτυλό του να χτυπάει την πινακίδα με τις πληροφορίες, παρατήρησε ότι το όνομα του «προεδρικού» γορίλλα με την ασημένια πλάτη συμπτωματικά ήταν Μπαράκα, η γυναίκα γέλασε ηχηρά, ώσπου με είδε, τον άλλο γορίλλα διακοσίων κιλών στο χώρο, την ώρα που έχωνα στο στόμα μου κάτι που έμοιαζε με μεγάλη γρανίτα ή μπανάνα Τσικίτα. Τότε έγινε απαρηγόρητη, ζητώντας με κλάματα συγγνώμη που είχε πει τη γνώμη της, ακόμα και που είχε γεννηθεί. «Μερικοί απ’ τους καλύτερους φίλους μου είναι γορίλλες», είπε κατά λάθος. Ήτανε η σειρά μου να γελάσω. Καταλάβαινα την κατάστα* Πρωτεύον ονομάζεται κάθε μέλος της βιολογικής τάξης Πρωτεύοντα (Primates), της ομάδας που περιλαμβάνει τους προσιμιίδες (στους οποίους συγκαταλέγονται οι λεμούριοι, οι λόρις, οι γαλάγοι και οι τάρσιοι) και τους σιμιίδες (μαϊμούδες και πιθήκους). (Σ.τ.Ε.)

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 13

** Manifest Destiny στο πρωτότυπο. Το βασικό δόγμα στο οποίο στηρίχτηκε η εξάπλωση των ΗΠΑ στα εδάφη της αμερικανικής ηπείρου κατά τον 19ο αιώνα, σύμφωνα με το οποίο η εξάπλωση αυτή ήταν αναπόφευκτη και δικαιολογημένη. (Σ.τ.Μ.) ** Ο Οίκος Μπλερ (Blair House) είναι συγκρότημα τεσσάρων κτηρίων στην Ουάσινγκτον, που ανήκει στην κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών για χρήση από τον Πρόεδρο και τον Αντιπρόεδρο των ΗΠΑ. Είναι μεγαλύτερο από τον Λευκό Οίκο και, σε αντίθεση με αυτό το κτήριο, είναι κλειστό για το κοινό. Αποκαλείται «Το πιο πολυτελές ξενοδοχείο του κόσμου», επειδή χρησιμοποιείται κυρίως για να φιλοξενήσει υψηλούς αξιωματούχους και άλλους επισκέπτες του Προέδρου. (Σ.τ.Ε.)

13

σή της. Ολόκληρη τούτη η πόλη είναι ένα φροϊδικό γλωσσικό ολίσθημα, μια τσιμεντένια στύση αφιερωμένη στα άλματα και τα σφάλματα της Αμερικής. Δουλεία; Προφανές Πεπρωμένο;* Αδιαφορία την ώρα που η Γερμανία προσπαθούσε να ξεκάνει όλους τους Εβραίους; Στους καλύτερους φίλους μου συγκαταλέγονται το Μουσείο Αφρικανικής Τέχνης, το Μουσείο Ολοκαυτώματος, το Μουσείο των Ιθαγενών Αμερικανών, το Εθνικό Μουσείο Γυναικών Καλλιτεχνών. Κι επιπλέον, για να ξέρεις, η κόρη της αδερφής μου είναι παντρεμένη με έναν ουρακοτάγκο. Το μόνο που χρειάζεται είναι ένα ολοήμερο ταξίδι μέσα από την Τζόρτζταουν και την Τσάιναταουν. Ένα αργό σουλατσάρισμα δίπλα από τον Λευκό Οίκο, τον Οίκο Μπλερ,** τον Οίκο Απεξάρτησης «Φοίνιξ», καθώς και κάθε τοπική καβάτζα κρακ, είναι αρκετό για να καταστήσει το μήνυμα πολύ σαφές: Είτε στην αρχαία Ρώμη, είτε στη σύγχρονη Αμερική, μπορείς να είσαι ή πολίτης ή σκλάβος. Λιοντάρι ή Εβραίος. Ένοχος ή αθώος. Βολεμένος ή αβόλευτος. Και εδώ, στο Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, ανάμεσα στις χειροπέδες και στη γλιστερή δερμάτινη ταπετσαρία της πολυθρόνας, ο μοναδικός τρόπος για να μην ξεχυθεί ντροπιαστικά ο κώλος μου στο ρημαδιασμένο το πάτωμα είναι να γείρω πίσω μέχρι που να ξαπλώσω σε μια γωνία λίγο πριν από την αναίδεια

14

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 14

προς την αίθουσα του δικαστηρίου, αλλά σίγουρα έχοντας υπερβεί το κατώφλι της περιφρόνησης. Με τα κλειδιά της δουλειάς τους να κουδουνίζουν σαν καμπανάκια από έλκηθρο, οι αξιωματούχοι του δικαστηρίου παρελαύνουν στις αίθουσες σαν ένα ζευγάρι άλογα δίχως κάρο, ζεμένα από αγάπη για τον Θεό και την πατρίδα. Η φοράδα που προηγείται, μια περήφανη γυναίκα με μορφή κουτιού μπίρας Μπαντγουάιζερ και με μια φανταχτερή κορδέλα με τσιτάτα απλωμένη σαν ουράνιο τόξο στο στήθος της, χτυπάει ελαφρά το πίσω μέρος του καθίσματός μου. Ζητάει να καθίσω ίσια, αλλά ο θρυλικός κοινωνικός αντιρρησίας που κρύβεται μέσα μου υποχωρεί ακόμα πιο βαθιά στην πολυθρόνα, με αποτέλεσμα να σκάσω στο πάτωμα με τον κώλο, σε ένα κρούσμα επώδυνης μη βίαιης αντίστασης. Κουνάει το κλειδί από τις χειροπέδες μπροστά στη μούρη μου και, μ’ ένα χοντρό, άτριχο χέρι, με σηκώνει, στριμώχνοντας την καρέκλα μου τόσο κοντά στο τραπέζι, ώστε μπορώ να διακρίνω την αντανάκλαση του κουστουμιού και της γραβάτας μου στο γυαλιστερό μαόνι με το ολόφρεσκο λαμπερό φινίρισμα. Δεν έχω ξαναφορέσει κουστούμι, και ο τύπος που μου το πούλησε μου είπε: «Θα σας αρέσει η εμφάνισή σας μ’ αυτό. Το εγγυώμαι». Ωστόσο, το πρόσωπο που με κοιτάει μέσα από το τραπέζι μοιάζει ακριβώς όπως ο κάθε κουστουμαρισμένος μαύρος, με μαλλιά σε κοτσιδάκια ή ράστα, ή με ξυρισμένο κεφάλι, μια οποιαδήποτε συνηθισμένη εκδοχή Αφροαμερικανού που δεν γνωρίζεις το όνομά του και του οποίου το εξίσου άγνωστο πρόσωπο θυμίζει ένα πράγμα: Θυμίζει εγκληματία. «Όταν έχεις καλή εμφάνιση, έχεις και καλή ψυχολογία», μου υποσχέθηκε επίσης ο πωλητής. Το εγγυήθηκε. Έτσι, όταν γυρίσω, θα ζητήσω πίσω τα εκατόν είκοσι εννιά μου δολάρια, γιατί δεν μου αρέσει η εμφάνισή μου. Ούτε η ψυχολογία μου. Η ψυχολογία μου είναι σαν το κουστούμι μου: Είναι φτηνό, με τρώει και λίγο λίγο ξηλώνεται στις ραφές.

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 15

** Πριν από κάθε συνεδρίαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, είκοσι πένες από φτερό χήνας τοποθετούνται στα τέσσερα τραπέζια των παραγόντων της δίκης. Είναι μια εθιμική πράξη που γίνεται εις ανάμνησιν των πρώτων συνεδριάσεων του δικαστηρίου, στα τέλη του 18ου αιώνα. Συνήθως οι πένες καταλήγουν στο σπίτι των διαδίκων ή των δικηγόρων τους ως σουβενίρ. (Σ.τ.Ε.) ** Το κεφαλόσκαλο της κλίμακας που οδηγεί στο Ανώτατο Δικαστήριο. (Σ.τ.Ε.)

15

Τις περισσότερες φορές οι μπάτσοι περιμένουν «ευχαριστώ». Είτε σου έχουν δώσει οδηγίες για το πώς να πας στο ταχυδρομείο, είτε σε έχουν σπάσει στο ξύλο στο πίσω κάθισμα ενός περιπολικού, είτε, στην περίπτωσή μου, σου έχουν λύσει τις χειροπέδες, σου έχουν επιστρέψει το χόρτο σου, τα φαρμακευτικά σου υποπροϊόντα, και σου έχουν δώσει την πατροπαράδοτη πένα του Ανωτάτου Δικαστηρίου.* Ετούτη όμως είχε ένα ύφος οίκτου στο πρόσωπό της, απ’ το πρωί ακόμα, όταν μαζί με τον ακόλουθό της με πρωταντίκρισαν στο ξακουστό τεσσαρακοστό τέταρτο σκαλοπάτι του Ανωτάτου Δικαστηρίου.** Κάτω από ένα αέτωμα όπου αναγραφόταν η φράση «ΙΣΟΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΥΠΟ ΤΟ ΝΟΜΟ» στάθηκαν ώμο με ώμο, με τα μάτια μισόκλειστα από τον πρωινό ήλιο και τα μπουφάν τους καλυμμένα από την πιτυρίδα των πεσμένων ανθών της κερασιάς, εμποδίζοντας την είσοδό μου στο κτήριο. Καταλαβαίναμε όλοι ότι αυτό ήταν θέατρο, μια επίδειξη δύναμης της τελευταίας στιγμής από πλευράς του κράτους. Ο μόνος που δεν συμμετείχε στο αστείο ήταν το κόκερ σπάνιελ. Με το ρυθμιζόμενο λουρί του να σέρνεται και να κοπανάει πίσω του, πήδησε πάνω μου, οσμίστηκε με ενθουσιασμό τα παπούτσια και τα μπατζάκια μου, έχωσε την υγρή, μυξιάρικη μύτη του στον καβάλο μου, κι έπειτα κάθισε υπάκουα δίπλα μου, με την ουρά του να δέρνει περήφανη το έδαφος. Κατηγορούμαι για ένα τόσο ειδεχθές έγκλημα, ώστε η σύλληψή μου για κατοχή μαριχουάνας σε ομοσπονδιακή ιδιοκτησία θα ήταν σαν να συλλάμβανες τον Χίτλερ με την κατηγο-

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 16

16

ρία της αλητείας, ή κάποια διεθνή πετρελαϊκή εταιρεία σαν την British Petroleum με την κατηγορία της ρύπανσης, έπειτα από πενήντα χρόνια εκρήξεων σε διυλιστήρια, τοξικών κηλίδων και εκπομπών ρύπων, και μιας ξεδιάντροπα παραπλανητικής διαφημιστικής εκστρατείας. Έτσι, λοιπόν, καθαρίζω την πίπα μου με δύο ηχηρά χτυπήματα στο μαονένιο τραπέζι. Βουρτσίζω και πετώ την κολλώδη ρητίνη στο πάτωμα, γεμίζω το κύπελλο με ντόπιο πράμα, και σαν τον επικεφαλής εκτελεστικού αποσπάσματος που ανάβει το τελευταίο τσιγάρο κάποιου λιποτάκτη, η γυναίκα μπάτσος ανάβει υποχρεωτικά τον BIC αναπτήρα της και μου δίνει φωτιά. Αρνούμαι να μου δέσουν τα μάτια και τραβάω την πιο ένδοξη τζούρα που πήρε ποτέ κανείς στην ιστορία του καπνίσματος χόρτου. Πάρε όποιον ύποπτο ρατσισμού θέλεις, ή αρνητή εκτρώσεων, ή εμπρηστή σημαιών, ή υπέρμαχο της Πέμπτης Τροπολογίας,* και πες του να απαιτήσει αναψηλάφηση, μια και εγώ τώρα την πίνω μέσα στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας. Οι αξιωματικοί με κοιτούν με κατάπληξη. Είμαι ο κρίκος που λείπει στην αλυσίδα της εξέλιξης της αφροαμερικανικής νομολογίας σε ανθρώπινη ενσάρκωση. Μπορώ ν’ ακούσω το κόκερ σπάνιελ να κλαψουρίζει στο διάδρομο, γρατζουνώντας την πόρτα, καθώς εκτοξεύω ένα πυρηνικό νέφος σε σχήμα μανιταριού στα πρόσωπα που απεικονίζονται στη σειρά στις γιγάντιες ζωφόρους της οροφής. Ο Χαμουραμπί, ο Μωυσής, ο Σολομών –τούτες οι φλεβώδεις αποτυπώσεις της δημοκρατίας και της αμεροληψίας σε ισπανικό μάρμαρο–, ο Μωάμεθ, ο Ναπολέων, ο Καρλομάγνος, και ένα φουσκωτό κολεγιόπαιδο απ’ την Ελλάδα που στέκεται ακριβώς από πάνω μου με μια χλαμύδα, όλοι τους ρίχνουν προς το μέρος μου το πε* Η Πέμπτη Τροπολογία (Τροποποίηση V) του Συντάγματος των Ηνωμένων Πολιτειών είναι μέρος του Χάρτη των Δικαιωμάτων και επί λέξει αναφέρει: «Ουδείς δύναται [...] να υποχρεωθεί σε οποιαδήποτε ποινική υπόθεση για να είναι μάρτυρας εναντίον του εαυτού του». Ισχύει τόσο για ποινικές, όσο και για αστικές υποθέσεις. (Σ.τ.Ε.)

