Ρόμπερτ Έργουιν - «Δεν σταματούν τα θαύματα»

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:47 ΜΜ Page 5

ΡΟΜΠΕΡΤ ΕΡΓΟΥΙΝ

δεν σταματουν τα θαυματα c Μυθιστόρημα

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ

ΝΙΚΟΣ Α. ΜΑΝΤΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 6

H παρούσα έκδοση πραγματοποιήθηκε με την οικονομική ενίσχυση του Ινστιτούτου Γκαίτε, που χρηματοδοτείται από το Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών Υποθέσεων.

ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: Robert Irwin, Wonders Will Never Cease © Copyright Robert Irwin 2016

First published 1992 by Rowohlt Verlag © Copyright για την ελληνική γλώσσα Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2017 Έτος 1ης έκδοσης: 2018 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης ΒέρνηςΠαρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. ΓΡΑΦΕΙΑ: Θεμιστοκλέους 104, 106 81 Αθήνα ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-6311-1

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 7

ΚΕΦΑΛΑΙΑ

Κεφάλαιο Πρώτο: Τάουτον . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Δεύτερο: Κρόουλαντ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Τρίτο: Πολικό γεράκι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Τέταρτο: Στέψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Πέμπτο: Άλνγουικ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Έκτο: Κορμπένικ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Έβδομο: Γάμος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Όγδοο: Στίβος κονταρομαχιών . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Ένατο: Λευκός Πύργος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Δέκατο: Κονταρομαχία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Ενδέκατο: Ανθρωποκυνηγητό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Δωδέκατο: Ναυμαχία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Δέκατο Τρίτο: Εξορία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Δέκατο Τέταρτο: Μπάρνετ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Δέκατο Πέμπτο: Οι Κότερελ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Δέκατο Έκτο: Κομποστέλα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Δέκατο Έβδομο: Locus Amoenus . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλαιο Δέκατο Όγδοο: Λάντλοου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15 35 51 70 88 119 151 174 221 252 282 314 325 344 366 379 397 423

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 8

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 9

«Ο σκοπός των σοφών είναι να κάνουν τα θαύματα να εκλείψουν». ΑΛΒΕΡΤΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ,

De Coelo et Mundo

«Κάτι που δεν έχει γίνει κατανοητό, αναπόφευκτα επιστρέφει· σαν ένα άταφο φάντασμα, δεν μπορεί να αναπαυθεί μέχρι το μυστήριο να διαλευκανθεί και τα μάγια να λυθούν». ΣΙΓΚΜΟΥΝΤ ΦΡΟΪΝΤ,

Ο μικρός Χανς, ανάλυση της φοβίας ενός πεντάχρονου αγοριού

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 10

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 11

Τα πρόσωπα του έργου (Όλα όσα ακολουθούν είναι υπαρκτά πρόσωπα)

Ο ΟΙΚΟΣ ΤΟΥ ΛΑΝΚΑΣΤΕΡ

Ε ΡΡΙΚΟΣ

Ο

ΣΤ΄ : Γεννήθηκε το 1421, και ήταν μοναχογιός

του Ερρίκου του Ε΄. Ανέβηκε στο θρόνο νήπιο, το 1422. Μ ΑΡΓΑΡΙΤΑ

ΤΟΥ

Α ΝΖΟΥ : Η βασίλισσα του Ερρίκου του ΣΤ΄.

Ε ΔΟΥΑΡΔΟΣ ΤΟΥ Λ ΑΝΚΑΣΤΕΡ , Π ΡΙΓΚΙΠΑΣ ΤΗΣ Ο ΥΑΛΙΑΣ : Ο γιος του Ερρίκου και της Μαργαρίτας.

Ο ΟΙΚΟΣ ΤΗΣ ΥΟΡΚΗΣ

Ρ ΙΧΑΡΔΟΣ , Δ ΟΥΚΑΣ

ΤΗΣ

Υ ΟΡΚΗΣ : Διεκδικητής του θρόνου. Σκοτώθηκε

στο πεδίο της μάχης, λίγο πριν από την έναρξη του Δεν σταματούν τα θαύματα. Ε ΔΟΥΑΡΔΟΣ , Δ ΟΥΚΑΣ

ΤΗΣ

Υ ΟΡΚΗΣ : Γιος του Ριχάρδου της Υόρκης.

Γεννήθηκε το 1442. Διεκδικητής του θρόνου, στέφθηκε βασιλιάς, το 1461, ως Εδουάρδος Δ΄. Ε ΛΙΖΑΜΠΕΘ Γ ΟΥΝΤΒΙΛ : η βασίλισσα Ελισάβετ του Εδουάρδου

από το 1464. Βλ. παρακάτω, στους «Γούντβιλ».

Ελισάβετ, για σύντομο διάστημα (από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο του 1483) βασιλιάς ως Εδουάρδος Ε΄.

11

Ε ΔΟΥΑΡΔΟΣ , Π ΡΙΓΚΙΠΑΣ ΤΗΣ Ο ΥΑΛΙΑΣ : Γιος του Εδουάρδου του Δ΄ και της

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 12

Ρ ΙΧΑΡΔΟΣ , Δ ΟΥΚΑΣ

ΤΗΣ

Υ ΟΡΚΗΣ : Ο μικρός αδελφός του Εδουάρδου του Ε΄.

Ρ ΙΧΑΡΔΟΣ , ΜΙΚΡΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ ΤΟΥ Ε ΔΟΥΑΡΔΟΥ ΤΟΥ Δ΄ : Αργότερα έγινε Δούκας του Γκλόστερ και

τελικά ανακηρύχθηκε βασιλιάς ως Ριχάρδος Γ΄. Γ ΕΩΡΓΙΟΣ ,

Ο ΠΙΟ ΜΙΚΡΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ

ΤΟΥ

Ε ΔΟΥΑΡΔΟΥ

ΤΟΥ

Δ΄ : Αργότερα ανακηρύχθηκε Δούκας

του Κλάρενς. Εκτελέστηκε το 1478.

ΟΙ ΓΟΥΝΤΒΙΛ

Ρ ΙΤΣΑΡΝΤ Γ ΟΥΝΤΒΙΛ , Κ ΟΜΗΣ ΤΟΥ Ρ ΙΒΕΡΣ : Γεννήθηκε γύρω στα 1410. Ζ ΑΚΕΤΑ

ΝΤΕ

Σ ΕΝΤ Π ΩΛ : Κόρη του Κόμη Ντε Σεντ Πωλ.

Παλιότερα παντρεμένη με τον Τζον, Δούκα του Μπέντφορντ, αντιβασιλέα του Ερρίκου του ΣΤ΄. Μετά τη χηρεία της, παντρεύτηκε τον Ρίτσαρντ Γούντβιλ. Α ΝΤΟΝΙ Γ ΟΥΝΤΒΙΛ , Λ ΟΡΔΟΣ Σ ΚΕΪΛΣ : Γεννήθηκε γύρω στα 1440. Ο γιος του

Ρίτσαρντ και της Ζακέτας και διάδοχος της Κομητείας του Ρίβερς. Κονταρομάχος και λόγιος. Ε ΛΙΖΑΜΠΕΘ Γ ΟΥΝΤΒΙΛ : Γεννήθηκε γύρω στο 1437. Κόρη του

Ρίτσαρντ και της Ζακέτας. Παντρεύτηκε σε πρώτο γάμο τον Σερ Τζον Γκρέι του Γκρόμπι. Έπειτα από το θάνατό του στη μάχη, παντρεύτηκε τον Εδουάρδο τον Δ΄. Βλ. παραπάνω, στο «Οίκος της Υόρκης».

12

ΑΛΛΟΙ ΛΟΡΔΟΙ

Ρ ΙΤΣΑΡΝΤ Ν ΕΒΙΛ , Κ ΟΜΗΣ ΤΟΥ Γ ΟΥΟΡΙΚ , Ο Β ΑΣΙΛΟΠΟΙΟΣ : Γεννήθηκε το 1428.

