Ντάνιελ Κέλμαν «Έπρεπε να είχες φύγει»

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 5

ΝΤΑΝΙΕΛ ΚΕΛΜΑΝ

επρεπε να ειχεσ φυγει c

Νουβέλα ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ

ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΣΜΑΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 6

H παρούσα έκδοση πραγματοποιήθηκε με την οικονομική ενίσχυση του Ινστιτούτου Γκαίτε, που χρηματοδοτείται από το Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών Υποθέσεων. ❧ ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: Daniel Kehlmann, Du hättest gehen sollen7I

Copyright 2016 by Rowohlt Verlag GmbH, Reinbek bei Hamburg, Germany © Copyright για την ελληνική γλώσσα Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2016 ©

Έτος 1ης έκδοσης: 2017 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. ΓΡΑΦΕΙΑ: Θεμιστοκλέους 104, 106 81 Αθήνα ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-6159-9

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 7

ΚΕΦΑΛΑΙΑ

5

2 Δεκεμβρίου [ 9 ]

3 Δεκεμβρίου [ 16 ]

4 Δεκεμβρίου [ 23 ]

5 Δεκεμβρίου [ 50 ]

6 Δεκεμβρίου [ 73 ]

7 Δεκεμβρίου [ 86 ]

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 8

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 9

2 Δεκεμβρίου

Η

και η Έλλα κάνουν διπλό ποδήλατο σ’ έναν επαρχιακό δρόμο. Ο ήλιος λάμπει, τα στάχυα κυματίζουν, ευχάριστη μουσική. Η Έλλα κάθεται μπροστά και οδηγεί, η Γιάννα έχει τα χέρια απλωμένα, κοντινό πλάνο: μισοκλείνουν τα μάτια στη λιακάδα ευτυχισμένες. Και τότε το ποδήλατο πατάει πάνω σε μια πέτρα, βγαίνει απ’ τον δρόμο και τουμπάρει. Μικρές κραυγές πόνου και ξεφωνητά. Fade out στη μουσική, μαύρο, τίτλοι αρχής. Και τώρα μένει να πετύχω το σωστό ύφος.

Καλά έκανα που ξεκίνησα καινούργιο σημειωματάριο εδώ πάνω. Καινούργιο περιβάλλον, καινούργιες ιδέες, καινούργια αρχή. Φρέσκος αέρας. Τη βδομάδα που μας πέρασε, η Έστερ έκλεισε τα τέσσερα. Περάσανε πια τα δύσκολα. Κι αυτό φαίνεται κιόλας: δεν μαλώνουμε πια όλη την ώρα για το ποιος θα σηκωθεί, ποιος θα την πάει για ύπνο, ποιος θα παίξει με

9

Γιάννα

10

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 10

τα τουβλάκια ή με το τρενάκι ή με τα Lego. Πολλά πράγματα μπορεί πια να τα κάνει μόνη της. Ψηλά το κρύο, γαλάζιο και λευκό από τις ρωγμές στους παγετώνες, χαμηλότερα τραχύς γρανίτης κι ύστερα το δάσος, που η καταχνιά το μεταμορφώνει σε μια επίπεδη, σκούρα πράσινη επιφάνεια. Ο ουρανός είναι ελαφρά συννεφιασμένος, ένα σύννεφο πήγε και στάθηκε μπροστά στον ήλιο, που μοιάζει τώρα με πύρινο στεφάνι γύρω από τα λευκά του ξέφτια. Μπροστά στο σπίτι που έχουμε νοικιάσει, το λιβάδι καταλήγει σε μια απαλή πλαγιά, γύρω στα εκατό μέτρα, που φτάνει μέχρι την άκρη του δάσους: έλατα, πεύκα, κι εκεί στην άκρη μια τεράστια χλομή ιτιά. Όταν ανοίγω τα παράθυρα, ακούω τον άνεμο να ψιθυρίζει. Κατά τα άλλα, δεν ακούγεται τίποτα. Κάτω χαμηλά είναι η κοιλάδα με τα σπιτάκια που μοιάζουν με μικρούς κύβους, χωρισμένα κατά μήκος από τρεις λωρίδες: δρόμος, ποτάμι, σιδηρόδρομος. Ο στριφογυριστός δρόμος που πήραμε για να ανέβουμε μέχρι εδώ ξεχωρίζει σαν λεπτή μονοκοντυλιά. Φρικτή διαδρομή, εδώ που τα λέμε. Αυτός ο δρόμος είναι απότομος, χωρίς προστατευτικά κιγκλιδώματα δεξιά και αριστερά, και η Σουζάνα οδηγεί χάλια. Δυσκολεύτηκα πολύ να κρατήσω το στόμα μου κλειστό. Τελικά όμως δεν τα κατάφερα και κάτι μου ξέφυγε, οπότε σε όλη την υπόλοιπη διαδρομή δεν σταματήσαμε τον καβγά.