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 17

** Τα «Αγόρια (ή Παιδιά) του Σκότσμπορο (The Scottsboro Boys)» ήταν εννιά Αφροαμερικανοί έφηβοι, ηλικίας δεκατριών έως δεκαεννιά ετών, που κατηγορήθηκαν ψευδώς και ρατσιστικά για το βιασμό δύο λευκών γυναικών σε ένα τρένο στην Αλαμπάμα, στις 25 Μαρτίου 1931. Παρόλο που οι νέοι αρνούνταν τις κατηγορίες και δεν υπήρχαν στοιχεία εναντίον τους, και οι εννιά έφηβοι καταδικάστηκαν, με τους οχτώ από αυτούς, εκτός από τον μικρότερο, να καταδικάζονται σε θάνατο. Αυτή η απόφαση του δικαστηρίου που συγκροτήθηκε με λευκούς μόνο ενόρκους προκάλεσε την οργή πλήθους κόσμου, ενώ η ιστορία ενέπνευσε βιβλία, μιούζικαλ του Μπροντγουέι και τηλεοπτικές ταινίες. Αργότερα, η μία από τις γυναίκες αναίρεσε την κατάθεσή της και οι έφηβοι δεν εκτελέστηκαν, ωστόσο οι περισσότεροι εξέτισαν πολυετείς ποινές κάθειρξης, με τον τελευταίο να αποφυλακίζεται το 1976. Η υπόθεσή των «Αγοριών του Σκότσμπορο» ακόμα και σήμερα αναφέρεται συχνά ως παράδειγμα συνολικής απουσίας δικαιοσύνης στο νομικό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών. (Σ.τ.Ε.) ** Το 1846, ο σαρανταεξάχρονος μαύρος σκλάβος Ντρεντ Σκοτ (Dred

17

τρωμένο, επικριτικό τους βλέμμα. Αναρωτιέμαι αν κοιτούσανε και τα «Αγόρια του Σκότσμπορο»* και τον Αλ Γκορ Τζούνιορ με την ίδια απέχθεια. Μονάχα ο Κομφούκιος μοιάζει απαθής. Η βολική κινέζικη ρόμπα με τα μεγάλα μανίκια, τα παπούτσια του Κουνγκ Φου, το μουσάκι Σαολίν και το μουστάκι του. Σηκώνω την πίπα πάνω απ’ το κεφάλι μου και του προσφέρω μια ρουφηξιά· το πιο μακρύ ταξίδι αρχίζει με μια τζούρα μόνο... «Αυτές οι μαλακίες για το “πιο μακρύ ταξίδι” είναι του Λάο Τσε», μου λέει. «Όλοι εσείς οι κωλογαμημένοι ποιητοφιλόσοφοι μου φαίνεστε ίδιοι», του λέω. Είναι ένα τριπάκι να είσαι ο τελευταίος στη μακρά σειρά των υποθέσεων φυλετικού χαρακτήρα. Υποθέτω ότι οι συνταγματικοί αναλυτές και οι παλαιοντολόγοι της κουλτούρας θα ερίζουν για το θέμα μου τα χρόνια που θά ’ρθουν. Τα απορρίμματα της πίπας μου θα χρονολογούνται με τη μέθοδο του ραδιενεργού άνθρακα ώστε να καθοριστεί αν αποτελώ απευθείας απόγονο του Ντρεντ Σκοτ,** εκείνου του έγχρωμου αινίγματος

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 18

18

που, ως ένας σκλάβος που ζούσε σε ελεύθερο έδαφος, υπήρξε αρκετά άνθρωπος για τα παιδιά και τη γυναίκα του, αρκετά άνθρωπος ώστε να μηνύσει τον ιδιοκτήτη του για την ελευθερία του, αλλά όχι αρκετά άνθρωπος στα μάτια του Συντάγματος, γιατί στα μάτια του δικαστηρίου ήταν απλώς ένα περιουσιακό στοιχείο: ένα μαύρο δίποδο «χωρίς δικαιώματα άξια σεβασμού από έναν λευκό». Θα αναδιφούν στα πρακτικά της δίκης, θα ξεφυλλίζουν τα προεμφυλιακά κιτάπια και θα προσπαθούν να καταλάβουν αν το αποτέλεσμα της υπόθεσης τούScott) (1799-1858) κατέθεσε προσφυγή στο Ανώτατο Δικαστήριο, ζητώντας να του επιτραπεί να εξαγοράσει την ελευθερία του –καθώς και αυτή της γυναίκας και της κόρης του– από τη χήρα του αρχικού του ιδιοκτήτη, ταγματάρχη Τζον Έμερσον (John Emerson). Έχοντας εξασφαλίσει τη βοήθεια νομικών αντίθετων στο θεσμό της δουλείας, ο Σκοτ στήριξε το αίτημά του στη νομολογία της Πολιτείας του Μιζούρι, που είχε δικαιώσει ανάλογα προηγούμενα αιτήματα σκλάβων, οι οποίοι είχαν απελευθερωθεί αφού ζούσαν σε πολιτείες που είχαν απαγορεύσει τη δουλεία. Αν και ο Σκοτ δικαιώθηκε πρωτόδικα, χάρη στην παρελκυστική τακτική των εναγομένων το δευτεροβάθμιο δικαστήριο του Σεν Λούις αποφάσισε με μεγάλη καθυστέρηση ότι ο Σκοτ έπρεπε να παραμείνει σκλάβος. Το 1853, ο επίμονος Αφροαμερικανός προσέφυγε στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ κατά του απογόνου του αρχικού εργοδότη-ιδιοκτήτη του. Παρότι τα πρώτα σημάδια έδειχναν ότι ο πρόεδρος του δικαστηρίου, Ρότζερ Τέινι (Roger Taney), σκόπευε να ταχθεί υπέρ του Σκοτ, σειρά ιδιόχειρων επιστολών του Προέδρου των ΗΠΑ, Τζέιμς Μπιουκάναν (James Buchanan), έπεισε μέλη του σώματος να ψηφίσουν κατά της απελευθέρωσης του σκλάβου. Στην απόφασή του, το δικαστήριο αναπαράγει τις αποτρόπαιες φυλετικές απόψεις της εποχής, προειδοποιώντας ότι η απελευθέρωση του Σκοτ θα σήμαινε ότι «κάθε νέγρος θα αποκτούσε το δικαίωμα να ταξιδεύει ελεύθερα σε όποια πολιτεία επιθυμεί, να διαθέτει απόλυτη ελευθερία δημόσιας έκφρασης, να διοργανώνει πολιτικές εκδηλώσεις και να φέρει όπλα. Οι νέγροι, ως κατώτερα όντα, δεν έχουν δικαιώματα τα οποία θα έπρεπε να είναι σεβαστά από τη λευκή φυλή». Η απόφαση αυτή, όσο απεχθής και να ακούγεται στα σύγχρονα ώτα, αντικατοπτρίζει τις πολιτικές αναγκαιότητες της στιγμής, με τον Πρόεδρο Μπιουκάναν να υιοθετεί τακτική ιδιαίτερα προσφιλή τότε που αφορούσε τον εξευμενισμό του «Νότιου Μπλοκ» της Γερουσίας, με στόχο την αποφυγή αναπόφευκτου πολιτικού ρήγματος, το οποίο εκδηλώθηκε μία δεκαετία αργότερα στον Αμερικανικό Εμφύλιο πόλεμο. (Σ.τ.Ε.)

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 19

** Το 1892, ο επιβάτης του σιδηροδρομικού συρμού Όμηρος Πλέσι (Homer Plessy) (1862-1925), γαλλόφωνος Κρεολός από την Πολιτεία της Λουιζιάνας, αρνήθηκε να καθίσει σε ένα βαγόνι προορισμένο αποκλειστικά για μη λευκούς επιβάτες. Προσήχθη ενώπιον του δικαστή Τζον Φέργκιουσον (John Ferguson) του Ποινικού Δικαστηρίου της Νέας Ορλεάνης, ο οποίος τον καταδίκασε βάσει του νόμου της Πολιτείας της Λουιζιάνας του 1890, που προέβλεπε «ισάριθμα αλλά ξεχωριστά βαγόνια για λευκούς και έγχρωμους επιβάτες» στους σιδηροδρόμους της πολιτείας. Ο νόμος τέθηκε υπό αμφισβήτηση στο Ανώτατο Δικαστήριο με την αιτιολογία ότι αυτό ερχόταν σε σύγκρουση με τη Δέκατη Τρίτη και Δέκατη Τέταρτη Τροπολογία του Συντάγματος των ΗΠΑ. Με ψήφους 7-1 το δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή περί αντισυνταγματικότητας του συγκεκριμένου νόμου και η περιοριστική νομοθεσία με βάση τη φυλή συνεχίστηκε και επεκτάθηκε. Το αιτιολογικό της δεν ανατράπηκε παρά το 1954, με την απόφαση της υπόθεσης Μπράουν κατά Συμβουλίου Εκπαίδευσης της Τοπίκα. (Σ.τ.Ε.) ** Ο Ουίλιαμ Χαμπς Ρένκουιστ (William Hubbs Rehnquist) (1924-2005) ήταν Αμερικανός δικηγόρος και νομικός, ο οποίος υπηρέτησε στο Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών για τριάντα τρία χρόνια. Διετέλεσε δέκατος έκτος πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ από το 1986 μέχρι το θάνατό του, το 2005. (Σ.τ.Ε.)

19

της συμφωνεί ή ανατρέπει την υπόθεση Πλέσι κατά Φέργκιουσον.* Θα ψάχνουν εξονυχιστικά τις φυτείες, τις εργατικές κατοικίες και τα κτήρια σε στυλ Τυδώρ, όπου στεγάζονται οι εγκαταστάσεις των αντιρατσιστικών εκστρατειών, θα σκάβουν τις πίσω αυλές ψάχνοντας για απομεινάρια των φαντασμάτων των διακρίσεων του πάλαι ποτέ στα απολιθωμένα ζάρια και τα κοκάλινα πιόνια ντόμινο, θα ξεσκονίζουν τα πετρωμένα ένδικα και επίδικα τα θαμμένα σε χοντρόδετους νομικούς τόμους, και θα με ανακηρύξουν ένα «πρωτοφανές δεδικασμένο της εποχής του χιπ χοπ», στην παράδοση του Λούθερ «Λιουκ Σκαααϊγουόκερ» Κάμπελ, του αραιοδόντη ράπερ που πολέμησε για το δικαίωμά του να παρτάρει και να διακωμωδεί τους λευκούς με τον τρόπο που το κάνει χρόνια τώρα. Ωστόσο, αν είχα βρεθεί στην απέναντι πλευρά της έδρας, θα είχα αρπάξει το στυλό από το χέρι του προέδρου του δικαστηρίου, Ουίλιαμ Ρένκουιστ,**

