Κάρλος Φονσέκα «Ο συνταγματάρχης δεν έχει πού να κλάψει»

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 3

ΚΑΡΛΟΣ ΦΟΝΣΕΚΑ

ο συνταγματαρχησ δεν εχει που να κλαψει c Μυθιστόρημα ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΙΣΠΑΝΙΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΒΑΣΙΛΑΚΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 4

H παρούσα έκδοση πραγματοποιήθηκε με την οικονομική ενίσχυση του Ινστιτούτου Γκαίτε, που χρηματοδοτείται από το Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών Υποθέσεων. ❧ ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: Carlos Fonseca, Coronel Lágrimas

Copyright by Carlos Fonseca, 2014. Originally published by Editorial Anagrama S.A. © Copyright για την ελληνική γλώσσα Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2017 ©

1η έκδοση: Απρίλιος 2019 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. ΓΡΑΦΕΙΑ: Θεμιστοκλέους 104, 106 81 Αθήνα ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-6550-4

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 5

Για την Άτι, αυτή η κωμωδία

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 6

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 7

Αν κομπάζει, τον συνετίζω· αν μειώνει τον εαυτό του, τον ανυψώνω. Πάντα τον διαψεύδω, μέχρι να καταλάβει πως είναι τέρας αδιανόητο. ΠΑΣΚΑΛ

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 8

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 9

ô

Iò

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 10

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 11

Τ

ον συνταγματάρχη πρέπει να τον έχουμε από κοντά.

11

Να τον παρακολουθούμε από πολύ κοντά σε βαθμό αδιακρισίας, ώσπου να πιάσει η κάμερα και το παραμικρό βλεφάρισμα σε αργή κίνηση στο νεανικό ακόμη αλλά καταπονημένο του πρόσωπο, καθώς σκύβει ξανά πάνω από τη σελίδα. Θα τον δούμε τότε απορροφημένο στο πραγματικό του πάθος, σχολαστικό πάνω στο χαρτί που αγγίζει με αφοσίωση σχεδόν μοναχού, σαν να μην ήταν το δικό του γραπτό αλλά κάποιο κείμενο ιερό. Αυτό από μόνο του δεν αρκεί. Πλησιάζουμε κι άλλο, ώσπου η εικόνα του να διαλυθεί σε μικροσκοπικές κουκκίδες. Πίξελ λανθάνουσας τρέλας. Αχνές κρεμώδεις σκιές απ’ όπου αίφνης, τώρα που εστιάζουμε εκ νέου, αναδύεται αυτή η τόσο οικεία φυσιογνωμία: οι σπαστές μπούκλες που χύνονται σαν καταρράκτης, το αραιό τρίχωμα στην κορυφή και τα μάτια φλογισμένα από ένα πάθος αδιανόητο σ’ εμάς. Αυτό το θανάσιμο πάθος αποζητούμε σε όλες του τις χειρονομίες, σε όλες του τις κινήσεις, ώσπου να το δούμε κατακερματισμένο σε μια αλληλουχία φωτογραφικών κάδρων: εδώ, τα χέρια γράφουν· εκεί, χαλαρώνουν· εδώ, είναι μετέωρα· εκεί, αιωρούνται πάνω από τον καφέ. Ναι. Ο συνταγματάρχης πίνει καφέ επειδή γράφει. Ένα λευκό χειμωνιάτικο πρωί, ο συνταγματάρχης αποφασίζει να καταγράψει τη ζωή του.

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 12

12

Ισπανικά: Pirineos· γαλλικά: Pyrénées· καταλανικά: Pirineus· οξιτανικά: Pirenèus· αραγονέζικα: Pireneus· βασκικά: Pirinioak. Θα έπρεπε κανείς να σχεδιάσει ένα χάρτη για να αφηγηθεί τούτη την ιστορία. Μα δεν υπάρχει χρόνος. Του συνταγματάρχη λίγος είναι ο χρόνος που του μένει. Ας πούμε λοιπόν απλά ότι ζει στα Πυρηναία, και ότι τώρα, που βγάζει τους στρόγγυλους, αξιολάτρευτους φακούς του, η εικόνα του πρωινού παγιώνεται σ’ ένα συμπαγές λευκό. Ακόμα κι έτσι, ενώ κάθεται ασάλευτος, αναγνωρίζουμε σ’ εκείνο το βλέμμα το στραμμένο στον λευκό ορίζοντα ίχνη ενός άσβεστου πάθους. Δεν το ξέρει, αλλά του μένει ελάχιστος χρόνος. Γι’ αυτό ας σκιτσάρουμε με γοργές, πλατιές πινελιές τη σκηνή. Αν πλησιάσουμε ως εκεί που δεν πάει άλλο, θα τον δούμε να αναλώνεται στο ίδιο του το πάθος. Μια μέρα όπως όλες, ο συνταγματάρχης ξεκινάει να γράψει τρεις ιστορίες.

