androulakis-oles

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 3

ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ

Ο ερωτικός βίος του καθηγητή «Νοστράδαμου»

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 4

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΙΜΗ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗ ΣΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ j THE DREAM – Σκιές στην Αθήνα (Ονειρικοί διάλογοι), 1994

Ο σωσίας και οι δαίμονες του πάθους (Αλλόκοτες ιστορίες), 1995 Ο μυστικός Νοέμβρης, μυθιστόρημα, 1996 Το χαμένο μπλουζ, μυθιστόρημα, 1997 Μ ν, γυναικείο αντιμυθιστόρημα, 1999 Η γυναίκα της όγδοης μέρας (Μυστικός έρως – Απόκρυφος βίος), 2001 Τάνγκο του Τσε. Από την Τάνια στην Τίνα (Αφήγημα για την παγκοσμιοποίηση στον 21ο αιώνα), 2002 Βαμπίρ και κανίβαλοι (Το ρίσκο μιας νέας σύγκρουσης των γενεών), 2004 Ζητούνται αλχημιστές, 2005 Θηλυκό πόκερ (Συμφέρον και συμπάθεια), 2006 Λευκό κοτσύφι, blue tree, μαύρο καράβι (Το κραχ και οι σεισμικές μετατοπίσεις στον νέο καπιταλισμό), 2008 Ε, Πρόεδρε!, 2009 Η Έβδομη Αίσθηση (troika Μοίρα), 2010 Έτσι κάνουν όλες (Ο ερωτικός βίος του καθηγητή «Νοστράδαμου»), 2011

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 5

ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ Ο ερωτικός βίος του καθηγητή «Νοστράδαμου» ‫ﱨﱧ‬

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 6

©

Copyright Μίμης Ανδρουλάκης – Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2011

Έτος 1ης έκδοσης: 2011 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα ☎ 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-5386-0

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 7

ΚΕΦΑΛΑΙΑ

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ ΚΡΥΒΟΥΝ ΚΑΤΙ

Το τελευταίο καλοκαίρι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το μυστικό της δεξαμένης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Μια τίγρη στο κλουβί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

«Hotel California» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Θηλυκή αντιφώνηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11 13 17 24 34

ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΑΝΕΜΟ

The dream: η γυναίκα της ζωής του . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η γυναίκα με τη γαλάζια ομπρέλα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . «Προσωπική συμφωνία» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η σύγκρουσή μας: Gap εναντίον Con- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κλαμπ Σύγκλιση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ελλάδα: ένα καναρίνι στο ορυχείο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ποτέ ακριβολόγοι! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

43 51 56 64 64 68 72

ΤΡΙΠΛΗ ΑΓΑΠΗ

«Du Lac»: στο ίδιο κρεβάτι, το ίδιο βράδυ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η «άπιστη» των Αθηνών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κάτω από το παρκέ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η Σειρήνα και το κτήνος με τις δύο ράχες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

79 88 93 98

ΙΝΤΡΙΓΚΑ Σ’ ΕΡΩΤΙΚΟ ΠΕΝΤΑΓΩΝΟ

Υπομανία σε τρεις πράξεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 Απλά μαθήματα καριερισμού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 Απροσδόκητες συμπτώσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 8

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ερωτικό Ταμείο Ιδεών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 «Η Ίφις ποθεί την Ιάνθη» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 Cosi fan tutte! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 Ο ΓΑΛΑΖΙΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ

Ανατομία, η μοίρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Στη γάμπα! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Τηλεφωνικό σύνδρομο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το πάθος ακρωτηριασμού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η γυναίκα που ξεχνούσε . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ο «αριστερός» και ο «δεξιός» «Νοστράδαμος» . . . . . . . . . . . . . . .

141 141 145 149 154 156

ΜΙΑ ΚΥΡΙΑ, ΠΕΝΤΕ ΔΕΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ

On line αγορά έρωτα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e.match . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Μια biohacker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η κυρία προέδρου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η Τζούλιαν ήταν Μιραμπέλα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

163 163 170 179 183

ΟΧΙ ΗΓΕΤΗ! ΕΝΑΝ ΦΙΛΟ!

Ένας επαναστάτης στου Γαμησιού τη Χώρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . Πείραμα στην εντατική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . «Μάθε να ζεις δίχως τις απαντήσεις!» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ο σκεπτικισμός και η μετριοπάθεια του «ίσως» . . . . . . . . . . . . . . . Το τεστ της Αριστεράς στο φανάρι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Οι μεγαλομάρτυρες του σεξ: Αλέξης Ζορμπάς και «Νοστράδαμος» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

La nada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το τέλος των προβλέψεων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .



191 191 196 201 206 211 219 222

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 9

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ ΚΡΥΒΟΥΝ ΚΑΤΙ ‫ﱮﱭ‬

Έχεις μια γεύση τρικυμίας στα χείλη – Μα πού γύριζες ολημερίς τη σκληρή ρέμβη της πέτρας και της θάλασσας ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 10

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 11

Το τελευταίο καλοκαίρι

Αντιπαθώ τα τηλέφωνα. Σταθερά ή κινητά, ο ήχος τους μου προκαλεί έναν ακαθόριστο φόβο. Μεγάλωσα στην Κρήτη, σ’ ένα σπίτι δίχως τηλέφωνο. Ύστερα, όταν ήρθα «επάνω», φοιτητής, πάλι δεν είχα, αλλά έτσι κι αλλιώς το απέφευγα. Τα παρακολουθούσαν. Ίσως σκεφτείτε πως είμαι αθεράπευτα παλαιός, αλλά η αλήθεια είναι ότι νοσταλγώ μια εποχή που για να βρούμε έναν φίλο ή έναν συγγενή, περνούσαμε να τον πετύχουμε στο μαγαζί ή στο σπίτι του, ή αφήναμε παραγγελιά στον καφενέ. Ένας νέος σήμερα είναι αδύνατον να φανταστεί ότι μερικές μόνο δεκαετίες πριν δίναμε εφεδρικά ραντεβού με τα κορίτσια ή τους συντρόφους στην παρανομία. «Αν δεν έρθω την Κυριακή στις πέντε στο κανονισμένο σημείο, τότε έλα τρεις μέρες μετά στο ίδιο μέρος, την ίδια ώρα». Ακόμα και τώρα, όταν περνώ από την Πατησίων, μια οικεία εικόνα με ξανακάνει είκοσι χρόνων, να περιμένω μαζί με άλλους επαρχιώτες –φοιτήτριες και φοιτητές, φαντάρους, ξέμπαρκους, υπηρέτριες– στην αίθουσα αναμονής του ΟΤΕ να με φωνάξει η τηλεφωνήτρια στον θάλαμο συνδιαλέξεων. Ανέλπιστες συναντήσεις και νέες γνωριμίες γέμιζαν τον χρόνο της αναμονής. «Από πού είσαι;» «Α, ξέρεις τον...;» Τέτοια. Η αποστροφή μου, εξομολογούμαι, επεκτείνεται σε όλες τις μορφές τεχνολογικής επικοινωνίας. Μα τι λέω; Σε κάθε επικοινωνία που αφήνει ίχνη. Δεν είχα ποτέ ούτε αλληλογραφία. Η πρώτη και η τελευταία ερωτική επιστολή που έγραψα στη ζωή μου 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 12

ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

ήταν στο κελί μου, για λογαριασμό του προσωπικού φρουρού και βασανιστή μου στο γερμανικό νούμερο, δύο με τέσσερις το πρωί. Αυτός αποπλάνησε με τη δική μου δανεική γλώσσα το κορίτσι κι εγώ αυτόν σε μια μοιραία αλλά συναρπαστική περιπέτεια που μας έδεσε για πάντα. Παραμένω συνωμότης. Όχι πως έχω και τίποτα σπουδαίο να κρύψω. Έτσι, ελαφρά συνωμότης, δίχως αιτία. Σίγουρα ζω σε άλλη εποχή. Ποια; Αδυνατώ να προσδιορίσω το αν, το πότε και το πώς, ούτε καν ξέρω αν βρίσκεται στο μέλλον ή στο παρελθόν. Υπήρχε πάντως κάτι στο παιδικό βιολογικό μου ρολόι που μου άφησε κληρονομιά την ατυχία να διαισθάνομαι από τους πρώτους τον επερχόμενο κίνδυνο. Το δράμα συνεπώς να βλέπω την «ταινία» δυο φορές, τη μια στη φαντασία μου, τη δεύτερη στην πραγματικότητα, σαν από φθαρμένη, κομμένη κόπια. Συμβαίνει ειδικά στις ήρεμες εποχές, όταν οι εξελίξεις φαίνεται να βραδυπορούν, σαν να διστάζουν, σαν να θέλουν και να μη θέλουν, και να τις συγκρατεί ένα τεχνητό φράγμα, ώσπου να επιταχυνθούν και να ξεσπάσουν απότομα και καταστροφικά. Είναι τότε ζήτημα χρόνου να ακολουθήσουν το ένα μετά το άλλο τα χτυπήματα της μοίρας, προσωπικά και συλλογικά. Κι αν έχεις καβατζάρει τον Ιούλη και πιάνεις Αύγουστο, ε, τότε το ’να φέρνει τ’ άλλο και δεν έχεις καιρό όχι να σκεφτείς, μα ούτε ν’ ανασάνεις. Ίσως πείτε πως εκτός από συνωμότης είμαι και προληπτικός. Τον Αύγουστο λένε δεν υπάρχουν ειδήσεις. Μα Αύγουστο του 1914 ξέσπασε ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος. Είκοσι πέντε χρόνια μετά, τον Αύγουστο του 1939, ξεκίνησε και ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος. Αύγουστο το σύμφωνο Μολότοφ – Ριμπέντροπ. Αύγουστο τα ναζιστικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Πολωνία. Αύγουστο του ’68 τερμάτισε η Άνοιξη της Πράγας, με την είσοδο των στρατευμάτων του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Αύγουστο του ’89 ξεκίνησε η κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», όταν η Ουγγαρία άνοιξε τα σύνορα με την Αυστρία. Αύγουστο του ’90 ο Σαντάμ Χουσεΐν εισέβαλε στο Κουβέιτ. Αύγουστο του ’91 εκ

