Ο άντρας της πέμπτης πράξης

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 5

ΑΛΕΞΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ

Ο ΑΝΤΡΑΣ ΤΗΣ ΠΕΜΠΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ Μυθιστόρημα

‫ﱣﱢ‬

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 6

©

Copyright Αλέξης Σταμάτης – Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2018

1η έκδοση: Οκτώβριος 2018 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. ΓΡΑΦΕΙΑ : Θεμιστοκλέους 104, 106 81 Αθήνα ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ : Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα

% 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31 e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com

ISBN 978-960-03-6447-7

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 7

ΚΕΦΑΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Το παιδί της πρώτης πράξης Όλα πρέπει να ειπωθούν ξανά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Μέσα στο σάκο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η βάπτιση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η εφημερίδα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Οι σιωπηλές πεταλούδες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η θάλασσα-καταποτήρας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Βουλιμικό διάβασμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Στον καθρέφτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ma chère Madame Catherine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Πατάτες τηγανητές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Απόπειρα εμπρησμού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Βία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

The man on the moon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Σοκολάτα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Εξοχικό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ο οικογενειακός φίλος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

17 19 24 27 30 33 39 44 48 53 59 63 67 70 72 75

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 8

ΑΛΕΞΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Ο έφηβος της δεύτερης πράξης Η σειρήνα του Μισισιπή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Στο νησί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ο Άλλος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ατολμία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Από τη Θεωρία του Πραγματισμού στην πράξη . . . . . . . Ο Μουνχ της Ελλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Σωματική δοκιμασία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Τι είδους αγρίμι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Μοναχική ηδονή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Στο νεκροταφείο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Μόρισον και Καζαντζίδης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

81 89 93 96 101 105 109 112 115 119 124

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

Ο νέος της τρίτης πράξης Βάπτισμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Εκείνος, ξανά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Μπέλα Βίστα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Με τον Φοίβο στον Κήπο των Ηδονών . . . . . . . . . . . . . . Διακόσμηση με υλικό πόλης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

She couldn’t stop watching his eyes . . . . . . . . . . . . . . . . .

8

131 142 147 153 157 166

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 9

Ο ΑΝΤΡΑΣ ΤΗΣ ΠΕΜΠΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ

Μ Ε Ρ Ο Σ Τ Ε ΤΑ Ρ Τ Ο

Ο ενήλικος της τέταρτης πράξης (κάποια χρόνια αργότερα) Στις συνεδρίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Τέταρτη συνεδρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Όγδοη συνεδρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ένατη συνεδρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δέκατη συνεδρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δωδέκατη συνεδρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δέκατη τρίτη συνεδρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δέκατη τέταρτη συνεδρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δέκατη έκτη συνεδρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δέκατη έβδομη συνεδρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ο πίνακας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

175 181 183 184 185 187 195 202 205 215 225

ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ

Ο άντρας της πέμπτης πράξης (δεκαπέντε χρόνια αργότερα) Μηδέν λευκά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ένδον . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το γλυπτό του εαυτού μας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το μαύρο δέντρο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

231 259 262 265

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 9

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 10

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 11

Στη γυναίκα μου, Εύα

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 12

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 13

... Το αγόρι της πρώτης πράξης είναι ο ώριμος άντρας της πέμπτης πράξης. [...] Αυτός βρήκε στον εξωτερικό κόσμο ως πραγματικότητα εκείνο που ήταν στον εσωτερικό του κόσμο ως δυνατότητα... ΤΖΕΪΜΣ ΤΖΟΪΣ, Οδυσσέας

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 14

Δεν ξέρω ακριβώς τι είναι αυτό που θα γεννηθεί. Πάντα είναι σαν την πρώτη φορά. Ίσως είναι μια αρκετά άγρια ιστορία ειπωμένη απλά, μέσα από αληθινά και επινοημένα πρόσωπα και πράξεις.

14

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 15

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Το παιδί της πρώτης πράξης

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 16

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 17

Όλα πρέπει να ειπωθούν ξανά

ΤΟ Publius «Δεν υπάρχει τίποτα που να μην έχει πια ειπωθεί».

