KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 5
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΙΖΩΝΗ
ΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Μυθιστόρημα
ﱣﱢ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 6
©
Copyright Κατερίνα Καριζώνη – Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2019
1η έκδοση: Μάρτιος 2019 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. ΓΡΑΦΕΙΑ : Θεμιστοκλέους 104, 106 81 Αθήνα ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ : Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα
% 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31 e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com
ISBN 978-960-03-6556-6
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 7
ΚΕΦΑΛΑΙΑ òô
Ρεσάλτο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Τα ψεύτικα λόγια των πειρατών . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Η γοργόνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Τα κακαβούλια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Οι πειρατές δεν κάνει να παντρεύονται . . . . . . . . . . . . . 57 Μπουρλότο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Η αναμέτρηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Η τρικυμία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Οι χάρτες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Καπετάν Τρομάρας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Ο καλόγερος πειρατής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 Το άδοξο τέλος των πειρατών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 Ο σταυρός της Μάλτας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Η συμφιλίωση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Οι στοιχειωμένοι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 Τα Χριστούγεννα των πειρατών . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 Η πολιορκία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 Ο βασιλιάς της Μήλου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 Η τελευταία νύχτα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 7
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 8
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΙΖΩΝΗ
Όλα τα σβήνει ο καιρός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 Με τους έρωτες αρμενίζουμε καλύτερα . . . . . . . . . . . . 216 Ο μανδαρίνος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 Ο εξορκισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 Το λάθος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 Ικαρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 Οι αληθινοί άντρες πεθαίνουν στη μάχη . . . . . . . . . . . . 259 Όρτσα τα πανιά! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 Μαθήματα πειρατείας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ – ΔΙΕΥΚΡΙΝIΣΕΙΣ