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 13

ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ

δηλώθηκε το φαιδρό πραξικόπημα των σκληροπυρηνικών, για να εμποδίσει τη μετατροπή της Σοβιετικής Ένωσης σε ομοσπονδιακό κράτος, και τελικά επιτάχυνε τη διάλυσή της σε δεκαπέντε χωριστά κράτη. Αύγουστο του 1997 ξεκίνησε από την Ταϊλάνδη η ασιατική χρηματοοικονομική κρίση. Μα και τον Αύγουστο του 2007, με την κατάρρευση της Bear Stearns, άρχισε η μεγάλη παγκόσμια οικονομική κρίση, που αναζωπυρώθηκε τον Αύγουστο του 2008 και μπαίνει φέτος σε νέα φάση, τέταρτο Αύγουστο στη σειρά. Κι εκεί που λες «Αυτό ήταν, πάει, τέλειωσε», εκεί που οι ελπίδες αναπτερώνονται, έρχεται ο Αύγουστος και γκρεμοτσακίζονται σ’ ένα βάραθρο τόσο βαθύ, που το μάτι δεν πιάνει τον πάτο. Μα εκτός από τις μεγάλες, τις ιστορικές ημερομηνίες του καταραμένου μήνα, υπάρχουν και οι μικρές. Κι εγώ Αύγουστο έθαψα τον παππού μου, Αύγουστο τον πατέρα μου, Αύγουστο έφυγε κι ο Λεωνίδας. Μα δεν τον φοβάμαι για την πάρτη μου, όχι, μόνο για τους άλλους, γιατί, εξομολογούμαι, είναι μακράν ο καλύτερος και πιο δημιουργικός μου μήνας και οι πιθανότητες να τα τινάξω Αύγουστο είναι αμελητέες. Δεν τον φοβάμαι, αλλά καλού κακού τον Αύγουστο δεν σηκώνω τηλέφωνο. Χτυπά δεν χτυπά, το ίδιο κάνει, αλλά και όταν απλώνεται σιγή, η αγωνία μου μεγαλώνει όπως στα θρίλερ, έτσι που να λες κάτι φριχτό θα συμβεί από στιγμή σε στιγμή.

Το μυστικό της δεξαμενής Αυτό ακριβώς το σκοτεινό συναίσθημα μου προκαλεί τώρα το αναθεματισμένο επίμονο κουδούνισμα του τηλεφώνου μου. Ήταν η αγωνιώδης φωνή του αστυνομικού διευθυντή Χαλκίδας: «Τρέξε, βρήκαν ημιθανή τον φίλο σου τον καθηγητή μέσα στη δεξαμενή του βρόχινου νερού. Το φαντάζεσαι; Εγκλωβισμένο! Τον έφερε ο Αλβανός εδώ, αλλά δεν τον κράτησαν. Είναι πολύ 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 14

ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

σοβαρό περιστατικό και τον στέλνουν τώρα στο “Γεώργιος Γεννηματάς” που εφημερεύει». «Μα τι λες; Πώς βρέθηκε εκεί; Έπεσε;» «Όχι, δεν έχει ίχνη τραυματισμού από πτώση. Θα κατέβηκε κανονικά από τη σκάλα να δει αν θέλει καθαρισμό, θα του ήρθε καμιά σκοτοδίνη κι έμεινε εκεί. Από καρδιά, εγκεφαλικό; Είχες ακούσει να ’χει κάτι;» «Όχι, ποτέ, το παραμικρό». «Φαντάσου, οι γιατροί λένε πως είναι αφυδατωμένος, πεσμένος μέσα σε είκοσι πόντους λασπόνερο. Θα λιποθύμησε πριν την προχθεσινή μπόρα, που κατέβασε νερό από τις ταράτσες του. Η δεξαμενή ήταν ξερή μετά τον Δεκαπενταύγουστο, λέει ο Αλβανός». «Αποκλείεις δηλαδή κάποια εγκληματική ενέργεια;» «Πλάκα κάνεις; Υπάρχει άνθρωπος στον κόσμο που να θέλει το κακό του προφέσορα;» Ο Σέρλοκ Χολμς της Χαλκίδας είναι παιδί μάλαμα, άνθρωπος της παρέας, πρώτος στα δίχτυα, στις συρτές, στα παραγάδια, αλλά, μεταξύ μας, το μυαλό του είναι πιο πολύ μυημένο στα απόκρυφα της τσιπούρας, της συναγρίδας και του ροφού παρά στις οριακές ανθρώπινες υποθέσεις που απασχολούν μια σοβαρή αστυνομία. Είναι κοινός γνωστός μας, αφού μοιραστήκαμε μερικά νυχτέρια με τσίπουρα, όταν τα άγρια μπουρίνια τον έβγαζαν στον έρημο, κρυφό όρμο, που είναι δύσκολο να τον εντοπίσεις ακόμα κι από αεροπλάνο. Εκεί, στον γκρεμό του, κρέμεται τα τελευταία χρόνια το «μοναστήρι»-καταφύγιο του διάσημου καθηγητή του Κολούμπια. Κάτω, εκεί που σκάει το κύμα, πολλές δεκαετίες στέκει ολομόναχο το σπίτι-ταβέρνα της Ξένιας, τρίτη γενιά ψαράδων, που ανυπομονεί να προσφέρει τις ψαριές του συζύγου της στους σκαφάτους του καλοκαιριού. Σ’ αυτή την κόγχη, στα πλευρά της Εύβοιας, απομονώνεται δυο τρεις μήνες τον χρόνο ο ερημίτης φίλος μου, ο κοσμοπολίτης καθηγητής που το Bloomberg τον αποκαλεί «ο Έλληνας με τις απλές, καθαρές, συγκεκριμένες προγνώσεις». Παραλείπει το «κα

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 15

ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ

μιά φορά λανθασμένες», όπως τον πειράζω. Ξεκίνησε φέτος να συγγράφει το τετράτομο έργο 2050: The Next Forty Years – Ένας κόσμος για τα εγγόνια του γιου μου. Τώρα που έχει τελειώσει η πρωταθλήτρια Δεκαετία των Λάθος Προβλέψεων σε όλο τον κόσμο, ο φίλος μου έχει το κουράγιο να συγγράψει τις προγνώσεις για τα επόμενα σαράντα χρόνια! Κολλητοί πολλά χρόνια, μεγαλώσαμε σε διαφορετικές όχθες της ζωής και ανήκουμε σε διαφορετικές σχολές σκέψης. Υπερεμπιστοσύνη εναντίον σκεπτικισμού. Σιγουριά εναντίον αμφιβολίας. Βεβαιότητα εναντίον διαχείρισης αβεβαιότητας. Ασφαλής, εντυπωσιακή πρόγνωση εναντίον πιθανοκρατικής σεναριακής σκέψης. Το κοινό και τα παγκόσμια ΜΜΕ αναμφίβολα προτιμούν την πρώτη. Τη δική του. Βγάζει μάτι. Ναι, ο φίλος μου ο «Νοστράδαμος», όπως τον παρονομάζω, ο άνθρωπος που ισχυρίζεται ότι μπορεί να κάνει ασφαλή επιστημονική πρόβλεψη για τα επόμενα πέντε λεπτά ή τις ερχόμενες πέντε δεκαετίες, απέτυχε να υπολογίσει τους κινδύνους από την κάθοδο και ενδεχόμενη παγίδευσή του στην υπόγεια δεξαμενή του σπιτιού του. Την ιδέα γι’ αυτήν, καθώς και για άλλες αρχιτεκτονικές επινοήσεις του σπιτιού, τις δανείστηκα προσωπικά από παλιά βενετσιάνικα και αραβικά σπίτια στις απόκρημνες ακτές της Μεσογείου. Το σπίτι να ελίσσεται και να παρακολουθεί τον γκρεμό. Τη λέξη παγίδευση δεν την πέταξα τυχαία. Καθώς στρίβω από την Κατεχάκη για τη Μεσογείων προς το «Γεώργιος Γεννηματάς», η Έβδομη Αίσθησή μου κάθε λεπτό που περνά ανατρέπει την αναμενόμενη κατανομή των πιθανοτήτων ανάμεσα στα ενδεχόμενα. Με προειδοποιεί ότι ο Σέρλοκ Χολμς της Χαλκίδας κόλλησε στο επιθυμητό σενάριο και παρέβλεψε την πιθανότητα να εγκλωβίστηκε και να ενταφιάστηκε ζωντανός ο καθηγητής στη δεξαμενή. Κάποιος μπορεί να σφράγισε πίσω του τη μεταλλική καταπακτή. Μα βρέθηκε ανοιχτή! Δεν δένει η ιστορία. Ίσως επέστρεψε έπειτα από μέρες και την άνοιξε. Το μετάνιωσε. Το ’κανε για να εμφανιστεί ατύχημα. Ήταν όμως σίγουρος ότι ο κα