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 11

Ακριβώς εκείνη τη στιγμή, ο ήλιος ξεγλίστρησε πίσω από το σύννεφο κι ο ουρανός αναδύθηκε μέσα από μια επώδυνα φωτεινή, μεγαλόπρεπη λάμψη. Ή μήπως το παράκανα με τις μεταφορές; Ο ήλιος δεν ξεγλιστράει από πουθενά, απλώς ο αέρας σπρώχνει το σύννεφο και, βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν αναδύεται ο ουρανός.1 Όμως μέσα από μια επώδυνα φωτεινή, μεγαλόπρεπη λάμψη – αυτό δεν είναι κι άσχημο. Αντίθετα απ’ ό,τι συνήθως, το σπίτι είναι στην πραγματικότητα πιο ωραίο από τις φωτογραφίες στο ίντερνετ. Καμία σχέση με τα διάφορα σπιτάκια στις Άλπεις που μυρίζουν μούχλα· διώροφο, καινούργιο, με μίνιμαλ διακόσμηση, ένα στενό μπαλκονάκι στον επάνω όροφο και ένα μεγάλο παράθυρο στο καθιστικό – σίγουρα έχει σχεδιαστεί από αρχιτέκτονα.

τσουχτερή λιακάδα πύρινο σύννεφο ο ήλιος κυλάει στο στερέωμα

Στερέωμα – παλιομοδίτικο. Καλύτερα μια πιο συνηθισμένη λέξη, ουρανός. Βάλε έναν χαρακτήρα να πει δύο

11

βουνά χαραγμένα στο γαλάζιο

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 12

φορές τη λέξη «στερέωμα» και δεν χρειάζεσαι περισσότερα: την έχεις σκιαγραφήσει.

12

Καινούργιο πλάνο, η Γιάννα είναι στον δρόμο με την τσάντα για τα ψώνια

Ήθελα να το συνεχίσω, όμως έφτασαν στο σπίτι. Κι όταν βρίσκονται μέσα στο δωμάτιο, δυσκολεύομαι να συγκεντρωθώ. Τώρα είναι πάνω στο χαλί και παίζουν κάνοντας πολλή φασαρία, κι εγώ συνεχίζω να μουντζουρώνω το χαρτί για να νομίζουν ότι δουλεύω, γιατί, αν η Σουζάνα νομίζει ότι δεν δουλεύω, μου λέει διαρκώς: σταμάτα την γκρίνια, έτσι κι αλλιώς δεν δουλεύεις, έτσι κι εγώ γράφω και γράφω και γράφω και κάνω σαν να είμαι πολύ απασχολημένος, και τελικά είμαι πολύ απασχολημένος γιατί ολόκληρη η παραγωγή εμένα περιμένει. Την αγαπώ, και τη θέλω στη ζωή μου. Γιατί λοιπόν τσακωνόμαστε διαρκώς; Να, πριν από λίγο πάλι. Σηκώθηκε από το χαλί με ύφος βλοσυρό, κι εκείνη ακριβώς τη στιγμή σκεφτόμουν: αρχίζουμε. Και, όντως, μου είπε ακριβώς αυτό που ήμουν σίγουρος ότι θα έλεγε: Καλά καλά δεν ήρθαμε, δεν είναι ανάγκη να αρχίσεις αμέσως, μπορείς κι εσύ μια φορά να καθίσεις με την οικογένειά σου κτλ., κτλ.