20

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 20

και θα είχα συντάξει τη μειοψηφούσα άποψη, δηλώνοντας κατηγορηματικά ότι «οποιοσδήποτε τρελοράπερ, του οποίου ο πιο γνώριμος σκοπός τιτλοφορείται “Εγώ και η καύλα μου”, δεν έχει δικαιώματα άξια σεβασμού από έναν λευκό, ή οποιονδήποτε άλλο μασκαρά που σέβεται έστω και λίγο τα αθλητικά σουέντ Πούμα του». Ο καπνός καίει το εσωτερικό του λαιμού μου. «Ισότης δικαίου υπό το νόμο!» ουρλιάζω εις επήκοον όλων, ένα τεκμήριο τόσο της δραστικότητας του χόρτου, όσο και της ανάλαφρης διανοητικής μου κατάστασης. Σε γειτονιές όπως αυτή που μεγάλωσα, μέρη φτωχά στην πράξη αλλά πλούσια σε ρητορική, τα συντρόφια έχουν ένα ρητό: «Καλύτερα να με κρίνουν δώδεκα παρά να με πάνε τέσσερις». Είναι ένα δόγμα, ένα συχνά επαναλαμβανόμενο ραπ στιχάκι, ένας αλγόριθμος μεταξύ της φθοράς και της απίθανης αφθαρσίας, το οποίο επιφανειακά δηλώνει πίστη στο σύστημα, ωστόσο, στην πραγματικότητα, σε συμβουλεύει να πυροβολείς πρώτος, να επαφίεσαι στον δημόσιο συνήγορο και να είσαι ευγνώμων που παραμένεις υγιής. Δεν είμαι δα και τόσο της πιάτσας, αλλά εξ όσων γνωρίζω δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο για την εφετειακή διαδικασία. Ποτέ δεν άκουσα έναν λευκό χωριάτη να μονολογεί έξω απ’ το μαγαζάκι του: «Κάλλιο να με αναψηλαφήσουν εννιά, παρά να με διαιτητεύσει ένας». Οι άνθρωποι στο παρελθόν πέθαιναν για να μπορεί να διαφημίζεται τόσο μακάρια το «Ισότης δικαίου υπό το νόμο» στην κορυφή κάποιου κτηρίου, αλλά, είτε αθώοι είναι, είτε ένοχοι, οι περισσότεροι κατηγορούμενοι δεν φτάνουνε ποτέ τόσο μακριά, ώστε να το επιβεβαιώσουν. Οι εφέσεις τους σπάνια πάνε παραπέρα από τα δακρύβρεχτα παρακάλια της μάνας τους στον Θεό να δείξει οίκτο, ή μια δεύτερη υποθήκη στο σπίτι της γιαγιάς τους. Και αν πίστευα κι εγώ σε τέτοια σλόγκαν, θα έλεγα ότι έχω υποστεί μεγάλο μέρος της δικαιοσύνης που μου αναλογεί, αλλά δεν. Όταν οι άνθρωποι νιώθουν την ανάγκη να

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 21

* Γερμανικά στο πρωτότυπο, Arbeit Macht Frei: Ναζιστικό σλόγκαν που υπήρχε στην είσοδο του Νταχάου, του Άουσβιτς και άλλων στρατοπέδων συγκέντρωσης. (Σ.τ.Ε.)

21

διακοσμήσουν το εξωτερικό ενός κτηρίου ή ενός στρατοπέδου με ένα «Η εργασία απελευθερώνει»,* ή «Η μεγαλύτερη μικρή πόλη του κόσμου», ή «Το πιο ευτυχισμένο μέρος στη Γη», αυτό είναι σημάδι ανασφάλειας, μια σκηνοθετημένη προσπάθεια να καταλάβουν μέρος του πεπερασμένου χωροχρόνου. Έχεις βρεθεί ποτέ στο Ρίνο της Νεβάδας; Είναι η «Πιο σκατένια μικρή πόλη στον κόσμο», και αν η Ντίσνεϋλαντ ήταν στ’ αλήθεια το «Πιο ευτυχισμένο μέρος στη Γη», είτε θα το κρατούσες μυστικό, είτε η τιμή εισόδου θα ήτανε τζάμπα, και όχι ίση με το ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα ενός μικρού υποσαχάριου έθνους όπως το Ντιτρόιτ. Δεν είχα πάντα αυτά τα αισθήματα. Όταν μεγάλωνα, πίστευα ότι όλα τα προβλήματα της μαύρης Αμερικής θα μπορούσαν να λυθούν αν είχαμε μονάχα ένα μότο. Ένα περιεκτικό «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη», το οποίο θα αναρτούσαμε πάνω από τις πεντακάθαρες εισόδους των σπιτιών μας και θα χρησιμοποιούσαμε ως διακόσμηση στις κουζίνες μας και ως γιρλάντα σε όλες τις τελετές μας. Όπως όλα τα υπόλοιπα στοιχεία του αφροαμερικανικού φολκλόρ, συμπεριλαμβανομένων των χτενισμάτων μας, θα ήταν απλό αλλά και βαθύ ταυτόχρονα. Ευγενές και, παρ’ όλα αυτά, εξισωτικό και ισονομιστικό. Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα μιας ολόκληρης φυλής η οποία επιφανειακά δεν είχε φυλετικά χαρακτηριστικά, κι ωστόσο οι επαΐοντες σιωπηλά αντιλαμβάνονταν ότι ήταν πολύ μα πολύ μαύρη. Δεν καταλαβαίνω πού τις βρίσκουν κάτι τέτοιες ιδέες τα νεαρά αγόρια, όμως, όταν όλοι οι φίλοι σου αποκαλούν τους γονείς τους με τα μικρά τους ονόματα, υπάρχει η αίσθηση ότι κάτι δεν πάει καλά. Και άραγε δεν θα ’ταν ωραίο, σε τούτες τις εποχές του διαρκούς παροξυσμού και της κρίσης, να συγκεντρώ-

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 22

22

νονταν οι οικογένειες των μαύρων γύρω από μια εστία, χαζεύοντας το περβάζι του τζακιού και παίρνοντας κουράγιο από τις ενθαρρυντικές λέξεις τις χαραγμένες στα χειροποίητα αναμνηστικά πιάτα ή τα χρυσά νομίσματα περιορισμένης κυκλοφορίας που κάποιος έφτιαξε με μεράκι και που αγοράστηκαν από μια μεταμεσονύχτια εκπομπή τηλεμάρκετινγκ, με το αντίτιμο να επιβαρύνει μια ήδη υπερχρεωμένη πιστωτική κάρτα; Και άλλες εθνότητες διαθέτουν αντίστοιχα μότο. «Ελεύθεροι και αδούλωτοι» είναι το κάλεσμα των Ινδιάνων Τσικασάου,* μόλο που δεν έχει εφαρμογή ούτε στα τραπέζια των καζίνων ούτε και στον στρατό των Νοτίων, με τον οποίο είχαν συνταχθεί στον Εμφύλιο. «Αλλάχου άκμπαρ».** «Σικάτα γκα νάι».*** «Ποτέ ξανά». «Χάρβαρντ, τάξη του ’96». «Στην υπηρεσία του Λαού». Όλα αυτά είναι κάτι παραπάνω από απλοί χαιρετισμοί και τετριμμένες κουβέντες. Είναι κωδικοί αναζωογόνησης. Γλωσσικά τσι**** που ενισχύουν τη ζωτική μας δύναμη και μας ενώνουν με άλλους ανθρώπους αντίστοιχης νοητικής συγκρότησης, δερματικής εμφάνισης και επιλογής υποδημάτων. Τι λένε στη Μεσόγειο; «Stessa faccia stessa razza».***** Κάθε ***** Ινδιάνικη φυλή που κατά το παρελθόν ζούσε στις Νοτιοανατολικές Πολιτείες των ΗΠΑ (Μισισιπή, Αλαμπάμα και Τενεσί). Σήμερα, μετά την πολιτική υποχρεωτικής μετεγκατάστασης των ινδιάνικων φυλών, που υλοποιήθηκε από τις αμερικανικές κυβερνήσεις κατά τον 19ο αιώνα, η πλειονότητα των μελών της ζει στην Πολιτεία της Οκλαχόμας. (Σ.τ.Ε.) ***** Φράση του Κορανίου που σημαίνει: «Ο Θεός είναι μεγάλος». (Σ.τ.Ε.) ***** Φράση στα ιαπωνικά που σημαίνει: «Δεν μπορεί να βοηθηθεί, τίποτα δεν μπορεί να γίνει για αυτό». Η φράση έχει χρησιμοποιηθεί από πολλούς Δυτικούς συγγραφείς για να περιγράψει την ικανότητα του ιαπωνικού λαού να αντέχει στον πόνο και να διατηρεί την αξιοπρέπειά του έπειτα από μια αναπόφευκτη τραγωδία ή αδικία, ιδιαίτερα όταν οι συνθήκες είναι πέρα από τον έλεγχό του. (Σ.τ.Ε.) ***** Κατά τους Κινέζους, η ζωτική ενέργεια, η ενέργεια ή η δύναμη της φύσης, που απλώνεται σε όλη τη δημιουργία. (Σ.τ.Ε.) ***** Στα ιταλικά σημαίνει: Ένα πρόσωπο, μια φυλή. (Στα ελληνικά, συνήθως λέμε: «Ούνα φάτσα, ούνα ράτσα.) (Σ.τ.Ε.)

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 23

** Ο Χάρολντ Μπλουμ (Harold Bloom) (1930-) είναι επιφανής Αμερικανός κριτικός λογοτεχνίας και καθηγητής Ανθρωπιστικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Γέιλ. (Σ.τ.Ε.) ** Λογοπαίγνιο του συγγραφέα με τη λατινική ρήση «Semper fidelis (Πάντοτε πιστός)», που στις ΗΠΑ αποτελεί ρητό του σώματος των πεζοναυτών. (Σ.τ.Ε.)

23

φυλή έχει το μότο της. Δεν με πιστεύεις; Ξέρεις εκείνο τον μελαχρινό στο Τμήμα Ανθρώπινου Δυναμικού; Αυτόν που φέρεται σαν λευκός, μιλάει σαν λευκός, αλλά κάτι δεν πάει καλά με την εμφάνισή του; Πήγαινε να τον δεις. Ρώτα τον γιατί οι Μεξικανοί τερματοφύλακες παίζουνε τόσο επικίνδυνα, ή αν το φαγητό που σερβίρουν στην καντίνα με τα τάκος απ’ έξω είναι πραγματικά ασφαλές. Σκούντησέ τον. Τρίψε το πίσω μέρος του πλακουτσωτού ινδιάνικου κρανίου του και δες αν θα γυρίσει να σου πει το απόφθεγμα: «Por La Raza – todo! Fuera de La Raza – nada! (Για τη φυλή, τα πάντα! Έξω από τη φυλή, τίποτα!)» Όταν ήμουνα δέκα χρόνων, πέρασα μια μακριά νύχτα χωμένος κάτω απ’ το πάπλωμα, παρέα με τον Αγκαλίτσα μου, ο οποίος, παραγεμισμένος με μια αφρώδη, αινιγματική γλωσσική αίσθηση και έναν δογματισμό αλά Μπλουμ,* ήταν το πιο γραμματιζούμενο από τα αρκουδάκια μου και ο σκληρότερος κριτής μου. Στη σκοτεινιά εκείνου του σπηλαίου του Μπάτμαν από συνθετικό, που βρομοκοπούσε μούχλα, τα κοντόχοντρα, όχι και τόσο στιβαρά κίτρινα μπράτσα του αγωνίζονταν να κρατήσουν ακίνητο το φακό, καθώς προσπαθούσαμε παρέα να λυτρώσουμε τη μαύρη φυλή με οχτώ ή λιγότερες λέξεις. Αξιοποιώντας τα σχολικά λατινικά μου, θα σκαρφιζόμουν ένα μότο κι έπειτα θα το έχωνα κάτω από την πλαστική μύτη του σε σχήμα καρδιάς για την τελική έγκριση. Η πρώτη μου απόπειρα, «Μαύρη Αμερική: Veni, vidi, vici – Τηγανητό Κοτόπουλο!» έκανε τα αυτιά του Αγκαλίτσα να τραβηχτούν πίσω και τα σκληρά πλαστικά μάτια του να κλείσουν σε ένδειξη αποδοκιμασίας. Το «Semper Fi, Semper Funky»** του σήκωσε το τρίχωμα από πο-

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 24

λυεστέρα, κι όταν άρχισε να χτυπάει με οργή το στρώμα σηκωμένος στα χοντρά και κίτρινα πισινά του πόδια και να γυμνώνει τα νύχια του, προσπάθησα να θυμηθώ τι έλεγε το Εγχειρίδιο του Καλού Προσκόπου για την περίπτωση που θα συναντήσει κανείς έναν λούτρινο αρκούδο μεθυσμένο από κλεμμένο κρασί μάρκας Κρεντέντσα και συγγραφική εξουσία. «Αν συναντήσετε μια θυμωμένη αρκούδα, παραμείνετε ψύχραιμοι. Μιλήστε με απαλή φωνή, μείνετε ακίνητοι, ανοίξτε τα χέρια και γράψτε μερικές καθαρές, απλές, εμψυχωτικές προτάσεις στα λατινικά».

Unum corpus, una mens, una cor, unum amor. Ένα σώμα, ένα μυαλό, μια καρδιά, μια αγάπη.