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 16

ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

θηγητής δεν θα ζούσε να μαρτυρήσει; Ο καθηγητής δεν είχε δει τον δράστη. Μπορεί. Κίνητρο; Υλικό ή άυλο; Εκδίκηση; Ο φίλος μου ο καθηγητής, σε αντίθεση με τον προπάτορά του τον Νοστράδαμο, δεν έδινε ασαφείς χρησμούς, ανοιχτούς σε όλες τις ερμηνείες. Έκανε απολύτως δεσμευτικές χρονολογημένες και συγκεκριμένες προγνώσεις. Έτσι έγραψε άρθρο στους Financial Times στα μέσα της δεκαετίας του ’90 με τίτλο 2001: Dow 40.000! Κάποιοι θα ρίσκαραν επικίνδυνα στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης με βάση την πρόβλεψή του και έχασαν πολλά λεφτά. Ή το 2006, σε ημίωρη ανάλυση στο Bloomberg, πρόγνωσε 2010: oil 150$. Κάποιοι ίσως στοιχημάτισαν σε παράγωγα πετρελαίου με βάση την πρόγνωσή του και καταστράφηκαν. Εδώ και ο προπάτοράς του Νοστράδαμος, ο συγγραφέας των Προφητειών (1555), ζούσε συχνά υπό την απειλή του αποκεφαλισμού ή της Ιεράς Εξέτασης εξαιτίας μερικών προγνώσεών του. Τραβηγμένο. Απίθανο. Ο καθηγητής ήταν θεωρητικός αναλυτής, όχι σύμβουλος επενδύσεων. Τι άλλο μένει; Τυφλό, παράλογο μίσος. Ποιος; Κανένας. Σχιζοφρενής ο δράστης; Δολοφόνος δίχως αιτία; Κανένας υποψήφιος! Καθώς μάλιστα έφευγε ο Αύγουστος, μετρημένοι στα δάχτυλα απόμεναν στον όρμο. Φλόγες ζηλοτυπίας μήπως; Τρόμαξα με την τελευταία φευγαλέα υπόθεση, μα τώρα που τον βλέπω, καθώς τον κατεβάζει το ΕΚΑΒ στα «Επείγοντα», εξαντλημένο, κατακίτρινο, σε κώμα, ξεχνώ τους παράλογους φόβους μου και γυρνώ στο σενάριο του Σέρλοκ Χολμς. Ρήξη ανευρίσματος αορτής. Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Ό,τι θυμάμαι από τα βιβλία του Κρεμαστινού. Η φωνή της γιατρίνας στον διάδρομο καθώς τον συνόδευα με το φορείο με αφυπνίζει: «Έπαιρνε αντιυπερτασικά;» Όχι, ποτέ. «Αντικαταθληπτικά;» Κανένα φάρμακο. Φυσιολογικός. Ούτε χοληστερίνη, αθηροσκλήρυνση ή αρτηριακή πίεση. Κανένα οικογενειακό ιστορικό. Τίποτα. 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 17

ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ

Μια τίγρη στο κλουβί Τον ξενύχτησα στην εντατική. Λαγοκοιμόμουν το ξημέρωμα όταν με επισκέφθηκε σαν όνειρο εικονογραφημένη η ιστορία του. Η νύχτα δούλεψε καλά στο μυαλό μου. Είδα τη νύφη της Ξένιας, το θηλυκό αγρίμι που καταδικάστηκε σ’ αυτή τη γραφική εξορία, να καταφθάνει καταμεσήμερο στο σπίτι του με τα τάπερ της ταβέρνας. Γεμιστά, μπριάμ, κάτι τέτοιο. Τ’ αφήνει στο πέτρινο τραπέζι πάνω στην πνιγμένη από τους κέδρους δεξαμενή. Κάνει να φύγει αθόρυβα, όπως της παράγγειλε η πεθερά της, μα κοντοστέκεται. Είναι σίγουρη, την παραφύλαγε. Στο βλέμμα της ένα σιωπηλό μα άγριο κάλεσμα. Μια πυρκαγιά στα ξερά στάχυα. Μια πυρωμένη Δάφνη, νύμφη του Ευβοϊκού, πασχίζει από καιρό να αποπλανήσει έναν ώριμο Φοίβο που μπορούσε να είναι πατέρας της. Κάθε πρωί, στο χάραμα, μπαίνει σιγά σιγά στη θάλασσα, τινάζεται με λαγνεία όταν το δροσερό νερό φτάνει στο σταυροδρόμι των ποδιών της, η πλάτη της στραμμένη στο σπίτι του, σίγουρη πως την κρυφοκοιτάζει, γδύνεται στο νερό κι αφήνεται στα μάτια του σ’ ένα υγρό, μυστικό αγκάλιασμα. Τον προκαλούσε όλο και πιο ριψοκίνδυνα. Έπαιζε με την αμηχανία του. Ένα απομεσήμερο, καθώς εκείνος έπινε τον καφέ του κάτω από το μεγάλο πεύκο της ταβέρνας, έβγαλε τάχα διακριτικά το στήθος της να βυζάξει το μωρό. Πάντα κάτι σκαρφιζόταν. Έτρεχε πρώτη να προφτάσει την πεθερά της στο σερβίρισμά του. Θαρρείς και ποθούσε τον καθηγητή με τα μάτια μιας άλλης. Μιας δυνατής, ελκυστικής και ώριμης γυναίκας, που κέρδιζε αυτόματα την εμπιστοσύνη όλων. Ναι, η Ξένια, που θα μπορούσε να έχει οποιαδήποτε ηλικία ανάμεσα στα σαράντα και τα πενήντα, διαφέντευε με στοργή και σιγουριά το μικρό της βασίλειο στην ερημιά του όρμου. Αυτήν ήθελε να κατατροπώσει η μικρή, να της αφαιρέσει τα πρωτεία στη βαθιά σχέση οικειότητας που είχε διαμορφώσει με τον καθηγητή πάνω από μια δεκαετία. Η φρενίτιδα μιας μιμητικής αντιζηλίας άναβε την ερωτική παραφορά της νύφης.  o

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 18

ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

Εκείνη τη στιγμή, κάτω από τους κέδρους της δεξαμενής, δεν διακρίνω ποιος δίνει το έναυσμα, ανταλλάσσουν δυο λόγια, κάτι σαν βρυχηθμό, πιο πολύ ακούγονται αγριεμένες οι ανάσες τους, δύσκολο να καταλάβεις ποιος τράβηξε πρώτος τον άλλο προς τη σκάλα της στέρνας, από κει ξεκίνησε με λύσσα ο πόλεμος ανάμεσα στα κορμιά τους πριν ακόμη κατέβουν στον πάτο. Τυλίχτηκε πάνω του όπως το χταπόδι σφίγγει τον κάβουρα, μια ανδρόγυνη βακχική συνεύρεση, μια ξένη προς τον δικό του παιγνιώδη, διαλογικό, ερωτικό τρόπο σεξουαλική βία και βάρβαρη λαγνεία. Εκεί, στο δροσερό ημίφως της δεξαμενής, ο βετεράνος στα μυστικά της κλινοπάλης ξεπερνά τον αρχικό αιφνιδιασμό του, πιάνει γερά τα γκέμια της μικρής φοράδας, καθοδηγεί το ανυπάκουο κορμί της, παίζει με το μυαλό της, αποδεσμεύει το ζωάκι μέσα της, ρυθμίζει κατά κύματα τα ξεσπάσματά της, πολλαπλασιασμένα με μια υπονοούμενη «αιμομικτική» παραφορά, με την ψευδαίσθησή της πως σφετερίζεται τον εραστή της αντίζηλης, που έτυχε να γίνει μάνα της. Εκεί, στον ξερό βυθό, σκηνοθέτησε η ίδια το πραγματικό ξεπαρθένεμά της έπειτα από τρία χρόνια γάμου και δύο γέννες, φυλακισμένη στον όρμο από τον γιο εκείνης, από τον άντρα της, που ό,τι ήξερε για γυναίκες ήταν από τις Ουκρανέζες στα μπαρ της Χαλκίδας. Ναι, εκείνος φοβικός και αδιάφορος στις σκοτεινές επιθυμίες της ξεμάκραινε μέρα με τη μέρα, ιδιαίτερα μετά τη μητρότητα, μια απουσία με πρόσχημα τις δουλειές του. Ένα γαμήσι-ανταρσία σ’ ό,τι την έπνιγε και φυλάκιζε την ύπαρξή της, με τη μόνη γλώσσα που διέθετε για να μιλήσει, την πείνα του κορμιού της. Τη λαχτάρα για κάτι ανεπανόρθωτο, που θα ’φερνε τα πάνω κάτω. Ίσως και να εμβαθύνω αυθαίρετα και η εξήγηση της παραφοράς αυτής της υπερπροστατευμένης νεαρής γυναίκας να είναι πιο απλή. Μπορεί απλώς να την παρακινεί ο εσωτερικός της δαίμονας, το ζώο που κρύβουμε όλοι μέσα μας. Κάποτε, στον τόπο μου, μια Ελληνοαμερικανίδα χήρα αφιέρωσε τη ζωή της σε μια πανέμορφη γάτα Αγκύρας. Της έκανε μπάνιο δύο φο