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 13

Τ ΖΟΡΤΖ Ν ΕΒΙΛ : Αρχιεπίσκοπος της Υόρκης και

πρωτοσύγκελος της Αγγλίας στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Εδουάρδου του Δ΄. Χ EΝΡΙ Μ ΠOΦΟΡΤ , Δ ΟYΚΑΣ ΤΟΥ Σ OΜΕΡΣΕΤ : Ηγέτης του Οίκου του Λάνκαστερ. Τ ΖΕΪΜΣ Μ ΠΑΤΛΕΡ , Κ ΟΜΗΣ ΤΟΥ Ο ΥΙΛΤΣΑΪΡ : Ένας λόρδος του Οίκου του Λάνκαστερ. Ο ΥΙΛΙΑΜ , Λ ΟΡΔΟΣ Χ ΕΪΣΤΙΝΓΚΣ : Γεννήθηκε γύρω στο 1431. Ηγέτης

του Οίκου της Υόρκης και επικεφαλής της Αυλής του Εδουάρδου του Δ΄. Τ ΖΟΝ Τ ΙΠΤΟΦΤ , Κ ΟΜΗΣ

ΤΟΥ

Γ ΟΥΣΤΕΡ : Υορκέζος. Αστυνόμος της Αγγλίας

και κορυφαίος λόγιος. Λ ΟΡΔΟΣ Τ ΖΟΝ Χ ΑΟΥΑΡΝΤ : Ναύαρχος του Εδουάρδου του Δ΄. Μ ΑΡΚΗΣΙΟΣ

Τ ΟΜΑΣ Γ ΚΡΕΪ , Ν ΤΟΡΣΕΤ : Ο μεγάλος γιος της Ελίζαμπεθ Γούντβιλ

ΤΟΥ

και του Τζον Γκρέι. Ρ ΑΛΦ Γ ΚΡΕΪ : Ο μικρός γιος της Ελίζαμπεθ

και του Τζον Γκρέι. Τ ΟΜΑΣ Ν ΕΒΙΛ , Κ ΟΜΗΣ

ΤΟΥ

Κ ΕΝΤ ,

ΓΝΩΣΤΟΣ ΚΑΙ ΩΣ

ΤΟΥ

Ο Μ ΠΑΣΤΑΡΔΟΣ Φ ΟΚΟΝΜΠΕΡΓΚ : Υορκέζος.

Α ΝΤΟΥΑΝ , ΓΝΩΣΤΟΣ Μ ΠΑΣΤΑΡΔΟΣ ΤΗΣ Β ΟΥΡΓΟΥΝΔΙΑΣ ή Μ ΕΓΑΛΟΣ Μ ΠΑΣΤΑΡΔΟΣ Νόθος γιος του Φιλίππου του Γ΄, ΚΑΙ ΩΣ Ο

Ο

Δούκα της Βουργουνδίας. Διάσημος κονταρομάχος.

ΟΙ ΦΕΟΥΔΑΡΧΕΣ

ΤΟΥ

Σ ΕΡ Τ ΟΜΑΣ Μ ΑΛΟΡΙ Ν ΙΟΥΜΠΟΛΝΤ Ρ ΕΒΕΛ : Απείθαρχος ιππότης και υπέροχος

συγγραφέας.

13

Σ ΕΡ Α ΝΤΡΙΟΥ Τ ΡΟΛΟΠ : Διακεκριμένος Λανκαστεριανός.

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 14

Τ ΖΟΝ Π ΑΣΤΟΝ : Γαιοκτήμονας και συγγραφέας

επιστολών.

ΟΙ ΛΟΙΠΟΙ

Τ ΖΟΝ Λ ΙΤΛΙΝΓΚΤΟΝ : Βενεδικτίνος αβάς στη Μονή Κρόουλαντ. Ο

ΑΝΩΝΥΜΟΣ

Χ ΡΟΝΙΚΟΓΡΑΦΟΣ Κ ΡΟΟΥΛΑΝΤ : Ένας από τους πολλούς γραφείς

ΤΟΥ

του Χρονικού του Κρόουλαντ, που συντασσόταν από το 655 έως το 1486. Τ ΖΟΡΤΖ Ρ ΙΠΛΕΪ : Αυγουστίνος μοναχός και αλχημιστής

στην υπηρεσία του Εδουάρδου του Δ΄. Σ ΚΟΓΚΙΝ , Ο ΓΕΛΩΤΟΠΟΙΟΣ ΤΟΥ Ε ΔΟΥΑΡΔΟΥ ΤΟΥ Δ΄ : Υποτιθέμενος συγγραφέας ενός Βιβλίου με εύθυμα κόλπα. Ο ΥΙΛΙΑΜ Κ ΑξΤΟΝ : Υφασματέμπορος και ο άνθρωπος που

εισήγαγε την τυπογραφία στην Αγγλία. Λ ΟΥΙΣ Ν ΤΕ Μ ΠΡΕΤΑΪΓ , Γ ΑΛΛΟΣ ΙΠΠΟΤΗΣ : Ιδιοκτήτης ενός χειρογράφου, του Les Dits Moreaux des Philosophes.

ΕΝΑΣ

14

Ο Ι Κ ΟΤΕΡΕΛ : Οικογένεια εγκληματιών του Λονδίνου.

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 15

ΚεφΑλΑιο ΠΡΩΤο

Τάουτον

Ουποστηρίζουν την παράταξη του βασιλιά της Αγγλίας α-

πέναντι στον απείθαρχο επαναστάτη, τον επικεφαλής του Οίκου της Υόρκης. Είναι Κυριακή των Βαΐων, αρχή της Μεγάλης Εβδομάδας, η αυγή πριν από τη μάχη. Όπως προβλέπεται, ο Άντονι γονατίζει για να δεχτεί το άζυμο ψωμί το βουτηγμένο στον οίνο που αποτελεί το αίμα του Χριστού. Η Θεία Λειτουργία τελείται στο μεγαλύτερο από τα αίθρια, αυτό που ανήκει στον Δούκα του Σόμερσετ. Η κουρτίνα του αιθρίου ανεμίζει στον άγριο αέρα.

«Hoc est corpus meum».1 Καθώς απαγγέλλει τούτα τα λόγια, ο ιερέας του δούκα θρηνεί για τις εκατόμβες που πρόκειται να σφαγιαστούν σήμερα· όμως, ο Άντονι δεν έχει δάκρυα για να χύσει, αφού είναι νέος και ξέρει ότι θα ζήσει για πάντα. Μολονότι νέος, είναι κιόλας ειδικός στο να κανονίζει συναντήσεις ανάμεσα στους πολεμιστές και στον Πλάστη τους. Κοιτάζει το ιερό δισκοπότηρο και αναλογίζεται το θαύμα του Πάσχα. Τόσο εκείνος, όσο και οι σύντροφοί του, έχουν γευτεί το σώμα του Χριστού.

«Ita, missa est», αναφωνεί ο ιερέας. Είναι το σύνθημα για το σχόλασμα. Ο πατέρας του, ο Ρίτσαρντ Γούντβιλ, ο Κόμης του Ρίβερς, βρίσκεται μπροστά του, στη σκηνή όπου φυλάσσονται τα όπλα. Την ώρα που βγάζουν την πανοπλία μέσα από το βαρέλι

15

Άντονι Γούντβιλ, ο Λόρδος Σκέιλς, είναι από εκείνους που

16

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 16

με την άμμο, ένας γαιοκτήμονας προσφέρει και στους δυο τους καράφες με κρασί. Κανείς τους δεν έχει πολεμήσει ποτέ ξεμέθυστος. Βγαίνοντας από τη σκηνή, χαϊδεύουν τα άλογά τους αποχαιρετώντας τα, προτού αυτά οδηγηθούν μακριά από τους ιπποκόμους. Παρόλο που οι ιπποκόμοι θα ήθελαν να ξέρουν το λόγο που ο βασιλιάς Ερρίκος2 δεν είναι μαζί με τα στρατεύματά του, αλλά έμεινε να χασομεράει στην Υόρκη, κανείς απ’ τους αφεντάδες δεν τους έδωσε σαφή απάντηση, εκτός από τον Κόμη του Ρίβερς που είπε: «Ο Δούκας του Σόμερσετ γνωρίζει τι να κάνει τους στασιαστές. Έχουμε αριθμητικό και εδαφικό πλεονέκτημα, και υπηρετούμε τον χρισμένο βασιλιά. Η νίκη είναι σίγουρη και δεν θα τους δώσουμε ούτε σπιθαμή». Ο Άντονι γνέφει καταφατικά και σηκώνει τον πολεμικό του πέλεκυ. Εκτός απ’ τον πέλεκυ, ένα μικρό ξίφος κρέμεται απ’ τη ζώνη του. Το λιβάδι όπου θα λάβει χώρα η μάχη, κοντά στο χωριό Τάουτον, το οποίο σύντομα θα ονομαστεί «Λιβάδι του Αίματος», πριν από λίγα μόνο χρόνια ήταν αγρότοπος, τώρα όμως, όπως και πολλά άλλα μέρη στην Αγγλία, έχει γίνει χέρσο. Παντού στο βασίλειο η εγκατάλειψη εξαπλώνεται, αρχίζοντας απ’ τους λόφους. Ηγέτες της εμπροσθοφυλακής του Οίκου του Λάνκαστερ είναι ο Κόμης του Νορθάμπερλαντ και ο Σερ Άντριου Τρόλοπ. Οι Γούντλαντ, πατέρας και γιος, παρατάσσονται στη δεύτερη γραμμή, υπό το πρόσταγμα του Δούκα του Σόμερσετ. Βρίσκονται σε μικρή απόσταση από το λάβαρο του δούκα, που απεικονίζει τα όπλα της Αγγλίας πλαισιωμένα από εκείνα της Γαλλίας, σε ένα φόντο από κυανόλευκο καρό. Το λάβαρο του Κόμη του Ρίβερς δείχνει μια κανάτα και μια καρακάξα. Από εκεί που στέκουν οι Γούντβιλ δεν φαίνονται και πολλά, και το χιόνι έχει αρχίσει να πέφτει με δύναμη στα πρόσωπά τους, αλλά η κουβέντα που διαδίδεται στα στρατεύματα είναι ότι οι τοξότες του Δούκα της Υόρκης έχουν ξεκινήσει την προέλαση στο λιβάδι, κατευθυνόμενοι προς το ύψωμα που

