Θυμάρι μεσοπέλαγα

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 5

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

ΘΥΜΑΡΙ ΜΕΣΟΠΕΛΑΓΑ Μυθιστόρημα

‫ﱣﱢ‬

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 6

©

Copyright Βασίλης Λογοθέτης – Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2020

1η έκδοση: Οκτώβριος 2020 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. ΓΡΑΦΕΙΑ : Θεμιστοκλέους 104, 106 81 Αθήνα ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ : Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα

% 210-330.12.08 – 210-381.63.10 FAX: 210-382.25.30 e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com

ISBN 978-960-03-6807-9

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 7

ΚΕΦΑΛΑΙΑ

Προς τον Αναγνώστη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Η πρώτη επαφή 1. Στο νησί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Στη βιβλιοθήκη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Διαβάζοντας την Αυτοβιογραφία . . . . . . . . . . . . . . .

26 37 47

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Όταν οι ρίζες μιλούν 4. Η Αυτοβιογραφία του Μανώλη . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Σκλάβος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6. Επιστάτης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7. Η Αλέβ – 1785 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8. Με τους πειρατές – 1792 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9. Επιστροφή στο νησί – Αύγουστος 1795 . . . . . . . . . . .

10. Η ζωή στο νησί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

51 62 75 101 112 136 144

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 8

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

12. Συνάντηση με την Αλέβ – 1818 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13. Η διήγηση της Αλέβ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

14. Η ζωή στη Σμύρνη – 1818-1820 . . . . . . . . . . . . . . . .

15. 1821-1834 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16. Ο θάνατος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

17. Το δεύτερο γράμμα της Αλέβ στη Ζαμπέτα . . . . . . .

18. Η διήγηση της Ζαμπέτας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19. Τελευταίες γραμμές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

174 181 188 198 201 203 207 214

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

Απρόβλεπτη εξέλιξη 20. Ψάχνοντας για συγγενείς στην Τουρκία . . . . . . . . .

21. Επιστροφή στην Αθήνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

22. Πάσχα στο νησί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23. Η διαθήκη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

221 237 275 295

ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309

8

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 9

Όποιος έχει βρεθεί κατακαλόκαιρο με δυνατό μελτέμι στο απάνεμο μέρος ενός νησιού του Αιγαίου, μακριά από την ακτή, στη θάλασσα, είμαι σίγουρος ότι έχει μυρίσει το άρωμα του θυμαριού που κουβαλάει μεσοπέλαγα ο άνεμος. Για αυτήν την αίσθηση γράφω. Το βιβλίο ξεκίνησε σαν παιχνίδι με τη φίλη μου ποιήτρια Nana Everret, εγκατεστημένη με την οικογένειά της στις ΗΠΑ. Αποφασίσαμε να γράψουμε μαζί ένα διήγημα. Θα γράφαμε εναλλάξ από δύο σελίδες, μέχρι να ολοκληρωθεί η ιστορία. Η Νανά ξεκίνησε με ένα κείμενο έντονα ποιητικό, που αναφερόταν στη συνάντηση μιας σύγχρονης κοπέλας, της Μάγδας, με έναν απόμαχο ναυτικό νησιώτη, τον Μανώλη, ενώ εγώ συνέχισα περιγράφοντας τον Μανώλη να έχει γεννηθεί το 1760. Σύντομα το εγχείρημα οδηγήθηκε σε αδιέξοδο. Έτσι, αποφασίσαμε να το γράψω μόνος, με κατάληξη το βιβλίο αυτό. Αρκετοί πιστεύουν ότι οι Έλληνες, που αποτελούσαν ένα τμήμα του μωσαϊκού των λαών που περιελάβανε η Οθωμανική Αυτοκρατορία, επιβίωναν στα νησιά σε εξαθλίωση, ασχολούμενοι με την καλλιέργεια μικρών κλήρων, το ψάρε9

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 10

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

μα και περιορισμένη πειρατεία. Η αλήθεια είναι ότι, μετά την κατάρρευση της ενετικής θαλασσοκρατορίας και κυρίως μετά τη ρωσοτουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή το 1774, ξεκίνησε έντονη ναυτική και εμπορική δραστηριότητα για σημαντικό τμήμα του ελληνικού πληθυσμού, που κάλυπτε γεωγραφικά κυρίως τα λιμάνια της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Σε αυτό το σκηνικό κινείται το μυθιστόρημα που παρακολουθεί τη ζωή του Μανώλη πριν από διακόσια πενήντα χρόνια, και της Μάγδας σήμερα.

10

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 11

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Η πρώτη επαφή

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 12

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 13

ô1ò

Στο νησί

Ε

ΒΓΑΛΕ

τα ρούχα της και όρμησε στη θάλασσα. Η αίσθηση του δροσερού νερού ήταν αναζωογονητική. Άρχισε να κολυμπάει με δύναμη κόντρα στα κύματα που έρχονταν με ορμή από το πέλαγος και ξεσπούσαν με αφρούς και βουητό στην άμμο. Αν και το νησί ήταν γεμάτο από τουρίστες, είχε ελάχιστους κολυμβητές σε αυτήν την παραλία, καθώς ο αέρας με δύναμη αμμοβολούσε τους λουόμενους και δεν άφηνε να σταθούν οι ομπρέλες. Στην πραγματικότητα, εκεί ήταν το ερημικό καταφύγιο όσων αγαπούσαν το τοπίο στη φυσική του κατάσταση και δεν τους ενοχλούσε το κολύμπι στην ταραγμένη θάλασσα. Κολύμπησε για μισή ώρα, μέχρι που ένιωσε να κρυώνει. Βγήκε και ξάπλωσε στην άμμο. Η σκέψη της έτρεξε στην προηγούμενη βραδιά, στο μπαράκι, μέσα στο Κάστρο. Είχε πάει κατά τις εντεκάμισι. Η μουσική έπαιζε δυνατά και επικρατούσε το αδιαχώρητο. Με δυσκολία, σπρώχνοντας, έφτασε μέχρι το μπαρ και ζήτησε ένα ποτήρι άσπρο κρασί. Το πήρε και κάθισε απόμερα σε έναν πέτρινο πάγκο, εκεί που έκοβε η ένταση της μουσι13