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 19

ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ

ρές την ημέρα, της μιλούσε, την έπαιζε, την τάιζε με φρέσκα φιλέτα ψαριού, της έδινε φρέσκο άπαχο γάλα και νερό μπουκαλιού. Και όμως κρυφά τη νύχτα η γάτα ξεπόρτιζε, πήγαινε σφαίρα να κυλιστεί στις ακαθαρσίες των σφαγείων και την έβλεπες να μαλλιοτραβιέται με τις αδέσποτες, τα κοπρόσκυλα και τους αρουραίους για ένα βρομοάντερο. Η μικρή τίγρη στο κλουβί του κρυφού όρμου θα είχε με το παραπάνω την καθολική ανθρώπινη επιθυμία να πάει πιο πέρα, να δοκιμάσει το άγνωστο, το διαφορετικό, το αντίθετο απ’ τη συνηθισμένη ζωή της. Όχι, δεν επένδυε στον καθηγητή, δεν περίμενε τίποτα απ’ αυτόν, τον στρατολόγησε, ακούσιο πρωταγωνιστή, για να ξετυλιχτεί το δράμα της μόνο και μόνο γιατί ήταν ο πιο ελκυστικός, εξωτικός και ακατανόητος στον δικό της κόσμο. Μια διασημότητα που κρέμονταν από το στόμα του στη Νέα Υόρκη, στο Λονδίνο και στην Αθήνα, μα έναν δυο μήνες τον χρόνο ήταν οικότροφός τους, απόλυτα εξαρτημένος από την πεθερά της. Μόνη της προκαλεί την τραγική της μοίρα, που εκείνη τη στιγμή, στην κορύφωση του σπασμού της, συγχρονισμένη με την τελευταία της ερωτική κραυγή, κάνει τη φαρμακερή της εμφάνιση με τον γδούπο και την αντήχηση της βαριάς μεταλλικής πλάκας, που τους θάβει ζωντανούς στο μαύρο σκοτάδι. Σηκώνομαι να του ρίξω μια ματιά. Μια νεκρική μάσκα σημαδεμένη από χθόνιο τρόμο. «Δεν έχει επανέλθει», λέει η νοσοκόμα. Τι πικρή ειρωνεία! Στην τελευταία μας συνάντηση αυτός ο αδιόρθωτος, μονομανής και απόλυτος στις προγνώσεις και στους άκαμπτους προγραμματισμούς μού αναγγέλλει: «Κοίτα, με βάση τον μέσο όρο της ζωής των γονιών μου, μου απομένουν τριακόσιοι μήνες. Έχω προγραμματίσει με χρονοδιάγραμμα τους πρώτους διακόσιους! Τόσες ακαδημαϊκές και επαγγελματικές εναλλαγές, τόσα βιβλία, τόσα ταξίδια, τόσες γυναίκες. Φίλε, δεν μπορούμε πια να περιμένουμε πολύ μια γυναίκα. Η τέχνη της βραδύτητας που διδάσκεις είναι παιχνίδι για νέους. 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 20

ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

Εμείς δεν έχουμε χρόνο... Δεν ανταποκρίνεται μια γυναίκα στην πρόσκλησή μας; Ε, δεν θα πέσει η αυτοεκτίμησή μας. Θα τη συναντήσουμε ίσως στην επόμενη στροφή. Μας εγκαταλείπει; Ας φύγει. Είμαστε σε μια ηλικία που ο έρωτας αποδέχεται τα πάντα. Και τις διαψεύσεις και τις προδοσίες. Ένα μόνο θέμα αρχής αναγνωρίζουμε: Καμιά ευκαιρία χαμένη. Κάθε ευκαιρία την αδράχνουμε και τη ζούμε με ένταση, σαν να ήταν η πρώτη και η τελευταία». Ο σοφός «Νοστράδαμος» στην πρόγνωση και των κινδύνων παρέβλεψε μια θεμελιώδη αρχή. Ο κίνδυνος δεν είναι ποτέ εκεί που κοιτάς και τον περιμένεις. Πάντα έρχεται απ’ αλλού. Αντίθετα, ο δαιμόνιος προπάτοράς του, ο ξακουστός Νοστράδαμος, πρόβλεψε με ακρίβεια τον θάνατό του. «Την ανατολή δεν θα με βρεις ζωντανό», είπε στον γραμματέα του. Πράγματι, το ξημέρωμα βρέθηκε πεσμένος στο πάτωμα, δίπλα στο κρεβάτι του (Ιούνιος 1566). Άνθρωπος δεν μπορεί να φανταστεί, ούτε να περιγράψει τα όσα διαδραματίστηκαν εκεί όπου το μαύρο, που χωρίζει τη ζωή από τον θάνατο, είναι πιο μαύρο κι από την πιο μαύρη νύχτα του χειμώνα. Εκεί που ο χρόνος μέρα με τη μέρα, ώρα με την ώρα, λεπτό με το λεπτό κατατρώει ωμή τη ζωή και τα ανθρώπινα κύτταρα αυτοκανιβαλίζουν για να επιζήσουν λίγο ακόμα. Δυο πεταλούδες, που μόλις μπει το φθινόπωρο, μαραίνονται, ατονούν, ξεραίνονται και ύστερα πεθαίνουν. Δυο κεριά που σβήνουν, μα συνεχίζουν για λίγο να καπνίζουν. Εκείνη παραείναι μικρή και ο θάνατος της φαίνεται παράλογος, ξένος, ακατανόητος. Όταν άκουσε τα βήματα του αγνώστου να απομακρύνονται, ο πανικός, η αλλοφροσύνη, η υστερία, οι αυτοκαταστροφικοί τραυματισμοί της, καθώς έγδερνε τα χέρια της στα τοιχώματα της δεξαμενής, τα ουρλιαχτά για τα μωρά της εναλλάσσονταν με τη βουβή της κατάρρευση. Με βία έριχνε το φταίξιμο σ’ εκείνον, που θα είχε γαμήσει παλαιότερα την Ξένια, η ζήλια της έβλεπε ό,τι τα μάτια και ο νους αδυνατούσαν και άφηνε ασυγκράτητη να ξε

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 21

ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ

σπά η υποβόσκουσα μνησικακία για την πεθερά της. Αυτήν ενοχοποιούσε προκαταβολικά. «Ο άντρας μου έχει χωματουργικά έργα στη Λαμία», του φώναζε. «Η σκύλα σου δεν μ’ εκδικείται που πρόδωσα τον γιο της, μα γιατί γάμησα εσένα». Εκείνος μάταια επιχείρησε να ανασηκώσει την πλάκα. Είχε σφραγιστεί απ’ έξω. Ύστερα παρηγορούσε εκείνη και πιο πολύ τον εαυτό του πως γρήγορα θα έρθει ο Αλβανός να καθαρίσει τη δεξαμενή. «Θα μας ψάξουν, έχω αφήσει ανοιχτό το κινητό μου». Όταν εκείνη βυθίστηκε σ’ ένα σιωπηλό κλάμα, την ικέτευε, αν θέλει να ξαναδεί τα μωρά της, να μην ξοδεύει δάκρυα, να μην κινείται, να μην μιλά, να μην κατουρά, κι αν δεν μπορεί να κάνει αλλιώς, να τα πίνει, να κάνει την ελάχιστη δυνατή, σχεδόν μηδενική κατανάλωση οξυγόνου, καθώς και των υγρών του οργανισμού της. «Πρόσεξε, πριν στον έρωτα έχασες πολλά υγρά. Ηρέμησε και χαμήλωσε την αναπνοή σου όπως κάνουν στον διαλογισμό», της είπε για τελευταία φορά. Τι παιχνίδια παίζει η μοίρα! Τι σκοτεινά προαισθήματα τον έκαναν να επιστρέφει, να με ρωτά και να ξαναρωτά για το δικό μου μαρτύριο της δίψας πριν σαράντα χρόνια στο τολ, στην καυτή λαμαρίνα της ΕΣΑ Καβάλας, όπως το διάβασε στο Χαμένο Μπλουζ. Ήξερε καλά για την αφυδάτωση, τους πόνους και τις κράμπες, την εξάντληση, τις συνέπειες από την έλλειψη νερού, οξυγόνου και γλυκόζης στα κύτταρα του εγκεφάλου, που φυραίνει το μυαλό, την αδυναμία σκέψης και μνήμης, την ανικανότητα να αναπαράγει εικόνες και να υπολογίζει τον χρόνο και στη συνέχεια τα συγχυτικά φαινόμενα, τις παραισθήσεις, την υποθερμία και το τρέμουλο. Και τέλος, αυτό που δεν γνώρισα εγώ, το υπογλυκαιμικό κώμα και την κατάληξη, τον θάνατο. Η μικρή βυθίστηκε σε εκείνη την ηρεμία που ακολουθεί η λήξη της αναμονής, όταν όλες οι ελπίδες έχουν χαθεί. Ύστερα, σε 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 22

ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

μια σύντομη, τελευταία αναλαμπή της, στο τέταρτο μερόνυχτο, τον παρακινούσε με ψιθυριστά εφιαλτικά προστυχόλογα να επιταχύνουν το τέλος τους με ένα γαμήσι, μα δεν είναι βέβαιο ότι εκείνος ήταν πια σε θέση να την ακούσει. Ούτε και η ίδια μερικές ώρες μετά άκουσε την πλάκα ν’ ανοίγει μες στη νύχτα, ούτε είδε τα πρόσωπα εκείνων που την τραβούσαν έξω από τον τάφο, ούτε την επόμενη μέρα έκανε οτιδήποτε, δεν κούνησε το δαχτυλάκι της, αν το μπορούσε, για να σώσει τον ολέθριο εραστή της, που έσβηνε παρατημένος, ρημαγμένος στον βυθό της ανοιχτής δεξαμενής. Ήταν πια αργά γι’ αυτόν όταν την επομένη άρχισαν να πέφτουν πάνω του οι πρώτες ψιχάλες της αυγουστιάτικης καταιγίδας, που προϋπαντούσε δύο μέρες νωρίτερα τον Σεπτέμβρη, και ύστερα άρχισαν οι υδρορροές να ξερνούν με φθόνο και βία τα νερά τους στη δεξαμενή. Εκεί τον βρήκε ο Αλβανός όταν απελπίστηκε να τηλεφωνεί, να έρχεται και να ξανάρχεται με το μηχανάκι και να βλέπει το σπίτι ορθάνοιχτο, μέρα νύχτα, και τα φώτα πάντα σβηστά. Στους Έλληνες η εκδικητική ζηλότυπη μανία των θεών δεν σε καταδίκαζε σε αργό, βασανιστικό θάνατο. Την τελευταία στιγμή σε μεταμόρφωνε σ’ ένα πουλί, να πετάξεις μακριά, σε μια αράχνη, σ’ ένα ζαρκάδι. Στην περίπτωση όμως αυτή, αν οι σκοτεινές διαισθήσεις της νύφης βγουν αληθινές, μπορούμε να φανταστούμε την Ξένια να προσποιείται στην αρχή στον ψαρά σύζυγό της την ανήξερη, να κατηγορεί τη μικρή ότι την κοπάνισε, να την υποκαθιστά στους μητρικούς ρόλους και ύστερα να σπάζει από τις πιέσεις του ή από τις τύψεις και να του τα μαρτυρά όλα, πριν επιστρέψει ο γιος της το Σαββατοκύριακο. Τα πεθερικά της την τράβηξαν πριν συμβεί το ανεπανόρθωτο. Επιχείρησα να πιθανολογήσω διαφορετικές εκδοχές της ιστορίας, πιστός στη μέθοδό μου «τρία και μισό» σενάρια. Μάταιο. Το μυαλό μου πιο άδειο απ’ το άδειο, όπως ένας αιφνίδιος άνεμος σκορπά τα σύννεφα. Τα πάντα μου φάνηκαν ανώφελα και στείρα. Φτωχές και κούφιες οι ελπίδες μας να καταλάβουμε. Οι 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 23

ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ

πλασματικοί κόσμοι των θεωριών και των αναλύσεων, τα βιβλία, οι προγνώσεις, ακόμα και οι δικές μου σταθερές προβλέψεις και προειδοποιήσεις επί μία δεκαετία για την επερχόμενη κρίση και καταστροφή. Όλα ήταν μάταιες και απελπισμένες απόπειρες να αντιμετωπίσουμε με ομπρέλες τον κεραυνό. Ζούσα εκείνη τη στιγμή που όλα όσα έχεις στοχαστεί, έχεις μάθει, έχεις γράψει, έχεις αγωνιστεί, έχεις δημιουργήσει, έχεις αγαπήσει και μισήσει, όλα όσα είσαι ή θα ήθελες να είσαι, ή μπορούσες να είσαι, μα δεν είσαι, όλα μα όλα φαίνονται επεισόδια μιας κωμικοτραγωδίας. Είναι η αιφνίδια συνειδητοποίηση ότι είσαι έγκλειστος σ’ ένα κελί, και όσο προσπαθείς να αποδράσεις, και όσο δραπετεύεις, οι τοίχοι του μετατοπίζονται, τα όριά του απλώνονται, η φυλακή μεγαλώνει, κι εσύ μένεις πάντα φυλακισμένος. Η απόπειρα τότε του δραπέτη να την κοπανήσει, να απελευθερωθεί γίνεται αξιοθρήνητη εγκατάλειψη, χειρότερη κι απ’ τον εγκλεισμό, ακόμα κι αν είναι ο πιο αθώος από τους αθώους, ο πιο ανήξερος από τους ανήξερους. Η μόνη ευγενής και «αριστοκρατική» στάση σ’ αυτή την κατάσταση είναι η καρτερική και υπερήφανη αποδοχή των χτυπημάτων της μοίρας. Η μόνη εφικτή ελευθερία τότε, όταν εξαντλούνται οι εναλλακτικές, είναι η στωική ελευθερία. Δεν το βάζεις στα πόδια, δεν βαρυγκωμάς, δεν καταδέχεσαι ταπεινωτικές ομολογίες και μεταμέλειες. Ναι, το πιο τραγικό στον σοφό ορθολογιστή φίλο μου, ιδιαίτερα στην πρόγνωση των κρίσεων, ήταν η τραγική απουσία της τραγικής συναίσθησης. Η απόλυτη αδυναμία τού να κατανοήσει τον αμείλικτο μηχανισμό της τραγωδίας, όταν πρωταγωνιστές, κομπάρσοι, χορός και πλατεία κάνουν επιλογές σε πρόσωπα και πράγματα που οδηγούν στον χαμό, σαν να υπακούουν σε ένα κρυφό, τυφλό κάλεσμα της μοίρας. Φέρω βαρέως ότι ο φίλος μου, μες στον άμετρο ορθολογισμό του, ειρωνεύτηκε δημόσια με χαριτολόγημα την Troika Μοίρα στη δική μου Έβδομη Αίσθηση. Κι όμως, αυτός που χλεύαζε την ειμαρμένη και θεώρησε τον εαυτό του απόλυτο κυρίαρχο του πεπρωμένου του και 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 24

ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

αποκαλούσε το απρόβλεπτο απλή άγνοια ή σκέτη μεταφυσική, έγινε ο ίδιος παίγνιο τυφλών περιστάσεων που τον ξεπερνούν, προκαλούν πανωλεθρία σ’ όλες τις βεβαιότητες και τις προγνώσεις του και τελικά τον οδηγούν στην απροσδόκητη καταστροφή από το μηδέν και το τίποτα. Καθώς τον βλέπω φυτό, έναν άνθρωπο εκατό φορές πιο κινητικό και δραστήριο από μένα, κι ακούω τον γιατρό στην εντατική να μου ψιθυρίζει «Αργεί, αλλά έχουμε ακόμη ελπίδες», εύχομαι να ήμουν ένας άλλος, να μπορώ να ουρλιάξω, να τελειώνω με τις ιδέες και τους αναστοχασμούς, να αποδεχθώ οριστικά το μη επιλύσιμο του ανθρώπινου προβλήματος, να παραιτηθώ με μια παραίτηση δίχως όρια.

«Hotel California» Σ’ αυτή την κρίση απελπισίας με βρήκε ο γιος του. Πρόλαβε για λίγα λεπτά την πτήση από τη Νέα Υόρκη. Του μίλησα και έκανα πιο πέρα. Σεβάστηκα το άβατο της συνάντησης πατέρα – γιου, όταν ο πρώτος απεκδύεται από την παντοδυναμία που του χάριζε η υική φαντασίωση και ο δεύτερος μπορεί να χρειαστεί να αναλάβει την ευθύνη και να καλύψει πρόωρα την πατρική απουσία στον κόσμο. Μια βαθιά αγάπη που ξέρει να κρύβεται, οι κώδικές της παραμένουν πάντα μυστικοί, που μετουσιώνει θετικά τον οιδιπόδειο συναγωνισμό σε αμοιβαία αυτονομία και πολλαπλασιάζεται επί την εύλογη απόσταση γιου – γενήτορα. «Θα με βοηθήσετε να γράψω τη βιογραφία του. Εσείς τον ξέρετε καλύτερα κι από τη μάνα μου», θα μου πει αργότερα. Κανείς δεν τον ξέρει. Καθένας κυνηγούσε μια από τις σκιές του. Η δημόσια εικόνα του ήταν η λιγότερο αντιπροσωπευτική του μεταμφίεση. Κάτι σ’ αυτόν ήταν βαθύτερο και μεγαλύτερο απ’ ό,τι έδειχνε στην επιστήμη και τη ζωή του, ιδιαίτερα στο άσβηστο πάθος για τη γυναίκα. Και πού ξέρουμε ποιος και πώς θα εί