Terentius Afer, ποιητής, γεννήθηκε το 185 π.Χ. ΟΝ 2ο αιώνα προ Χριστού ο Τερέντιος έγραψε:

στην πόλη Καρχηδόνα, στη σημερινή Τυνησία. Σε πολύ μικρή ηλικία πωλήθηκε ως δούλος στον συγκλητικό Terentius Lucanus, ο οποίος τον ανέθρεψε και τον μόρφωσε, και όταν ενηλικιώθηκε, του χάρισε την ελευθερία του. Πολλούς αιώνες αργότερα, ο Αντρέ Ζιντ, Γάλλος μυθιστοριογράφος, σημείωνε: «Οτιδήποτε ήταν απαραίτητο να ειπωθεί έχει ήδη ειπωθεί. Όμως, μια και κανείς δεν ακούει, όλα πρέπει να ειπωθούν ξανά». Όσα ειπώθηκαν παραπάνω είναι γραμμένα στον Αόριστο. Γεγονότα που συνέβησαν στο παρελθόν. Πίσω από τον μυθιστορηματικό Αόριστο κρύβεται πάντα ένας δημιουργός. Ο κόσμος παύει να είναι ανεξήγητος, όταν τον αφηγούμαστε, και η λειτουργία του Αορίστου είναι να συνδέει, όσο το δυνατόν αμεσότερα, μια αιτία με ένα αποτέλεσμα. Χάρη σ’ αυτόν, η πραγματικότητα δεν είναι ούτε μυστηριώδης 17

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 18

ΑΛΕΞΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ

ούτε παράλογη. Είναι ξεκάθαρη, σχεδόν οικεία, και κάθε στιγμή μπορεί να χωρέσει στην παλάμη ενός δημιουργού. Κατ’ αυτό τον τρόπο, o Αόριστος αποτελεί ένα σύστημα ασφαλείας. Επισημαίνει και επιβάλλει μια δημιουργία. Ωστόσο, παραείναι βολικός και υπερχρησιμοποιημένος. Οι περισσότερες ιστορίες είναι γραμμένες σε παρελθοντικούς χρόνους: Αόριστο, Παρατατικό, Υπερσυντέλικο. Βέβαια, υπάρχουν και αρκετές γραμμένες σε παροντικούς χρόνους: Ενεστώτα και Παρακείμενο. Ο Παρακείμενος δεν αναφέρεται ακριβώς στο παρόν, ωστόσο, τα αποτελέσματά του το αφορούν άμεσα, εξού και χρησιμοποιείται συχνά μαζί με τον Ενεστώτα. Ενεστώς, λοιπόν. Γιατί συμβαίνει τώρα, σ’ αυτή τη σελίδα. Και απευθύνεται σε κάποιους οι οποίοι δεν έχουν ακόμα εμφανιστεί. Προϋπόθεση ότι σε κάποιους μήνες λογικά θα διαβάζουν αυτές τις γραμμές. Όλες οι μαρτυρίες είναι εν δυνάμει ψεύτικες μαρτυρίες. Γι’ αυτό ίσως αναγνωρίζετε κάποια αμηχανία· γιατί κι εγώ ο ίδιος μπορεί να είμαι ένας αναξιόπιστος μάρτυρας.

18

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 19

Μέσα στο σάκο

Η είναι φωτογραφία του «σήμερα». Μερικές φορές, νιώθει κανείς ότι πράγματα που του συνέβησαν δεν του ανήΑΝΑΚΛΗΣΗ δεν είναι ποτέ διπλοτυπία. Το «χτες» δεν