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 14

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

κής. Από κάτω η θάλασσα, ταραγμένη ακόμα, έσκαγε με υπόκωφο θόρυβο στα βράχια. Το φεγγάρι που είχε ανατείλει φώτιζε τη ρυτιδωμένη επιφάνεια του νερού. «Δεν θα πέσει ο καιρός», τον άκουσε να λέει. Γύρισε και τον κοίταξε: ψηλός, λεπτός, μελαχρινός, με αραιά γένια και ευγενική φυσιογνωμία. Υπολόγισε ότι θα πρέπει να ήταν γύρω στα τριάντα τρία. Συνήθως απέφευγε τις συζητήσεις με αγνώστους. Με την πρώτη όμως ματιά, της φάνηκε συμπαθητικός. Έτσι του απάντησε: «Κρίμα, γιατί σκόπευα αύριο να πάω στις φωκοσπηλιές, αλλά με τέτοιο μελτέμι δεν πλησιάζονται». «Μην το χάσεις», συνέχισε χαμογελώντας εκείνος. «Έχω πάει δύο φορές και είναι πανέμορφα. Μέσα στη σπηλιά έχει απόκοσμο μπλε φωτισμό και η αντήχηση του νερού στον θόλο δημιουργεί ονειρική ατμόσφαιρα. Όμως, έχεις δίκιο. Με το κύμα, δεν περνάει η βάρκα από το χαμηλό άνοιγμα», παραδέχθηκε. «Με λένε Κωνσταντίνο», πρόσθεσε. «Εμένα Μάγδα», συστήθηκε με τη σειρά της εκείνη. Όλο το βράδυ, δεν άφησαν θέμα να μην το κουβεντιάσουν. Από την πρώτη στιγμή είχε νιώσει άνετα μαζί του και με μερικά ποτήρια κρασί άφησε τον εαυτό της να παρασυρθεί, μιλώντας για θέματα προσωπικά που δεν συνήθιζε να συζητά με αγνώστους. Του μίλησε για τον δεσμό της, που μόλις είχε τελειώσει, και την απογοήτευση που είχε νιώσει. Εκείνος της μίλησε για τη δουλειά του. Της εξήγησε ότι για τρία χρόνια είχε δουλέψει σε μια πολυεθνική εταιρεία ηλεκτρονικού εξοπλισμού στη Σιγκαπούρη. Πριν από εννέα 14

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 15

ΘΥΜΑΡΙ ΜΕΣΟΠΕΛΑΓΑ

μήνες τον είχαν μεταθέσει στην Αθήνα και ανέλαβε τη διεύθυνση πωλήσεων για τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή. Όταν τον ρώτησε με πονηρό χαμόγελο εάν είχε κάποια σταθερή σχέση, της είχε απαντήσει αρνητικά. Ούτε ήξερε πόσο είχε πιει όταν έφυγαν τελευταίοι από το μπαρ, την ώρα που ο ορίζοντας είχε αρχίσει να φωτίζει, προμήνυμα της μέρας που ξημέρωνε. Τη συνόδευσε μέχρι το σπίτι της. Στη διαδρομή, της έπιασε το χέρι, κίνηση που εκείνη με ευχαρίστηση δέχθηκε και, λίγο πριν ανεβεί τη σκάλα, την αποχαιρέτησε με ένα τρυφερό φιλί στο στόμα. Ξαπλωμένη τώρα στην αμμουδιά αναπολούσε τα χθεσινά με ένα χαμόγελο ικανοποίησης στα χείλη της. Τον είχε βρει γοητευτικό, καθώς μιλούσε με άνεση για πολλά θέματα χωρίς να κάνει επίδειξη γνώσεων και, σίγουρος για τον εαυτό του, δεν δίσταζε να αυτοσαρκάζεται. Πριν χωρίσουν, είχαν συμφωνήσει να ξανασυναντηθούν γύρω στις έντεκα στο ίδιο μέρος. Νύσταζε, έκλεισε τα μάτια της και βολεύτηκε πάνω στην πετσέτα. Ο ήχος των κυμάτων τη νανούριζε και ήταν έτοιμη να αποκοιμηθεί όταν, με κλειστά ακόμα τα μάτια, ένιωσε ότι κάποιος βρισκόταν δίπλα της. Σήκωσε το κεφάλι της και είδε έναν αλλόκοτο τύπο να κάθεται κοντά της και να την κοιτάζει.

15

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 16

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

Ήταν γέρος. Βαθιές ρυτίδες αυλάκωναν το μέτωπο και τα λιπόσαρκα μάγουλά του. Η μύτη του μεγάλη, ίσια, έδινε κάποια ευγένεια στη φυσιογνωμία του, αραιά γένια τού κάλυπταν το πρόσωπο, ενώ τα πυκνά γκρίζα φρύδια του έσμιγαν πάνω από τη μύτη και πλαισίωναν τα γαλάζια του μάτια. Την παραξένεψε το ντύσιμό του. Φορούσε μπλε βράκα που έφτανε μέχρι τη μέση της γάμπας και κρεμόταν στο αδύνατο κορμί του. Ένα κόκκινο ζωνάρι τού τύλιγε σφικτά τη μέση και σκέπαζε το κάτω μέρος μιας λευκής πουκαμίσας που τα κορδόνια της ήταν λυτά και στο άνοιγμα άφηνε να φαίνεται το στέρνο του. Στον λαιμό του φορούσε ένα κόκκινο μαντίλι που το κρατούσε ένας κόμπος. Ένα ασημένιο κόσμημα με εραλδική1 παράσταση κρεμόταν πάνω στο στήθος του από ένα δερμάτινο κορδόνι. Παρίστανε μια ασπίδα με τρεις χρυσές σφαίρες σε διάταξη τριγωνική και στο κέντρο σε σμάλτο μια μικρότερη ασπίδα με κάθετες μπλε και άσπρες γραμμές, ενώ στο κάτω μέρος ήταν γραμμένο το λατινικό ρητό «Si vis pacem, para bellum».2 Στο κεφάλι του φορούσε έναν ναυτικό σκούφο, που η απαλή του κατάληξη έπεφτε στη μια πλευρά μέχρι τον κρόταφο. Το ντύσιμό του της θύμισε λιθογραφίες ναυτικών, ηρώων της Επανάστασης, σαν αυτές που έβλεπε στο σχολείο κρεμασμένες στον διάδρομο έξω από την τάξη.

1

Λέξη που αναφέρεται στα οικόσημα και τα οικογενειακά εμβλήματα.

2 Αν θέλεις ειρήνη, προετοιμάσου για πόλεμο.