Άγνωστο γιατί τον αποκαλούμε συνταγματάρχη. Ίσως γιατί στη μορφή του διακρίνουμε σημάδια ενός ανθρώπου μάχιμου, μέλους κάποιας στρατιωτικής ολιγαρχίας όπου το κάθε τι έχει τη σημασία του. Ή γιατί στον πόλεμο επέλεξε την απραξία και τη γνώση. Ναι, ο συνταγματάρχης ήταν μαθηματικός, πλέον όμως δεν είναι. Ο συνταγματάρχης παρακολούθησε τον πόλεμο άοπλος, στο πεδίο της μάχης. Ο συνταγματάρχης υπήρξε διάσημος, αποφάσισε όμως να πάψει να είναι. Τώρα, βλέποντάς τον έτσι αμέριμνο αυτό το πάλλευκο πρωινό, αδύνατον να τον φανταστούμε στα βουνά του Ανόι, ξυρισμένο σε στυλ γκόνζο, να γράφει δυσνόητες εξισώσεις που ελάχιστοι, μετρημένοι στα δάχτυλα άνθρωποι καταλάβαιναν και να δίνει διαλέξεις μέσα σ’ έναν καταιγισμό εκρήξεων γύρω του σαν μουσικό χαλί. Το Βιετνάμ ήταν γι’ αυτόν μια συμφωνία σε δωδεκαφωνική κλίμακα, γραμμένη με μαθηματικά σύμβολα πάνω στον μαυροπίνακα. Ποτέ του δεν του άρεσε το χειροκρότημα. Ίσως εξαιτίας αυτής

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 13

της στρατιωτικής του αυστηρότητας να τον αποκαλούμε συνταγματάρχη και όχι καθηγητή. Τώρα, με τις μπούκλες να πέφτουν σαν καταρράκτης στην επιβλητική φαλάκρα, θυμίζει Έλληνα ήρωα, σωκρατικό Αχιλλέα, αποτραβηγμένο δάσκαλο. Πάνε χρόνια από τότε που επέλεξε τα καταπράσινα ή χιονισμένα βουνά απ’ την οχλοβοή της πόλης. Πάνε είκοσι χρόνια τώρα που το αποφάσισε: ο θάνατος θα τον έβρισκε εν ειρήνη.

Τώρα που ο χρόνος του λιγοστεύει, ο μονήρης αριστοκράτης μας αφήνει τον καφέ του πάνω στο τραπέζι, κοιτά τη φωτογραφία μιας πάλλευκης ερήμου και πιάνει στο χέρι του την πένα. Κλασική πένα, σαν αυτή που ανέκαθεν χρησιμοποιούσε, με ακριβό μελάνι και τ’ όνομά του σκαλισμένο στη ράχη. Θα μπορούσαμε ίσως να πλησιάσουμε να δούμε τ’ όνομά του, καλύτερα όμως όχι· ο συνταγματάρχης το απεχθάνεται. Σηκώνει το έμβολο, γεμίζει μελάνι την αμπούλα και την ξαναβάζει στην πένα. Ετοιμάζεται να γράψει. Απογοητευμένοι τότε σπεύδουμε να δούμε τι γράφει, αλλά δεν είναι εύκολο. Ο συνταγματάρχης σκύβει τόσο όταν γράφει που δεν μας αφήνει περιθώρια κατασκοπείας. Πάμε απ’ τη μία πλευρά, πάμε απ’ την άλλη, μάταιος κόπος. Η γερτή πλάτη του συνταγματάρχη θυμίζει ερωδιούς στους καταπράσινους βοσκότοπους της Ανδόρρας.