κατέχουν οι οπαδοί του Οίκου του Λάνκαστερ. Ίσως η δεύτερη γραμμή να μην προλάβει να δει τη μάχη, μια και οι οπαδοί του Οίκου της Υόρκης θα δυσκολευτούν να προχωρήσουν στο ύψωμα. Σε κάθε περίπτωση, οι Γούντβιλ περιμένουν μέχρι την τελευταία στιγμή, προτού δέσουν τα κράνη τους. Περιμένει χωρίς να μιλάει στον πατέρα του. Δεν υπάρχουν ακόμα λόγια για εκείνο που αισθάνεται ο Άντονι. Διψάει για βία, για κίνδυνο, για καινούργιες αποστολές και ανήκουστα πράγματα. Μισεί την αναμονή κάτω απ’ τον μολυβένιο ουρανό, κι έπειτα, όταν η μάχη θα έχει τελειώσει, φοβάται το «αύριο» που πρόκειται να συνοδευτεί από πάμπολλες μέρες που θα είναι φτυστές μ’ εκείνο το «αύριο». Η ζωή της κάθε μέρας τον τρομάζει περισσότερο από την απειλητική κίνηση του σπαθιού στον αέρα. Ας ήταν οι στρατοί να εφορμούσαν ο ένας στον άλλο, όπως τα αρσενικά ελάφια στα δάση. Όμως, αλίμονο, είναι τόσα που πρέπει να γίνουν πριν απ’ αυτό: επιστρατεύσεις, μετακινήσεις, εξοπλισμός και σίτιση. Η ζωή είναι τόσο αργοκίνητη. Έπειτα ακούν μια αναταραχή στην πρώτη γραμμή των ενόπλων. Το μπλε λιοντάρι που ανεμίζει αχαλίνωτο στο λάβαρο του Νορθάμπερλαντ φαίνεται να μετακινείται προς τα μπροστά. Η γραμμή του Δούκα του Σόμερσετ έχει διαταγές ν’ ακολουθήσει. Ο Διάβολος έχει στρέψει τον άνεμο εις βάρος των τοξοτών του Οίκου του Λάνκαστερ, γι’ αυτό τα βέλη τους υστερούν σε δύναμη, ενώ εκείνα των Υορκέζων σχίζουν με φόρα τον αέρα. Δεν υπάρχει άλλη λύση, παρά να κατηφορίσουν από το σημείο κατόπτευσης και να εμπλακούν σε απευθείας σύγκρουση μαζί τους. Στο λιβάδι ο Άντονι βρίσκεται εν μέσω συμπλοκών εκ του συστάδην. Για λίγη ώρα τα θηρία της Αγγλίας –δράκοι, μονόκεροι, κάπροι και γρύπες, λέοντες και αιγόκεροι– μοιάζουν να μάχονται πάνω από τα κεφάλια τους, καθώς οι πολεμιστές παλεύουν να κρατήσουν τα λάβαρα μες στη μεγάλη πίεση, σύντομα όμως τα λάβαρα πέφτουν. Μολονότι ο Άντονι καταφέρνει πού και πού να στηριχτεί στο τσεκούρι του,

17

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 17

18

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 18

δεν υπάρχει πιθανότητα να μείνει όρθιος μέσα σε τέτοια κοσμοπλημμύρα. Τόσο εκείνος, όσο και οι άντρες του, σπρώχνοντας με δύναμη τον εχθρό, πατάνε πάνω σε μια ματωμένη γλίτσα, αναδεύοντας τη λάσπη και σκοντάφτοντας σε κορμιά συντρόφων και εχθρών. Τώρα πια, παρά τον τσουχτερό, χιονισμένο αέρα, ο Άντονι νιώθει χωμένος μέσα σε φούρνο, και σίγουρα θα λιποθυμήσει, αν δεν βρει μια μικρή ευκαιρία να λύσει το κράνος του. Για καλή του τύχη, η μάχη φαίνεται να εξασθενίζει κάπως στο σημείο όπου βρίσκεται, και ξεδένει το κράνος· την ίδια στιγμή φτάνει στα αυτιά του η φοβερή οχλοβοή και ο θρήνος της αντάρας. Τώρα που είναι επιτέλους σε θέση να δει το πεδίο της μάχης, παρατηρεί ότι παντού γύρω του οι σύντροφοί του υποχωρούν. Αφήνει το κράνος να πέσει και τρέχει μαζί τους. Ένας ιπποκόμος ξέπνοος του φωνάζει ότι ο Δούκας του Σόμερσετ και ο Κόμης του Ουίλτσαϊρ έχουν βρει τα άλογά τους και έχουν ήδη φύγει. Ο Κόμης του Ρίβερς δεν φαίνεται πουθενά. Ο Άντονι ακολουθεί τη μεγάλη μάζα των πεζικάριων του Οίκου του Λάνκαστερ, που τρέχουν με βιάση σε μια απότομη πλαγιά, με κατεύθυνση τον ποταμό Κοκ. Είναι δύσκολο να κρατήσει την ισορροπία του. Η παγίδα σφίγγει ολοένα γύρω τους, και η ώρα της σφαγής έχει αρχίσει. ήδη αρκετοί έχουν χαθεί προσπαθώντας να περάσουν το ορμητικό ποτάμι, τόσο πολλοί ώστε ο Άντονι πατάει σε μια γέφυρα από πτώματα. Μόλις περνάει την όχθη, νιώθει ασφαλής και πανηγυρίζει. Τότε έχει την αλλόκοτη αίσθηση ότι μόλις ξύπνησε. Νιώθει εντάξει. Ο άνεμος έχει σιγήσει και δεν ακούγονται κραυγές και ουρλιαχτά, και το μόνο που ακούει είναι μια απαλή φωνή που προφέρει τις λέξεις: «Ακολούθησε το φως. Ακολούθησε το φως». Λευκοντυμένες φιγούρες τον σηκώνουν όρθιο και τον οδηγούν σε μια φωταγωγημένη σήραγγα, ώσπου βγαίνει μπροστά σε ένα κάστρο, στο ξέφωτο ενός δάσους. Ακόμα χιονίζει, και

ο Άντονι πρέπει να βρει κατάλυμα για τη νύχτα. Χτυπάει την πύλη του κάστρου. Περνάει ώρα μέχρι να του ανοίξουν, και τότε, αφού επιθεωρήσουν τις πληγές του, του επιτρέπουν να μπει, αλλά, όταν προσπαθεί να φτάσει στο μέγα τείχος για να ζητήσει άσυλο, του αρνούνται. Μολονότι είναι προσβεβλημένος και οργισμένος που του απαγορεύουν την είσοδο, παραμένει όρθιος μπροστά στην πύλη, περιμένοντας και κοιτάζοντας μέσα, γνωρίζοντας ότι κάτι πρόκειται να συμβεί. Στο εσωτερικό υπάρχει φως από τη λάμψη δεκάδων πυρσών, φως που αντανακλάται στα τείχη σε χρυσαφιές και ασημιές αποχρώσεις. Στην άλλη άκρη μπορεί να δει μια φιγούρα με πρόσωπο βαμμένο λευκό. Η φιγούρα κάθεται σε ένα αχυρόστρωμα, στηριγμένη σε μαξιλάρια. Αυτός ο άντρας, που πρέπει να είναι πολύ άρρωστος, φοράει ένα χρυσό στέμμα φτιαγμένο από χαρτί και τοποθετημένο στραβά. Μόλις που προλαβαίνει να δει όλα αυτά ο Άντονι, προτού η πομπή ξεκινήσει να διασχίζει την αίθουσα, από τα δεξιά προς τα αριστερά. Έχει επικεφαλής μια κόρη εξαιρετικής ομορφιάς, με ένα ματωμένο ύφασμα γύρω απ’ το λαιμό της κι ένα σπασμένο ξίφος στα χέρια της. Πίσω της ακολουθεί ένας άντρας που κρατάει μια λόγχη με ματωμένη αιχμή, έπειτα έξι παρθένες με κηροπήγια, και μετά ένας ιερέας που λυγίζει κάτω απ’ το βάρος ενός πράγματος σκεπασμένου μ’ έναν μανδύα από χρυσοκέντητο, βαρύ μετάξι. Ο τελευταίος της πομπής είναι ένας κυνηγός, ο οποίος στον καρπό του βαστά ένα λευκό γεράκι. Λέξη δεν ακούγεται από τα μέλη της πομπής, αλλά κι από εκείνους που παρακολουθούν. Όπου και να κοιτάζει ο Άντονι, τα χρώματα έχουν μια εντυπωσιακή καθαρότητα: το κόκκινο πέπλο του «βασιλιά», τα πράσινα φορέματα των παρθένων, το πορφυρό ράσο του παπά και το μπλε γιλέκο του κυνηγού. Είναι σαν μια εικόνα ιερού μυστηρίου βγαλμένη απ’ το μυαλό ενός παιδιού. Η ηρεμία που νιώθει ο Άντονι είναι ισχυρότερη απ’ όλα τα πάθη που έχει βιώσει ποτέ.