16

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 17

ΘΥΜΑΡΙ ΜΕΣΟΠΕΛΑΓΑ

Η παρουσία του ήταν παράξενη, αταίριαστη με τον χρόνο. Έμοιαζε να τον έχει ξεβράσει η θάλασσα από άγνωστους τόπους μαζί με τα ξύλα και τα φύκια που ήταν μαζεμένα στην αμμουδιά. «Ποιο είναι τ’ όνομα σου, μάτια μου; Εμένα με λένε Μανώλη, Μανώλη Βλαντά», της είπε. Έμεινε έκπληκτη, Βλαντά ήταν και το δικό της επίθετο. Η ομιλία του ήταν ήρεμη, η μπάσα φωνή του όμως την ανατρίχιασε. Ακούστηκε σαν αντίλαλος μέσα από τα έγκατα σπηλιάς και τα λόγια του λες και έστειλαν ένα κρύο ρεύμα αέρα που έκανε τις ακτίνες του ήλιου να χάσουν τη δύναμη και τη θερμότητά τους και το φως την έντασή του. Ομίχλη απλωνόταν σταθερά στο έδαφος καταπίνοντας τον ορίζοντα. Με δυσκολία μπορούσε η Μάγδα να διακρίνει στο βάθος τα λευκά σπίτια της Χώρας να πλαισιώνουν τον βράχο, που στην κορφή του το Κάστρο άπλωνε τα τείχη του. Ο μόνος ήχος που άκουγε ήταν από το νερό που έσκαγε στην αμμουδιά και άπλωνε τους αφρούς του πριν να γυρίσει ξανά στη θάλασσα. Η παρουσία αυτού του ασυνήθιστου ανθρώπου τόσο σιμά την ανησύχησε. Πρόσεξε ότι όλη η παραλία είχε αδειάσει και μόνο εκείνη και ο παράξενος αυτός άνδρας βρίσκονταν στην ερημιά. Θέλησε να σηκωθεί και να τρέξει μακριά, να απομακρυνθεί από αυτόν τον άγνωστο, που η διαίσθησή της έλεγε ότι είναι απειλή, όμως η ματιά του σαν μαγνήτης την είχε καθηλώσει και την κρατούσε ακίνητη. Αν και η εμφάνισή του της δημιούργησε ανησυχία, στα 17 2 – Θυμάρι μεσοπέλαγα

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 18

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

μάτια του διέκρινε μια λάμψη αγνότητας, είχε κάτι καθαρό το βλέμμα του. «Μάγδα με λένε», του απάντησε σχεδόν ψιθυριστά. «Σαν κάτι να σκιάζει τη ματιά σου, κάτι να σ’ απασχολεί και να σε στεναχωρεί», της είπε με τη βαθιά του φωνή. «Τι είναι αυτό, κυρά μου;» Η Μάγδα όλες τις ημέρες που ήταν στο νησί έτσι ένιωθε, όμως δεν είχε διάθεση για εξομολογήσεις σε αυτόν τον αλλόκοτο ξένο. «Μίλησέ μου για σένα», του είπε αποφεύγοντας την απάντηση. Ο Μανώλης έδειξε να διστάζει, απέφυγε το βλέμμα της και για λίγο κοίταξε κατά το πέλαγος. Εκείνη σιωπηλή τον παρακολουθούσε. Στο τέλος, γύρισε, την κοίταξε στα μάτια αναποφάσιστος, καθάρισε τον λαιμό του, πήρε μια ανάσα και ξεκίνησε. «Γεννήθηκα το 1761, πριν καταλάβουν οι Ρώσοι, στον πόλεμο με τους Οθωμανούς, τα νησιά της Άσπρης Θάλασσας».3 Πρέπει να έχω πέσει στον παλαβό του νησιού, σκέφτηκε η Μάγδα. Δεν είπε τίποτα όμως και τον άφησε να συνεχίσει. «Ο πατέρας μου ήταν από το νησί, καπετάνιος σε ένα μπρίκι,4 τη “Μαγδαληνή”, του ’χε δώσει το όνομα της μά3

Ονομασία του Αιγαίου πελάγους κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

4 Τύπος μεγάλου ιστιοφόρου.

18

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 19

ΘΥΜΑΡΙ ΜΕΣΟΠΕΛΑΓΑ

νας. Η μάνα μου δεν ήταν από το νησί, είχε φτάσει πολύ μικρή, πέντε-έξι χρόνων, μαζί με τη μάνα της που ήταν Βενετσιάνα. Η γιαγιά μου, όταν έφτασε, ήταν άρρωστη και πέθανε λίγες ημέρες αργότερα στο μοναστήρι της Αγίας Φωτεινής, έξω από το Κάστρο. Το ορφανό το μεγάλωσαν οι καλόγριες και από το μοναστήρι την πήρε ο πατέρας μου και την παντρεύτηκε. Έκαναν τέσσερα παιδιά – τρία κορίτσια και μένα. Η αδελφή μου η Ζαμπέτα πήγε να ζήσει με τις μοναχές που είχαν μεγαλώσει τη μάνα μας, και στο τέλος έγινε κι εκείνη καλόγρια. Η Μαριέττα και η Αγγελική πέθαναν μικρές, δεν τις πρόλαβα, εγώ ήμουν το στερνοπαίδι και είχα διαφορά με τις αδελφές μου». Η Μάγδα ένιωσε το σώμα της να τρέμει από το κρύο. Άνοιξε τα μάτια της – ήταν ξαπλωμένη στη βρεγμένη πετσέτα στη σκιά. Ο ήλιος είχε κατέβει χαμηλά στον ορίζοντα, το μελτέμι όμως συνέχιζε να φυσά με δύναμη. Την ώρα που κοιμόταν, όσοι άλλοι ήταν στην παραλία είχαν φύγει, έτσι είχε μείνει μόνη στην αμμουδιά. Ήταν ακόμα ζαλισμένη από τον ύπνο. Το όνειρο που είχε δει ήταν περίεργο και τόσο ζωντανό, που την είχε αναστατώσει. Αμ, το άλλο πάλι, να της πει ότι τον λένε Μανώλη Βλαντά; Μάζεψε βιαστικά τα πράγματά της και πήρε την ανηφόρα για την επιστροφή. Είχε αγριευτεί από τ’ όνειρο αλλά και την αίσθηση ότι 19

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 20

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

βρισκόταν μακριά από τη Χώρα χωρίς ψυχή γύρω της. Ο ήλιος στη δύση του δημιουργούσε στα βράχια και στα φρύγανα μακριές σκιές. Περπατούσε κοιτάζοντας ανήσυχη γύρω της, σαν να την απειλούσε κάτι. Φοβισμένη τάχυνε το βήμα της. Είχε φτάσει στα πρώτα σπίτια του οικισμού, όταν άκουσε την καμπάνα του Αϊ-Γιώργη να καλεί για την Παράκληση. Γνώριζε ότι τίποτα δεν θα σταματούσε τη θεία της την Ελένη να πάει στην εκκλησία, στην οποία μάλιστα ήταν επίτροπος, έτσι αντί να κατευθυνθεί προς το σπίτι, έστριψε στον δρόμο για τον ναό μήπως και τη συναντήσει. Η σκέψη της ήταν σωστή, την είδε από μακριά να περπατάει με τη γειτόνισσά της, την Καλλιόπη. Τις καλησπέρισε και χωρίς περιστροφές ρώτησε: «Θεία, γνωρίζεις αν στην οικογένειά μας, των Βλαντάδων, υπήρχε κάποιος πρόγονος Μανώλης;» «Έτσι λέγανε τον πατέρα μου», της απάντησε εκείνη. «Όχι! Πιο παλιά, γύρω στο 1760», επέμεινε η Μάγδα. «Δεν ξέρω. Ίσως μπορεί να σε βοηθήσει η Καλλιόπη, που κρατάει τη βιβλιοθήκη της κοινότητας. Εκεί έχουν τα αρχεία για τις οικογένειες του νησιού και τη δική μας», της απάντησε και, αλλάζοντας θέμα, τη ρώτησε: «Πρέπει να πηγαίνουμε. Θα ’ρθεις μαζί μας στην εκκλησία;» «Όχι, θα σε περιμένω στο σπίτι», αρνήθηκε η Μάγδα. «Εντάξει, λοιπόν, τα λέμε αργότερα», συμφώνησε η θεία. Και λέγοντας αυτά, οι δυο γυναίκες συνέχισαν τον δρόμο τους προς την εκκλησία.

