Ελένη Τασοπούλου «Το λουζεράκι»

TASOPOULOU_LOUZERAKI DD.qxp_Layout 1 28/02/2019 10:03 Page 3

ΕΛΕΝΗ ΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ

ΤΟ ΛΟΥΖΕΡΑΚΙ g ΒΡΑΒΕΙΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ

ΚΑΝΤΙΡΤΖΑΝ ΑΚΑΤΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

TASOPOULOU_LOUZERAKI DD.qxp_Layout 1 28/02/2019 10:03 Page 4

Copyright Ελένη Τασοπούλου – Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε. Αθήνα 2019 ©

1η έκδοση: Μάρτιος 2019 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης ΒέρνηςΠαρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. ΓΡΑΦΕΙΑ: Θεμιστοκλέους 104, 106 81 Αθήνα ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-6567-2

TASOPOULOU_LOUZERAKI DD.qxp_Layout 1 28/02/2019 10:03 Page 5

Στον Κωστή

TASOPOULOU_LOUZERAKI DD.qxp_Layout 1 28/02/2019 10:03 Page 6

TASOPOULOU_LOUZERAKI DD.qxp_Layout 1 28/02/2019 10:03 Page 7

ΚΕΦΑΛΑΙΑ

Το σημείωμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η τυχερή μου μέρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η παρεξήγηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Εκεί που θέλω να κρυφτώ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Χωρίς σωσίβιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η φάρσα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η οντισιόν . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ένας φούρνος γκρεμίζεται . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Χάλια Φάτσα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Μελίνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το πολύτιμο κάδρο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η ενέδρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Λουζεράκι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η Χανού χάνεται . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Να θυμάσαι ή να ξεχνάς; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το μαγικό τρένο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η παράσταση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ο γυρισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κανείς δε σφυρίζει όπως η Ρενέ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

9 17 23 31 39 46 56 62 68 75 85 90 98 108 113 118 123 135 140

TASOPOULOU_LOUZERAKI DD.qxp_Layout 1 28/02/2019 10:03 Page 8

TASOPOULOU_LOUZERAKI DD.qxp_Layout 1 28/02/2019 10:03 Page 9

Το σημείωμα

k

Κ

ΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΠΡΟΣΕΧΕΙ. ΕΙΜΑΙ ΣΙΓΟΥΡΗ. ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΩ-

το θρανίο στη μεσαία σειρά, αλλά αυτό δεν πιάνεται. Μυρτώ και Αλίκη παρακολουθούν με την ίδια ακριβώς προσήλωση οτιδήποτε βγαίνει από το στόμα των καθηγητών, είτε πρόκειται για ασκήσεις Φυσικής είτε για ιστορίες που θυμάται κάποιος από το στρατό. Πρώτο θρανίο, πρώτες μαθήτριες. Εγώ κάθομαι δεύτερο θρανίο στην ακριανή σειρά και δεν υπάρχει μάθημα που να μην το βαριέμαι. Άσε που σε μερικά –τα βασικότερα, τώρα που το σκέφτομαι– δεν καταλαβαίνω γρι. Μαθηματικά, Φυσική, Αρχαία. Κάποτε, κάπου, κάτι δεν κατάλαβα. Και φυσικά ντράπηκα να ρωτήσω. Είπα μέσα μου: άσ’ το, θα ψάξω και θα το βρω στο σπίτι, λες και θα είχε παραπέσει πίσω από κανέναν καναπέ. Ε, λοιπόν, μπορείς να βάλεις στοίχημα ότι δεν το βρήκα. Συνέβη όμως κάτι άλλο, σαν κόλπο ταχυδακτυλουργού ένα πράγμα. Αυτό που δεν κατάλαβα στην αρχή –ούτε που θυμάμαι πια τι ήταν– θρονιάστηκε μέσα στο μυαλό μου κι έφραξε το δρόμο στο επόμενο, που ήταν συνέχεια εκείνου του προηγούμενου. Και πάλι δε ρώτησα. Και πάλι ντράπηκα. Τώρα πια δεν έχω καμία απο9