8
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 9
στη μνήμη των πειρατών του Αιγαίου
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 10
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 11
Fortuna, fammi far felice fine Τύχη, δώσε μου ένα τέλος ευτυχές ΚΟΥΡΣΑΡΙΚΟ ΑΠΟΦΘΕΓΜΑ
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 12
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 13
Ρεσάλτο
Ο
ΚΑΠΕΤΑΝ ΤΖΩΡΤΖΗΣ
ακούμπησε στην κουπαστή και προσπάθησε να φέρει το φιλντισένιο κιάλι στο μάτι του. Ο αέρας σφύριζε πάνω απ’ το πέλαγος, είχε πιάσει ένας υπερβορειοανατολικός, μεσαπηλιώτης, σηκώνοντας τα κύματα βουνά. Το πλοίο του, ένα μύστικο1 με το όνομα Εκατερινέτα, τραμπαλιζόταν συνεχώς, κι έτσι χρειάστηκε να στερεώσει τον αγκώνα του στην κουπαστή για να κρατήσει σταθερό το κιάλι. Ξανακοίταξε το πέλαγος. Διέκρινε ένα πλοίο να βολοδέρνει μες στη θαλασσοταραχή. Δεν μπορούσε να αναγνωρίσει τη σημαία του λόγω της πυκνής ομίχλης. Δεν έκανε όμως διάκριση σε σημαίες ο πειρατής – κανένας άλλωστε δεν έκανε τέτοιες διακρίσεις στο Αιγαίο. Όλα επιτρέπονταν στον καιρό του καπετάν Τζώρτζη, κατά κόσμον Ιωάννη Κάψη. Ρευστή η εποχή του, άστατος ο κόσμος της θάλασσας, το Αιγαίο άλλαζε χέρια κάθε τόσο, άλλαζε ταυτότητα. 1
μύστικο = ελαφρύ ευέλικτο ιστιοφόρο, με πανιά μεικτής μορφής και κουπιά 13
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 14
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΙΖΩΝΗ
Το κρύο περόνιαζε τα κόκκαλα. Τα ρούχα του είχαν μουσκευτεί, κολλούσαν πάνω του. Έριξε μια ματιά στον ορίζοντα που είχε χαθεί μέσα στην καταχνιά. Άσχημος ο καιρός, αλλά βολικός για το κούρσος. Κι όσο το φως έπεφτε, τα πράγματα γίνονταν πιο ευνοϊκά. Ξανακοίταξε το πλοίο. Είδε κάποιες φιγούρες να κινούνται στην κουβέρτα2 και δυο τρία αδύναμα φώτα να ανάβουν και στη συνέχεια να σβήνουν βιαστικά. Άραγε πόσοι είναι; αναρωτήθηκε. Ο αδελφός του ο Γρηγόρης ή καπετάν Τρομάρας εμφανίστηκε στο κατάστρωμα. «Τι τρέχει;» ρώτησε. «Ξύλο στον ορίζοντα», απάντησε ο Ιωάννης και του έδωσε το κιάλι. Εκείνος το έφερε στο μάτι του και χαμογέλασε. «Να το ακοστάρουμε»,3 είπε. «Τι περιμένουμε; Πάμε για ρεσάλτο. Δώσε το πρόσταγμα...» Ο καπετάν Τζώρτζης κούνησε το κεφάλι του αόριστα κι άλλαξε έκφραση, συνοφρυώθηκε, βυθίστηκε για μια στιγμή στις σκέψεις του. Σήκωσε το χέρι του αργά για το σινιάλο, κι έτσι όπως ορθώθηκε μπροστά στην κουπαστή τριγυρισμένος από τις αστραπές που αυλάκωναν τον ορίζοντα και τα κύματα που έφταναν ως το κατάστρωμα, θύμισε τον Ποσειδώνα που ξεπρόβαλλε από τον βυθό της θάλασσας, με τη μακριά ανακατωμένη γενειάδα του, τα λαδοπράσινα μάτια που άστραφταν από ένα 2 3
κουβέρτα = κατάστρωμα ακοστάρω = πλευρίζω 14