Ναι, αλλά έτσι, είπα, δεν θα ολοκληρώσω ποτέ τίποτα, δεν φτιάχνεται έτσι ένα έργο! Το σενάριο εννοείς; Ήταν ο τρόπος που τόνισε τη λέξη. Ξέρει πολύ καλά τι είναι αυτό που με εκνευρίζει περισσότερο απ’ όλα. Και φυσικά δεν έπεσα στην παγίδα της. Το σενάριο δηλαδή δεν είναι έργο, φώναξα, Λα στράντα, Μπάρι Λίντον, αυτά δεν είναι έργα, ε; Κι εκείνη, εντελώς ατάραχη: ένα σενάριο είναι έργο, αλλά δεν είναι Έργο. Όχι έτσι όπως το λες εσύ. Και το Η καλύτερή μου φίλη, εντάξει, τι να λέμε τώρα. Κάποτε θα γράψω μια ταινία για όλα αυτά. Μακροσκελείς διάλογοι, φλας μπακ, καθόλου μουσική. Θα λέγεται Γάμος. Παράξενο που δεν έχει γίνει ως τώρα καμία ταινία με αυτόν τον τίτλο. Δεν έπρεπε να απαντήσω, καλύτερα να μην έλεγα τίποτα, έτσι θα απέφευγα τον καβγά. Όμως δεν αντιστάθηκα στον πειρασμό να της θυμίσω ότι τα ποσοστά από τα σενάρια που τα θεωρεί έργα αλλά όχι Έργα, και κυρίως το Η καλύτερή μου φίλη, πληρώνουν τα γραμμάτια για το σπίτι, μια μονοκατοικία με κήπο, που τον θεωρεί πολύ σημαντικό γιατί ένα παιδί πρέπει να έχει κήπο, κι έτσι αγοράσαμε μια μονοκατοικία με μεσοτοιχία δεξιά και αριστερά, και απέχουμε ακόμα πολύ από το να ξεχρεώσουμε τα γραμμάτια, και η Έστερ δεν παίζει σχεδόν ποτέ στον κήπο, κι αν δεν γράψω το δεύτερο μέρος

13

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 13

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 14

14

της πιο επιτυχημένης μου ταινίας, τότε τι θα κάνουμε με τα γραμμάτια; Και αυτή μου απάντησε ότι δεν έχει κανένα πρόβλημα με τις κωμωδίες μου, φτάνει να μην κάνω σαν να μιλάμε για τη Μίνα φον Μπάρνχελμ ή τη Σπασμένη Στάμνα – μου φέρνει διαρκώς παραδείγματα από την κλασική λογοτεχνία για να μου θυμίζει ότι εκείνη έχει πτυχίο γερμανικής και κλασικής φιλολογίας, ενώ εγώ δεν έχω πάει στο πανεπιστήμιο – και αυτό το κόλλημα, να γράφω με το χέρι για να παριστάνω τον ποιητή, δεν το αντέχει. Και μετά έκανε ένα βήμα πίσω και γέλασε τόσο ψεύτικα, όπως μπορεί να γελάσει ένας ηθοποιός που μόνο ταλαντούχος δεν είναι. Έδειχνε τόσο ψεύτικο το γέλιο της, που ένα κρύο ρεύμα διαπέρασε τη ραχοκοκαλιά μου, κι εκείνη ακριβώς τη στιγμή μάς διέκοψε η Έστερ, που είχε σπάσει η κούκλα της και μας ζητούσε κλαίγοντας κόλλα, αλλά πού να βρεθεί εδώ πάνω κόλλα; Τώρα είναι σκυμμένες πάνω από τα κομμάτια της κούκλας και τα πιέζουν μια εδώ και μια εκεί, λες και περιμένουν κάποιο θαύμα, κι εγώ συνεχίζω να γράφω και δεν σηκώνω το βλέμμα, για να υπογραμμίσω ότι είμαι απασχολημένος και δεν μπορώ να τις βοηθήσω με τις βλακείες τους. Πάει, χάλασε, τέρμα.