TASOPOULOU_LOUZERAKI DD.qxp_Layout 1 28/02/2019 10:03 Page 10

ΕΛΕΝΗ ΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ

ρία. Για τον απλούστατο λόγο ότι έτσι κι αλλιώς δεν καταλαβαίνω τίποτα. Σαν να μιλάει ο καθηγητής Κινέζικα. Μου θυμίζει τότε που μου πιάστηκε το πουλόβερ στο θρανίο κι έκανε μια μικρή τρυπούλα. Ξέχασα να το πω στη μαμά. Σε λίγες μέρες η τρυπούλα είχε γίνει τεράστια κι η μαμά δεν μπορούσε να το συνεφέρει με τίποτα. Το πετάξαμε – και δεν είναι να πεις ότι μας περισσεύουν τα λεφτά. Τσεκάρω την καθηγήτρια. Εντάξει από κει, είναι αφοσιωμένη στον πίνακα γράφοντας ημερομηνίες που δεν πρόκειται ποτέ να θυμηθώ κι έτσι γέρνω λίγο μπροστά για να με κρύβει η πλάτη της Υβόννης και γυρίζω κλεφτά να ρίξω μια μαρτιά στην τάξη. Κάθομαι στην ακριανή σειρά δίπλα στο παράθυρο κι αν στρίψω λίγο στα δεξιά μου, αρκεί μισή περιστροφή των ματιών για να σκανάρω όλα τα θρανία. Όπως το περίμενα, ο καθένας κάνει τα δικά του. Από το στήσιμο του κεφαλιού και μόνο, μπορώ να καταλάβω τι γίνεται. Κεφάλια που γέρνουν το ένα προς το άλλο: παίζει ψιλοκουβέντα· κεφάλια κατεβασμένα, με τα μάτια στυλωμένα σ’ ένα αόρατο σημείο: σίγουρα παίζει κινητό· αν όμως τα κεφάλια που ατενίζουν το ίδιο μυστηριώδες σημείο είναι δύο, μπορεί να παίζει και κρεμάλα. Αυτό που δεν παίζει με τίποτα είναι ν’ ακούει κανείς τη μονότονη φωνή της κυρίας Παπαδημητρίου να επιμένει πόσο σπουδαίο πράγμα ήταν ο Διαφωτισμός. Αλλά, θα μου πεις, τι να σου κάνει κι ο Διαφωτισμός όταν είναι έκτη ώρα; Τα στομάχια γουργουρίζουν περιμένοντας το τελευταίο κουδούνι, ούτε όρεξη για φασαρία δεν έχουμε, πόσο μάλλον ν’ ακούσουμε Ιστορία, πεθαμένα πράγματα, ψόφια.

10

TASOPOULOU_LOUZERAKI DD.qxp_Layout 1 28/02/2019 10:03 Page 11

ΤΟ ΛΟΥΖΕΡΑΚΙ

Όλα εντάξει επομένως, μου αρέσει που όλα τα παιδιά είμαστε στην ίδια νυσταγμένη φάση. Και πριν γυρίσω ξανά μπροστά μου, ρίχνω άλλη μία ματιά στο τελευταίο θρανίο. Δύο σειρές πίσω από μένα και διαγώνια, ο Κωνσταντίνος κάτι γράφει γερμένος μπροστά, με τις ξανθές σκάλες των μαλλιών του να του κρύβουν σχεδόν το πρόσωπο. Μπορώ να δω μόνο τις πυκνές βλεφαρίδες, μακριές και γυριστές, και τη μικρή, ίσια μύτη – «κοντυλένια» θα την έλεγε η γιαγιά αν είχε ποτέ την ευκαιρία να τη δει. Ασυναίσθητα, σηκώνω το χέρι στη δική μου μύτη, ψηλαφίζω το λεπτό και μακρουλό σχήμα της, το ίδιο που έχω περιεργαστεί χιλιάδες φορές στον καθρέφτη. Τι περιμένω κι εγώ; Όσο και να την πασπατεύω, δεν πρόκειται να μικρύνει. Η επόμενη σκέψη που περνάει από το μυαλό μου με κάνει να τιναχτώ. Μήπως σκοπεύει να μεγαλώσει κι άλλο; Είμαι δεκατεσσάρων χρόνων. Πότε σταματάνε να μεγαλώνουν πάνω μας τα διάφορα εξαρτήματα; Μύτες, χέρια, πόδια, αυτιά, στήθος; Όχι, αυτό το τελευταίο καλά θα κάνει να συνεχίσει να μεγαλώνει, ή μάλλον να εμφανιστεί επιτέλους, γιατί ως τώρα λίγα πράγματα έχουμε δει. Ευτυχώς κατάφερα τη μαμά να μου πάρει ενισχυμένο σουτιέν, να μη μοιάζω μωρό ανάμεσα στ’ άλλα κορίτσια της τάξης. Αναστενάζω από μέσα μου καθώς πάω να στρίψω πάλι μπροστά για να τσεκάρω την καθηγήτρια –η φωνή της δεν ακούγεται πια κι ένα φωτάκι κινδύνου έχει αρχίσει ν’ αναβοσβήνει μέσα στο μυαλό μου–, αλλά την τελευταία στιγμή ο Κωνσταντίνος σηκώνει το κεφάλι κι η ματιά του ανταμώνει τη δική μου. Νιώθω τα μάγουλά μου να παίρ11