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 15
ΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
δικό τους εσωτερικό φως, το αλαβάστρινο κορμί που έμοιαζε με αρχαίο άγαλμα. «Άντρες, στα όπλα!» έβγαλε μια κραυγή που έσκισε τον αέρα. Ύστερα πλησίασε στο τιμόνι, το άρπαξε κι έστριψε το πλοίο κόντρα στο κύμα, με κατεύθυνση το μοιραίο καράβι που συνέχιζε να βολοδέρνει στα νερά. Οι άντρες ξεχύθηκαν στο κατάστρωμα, οι μπούκες των κανονιών άνοιξαν, τα μουσκέτα γέμισαν μπαρούτι, τα μαχαίρια άστραψαν. Ο λοστρόμος όρμησε στην ανεμόσκαλα, σκαρφαλώνοντας σβέλτα ως την κορυφή του καταρτιού. Παρατήρησε μ’ ένα μικρό γυαλί το σκάφος και διέκρινε την αγγλική σημαία στις αντένες του. «Είναι εγγλέζικο!» φώναξε από ψηλά. Ο καπετάν Τζώρτζης αντίκριζε τώρα το ξένο καράβι σε μικρή απόσταση. Οι ναύτες του είχαν πανικοβληθεί κι ετοίμαζαν τα όπλα τους. Επικρατούσε αναστάτωση. Αλλά κι αυτός αισθανόταν μέσα του την ένταση να μεγαλώνει. Οι χτύποι της καρδιάς του είχαν αυξηθεί. Τα μηνίγγια του χτυπούσαν, το στομάχι του είχε σφιχτεί, ετοιμαζόταν για μάχη, όλο το είναι του ετοιμαζόταν, το αίμα του κόχλαζε, δεν ένιωθε το κρύο, δεν ένιωθε φόβο, παρά μονάχα ένα άγριο συναίσθημα που έβγαινε απ’ τα μύχια της ψυχής, απ’ τον σκληρό πυρήνα της. Έβλεπε τα πρόσωπα των αντιπάλων του, τα διέκρινε καθαρά, διέκρινε τον Άγγλο πλοίαρχο όρθιο στο κάσαρο,4 τους ναύτες να 4
κάσαρο = το επίστεγο πάνω στην πρύμη, υπερυψωμένη γέφυρα 15
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 16
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΙΖΩΝΗ
ετοιμάζονται, να ανοίγουν τις μπούκες των κανονιών και να τις στρέφουν πάνω τους. Και τότε ξανασήκωσε το χέρι του. «Πυρ!» φώναξε με όλη του τη δύναμη. Μεμιάς βρόντηξαν τα κανόνια από το μύστικο, ενώ οι ιαχές των πειρατών ενώθηκαν με τις αστραπές, τις βροντές και τον θόρυβο των κυμάτων που έσπαζαν πάνω στο σανίδι. Πρώτα χτυπήθηκαν τα άλμπουρα5 και τα τουρκέτα.6 Αμέσως γάμπια7 και μαΐστρα8 άρπαξαν φωτιά, που μεταδόθηκε στα υπόλοιπα πανιά, από τους παπαφίγκους9 ως τις κουρτελάτσες.10 Το αγγλικό πλοίο βρυχήθηκε σαν κήτος που του τρυπούσαν τα πλευρά, ξανασηκώθηκε λαβωμένο κι έπεσε πάλι στο κύμα, που το πλαγιοχτυπούσε ταυτόχρονα με τις βολές των κανονιών. Τα γυαλιά του σβήσανε, ο πρόβολος11 έσπασε, η πλώρη γκρεμίστηκε, το σκάφος πήρε νερά απ’ τα ύφαλα,12 ενώ η λάμψη 5
άλμπουρο = κατάρτι, ιστός τουρκέτο = το πλωριό κατάρτι, ακάτιος ιστός 7 γάμπια = δεύτερο πανί πάνω απ’ το κατάστρωμα κι από τη μαΐστρα του μεγάλου καταρτιού 8 μαΐστρα = το μεγαλύτερο πανί που δένεται στο μεγαλύτερο κατάρτι 9 παπαφίγκος = τετράγωνο πανί στα ψηλότερα σημεία του καταρτιού 10 κουρτελάτσα = παρίστιο, τμήμα πανιού 11 πρόβολος = έμβολο, πομπρέσο 12 ύφαλα = το βυθισμένο τμήμα του σκάφους 6
16
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 17
ΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
της φωτιάς το έκανε να αστράφτει μες στη συντριβή του σαν να ήταν ωραίο πυροτέχνημα. Οι άντρες του είχαν μαζευτεί στην κουβέρτα και προσπαθούσαν να σώσουν ό,τι ήταν δυνατόν να σωθεί, ενώ ο καπετάνιος πάλευε να κρατήσει τη ρόδα, την πορεία και την ψυχραιμία του. Μάταια όμως, καθώς το Κουήν Ελίζαμπεθ –αυτό ήταν το όνομα του καραβιού– βουτούσε στο νερό λες κι ήθελε να ποντιστεί, ενώ οι φλόγες κατέτρωγαν τα πανιά και τα ξύλα του. Οι πειρατές το είχαν πλευρίσει και πηδούσαν πάνω του πάνοπλοι, με άγριες κραυγές. Ακολούθησε συμπλοκή, οι πειρατές ήρθαν σώμα με σώμα με τους ναύκληρους, βγήκαν μαχαίρια και μουσκέτα, πέσαν πιστολιές και κορμιά, οι Εγγλέζοι μέσα σε λίγη ώρα ηττήθηκαν και παραδόθηκαν, ενώ το Κουήν Ελίζαμπεθ, γαλιόνι13 ελισαβετιανής κοπής, λαβώθηκε θανάσιμα κι άρχισε να βυθίζεται. Το πλήρωμα αιχμαλωτίστηκε και μεταφέρθηκε μαζί με το εμπόρευμα στο μύστικο. Οι ναύκληροι δεν πρόβαλαν αντίσταση, γιατί ήταν μιλημένοι απ’ τον πλωτάρχη τους, που άκουγε στο όνομα κάπταιν Κέην. Οι φήμες για τον Κάψη είχαν φτάσει στ’ αυτιά του. Ήταν ο πιο άγριος πειρατής της Άσπρης θάλασσας14 και ο πιο σκληρός αντίπαλος. Στις φλέβες του δεν έρρεε αίμα αλλά θαλασσινό νερό. Έτσι έλεγαν αυτοί που τον είχαν βρει στη ρότα τους. Όσοι αιχμάλωτοι σήκωναν κεφάλι 13
γαλιόνι = μεγάλο ιστιοφόρο με τέσσερα κατάρτια, δύο ή τρία καταστρώματα και οπλισμό 14 Άσπρη θάλασσα = Αιγαίο 17 2
o
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 18
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΙΖΩΝΗ
τούς το έκοβε κι όσοι παραδίδονταν οικειοθελώς είχαν άλλη μεταχείριση. Πλήρωμα κι εμπόρευμα, λοιπόν, μεταφέρθηκαν στο Εκατερινέτα με προορισμό τα παζάρια της Μήλου και της Νάξου, όπου συναντιόνταν δουλέμποροι, κλεπταποδόχοι και πραματευτές και παζάρευαν τη λεία τους. Τους τραυματίες και τους σκοτωμένους τούς άφησαν στο έλεος της θάλασσας και των άστρων, που τους παρατηρούσαν παγερά απ’ τον ουρανό καθώς το σκάφος έπνεε τα λοίσθια. Αφού κατέβασαν το έμψυχο φορτίο στο αμπάρι, οι πειρατές έσκυψαν πάνω απ’ τα σακιά με τα εμπορεύματα κι άρχισαν να τα εκτιμούν. Ήταν μεταξωτά από τη Σμύρνη, δέρματα από τη Δαμασκό και μαστίχα από τη Χίο, υπήρχαν και κάποια σεντούκια με χάρτες και ταξιδιωτικά έγγραφα, καθώς κι ένα μπαουλάκι με σκούδα και ρεάλια. Οι αιχμάλωτοι ήταν δεκαεπτά Βρετανοί ναύτες μαζί με τον κυβερνήτη τους, ένα ζευγάρι Βέλγων περιηγητών που είχαν την ατυχία να ταξιδεύουν με το Κουήν Ελίζαμπεθ και δυο Σκωτσέζοι που ήταν κι αυτοί μέλη του πληρώματος, ο ένας σκριβάνος15 και ο άλλος χειρουργός. Στα σκλαβοπάζαρα μετρούσαν οι δεξιότητες των υποψήφιων σκλάβων, γιατί ανεβάζανε την τιμή τους. Όσοι επιθυμούσαν βέβαια την ελευθερία τους μπορούσαν να καταβάλουν λύτρα στους κουρσάρους –τριακόσια με τετρακόσια ρεάλια ήταν η ταρίφα– και να αφεθούν ελεύθεροι. Ο κάπταιν Κέην φώναζε πως θα προσέφευγαν στο Αρμαμέντο, ένα λειοδικείο που 15