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 15

15

Γάμος. Το θέμα είναι ότι κατά βάθος τον αγαπάς τον άλλον. Δεν θα ήθελα να ζω χωρίς αυτήν – ακόμα και το θεατρινίστικο γέλιο της θα μου έλειπε. Ούτε κι αυτή χωρίς εμένα. Μόνο να μην εκνευρίζαμε ο ένας τον άλλον τόσο πολύ. Φύγε, όσο ακόμα

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 16

3 Δεκεμβρίου

Π

καν προλάβουμε να τα ξαναβρούμε, έπρεπε να βάλουμε το παιδί για ύπνο. Η συμφιλίωση είναι αδιανόητη όσο το παιδί είναι ακόμη ξύπνιο. Μετά όμως σταθήκαμε πλάι πλάι στο παράθυρο του καθιστικού και ατενίζαμε τη νύχτα: εκατομμύρια πεντακάθαρα σημαδάκια πάνω στο μαύρο βελούδο, πιο κάτω το περίγραμμα των παγετώνων με το χλομό τους λαμπύρισμα, και πίσω από το σπίτι μας πρέπει να κρυβόταν ένα ολόγιομο φεγγάρι, γιατί η πλαγιά μπροστά μας φαινόταν σαν να ήταν σχεδόν ημέρα από το δυνατό φως. Πηγαίνοντας προς το υπνοδωμάτιο χαθήκαμε λίγο, γιατί δεν ξέραμε ακόμα καλά το σπίτι, και μπήκαμε κατά λάθος σε μια αποθήκη με πλυντήριο. Μια ηλεκτρική σκούπα που ήταν ακουμπισμένη στον τοίχο έπεσε με θόρυβο, τόσο που τρομάξαμε και κρατήσαμε την ανάσα μας για να αφουγκραστούμε, αλλά όλα ήταν ήσυχα – η Έστερ δεν ξύπνησε.

16

ριν

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 17

Στο πρώτο μέρος, οι ήρωες έχουν σκιαγραφηθεί μια χαρά, αλλά μην επαναπαύεσαι, πρέπει να εκμεταλλευτείς το δεύτερο για να προσθέσεις το backstory. Φλας μπακ πίσω στην παιδική ηλικία; Παλιό κόλπο, συμβατικό και σίγουρο, όμως, για να είμαι ειλικρινής: Δεν ξέρω τίποτα για την παιδική ηλικία της Γιάννας και της Έλλας. Πέρυσι έλεγα στους φοιτητές της Ακαδημίας Κινηματογράφου ότι πρέπει να γνωρίζεις τα πάντα για τους ήρωές σου, και ειδικά το πού και πώς μεγάλωσαν, όμως η αλήθεια είναι ότι το είπα μόνο και μόνο επειδή έτσι λένε τα διδακτικά εγχειρίδια. Δεν έχω την παραμικρή ιδέα πώς ήταν η παιδική ηλικία της Γιάννας και της Έλλας, και δεν με ενδιαφέρει κιόλας. Και γι’ αυτό δεν ξέρω πώς αντιδρά η Γιάννα όταν η Έλλα τής ζητάει να μετακομίσει από το σπίτι της, όπου έμενε η Γιάννα στην προηγούμενη ταινία, για να συγκατοικήσουν εκεί με τον καινούργιο φίλο της, που δεν είναι άλλος από

2 – Έπρεπε να είχες φύγει

17

Φαρσοκωμωδία, είπε η Σουζάνα. Τα πράγματα έχουν τη δική τους ζωή. Δεν μου αρέσει το μπουρλέσκο, της είπα. Λίγη φαρσοκωμωδία δεν βλάπτει, μου είπε. Θες να σου το αποδείξω; Και μετά ανεβήκαμε τη σκάλα και βρήκαμε το υπνοδωμάτιό μας.