20

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 21

ΘΥΜΑΡΙ ΜΕΣΟΠΕΛΑΓΑ

Τη Μάγδα την απασχολούσε ακόμα το όνειρο έντονα. Κάθισε σε μία πεζούλα και συνέχισε να το συλλογίζεται. «Μανώλης Βλαντάς», ερχόταν με επιμονή το όνομά του στη σκέψη της. Της είχε πει ότι γεννήθηκε το 1761. Ο πατέρας του ήταν ντόπιος καραβοκύρης, καπετάνιος και η μάνα του Βενετσιάνα που την έλεγαν Μαγδαληνή, όπως και το μπρίκι του πατέρα του. Ανατρίχιασε με τη σύμπτωση, γιατί κι εκείνη ήταν βαπτισμένη Μαγδαληνή, αν και όλοι τη φώναζαν Μάγδα. Κάποια στιγμή ξέχασε το όνειρο και την απασχόλησε τι να φορέσει για το βράδυ, για το ραντεβού με τον Κωνσταντίνο. Επέστρεψε στο σπίτι και άρχισε να δοκιμάζει τα ρούχα της, αδειάζοντας όλη την ντουλάπα μέχρι να καταλήξει. Ένιωθε για πρώτη φορά χαρούμενη από τότε που είχε χωρίσει και ανυπομονούσε να περάσει η ώρα για να τον συναντήσει. Η Ελένη άργησε, γιατί όταν τελείωσε η Παράκληση, οι δυο γυναίκες κάθισαν να κουβεντιάσουν λίγο με τον παπα-Σταύρο, να βάλουν λάδι στα καντήλια, να κλείσουν τα φώτα της εκκλησίας και να σβήσουν τα κεριά προτού να πάρουν τον δρόμο για τα σπίτια τους. Η Μάγδα ήταν απορροφημένη στις σκέψεις της, όταν άκουσε το κλειδί στην πόρτα και είδε την Ελένη να μπαίνει. Σε λίγο οι δυο γυναίκες κάθισαν να φάνε και η Ελένη ξεκίνησε να της διηγείται για μια κληρονομική διαφορά ανά21

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 22

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

μεσα σε δυο αδελφές από το νησί πριν από χρόνια. Η ανιψιά της, αν και την άκουγε, δεν την πολυπαρακολουθούσε, γιατί συνέχιζε να γυροφέρνει στο μυαλό της το απογευματινό όνειρο που με ανεξήγητο τρόπο έμοιαζε να της έχει αποκαλύψει στοιχεία για τους Βλαντά. Επειδή γνώριζε λίγα πράγματα για τους προγόνους της, αφού μέχρι τότε το θέμα δεν την είχε ποτέ απασχολήσει, άνοιξε προσεκτικά συζήτηση με την Ελένη αποφεύγοντας να αναφερθεί στο όνειρο. «Θεία, είπες ότι στη βιβλιοθήκη έχουν στοιχεία για τις οικογένειες του νησιού;» «Ναι. Τι ακριβώς ψάχνεις;» τη ρώτησε παραξενεμένη η Ελένη. «Θα ήθελα να βρω στοιχεία για την οικογένειά μας, αν υπάρχουν, για τον 18ο αιώνα, λέω αύριο να πάω από εκεί», της απάντησε. «Κάτι θα βρεις, σίγουρα μπορεί να σε βοηθήσει η βιβλιοθηκάριος», τη συμβούλεψε η Ελένη και συνέχισε: «Στο Γυμνάσιο, είχαμε έναν φιλόλογο, τον Αθανασίου, που είχε παντρευτεί μια συγχωριανή μας και έζησε εδώ μέχρι που πέθανε. Ήταν σοφός άνθρωπος και τον ενδιέφερε πολύ η Ιστορία. Καταπιάστηκε, λοιπόν, και έγραψε για το νησί και τις αρχοντικές οικογένειες που το διαφέντευαν. Μια από αυτές είναι και η δική μας. Τα στοιχεία που βρήκε για μας φτάνουν στα τέλη του 17ου ή 18ου αιώνα, δεν θυμάμαι καλά, τα μπερδεύω. Θα σ’ τα πει όμως αύριο η Καλλιόπη». Σε καμιά ώρα η Μάγδα έβγαινε ντυμένη και βαμμένη από 22

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 23

ΘΥΜΑΡΙ ΜΕΣΟΠΕΛΑΓΑ

το δωμάτιό της. Την κοίταξε με καμάρι η Ελένη. Εκείνη της χαμογέλασε, της έδωσε ένα φιλί και έφυγε. Ανέβηκε τον δρόμο του Κάστρου και έφτασε στο μπαράκι που όπως και χθες ήταν γεμάτο και έπαιζε την ίδια μουσική. Μπήκε κοιτάζοντας δεξιά και αριστερά, μήπως τον δει. Μάταια... Πήρε ένα ποτήρι κρασί, κάθισε στην ίδια θέση και περίμενε. Η ώρα περνούσε, ήταν ήδη δώδεκα παρά τέταρτο. Για να του δώσει λίγο ακόμη χρόνο, χάζεψε γύρω της και μετά αφοσιώθηκε στο κινητό της κοιτώντας τα μηνύματα. «Γιατί μια τόσο όμορφη κοπέλα είναι μοναχή τέτοια ώρα;» άκουσε μια φωνή δίπλα της. Γύρισε το κεφάλι της παραξενεμένη, γιατί η φωνή δεν ήταν του Κωνσταντίνου. Πραγματικά, ένας άγνωστος, χαμογελώντας, την κοιτούσε στα μάτια. Χωρίς να του απαντήσει, ξανά αφοσιώθηκε στα μηνύματά της. Εκείνος έφυγε. Το ρολόι έδειχνε δώδεκα και μισή. Παράγγειλε άλλο ένα ποτήρι και κοίταξε γύρω της μήπως τον διακρίνει πουθενά. Αντ’ αυτού, είδε στο μπαρ τον τύπο που της είχε μιλήσει πριν, να κουβεντιάζει με μια κοπέλα. Η ώρα είχε πάει μία, όταν αποφάσισε να φύγει.