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 25

ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ

ναι αν επιστρέψει απ’ το κώμα; Υπάρχουν συμβάντα, όπως αυτό, που είναι αδύνατον να ξαναγυρίσεις εκεί που ήσουνα. «Είστε δυο δίδυμοι ίσκιοι, επαναλάμβανε ο πατέρας μου», λέει ο γιος. «Η μόνιμη διαφωνία σας, καμιά φορά άγρια, δεν άλλαζε τίποτα». Κάναμε κι οι δυο λάθη. Δεν αναλύεις αυτόν που αγαπάς. Και η διαρκής αγάπη κουράζει, πνίγει, όταν μετατρέπεις τον άλλο σε απλό αντικείμενο των δικών σου αισθημάτων, αλλά το παράκανα. Η σχέση μας έχασε την ηθελημένη άγνοια που απαιτεί η αγάπη. Έφτασα στο σημείο να του παρουσιάζω αμείλικτα ακόμα και την ψυχαναλυτική και νευροβιολογική βάση των σχημάτων που κολλούσε, όπως πίστευα, η σκέψη του. Κατάντησα ένας ζωντανός μαγνητικός τομογράφος του εγκεφάλου του. Την τελευταία φορά που αποχαιρετιστήκαμε, εκεί, στο μοιραίο «μοναστήρι» του, τρόμαξα. Ίσως και να άρχισε να αμφιβάλλει αν είμαι ακόμη φίλος του. Πρώτη φορά είχε ραγίσει η λεόντεια αυτοπεποίθησή του, το παράπονό του έγινε πικρό. «Ρε σύ, σήμερα με παρουσίασες μαϊμού στο πενταπλάσιο». «Εγώ;» απάντησα αμήχανα. Στο ταξίδι της επιστροφής από την Εύβοια μυρήκαζα την έντονη συζήτησή μας και έκπληκτος άρχισα να απαριθμώ τις μαϊμούδες που είχε ανακαλέσει με μια δόση διανοητικής αντεκδίκησης στο ασυνείδητό μου. Όλα ξεκίνησαν όταν αξιολογούσαμε τις πιθανότητες ανοιχτής πτώχευσης της Ελλάδας και εξόδου της από το ευρώ, ή ακόμα τη διάσπαση και διάλυση της ευρωζώνης, και μοιραία γλιστρήσαμε σε μια από τις παλαιότερες δημόσιες συγκρούσεις μας, το 2006. Στο Θηλυκό πόκερ, όπου διαπίστωνα ότι τα βιτσιόζικα «παράγωγα» προϊόντα αντιστάθμισης κινδύνων προαναγγέλλουν τη χρηματοπιστωτική κρίση, είχα ένα κεφάλαιο με τίτλο «Τα απίθανα πιθανά: η επιστροφή στη νέα δραχμή». Ένας αυτοκαταστροφικός συνδυασμός χρηματοοικονομικής κρίσης και κρίσης δημόσιου χρέους σε οικονομία με αντεστραμμένη πυραμίδα, με 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 26

ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

δανεικά, με χαμηλή παραγωγικότητα, στενή μη ανταγωνιστική παραγωγική βάση, υπερκατανάλωση, δημογραφική γήρανση και υψηλή γραφειοκρατία και διαφθορά έδινε τότε μικρές σχετικά αλλά ορατές πιθανότητες στο σενάριο επιστροφής στη δραχμή σε έναν εύλογο ορίζοντα. Στη νέα δραχμή ή στη νέα λίρα για την Ιταλία. Στην περίπτωση μεγάλης κρίσης, το ευρώ ισοδυναμεί με δανεισμό σε ξένο νόμισμα, δεν μπορείς να κάνεις υποτίμηση, ούτε να κόψεις χρήμα, αποκλίνεις σε όλα. «Είναι παράδοξο», γράφαμε τότε, αλλά το ευρώ με μια έννοια αποκοίμισε με το φθηνό δανεικό χρήμα, αποθάρρυνε τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στις οικονομίες του Νότου! «Αφαίρεσε τη σημασία του επείγοντος» (σελ. 337-346). Κλασική περίπτωση του Νόμου των Ακούσιων Συνεπειών, του Νόμου της Αντιστροφής του Νοήματος! Η πτώχευση και η έξοδος από το ευρώ, το αυτοκτονικό σενάριο, ως υπόθεση εργασίας στο βιβλίο μου αγνοήθηκε τότε από τους επαΐοντες με συγκαταβατικά χαμόγελα. Μόνο ο κολλητός μου έγραψε μια έμμεση αλλά σκληρή απάντηση στο site των Financial Times με τίτλο «Το απίθανο πιθανό: πιθανότητα μηδέν». Τα κράτη δεν χρεοκοπούν σε νομισματική ένωση, ήταν η κεντρική ιδέα του. «Τι θα συμβεί όμως», ρωτούσαμε το 2006, «αν το συνολικό χρέος σε κάμποσες χώρες αγγίξει την κορυφή και αρχίσει συγχρονισμένα να πέφτει η πιστοληπτική τους ικανότητα, με κίνδυνο να δημιουργηθεί πανικός στις αγορές και φαινόμενα ντόμινο, που θα οδηγήσουν σε γενικευμένη χρηματοπιστωτική κρίση;» (Θηλυκό πόκερ, σελ. 222). Δεν είναι risk free τα ομόλογα του δημοσίου, φωνάζαμε από τότε σε όλες τις κατευθύνσεις, κυβέρνηση, ασφαλιστικά ταμεία, τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες. Τι θα συμβεί αν; Στην πρώτη μεγάλη κρίση θα έχεις χάσει τις παλιές δικλείδες ασφαλείας, με πρώτη τη δυνατότητα να «κόψεις χρήμα», ενώ θα χάνεις αιφνιδίως και το πλεονέκτημα του φθηνού δανεισμού, το κόστος του θα γίνεται απαγορευτικό, ο αυτοτροφοδοτούμενος πανικός των δανειστών θα σε πετάει έξω από τις αγορές και η πι

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 27

ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ

θανότητα χρεοκοπίας θα εξελίσσεται σε αυτοεπιβεβαιωμένη προφητεία. Θα έχεις πέσει σε παγίδα. Η ιστορική ευκαιρία, η ευλογία, το ευρωπαϊκό όνειρο θα γίνεται παγίδα! Ναι, το ευρώ, που στη φάση του «μπουμ», στη φούσκα, σε έκανε να δανείζεσαι φθηνά σαν Γερμανός, στην κάθοδο στο ξεφούσκωμα, θα γίνεται βαρίδι, όπως ο χρυσός κανόνας των νομισμάτων στη μεγάλη κρίση του Μεσοπολέμου και η προσαρμογή σου θα είναι οδυνηρή μέσω της ασύμμετρης «εσωτερικής υποτίμησης», μέσα από τον μηχανισμό τιμών – μισθών. Εκείνη την ειδυλλιακή περίοδο ήταν απίθανο να φανταστείς τον «Νοστράδαμος» στην υπόγεια δεξαμενή του. Πιθανότητες μηδέν, άντε 1%! Αλλά δεν ήταν μηδενικές οι πιθανότητες να πέσει η Ελλάδα στην παγίδα μιας παράδοξης και οριακής κατάστασης: Να μείνεις στο ευρώ να φαίνεται δυσβάστακτο. Να φύγεις μόνος σου καταστροφικό. Να σε αναγκάσουν σε έξοδο να υπάρχουν φόβοι να εξελιχθεί σε χρηματοοικονομικό, συναλλαγματικό, κοινωνικό, πολιτικό και νομικό Αρμαγεδδώνα για την ευρωζώνη και την παγκόσμια οικονομία. Ούτε να μείνεις μπορείς ούτε να φύγεις! «Φίλε, ξέρεις το παλιό κομμάτι των Ιγκλς “Hotel California”; Αυτό συντρόφευε την αγωνία μου. Ο νυχτερινός ταξιδιώτης μέσα στη μαύρη έρημο βρίσκει φιλόξενο καταφύγιο στο λουξ ξενοδοχείο “Hotel California”. Όταν όμως πάει να τακτοποιήσει στη ρεσεψιόν την αναχώρησή του, του λένε: “Relax! You can checkout any time you like, but you can never leave! ” Μπορείς να αναχωρήσεις όποτε γουστάρεις, αλλά δεν μπορείς να φύγεις ποτέ! Η ατμόσφαιρα γίνεται εφιαλτική. Ο στιχουργός του “Hotel California” είχε ίσως στο μυαλό του το American dream. Την ευλογία που έγινα παγίδα. Κολά όμως και στο ελληνικό Europian dream!» «Μα τι μαλακίες είναι αυτές; Κάνεις πρόγνωση για το μέλλον της ευρωζώνης με σατανιστικούς στίχους; Το “Hotel California” είναι σκέτη μεταφυσική!» έσκασε τότε στα γέλια ο «Νοστράδαμος». Πέντε χρόνια μετά κι αυτός και η Ελλάδα, τηρουμένων των 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 28

ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

αναλογιών, βιώνουν τη «μεταφυσική» εμπειρία του «Hotel California». Ένιωσα μια βαθιά απογοήτευση, όχι μόνο πολιτική αλλά και υπαρξιακή, προσωπική, επειδή αυτή η κραυγή έγκαιρης προειδοποίησης πριν υπάρξει οποιοδήποτε φανερό σημάδι της κρίσης, όπως και η ακόμα πιο δραματική του Βαμπίρ και κανίβαλοι (2004) έμεινε ανταπάντητη. Μόνο ο φίλος μου στο ίδιο άρθρο στους Financial Times σημείωνε: «Πιθανότητα συγχρονισμού και ντόμινο στην ευρωζώνη 1%-3%, λόγω διαφοροποίησης των οικονομιών της». Φέτος, τέταρτο Αύγουστο στη σειρά της μεγάλης κρίσης, φαντάζουν σαν ειρωνεία της ιστορίας οι πιθανότητες 0%, 1% ή και 3% που είχε υπολογίσει τότε ο φίλος μου και επιβεβαιώνουν ότι τα μαθηματικά των πιθανοτήτων δεν αντιστοιχούν στον τρόπο που σκέφτονται και ενεργούν οι άνθρωποι σε οριακές καταστάσεις. Τώρα, καθώς περνούμε τον Ρουβικώνα, κανένα μεμονωμένο διάβημα –ακόμα και τολμηρό, όπως το ευρωομόλογο στη διάσταση που σήμερα συζητείται– δεν αποτελεί πανάκεια. Τώρα το ερώτημα έχει μετατοπιστεί, ξεπερνά το τι πρέπει να γίνει, το κλασικό «τι να κάνουμε;». Πάει στο «ποιος», στο «πότε» και το «πώς». Είναι πολιτικά εφικτός, υπό την «εκβιαστική» δύναμη των γεγονότων της μεγάλης κρίσης, ο ανασχηματισμός του συνολικού σχεδίου της ευρωζώνης ή θα μπει αυτή σε διάλυση με τη μια ή την άλλη μορφή; Είναι πολιτικά και οικονομικά εφικτή η επίλυση της κρίσης δημόσιου χρέους αποκλειστικά στα όρια της ευρωζώνης ή θα χρειαστεί καταλυτική παρέμβαση και συγχρηματοδότηση από το G20, με συμμετοχή και των πλεονασματικών χωρών της Ασίας; Ο φίλος μου είχε δίκιο. «Τα κράτη δεν χρεοκοπούν σε νομισματική ένωση», αλλά παρέλειψε να προσθέσει «εφόσον κάνουν παράλληλα ώριμα βήματα στον δρόμο της πολιτικής και δημοσιονομικής ενοποίησης». Σήκω, κοσμοπολίτη φίλε, από την εντατική και πήγαινε να πιάσεις δεκαεφτά κοινοβούλια, δεκαεφτά λαούς και καμιά εξη