σκριβάνος = λογιστής του πλοίου 18
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 19
ΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
είχε την έδρα του στη Μάλτα, όπου εκδικάζονταν οι αγωγές σε πειρατές που χτυπούσαν χριστιανικά πληρώματα. Θα φρόντιζε γι’ αυτό η ναυτιλιακή εταιρεία τους. Βέβαια όσες υποθέσεις έφταναν στο Αρμαμέντο τραβούσαν χρόνια και στοίχιζαν περιουσίες ολόκληρες. Δύσκολο να βρει κανείς το δίκιο του και εξαιρετικά δαπανηρό, καθώς οι Μαλτέζοι δικαστές είχαν δικαιώματα στα πλοία και προπαντός στη λεία των πειρατών. Οι Βέλγοι ισχυρίζονταν ότι θα πλήρωνε τα λύτρα η πρεσβεία τους κι έπρεπε να τους γυρίσουν πίσω στην Κωνσταντινούπολη. Αλλά ποιος τους λογάριαζε. Το πλοίο συνέχιζε την πορεία του και οι πειρατές είχαν μαζευτεί στην κουβέρτα και καλαφάτιζαν πρόχειρα τα τμήματα του καραβιού που είχαν πληγεί. Έτσι πλούτιζαν, λοιπόν, οι Κάψηδες κι έφτασαν να έχουν στο τέλος έναν δικό τους στολίσκο από πέντε γαλιόνια, δύο φούστες,16 μια ταρτάνα17 κι ένα μύστικο, ακίνητα στα νησιά και καταθέσεις σε τράπεζες της Εσπερίας. Τέκνα αρματολών από το Λιδορίκι, διάλεξαν τη θάλασσα για να ασκήσουν επάγγελμα, αρχίζοντας από τις παραλίες του Μύτικα. Το πέρασμα ανάμεσα στη Λευκάδα και την ηπειρωτική Ελλάδα ήταν ιδανικό για να κουρσέψεις τα σκαριά που έπλεαν προς τις ακτές της Αφρι16
φούστα = στενό, ελαφρύ, επίπεδο και ευκίνητο πλοίο, κινούμενο τόσο με κουπιά όσο και με πανί λατίνι, με οπλισμό αποτελούμενο από δύο ή και τρία κανόνια 17 ταρτάνα = ελαφρύ ευκίνητο σκάφος με μικρό εκτόπισμα, με ένα κατάρτι και πανί λατίνι και φλόκο μπροστά 19
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 20
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΙΖΩΝΗ
κής ή ανέβαιναν για την Αδριατική. Μέσα σε λίγο διάστημα κυριάρχησαν σε Ιόνιο και Αιγαίο κι απέκτησαν τη φήμη των σκληρότερων κουρσάρων. Η Άσπρη θάλασσα έσφυζε άλλωστε από κίνηση. Το εμπόριο ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή περνούσε από κει, όπως και οι δρόμοι που οδηγούσανε στην Μπαρμπαριά και στα αφρικάνικα παζάρια. Ήταν πρόσφορο, λοιπόν, το πεδίο για τους πειρατές που αλώνιζαν ανεξέλεγκτοι στο πέλαγος. Οι Βενετοί είχαν χάσει τα παλιά τους οχυρά αλλά διατηρούσαν ακόμα τα αγκυροβόλια τους και οι Οθωμανοί είχαν χαλαρή εποπτεία στο Αιγαίο, όσο για να εισπράττουν τους φόρους από τα νησιά και να επιβάλλουν την τάξη σε τυχόν εξεγερμένους. Οι ιππότες της Μάλτας έκαναν κουμάντο στη θάλασσα, το Αλγέρι, η Τύνιδα και η Τρίπολη είχαν τις πιο φιλόξενες αγορές για όσους ήθελαν να ξεπουλήσουν τα κλεμμένα, το Λιβόρνο και η Βαλέτα αποτελούσαν πειρατικά αρχηγεία και τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου παζάρια και πειρατικές φωλιές. Ο καπετάν Τζώρτζης έλυσε το μαύρο μαντίλι απ’ το κεφάλι του και τη ζώνη με τα πιστολέτα και τα πέταξε σε μια πολυθρόνα. Ένιωθε ευχαριστημένος από την έκβαση της επιδρομής. Δυνάμωσε τη φλόγα στη λάμπα κι άνοιξε έναν πορτολάνο18 πάνω στο τραπέζι. «Είμαστε κοντά στο νησί Μικρό Γεράκι», είπε μουρμουρίζοντας κι έφερε το χέρι στο μέτωπο για να διώξει 18