23

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 24

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

Ξαφνικά, ένιωσε πολύ κουρασμένη και απογοητευμένη. Η συγκίνηση το απόγευμα με το όνειρο και το στήσιμο του Κωνσταντίνου τώρα την είχαν φέρει στα όριά της. Γύρισε στο σπίτι, ξάπλωσε όπως ήταν με τα ρούχα και βυθίστηκε σ’ έναν ανήσυχο ύπνο. Κάποια στιγμή, ξύπνησε μούσκεμα στον ιδρώτα. Έβγαλε τα ρούχα της, βγήκε στον εξώστη του σπιτιού και απλώθηκε σε μια πολυθρόνα. Θυμήθηκε με πόσο ενθουσιασμό και προσοχή είχε διαλέξει το ντύσιμο και το μακιγιάζ της το απόγευμα για να του αρέσει και με τι προσμονή περίμενε να περάσουν οι ώρες για να τον συναντήσει. Ένιωσε δυστυχισμένη από την απόρριψη, άδεια και πάλι μόνη. Έξω δεν κουνιόταν φύλλο. Άπνοια. Το φεγγάρι, που του έλειπαν μερικές μέρες για την πανσέληνο, φώτιζε με ένα αδύναμο φως τους άσπρους τοίχους των γύρω σπιτιών, τα ξύλινα μπαλκόνια και το πλακόστρωτο κάτω στον δρόμο. Ένας γρύλλος φώναζε ρυθμικά, δίνοντας ζωή στο σιωπηλό σκηνικό. Αποχαυνωμένη από τη ζέστη, ήταν αναποφάσιστη αν θα επέστρεφε στο δωμάτιο ή αν θα έμενε έξω στη δροσιά του εξώστη. Τα μάτια της σιγά σιγά άρχισαν να κλείνουν και, παίρνοντας τη μεγάλη απόφαση, με έναν αναστεναγμό, μπήκε μέσα αφήνοντας ανοιχτή την μπαλκονόπορτα. Ξάπλωσε με τον ήχο του γρύλλου να τη νανουρίζει, μέχρι που αποκοιμήθηκε.

24

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 25

ΘΥΜΑΡΙ ΜΕΣΟΠΕΛΑΓΑ

Όταν ξύπνησε, η Ελένη, ήδη όρθια, την καλημέρισε με την ελαφριά τραγουδιστή φωνή της. Κουβέντιασαν για λίγο παίρνοντας το πρωινό τους και ύστερα η Μάγδα βγήκε στον δρόμο και χτύπησε απέναντι την πόρτα της Καλλιόπης. «Θα τη βρεις στη βιβλιοθήκη», της φώναξε μια γειτόνισσα.

25

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 26

ô2ò

Στη βιβλιοθήκη

Χ

ΑΙΡΕΤΗΣΕ

την Καλλιόπη και της εξήγησε ότι έψαχνε τα βιβλία που είχε γράψει ο Αθανασίου, ο καθηγητής, για τις οικογένειες του νησιού. «Φαντάζομαι ότι ζητάς το έργο “Αἱ Ἀρχοντικαί Οἰκογένειαι τῆς Νήσου”... Περίμενε», της είπε η Καλλιόπη. Απομακρύνθηκε, για να επιστρέψει σε λίγο κρατώντας δύο μαύρους δερματόδετους τόμους, σε μέγεθος εγκυκλοπαίδειας, καμιά τετρακοσαριά σελίδες ο καθένας. «Τι ψάχνεις;» τη ρώτησε. «Για την οικογένειά μας, τους Βλαντάδες», της απάντησε. «Πολύ σημαντική και παλιά οικογένεια. Πάρε αυτόν τον τόμο, σχεδόν το ένα τρίτο αναφέρεται σε σας». Άνοιξε το βιβλίο και άρχισε να διαβάζει. Ξεκινούσε με αλφαβητική σειρά, με τους Αποστόλου, τους Αρμεναίους και συνέχιζε με τους Βλαντά. Στην αρχή του κεφαλαίου για την οικογένειά της, πάνω πάνω, υπήρχε ένα οικόσημο. Σε μια ασπίδα τρεις χρυσές σφαίρες σε διάταξη τριγωνική και στο κέντρο μια μικρότερη ασπίδα με κάθετες μπλε και άσπρες γραμμές, ενώ στο 26

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 27

ΘΥΜΑΡΙ ΜΕΣΟΠΕΛΑΓΑ

κάτω μέρος ήταν γραμμένο το λατινικό ρητό «Si vis pacem, para bellum». Έκπληκτη η Μάγδα διαπίστωσε ότι το οικόσημο των Βλαντά ήταν απαράλλαχτο με αυτό που φορούσε ο Μανώλης στο όνειρό της. Ταράχτηκε πολύ γιατί ήταν σίγουρη ότι ποτέ στο παρελθόν δεν το είχε ξαναδεί. Στην επόμενη σελίδα υπήρχε το Δένδρο της Οικογένειας. Ξεκινούσε με τον Εμμανουήλ Βλαντά, με πιθανή χρονολογία γέννησης μεταξύ 1680-85, και έφτανε μέχρι τον πατέρα της και τη θεία της την Ελένη. Γύρισε σελίδα και διάβασε: Κατόπιν ἐρεύνης εἰς ἀρχειακόν ὑλικόν εἰς τήν Βενετίαν καί τήν Κέρκυραν, ἐνετόπισα οἰκογένειαν εὐγενῶν ἐγκατεστημένην εἰς Κέρκυραν κατά τήν περίοδον τῆς ἐνετικῆς ἐπικυριαρχίας μέ τήν ὀνομασίαν Βαλντᾶ (Βαλτᾶ ἤ Vlada), ἐνετικῆς προελεύσεως. Κλάδος αὐτῆς τῆς οἰκογενείας προκύπτει ὅτι τό 1650-1670 εἶχεν ἐγκατασταθεῖ καί εἰς τήν νῆσον μας, ἥντινα κατεῖχε τότε ἡ Γαληνοτάτη Δημοκρατία τῆς Βενετίας. Ἡ οἰκογένεια κατοικοῦσε εἰς τό Κάστρον... Περί τό 1740 ἔφθασεν εἰς τήν νῆσον ἡ Μαριέττα Βλαντᾶ μετά τῆς ἐξάχρονης θυγατρός της Μαγδαληνῆς καί ἐφιλοξενήθη εἰς τήν Μονήν τῆς Ἁγίας Φωτεινής εἰς τήν ὁποίαν μακρινή της θεία ἦτο Ἡγουμένη. Κατά τήν ἄφιξίν της ἡ Μαριέττα ἦτο βαρέως ἀσθενής καί ὀλίγας ἡμέρας ἀργότερον ἀπέθανεν καί ἐτάφη εἰς τό καθολικόν τῆς Μονῆς, εἰς τόν οἰκογενειακόν τάφον τῶν Βλαντᾶ. Ἡ θυγατέρα της παρέμεινεν εἰς τήν Μονήν καί μέ τήν 27