24

Όχι κι άσχημα. Είχε έναν ωραίο τόνο που θύμιζε διακοσμητικό πιάτο. Θα μπορούσα να το δω σε καλλιγραφικά, να περιβάλλει το τελείωμα ενός μεταλλίου τιμής φυλετικών πολέμων. Ο Αγκαλίτσας δεν το απέρριψε, αλλά από τον τρόπο που σούφρωσε τη μύτη του πριν πέσει για ύπνο εκείνη τη νύχτα μπορούσα να καταλάβω ότι το μότο μου υπαινισσόταν μια συγκεκριμένη συλλογική νοοτροπία, και άραγε δεν ήταν οι μαύροι που πάντα παραπονιόνταν ότι τους κατηγοριοποιούσαν ως μονολιθικούς; Δεν του χάλασα τα όνειρα αποκαλύπτοντας ότι οι μαύροι όντως τα κάνουνε όλα το ίδιο. Δεν το παραδέχονται, αλλά κάθε μαύρος θεωρεί ότι είναι καλύτερος από τους υπόλοιπους μαύρους. Η Εθνική Οργάνωση για την Πρόοδο των Εγχρώμων δεν μου απάντησε, ούτε και η Λεγεώνα των Πόλεων,* οπότε υποθέτω ότι το μαύρο «πιστεύω» υπάρχει μόνο μέσα * Η National Association for the Advancement of Colored People (NAACP) όπως και η Urban League είναι μη κυβερνητικές οργανώσεις ατομικών δικαιωμάτων για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των μαύρων στις ΗΠΑ, που ιδρύθηκαν το 1909 και το 1910 αντίστοιχα. (Σ.τ.Μ.)

στο κεφάλι μου, περιμένοντας ανυπόμονα για ένα κίνημα, ένα έθνος, και, μια και σήμερα η προώθηση είναι τα πάντα, έναν λογότυπο. Ίσως πάλι να μη χρειαζόμαστε ένα μότο. Πόσες φορές δεν άκουσα κάποιον να λέει: «Αράπη, με ξέρεις, το μότο μου είναι...»; Αν ήμουν έξυπνος, θα χρησιμοποιούσα τα λατινικά μου. Θα χρέωνα δέκα δολάρια τη λέξη. Δεκαπέντε αν οι ενδιαφερόμενοι δεν ήταν απ’ τη γειτονιά μου, ή ήθελαν να μεταφράσω το «Μη μισείς τον παίκτη, μίσησε το παιχνίδι». Είναι αλήθεια ότι το κορμί του καθενός είναι ο ναός του, πράγμα που σημαίνει ότι θα έβγαζα καλά λεφτά. Θα άνοιγα ένα μαγαζάκι στη δημοσιά και θα είχα μια μακριά ουρά από πελάτες καλυμμένους με τατουάζ, αυτομεταμορφωμένους σε χώρους λατρείας αδιευκρίνιστου δόγματος: με αιγυπτιακά σύμβολα πίστης, αφρικάνικες καρδιές Σανκόφα και χριστιανικούς σταυρούς να διαγκωνίζονται για μια θέση στη θωρακική περιοχή μαζί με αζτέκικους θεούς του Ήλιου και το αστέρι του Δαβίδ. Κινέζικα ιδεογράμματα που απλώνονται σε ξυρισμένες γάμπες και σπονδυλικές στήλες. Σινολογικά καλέσματα προς νεκρούς εραστές, που θεωρούν ότι σημαίνουν: «Αναπαύσου εν ειρήνη, γιαγιά Μπέβερλι», αλλά στην πραγματικότητα εννοούν: «Κάτω η Διμερής Συμφωνία Εμπορίου!» Φίλε, αυτό θα ήταν χρυσωρυχείο. Με την τιμή ενός πακέτου τσιγάρων, θα έρχονταν ακόμα και τη νύχτα. Θα καθόμουνα πίσω από ένα παράθυρο με χοντρό τζάμι από πλεξιγκλάς και θα είχα ένα απ’ αυτά τα μεταλλικά συρταρωτά κουτιά που χρησιμοποιούν οι υπάλληλοι των βενζινάδικων. Θα έσπρωχνα προς τα έξω το συρτάρι, και σαν τους φυλακισμένους οι οποίοι δωρίζουν χαρταετούς που χειροτέχνησαν οι ίδιοι, η πελατεία μου θα μου παρέδιδε τις φράσεις της. Όσο πιο σκληρός θα ήταν κάποιος, τόσο πιο τακτοποιημένη θα ήταν η γραφή του. Όσο πιο καλόκαρδη θα ήταν κάποια, τόσο εριστική θα ήταν η φράση της. «Με ξέρεις», θα έλεγαν, «το μότο μου είναι...» και θα άφηναν τα λεφτά και το χαρτάκι με

25

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 25

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 26

26

τα τσιτάτα απ’ τον Σαίξπηρ και τον Σημαδεμένο, τα αποσπάσματα της Βίβλου, τους αφορισμούς του σχολείου και τα σχήματα λόγου των χούλιγκαν, γραμμένα με κάθε μέσο, από αίμα μέχρι αϊλάινερ, μέσα στο συρτάρι. Και είτε είχαν γραφτεί σε μια τσαλακωμένη πετσέτα από μπαρ, είτε σε ένα χάρτινο πιάτο με υπολείμματα σάλτσας μπάρμπεκιου και πατατοσαλάτας, είτε σε μια σελίδα σκισμένη προσεχτικά από ένα ημερολόγιο που παρέμενε μυστικό, έπειτα από έναν ψίθυρο σε κάποιο σχολικό διάδρομο («αν το πεις πουθενά, θα σου κόψω τον κώλο, για εστούβο»* – ό,τι κι αν σημαίνει αυτό), για μένα θα είχαν την ίδια αξία. Γιατί μιλάμε για ανθρώπους για τους οποίους η φράση «Ε, λοιπόν, αν μου κολλήσεις ένα πιστόλι στο κεφάλι...» δεν είναι θεωρητική, και όταν κάποιος πιέζει μια μεταλλική κάννη στο σύμβολο του Γιν και του Γιανγκ που είναι ζωγραφισμένο στον κρόταφό σου και εσύ έχεις παρ’ όλα αυτά επιβιώσει και μπορείς να το αφηγηθείς, δεν απαιτείται να έχεις διαβάσει το Ι Τσινγκ για να εκτιμήσεις την κοσμική ισορροπία του σύμπαντος και τη δύναμη του τατουάζ στον κώλο (αλλιώς αποκαλούμενου και «ξεκωλοσφραγίδας»). Γιατί ποιο θα μπορούσε να είναι το μότο σου πέρα απ’ το «Έχει ο καιρός γυρίσματα...

Quod circumvehitur, revehitur». Όταν θα έχω αναδουλειές, θα περνούν για να μου δείξουν το αποτέλεσμα της δουλειάς μου. Η παλαιοαγγλική γραφή θα γυαλίζει στο φως του δρόμου, με την ορθογραφία της απλωμένη σε κάθιδρες μυώδεις επιφάνειες, κάτω από τοπ και έξωμα μπλουζάκια. Τα λεφτά μιλούν, οι μαλάκες σιωπούν... Pecunia sermo, somnium ambulo. Οι πτώσεις της δοτικής και της αιτιατικής θα μοστράρουν πάνω στις φλέβες του λαιμού τους. Είναι όμορφο όταν η γλώσσα της επιστήμης και του έρωτα σερφάρει στα παλιρροϊκά κύματα του σωματικού λίπους ενός

* Ισπανικά στο πρωτότυπο, Ya estuvo: Αρκετά, αυτό ήτανε. (Σ.τ.Ε.)

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 27

** Οι «Crips» και οι «Bloods» είναι οι δύο μεγαλύτερες και ισχυρότερες εγκληματικές συμμορίες μαύρων στο Λος Άντζελες. (Σ.τ.Μ.) ** Στα λατινικά σημαίνει: Από τα πολλά, το ένα. Η φράση εμφανίζεται στο θυρεό των ΗΠΑ με νόμο του Κογκρέσου το 1782. Η αρχική έννοια της φράσης ήταν ότι από πολλά κράτη (ή αποικίες) προκύπτει ένα ενιαίο έθνος. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια η φράση τείνει να σημαίνει ότι από πολλούς λαούς, φυλές, θρησκείες και γλώσσες έχει προκύψει ένας ενιαίος λαός, το αμερικανικό έθνος. (Σ.τ.Ε.)

27

κοριτσιού της γειτονιάς. Ζητιάνα του πέους... Austerus verpa. Η κλίση των ανώμαλων ονομάτων κολλημένη μ’ ένα χαρτάκι στα μέτωπά τους είναι το κοντινότερο που θα φτάσουν ποτέ στο να είναι λευκοί, στο να διαβάζουν σαν λευκοί. Γίνε «Κριπ»* ή σκύψε ντιπ... Criptum vexo vel carpo vex. Είναι ουσιωδώς ανούσια. Αίμα μπαίνει, αίμα βγαίνει... Minuo in, minuo sicco. Είναι η ικανοποίηση να κοιτάζεις το μότο σου στον καθρέφτη και να σκέφτεσαι: Κάθε αράπης που δεν είναι παρανοϊκός είναι τρελός ... Ullus niger vir quisnam est non insanus ist rabidus, πράγμα που θα μπορούσε να είχε πει ο Ιούλιος Καίσαρας, αν ήταν μαύρος. Φέρσου κατά τα χρόνια σου, όχι κατά τα παπούτσια σου... Factio vestri aevium, non vestri calceus amplitudo. Και αν η αυξανόμενα πλουραλιστική Αμερική αποφασίσει ποτέ να παραγγείλει ένα νέο μότο, θα είμαι έτοιμος για μπίζνες, γιατί διαθέτω κάτι καλύτερο από το E pluribus unum.** Tu dormis, ti perdis... Κοιμήθηκες, ηττήθηκες. Κάποιος μού παίρνει την πίπα απ’ το χέρι. «Έλα, ρε φίλε. Ωραίο το πράμα σου. Ώρα για δουλειά, όμως». Ο Χάμπτον Φισκ, δικηγόρος μου και παλιός μου φίλος, φυσάει απαλά τα τελευταία ντουμάνια του χόρτου απομακρύνοντάς τα, κι έπειτα με περιβάλλει με ένα σύννεφο αντιμυκητικού σπρέι. Είμαι πολύ φτιαγμένος για να μιλήσω, κι έτσι χαιρετιόμαστε με ένα νεύμα του σαγονιού, του τύπου «τι γίνεται», και ανταλλάσουμε χαμόγελα αναγνώρισης, αφού και οι δύο γνωρίζουμε το άρωμα. «Τροπική Δροσιά» – το ίδιο πράμα με

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 28

28

το οποίο κρύβαμε τα τεκμήρια απ’ τους γονείς μας, μια και η μυρωδιά του θύμιζε αγγελόσκονη.* Αν οι μανάδες μας γύριζαν σπίτι και βρίσκανε το δωμάτιό μας γεμάτο άρωμα κανέλας, ή μήλου, ή φράουλας, ή βανίλιας, καταλαβαίνανε αμέσως ότι είχαμε καπνίσει, αν όμως το δωμάτιο μύριζε PCP, τότε η βρόμα θα μπορούσε να αποδοθεί στον «θείο Ρικ και στους κολλητούς του», ή, εναλλακτικά, δεν θα έλεγαν τίποτα, αφού θα ήταν πολύ κουρασμένες για να σκεφτούν ότι το μοναχοπαίδι τους είχε εθιστεί στα σκληρά, ελπίζοντας ότι το πρόβλημα θα εξαφανιζόταν απλά από μόνο του. Η εκδίκαση υποθέσεων ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου δεν είναι το φόρτε του Χαμπ. Είναι ένας παλιομοδίτης συνήγορος του ποινικού. Όταν παίρνεις τηλέφωνο στο γραφείο του, κάθε φορά σε βάζουν στην αναμονή. Όχι λόγω δικής του απασχόλησης ή λόγω έλλειψης γραμματέως, ή επειδή πήρες την ίδια στιγμή με κάποιον άλλο κακομοίρη που είδε τη διαφήμιση στη στάση του λεωφορείου με το νούμερο από 800 (1-800-ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ) χαραγμένο στο μεταλλικό πλαίσιο ή στο πλεξιγκλάς ενός περιπολικού. Είναι επειδή του αρέσει να ακούει τον τηλεφωνητή του, με τη δεκάλεπτη απαγγελία των δικαστικών του περιπετειών και θριάμβων. «Έχετε καλέσει τον Όμιλο Φισκ – οι άλλοι απλώς καταγράφουν * Υδροχλωρική φαινκυκλιδίνη (phencyclidine hydrochloride [PCP]) ή αγγελόσκονη: Πρωτοχρησιμοποιήθηκε κατά τη δεκαετία του ’50 ως αναισθητικό σε κτηνιατρικές χειρουργικές επεμβάσεις, αλλά αποσύρθηκε από την αγορά και απαγορεύτηκε το 1965 λόγω των παραισθησιογόνων παρενεργειών της. Έκτοτε διακινείται παράνομα στις πιάτσες των τοξικομανών. Η χρήση αυτής της ουσίας προκαλεί ψυχολογικά προβλήματα και συχνά σωματικές βλάβες. Μικρές δόσεις προκαλούν σχετικά ήπια συμπτώματα, που μπορούν να περιλαμβάνουν αίσθηση αποσύνδεσης από το περιβάλλον, συναισθηματικές μεταπτώσεις και αλλοιωμένη αντίληψη του τόπου και του χρόνου. Με μεγαλύτερες δόσεις, παρουσιάζονται οπτικές διαταραχές και ψευδαισθήσεις. Το όνομά του στην αργκό προέρχεται από το ναρκωτικό όταν βρίσκεται στη μορφή πούδρας. (Σ.τ.Ε.)