πορτολάνος = χάρτης-οδηγός που περιγράφει με λεπτομέρειες τη μορφολογία των κόλπων και του βυθού 20
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 21
ΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
μια τούφα απ’ τα μαλλιά του, που είχαν αγριέψει απ’ το αλάτι της θάλασσας και είχαν μακρύνει, άγγιζαν τους ώμους του. «Το Γεράκι δεν έχει λιμάνι. Είναι μόνο για προσέγγιση», παρατήρησε ο Τρομάρας. «Να δέσουμε στη Νικαριά», πρότεινε ο Νίκος. «Ούτε η Νικαριά έχει λιμάνι», είπε κοφτά ο Φαλάο, που έπλεε εκείνη την εποχή μαζί τους. Μαλτέζος πειρατής, είχε κάνει ζηλευτή σταδιοδρομία στην πειρατεία. Παλιά ήταν στο πλήρωμα του Ουγκώ ντε Κρεβελιέ, αλλά εξαιτίας μιας μοιρασιάς είχε μαλώσει μαζί του και βρέθηκε στο τσούρμο των Κάψηδων. Ο Ιωάννης έσκυψε πάλι στον πορτολάνο και διάβασε ψιθυριστά. «Στην ανατολική πλευρά της Ικαρίας βρίσκεται ένας γκρεμισμένος πύργος. Απέναντι απ’ τον πύργο υπάρχουν αγκυροβόλια». «Δεν κάνει να περάσουμε από εκεί. Φυσάει», πετάχτηκε ο Τρομάρας. «Το νησί έχει ψηλά βουνά. Στα τέσσερα με πέντε μίλια σε βρίσκει ανεμοστρόβιλος». «Τότε θα συνεχίσουμε ως τη Σάμο», μίλησε ο Ιωάννης. «Θα δέσουμε στο Βαθύ για να πάρουμε νερό και μετά θα τραβήξουμε για τη Μήλο». Ύστερα έριξε μια ματιά απ’ το φινιστρίνι. Δεν είχε φεγγάρι εκείνη τη νύχτα, ο άνεμος είχε καθαρίσει τον ουρανό και τα αστέρια έμοιαζαν σαν να είχαν ανεβεί ψηλότερα κι έσβηναν σιγά σιγά. Ξημέρωνε και η θάλασσα γαλήνευε καθώς πλησίαζαν στη Σάμο. 21
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 22
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΙΖΩΝΗ
Ο Ιωάννης δεν είχε κλείσει μάτι όλη νύχτα. Ακουμπισμένος τώρα στην κουπαστή, παρακολουθούσε τους άντρες του να δένουν τα σκοινιά στους κάβους. Ο βυθός σ’ εκείνο το σημείο ήταν καλός, γύρω στα επτά μέτρα, και η Σάμος νησί πλούσιο σε ύδατα και ψηλόκορμα δέντρα, απ’ όπου προμηθεύονταν οι ναυτικοί ξυλεία για τα καράβια τους. Οι πειρατές κατέβηκαν σβέλτα στην ακτή, όπου υπήρχαν βυθισμένοι κίονες. Λίγο πιο κάτω έρρεε ένα ποτάμι. Εκεί συνήθιζαν να υδρεύονται τα πλοία. Γέμισαν ασκούς και λαγήνια με νερό, κι αφού έσβησαν τη δίψα τους και ξεπλύθηκαν απ’ την αλμύρα του πελάγους και του αίματος, ξάπλωσαν κάτω απ’ τα δέντρα. Ο Ιωάννης κάθισε κάτω από ένα εβενόδεντρο και κοίταξε το πέλαγος. Το Εκατερινέτα λικνιζόταν στο νερό με τρία πανιά λατίνια19 που τα χάιδευε το αεράκι. Ωραίο