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 28

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

ἐπιμέλειαν τῆς Ἡγουμένης ἔτυχεν ἐξαιρετικῆς μορφώσεως, ἀσύνηθες διά τάς κορασίδας κατά τήν ἐποχήν ἐκείνην. Τήν Μαγδαληνήν μετ’ ὀλίγα ἔτη ἐνυμφεύθη ὁ πλοίαρχος Δομένεγος Βλαντᾶς ὅστις ἦτο ἀπό κοινοῦ μετά τοῦ ἀδελφοῦ του Ἀθανασίου ἰδιοκτήτης βρικίου, τό ὁποῖον μετά τόν γάμον του ὠνόμασεν “Μαγδαληνή” πρός τιμήν τῆς συζύγου του. Ἡ Μαριέττα Βλαντᾶ εἶχεν τίτλον εὐγενείας καί τό δικαίωμα νά χρησιμοποιῇ τό οἰκόσημον τῶν Βλαντᾶ. Ὅτε ἐνυμφεύθη ὁ Δομένεγος, οἰκειώθη τό δικαίωμα αὐτό θεωρῶν ὅτι ἡ σύζυγός του το εἶχεν δικαιωματικά κληρονομήσει ἐκ τῆς μητρός της.

Συνέχισε την ανάγνωση με έκπληξη και ανησυχία, γιατί πολλά από αυτά που διάβαζε τα είχε αναφέρει ο Μανώλης στο όνειρο. Πότε πέρασαν τρεις ώρες ούτε που το κατάλαβε. Κάποια στιγμή, άκουσε τη φωνή της Καλλιόπης. «Μάγδα, πρέπει να φύγω. Θα σου αφήσω το κλειδί και τελειώνοντας, κλείδωσε και φέρ’ το στο σπίτι». «Μήπως μπορείτε να μου δείξετε σε ποιο σημείο του δωματίου βρίσκεται το αρχειακό υλικό και τα βιβλία της Μονής της Αγίας Φωτεινής;» «Επειδή αρκετά από τα βιβλία και τα χειρόγραφα είναι πολύ παλιά και ευαίσθητα στη φθορά, τα έχουμε κλειδωμένα σε εκείνο το δωμάτιο πίσω από την καγκελόπορτα. Θα σου αφήσω και αυτό το κλειδί, μόνο σε παρακαλώ όταν θα πας μέσα, κλείσε την πόρτα της βιβλιοθήκης», προσφέρθηκε η Καλλιόπη.

28

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 29

ΘΥΜΑΡΙ ΜΕΣΟΠΕΛΑΓΑ

Στη συνέχεια, της εξήγησε ότι ο Αθανασίου είχε αριθμήσει, αρχειοθετήσει και καταγράψει τα βιβλία και τα έγγραφα της Μονής. Ό,τι είχε καταγράψει τα συγκέντρωσε σε ένα ευρετήριο, στο οποίο είχε γράψει μια μικρή περίληψη του περιεχομένου μαζί με τον τίτλο και τον αριθμό της αρχειοθέτησης. Τα βιβλία ήταν τοποθετημένα στα ράφια, ενώ τα έγγραφα της κάθε οικογένειας, συμβόλαια, διαθήκες κι επιστολές, ήταν τοποθετημένα σε μεγάλους φακέλους σε έναν φωριαμό. «Αν χρειαστείς κάτι, πάρε με στο κινητό», πρόσθεσε η Καλλιόπη και έφυγε κλείνοντας την πόρτα πίσω της. Η Μάγδα συνέχισε να ξεφυλλίζει το βιβλίο και να κρατά σημειώσεις. Αν και το κτήριο της βιβλιοθήκης είχε παράθυρα, τα ταμπλαδωτά παντζούρια ήταν κλειστά για να μη χαλάει ο πρωινός ήλιος τα βιβλία. Το κυρίως δωμάτιο της βιβλιοθήκης είχε γύρω γύρω ράφια με βιβλία, ενώ στο κέντρο υπήρχε ένα μεγάλο καρυδένιο τραπέζι, μαζί με μερικές καρέκλες. Πάνω στο τραπέζι υπήρχαν στοίβες με βιβλία και περιοδικά. Σε μια γωνιά υπήρχε ένα μικρότερο τραπέζι με ένα πορτατίφ, που χρησίμευε για γραφείο της Καλλιόπης. Ο χώρος φωτιζόταν από έναν παλιό πολυέλαιο που κρεμόταν από το κεντρικό καδρόνι της ξύλινης οροφής. Σε μια γωνία, ένα μεγάλο καρυδένιο ρολόι με εκκρεμές γέμιζε με τον ρυθμικό του ήχο τον χώρο. Την παραξένεψε ότι στο γενεαλογικό δένδρο των Βλαντά αναφέρονταν τα τρία κορίτσια του Δομένεγου και της Μαγδαληνής με το όνομά τους, το έτος γέννησης και θανάτου τους, ωστόσο για τον γιο τους, τον Μανώλη, υπήρχε 29

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 30

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

μόνο το έτος γέννησης, 1761, ενώ στο έτος θανάτου υπήρχε μια παύλα. Σχεδόν για κάθε μέλος της οικογένειας ο Αθανασίου είχε καταφέρει να μαζέψει λίγες ή περισσότερες πληροφορίες, που με επιμέλεια τις ανέφερε στο βιβλίο του. Για τον Μανώλη, εκτός από τη χρονολογία της γέννησης, δεν υπήρχε τίποτα άλλο, παρά μόνο ότι απέκτησε δύο γιους, τον Δομένεγο και τον Μιχελή – κανένα άλλο στοιχείο, ούτε για τη γυναίκα του ούτε για τη ζωή του. Η Μάγδα σηκώθηκε για να ξεμουδιάσει, άνοιξε την καγκελόπορτα και μπήκε στο μικρό δωμάτιο όπου βρίσκονταν τα αρχεία της Μονής. Στο κέντρο του δωματίου υπήρχε ένα τραπέζι και, πάνω σε αυτό, το ευρετήριο του Αθανασίου. Άρχισε να περιεργάζεται τα βιβλία στα ράφια. Σχεδόν όλα είχαν θρησκευτικό περιεχόμενο, όμως υπήρχαν και λίγα βιβλία κοσμικού περιεχομένου σε Γαλλικά, Λατινικά και Ιταλικά. Τα περισσότερα ήταν δερματόδετα. Ορισμένα είχαν στη ράχη χρυσοτυπία, κυρίως κάποια γαλλικά μυθιστορήματα. Άνοιξε το ευρετήριο, όπου ήταν αρχειοθετημένα τα βιβλία και οι φάκελοι, με ωραία καλλιγραφικά γράμματα, όπως τα είχε περιγράψει η Καλλιόπη. Τεράστια δουλειά, σκέφτηκε η Μάγδα, θαυμάζοντας την υπομονή και οργάνωση του Αθανασίου. Άνοιξε τον φωριαμό και έπιασε να κοιτάει τους φακέλους. Τα περισσότερα έγγραφα ήταν νοταριακές πράξεις, συμβόλαια δηλαδή για αγοραπωλησίες ακινήτων, προικοσύμφωνα, διαθήκες, δάνεια, μισθώσεις αγρών, ενώ υπήρχαν και κάποιες επιστολές.