19

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 19

20

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 20

Όταν η τελετή έχει τελειώσει, ο Άντονι γυρίζει, και, την ώρα που κάνει αυτό, αντιλαμβάνεται ότι ο Σερ Άντριου Τρόλοπ στέκεται ακριβώς δίπλα του. Έχει μια άσχημη πληγή από τη μάχη, μόλο που δε φαίνεται να τον απασχολεί πια. Γύρω του υπάρχουν και άλλοι ιππότες, αλλά ο Άντονι δεν αναγνωρίζει κανέναν τους, ούτε και τα οικόσημά τους. Μολονότι ο ίδιος χαίρεται πολύ που βλέπει ένα γνωστό πρόσωπο σε τούτο το μυστήριο μέρος, ο Άντριου δεν δείχνει το ίδιο ευχαριστημένος. «Φίλε μου, λυπάμαι που σε βλέπω. Τι δουλειά έχεις εσύ εδώ;» τον ρωτάει. Ο Άντονι, γαληνεμένος, δεν ξέρει τι ν’ απαντήσει. Αλήθεια, τι δουλειά έχει εδώ; Τότε ο Άντριου του δείχνει τον εστεμμένο άντρα που κείτεται στο αχυρόστρωμα. «Παριστάνει τον βασιλιά μας», λέει. «Κοίτα τον πώς σφαδάζει, λες και υποφέρει από φριχτή πληγή». Ο Άντονι παραμένει άλαλος. Αν μιλούσε, θα ήταν σαν να κουνούσε το στόμα του κάτω από το νερό. ξαφνικά ο Άντριου δείχνει να θέλει με σφοδρότητα να φύγει. «Με καλούν σε ένα συμπόσιο», λέει. «Φίλε μου, δεν θα έρθεις μαζί μου; Έλα να δειπνήσουμε, στο όνομα της αδελφοσύνης». Χαμογελά και προσπαθεί να τραβήξει το μανίκι του Άντονι, όμως στο άγγιγμά του, παράξενα τρομοκρατημένος, ο Άντονι λιποθυμά. Όταν συνέρχεται, το σώμα του πονάει. Είναι ξαπλωμένος, με τα μάτια κλειστά, προσπαθώντας να εντοπίσει τον πόνο, ο οποίος προέρχεται κυρίως από το πάνω μέρος του αριστερού του γοφού και από το πίσω μέρος του κεφαλιού του. Απαλλαγμένος από την πανοπλία και το εσώρουχό του, είναι γυμνός και κρυώνει. Έπειτα ανοίγει τα μάτια και βλέπει ότι βρίσκεται στο πέτρινο πάτωμα ενός μικρού, σκοτεινού δωματίου και ότι ένας κοκκαλιάρης, φαλακρός παπάς με καφέ ράσα είναι σκυμμένος από πάνω του τραβώντας το μολυβένιο ειδώλιο, σε σχή-

μα ανθρώπου, που κρέμεται απ’ το λαιμό του. Καθώς ο παπάς αντιλαμβάνεται το βλέμμα του Άντονι, πισωπατάει έκπληκτος. Ο Άντονι τον κοιτάζει με απάθεια. Ύστερα ρωτάει: «Πού είμαι;» «Αφέντη μου, ετούτο είναι το παρεκκλήσι του Άμπερφορντ. ήσουν νεκρός για δυο μέρες, θαρρώ. Ετούτη είναι η τρίτη. Κάποιες γυναίκες, έξι τον αριθμό, μετέφεραν εδώ το πτώμα σου σε ένα φέρετρο, ζητώντας να ταφείς δίπλα στο παρεκκλήσι. Μου είπαν ότι ήσουν το πτώμα του Λόρδου Σκέιλς, όπως φαινόταν στο πανωφόρι σου, και άφησαν χρήματα για την ταφή σου. Θα έπρεπε να είχες ταφεί ήδη, μόνο που το χώμα ήταν πολύ σκληρό για τους νεκροθάφτες, εξόν που είχαν αρκετή δουλειά κι αλλού. Να και το σάβανό σου». Το λευκό ύφασμα είναι τοποθετημένο πλάι στον Άντονι. Ο ιερέας, ερχόμενος στα σύγκαλά του, καλύπτει με το σάβανο τα απόκρυφα του Άντονι. Έπειτα αναφωνεί: «Είσαι ο νέος Λάζαρος! Πώς είναι να πεθαίνεις; Τι είδες στην άλλη πλευρά; Υπάρχει Καθαρτήριο ή μόνο, όπως λένε κάποιοι, Παράδεισος και Κόλαση; Υπάρχουν ζώα στη μετά θάνατον ζωή; Τι μορφή έχουν οι νεκροί; Είναι αλήθεια ότι οι λυτρωμένοι κοιτούν από ψηλά τους καταραμένους;» Ο παπάς έχει πολλές ακόμα ερωτήσεις, αλλά ο Άντονι τον διακόπτει. «Δεν πέθανα. ήμουν σε ένα κάστρο στη μέση ενός δάσους. Τι κάστρα υπάρχουν εδώ γύρω;» «Υπάρχουν πολλά κάστρα στην κομητεία. Μόλο που δεν γνωρίζω κανένα κάστρο σε δάσος, αφού δεν απομακρύνομαι ποτέ από τούτο το ιερό μέρος». Ο παπάς βοηθάει τον Άντονι να ξαπλώσει σε ένα κρεβάτι, όπου και παραμένει για τις επόμενες τρεις μέρες. Παρόλο που έχει ρωτήσει τον ιερωμένο για την τύχη του Κόμη του Ρίβερς, του Σερ Άντριου Τρόλοπ, του βασιλιά Ερρίκου και άλλων, ο στενόμυαλα ευλαβής ιερέας δεν γνωρίζει τίποτα για τις υποθέ-

21

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 21

22

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 22

σεις των ανδρών της εξουσίας. Ωστόσο, κατέχει καλά τη Βίβλο και επιστρέφει ολοένα στο ζήτημα του Λαζάρου, πώς είχε βυθιστεί στην ασθένεια και έπειτα στο θάνατο στη Βηθανία, και πώς ο Ιησούς, με το που το έμαθε, καθυστέρησε την άφιξή του σε εκείνη την πόλη. Περίμενε ώσπου ο Λάζαρος να πεθάνει, και τα σκουλήκια της αμαρτίας και της φθοράς να στήσουν γιορτή στο σώμα του κακόμοιρου ανθρώπου. Μόνο την τέταρτη μέρα εισήλθε ο Ιησούς στη Βηθανία και, μολονότι το σώμα του Λαζάρου είχε ήδη βρομίσει, ο Ιησούς τον διέταξε να χωριστεί απ’ τους νεκρούς, με τα λόγια: «Ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, κἂν ἀποθάνῃ, ζήσεται».3 Ο Άντονι θέλει να ξέρει γιατί ο Ιησούς περίμενε τέσσερις μέρες μέχρι να έλθει προς σωτηρία του Λαζάρου. Ο άλλος τού λέει ότι ο Ιησούς ήταν αποφασισμένος να κάνει ένα θαύμα, ένα ιερό κατόρθωμα, ώστε οι πιστοί να ενθαρρυνθούν και οι άπιστοι να αναθεματιστούν. Ο παπάς συνεχίζει: «Για εκείνους που ήταν παρόντες, ήταν ένα θαύμα· για όλους εμάς που επακολουθήσαμε, είναι μια ιστορία ειδικού τύπου, η οποία αποκαλείται παραβολή». «Τι είναι η παραβολή;» «Παραβολή είναι μια ιστορία που αναφέρεται σε κάτι άλλο από εκείνο που δείχνει να είναι το θέμα της. Κάθε περιστατικό ή περιπέτεια που παρουσιάζεται στη Βίβλο έχει τέσσερα νοήματα...» Όμως, ο Άντονι ξαναπέφτει σε παραλήρημα, προτού προλάβει να μάθει ποια είναι τα τέσσερα επίπεδα του νοήματος. Νομίζει ότι ακούει τον εαυτό του να ρωτάει τον παπά: «Γιατί μόνο ο Λάζαρος; Γιατί ο Ιησούς δεν ανέστησε όλους τους νεκρούς στη Βηθανία; ή όλους τους νεκρούς στον κόσμο, απ’ την αρχή της Δημιουργίας;» Ωστόσο, ακόμα κι αν δόθηκε απάντηση σ’ αυτή την ερώτηση, δεν ήταν σε θέση να την ακούσει, και σε κάθε περίπτωση εκείνο που ήθελε πραγματικά να ρωτήσει ήταν:

«Γιατί εμένα;» Την τέταρτη μέρα, ένοπλοι Υορκέζοι έρχονται να συλλάβουν τον Άντονι. Έχουν ακούσει φήμες ότι ένας Λανκαστεριανός επαναστάτης φιλοξενείται στο παρεκκλήσι. «Βγες έξω. Μπορείς να πεις τις προσευχές σου, αν θέλεις, αλλά είσαι νεκρός, Λόρδε Σκέιλς», λέει ο λοχίας στον Άντονι, αρχίζοντας να διαβάζει το ένταλμα στέρησης πολιτικών δικαιωμάτων: «Στο Τάουτον της Κομητείας της Υόρκης, με τη συνέργεια Γάλλων και Σκώτων, οι εχθροί του βασιλέως, οι ακόλουθοι ευγενείς, προδοτικώς και ψευδώς, κατά παράβαση της πίστης και της αφοσίωσής τους, υποκίνησαν τον πόλεμο εναντίον του βασιλιά Εδουάρδου,4 του νόμιμου, αληθινού και φυσικού ηγέτη και αφέντη τους, επιδιώκοντας την καταστροφή του, εκθρονίζοντάς τον από τη βασιλική του εξουσία, στέμμα και αξιοπρέπεια, και έπειτα, με την ίδια προαίρεση, οργάνωσαν και διεξήγαγαν μάχη σε αμφισβήτηση της εξουσίας αυτής, χύνοντας το αίμα μεγάλου πλήθους των υπηκόων του. Στη μάχη αυτή, ο φιλεύσπλαχνος και παντοδύναμος Θεός εδέησε να τον ανακηρύξει νικητή επί των στασιαστών και εχθρών του, αποτρέποντας την ευόδωση των κίβδηλων και προδοτικών τους σκοπών. Διά τούτο οι ακόλουθοι προδότες καταδικάζονται σε θάνατο...» Σ’ αυτό το σημείο ο λοχίας κάνει παύση, διατρέχοντας με το δάχτυλο και τα μάτια του τον μακρύ κατάλογο των καταδικασμένων. Η ανάγνωση τον δυσκολεύει, γι’ αυτό και αρχίζει ξανά. Τα χείλη του κουνιούνται, καθώς πασχίζει με τα διαφορετικά ονόματα. Έπειτα ρωτάει: «Ισχυρίζεσαι ότι είσαι ο Λόρδος Σκέιλς;» «Είμαι ο Λόρδος Σκέιλς». «Το όνομά σου δεν βρίσκεται εδώ». Ο λοχίας διστάζει, προτού βγει απ’ το παρεκκλήσι για να συσκεφθεί με μερικούς από τους συντρόφους του που έχουν συγκεντρωθεί έξω.

23

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 23

24

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 24

Όταν ο λοχίας επιστρέφει, είναι χαμογελαστός. «Όλα καλά. Θεωρήθηκες πεσών στο πεδίο της μάχης, αλλά, αν με το έλεος του Θεού βρέθηκες ζωντανός, τότε οι διαταγές μας είναι να σε πάμε μπροστά στον βασιλιά Εδουάρδο και στον πατέρα σου, τον Ανώτατο Αστυνόμο της Αγγλίας, Κόμη του Ρίβερς». Αυτό δεν βγάζει νόημα. Καθώς ο Άντονι κλείνει τα μάτια, ακούει τον παπά ν’ αναφωνεί: «Τώρα ξεπέρασες τον Λάζαρο, διότι ανέστης για δεύτερη φορά εκ του τάφου!» Λίγο αργότερα ο Άντονι οδηγείται σε μια άμαξα, η οποία θα τον μεταφέρει στην Υόρκη. Παρόλο που δεν είναι αξιοπρεπές, δεν υπάρχει άλλη λύση, αφού είναι ακόμα πολύ αδύναμος από τα τραύματα. Οι δρόμοι έχουν αυλακιές και η διαδρομή είναι οδυνηρή. Η πληγή στο πλευρό του ανοίγει διαρκώς και πρέπει να την επιδένουν. Ο Άντονι υποφέρει από συχνούς πυρετούς, αλλά στα διαστήματα της νηφαλιότητας μαθαίνει για την έκταση της νίκης του Εδουάρδου και για τα επακόλουθα της μάχης. Υπολογίζεται ότι διακόσιες χιλιάδες άνθρωποι πήραν μέρος στη Μάχη της Κυριακής των Βαΐων, και ότι μεγάλο μέρος τους σφαγιάστηκε. Υπήρχαν όμως τόσο πολλοί άντρες στην Αγγλία; Ο Ουέλες, ο Μόρλεϊ και ο Τζον Νέβιλ ήταν μεταξύ των νεκρών, και, μολονότι ευγενείς, τάφηκαν σε ομαδικούς τάφους μαζί με τους λαϊκούς. Ο Νορθάμπερλαντ υπέκυψε στα τραύματά του στην Υόρκη. Ο βασιλιάς Ερρίκος, η βασίλισσα Μαργαρίτα και ο Δούκας του Σόμερσετ διέφυγαν στη Σκωτία. Ο Κόμης του Ουίλτσαϊρ δραπέτευσε επίσης. Η εκστρατεία του Οίκου του Λάνκαστερ θεωρείται λήξασα. Ωστόσο, ο συνοδός του Άντονι δεν φαίνεται να ξέρει λεπτομέρειες για τον Κόμη του Ρίβερς, ούτε για τη θέση του στη νέα τάξη πραγμάτων. Καθώς ταξιδεύουν, ζητάει απ’ τον λοχία να τον αφήσει να δει το ένταλμα. Όχι μόνο δεν είναι γραμμένο εκεί το όνομά

του, αλλά το ίδιο συμβαίνει και με τον στρατιωτικό σύμβουλο του Δούκα του Σόμερσετ, Σερ Άντριου Τρόλοπ. Ο Άντονι γνωρίζει από παλιά τον Άντριου. Είχε ξεκινήσει σαν απλός στρατιώτης, και ανέβηκε στην ιεραρχία στον πόλεμο της Γαλλίας, υπό τις διαταγές του Κόμη του Ρίβερς. Αργότερα πολέμησε στο Ουέικφιλντ και χρίστηκε ιππότης υπό την προστασία του αγίου Όλμπανς. Αν μπορούσε να τον βρει ο Άντονι, θα μάθαινε το όνομα του κάστρου. Ρωτάει τον λοχία αν έχει πάρει το αυτί του πού βρίσκεται ο Σερ Άντριου, και μαθαίνει ότι είναι ένας από τους νεκρούς της μάχης. Ο Άντριου συνέχισε να πολεμάει, μέχρι που ακρωτηριάστηκαν και τα δύο του χέρια. Ο Άντονι θα έπρεπε να λυπηθεί, αλλά αντί γι’ αυτό οργίζεται με τη φασματική μορφή του ονείρου του, η οποία τον εξαπάτησε τόσο, ώστε να τον καλέσει σ’ εκείνο που, όπως υποψιάζεται τώρα, δεν θα ήταν παρά ένα ανύπαρκτο συμπόσιο. Έπειτα, ενθυμούμενος τη δική του στάση, θυμώνει με τον εαυτό του που υπήρξε τόσο ευκολόπιστος. Τα όνειρα είναι για τους ανθρώπους που δεν μπόρεσαν να βρουν έναν αληθινό σκοπό στην ξυπνητή ζωή τους. Η μυστηριώδης πομπή που μάρτυράς της υπήρξε στο ανώνυμο κάστρο δεν είχε κανένα απολύτως νόημα. Μολονότι οι κρίσεις πυρετού υποχωρούν, βλέπει ακόμα περιστασιακά οράματα σε λαμπερά εραλδικά χρώματα: όπλα που βγαίνουν μέσα απ’ το νερό, το πέρασμα σε κάποιο βουνό μέσα από ένα φλεγόμενο δάσος, ένα τραπέζι στρωμένο με φαγητά που σαπίζουν. ξυπνάει γεμάτος παράξενα προαισθήματα. Το ταξίδι είναι μακρύ και αργό, αλλά ο Άντονι δεν βιάζεται να φτάσει στον προορισμό του, μια και φοβάται το ενδεχόμενο να ξαναδεί τον πατέρα του. Κανονικά, θα ήταν μια χαρούμενη περίσταση, ωστόσο ξέρει ότι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί, κι έτσι προσπαθεί να προβάρει τα επιχειρήματα που θ’ αντιτάξει στην επικείμενη λογομαχία τους. Όταν φτάνουν στην Υόρκη, τον βοηθάνε να κατέβει απ’