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 29

* Αναφορά στο βιβλίο του Φραντς Φανόν Της γης οι κολασμένοι (μτφρ.: Αγγέλα Αρτέμη, Αθήνα, Εκδόσεις Κάλβος, 1982). (Σ.τ.Ε.)

29

τις κατηγορίες, εμείς τις καταρρίπτουμε. Φόνος; Αθώος. Οδήγηση υπό την επήρεια ουσιών; Αθώος. Επίθεση σε όργανο της τάξης; Αθώος. Σεξουαλική κακοποίηση; Αθώος. Παιδική κακοποίηση; Αθώος. Κακοποίηση ηλικιωμένου; Αθώος. Κλοπή; Απαλλαγή. Πλαστογραφία; Απαλλαγή. Άσκηση ενδοοικογενειακής βίας; Απαλλαγή (πάνω από χίλιες υποθέσεις). Αποπλάνηση ανηλίκου; Απαλλαγή. Χρήση ναρκωτικών με συμμετοχή ανηλίκου; Απαλλαγή. Απαγωγή...» Ο Χαμπ γνωρίζει ότι μόνο οι πλέον απεγνωσμένοι κατηγορούμενοι θα έχουν την υπομονή να ακούσουν το συναξάρι όλων περίπου των αδικημάτων του ποινικού κώδικα της Κομητείας του Λος Άντζελες, πρώτα στα αγγλικά, κατόπιν στα ισπανικά, και τελικά στα φιλιππινέζικα. Κι αυτοί είναι οι άνθρωποι που προτιμά να υπερασπίζει. Της γης οι κολασμένοι,* όπως μας αποκαλεί. Άνθρωποι πολύ φτωχοί για να αγοράσουν καλωδιακή τηλεόραση και πολύ βλάκες για να ξέρουν ότι δεν χάνουν και τίποτα. «Αν ο Γιάννης Αγιάννης με είχε προσλάβει ως συνήγορό του», αρέσκεται να λέει, «οι Άθλιοι θα ήταν μόνο έξι σελίδες. Κλοπή φραντζόλας ψωμιού; Απαλλαγή». Τα εγκλήματά μου δεν αναφέρονται στον τηλεφωνητή. Στο κλητήριο θέσπισμα του τοπικού δικαστηρίου, προτού μου ζητήσει ο δικαστής να υποβάλω προτάσεις, μου διάβασε τον κατάλογο με τις κακουργηματικές κατηγορίες που μου αποδίδονταν. Εν περιλήψει, με κατηγορούσαν για τα πάντα, από προσβολή της πατρίδας μέχρι συνωμοσία για να ανατρέψω το καλάθι με τα ψώνια, την ώρα ακριβώς που όλα πήγαιναν τόσο καλά για τον κόσμο. Αποσβολωμένος, στάθηκα ενώπιον του δικαστηρίου προσπαθώντας να καταλάβω αν υπήρχε κάποια κατάσταση μεταξύ «αθώου» και «ένοχου». Ήταν οι μοναδικές εναλ-

30

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 30

λακτικές που μου παρέχονταν; σκέφτηκα. Γιατί δεν υπήρχε το «τίποτε απ’ τα δύο» ή το «και τα δύο»; Έπειτα από μια μακριά παύση, τελικά κοίταξα την έδρα και είπα: «Κύριε Πρόεδρε, δηλώνω Άνθρωπος». Γι’ αυτό και μόνο έλαβα ένα υπομειδίαμα κατανόησης από τον δικαστή και μια επιπλέον κατηγορία για περιφρόνηση δικαστηρίου, την οποία ο Χαμπ μετέτρεψε αμέσως σε κατ’ αναστολή, λίγο πριν επικαλεστεί την αθωότητά μου και πριν αιτηθεί, μισοαστεία μισοσοβαρά, αλλαγή κατά τόπο αρμοδιότητας, προτείνοντας τη Νυρεμβέργη ή το Σάλεμ της Μασαχουσέτης ως πιθανές έδρες, δεδομένης της σοβαρότητας των κατηγοριών. Και παρόλο που δεν μου απευθύνθηκε καθόλου, η εντύπωσή μου είναι ότι, καθώς συνειδητοποίησε τον αληθινό αντίκτυπο μιας υπόθεσης που μέχρι τότε του είχε φανεί ως μια απλή περίπτωση αστικής αναστάτωσης, αιτήθηκε εκδίκαση από το Ανώτατο Δικαστήριο την επόμενη κιόλας μέρα. Αυτό, όμως, ήταν παλιά νέα. Για την ώρα, είμαι εδώ, στην Ουάσινγκτον Ντι Σι, κλυδωνιζόμενος στην άκρη του νομικού μου σκοινιού, μαστουρωμένος από μαριχουάνα και αναμνήσεις. Με το στόμα μου ξερό σαν σόλα και αισθανόμενος λες και ξύπνησα στο λεωφορείο Νο. 7, μεθυσμένος σαν πούστης έπειτα από μια μακριά μάταιη νύχτα όπου κυνηγούσα μεξικάνικα μωρά στην αποβάθρα της Σάντα Μόνικα, κοιτώντας έξω απ’ το παράθυρο και φτάνοντας στο αργοπορημένο, τραυματισμένο από τη φούντα συμπέρασμα ότι έχασα τη στάση μου και δεν έχω ιδέα πού βρίσκομαι ή γιατί όλοι με κοιτάζουν. Όπως, για παράδειγμα, αυτή η γυναίκα στην πρώτη σειρά του δικαστηρίου, που σκύβει πάνω από την ξύλινη κουπαστή, με το πρόσωπό της έναν σουφρωμένο και στριμμένο κόμπο οργής καθώς κουνάει το μακρύ, λεπτό, μανικιουρισμένο και με ψεύτικο νύχι δάχτυλό της προς το μέρος μου. Οι μαύρες γυναίκες έχουν όμορφα χέρια, και με κάθε «άντε και γαμήσου» που ξεχύνεται

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 31

*** Ο Ρόμπερτ Χάντερ «Μπόμπι» Κάλντγουελ (Robert Hunter “Bobby” Caldwell) (1951-) είναι Νεοϋορκέζος τραγουδιστής, τραγουδοποιός και πολυμουσικός, ο οποίος, παρά την πληθωρική μουσική παραγωγή του στα πάνω από τριάντα χρόνια καριέρας του, έμεινε γνωστός για το συγκεκριμένο τραγούδι του, που υπήρξε επιτυχία το 1978. (Σ.τ.Ε.) *** Ο Τζέραλντ Τζόζεφ «Τζέρι» Μάλιγκαν (Gerald Joseph “Gerry” Mulligan) (1927-1996) ήταν Αμερικανός τζαζ σαξοφωνίστας, κλαρινετίστας, συνθέτης και ενορχηστρωτής. (Σ.τ.Ε.) *** Οι 3rd Bass ήταν αμερικανικό χιπ χοπ συγκρότημα από τη Νέα Υόρκη, που γνώρισε επιτυχία στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Υπήρξε μια από τις πρώτες επιτυχείς χιπ χοπ μπάντες. (Σ.τ.Ε.)

31

από μια πύλη βουτύρου-κακάου στον αέρα, τα χέρια της γίνονται όλο και ομορφότερα. Είναι τα χέρια μιας ποιήτριας, από εκείνες τις δασκάλες-ποιήτριες με τα φυσικά μαλλιά και τα μεταλλικά χαϊμαλιά, των οποίων οι ελεγειακοί στίχοι εξομοιώνουν τα πάντα με την τζαζ. Ο τοκετός είναι σαν την τζαζ. Ο Μοχάμεντ Άλι είναι σαν την τζαζ. Η Φιλαδέλφεια είναι σαν την τζαζ. Η τζαζ είναι σαν την τζαζ. Τα πάντα είναι σαν την τζαζ εκτός από εμένα. Στα μάτια της είμαι κάτι σαν μια αγγλοσαξονική διασκευή της αληθινής αφροαμερικανικής μουσικής. Είμαι ο Πατ Μπουν με φούμο στο πρόσωπο, που τραγουδάει μια νερωμένη εκδοχή του «Ain’t That a Shame» του Φατς Ντόμινο. Είμαι η κάθε νότα του μη πανκ βρετανικού ροκ εν ρολ που γρατσουνίστηκε ποτέ σε χορδές κιθάρας από τότε που οι Μπιτλς έπαιξαν την εισαγωγή εκείνου του κολλητικού σουξέ που ονομάζεται «A Hard Day’s Night». Όμως, τι γίνεται με τον Μπόμπι «What You Won’t Do For Love?» Κάλντγουελ,* τον Τζέρι Μάλιγκαν,** τους 3rd Bass,*** την Τζάνις Τζόπλιν; Θέλω να της το φωνάξω. Τι γίνεται με τον Έρικ Κλάπτον; Όχι, περίμενε, αυτό το παίρνω πίσω. Γάμα τον Έρικ Κλάπτον. Με τα πλούσια στήθη της να προπορεύονται, παίρνει δρόμο, προσπερνάει τους μπάτσους και έρχεται φορτσάτη προς το μέρος μου, καθώς οι δαχτυλογλειμμένες κατηγορίες της συντονίζονται απελπισμένα στο ρυθμό του «Δεν βλέπεις πόσο τρελά μακριά, απαλά,

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 32

32

γυαλιστερά και ακριβά είναι όλα τούτα; Παλιοπούστη, θέλεις δεν θέλεις, θα μου φερθείς σαν βασίλισσα!» ενώ η πασμίνα της αλά Τόνι Μόρισον* –σήμα κατατεθέν– ανεμίζει από πίσω της σαν την ουρά ενός χαρταετού από κασμίρι. Τώρα είναι στη μούρη μου, μουρμουρίζοντας ήρεμα αλλά ακαθόριστα κάτι για τη μαύρη περηφάνια, για τα καράβια των σκλάβων, το «Συμβιβασμό των Τριών Πέμπτων»,** τον Ρόναλντ Ρήγκαν, τον κεφαλικό φόρο, την «Πορεία προς την Ουάσινγκτον»,*** το μύθο του φουνταριστού αμυντικού, για *** Η Τόνι Μόρισον (Toni Morrison) (1931- ) είναι Αφροαμερικανίδα λογοτέχνις, τιμημένη με τα Βραβεία Νόμπελ και Πούλιτζερ. (Σ.τ.Ε.) *** Ο «Συμβιβασμός των Τριών Πέμπτων (Three-Fifths Compromise)» ήταν η λύση που δόθηκε όταν προέκυψε συνταγματικό πρόβλημα σε σχέση με τον πληθυσμό των Νότιων Πολιτειών των ΗΠΑ και την κατανομή των εδρών στη Βουλή των Αντιπροσώπων, αναφορικά με την καταμέτρηση ή μη των δούλων ως μέρους του πληθυσμού. Τελικά, το 1787, αποφασίστηκε οι πληθυσμός των δούλων να καταμετρηθεί, όχι όμως καθ’ όλον, αλλά κατά τα τρία πέμπτα. Μετά τον Εμφύλιο των ΗΠΑ και τον τερματισμό της δουλείας, η πρόβλεψη αυτή απαλείφθηκε. (Σ.τ.Μ.) *** Στις 28 Αυγούστου 1963, περισσότεροι από διακόσιες πενήντα χιλιάδες Αμερικανοί (μαύροι στη μεγάλη πλειονότητά τους) συγκεντρώθηκαν στην Ουάσινγκτον Ντι Σι, σε μια πολιτική εκδήλωση που έγινε γνωστή ως «Πορεία προς την Ουάσινγκτον για Δουλειά και Ελευθερία (March on Washington for Jobs and Freedom)». Διοργανώθηκε από πλήθος οργανώσεων για τα πολιτικά δικαιώματα και τις θρησκευτικές ελευθερίες, που ενώθηκαν υπό το σύνθημα «Θέσεις εργασίας και ελευθερία». Η συγκέντρωση είχε σκοπό να εκθέσει και να καταγγείλει τις πολιτικές και κοινωνικές προκλήσεις που οι Αφροαμερικανοί πολίτες συνέχιζαν να αντιμετωπίζουν σε όλη τη χώρα. Η πορεία, ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά συλλαλητήρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα που πραγματοποιήθηκαν ποτέ στις ΗΠΑ, έγινε σε μια σημαντική στιγμή για τον εντεινόμενο αγώνα για τα πολιτικά δικαιώματα στις Ηνωμένες Πολιτείες και κατέληξε στη γνωστή ομιλία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ «I have a dream (Έχω ένα όνειρο)», μια εμπνευσμένη έκκληση για φυλετική δικαιοσύνη και ισότητα. Στην «Πορεία στην Ουάσινγκτον» πιστώνεται ότι συνέβαλε στο να περάσει ο νόμος περί πολιτικών δικαιωμάτων το 1964 και αποτέλεσε προάγγελο του κινήματος για το δικαίωμα ψήφου της Σέλμα, που με τη σειρά του οδήγησε στην ψήφιση του νόμου περί δικαιώματος ψήφου το 1965. (Σ.τ.Ε.)