30

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 31

ΘΥΜΑΡΙ ΜΕΣΟΠΕΛΑΓΑ

Ένα αρχείο περιείχε αποκλειστικά τις αποφάσεις του Κοινού της Νήσου. Κατάλαβε ότι οι πηγές για το βιβλίο του Αθανασίου βρίσκονταν μέσα σε αυτά τα έγγραφα. Ήταν φανερό, τι καλύτερη πηγή από τα συμβόλαια και τις αποφάσεις του Κοινού – όλη η ζωή του νησιού από το 1680 έως το 1873, εκατόν ενενήντα τρία χρόνια, ήταν αρχειοθετημένη εκεί. Φαίνεται ότι στο μοναστήρι κρατούσαν τα αρχεία του νησιού και από εκεί κάποτε τα είχαν μεταφέρει στη βιβλιοθήκη. Η ηγουμένη ή κάποια άλλη μορφωμένη μοναχή θα έκανε χρέη νοτάριου ή κατζηλιέρη, όπως αποκαλούσαν τότε τους συμβολαιογράφους. Άνοιξε τον φάκελο που, σύμφωνα με το ευρετήριο, είχε έγγραφα για τους Βλαντά. Μια στοίβα κιτρινισμένα χαρτιά με καλλιγραφικούς χαρακτήρες. Άρχισε να τα ξεφυλλίζει προσέχοντας να μη χαλάσει τη σειρά της αρίθμησης. Κάθε λογής συμβόλαια ήταν ταξινομημένα με ημερολογιακή σειρά, προικοσύμφωνα, ναυτοδάνεια, διαθήκες, πωλήσεις κλεισμάτων,5 δωρεές για την οικοδόμηση ή συντήρηση εκκλησιών, οικοδομικές συμφωνίες για το κτίσιμο σπιτιών, εμπορικά και προσωπικά δάνεια, δωρεές. Ολόκληρη η ζωή αυτής της κοινωνίας και της οικογένειας πρόβαλε μέσα από τα συγκεκριμένα έγγραφα. Η Μάγδα δυσκολευόταν να διαβάσει τα καλλιγραφικά γράμματα και να καταλάβει την ιδιωματική γλώσσα που 5

Κτήμα περίκλειστο με φράχτη, συνήθως από ξερολιθιά.

31

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 32

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

χρησιμοποιούσαν τότε, καθώς ελληνικές, τουρκικές, ιταλικές λέξεις και ένας Θεός ξέρει τι άλλες γλώσσες ήταν ανακατεμένες. Έτσι, περιορίστηκε να διαβάζει στο ευρετήριο τον χαρακτηρισμό του εγγράφου, την ημερομηνία και τα ονόματα των ενδιαφερομένων και των μαρτύρων. Άκουσε κάποιον να χτυπάει την πόρτα της βιβλιοθήκης – που την είχε κλειδώσει. Σηκώθηκε και άνοιξε. Στο κατώφλι εμφανίστηκε ο Κωνσταντίνος. Έμεινε έκπληκτη να τον κοιτάζει. «Τι γυρεύεις εδώ;» τον ρώτησε με θυμό. «Καταλαβαίνω ότι είσαι οργισμένη, άκουσέ με όμως», την παρακάλεσε εκείνος. «Να ακούσω τι; Ότι χθες το βράδυ με έστησες;» «Σε παρακαλώ, άκουσέ με, δεν σε έστησα!» Έδειχνε πολύ στενοχωρημένος. Εκείνη συνέχισε να τον κοιτάει ψυχρά. «Σε ακούω», του είπε. «Όταν σε άφησα τα χαράματα, ήμουν τόσο χαρούμενος και ενθουσιασμένος που σε γνώρισα, που δεν μου κολλούσε ύπνος. Έτσι, στις επτά κατέβηκα στο καφέ, πήρα πρωινό και μετά πήγα στη θάλασσα από όπου γύρισα στο δωμάτιό μου αργά το απόγευμα. Είχα να κοιμηθώ ένα εικοσιτετράωρο και ένιωθα κουρασμένος, οπότε ξάπλωσα μέχρι να πάει έντεκα, για να έρθω στο ραντεβού μας. Ντρέπομαι που το λέω, αλλά με πήρε ο ύπνος και, όταν ξύπνησα, ήταν μία και μισή το πρωί. Πετάχτηκα και ήρθα τρέχοντας, σε έψαξα με αγωνία, αλλά είχες φύγει. Μετά ήρθα στο σπίτι σου, αλλά δεν ήξερα ποιο είναι το δωμάτιό σου. Είδα μια μπαλκονό32

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 33

ΘΥΜΑΡΙ ΜΕΣΟΠΕΛΑΓΑ

πορτα στον πρώτο όροφο ανοιχτή, αλλά δεν τόλμησα να ανέβω». Την κοιτούσε στα μάτια. Έδειχνε απελπισμένος. Μάλλον δεν με δουλεύει, σκέφτηκε. Εξάλλου και μένα με πήρε ο ύπνος στην παραλία και, αν δεν κρύωνα, ποιος ξέρει τι ώρα θα ξυπνούσα. Και ξαφνικά έβαλε τα γέλια. Ύστερα τον τράβηξε μέσα, έκλεισε την πόρτα και, κολλώντας το κορμί της πάνω του, του έδωσε ένα παρατεταμένο φιλί στα χείλη. Άκουσε το μεγάλο ρολόι της βιβλιοθήκης να χτυπάει τέσσερεις. «Έχω λίγη δουλειά ακόμη, μπορείς να με περιμένεις;» τον ρώτησε. «Με τις τύψεις που έχω, ό,τι και να μου ζητήσεις θα το κάνω». Ο Κωνσταντίνος κάθισε στο τραπέζι, πήρε ένα από τα περιοδικά που έγραφε για το νησί και το ξεφύλλιζε. Η Μάγδα ξαναμπήκε στο μικρό δωμάτιο. Κοίταξε τον κατάλογο και άρχισε να ελέγχει τα βιβλία. Μη γνωρίζοντας τι ακριβώς να ψάξει, ξεκίνησε από τα βιβλία κοσμικού περιεχομένου. Καθώς ήταν τοποθετημένα με τη σειρά του καταλόγου, ήταν εύκολο να διαβάζει τον τίτλο και να αναζητά τον αντίστοιχο τόμο στο ράφι. Τελείωσε τον έλεγχο, χωρίς να προσέξει κάποια έλλειψη. Ωστόσο, είχε την αίσθηση ότι υπήρχε ένας τόμος που έλειπε από τον κατάλογο. Έκανε δεύτερο έλεγχο και τον βρήκε. Ο τίτλος ήταν «Pratique Médico-Chirurgicale» – το βιβλίο αυτό δεν υπήρχε στον κατάλογο του Αθανασίου. Το τράβηξε από το ράφι και το άνοιξε. Ήταν χειρόγραφο, καμιά πεντακοσαριά σελίδες και βαρύ. Ξεφυλλίζοντας, διαπίστωσε 33 3 – Θυμάρι μεσοπέλαγα