σκαρί, το είχε αγοράσει πριν από τρία χρόνια στο Κερί. Του είχε δώσει το όνομα μιας παλιάς αγαπημένης για να κρατήσει την ανάμνησή της. Κι εκείνη να τον ταξιδεύει. Ο Νίκος εμφανίστηκε μπροστά του. «Θα μείνουμε πολύ;» ρώτησε. Ο Ιωάννης κούνησε το κεφάλι αρνητικά. «Τι έπαθε το πόδι σου;» έκανε ρίχνοντας μια ματιά σε μια πληγή κοντά στο γόνατο του Νίκου που έμοιαζε να είναι νωπή. «Τίποτα», είπε κοφτά εκείνος. 19
λατίνια = τρίγωνα πανιά 22
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 23
ΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
Πρώτη φορά έπαιρνε μέρος ο Νίκος σε καταδρομή, ο πιο μικρός απ’ τους Κάψηδες, ξανθός, με μεγάλα καστανά μάτια, όμορφος σαν άγγελος, ευαίσθητος σαν μικρό παιδί. Ήταν άγρια δουλειά η πειρατεία, κι η θάλασσα ακόμα αγριότερη. Όμως εκείνος επέμενε να δοκιμάσει τις δυνάμεις του. Η μάνα τους δεν συμφωνούσε. Ήθελε να τον κρατήσει κοντά της. Τους άλλους δυο τούς είχε πάρει η θάλασσα μακριά. Καλύτερα να έβρισκε μια δουλειά στη στεριά. Είχαν αγρούς και ελαιώνες στο Λιδορίκι, στρέμματα με πορτοκαλιές και λεμονιές. Είχαν σιτοβολώνες. Mπορούσε ακόμα να σπουδάσει, να γίνει νοτάριος ή γιατρός. Αλλά ο Νίκος δεν την άκουσε. Θαύμαζε τους αδελφούς του για τα κατορθώματά τους και ήθελε να τους μιμηθεί. Είχε αίγλη το επάγγελμα του πειρατή, είχε τη γοητεία της περιπέτειας, την αναμέτρηση με το άγνωστο, τον κίνδυνο και τη δοκιμασία. Μα προπαντός είχε το ταξίδι. Στο Κουήν Ελίζαμπεθ πήρε το βάπτισμα του πυρός. Του έδειξε ο Γρηγόρης πώς να πιάσει το σκοινί και πώς να πηδήξει στο ξένο πλοίο. Κι ο Ιωάννης τον παρακολουθούσε με την άκρη του ματιού του μες στη συμπλοκή. Ένιωθε υπεύθυνος για τον μικρό του αδελφό, που δεν είχε καν συμπληρώσει τα δεκαεπτά του χρόνια. Αυτός είπε το ναι και τον πήραν στο καράβι. Αυτός του έδειξε πώς να κρατάει τη ρόδα και να χρησιμοποιεί τα όργανα, πώς να διαβάζει τους χάρτες και τα αστέρια. Αδύνατος, μικροκαμωμένος, αλλά αποφασισμένος ο νεαρός Κάψης, φάνηκε παλληκάρι στη μάχη. Είχε όμως πολλά ακόμα να μάθει. Η θάλασσα κρύβει μυστικά και η πλεύ23
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 24
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΙΖΩΝΗ
ση ακόμα περισσότερα. Δεν είναι εύκολο να κουμαντάρεις ένα σκαρί, ούτε να γδύσεις κάποιο άλλο. Θέλει σβελτάδα στο σώμα και φλόγα στην ψυχή, θέλει να τα βάλεις με θεούς και δαίμονες, θέλει να βγάλεις από μέσα σου τα κρυμμένα θηρία. Ο Γρηγόρης, ο μεγάλος τους αδελφός, ήταν διαφορετικός, τραχύς και απόμακρος. Μαθημένος από παιδί να ξεγλιστράει απ’ το σπίτι και να χάνεται. Να φτιάχνει αυτοσχέδιες βάρκες και να καβαλάει το κύμα. Ήταν άφοβος, αεικίνητος, γεννημένος ναυτικός, δεν λογάριαζε τον κίνδυνο, τον προκαλούσε, τον φώναζε, φώναζε τα τέρατα της θάλασσας να βγουν να τα πολεμήσει, έφευγε μακριά, έλειπε