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 18

τον Μάρτιν, τον πρώην φίλο της Γιάννας, που τον χώρισε επειδή ήταν ένας υψηλόβαθμος εφοριακός. Είναι καλοστεκούμενος, πονετικός και διαβασμένος, ξέρει πολλές γλώσσες, αλλά η Γιάννα το έθεσε πολύ εύστοχα: ποια θέλει να τα έχει με εφοριακό;

Μόλις συνέβη κάτι παράξενο.

18

Λοιπόν, πώς αντιδρά η Γιάννα; Ξέρουμε πόσο παρορμητική είναι. Όλοι θυμούνται εκείνη την έκρηξη θυμού στο πρώτο μέρος, όταν είχε πει στον γυμναστή, εντελώς ξαφνικά, ότι τύποι σαν κι αυτόν κάνουν τη λέξη βλακεία να φαίνεται μεγαλοπρεπής. Πάλι θα συμβεί μάλλον κάτι παρόμοιο, αλλά κάπως διαφορετικά, επειδή όλοι το περιμένουν. Τι θα γίνει αν η Γιάννα, που το μεγαλύτερο ελάττωμά της είναι η έλλειψη αυτοσυγκράτησης, βρεθεί ξαφνικά με τη βαλίτσα στο χέρι διωγμένη από την καλύτερή της φίλη, και μάλιστα με το γλυκύτερο ύφος του κόσμου;

Μάλλον δεν θα είδα καλά. Μην το σκέφτεσαι. Τώρα έχει ησυχία· τόση ησυχία, που νιώθεις μέχρι

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 19

Αυτή τη φορά η Γιάννα παραμένει ήσυχη. Αυτό κι αν είναι! Όλοι περιμένουν μια έκρηξη οργής, αλλά δεν έρχεται! Η Έλλα λέει στη Γιάννα να φύγει από το σπίτι. Η Γιάννα παραμένει ψύχραιμη, πράγμα πολύ παράξενο, τόσο που η Έλλα αισθάνεται σαν να την προκαλεί η Γιάννα με την ηρεμία της. Ε: Αφού εσύ δεν ήθελες να μείνεις άλλο εδώ!

19

και το σκοτάδι να θροΐζει. Μάλλον το αίμα στα αυτιά μου. Το καθιστικό μοιάζει με τα περισσότερα καθιστικά που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια από αρχιτέκτονες εσωτερικού χώρου: παρκέ, λευκοί τοίχοι, επίπεδα φωτιστικά στην οροφή, μεγάλη κουζίνα με ανοξείδωτη επιφάνεια και τραπέζι-μπαρ. Στη μέση το ξύλινο τραπέζι, και από εδώ μπορώ να δω –το απομεσήμερο, όταν αρχίζει να σκοτεινιάζει– μέσα από το τεράστιο παράθυρο τη Σουζάνα και την Έστερ, που φτιάχνουν βουναλάκια από πέτρες, και την ανάσα τους που μεταμορφώνεται σε συννεφάκια ατμού. Μάλλον κι αυτές μπορούν να με δουν, είναι σαν να κάθομαι σε θεατρική σκηνή. Μπροστά το διάφανο είδωλό μου: γυαλιά, μαλλιά και γιακάς, το σημειωματάριο στο τραπέζι, το στιλό στο χέρι. Όλα πάλι εδώ. Η φαντασία μου θα ήταν – αν μη τι άλλο.