TASOPOULOU_LOUZERAKI DD.qxp_Layout 1 28/02/2019 10:03 Page 12

ΕΛΕΝΗ ΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ

νουν φωτιά. Μ’ έπιασε στα πράσα να τον χαζεύω, με το χέρι ακόμα πάνω στη ράχη της μύτης και κατακόκκινη σαν φανέλα του Ολυμπιακού. Ωραίο θέαμα παρουσιάζω, σίγουρα μοιάζω εντελώς ηλίθια. Κάνω τάχα πως τρίβω ένα ανύπαρκτο σπυράκι, και τώρα εντάξει, αρκετά ξεφτιλίστηκα, ώρα να γυρίσω πάλι μπροστά παριστάνοντας την αδιάφορη. Δε γυρνάω όμως, γιατί ο Κωνσταντίνος εξακολουθεί να με κοιτάζει ψιθυρίζοντάς μου κάτι που δεν μπορώ ν’ ακούσω – μάλλον κουφάθηκα από την ταραχή που νιώθω. Διπλώνει στο χέρι του το χαρτί που έγραφε, σκουντάει τον Γιώργο μπροστά του δείχνοντας με τα μάτια εμένα κι εκείνος μου το περνάει αμέσως, ακριβώς τη στιγμή που ακούω ξανά τη φωνή της κυρίας Παπαδημητρίου. Ρωτάει κάτι για έναν Ντιντερό, αλλά αυτή τη φορά η φωνή της έρχεται από πολύ κοντά. Γυρίζω απότομα τσαλακώνοντας στη χούφτα μου το σημείωμα και την αντικρίζω στην άκρη του θρανίου να στέκεται σαν τον Χάρο πάνω από τη διπλανή μου, τη Μάρα, όμως τα ξεπλυμένα γαλάζια μάτια της καρφώνουν εμένα. Εμένα ρωτάει. Δεν ξέρω την απάντηση, δεν άκουσα καν ποια ήταν ακριβώς η ερώτηση, κι έτσι απομένω να την κοιτάζω με γουρλωμένα μάτια. Όπως ακριβώς κοιτάζει εμένα μέσα από τη γυάλα το χρυσόψαρο που μου χάρισε η μαμά στα γενέθλιά μου, ο Ντίντο, αφήνοντας ταυτόχρονα μικρές μπουρμπουλήθρες που ανεβαίνουν αθόρυβα και σκάνε στο διάφανο νερό. Εγώ πάντως μπουρμπουλήθρες δε βγάζω. Πάλι καλά. «Γιατί δεν προσέχετε, ρε παιδιά;» λέει γκρινιάρικα η κυρία Παπαδημητρίου καθώς κατευθύνεται ξανά προς την 12