Αγνοούμε πότε και γιατί ο συγκεκριμένος άνθρωπος αποφάσισε να εγκαταλείψει μια τόσο σοβαρή, καθ’ όλα αξιοσέβαστη και ευυπόληπτη εργασία, το επάγγελμα του μαθηματικού. Με δυο λόγια: την καλοπληρωμένη εργασία του. Μολονότι γνωρί-

13

Ο τίτλος πιάνει μισή αράδα: Acqua Vitae. Ο υπότιτλος έπεται: Τρεις αλχημίστριες ντίβες: πορτρέτα.

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 14

14

ζουμε πως έκτοτε καταπιάστηκε μ’ ένα παράλογο αυτοαναφορικό σχέδιο: να συντάξει μια λίστα μεγαλήγορη της ζωής των άλλων. Ζωή γραμμένη σε καθρέφτες, ζωή απελευθερωμένη απ’ το εγώ, ζωή που μετατρέπεται σε πολλαπλές ζωές. Ναι. Ο συνταγματάρχης έχει πολλές ζωές· τις κρύβει καθημερινά σ’ ένα γραφείο με πολλά συρταράκια μέσα στο χάος των βιβλίων και του καπνού. Ναι. Ο συνταγματάρχης καπνίζει πάντα όταν γράφει. Ο καπνός τον συντροφεύει σταθερά στη διάρκεια του μακρού αυτού αυτοβιογραφικού ταξιδιού, που είναι ταυτόχρονα κι ένα είδος πνευματικής απομόνωσης. Τώρα, καθώς πλησιάζουμε ξανά, τον βλέπουμε να γράφει πυρετωδώς, με τυχαία σχεδόν στίξη· η πίπα μετέωρη στον αέρα, τα μάτια καρφωμένα στο χαρτί. Και το παραδοξότερο όλων: αφηγητής τούτης της αυτοβιογραφίας των άλλων –όπως την αποκάλεσε κάποτε– δεν είναι καν ο ίδιος· δεν είναι άντρας ο αφηγητής. Μια ουδέτερη φωνή εξιστορεί τους βίους των γυναικών. Σήμερα πάντως επανέρχεται σ’ ένα από τα αγαπημένα του θέματα: την αλχημεία. Και, όπως πάντα, στις ντίβες.

Άλλοτε περιφέρεται συνοφρυωμένος μέσα στο σπίτι. Κάποιες φορές τού φαίνεται τεράστιο, τόσο μόνος που είναι. Ξεχειλίζει όμως από την ήρεμη, διάχυτη παρουσία του. Σαν ένας γιόγκι εξ Ανατολής φοράει ένα είδος τηβέννου σε κρεμ χρώμα που επιτείνει την εκκεντρικότητά του. Ώρα να πλησιάσουμε στο γραφείο του, να ψαχουλέψουμε τα χαρτιά του, να δούμε τι έχει γράψει μέχρι τώρα. Να παρατηρήσουμε τη μέθοδό του: τον τρόπο με τον οποίο οργανώνει αλφαβητικά τα λήμματα, με την αυθαίρετη και ψευδεπίγραφη τάξη των εγκυκλοπαιδειών, που κατευνάζει ωστόσο την ανάγκη μας για ορθότητα. Να δούμε υπομονετικά και εκ του σύνεγγυς πώς καταχωρίστηκε το νέο λήμμα στις σελίδες που αντιστοιχούν στο γράμμα Α, και συγκεκριμένα στη λέξη Αλχημεία. Γυναικείο όνομα, σκεφτό-

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 15

μαστε, του συνταγματάρχη θα πρέπει να του αρέσει. Και αν προχωρούσαμε ακόμα περισσότερο και τολμούσαμε ν’ ανοίξουμε το κάθε συρτάρι, θα βρίσκαμε μια παγκόσμια ιστορία ψευδοεπιστημών: αλχημεία και φυσιογνωμισμός, μεσμερισμός και χιούμορ, μαγεία και αστρολογία. Στις σελίδες αυτές, με την ιδιοσυγκρασιακή του καλλιγραφία, βλέπουμε να ξεδιπλώνεται μια προϊστορία της επιστήμης· μια υπόγεια ιστορία ξεχασμένων αρχών, αρθρωμένη μέσω μιας σειράς γυναικών που αποφάσισαν να μπουν σε μία ιστορία, που τις είχε εξαρχής προγράψει. Κι όλα αυτά συνοδεία ενός περίεργου ισχυρισμού που μόνο σ’ ένα καπρίτσιο της τύχης μπορεί να αποδοθεί: όλα αυτά παραπέμπουν στο τώρα και γράφονται εξ ονόματός μου.