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 20

Γ: Πώς σου ’ρθε πάλι αυτό; Ε: Φαίνεται. Κοίτα πώς χαμογελάς. Γιατί χαμογελάς; Γ: Επειδή βρήκες τον κατάλληλο. Ε: Δηλαδή τώρα τι θέλεις να μου πεις; Γ: Γιατί; Ε: Επειδή δουλεύει στην εφορία; Γ: Μια δουλειά είναι κι αυτή, σαν όλες τις άλλες δουλειές. Ε: Ακριβώς. Γ: Χωρίς εφοριακούς δεν μπορεί να λειτουργήσει το κράτος. Ε: Αυτό ακριβώς το ύφος εννοώ! Γ: Δεν θα είχαμε δρόμους, και στους δρόμους που δεν θα υπήρχαν θα επικρατούσε αναρχία. Χωρίσαμε επειδή δεν ήταν ο κατάλληλος για μένα. Φαίνεται όμως πως είναι για σένα.

20

Εκείνη ακριβώς τη στιγμή μπαίνει ο Μάρτιν, με κοστούμι και χαρτοφύλακα υπό μάλης, και η Έλλα, που τα νεύρα της είναι κουρέλια, του βάζει τις φωνές για κάποια ασήμαντη αφορμή, και η Γιάννα στέκεται – αγέλαστη θλιμμένη όχι: ανέκφραστη

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 21

– μάλιστα, αυτό είναι: Στέκεται δίπλα τους ανέκφραστη, από την έκφρασή της δεν μπορείς να καταλάβεις αν σκοπός της ήταν ο καβγάς του ζευγαριού ή αν τα εννοούσε αυτά που έλεγε. Φύγε. Αν και, αν μπει ακριβώς αυτή τη στιγμή, θα γίνει πολύ sitcom, σκέτη επιθεώρηση. Αλλά ποιος άλλος, αν όχι αυτός; Κάποιος πρέπει να μπει.

Το σκηνικό με τη Γιάννα που μένει ατάραχη πρέπει να το πω στον Σμιτ, θα του αρέσει. Σίγουρα θα τηλεφωνήσει από στιγμή σε στιγμή. Το ξέρει ότι έχω έρθει εδώ για δουλειά, και περιμένει το σενάριο. Μόλις τις προάλλες άφησε να εννοηθεί ότι τα δικαιώματα στην υπόθεση τα έχει η εταιρεία παραγωγής και ότι στην ανάγκη θα καταφύγουν στη βοήθεια άλλου σεναριογράφου, εσύ, βέβαια, είσαι ο καλύτερος, ποιος άλλος θα μπορούσε να το κάνει, εννοείται, η πρώτη επιλογή, αναντικατάστατος, τελεία και παύλα, αλλά πρέπει να γυρίσουμε τη συ-

21

Τώρα ξαναμπαίνουν στο σπίτι. Η Σουζάνα πληκτρολογεί: το φωτεινό τετράγωνο του κινητού της αφήνει το αντιφέγγισμά του στο πρόσωπό της. Η μικρή κάτι κρατάει στο χέρι. Φαίνεται ότι κάτι βρήκε κάτω. Πάντα βρίσκει κάτι.

KELMAN_FYGE sel_DD_Layout 1 01/03/2017 2:58 ΜΜ Page 22

νέχεια, το απαιτεί η επιτυχία της πρώτης ταινίας, κι αν εσύ δεν μας δώσεις κάτι, ε, τότε τι μας απομένει να κάνουμε; Και μετά πρόσθεσε ότι δεν είναι στο χέρι του, αυτός θα με περίμενε για πάντα. Αλλά οι παραγωγοί! Το είπε τόσο πειστικά, τόσο εγκάρδια και φιλικά, που το σκέφτηκα μόνο αφότου κλείσαμε, ότι αυτός είναι ο παραγωγός.

22

Η Έστερ μού έδειξε τι βρήκε έξω. Είναι μια πέτρα, σαν όλες τις άλλες πέτρες, κι εγώ έκανα Ω! και Α! και Καταπληκτικό! Και μετά της έδωσα ένα φιλί, το δέρμα της ήταν ακόμη κρύο από τον βραδινό αέρα. Μοιάζει με διαμάντι, είπε. Πράγματι, αυτό είναι αλήθεια! της απάντησα. Μοιάζει με διαμάντι. Πάω τώρα στην κουζίνα να φτιάξω φαγητό.