25

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 25

26

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 26

την άμαξα. Του έχουν βρει μια πατερίτσα, και κατευθύνεται στον Καθεδρικό, όπου βρίσκει τον πατέρα του καθισμένο κάτω από έναν ανθισμένο θάμνο κράταιγου. Ο πατέρας του σηκώνεται και αγκαλιάζονται. Ο κόμης τον κοιτάζει έντονα, περνώντας το χέρι του από το πρόσωπο και το θώρακά του, σαν να θέλει να βεβαιωθεί ότι είναι ο γιος του, ακόμα ζωντανός. Έπειτα σωριάζεται και πάλι στο έδαφος, και αρχίζουν οι κατηγορίες. «Σε έχασα στη μάχη», λέει ο Άντονι. Δεν μπορεί να σταματήσει τις ερωτήσεις. «Πού πήγες; Βιάστηκες να πουλήσεις το ξίφος σου στον Δούκα της Υόρκης;» Ο πατέρας του λουφάζει, ξαναπαίρνει στάση ανάπαυσης στηριγμένος στο δέντρο και γνέφει στον γιο του να τον μιμηθεί. Εκείνος αρνείται και, αντί για αυτό, στέκει όρθιος κοιτώντας αφ’ υψηλού τον πατέρα του, παρόλο που αυτή είναι μια στάση που τον πονάει. «Ο ήλιος της Υόρκης βελτίωσε τον καιρό. Πρέπει να μάθεις ν’ αποκαλείς βασιλιά τον Εδουάρδο... Και δεν έγιναν έτσι τα πράγματα», λέει ο πατέρας του. «Βλέποντας ότι ο Νορθάμπερλαντ τα έβρισκε σκούρα, πήγα να τον βοηθήσω, ή τουλάχιστον προσπάθησα, όμως δεν μπόρεσα ν’ ανοίξω δρόμο ως το λάβαρό του και, όταν κατάλαβα ότι ήταν αδύνατο, συνειδητοποίησα ότι όλοι γύρω μου υποχωρούσαν. Προσπάθησα να κάνω το ίδιο, αλλά με πιάσανε προτού καταφέρω να φτάσω στα άλογα. Έπειτα από μια τέτοια μάχη, ήξερα ότι ο Οίκος του Λάνκαστερ ήταν οριστικά χαμένος, κι έτσι, όταν με πήγαν μπροστά στον Εδουάρδο, δήλωσα υποταγή και τον ικέτεψα για έλεος, και ο μεγάλος τούτος πρίγκιπας έδοξε να με ελεήσει και επιπλέον να με τιμήσει κρατώντας με στη θέση του Ανώτατου Αστυνόμου της Αγγλίας. Αν πούλησα το ξίφος μου, το πούλησα για ν’ αγοράσω το κεφάλι σου, Άντονι. Ο Εδουάρδος λυπήθηκε τη ζωή σου, και όχι μόνο αυτό, αλλά μπορεί να σου δώσει και προαγωγή. Πίστευα ότι σε είχα χάσει. Το να σε χάσω–»

Όμως, ο Άντονι δεν κρατιέται. «Τότε θα γίνω και εγώ αποκηρυγμένος, όπως κι εσύ. Αποκηρυγμένος και καταραμένος». «Θα πρέπει να χαμογελάς και να ευχαριστείς τον πατέρα σου για τη ζωή σου. Πες μου, λοιπόν, γιατί θεωρείς ότι είσαι αποκηρυγμένος». Τώρα πια φωνάζουν ο ένας στον άλλο. Ακούγοντας τις φωνές, ένας άντρας τούς πλησιάζει και στέκεται αρκετά κοντά ώστε να παρακολουθεί τη λογομαχία. Φοράει ένα γιλέκο από ύφασμα τσουβαλιού ραμμένο αδέξια, και τα πόδια του είναι ντυμένα με φθαρμένο καφέ δέρμα. Το στενό, κοκκαλιάρικο πρόσωπό του το συννεφιάζει η ανυπομονησία, και κάνει μια χειρονομία παράκλησης, σαν να πρόκειται να ζητήσει από τον Άντονι και τον πατέρα του να ηρεμήσουν ή, τουλάχιστον, να χαμηλώσουν την ένταση της φωνής τους. Μπορεί όμως να θέλει απλώς να τους ζητήσει ελεημοσύνη. Αποφασίζουν να τον αγνοήσουν. «Δεν είναι το τι θεωρώ, αλλά το τι ξέρω. Κι οι δυο μας γονατίσαμε και ορκιστήκαμε πίστη στον βασιλιά Ερρίκο. Είναι τρομερό πράγμα να πατάς τον όρκο που έδωσες ενώπιον του Θεού». Ωστόσο, ο πατέρας του έχει προετοιμαστεί για τούτα τα λόγια. «Ναι, έτσι είναι», συμφωνεί. «Όντως, είναι ένας όρκος ενώπιον του Θεού. Άρα, λοιπόν, τι πρέπει να συμβεί στον βασιλιά Ερρίκο, ο οποίος, τη μέρα της στέψης του, ορκίστηκε στον Θεό να διοικεί με Νόμο, Δίκαιο και Έλεος σε όλες του τις κρίσεις και να διαφυλάττει την ειρήνη του βασιλείου; Πράγμα που ποτέ δεν τήρησε; »Θυμάσαι πώς σφαγιάστηκε ο νεαρός Ρούτλαντ; Και θυμάσαι πώς οι άντρες του Κόμη του Ντέβονσαϊρ περικύκλωσαν το σπίτι του δικηγόρου, του Νίκολας Ράντφορντ, και του ζήτησαν να κατέβει από την κάμαρά του, υποσχόμενοι ότι δεν

27

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 27

28

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 28

θα του κάνουν κακό; Και ο Ράντφορντ κατέβηκε. Και του πλιατσικολόγησαν το σπίτι, και του είπαν ότι θα πρέπει να πάει να δει τον δούκα, και ο Ράντφορντ είπε ότι θα πήγαινε αμέσως, αλλά τον ενημέρωσαν ότι του είχαν πάρει όλα του τα άλογα. Κι ύστερα ο Ράντφορντ είπε στον γιο του δούκα, που ήταν ο αρχηγός ανάμεσά τους: »“Κύριε, οι άντρες σου άδειασαν τα δώματά μου και αφαίρεσαν τα άλογά μου ώστε να μην μπορώ ν’ αναζητήσω τον αφέντη μου και πατέρα σου. Γι’ αυτό και σε παρακαλώ να με αφήσεις να ιππεύσω, γιατί είμαι γέρος και δεν μπορώ το περπάτημα”. »Και του είπαν ότι θα πρέπει να περπατήσει, και μόλις απομακρύνθηκε απ’ το σπίτι του, μέχρι εκεί που φτάνει το πέταγμα της σφεντόνας, εννιά άντρες έπεσαν πάνω του και του ’κοψαν το λαιμό...» Τώρα ο άντρας με το ρούχο από τσουβάλι πετάγεται και λέει: «Ένας ευγενής μεθοκοπούσε σε μια ταβέρνα, και οι συνοδοί του αποφάσισαν να του κάνουν φάρσα. Κάποιος βγήκε έξω, λοιπόν, και γύρισε ανάποδα τη σέλα του αλόγου του. Ύστερα, όταν ξαναβρέθηκαν στην ταβέρνα, την επομένη το βράδυ, τον ρώτησαν πώς είχε φτάσει σπίτι του τη χτεσινή νύχτα. »“Καλά κάνετε και ρωτάτε”, αποκρίθηκε εκείνος. “Όταν βγήκα έξω, ανακάλυψα ότι κάποιο σατανικό πνεύμα είχε κόψει το κεφάλι του αλόγου μου, και χρειάστηκε να το οδηγήσω σπίτι με το δάχτυλο χωμένο στο λαρύγγι του”. »Α, χα, χα, χα! Γελάστε, λοιπόν, ευγενικοί κύριοι, δείχνετε τόσο κατσούφηδες και σκυθρωποί». Σταματάει για λίγο, κάνοντας μια υπερβολικά βλοσυρή γκριμάτσα, πριν συνεχίσει: «Σκόγκιν με λένε! Τα παθήματα του Ράντφορντ είναι πλέον παλιά, και ο γερο-Σκόγκιν λέει ότι έφτασε ο Μάης, καιρός να ευθυμήσουμε όλοι».