Για την ώρα υπάρχει μόνο ένα όνομα, μερικές ημερομηνίες και κάτι σαν σκαρίφημα ερωτικής ιστορίας. Το όνομα: Άννα Μαρία Τσίγκλεριν. Οι τρεις ημερομηνίες: 1574, 1550, 1564. Κι όλα αυτά με τον άψογο, σχολαστικά καθαρό γραφικό του χαρακτήρα, που βλέπουμε και στις επιστολές που έστελνε τα πρώτα χρόνια του αναχωρητισμού του στον Μεξικανό συνάδελφό του Μαξιμιλιάνο Σιενφουέγος. Ντοκουμέντα που τώρα αμφισβητεί, παρότι στα γράμματα είναι ξεκάθαρο: η παράνοια του συνταγματάρχη έχει τάξη και μέθοδο. Γι’ αυτό, τώρα που η πένα του ψαύει το χαρτί, κοιτάμε ξανά πάνω απ’ τον ώμο του σαν να ’τανε προφήτης.

15

Ο συνταγματάρχης πρέπει να μείνει μακριά από την παράνοια και τους ψυχιάτρους. Να τον πλησιάσουμε τόσο όσο να πιστέψουμε στο σχέδιό του. Αφού το ξέρουμε, από μια συγκεκριμένη απόσταση όλα βγάζουν νόημα. Φτάνει να την αναζητήσουμε, να τη βρούμε και να μείνουμε να τον χαζεύουμε ν’ αραδιάζει τις προφητείες της ξεχασμένης τούτης επιστήμης.

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 16

Αναμφίβολα ο ήρωάς μας είναι ένας ευγενής ερημίτης. Και, ως τέτοιος, έχει πίσω του μια μεγάλη παράδοση. Ξέρει πολύ καλά πως η κατάρα του σύγχρονου κόσμου είναι οι κατηγοριοποιήσεις. Ermitaño: από τη λατινική λέξη eremīta, η οποία με τη σειρά της προέρχεται από την ελληνική ἔρημος ή ἐρημίτης, που σημαίνει «από την έρημο». Το ξέρει πολύ καλά. Γι’ αυτό άλλωστε συμπεριέλαβε στην εγκυκλοπαίδειά του κι ένα λήμμα για τις περίφημες Μητέρες της Ερήμου. Ασκήτριες που, σύμφωνα με την παράδοση που καθιερώθηκε μετά τη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης, άφησαν τις πόλεις της αυτοκρατορίας και αναχώρησαν στις ερήμους της Θηβαΐδας. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ένα όνομα: Συγκλητική της Αλεξανδρείας. Ανάμεσα στα χαρτιά αυτού του εξουθενωμένου ανθρώπου υπάρχει ένα που λέει:

16

Συγκλητική της Αλεξανδρείας: σύμβολο θάρρους των μητέρων της ερήμου. Γεννήθηκε στην Αίγυπτο τον 4ο αιώνα μ.Χ. και έζησε βίο ασκητικό. Γόνος αριστοκρατικής οικογένειας από τη Μακεδονία, η όμορφη παρθένα αποφάσισε να εγκαταλείψει την πόλη και να απομονωθεί σε έναν ταφικό θάλαμο που ανήκε στην οικογένειά της. Εκεί έκοψε τα μαλλιά της ενώπιον ενός ιερέα και ορκίστηκε αποχή από την τροφή. Μεταξύ των συγγραμμάτων της συγκαταλέγεται και το Apophthegmata Matum.

Ο συνταγματάρχης όμως δεν κατοικεί στην έρημο. Κι όσο κι αν παραπέμπει σε φωτογραφία αλμυρής ερήμου το τοπίο που τον περιβάλλει, ο ίδιος απολαμβάνει την αίσθηση ότι τούτη η σιωπή είναι λευκή σαν το χιόνι των Πυρηναίων. Και έτσι ο ευγενής ερημίτης μας αποτελεί μια σύγχρονη μετενσάρκωση του Σίμωνα της ερήμου, ο οποίος, από το ύψος δεκαεπτά μέτρων, ατένιζε την ανθρώπινη ιστορία ως κάτι ξένο προς αυτόν. Ενίοτε κι ο συνταγματάρχης κοιτάζει το χωριουδάκι που βρίσκεται μίλια μακριά και σκάει στα γέλια· ένα γέλιο που δεν στερείται κάποιας μελαγχολίας.