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 34

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

ότι δεν επρόκειτο για βιβλίο ιατρικής, παρά τον γαλλικό τίτλο στη βιβλιοδεσία. Ήταν γραμμένο στα Ελληνικά της εποχής, όπως και τα άλλα έγγραφα που είχε δει στους φακέλους. Προσπάθησε να διαβάσει τις σελίδες, αλλά τα καλλιγραφικά γράμματα δυσκόλευαν και πάλι την ανάγνωση. Στην πρώτη σελίδα ήταν σχεδιασμένο με κάπως χοντροκομμένο τρόπο το οικόσημο των Βλαντά. Στη δεύτερη σελίδα, μετά από κόπο διάβασε: Ἐγεννήθην ἐν ἔτει 1761, μηνός Ἀπριλίου τρίτῃ καί εἰκοστῇ καί ἐβαπτίσθην Ἐμμανουήλ.

Μπορεί να είναι η αυτοβιογραφία του Εμμανουήλ Βλαντά... Αρκετά όμως με το παρελθόν, ο Κωνσταντίνος περιμένει, σκέφτηκε και άφησε το βιβλίο πάνω στο τραπέζι. Έβαλε τάξη στα έγγραφα, κλείδωσε την καγκελόπορτα, έσβησε τα φώτα και βγήκε με τον Κωνσταντίνο έξω. «Πού θέλεις να πάμε;» τη ρώτησε εκείνος. «Στο ξενοδοχείο σου, εκτός και αν άλλαξες γνώμη», του απάντησε. «Μόνο μια μικρή παρέκκλιση, σε παρακαλώ, για να αφήσω το κλειδί της βιβλιοθήκης».

Σε λίγο έμπαιναν στο δωμάτιο του Κωνσταντίνου, ο οποίος είχε αρχίσει να τη φιλάει και να τη γδύνει από τον διάδρομο. Κλείστηκαν εκεί μέχρι την άλλη μέρα το πρωί. Η Μάγδα είχε ξεχάσει τι σημαίνει πάθος στον έρωτα. Είχαν χημεία μεταξύ τους και αυτό τα έκανε όλα εύκολα. Της είχε φερθεί με μεγάλη τρυφερότητα κι έτσι, όταν κάποια στιγμή 34

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 35

ΘΥΜΑΡΙ ΜΕΣΟΠΕΛΑΓΑ

κουρασμένοι και οι δυο αποφάσισαν να κοιμηθούν, πήγε και χώθηκε στην αγκαλιά του και αυτός την έσφιξε απαλά. Κοιμήθηκε χωρίς όνειρα και ανησυχίες, ευτυχισμένη, για πρώτη φορά ύστερα από πολλούς μήνες. Ο ήλιος ζέσταινε το δωμάτιο, όταν άνοιξε τα μάτια της και αγουροξυπνημένη ακόμα προσπάθησε να καταλάβει πού βρισκόταν. Οι κουρτίνες ήταν τραβηγμένες, όμως η μπαλκονόπορτα ήταν ανοιχτή και το μελτέμι φούσκωνε το ύφασμα προς το δωμάτιο, αφήνοντας από τα πλάγια να μπαίνει μέσα το φως της ημέρας. Πήγε στο μπάνιο και τυλιγμένη με μια πετσέτα βγήκε ξυπόλυτη στο μπαλκόνι. Ο Κωνσταντίνος καθόταν ήδη εκεί, φορώντας το μαγιό του και ένα Τ-shirt. Σε ένα τραπεζάκι υπήρχε ένας δίσκος με το πρωινό και τις καφετιέρες. Το δυνατό φως την τύφλωσε. Προχώρησε, κάθισε πάνω του και τύλιξε τα χέρια της γύρω του. Την αγκάλιασε και τη φίλησε στον λαιμό, ύστερα χωρίς δισταγμό τη σήκωσε στα χέρια του και σπρώχνοντας την κουρτίνα μπήκαν μέσα. Ήταν δύο το μεσημέρι, όταν αποφάσισαν να σηκωθούν. Όταν κοίταξε το κινητό της, είδε αρκετές κλήσεις από την Ελένη και τρία μηνύματα στα οποία πολύ ανήσυχη της ζητούσε να επικοινωνήσει μαζί της. Την κάλεσε και την άκουσε να ρωτάει με αγωνία αν είχε πάθει κάτι. Η Μάγδα ένιωσε τύψεις και, αμήχανη για την αναστάτωση που της δημιούργησε, ζήτησε συγγνώμη εξηγώντας ότι μόλις είχε ξυπνήσει γιατί την προηγούμενη είχε κοιμηθεί πολύ αργά. Ήρεμη πια η Ελένη ζήτησε να μάθει ποτέ θα πήγαινε 35

LOGOTETIS_TYMARI DDDD.qxp_Layout 1 28/9/20 3:42 PM Page 36

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

στο σπίτι, αποφεύγοντας από διακριτικότητα να τη ρωτήσει πού είχε περάσει τη νύχτα. Συνεννοήθηκε με τον Κωνσταντίνο να συναντηθούν αργότερα και έφυγε για το σπίτι. Στον δρόμο είχε ένα σταθερό χαμόγελο στα χείλη και ένιωθε να πετά. Όλα ξαφνικά της φαίνονταν έντονα, το φως, τα χρώματα στα κουφώματα των σπιτιών, τα γεράνια και τα γαρίφαλα στις αραδιασμένες γλάστρες που σκαρφάλωναν στις εξωτερικές σκάλες μέχρι τους εξώστες. Έφτασε στο σπίτι και μπήκε στη σάλα. Η Ελένη καθόταν σε μια κουνιστή πολυθρόνα με ένα βιβλίο πεσμένο στο πάτωμα, ενώ η τηλεόραση ανοιχτή έλεγε εκείνη την ώρα τον καιρό. Με τον θόρυβο, άνοιξε τα μάτια της και της χαμογέλασε. «Θεία Ελένη, είμαι πολύ χαρούμενη, είμαι ευτυχισμένη, νομίζω ότι είμαι ερωτευμένη!» ξεφώνισε με ενθουσιασμό. Η Ελένη, η οποία δεν είχε παιδιά και την είχε σαν κόρη της, σηκώθηκε και την αγκάλιασε. Ο ενθουσιασμός της Μάγδας τής έδωσε χαρά, καθώς το προηγούμενο διάστημα είχε ζήσει τη θλίψη της. Από μικρή η Μάγδα εξωτερίκευε τα αισθήματά της με υπερβολή. Η χαρά της ήταν θρίαμβος! Όπως και η λύπη δράμα!

36