Ο Αστυνόμος Κόμης του Ρίβερς κουνάει το χέρι του, σα να διώχνει μια μύγα. «Δίνε του. Είμαστε απασχολημένοι, δεν έχουμε καιρό για διακονιάρηδες». «Κύριέ μου, σχωρνάτε τον Σκόγκιν, αλλά κάνετε λάθος. Ο Σκόγκιν δεν είναι ζητιάνος. Είναι εδώ για να σας διασκεδάσει με εκατό εύθυμες τρέλες και χωρατά. Δεν ζητάει λεφτά, γιατί όλοι ξέρουν ότι ο τρελός τα λεφτά δεν τα ’χει ανάγκη. Αντί για αυτό, ψάχνει για μια στολή και φαγητό, μια και φιλοδοξεί να γίνει ο γελωτοποιός του οίκου σας! Ταράμ!» Ο Κόμης του Ρίβερς αγνοεί τον Σκόγκιν και συνεχίζει: «Δεν είχε αξιοθρήνητο τέλος ο Ράντφορντ; Πού ήταν η δικαιοσύνη του βασιλιά τότε; Και σκέψου επίσης πώς προδόθηκε ο Δούκας του Σάφολκ στο δρόμο για το Καλαί κι έχασε το κεφάλι του με μισή ντουζίνα σπαθιές από σκουριασμένο ξίφος και πώς το κεφάλι του εγκαταλείφθηκε στην άμμο του Ντόβερ. Πόσα εγκλήματα και αγριότητες πρέπει ν’ απαριθμήσω; Με τον Ερρίκο, η κακοδιοίκηση, η αναταραχή, η εμφύλια διαμάχη και η σύρραξη, τα ανόητα μυστικοσυμβούλια, η σπατάλη αθώου αίματος, η παράβαση των νόμων, η ευνοιοκρατία, η εξέγερση, ο εκβιασμός, οι δολοφονίες, οι βιασμοί και η υποτίμηση της ζωής είχαν γίνει οδηγοί του ευγενικού βασιλείου της Αγγλίας. Επιπλέον, απώλεσε και τις κτήσεις μας στη Γαλλία. Ένας βασιλιάς δεν πρέπει να κάθεται στο θρόνο σκεπτόμενος: Τώρα που πήρα την εξουσία, μπορώ να κάνω ό,τι θέλω, γιατί το στέμμα δεν είναι παρά ένα συμβόλαιο με δύο συμβαλλόμενους». Ο Σκόγκιν δεν καταφέρνει να συγκρατηθεί: «Μια φορά βασιλιάς, βασιλιάς για πάντα! Μια φορά ιππότης, άσε καλύτερα! Α χα, χα, χα!» Τον αγνοούν. Ο Κόμης του Ρίβερς συνεχίζει: «Ο Ερρίκος χρωστούσε στους υπηκόους του μια καλή βασιλεία και απέτυχε. Εκτός αυτού, παραβίασε το Διάταγμα Συμφωνίας που υπογράφηκε πέρσι από τους λόρδους και το Κοι-

29

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 29

30

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 30

νοβούλιο. Σύμφωνα με το διάταγμα, ο πατέρας του Εδουάρδου, ο Ριχάρδος, και ο ίδιος ο Εδουάρδος είχαν ανακηρυχτεί διάδοχοι του Ερρίκου στο θρόνο, σε περίπτωση που εκείνος πέθαινε ή παραιτούνταν. Ο Ερρίκος λοιπόν πάτησε τον όρκο του, δεν τήρησε τη συμφωνία, και όχι μόνο αυτό, αλλά έβαλε να σκοτώσουν τον Ριχάρδο της Υόρκης, κι έπειτα φόρεσε στο κεφάλι του χάρτινο στέμμα και το κάρφωσε σε ένα παλούκι στη νότια πύλη της πόλης. Κανένας όρκος, λοιπόν, προς έναν τόσο αφερέγγυο ηγεμόνα δεν μπορεί να έχει αξία». «Αφερέγγυος ή όχι, ο Ερρίκος είναι ακόμα βασιλιάς. Δεν πέθανε, ούτε έχει παραιτηθεί». «Και όμως, παραιτήθηκε. Εγκατέλειψε το βασίλειό του, αφού, με τη φυγή του στη Σκωτία, που θεωρείται εχθρός της Αγγλίας, ο Ερρίκος παραχώρησε την εξουσία του». Προτού τον διακόψει ο Άντονι, ο πατέρας του συνεχίζει: «Η ηγεμονία του Οίκου του Λάνκαστερ ήταν εξαρχής βασισμένη στη βία, όχι στο δικαίωμα εξ αίματος. Όλη η κληρονομική γραμμή του Οίκου του Λάνκαστερ αποτελείται από σφετεριστές, αφού, παραπάνω από μισό αιώνα πριν, ο Ερρίκος Δ΄ ξεσηκώθηκε ενάντια στον βασιλιά Ριχάρδο τον Β΄ και τον δολοφόνησε. Όταν ο βασιλιάς Ριχάρδος πέθανε, διάδοχός του έπρεπε να είναι ο Έντμουντ Μόρτιμερ, ο εγγονός του δευτερότοκου γιου του Εδουάρδου του Γ΄, κι έτσι από τότε ο Δούκας της Υόρκης, ο ξάδελφός του δηλαδή, αντλεί από τη γραμμή του Μόρτιμερ τα δικαιώματά του στο θρόνο. Σε τούτο τον κόσμο, όποιος αγνοεί τη γενεαλογία είναι χαμένος. Η γενεαλογία και η εραλδική είναι οι μοναδικές επιστήμες που αξίζουν». «Σοφά όλα τούτα. Ο Σκόγκιν θα γούσταρε να ήταν τόσο έξυπνος», λέει ο επίδοξος γελωτοποιός χαϊδεύοντας το πιγούνι του. Έπειτα συνεχίζει: «Αφέντες, μόλο που είμαι ένα τίποτα από έναν τιποτένιο τόπο, με την καλή σας διάθεση ίσως τα καταφέρω να γίνω κάποιος. Αν και δεν έχω παρελθόν, μπορείτε να μου χαρίσετε ένα μέλλον». Και στρεφόμενος στον Άντονι,

καταλήγει: «Έχεις ένα πανέμορφο πρόσωπο. Σίγουρα μαρτυράει ευγένεια». Ο Ρίτσαρντ μίλησε με πάθος, μια και ήξερε ότι τα λόγια του επρόκειτο να σώσουν τη ζωή του γιου του. Τώρα, όμως, κάνει παύση, με την προσοχή του ν’ αποσπάται απ’ τα καμώματα του Σκόγκιν, μην έχοντας άλλα επιχειρήματα. Τότε πετάγεται ο Άντονι: «Είναι μεγάλο κρίμα να εκθρονίσει κανείς τέτοιον άνθρωπο. Ο Ερρίκος είναι ένας καθαγιασμένος βασιλιάς, που οι προσευχές του στήριξαν και προστάτεψαν το βασίλειο». «Χα, χα!» Το γέλιο του Ρίτσαρντ είναι σκοτεινό. Ο Άντονι συνειδητοποιεί ότι δεν έχει ακούσει ποτέ τον πατέρα του να γελάει με κάτι εύθυμο. Έπειτα από το ειρωνικό του γέλιο, ο Ρίτσαρντ συνεχίζει: «Δηλαδή τόσο καιρό μάς κυβερνούσε ένας άγιος; Πόσα θαύματα πραγματοποίησε, λοιπόν; Η αλήθεια είναι ότι ο Ερρίκος είναι ιδιότροπος, σκληρός, δειλός και παράφρων. Εξαιτίας του σφετερισμού του θρόνου απ’ τον Ερρίκο Μπόλινγκμπροκ, ο Θεός ερήμωσε το βασίλειο και βύθισε τον εγγονό του στην παράνοια, όπως είχε καταραστεί και τον Ναβουχοδονόσορα, ο οποίος “χόρτον ὡς βοῦς ἤσθιε” και “αἱ τρίχες αὐτοῦ ὡς λεόντων ἐμεγαλύνθησαν καὶ οἱ ὄνυχες αὐτοῦ ὡς ὀρνέων”.5 Όσο για τον αγιασμένο Ερρίκο, έχει ήδη χάσει τα μυαλά του, και μόλις που καταφέρνει και περπατάει. Του τρέχουνε τα σάλια και, όταν μιλάει, τα λόγια του είναι σαν του μικρού παιδιού...» Η εικόνα του άντρα στο αχυρόστρωμα, με την κορόνα φορεμένη στραβά, προβάλλει στο μυαλό του Άντονι. Ο πατέρας του συνεχίζει χειμαρρώδης: «Ενώ ο Εδουάρδος... Ο Εδουάρδος είναι εστεμμένος από τον Θεό. Σχεδόν δύο μέτρα ύψος, έχει παράστημα βασιλιά, είναι δραστήριος, θαρραλέος, αποφασιστικός και γενναιόδωρος. Ο Εδουάρδος δεν λουφάζει μέσα σε κάποιο παρεκκλήσι, αλλά ηγείται στη μάχη».