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 17

Ωστόσο σήμερα το πρωί τού χαμογελάει μοχθηρά. Η ζωή αυτής της Άννα Μαρία Τσίγκλεριν είναι απείρως διεστραμμένη. Και, όπως πάντα, όταν ο συνταγματάρχης περιγράφει ζωές άλλων, έχει τον τρόπο του. Ξεκινάει απ’ τα βασικά: ημερομηνία γέννησης. Ένας απλός αριθμός: 1550. Του αρέσει αυτή η χρονική απόσταση, τον μεταφέρει σε αβέβαιο έδαφος όπου όλα είναι πιθανά και, αν μη τι άλλο, αντικειμενικά. Η ομορφιά τού να μπορείς να ισχυριστείς: στις 6 Ιανουαρίου 1550 ο πλοίαρχος Ερνάνδο δε Σαντάνα ιδρύει την πόλη Βαγιεντουπάρ, στη θέση της σημερινής Κολομβίας. Για να προσθέσεις αμέσως μετά: δεκατέσσερα χρόνια αργότερα η Άννα Μαρία Τσίγκλεριν χάνει την παρθενία της, σύμβολο της μέχρι τότε υποτιθέμενης θεϊκής της αγνότητας. Ο συνταγματάρχης βλέπει τι έγραψε και μονολογεί: αντικειμενική κι αόριστη ομορφιά. Τα υπόλοιπα εννοούνται: μπλέκεται τόσο στην ιστορία ώσπου δεν μπορεί να ξαναβγεί· ακολουθεί τον ειρμό ώσπου νιώθει τον πειρασμό της αυτοβιογραφίας. Ο συνταγματάρχης κυνηγάει το παράδοξο με μαθηματική ακρίβεια.

Η λέξη ερημίτης δεν σημαίνει απαραίτητα και ταλαιπωρία. Είκοσι χρόνια στις ερημιές μυήθηκε στις περιστασιακές αλλά αδιαμφισβήτητες απολαύσεις της ζωής. Εξ ου και τούτο το προχωρημένο πρωινό, καθώς η ομίχλη διαλύεται και το τοπίο καθαρίζει, ο συνταγματάρχης σταματά την εργασία του· παρότι έχει σημειώσει μόνο μία ημερομηνία. Ανασαίνει μέσα σε μια ε-

2 – Ο συνταγματάρχης δεν έχει πού να κλάψει

17

Να ισχυριστείς, για παράδειγμα: στις 6 Μαρτίου 1550, ενώ ο νεαρός, άγνωστος Νοστράδαμος ολοκληρώνει το πρώτο του αλμανάκ, δύο αδέσποτα σκυλοτραβιούνται για ένα ξεροκόμματο σε κάποιο σοκάκι της Γρανάδας. Η απόλαυση των συμπτώσεων.

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 18

18

ξαίσια αποχαύνωση· ώρα για την πρώτη του λιχουδιά: ένα νόστιμο γαλλικό τοστ που θα καταβροχθίσει στο άψε σβήσε. Θα ακολουθήσει μια κρέμα με καραμελωμένα φρούτα κι ένας ακόμα καφές, αυτή τη φορά με γάλα. Το αμάρτημα του συνταγματάρχη είναι η λαιμαργία. Η βουλιμία όμως είναι καλοδεχούμενη εδώ. Οπότε ας μην αποθαρρυνόμαστε όταν χάνει την ώρα του τρώγοντας. Όσοι από μας τον ξέρουμε και τον παρακολουθούμε αδιάλειπτα σεβόμαστε τις τελετουργίες του. Ένα μοναχικό, απολαυστικό μεσαιωνικό συμπόσιο γι’ αυτόν τον λησμονημένο βασιλιά. Παρότι ο αναρχικός συνταγματάρχης μας δεν πιστεύει στους βασιλιάδες.