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 33

* Είδος σφυριού με σφαιρόμορφο το ένα άκρο της κεφαλής του, που χρησιμοποιείται κυρίως στη μεταλλοτεχνία. (Σ.τ.Ε.)

2 – Ο Πουλημένος

33

το πώς ακόμα και τα λευκοντυμένα άλογα της Κου Κλουξ Κλαν ήτανε ρατσιστές, και ακόμα πιο εμφατικά, για το πώς τα ευκολόπιστα μυαλά της ολοένα και πιο άνεργης «νέας μαύρης νεολαίας» θα πρέπει να προστατευτούν. Και όντως, το μυαλό του μικρού σαλιάρη με τα δυο του χέρια περασμένα στους γοφούς της δασκάλας του και το κεφάλι του βυθισμένο στις λαγόνες της, σίγουρα έχει ανάγκη σωματοφύλακα, ή τουλάχιστον ενός πνευματικού προστάτη. Τραβιέται για να πάρει αέρα κοιτάζοντάς με με την προσδοκία μιας εξήγησης, για το λόγο που η δασκάλα του με μισεί τόσο. Μια και δεν την παίρνει, ο μαθητής επιστρέφει στη χλιαρή υγρασία του ευτυχισμένου του μέρους, αγνοώντας το στερεότυπο ότι οι μαύροι άντρες αποφεύγουν να καταδύονται εκεί. Τι θα μπορούσα να του έχω πει; «Ξέρεις πώς είναι όταν παίζεις επιτραπέζιο και σχεδόν έχεις φτάσει στο τέρμα, αλλά μετά φέρνεις εξάρες και προσγειώνεσαι σε εκείνη την κόκκινη στροφή που σε γυρίζει από το τετραγωνάκι νούμερο εξήντα εφτά πίσω στο εικοσιτέσσερα;» «Μάλιστα, κύριε», θα απαντούσε ευγενικά. «Ε, λοιπόν», θα έλεγα εγώ χαϊδεύοντας το ολοστρόγγυλο σαν σφυρί μπάλας* κεφάλι του, «εγώ είμαι αυτή η κόκκινη στροφή». Η δασκάλα-ποιήτρια μου δίνει ένα ξεγυρισμένο χαστούκι. Και ξέρω γιατί. Όπως και όλοι οι άλλοι εδώ μέσα, θέλει να με κάνει να νιώσω ένοχος. Θέλει να δείξω μεταμέλεια, να αναλυθώ σε δάκρυα, έτσι ώστε να γλυτώσω την πολιτεία από τα έξοδα κι εκείνη από την ντροπή να μοιραζόμαστε την ίδια μαυρίλα. Κι εγώ ο ίδιος περιμένω ετούτη τη γνώριμη, συντριπτική αίσθηση μαύρης ενοχής που θα με κάνει να πέσω στα γόνατα. Που θα με βγάλει νοκ άουτ, μέχρι που θα βρεθώ οριζοντιωμένος σε μια τέλεια ικεσία στην Αμερική, ομολογώντας με δάκρυα τις αμαρτίες μου απέναντι στη φυλή και τη χώρα μου, και εκλι-

34

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 34

παρώντας την περήφανη μαύρη μου ιστορία για συγχώρεση. Αλλά τίποτα. Μόνο ο βόμβος του κλιματιστικού και η μαστούρα μου. Αλλά καθώς οι σεκιουριτάδες τη μεταφέρουν πίσω στη θέση της, με το αγοράκι στο κατόπι της, το τσίμπημα στο μάγουλό μου το οποίο εκείνη ελπίζει ότι θα με κεντρίζει στον αιώνα τον άπαντα έχει ήδη ξεθυμάνει και βρίσκω τον εαυτό μου ανίκανο να εκμαιεύσει και την ελάχιστη οδύνη μιας τύψης. Αυτό είναι το γαμώτο, το να δικάζομαι για τη ζωή μου και για πρώτη φορά να μη νιώθω ενοχές. Εκείνες οι πανταχού παρούσες ενοχές που είναι πιο μαύρες κι από μηλόπιτα σε φαστφούντ ή αγώνα μπάσκετ σε γήπεδο φυλακής έχουν πια φύγει, και πλέον νιώθω σχεδόν λευκός, έτσι απελευθερωμένος απ’ τη φυλετική ντροπή που θα έκανε έναν διοπτροφόρο πρωτοετή πανεπιστημίου να αισθάνεται τρόμο μπροστά στις «Παρασκευές Τηγανητού Κοτόπουλου» στη φοιτητική εστία. Η πολυπολιτισμικότητα ήταν το ατού που το κολέγιο διαλαλούσε πιο έντονα στις ιλουστρασιόν πληροφορίες του, αλλά δεν υπήρχε αρκετή οικονομική βοήθεια στον κόσμο τούτο, που θα ήταν αρκετή να με κάνει να ρουφήξω ηχηρά το μεδούλι από το κόκαλο στο μπουτάκι κοτόπουλου μπροστά σε όλο το πρώτο έτος. Δεν συμμετέχω πια σε εκείνη τη συλλογική ενοχή που αποτρέπει τον τσελίστα της τρίτης σειράς, την υπάλληλο της γραμματείας, τον πωλητή και την «όχι και τόσο όμορφη αλλά είναι μαύρη» νικήτρια των καλλιστείων απ’ το να εμφανιστούν ένα πρωί Δευτέρας στη δουλειά και να πυροβολήσουν κάθε λευκό πούστη, έναν προς έναν. Είναι η ενοχή που με υποχρέωνε να μουρμουρίζω: «Δικό μου το λάθος» σε κάθε λάθος υπολογισμένη μπαλιά, σε κάθε πολιτικό που τίθεται υπό ομοσπονδιακή έρευνα, σε κάθε γουρλομάτη, στερεοτυπικό μαύρο κωμικό, καθώς και σε κάθε μαύρη ταινία που φτιάχτηκε από το 1968. Αλλά όχι πια. Αντιλαμβάνομαι πλέον ότι η μοναδική φορά που οι μαύροι δεν νιώθουν ένοχοι είναι όταν έχουμε κάνει πραγματικά κάτι κακό, γιατί αυτό μάς απαλλάσσει από τη γνωστική δυ-

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 35

* Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τον όρο «cooning» για να αναφερθεί στους στερεοτυπικούς ρόλους μαύρων στις επιθεωρήσεις και στα λαϊκά θεάματα τύπου βοντβίλ στην Αμερική, κατά τον 19ο αιώνα και μέχρι τις αρχές του 20ού, οι οποίοι παίζονταν συνήθως από λευκούς με πρόσωπα βαμμένα μαύρα. Οι τύποι αυτοί αναπαρήγαν ρατσιστικά και υποτιμητικά αστεία, ενώ ακόμα και σήμερα ο όρος «coon», με αναφορά στους γραφικούς μαύρους χαρακτήρες αυτών των επιθεωρήσεων, έχει προσβλητική σημασία. (Στην παρούσα μετάφραση έχει αποδοθεί κατά προσέγγιση ως «μαυρούκος» ή «μαυρούλης» τις περισσότερες φορές.) Εξαιτίας της παράδοσης αυτής, σήμερα πλέον αποτελεί επίσης ιδιαίτερο ταμπού και η πρακτική του μαυρίσματος του προσώπου ενός λευκού για να υποδυθεί έναν μαύρο χαρακτήρα, το λεγόμενο «blackface». (Σ.τ.Μ.)

35

σαρμονία του να είμαστε μαύροι και αθώοι, κι έτσι με κάποιον τρόπο η προοπτική της φυλακής μετατρέπεται σε ανακούφιση. Με την ίδια λογική που το να διασκεδάζεις τους λευκούς με το χρώμα σου γίνεται ανακούφιση,* το να ψηφίζεις τους Ρεπουμπλικάνους γίνεται ανακούφιση, το να παντρεύεσαι λευκούς γίνεται ανακούφιση – αν και πρόσκαιρη. Νιώθοντας άβολα με τόση ανακούφιση, κάνω μια τελευταία προσπάθεια να έρθω σε συμφωνία με τους ανθρώπους μου. Κλείνω τα μάτια, ακουμπάω το κεφάλι μου στο τραπέζι και χώνω την πλακουτσωτή μου μύτη στο μέσα μέρος του αγκώνα μου. Επικεντρώνομαι στην αναπνοή μου, ξεχνώντας τις σημαίες και όλη τη φανφάρα, και ξεσκίζω το ευρύ μου απόθεμα μιας ονειρικής μαύρης κληρονομιάς, μέχρι που φτάνω να στραγγίξω το υλικό αρχείου απ’ τον αγώνα για τα ατομικά δικαιώματα. Κρατώντας το με προσοχή απ’ τις ευαίσθητες άκρες του, το μετατοπίζω από το ιερό του δοχείο, το απλώνω μέσα απ’ τα δόντια και τις οπές της ψυχολογίας μου και πέρα από το γλόμπο του μυαλού μου που ανάβει με κάθε περιστασιακή μου ιδέα. Ανάβω τον προτζέκτορα. Δεν υπάρχει ανάγκη για focus. Το ανθρώπινο σφαγείο είναι πάντα καταγεγραμμένο και αποθησαυρισμένο με τη μεγαλύτερη πιστότητα. Οι εικόνες είναι πεντακάθαρες, χαραγμένες για πάντα στη μνήμη μας και στις οθόνες

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 36

των πλάσμα τηλεοράσεών μας. Αυτή η ασταμάτητη λούπα του «Μήνα Μαύρης Ιστορίας», με τα σκυλιά που γαβγίζουν, τις αντλίες που ξερνούν φωτιά και τα κρανία που στάζουν αίμα μέσα από κουρέματα των δύο δολαρίων, άχρωμο αίμα που πέφτει σε πρόσωπα που γυαλίζουν απ’ τον ιδρώτα και από το φως των βραδινών νέων, αυτές είναι οι εικόνες από το συλλογικό μας Υπερεγώ των δεκάξι μιλιμέτρ. Σήμερα, ωστόσο, είμαι ένας προμήκης μυελός και δεν μπορώ να συγκεντρωθώ. Το φιλμ του μυαλού μου αρχίζει να κουνιέται και να τινάζεται. Ο ήχος κόβεται, οι διαδηλωτές σωριάζονται σαν ντόμινο στη Σέλμα της Αλαμπάμας,* αρχίζοντας να μοιάζουν στους αράπηδες του Κιιστόουν καθώς γλιστρούν μαζικά στην μπανανόφλουδα της αντιρατσιστικής δράσης και πέφτουν στο δρόμο, ένα κουβάρι από πόδια και όνειρα αναποδογυρισμένα. Οι διαδηλωτές της Ουάσινγκτον γίνονται ζόμπι των ατομικών δικαιωμάτων –εκατό χιλιάδες από δαύτους– υπνοβατώντας με σταθερό βήμα

36

* Οι τρεις πορείες από τη Σέλμα στο Μοντγκόμερι (7, 9 και 21 Μαρτίου 1965) ήταν μέρος του κινήματος για το δικαίωμα ψήφου, που αναπτύχθηκε στη Σέλμα της Αλαμπάμας το 1965. Το 1963, ομάδες Αφροαμερικανών ξεκίνησαν εκστρατεία για την εγγραφή τους στους εκλογικούς καταλόγους στη Σέλμα. Διαπιστώνοντας ότι η αντίσταση που προέβαλλαν οι λευκοί αξιωματούχοι της Πολιτείας της Αλαμπάμας ήταν υπέρμετρη και ανυπέρβλητη, ακόμα και μετά το νόμο περί πολιτικών δικαιωμάτων του 1964, οι ομάδες αυτές προσκάλεσαν τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και τους ακτιβιστές της Συνδιάσκεψης της Χριστιανικής Ηγεσίας του Νότου (Southern Christian Leadership Conference [SCLC]) για να τους συνδράμουν στις προσπάθειές τους. Οι ακτιβιστές οργάνωσαν τρεις πορείες διαμαρτυρίας διανύοντας ογδόντα εφτά χιλιόμετρα αυτοκινητόδρομου από τη Σέλμα στην πρωτεύουσα της Πολιτείας Αλαμπάμα, Μοντγκόμερι, για να καταδείξουν την επιθυμία των Αφροαμερικανών πολιτών να ασκήσουν το συνταγματικό τους εκλογικό δικαίωμα, ενάντια στην πολιτειακή καταστολή που ευνοούσε τον φυλετικό διαχωρισμό. Παρουσιάζοντας και καταγγέλλοντας τη φυλετική αδικία στο Νότο, οι πορείες συνέβαλαν στην ψήφιση εκείνη τη χρονιά του νόμου περί εκλογικών δικαιωμάτων, που υπήρξε ένα σημαντικό επίτευγμα του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα στην Αμερική της δεκαετίας του ’60. (Σ.τ.Ε.)