31

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 31

32

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 32

Ο Σκόγκιν έχει την αυθάδεια να κουνήσει το δάχτυλο στο πρόσωπο του Αστυνόμου Κόμη του Ρίβερς. «Ο Εδουάρδος είναι πάνω και ο Ερρίκος κάτω. Έτσι κινείται ο Τροχός της Τύχης, που όλο γυρίζει και γυρίζει. Τώρα το γυαλιστερό κεφάλι του Σκόγκιν είναι ο Εδουάρδος και τα λερά ποδάρια του ο Ερρίκος». Το απεχθές πλάσμα ξεκινά μια σειρά από τούμπες, δείχνοντας ότι εκείνο που τώρα είναι στην κορυφή αύριο θα καταλήξει στον πάτο και τανάπαλιν. Σταματάει λίγο να πάρει ανάσα κι ύστερα συνεχίζει: «Έτσι είναι και με τον Σκόγκιν. Βλέπετε πόσο φτωχικά είναι ντυμένος. Δεν έχει ούτε καπέλο με κουδούνια, ούτε παρδαλή φορεσιά, ούτε ασκό από γουρούνι. Του λείπουν τα σύνεργα του γελωτοποιού, μια μέρα ωστόσο αυτό θ’ αλλάξει, μια μέρα τα πόδια του θα βαρέσουν το κεφάλι του, θ’ ανακηρυχτεί Βασιλιάς των Μπουφόνων και Πρόεδρος του Συμβουλίου των Τρελών». Και ο γελωτοποιός κάνει μερικές ακόμα τούμπες, για να μην αφήσει καμία αμφιβολία για τις προθέσεις του. Ο Κόμης του Ρίβερς στρέφεται και πάλι στον Άντονι: «Όσοι έχουν μυαλό, θ’ ακολουθήσουν εκείνον που γεννήθηκε για να βασιλεύει. Δεν υπάρχει ανταμοιβή για την ανοησία, εκτός απ’ την κρεμάλα ή το τσεκούρι του δημίου. Μ’ ακούς, Άντονι; Μπορείς να κάτσεις ακίνητος για μια στιγμή;» Ο Σκόγκιν, που η λέξη «ανοησία» έκανε το πρόσωπό του να λάμψει, πετάγεται τώρα και τους διακόπτει ξανά. «Δεν ήταν πάντα έτσι ο Σκόγκιν. Πέρασε εφτά χρόνια ερημίτης, μετρώντας χάντρες και περιμένοντας να έρθει το όραμα, και στο τέλος είδε έναν άγγελο που του είπε: »“Ο Θεός άκουσε τις προσευχές σου και αποφάσισε να σε ανταμείψει για την ευλάβειά σου. Σου προσφέρει μια επιλογή ανάμεσα στην ομορφιά και τη βλακεία. Τι απ’ τα δύο θα διαλέξεις;”»

Όμως, ο Κόμης του Ρίβερς δεν έχει κανένα ενδιαφέρον για το δίλημμα του Σκόγκιν. Γυρίζει και του λέει: «Εξαφανίσου, γιατί θα βάλω να σε συλλάβουν και να σε μαστιγώσουν». «Ο Σκόγκιν θα φύγει. Ωστόσο, μέσα στα χρόνια της ζωής του ο Σκόγκιν έχει καταλάβει ότι, όσους δεν καλοείδε, είχαν κακό τέλος. Θα ξαναβρεθούμε σε άλλες συνθήκες, όπου το πάνω θα είναι κάτω και το κάτω πάνω». Και με τούτη την προφητεία, ο επίδοξος γελωτοποιός ξεκινά να σέρνει το βήμα του. ξαφνικά, όμως, γυρίζει, δείχνοντας με το δάχτυλο τον Άντονι, και λέει: «Κανείς δεν ξέρει στα σίγουρα αν υπηρετεί τον Θεό ή τον Σατανά!» Ο Άντονι αναρωτιέται αν η παρατήρηση αυτή μπορεί να έγινε ως αστείο, καθώς κοιτάζει τον Σκόγκιν ν’ απομακρύνεται σερνάμενος. Ο ίδιος, ο οποίος επέστρεψε απ’ το Βασίλειο των Νεκρών, δεν βρίσκει λόγο να γελάσει. Παρακολουθεί την αποχώρηση του φαρμακόγλωσσου διακονιάρη, προτού επιστρέψει στη λογομαχία. «Άκουσα όσα είχες να πεις, και σκέφτομαι ότι, μόνο τρεις βδομάδες πριν, ήσουν πανευτυχής να υπηρετείς τον άντρα που τώρα αποκηρύσσεις ως έναν ηλίθιο κάλπη. Ούτε είχες καλή κουβέντα να πεις για αυτούς που τώρα θεωρείς συντρόφους. ξέχασες ότι οι Υορκέζοι κατέσφαξαν τους φίλους μας; Έγινες το τσιράκι αυτών που δολοφόνησαν τον Νορθάμπερλαντ, τον Ουέλς και τον Τρόλοπ, τους συμπολεμιστές μας. Τα λόγια σου ήταν έξυπνα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έχεις και δίκιο. Με τον ίδιο τρόπο θα μπορούσες να υπερασπίσεις και τον Ερρίκο εις βάρος του Εδουάρδου και, αν το ρεύμα αλλάξει πάλι, ίσως και να το κάνεις. Φυσικά, είσαι πιο έξυπνος από εμένα, και πάντα θα καταφέρνεις να με νικάς στα λόγια· ωστόσο, δεν μπορείς να με πείσεις». «Θα κάτσεις σε ένα σημείο; Πονάει ο σβέρκος μου να σε

2 – Δεν σταματούν τα θαύματα

33

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 33

ERGOUIN_TAVMATA sel_Final_Layout 1 08/02/2018 5:48 ΜΜ Page 34

34

κοιτάζω να κουνιέσαι. Τούτος ο αιώνας είχε μόλις αρχίσει όταν γεννήθηκα, και τώρα είμαι ήδη γέρος. Είμαι πολύ μεγάλος για να ζήσω εξόριστος στη Γαλλία ή, ακόμα χειρότερα, ν’ αναζητήσω καταφύγιο στους αγριότοπους της Σκωτίας. Στα νιάτα μου, πολέμησα στη Γαλλία μαζί με τον Δούκα του Σάφολκ και τον Ριχάρδο της Υόρκης. Οι δυο τους χάσαν τα κεφάλια τους, όμως εγώ είμαι ακόμα εδώ, στέκομαι στον ήλιο και είμαι έτοιμος να υπηρετήσω το βασίλειο. Αν δεν προσκυνήσεις τον νέο βασιλιά, θ’ αποκεφαλιστείς, κι εγώ θα πρέπει να παρακολουθήσω το θέαμα. Κανένας πατέρας δεν πρέπει να υποχρεώνεται να δει το θάνατο του παιδιού του. Από την άλλη, σε περίπτωση που το σκάσεις για το Λάνκαστερ, θα ενοχοποιηθώ και θα μου κόψουν εμένα το κεφάλι. Είναι αλήθεια ότι είμαι εξυπνότερος από εσένα· για αυτόν το λόγο, και επειδή είμαι πατέρας σου, και επειδή μου οφείλεις υπακοή ως γιος προς πατέρα, θα με υπακούσεις και θα συμφιλιωθείς με τον Εδουάρδο». Έτσι, λοιπόν, ο Άντονι κάθεται στο έδαφος και πλησιάζει τον πατέρα του κάτω απ’ τον ανθισμένο θάμνο. «Είσαι νέος, και σύντομα θα έρθει καλοκαίρι», λέει ο πατέρας του καθησυχασμένος. «Τώρα θα πρέπει να σε ξανασμίξουμε με τη γυναίκα σου».