Ας κάνουμε μια παύση, να ρίξουμε επιτέλους μια ματιά στον φάκελο που κρατάμε. Για κάποιους η αφήγηση της βιογραφίας του παράξενου αυτού αναχωρητή προϋποθέτει αναδίφηση σε αρχεία και άντληση των σχετικών πληροφοριών. Όχι όμως γι’ αυτόν. Εξ ου και παλεύει καθημερινά με τη βιογραφία των άλλων που σταδιακά επισκιάζει τα πάντα, απειλώντας να υποκαταστήσει το άπειρο. Ο συνταγματάρχης θα μας διόρθωνε: μάλλον ευχαρίστηση είναι παρά απειλή. Η ομορφιά μιας ζωής που διατρέχει την ιστορία ενός αιώνα κι από εκεί διακτινίζεται προς πάσα κατεύθυνση. Υπάρχουν όμως κάποια σκοτεινά σημεία, μικρολεπτομέρειες που, αν τις επιβεβαιώναμε, θα είχαν όντως κάποια σημασία. Διατρέχοντας τα αρχεία και εξετάζοντάς τα διεξοδικά, βλέπουμε να ξεφυτρώνουν από παντού. Ένα εξ αυτών: φημολογείται ότι ο πατέρας του συνταγματάρχη, Βλαντίμιρ Βοστόκοφ –ρέκτης της μακριάς γενειάδας και του καλού ποτού, αναγνώστης του Προυντόν και βαθύτατα αναρχικός– στις αρχές της δεκαετίας του ’20 αποφάσισε να ζητήσει πολιτικό άσυλο στο Μεξικό. Εννοείται πως ήταν ορκισμένος εχθρός του Τρότσκι, και ότι το κίνητρό του ήταν εντελώς διαφορετικό: να εντοπίσει μια αναρχική κοινότητα στο Τσάλκο,

FONSEKA_SYNTAGMATARXHS D SKLHRO Final.qxp_Layout 1 28/03/2019 14:31 Page 19

στους πρόποδες του ηφαιστείου Ιστακσίουατλ. Στη διάρκεια των μουσώνων, στις αρχές της νέας δεκαετίας, γεννήθηκε ο αναχωρητής μας. Αυτό όμως είναι ένα γεγονός άνευ σημασίας για τον συνταγματάρχη.

Μήτε όμως αυτή η ανατριχιαστική λεπτομέρεια καταφέρνει να του αποσπάσει την προσοχή. Ο λιχούδης ερημίτης μας μας βγήκε κάπως αφηρημένος. Φτάνει να τον κοιτάξεις από κοντά για να αντιληφθείς την πομπώδη και ελαφρώς αξιοθρήνητη ηρεμία του· το βλέμμα χαμένο στο άπειρο, η κομψή πένα ψαύει το χαρτί. Δεν γράφει. Ο συνταγματάρχης, μ’ αυτές τις γκρίζες μπούκλες που επιζητούν μικρές θωπείες, μες στον παλιμπαιδισμό του περιορίζεται απλώς να μουντζουρώνει. Μικρές αεικίνητες μαριονέτες, μεσαιωνικές κούκλες, σκαριφήματα τυχαίων μικρών

19

Αδιαφορεί· αυτό που τον καίει τώρα είναι η ζωή και το έργο της πρώτης αλχημίστριας ντίβας, της Άννα Μαρία Τσίγκλεριν. Του αρέσουν οι συνηχήσεις αυτού του ονόματος. Μα ακόμα περισσότερο του αρέσει να τη φαντάζεται άσπιλη και ολόγυμνη σ’ αυτή την τόσο παράδοξη γέννηση. Η καημένη η ντίβα, μας βγήκε εφταμηνίτικο. Στο αβαρές πρωινό ο συνταγματάρχης επαναλαμβάνει ξανά όνομα και περιστατικό: η Άννα Μαρία Τσίγκλεριν γεννήθηκε εφταμηνίτικο. Στη συνέχεια όμως πελαγώνει· βρίσκει τα αμέσως επόμενα στοιχεία κάπως νοσηρά. Αυτό το εφταμηνίτικο τους πρώτους μήνες της ζωής του επιβίωσε χάρη σ’ ένα παράξενο κουκούλι. Δεν ξέρει πώς, αλλά το διατυπώνει: ένα κουκούλι από δέρμα. Πριν εκπνεύσει το πρωινό, αυτή η λεπτομέρεια, παρότι αληθινή, ακούγεται δυσοίωνη. Με δυο λόγια: η γέννηση της ντίβας. Οπότε περιορίζεται να πει όσο πιο απλά μπορεί: η Άννα Μαρία Τσίγκλεριν γεννήθηκε τυλιγμένη με δέρματα.