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 37

* Ο Ντουάιτ Ντέιβιντ «Άικ» Αϊζενχάουερ (Dwight David “Ike” Eisenhower) (1890-1969) ήταν Αμερικανός στρατηγός και πολιτικός, ο οποίος διετέλεσε τριακοστός τέταρτος Πρόεδρος των ΗΠΑ. (Σ.τ.Ε.)

37

προς το εμπορικό κέντρο και τεντώνοντας τα άκαμπτα, ικετευτικά δάχτυλά τους για μισό κιλό σάρκα. Το επικεφαλής ζόμπι μοιάζει εξαντλημένο από τη νεκρανάστασή του κάθε φορά που κάποιος θέλει να αποδείξει τι είναι πρέπον για τους μαύρους, τι πρέπει να μπορούν να κάνουν και τι πρέπει να μπορούν να έχουν. Δεν ξέρει ότι το μικρόφωνο είναι στο «On», και μέσα απ’ τα δόντια του ομολογεί ότι, μόνο αν είχε γευτεί εκείνο το άγλυκο νερόπλυμα που περνιόταν για παγωμένο τσάι στους φυλετικά διαχωρισμένους πάγκους των εστιατορίων του Νότου, ίσως να είχε αναβάλει όλη την ιστορία με τα ατομικά δικαιώματα, πριν απ’ τα μποϊκοτάζ, τους ξυλοδαρμούς και τους φόνους. Ακουμπάει ένα κουτάκι διαιτητικού αναψυκτικού στην έδρα. «Τα πράγματα πάνε καλύτερα με μια Κόκα Κόλα», λέει. «Είναι αυτό που θέλεις!» Και πάλι, δεν νιώθω ένοχος. Αν είναι αλήθεια ότι οπισθοχωρώ, τραβώντας ολόκληρη τη μαύρη Αμερική μαζί μου, δεν δίνω δεκάρα. Δικό μου λάθος είναι που το μοναδικό απτό πράγμα που βγήκε από το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα είναι ότι πλέον οι μαύροι δεν φοβούνται τα σκυλιά όπως κάποτε; Όχι, δεν είναι. Η αστυνόμος του δικαστηρίου σηκώνεται, χτυπάει το σφυρί της κι αρχίζει να απαγγέλλει την επίκληση: «Οι αξιότιμοι αρχιδικαστής και βοηθοί δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών...» Ο Χάμπτον με σηκώνει αβέβαια όρθιο, και μαζί με όλους τους παρόντες στεκόμαστε σε ιερατική προσοχή καθώς οι δικαστές εισέρχονται στην αίθουσα, προσπαθώντας όσο μπορούν να δείχνουν αμερόληπτοι, με τα χτενίσματα της εποχής του Αϊζενχάουερ* και τις απρόσωπες επαγγελματικές εκφράσεις τους που

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 38

38

υποδηλώνουν τη λογική «άλλη μια μέρα για τον επιούσιο». Κρίμα που δεν μπορείς να μη φανείς πομπώδης με τη μαύρη μεταξωτή τήβεννο, καθώς το «Σύστημα Απονομής Δικαιοσύνης για Αράπηδες» έχει ξεχάσει, αφηρημένο όπως είναι, να βγάλει το πλατινένιο Ρόλεξ των πενήντα χιλιάδων δολαρίων που φοράει. Υποθέτω ότι, αν είχα κι εγώ καλύτερη εργασιακή ασφάλιση απ’ τον Πατέρα Χρόνο, θα ήμουνα ψωνισμένος σαν πούστης. «Οϊέζ! Οϊέζ! Οϊέζ!»* Σ’ αυτό το σημείο, έπειτα από πέντε χρόνια ατελείωτων συζητήσεων, υπαναχωρήσεων, εφέσεων, αναβολών και προδικαστικών ακροάσεων, δεν ξέρω καν αν είμαι ο εφεσιβάλλων ή ο εφεσίβλητος. Το μόνο που ξέρω είναι ότι ο δικαστής με την ξινισμένη μούρη και το μεταφυλετικό ρολόι δεν σταματάει να με κοιτάζει. Τα μάτια του, που μοιάζουν με χάντρες, έχουν σταθεροποιηθεί σ’ ένα παγωμένο και ανελέητο βλέμμα, καθώς είναι θυμωμένος που γάμησα τις προοπτικές του για πολιτική καριέρα. Του χάλασα το μετερίζι του, σαν κάποιο παιδί που επισκέπτεται για πρώτη φορά τον ζωολογικό κήπο της πόλης, και, περνώντας απογοητευμένο δίπλα από φαινομενικά άδεια κλουβιά με ερπετά, στο τέλος σταματάει δίπλα σε μια περίφραξη φωνάζοντας: «Να ’τος!» Να ’τος, ο Chameleo africanus tokenus,** κρυμμένος στο βάθος πίσω απ’ τα φυλλώματα, με τα γλοιώδη ποδάρια του γραπωμένα σφιχτά πάνω στο δικαστικό ξύλο και σε μια ψυχρή αποχαύνωση, ενώ μασουλάει σιωπηλά τα φύλλα της αδικίας. «Ό,τι δεν βλέπω, δεν το σκέφτομαι» είναι το μότο του εργαζόμενου

** «Προσοχή! Ακούστε!» Επιφώνημα δικαστικού υπάλληλου, που συνήθως επαναλαμβάνεται δύο ή τρεις φορές για να απαιτήσει τη σιωπή και την προσοχή των παρισταμένων, προτού αρχίσει η συνεδρίαση του δικαστηρίου. (Σ.τ.Ε.) ** Επιστημονική ονομασία του αφρικανικού χαμαιλέοντα. (Σ.τ.Ε.)

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 39

* Αμερικανικό τηλεοπτικό δικαστικό σόου που προβάλλεται από το 1981 μέχρι σήμερα. (Σ.τ.Ε.)

39

μαύρου, τώρα όμως ολόκληρη η χώρα μπορεί να δει τούτον εδώ, με τη συλλογική μας μύτη κολλημένη στο τζάμι, κατάπληκτη που μπόρεσε να καμουφλάρει τον κατάμαυρο κώλο του απ’ την Αλαμπάμα πάνω στο κόκκινο, το λευκό και το μπλε της αμερικάνικης σημαίας για τόσο μεγάλο διάστημα. «Όλα τα άτομα που απευθύνονται στο αξιότιμο Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών ειδοποιούνται να προσέλθουν και να δώσουν προσοχή, γιατί το δικαστήριο συνέρχεται. Ο Θεός σώζει τις Ηνωμένες Πολιτείες και τούτο το αξιότιμο δικαστήριο!» Ο Χαμπ μαλάσσει τον ώμο μου, μια υπενθύμιση να μη μασάω μπροστά στον δικαστή με το κοιμισμένο ύφος ή μπροστά στη δημοκρατία την οποία εκπροσωπεί. Αυτό είναι το Ανώτατο Δικαστήριο, όχι το Ορκιστείτε, παρακαλώ.* Δεν χρειάζεται να κάνω τίποτα. Δεν χρειάζομαι αποδείξεις από καθαριστήρια, αναφορές της αστυνομίας, ή τη φωτογραφία από κάποιο βαθουλωμένο σαμαράκι. Εδώ επιχειρηματολογούν οι δικηγόροι, οι δικαστές ρωτούν, κι εγώ απλώς μπορώ να γείρω πίσω και να απολαύσω τη μαστούρα μου. Ο αρχιδικαστής ανοίγει το φάκελο της υπόθεσης. Η απαθής μεσοδυτική συμπεριφορά του προσπαθεί να μειώσει την ένταση στην αίθουσα. «Αυτό το πρωί θα ακούσουμε τις προτάσεις για την υπόθεση 09-2606...» Σταματάει, τρίβει τα μάτια του και έπειτα συνέρχεται. «Την υπόθεση 09-2606, Έγκο κατά Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής». Δεν γίνεται σούσουρο. Μόνο γελάκια και ανασηκώματα ματιών και μερικά μεγαλόφωνα σχόλια, του τύπου «Ποιος νομίζει ότι είναι αυτός ο μαλάκας;», και ρουφήγματα δοντιών. Το παραδέχομαι, το Έγκο κατά Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 40

40

ακούγεται αρκετά αυτάρεσκο, αλλά τι να πω; Είμαι ο Έγκο. Κυριολεκτικά. Ένας όχι και τόσο περήφανος απόγονος των Έγκοου του Κεντάκι, μιας από τις πρώτες οικογένειες μαύρων που εγκαταστάθηκαν στο νοτιοδυτικό Λος Άντζελες, που μπορώ να ανιχνεύσω τις ρίζες μου πίσω στο πρώτο όχημα το οποίο κατάφερε να ξεφύγει από την κρατικά ενορχηστρωμένη καταπίεση του Νότου: το λεωφορείο. Όταν όμως γεννήθηκα, ο πατέρας μου, σύμφωνα με τη διεστραμμένη παράδοση των Εβραίων διασκεδαστών, που αλλάζουν τα ονόματά τους, και των σφιγμένων, ακαμάτηδων μαύρων αντρών που τους φθονούν, αποφάσισε να κουτσουρέψει το οικογενειακό όνομα, κόβοντας εκείνο το καταληκτικό -ου όπως ο Τζακ Μπένι έκοψε το Μπέντζαμιν Κουμπέλσκι, ο Κερκ Ντάγκλας το Ντανιέλοβιτς, ο Τζέρι Λιούις έκοψε τον Ντιν Μάρτιν,* ο Μαξ Μπάερ έκοψε τον Σμέλινγκ,** οι 3rd Bass έκοψαν την επιστήμη και ο Σάμι Ντέιβις Τζούνιορ έκοψε τον ιουδαϊσμό γενικά. Δεν θα επέτρεπε σε δύο επιπλέον φωνήεντα να με κρατήσουν πίσω, όπως είχαν κάνει μ’ εκείνον. Ο μπαμπάς έλεγε ότι ούτε αγγλοποίησε ούτε αφρικανοποίησε το επώνυμό μου, αλλά το πραγματοποίησε, και ότι εγώ είχα γεννηθεί ώστε να εκμεταλλευτώ όλες μου τις δυνατότητες, γι’ αυτό και παρέκαμψα την ψυχολογία του Μάσλοου,*** την τρίτη Δημοτικού και τον Ιησού Χριστό. *** Ο Τζέρι Λιούις (Jerry Lewis) και ο Ντιν Μάρτιν (Dean Martin) υπήρξαν κωμικό δίδυμο για μια δεκαετία, από το 1946 μέχρι το 1956. (Σ.τ.Ε.) *** Αναφορά στον πυγμαχικό αγώνα κατηγορίας βαρέων βαρών, που διεξήχθη στις 8 Ιουνίου 1933 στο Στάδιο Γιάνκι της Νέας Υόρκης, μεταξύ δύο παγκόσμιων πρωταθλητών πυγμαχίας, του Αμερικανού Μαξ Μπάερ (Max Baer) και του Γερμανού Μαξ Σμέλινγκ (Max Schmeling). Ο αγώνας έληξε στον δέκατο γύρο και νικητής ήταν ο Μπάερ με τεχνικό νοκ άουτ. Η νίκη του πανηγυρίστηκε από τους Αμερικανούς αντιφασίστες και τους Εβραίους, καθώς ο ίδιος είχε Εβραίο πατέρα και ανέβηκε στο ρινγκ με το Άστρο του Δαβίδ ραμμένο στο σορτς του, ενώ ο αντίπαλός του, αποκαλούμενος και «Μαριονέτα των ναζί», υπήρξε ο αγαπημένος πυγμάχος του Αδόλφου Χίτλερ. (Σ.τ.Ε.) *** Ο Αβραάμ Χάρολντ Μάσλοου (Abraham Harold Maslow) (1908-1970)