για μέρες και μήνες, ήταν φτιαγμένος για τις ανοιχτές θάλασσες, για τα μακρινά ταξίδια. Μια μέρα άφησε ένα σημείωμα κι εξαφανίστηκε. Μπήκε σ’ ένα καράβι κι έφυγε για το Λιβόρνο. Τον είχαν για χαμένο. Η μάνα τους ήταν απαρηγόρητη. Ρωτούσε τους ναυτικούς αν τον είχαν συναντήσει σε κάποιο λιμάνι. Αλλά δεν έπαιρνε απάντηση. Ο γιος της ξαναγύρισε μετά από τρία χρόνια με το όνομα καπετάν Τρομάρας, με γερό κομπόδεμα και μια ουλή στο στήθος, μια ουλή στην ψυχή. Ο καπετάνιος του πλοίου όπου είχε μπαρκάρει ήταν έμπορος, αλλά ασκούσε και την πειρατεία. Αυτός του δίδαξε την τέχνη του κουρσάρου, καθώς και την πλεύση στα δύσκολα νερά της Μεσογείου. Η πειρατεία έδινε κέρδη απίστευτα. Κι όλοι την επιχειρούσαν. Η σημαία της Μάλτας ήταν έμβλημα ιπποσύνης, κυμάτιζε όμως σε πλοία πειρατών. Στόχος του Τάγματος τα οθωμανικά πλοία, 24
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 25
ΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
ωστόσο οι πρώην Ιωαννίτες κούρσευαν όποιον συναντούσαν στη ρότα τους. Η πειρατεία ήταν μεγάλη επιχείρηση που διεξαγόταν με τη συναίνεση όλων, είτε φανερή είτε κρυφή. Το είχε καταλάβει αυτό ο Γρηγόρης όσο ήταν στη δούλεψη του καπετάν Ντελέντα – έτσι τον έλεγαν τον γέρο πειρατή, και το καράβι του Μαρκέλλα, μια πολάκα20 του 1630, γερασμένη, καλοτάξιδη ωστόσο, φτιαγμένη στη Βαλέτα. Όταν γύρισε στο Λιδορίκι, ο Γρηγόρης πρότεινε στον αδελφό του να αγοράσουν μια παλιά φούστα και να ασκήσουν οι δυο τους την καταδρομή. Κι αυτό έκαναν. Από τότε είχαν περάσει δέκα χρόνια και εκείνοι είχαν κυριαρχήσει στη θάλασσα. Ο Ιωάννης ξανακοίταξε τον μικρό του αδελφό. Η πληγή του αιμορραγούσε ακόμα. Έλυσε το μαντίλι απ’ το κεφάλι του και το ξέπλυνε στο ποτάμι. Ύστερα του έδεσε το πόδι. «Πρόσεξε να μην κακοφορμίσει», του είπε. «Θα πω να σου κάνουν ένα κατάπλασμα όταν φτάσουμε στη Μήλο». Ο Γρηγόρης με τον Φαλάο εμφανίστηκαν μπροστά τους. Ο Φαλάο κρατούσε ένα πορτοκάλι και το καθάριζε μ’ έναν σουγιά. Ο αέρας έπαιζε με τα μαύρα του μαλλιά που είχαν ανακατευτεί απ’ την αλμύρα. Τα ρούχα του ήταν σκισμένα κι είχαν λεκέδες από αίμα, το ίδιο και του 20
πολάκα = μεσογειακό σκάφος με τρία κατάρτια, τετράγωνα πανιά και λατίνι πανί μπροστά 25
KARIZONI_LYKOFOS DDDDDD F.qxp_Layout 1 13/03/2019 11:43 Page 26
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΙΖΩΝΗ
Γρηγόρη, που ήταν κι αυτός μελαχρινός με κορακήσια κώμη και αδρά χαρακτηριστικά. Φορούσαν κι οι δυο σκουλαρίκι στο αριστερό αυτί κι έναν ξύλινο σταυρό στον λαιμό τους. Ο Φαλάο είχε τατουάζ με μια γοργόνα στο μπράτσο. Κάθισαν αναπαυτικά κάτω απ’ τα δέντρα. Ο Γρηγόρης σήκωσε ένα λαγήνι με νερό και το έφερε στο στόμα του. Το κατέβασε με αργές κινήσεις. «Μοιράσαμε γαλέτα και νερό στους αιχμαλώτους», είπε. «Σε λίγο πρέπει να βιράρουμε τις άγκυρες».
26