κουν πια. Τα ανακαλεί και τον αιφνιδιάζουν. Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στον πρώτο επίσκοπο της πόλης. Το σχήμα της είναι σταυροειδές εγγεγραμμένο. Η αγιογράφηση είναι ενός πασίγνωστου ζωγράφου, ενώ τα μωσαϊκά στις κόγχες της εντυπωσιακής εισόδου είναι εξίσου υπέροχα. Από «ψηλά», που την κοιτάει, είναι πολύ όμορφη. Μόνο «από ψηλά» μπορεί να τη βλέπει, μια και δεν έχει γεννηθεί ακόμα. Στο εσωτερικό της διεξάγεται μια τελετή. Μπορεί να περάσει; Μπορεί. Τα παραπάνω είναι απλώς σχήματα λόγου, μια και κυοφορείται και βάσει αυτού είναι ήδη και μέσα. Μια νεαρή όμορφη εικοσάχρονη κοπέλα κι ένας κομψός ώριμος κύριος παντρεύονται. Τα παρανυφάκια είναι κουκλιά. Νιώθει κάπως άβολα, μια και η θέση του δεν ευνοεί την πλήρη εποπτεία. (Τότε, πώς τα ξέρει όλα αυτά; Τα ξέ19

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 20

ΑΛΕΞΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ

ρει. Δεν καταστέλλονται αυτά τα πράγματα. Υπάρχει ένα σκίρτημα που είναι πέραν της χωροταξίας.) Τριγύρω του, πρόσωπα που θα παίξουν καίριο ρόλο στη ζωή του. Η αιτία της ύπαρξής του είναι εκεί. Πρόκειται για μια δυναμική, αξιοζήλευτη γυναίκα που πέρασε με θάρρος ένα μεγάλο στραπάτσο στη ζωή της και όχι μόνο βγήκε νικήτρια, αλλά και έγραψε ιστορία. Ζήτησε να μπει στον ουρανό του «τίποτα» με ελάχιστα. Κάποτε έγραψε: Δεν πεινάω, δεν πονάω, δεν βρομάω, ίσως κάπου βαθιά να υποφέρω και να μην το ξέρω κάνω πως γελάω δεν επιθυμώ το αδύνατο ούτε το δυνατό τα απαγορευμένα για μένα σώματα δεν μου χορταίνουν τη ματιά...

Η γυναίκα αυτή γνώρισε μεταξύ τους τους δύο που έρχονται εις γάμου κοινωνίαν. Εκεί βρίσκεται και ο μελλοντικός νονός του, ένας υπέροχος άνθρωπος. Θείες, θείοι, γιαγιάδες και ο μοναδικός παππούς. Αυτός, ο λιλιπούτειος, μέσα, κάνει μικρές κινήσεις, χαϊδεύει με το μικρό του χέρι το σάκο. Σαν να προειδοποιεί: «Μην ενοχλείτε. Μη με ενοχλείτε». Επικυρώνει το μέλλον. Βρέφος που βρήκε το σάκο. Κλουβί που βρήκε, τελικά, το πουλί του. Η τελετή είναι μια βοή. Ήχοι μακρόσυρτοι, βαρείς, του δημιουργούν δυσφορία. Πεινάει. Η μητέρα του σκύβει να φιλήσει το χέρι του παπά και να πιει το κρασί. Σκύβει κι ε20

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 21

Ο ΑΝΤΡΑΣ ΤΗΣ ΠΕΜΠΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ

κείνος. Το υγρό κατεβαίνει αργά. Νιώθει τη μυρωδιά. Άσχημη. Εκεί που κολυμπά μέσα στο σάκο, κάνει κάτι κινήσεις με τα χέρια στα τοιχώματα. Δεν βλέπει, φυσικά, αλλά νιώθει ότι αυτό που παράγεται είναι μια αγαλλίαση, ένα αίσθημα προστασίας. Θρεπτικό. Πόσο θα ’θελε να φάει. Κάτι μελλοντικό τυλίγει το χώρο. Ένας αχός. Μια φωνή ψιθυρίζει: «Τι έφταιξε;» Υπόγεια δυσθυμία για τον Αόριστο. «Η ομορφιά», απαντά ένα ποίημα που θα διαβάσει κάποτε. Ο ψίθυρος συνεχίζει: ... Για την αλήθεια πέθανα. Και είμαστε αδέρφια...1