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 41

ήταν Αμερικανός ψυχολόγος ο οποίος έμεινε γνωστός για τη θεωρία ιεράρχησης των αναγκών, που υποστηρίζει ότι υπάρχουν πέντε επίπεδα αναγκών, από τα οποία εξαρτάται όλη σχεδόν η συμπεριφορά μας. Αυτά τα ταξινόμησε ιεραρχικά, από τα πιο βασικά και πρωτόγονα (σε σχέση με τη συμπεριφορά που προκαλούν) μέχρι τα πιο πολιτισμένα και ώριμα. Σύμφωνα με τη θεωρία του, οι ανάγκες των ανθρώπων ιεραρχούνται ως εξής: ανάγκη για επιβίωση, ανάγκη για ασφάλεία, ανάγκη κοινωνικής αποδοχής, ανάγκη αυτοεκτίμησης και κορυφαία η ανάγκη για αυτοολοκλήρωση. Η ιεράρχηση αυτή έμεινε γνωστή και ως «Πυραμίδα αναγκών του Μάσλοου». Η θεωρία του Μάσλοου έχει επηρεάσει σημαντικά τον κόσμο των επιχειρήσεων. (Σ.τ.Ε.)

41

Γνωρίζοντας ότι οι ασχημότεροι αστέρες του κινηματογράφου, οι πιο λευκοί ράπερ και οι πιο ανόητοι διανοούμενοι είναι συχνότατα τα πλέον αξιοσέβαστα μέλη των επαγγελματικών τους ομάδων, ο Χαμπ, ο συνήγορος υπεράσπισης που μοιάζει με εγκληματία, αφήνει με αυτοπεποίθηση την οδοντογλυφίδα του στο έδρανο, χαϊδεύει με τη γλώσσα του έναν επιχρυσωμένο κοπτήρα και ισιώνει το κουστούμι του, λευκό σαν δόντι μωρού, φαρδύ σαν καφτάνι, ένα σταυρωτό συνολάκι που πέφτει πάνω του σαν ξεφούσκωτο αερόστατο, και ανάλογα με το γούστο σου στη μουσική, είτε αναδεικνύει είτε χαντακώνει την καραμπογιά της χημικής του περμανάντ και το σκούρο του δέρμα που παραπέμπει στον Μάικ Τάισον σε νοκ άουτ πρώτου γύρου. Σχεδόν περιμένω να απευθυνθεί στο δικαστήριο με την επωδό: «Αγαπητοί συνάδελφοι, νταβατζήδες και πουτανίτσες, ίσως ακούσατε ότι ο πελάτης μου είναι μασκαράς, αλλά αυτό είναι απλό να το λένε, αφού ο πελάτης μου είναι εγκληματίας!» Σε μια εποχή που οι κοινωνικοί ακτιβιστές έχουν τηλεοπτικές εκπομπές και εκατομμύρια δολάρια, δεν έχουν μείνει πολλοί σαν τον Χάμπτον Φισκ, καθάρματα που δεν σε χρεώνουν και που πιστεύουν στο σύστημα και το Σύνταγμα, και που επιπλέον διακρίνουν το χάσμα ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη ρητορεία. Και παρόλο που δεν γνωρίζω αν με πιστεύει ή όχι,

42

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 42

ξέρω πως, όταν αρχίζει να δικαιολογεί τα αδικαιολόγητα, η διαφορά θα είναι μηδαμινή, γιατί είναι ένας άνθρωπος που στην επαγγελματική του κάρτα αναγράφεται το μότο «Για τους φτωχούς κάθε μέρα είναι μια ανέμελη Παρασκευή». Ο Φισκ μόλις που έχει ξεστομίσει: «Όπως ευαρεστείται το δικαστήριο», όταν ο μαύρος δικαστής γέρνει σχεδόν ανεπαίσθητα μπροστά στην πολυθρόνα του. Κανείς δεν θα το πρόσεχε, αλλά τον πρόδωσε ένα ρουλεμάν που έτριζε. Και με κάθε αναφορά σε κάποιο άγνωστο παράρτημα του Νόμου περί Ατομικών Δικαιωμάτων ή κάποιο σχετικό δεδικασμένο, ο δικαστής ταλαντεύεται ανυπόμονα, κάνοντας την καρέκλα του να τρίζει όλο και πιο δυνατά, σε κάθε μεταφορά του ανήσυχου σωματικού βάρους του από το ένα πλαδαρό διαβητικό κωλομέρι στο άλλο. Μπορείς να ενσωματώσεις τον άνθρωπο, όχι όμως και την αρτηριακή του πίεση, και η φλέβα που πάλλεται οργισμένα στο δόξα πατρί του τον προδίδει. Μου ρίχνει εκείνο το τρελό, διαπεραστικό βλέμμα με κόκκινα μάτια, που πίσω στα μέρη μου αποκαλείται «Το κάρφωμα της λεωφόρου Γουίλοουμπρουκ», η οποία λεωφόρος Γουίλοουμπρουκ είναι οι τέσσερις λωρίδες γύρω απ’ τον ποταμό Στυξ, που τη δεκαετία του ’60 χώριζε τις λευκές από τις μαύρες οικογένειες, αλλά τώρα, στη μεταφυλετική, μεταλευκή, «μετά από οποιονδήποτε με δυο δεκάρες στην τσέπη» εποχή μας, η Κόλαση βρίσκεται και στις δύο πλευρές της λεωφόρου. Οι όχθες του ποταμού είναι επικίνδυνες, και την ώρα που στέκεσαι στο πεζοδρόμιο περιμένοντας το φανάρι, μπορεί να αλλάξει η ζωή σου η ίδια. Κάποιο φιλαράκι μπορεί να περάσει με το αμάξι, ασχέτως χρώματος, κλίκας ή σταδίου κατάθλιψης, και στη συνέχεια θα βγάλει ένα σιδερικό απ’ το παράθυρο του συνεπιβάτη ενός δίτονου κουπέ, θα σου ρίξει το βλέμμα του νέγρου δικαστή και θα σου πει: «Από πού είσαι, ρε μαλάκα;» Η σωστή απάντηση είναι, προφανώς, «Από πουθενά», αλλά καμιά φορά, λόγω του έντονου, ασθματικού, ασυγκράτη-

του θορύβου της μηχανής, οι τύποι δεν ακούνε την επίμαχη επιβεβαίωση, την παράθεση των διαπιστευτηρίων σου σύμφωνα με τα κριτήρια των φιλελεύθερων μίντια, ή την αντεπίθεση μιας μαύρης σκύλας που σε κατηγορεί για σεξουαλική παρενόχληση. Καμιά φορά το «Από πουθενά» απλώς δεν είναι αρκετό ως απάντηση. Όχι επειδή δεν σε πιστεύουν, ή επειδή «όλοι είναι από κάπου», αλλά επειδή δεν θέλουν να σε πιστέψουν. Και τώρα, έχοντας χάσει το λούστρο της ευγένειας του πατρικίου, αυτός ο λειτουργός με τη στραβωμένη μούρη, καθισμένος στην ψηλόμεση στριφογυριστή πολυθρόνα του, δεν διαφέρει από τον ομαδικό βιαστή που περιπλανιέται πάνω κάτω στη λεωφόρο Γουίλοουμπρουκ από τη θέση του συνοδηγού και με πιστόλι στο χέρι. Και για πρώτη φορά στη μακρά θητεία του στο Ανώτατο Δικαστήριο, ο μαύρος λειτουργός έχει μια ερώτηση. Δεν έχει παρέμβει ποτέ ξανά στο παρελθόν, γι’ αυτό και δεν ξέρει ακριβώς πώς γίνεται. Κοιτάζοντας τον Ιταλό δικαστή για να πάρει άδεια, σηκώνει αργά το πρησμένο χέρι με τα σημάδια του πούρου στα δάχτυλα, αλλά υπερβολικά εξοργισμένος για να περιμένει την έγκριση ξεστομίζει τη φράση «Αράπη, είσαι τρελός;» με μια αναπάντεχα ψιλή φωνή για έναν μαύρο άντρα του μεγέθους του. Αποστερημένες πλέον από αντικειμενικότητα και αυτοκυριαρχία, οι γροθιές του που μοιάζουν με χοιρομέρια βαράνε την έδρα τόσο δυνατά, ώστε το φανταχτερό, τεράστιο, επίχρυσο ρολόι που κρέμεται πάνω απ’ το κεφάλι του αρχιδικαστή αρχίζει να ταλαντεύεται πέρα δώθε σαν εκκρεμές. Ο μαύρος δικαστής πλησιάζει το μικρόφωνό του κι αρχίζει να φωνάζει κολλητά σε αυτό, γιατί, παρόλο που κάθομαι μόνο λίγα μέτρα μακριά από την έδρα, οι διαφορές που μας χωρίζουν εκτείνονται σε έτη φωτός. Απαιτεί να μάθει πώς γίνεται τη σήμερον ημέρα ένας μαύρος άντρας να μπορεί να παραβιάζει τις καθαγιασμένες αρχές της Δέκατης Τρίτης Τροπολογίας, έχοντας στην ιδιοκτησία του έναν σκλάβο. Πώς μπόρεσα εν γνώσει μου να παραβώ τη Δέ-

43

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 43

BEITI_POULHMENOS sel_Final_Layout 1 14/11/2016 5:00 ΜΜ Page 44

44

κατη Τέταρτη Τροπολογία και να ισχυριστώ ότι μερικές φορές ο φυλετικός διαχωρισμός φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά. Όπως όλοι οι άνθρωποι που ανήκουν στο σύστημα, ζητάει απαντήσεις. Θέλει να πιστέψει ότι ήταν ο Σαίξπηρ που έγραψε όλα εκείνα τα βιβλία, ότι ο Λίνκολν έκανε τον Αμερικανικό Εμφύλιο πόλεμο για να ελευθερώσει τους σκλάβους, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πολέμησαν στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να σώσουν τους Εβραίους και να διατηρήσουν τον κόσμο ασφαλή και δημοκρατικό, ότι ο Ιησούς και το διπλό εισιτήριο στο σινεμά πρόκειται να επιστρέψουν. Αλλά εγώ δεν είμαι ένας αφελώς υπεραισιόδοξος Αμερικανός. Και όταν έκανα ό,τι έκανα, δεν σκεφτόμουν ούτε τα απαραβίαστα δικαιώματα, ούτε την υπερήφανη ιστορία του λαού μας. Έκανα απλώς ό,τι είχε νόημα – και από πότε λίγη δουλεία και λίγος φυλετικός διαχωρισμός έβλαψαν κανέναν; Αλλά κι αν έβλαψαν, δε γαμιέται... Μερικές φορές, όταν είσαι τόσο μαστουρωμένος όσο εγώ, η γραμμή ανάμεσα στη σκέψη και στο λόγο θολώνει, και κρίνοντας από τον τρόπο που ο μαύρος δικαστής βγάζει αφρούς απ’ το στόμα, αυτό το τελευταίο «... δε γαμιέται» το είπα δυνατά. Σηκώνεται έτοιμος για καβγά. Ένα σβολάκι σάλιου πετάγεται μέσα από τα εσώτερα βάθη των σπουδών στη Νομική Σχολή του Γέιλ και σταθεροποιείται στην άκρη της γλώσσας του. Ο αρχιδικαστής φωνάζει το όνομά του και ο μαύρος δικαστής ξαναπέφτει στην πολυθρόνα του, καταπίνοντας τα σάλια του, αν όχι και την περηφάνια του. «Φυλετικός διαχωρισμός; Δουλεία; Ε, λοιπόν, παλιόπουστα, πουτάνας γιε, είμαι σίγουρος ότι οι γονείς σου δεν σε μεγάλωσαν για να κάνεις τέτοια! Ας αρχίσει, λοιπόν, το πάρτι!»