TASOPOULOU_LOUZERAKI DD.qxp_Layout 1 28/02/2019 10:03 Page 13

ΤΟ ΛΟΥΖΕΡΑΚΙ

αγαπημένη της θέση κοντά στον πίνακα – και δεν πρόκειται για ερώτηση αυτή τη φορά αφού σίγουρα δεν περιμένει απάντηση από κανέναν. «Από τώρα σκέφτεστε τα γεμιστά που σας περιμένουν στο σπίτι;» Ακούγονται μερικά γελάκια αλλά είναι ανόρεχτα, με μισή καρδιά. Μερικοί καθηγητές δεν καταλαβαίνουν πως τα καλαμπούρια τους είναι πιο άνοστα κι από βραστές πατάτες. Σκάω όμως που δε βρήκα τίποτα ν’ απαντήσω παρά την κοιτάζω σαν χάννος. Τα άλλα παιδιά θα σκαρφίζονταν στο τσακ-μπαμ μια δικαιολογία. Άσε ο Νίκος, αυτός σίγουρα θα της έκανε και πλάκα, κάτι με το όνομα αυτουνού του... πώς τον λένε, του Ντιντερό, «Α, κυρία, μεγάλωσα και το γάλα το πίνω σε ποτήρι, τα μπιμπερό τα δώσαμε», καμιά τέτοια εξυπνάδα θα πέταγε, πάντως τα παιδιά θα γέλαγαν, θα τους έπαιρνε όλους με το μέρος του. Εμένα όμως το μυαλό μου σταματάει όταν μου κάνουν παρατήρηση, άσε που και να σκεφτόμουνα κάτι θα ντρεπόμουνα να το πω. Είμαι πολύ ντροπαλή, που να πάρει, από μικρή έτσι ήμουνα, αφού να σκεφτείς στο νηπιαγωγείο δεν κατάφερα ποτέ να κάνω κούνια. Ούτε μία φορά! Θυμάμαι να περιμένω καρτερικά δίπλα στα σιδερένια κίτρινα στηρίγματα, να βλέπω με αγωνία την ώρα να περνάει, το διάλειμμα να φτάνει στο τέλος του, το κουδούνι να χτυπάει κι εγώ, για άλλη μια φορά, να μην καταφέρνω ν’ ανέβω. Πάντα κάποιο άλλο παιδί με πρόφταινε, έλεγε πως ήταν στη σειρά πριν από μένα ή, ακόμα χειρότερα, δεν έλεγε τίποτα, μόνο άρπαζε τη χοντρή αλυσίδα που μόλις είχα προλάβει ν’ αγγίξω, θρονιαζόταν στο ξύλινο κάθισμα κι έ13

TASOPOULOU_LOUZERAKI DD.qxp_Layout 1 28/02/2019 10:03 Page 14

ΕΛΕΝΗ ΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ

παιρνε φόρα σέρνοντας τα πόδια του στη γη. Άνοιγα το στόμα μου να διαμαρτυρηθώ και το ξανάκλεινα σαν μικρός εγγαστρίμυθος, ενώ ο άλλος ήδη έπαιρνε ύψος κάνοντας πως δε με βλέπει, παριστάνοντας τον ανήξερο, πως δεν έγινε τίποτα. Γιατί, έγινε; Σκασίλα μου για την κυρία Παπαδημητρίου, σκασίλα μου και για τον Ντιντερό, εγώ έχω στα χέρια μου το σημείωμα του Κωνσταντίνου, μου γρατζουνάει γλυκά την παλάμη καθώς το σφίγγω μέσα στα δάχτυλά μου σαν μικρό, πολύτιμο κουβαράκι. Βιάζομαι να το διαβάσω αλλά καθυστερώ να τ’ ανοίξω. Δεν έχουμε πολλά πολλά με τον Κωνσταντίνο, τυχαίνει καμιά φορά να βρεθούμε στην ίδια παρέα με άλλα παιδιά στο διάλειμμα αλλά σπάνια μου μιλάει, για την ακρίβεια δε θυμάμαι να μου έχει απευθύνει ποτέ το λόγο, αν είχε συμβεί θα το θυμόμουνα. Σίγουρα θα το θυμόμουνα, και πολύ καλά μάλιστα. Είναι η πρώτη φορά που το κάνει, οπότε το σκηνικό μού φαίνεται εξωπραγματικό. Κι ούτε που μου περνάει απ’ το μυαλό τι θα μπορούσε να μου γράφει. Δεν είμαστε φιλαράκια για να πιάσουμε ψιλοκουβέντα. Να με ρωτάει τίποτα για κανένα μάθημα; Μπα, αποκλείεται. Δεν είμαι δα κι ο φωστήρας της τάξης, σ’ όλα τα μαθήματα παίρνω περίπου τους ίδιους μέτριους βαθμούς, κι αν ξεφυτρώσει ανάμεσα κανένα δεκαεννιάρι, θα είναι στη Γυμναστική, άντε και σε τίποτα Θρησκευτικά. Όσο για εικοσάρι, έχω να το ανταμώσω από την Α΄ Γυμνασίου, έκτοτε η τύχη του αγνοείται. «Περισσότερο διάβασμα». «Δε συμμετέχει στο μάθημα». «Δε συγκεντρώνεται». Από την Α΄ Γυμνασίου, μονίμως το ίδιο τροπάρι ψέλνουν στη μαμά οι καθηγητές. Στο 14