Να το, κάτι σαλεύει στην πανίδα του «πριν». Το αιλουροειδές που προσγειώνεται στο παρόν. Αριστοκρατικό, πανέμορφο, δεν ανοίγει καν τα μάτια. Επιθεωρεί. Ποιος ξέρει σε ποιον θα χιμήξει. Γεννιέται τον 20ό αιώνα, στην Αθήνα. Καλοκαίρι. Σε πολύ μικρή ηλικία, αυτομολεί ως ψυχή. Ακούγεται υπερφίαλο. Πρώτον, τι σημαίνει «αυτομολεί» και, δεύτερον, η φράση «ως ψυχή» είναι κλισέ. Κάθε παιδί δεν είναι μια ειδική περίπτωση; Ανθρώπινη μικρογραφία που ανασύρεται από ένα σώμα κι έχει δισεκατομμύρια πιθανότητες να οδηγηθεί από την Ανατολή ως τη Δύση. Πιθανότατα, σώμα ανθρώπου που εξανθρωπίζεται. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, πολύ ειδική πιθανότητα. Ποιος ξέρει τι παίχτηκε εκεί μέσα. Ποια καταστροφή και ποια έκλαμψη, τι αφαιρέσεις και τι προσθήκες, τι κόσμοι και τι γαλαξίες. Όπως και να 21

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 22

ΑΛΕΞΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ

’χει, κάποια παράξενη δύναμη τον έθρεψε μέσα σ’ αυτόν το σάκο. Καταστάσεις ανομολόγητες διαμείφθηκαν, ανεξιχνίαστες αισθήσεις σαρώθηκαν στη ζεστή και υγρή ερημιά, μια ερημιά διεσταλμένη, μια προοικονομία βίου η οποία οδηγεί ξάστερα σε ένα τέλος. Πράγμα που θα πρέπει να το νιώθει, ένα εκκωφαντικό Τέλος, που είναι η Αρχή. Γιατί –κι άλλο κλισέ– η Αρχή είναι, φυσικά, η Αρχή του Τέλους. Ο βιότοπος της φθοράς. Η γούρνα του αμετάκλητου. Τη στιγμή που γεννιέται, δραπετεύει προς τον κόσμο, βουτάει στο οξυγόνο και το κλάμα. Δεν καταλαβαίνει, φυσικά, τη φρίκη που νιώθουν οι γονείς του όταν πρωταντικρίζουν αυτό το αναλογικά για βρέφος ψηλόλιγνο μαυριδερό πλάσμα, το γεμάτο αίματα, που πρόκειται να τους συντροφέψει στο υπόλοιπο της ζωής τους. Εκείνος αντιλαμβάνεται αντικείμενα που βρίσκονται σε απόσταση τριάντα εκατοστών, οπότε το πρώτο πράγμα που νιώθει είναι τα δάχτυλα της μαίας. Όμως, όταν κινούνται, ναι μεν μπορεί να τα εντοπίσει, αλλά το οπτικό του πεδίο είναι ακόμα περιορισμένο, γιατί το σώμα του δεν του επιτρέπει να κινείται μέσα στο χώρο. Στις έξι του εβδομάδες, αναγνωρίζει με σιγουριά το πρόσωπο της μητέρας του, καρφώνει το βλέμμα του και αντιδρά στο πράσινο και το κόκκινο. Αναπάντεχη εικόνα ομορφιάς. Ομορφιάς, επειδή κάθε παιδί δεν μπορεί παρά να είναι όμορφο. Δεν χρειάζεται να πει κανείς κάτι, παρά να εκθέσει την εικόνα αδιαμεσολάβητη. Δυόμισι ετών, παίζει με μια τεράστια πλαστική μπάλα –στο διπλάσιό του μέγεθος– στην αυλή της εκκλησίας του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου στην οδό Σκουφά, στη 22

STAMATIS ANTRAS 5 PRAXIS SKLHRO sel_Final.qxp_Layout 1 19/10/2018 12:37 Page 23

Ο ΑΝΤΡΑΣ ΤΗΣ ΠΕΜΠΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ

συνοικία του Κολωνακίου, στην πόλη της Αθήνας. Είναι μια μάλλον κρύα μέρα, αλλά φοράει ένα μακό με ρίγες. Μοιάζει γλυκός, αλλά δεν είναι. Υπάρχουν ρίγες μέσα του πικρές.

23