TASOPOULOU_LOUZERAKI DD.qxp_Layout 1 28/02/2019 10:03 Page 15

ΤΟ ΛΟΥΖΕΡΑΚΙ

τέλος την κερνάνε κι έναν καφέ της παρηγοριάς: «Πάντως είναι καλό παιδί, ήσυχο κι ευγενικό». Κάτω από το θρανίο, ξεδιπλώνω το σημείωμα σιγά σιγά, γιατί τα δάχτυλά μου τρέμουν και φοβάμαι μην το σκίσω κατά λάθος. Στ’ αυτιά μου φτάνει ένας ήχος βροντερός αλλά δεν είναι απ’ έξω, από μέσα μου έρχεται. Η καρδιά μου χτυπάει τόσο δυνατά που φοβάμαι ότι θα την ακούσει ακόμα και η Μάρα, η διπλανή μου. Ευτυχώς είναι απασχολημένη με το γκράφιτι που ξεκίνησε από το πρωί πάνω στο θρανίο. Χαμπάρι δεν έχει πάρει τι παίζει τόση ώρα εδώ πέρα. Διαβάζω: «Θα σε περιμένω το απόγευμα μετά τα Αγγλικά στο πάρκο, στα πλατάνια». Ξανακλείνω το χαρτί σφιχτά στη χούφτα μου. Μετά δεν κάνω τίποτα. Τίποτα όμως. Δε μιλάω, δεν ετοιμάζω τα πράγματά μου για το σπίτι, δεν κουνάω ούτε βλέφαρο. Στήλη άλατος, όπως εκείνη η τύπισσα στα Θρησκευτικά. Η γυναίκα του Λωτ δεν ήτανε; Η καρδιά μου δεν ακούγεται πια. Μπορεί και να σταμάτησε. Ο στριγκός ήχος που διαπερνάει όλο το σχολείο αυτή τη φορά έρχεται απ’ έξω, είναι το κουδούνι της ελευθερίας, που κάνει τα παιδιά να πεταχτούν από τα θρανία σαν εκείνα τα παιχνίδια-κλόουν μέσα από τα κουτιά. Μέχρι να πεις κύμινο, έχουν εξαφανιστεί όλοι. Η Μάρα παραξενεύτηκε που δεν ήμουνα έτοιμη, αλλά δε χαλάλισε δυο λεπτά να με περιμένει, την κοπάνησε μαζί με τις άλλες. Άδεια από παιδιά, η τάξη μοιάζει αλλόκοτη. Βγάζω το σημείωμα πάνω στο θρανίο, το ισιώνω, ξαναδιαβάζω τις λέξεις μία μία. Δεν είναι δυνατόν! Αλλά τώρα που το σκέφτομαι... και το πρωί, όταν τρακάραμε ανάμεσα στο 15

TASOPOULOU_LOUZERAKI DD.qxp_Layout 1 28/02/2019 10:03 Page 16

ΕΛΕΝΗ ΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ

μπουλούκι των παιδιών που περνούσαν την είσοδο του σχολείου, ο Κωνσταντίνος μου χαμογέλασε. Μήπως είχε κάποια κρυφή σημασία αυτό το χαμόγελο; Απ’ έξω οι φωνές και τα γέλια αραιώνουν, τα ποδοβολητά απομακρύνονται στο προαύλιο. Όπου να ’ναι θα εμφανιστούν οι καθαρίστριες με τις σκούπες και τα φαράσια τους και θα με βρουν εδώ. Μαρμαρωμένη σαν άγαλμα. Μαντώ Μαυρογένους, Μάρκος Μπότσαρης, ιδού τώρα και η Θάλεια Μάτσα. Επιτέλους αποφασίζω να ξεκουνηθώ. Πετάω τα πράγματά μου όπως όπως μέσα στο κακοπαθημένο κίτρινο σακίδιό μου, με μια κίνηση του χεριού το ρίχνω στον ώμο και με το άλλο χέρι βαθιά στην τσέπη του μπουφάν κι εκείνες τις λέξεις να φτερουγίζουν στα δάχτυλά μου σαν μικρά πουλιά, περνάω με τους τελευταίους τη σιδερένια πύλη του σχολείου.

16