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 29

ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ

νταριά κόμματα για να πάμε γρήγορα σε «περισσότερη Ευρώπη», να μεταβιβάσουν δηλαδή περαιτέρω την κυριαρχία τους στη χάραξη της οικονομικής πολιτικής. Θεωρείς εύκολη αυτή τη δημοκρατική νομιμοποίηση; Άντε να πάρεις τη συγκατάθεση των Φιλανδών ή των Ολλανδών για την έκδοση ευρωομολόγου! Άντε να καθησυχάσεις τον Γερμανό, ώστε να μπορεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να εγγυηθεί όλα τα ομόλογα της ευρωζώνης και να εγκαταστήσει έναν αγωγό απεριόριστης ρευστότητας σε κυβερνήσεις και τράπεζες. Άντε να πείσεις τους ψηφοφόρους των πλεονασματικών χωρών του βορρά για την ανάγκη μεταβίβασης αναπτυξιακών πόρων στις ελλειμματικές χώρες του νότου! Όλα αυτά όμως χρειάζονται χρόνο, και ο χρόνος έρχεται μια στιγμή που για σένα τελειώνει. Έρχεται μια στιγμή που η αντιστροφή των πραγμάτων φαίνεται αναπόφευκτη. Η αντιστροφή του πιστωτικού κύκλου ήταν αναμενόμενη. Είναι η λεγόμενη «Στιγμή Μίνσκι», που αναλύαμε επί μία δεκαετία. Μοιραία γίνεται μια πολιτική στιγμή. Μοιραία μια μεγάλη κρίση θα έθετε στην ημερήσια διάταξη ένα νέο ζήτημα. Ζήτημα πολιτικό. Ζήτημα πολιτικής νομιμοποίησης. Ζήτημα ηγεσίας σε εθνική, ευρωπαϊκή και παγκόσμια κλίματα. Έτσι προτρέξαμε με το Ζητούνται αλχημιστές (2005) στο ζήτημα της ηγεσίας σε συνθήκες μεγάλης αβεβαιότητας και κρίσης.

It’s the politics, stupid! Η πολιτική σαν crisis management στο υψηλότερο επίπεδο. Με ένα σωρό λοιπόν απωθημένα ξέσπασα τα παράπονά μου στον κολλητό «Νοστράδαμο» και έμμεσα στους ανθρώπους που έχουν μυαλό και ανεξάρτητη σκέψη και θα μπορούσαν να ενισχύσουν τα σήματα έγκαιρης προειδοποίησης κινδύνου. Όσο για τους «άλλους», χάνεις μόνο τα λόγια σου. Γι’ αυτό αποφεύγω και να αναφερθώ στις ύστατες κραυγές αγωνίας μου ενώπιον του ναρκοπέδιου με το Λευκό κοτσύφι (2008) και το Ε, Πρόεδρε!

(2009). Παρασύρθηκα λοιπόν σε υπερβολές στη λογομαχία μας και τώρα με τύψεις ανακαλώ στη μνήμη μου τις μαϊμούδες που 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 30

ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

τόσο τον πίκραναν, λίγο πριν το μοιραίο περιστατικό του εγκλωβισμού του στην υπόγεια δεξαμενή. Μαϊμού πρώτη «Οι εξωτικές στατιστικές σας αναλύσεις έχουν μικρότερη αξία από τη ρίψη του νομίσματος από μια μαϊμού. Έδωσα στη μαϊμού του Μάριου ένα νόμισμα. Ύστερα έριχνα καταπάνω της ένα βερίκοκο κι αυτή πέταγε το νόμισμα να το αρπάξει στον αέρα. Επανέλαβα το πείραμα πολλές φορές. Η μαϊμού προσέγγισε πιο σωστά από εσάς την κατανομή των πιθανοτήτων στο σενάριο πτώχευσης της Ελλάδας». Μαϊμού δεύτερη «Οι μεσοπρόθεσμες προβλέψεις σας ξεχνούν ότι σχοινοβατούμε και αρκεί ακόμα και μια μικρή διαταραχή, μια στραβή, έστω από παρεξήγηση, για να επέλθει η ελεύθερη πτώση μας. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, για να υπογραμμίσει πως μια μικρή μεταβολή στις αρχικές συνθήκες προκαλεί ένα ασύλληπτα δυσανάλογο αποτέλεσμα, συνήθιζε να υπενθυμίζει ότι το τυχαίο δάγκωμα μιας μαϊμούς σκότωσε ένα εκατομμύριο ανθρώπους και αφάνισε τη μακραίωνη παρουσία του ελληνισμού στη Μικρά Ασία και στον Πόντο. Ξέρεις τι έγινε; Ο βασιλιάς Αλέξανδρος βόλταρε στο Τατόι όταν το λυκόσκυλό του επιτέθηκε σε μια μαϊμού που ήταν δεμένη στην αυλή του φύλακα. Πήγε να τα χωρίσει ο βασιλιάς, όταν πήδησε πίσω του ξαφνικά ο αρσενικός σύντροφος της μαϊμούς και του δάγκωσε το χέρι. Λίγες μέρες μετά πέθανε με σπασμούς. Μεγάλο πλήγμα για τον Βενιζέλο, που είχε καταφέρει να τα βρει με τον νεαρό Αλέξανδρο, τον μόνο συμπαθή στους Φιλελεύθερους, σε αντίθεση με τον πατέρα του Κωνσταντίνο και τον αδελφό του Γεώργιο. Έτσι οι εκλογές εν μέσω μικρασιατικής εκστρατείας αναζωπυρώνουν τον Εθνικό Διχασμό, με το δίλημμα “επιστροφή του Κωνσταντίνου ή Βενιζέλος”. Ο μεγάλος ηγέτης καταποντίζεται. Η στάση των συμμάχων μεταβάλλεται, λόγω 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 31

ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ

της επιστροφής του γερμανόφιλου Κωνσταντίνου, ο οποίος επιστρατεύεται σε μια τυφλή πορεία προς την καταστροφή στο μέτωπο της Μικράς Ασίας. Η κυβέρνηση Ράλλη – Γούναρη αδυνατεί να εξασφαλίσει τη συνέχιση του δανεισμού από το Λονδίνο και το Παρίσι. Η διχοτόμηση της δραχμής στη μέση, δηλαδή ο αναγκαστικός εσωτερικός δανεισμός, δεν απέτρεψε την οικονομική χρεοκοπία, η οποία προηγήθηκε της Μικρασιατικής Καταστροφής. Ένα δάγκωμα μαϊμούς ενεργοποίησε όλες μαζί τις καταστροφικές δυνάμεις. Σου έχω ξαναμιλήσει πριν πολλά χρόνια και έχω γράψει για τα μαθηματικά του μπιλιάρδου σε κυρτή επιφάνεια. Δεν μπορείς να προβλέψεις πού θα κάτσει η μπάλα. Από δω προέρχονται έξυπνα θεωρήματα με τίτλους “Άχρηστες προβλέψεις” ή “Ωραίο πόρισμα: παντελώς ανεφάρμοστο!”. Σου το αφιερώνω». Μαϊμού τρίτη «Επιτέλους, ξεφορτώσου τα μοντέλα προβλέψεων “δίχως πραγματικούς ανθρώπους”. Τη μια υπολογίζετε τις εξελίξεις με “θεότητες”, δηλαδή με ορθολογικούς παίκτες, με ορθολογικές προσδοκίες, με ορθολογική κατανόηση των άμεσων και μακροπρόθεσμων συμφερόντων τους, με τέλεια γνώση, τέλεια πληροφόρηση, οι οποίοι συναντιούνται σε μια τέλεια αγορά, με τέλειο ανταγωνισμό, που λειτουργεί με έναν τέλειο νόμο γενικής ισορροπίας! Την άλλη τους μεταμορφώνετε σε “μαϊμούδες”, μια ορδή με μιμητικές συμπεριφορές. Είτε σε υπεραισιόδοξα άπληστα πλάσματα σε μέθη και ευφορία, που τρέχουν αμέριμνες σε μια κατεύθυνση και δημιουργούν τις φούσκες. Είτε σε πεσιμιστικά, πανικόβλητα, που τρέμουν από φόβο, το βάζουν στα πόδια στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση, ξεφουσκώνουν και ερημώνουν τα πάντα στο άτακτο ποδοβολητό τους, και βέβαια τρελαίνονται για σκοτεινές θεωρίες συνωμοσίας, αποδιοπομπαίους τράγους, οροσκόπους και αστρολογικά αποκαλυπτικά σενάρια ολικής καταστροφής. Ακόμα κι αν μπήκαμε οριστικά στην “εποχή της μαϊμούς” 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 32

ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

και οι μιμητικές συμπεριφορές γίνονται επιδημία στους πάνω και στους κάτω, στα υπερώα και στις πλατείες, η επιστήμη καλό είναι να μην μαϊμουδίζει, να πηγαίνει κόντρα στο εκάστοτε ρεύμα και στις μόδες της στιγμής, κόντρα στην παλίρροια των εφήμερων ψυχικών διαθέσεων της κοινής γνώμης». Μαϊμού τέταρτη «Α, ώστε έτσι, τώρα υπαινίσσεσαι ότι εσύ “ξέρεις”, ότι είσαι ειδικός στις προγνώσεις, με διεθνή ακαδημαϊκή και επιχειρηματική αναγνώριση, ένας σούπερ σταρ, ενώ εγώ είμαι ένας αυτοδίδακτος, απομονωμένος, περίπου επαρχιώτης μελετητής, αιχμάλωτος στον γενέθλιο τόπο, ένας αυτοεξόριστος, ένας περίεργος ερασιτέχνης! Δεν αμφιβάλλω, αλλά πού πήγαν οι παλιότερες προτάσεις σου να συνεργαστούμε, γιατί ο κλάδος χρειάζεται τους απ’ έξω, τους outsider experts, τους εξωτερικούς auditors, τους ανήσυχους και ελεύθερους thinkers, την τρίτη γνώμη, τους συνήγορους του διαβόλου; Ε, λοιπόν, όσο περισσότερα ξέρετε, όσο πιο εξειδικευμένοι είστε, όσο περίτεχνα μοντέλα χρησιμοποιείτε, όσο ανεβαίνετε στην κλίμακα της διασημότητας, τόσο πιο εύκολα πέφτετε στις ψυχολογικές παγίδες του group think, του μιμητικού μαϊμουδισμού, της ομοιομορφίας, της ηθελημένης τυφλότητας, της προτίμησης να κάνετε τα στραβά μάτια και να κρατάτε τον εαυτό σας στο σκοτάδι των προκαταλήψεων του στάτους κβο, των στερεοτύπων μιας κατασκευασμένης ταυτότητας και ομαδικότητας. Διαβάζετε τα ίδια βιβλία, σπουδάσατε στα ίδια ελίτ πανεπιστήμια, επιδεικνύετε την ίδια αφοσίωση στους γκουρού σας, κοιμάστε με όμοια πρόσωπα, αναδεικνύεστε στο ίδιο περιβάλλον, συνομιλείτε και ανταγωνίζεστε μεταξύ σας, μοιράζεστε τα ίδια κλισέ και αστεία, κατοικείτε στα ίδια προάστια. Ακολουθείτε μιμητικά στις προβλέψεις σας τα ίδια ακριβώς γαμημένα μοντέλα. Είναι σαν να ξεσπά μια αιφνίδια καταιγίδα που προκαλεί κατολισθήσεις και ο δρόμος κλείνει από βράχια, χώματα και δέντρα, μα εσείς επιμένετε στον ίδιο δρόμο του μοντέλου, σαν ένα τυφλό 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 33

ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ

GPS. Μαζική μαλάκυνση εγκεφάλου μιας ολόκληρης γενιάς ειδι-

κών, ιδιαίτερα μετά το ’80, με ψευτοεπιστημονικά μοντέλα που μαϊμουδίζουν νόμους της σωματιδιακής φυσικής, περισπούδαστα «θεωρήματα» και ένα σωρό εσφαλμένες μαθηματικές υποθέσεις, που σας δημιούργησαν μια προσποιητή αυτοπεποίθηση και ψευδεπίγραφη ασφάλεια. Τελικά ανήκετε σε μια σούπερ μοντέρνα ορδή και φυλή, δίχως τελικά διακριτή ιθαγένεια. Τι παράδοξο! Το internet ενίσχυσε το πνεύμα της μιμητικής ορδής, αφού στο 80%-90% τα blog σας συνδέονται με εκείνα που μοιράζονται τις ίδιες απόψεις, τις ίδιες βεβαιότητες, τις ίδιες προκαταλήψεις, όπως παλιότερα οι άνθρωποι σύχναζαν σε ομοιόχρωμα καφενεία. Η σοφία και η υπερειδίκευση δεν φτάνουν. Κριτική σκέψη και κουράγιο χρειαζόμαστε». Μαϊμού πέμπτη «Στο μυαλό μας έχουμε μια τεμπέλα-μαϊμού που αντιδρά στο καθετί με αυτόματο εξαρτημένο αντανακλαστικό από παρελθούσες εμπειρίες, τρέχει στα έτοιμα σχήματα από παλαιότερες νευροβιολογικές εγγραφές, ακολουθεί τη γραμμή της ελάχιστης αντίστασης, όπως το νερό στην καθοδική του ροή βαθαίνει ξανά και ξανά την κοίτη στο ίδιο αυλάκι. Όμως σ’ εσένα, φίλε μου, το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου σου, ο λογικός παντογνώστης ερμηνευτής εντός σου, το παρακάνει. Δεν λέει ποτέ “δεν ξέρω”, δεν αμφιβάλλει, έχει ανά πάσα στιγμή μια έτοιμη απάντηση, μια “ακριβή” πρόγνωση, μια ιστορία. Βλέπει συσχετίσεις, σχέδια, εξηγήσεις και σχέσεις αιτίας – αποτελέσματος εκεί που δεν υπάρχουν παρά μόνο τυχαίες, ακανόνιστες διακυμάνσεις σε έναν χαοτικό και πολύπλοκο κόσμο. Τάξη στην αταξία και σιδερένιους νόμους εκεί που αποφασίζει μόνο ο τροχός της τύχης. Μια ψευδαίσθηση πρόγνωσης. Μια ψευδαίσθηση ελέγχου πάνω στις εξελίξεις. Αγοραπωλησία ψευδαισθήσεων. Προσφορά και ζήτηση προγνώσεων. Πεσιμιστικών ή υπεραισιόδοξων, ανάλογα με την κοινωνική ζήτηση. Όσο περισσότερο απλώνεται η αβεβαιότητα στις αγορές και  o

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 34

ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

τις κοινωνίες, τόσο τα πιο ανασφαλή άτομα διψούν για μια σίγουρη πρόγνωση από ανθρώπους με το μέλλον στην τσέπη τους, με πλεόνασμα αυτοπεποίθησης και υπερεμπιστοσύνης, όπως εσείς». Πάλι καλά που συγκράτησα στα χείλη μου και μια άλλη μαϊμού. Την έκτη. Θα του αφιέρωνα ένα έξυπνο διήγημα του Κάφκα, το «Αναφορά στην Ακαδημία», όπου μια μαϊμού κάνει εισήγηση σε ένα επιστημονικό της συνέδριο!

Θηλυκή αντιφώνηση Ντρέπομαι. Πώς μπόρεσα και ξεστόμισα καταπρόσωπο όλες αυτές τις απλοποιήσεις, που δίνουν μια μονομερή, συμβατική εκδοχή της προσωπικότητας του φίλου μου; Πώς αφέθηκα σε ένα τέτοιο παραλήρημα προσβλητικής πικρίας; Πώς φόρτωσα πάνω του όλες τις παθογένειες της επιστήμης του και γιατί τις πήρα τόσο σοβαρά; Κι αν δεν αντέχω να κάνω να υποφέρει ένα πρόσωπο που αγαπώ, τι τις θέλω τότε τις κριτικές; Σάμπως βγαίνει και κάτι απ’ αυτές; Γιατί δεν το παίρνω οριστικά απόφαση να μην κρίνω πια ποτέ κανέναν και για τίποτα; Ω, αυτό το λεπτό άρωμα της προδοσίας, που εμφιλοχωρείται εκεί που υπάρχει δεσμός, έρωτας, φιλία, συγγένεια. Είναι ο καταραμένος διανοητικός ναρκισσισμός του ενός που συγκρούεται με τον ναρκισσισμό του άλλου. Κι όμως αυτή η μικρή προδοσία μου, σαν ψεύτικος ήλιος, ρίχνει το δικό της φως, τον δικό της ίσκιο στην προσωπικότητα του φίλου μου και με παρακινεί να διακόψω τις δουλειές μου, να ξεκλέψω λίγο χρόνο μες στον χαμό της χρεοκοπίας και να σας μιλήσω για εκείνον. Στο κάτω κάτω η φιλία είναι πέρα από το σαβουάρ βιβρ, ανήκει σε έναν διαφορετικό θαυμαστό κόσμο, πέρα από τον συμβατικό, έχει τους δικούς της νόμους, τις δικές της κινητήριες αντιθέσεις, τη δική της εσωτερική διάρκεια, ένας ημερολογιακός της χρόνος μπορεί να ζυγίζει αιώνες, πέρα από τα καθημερινά επεισόδια της μονότονης ροής του χρόνου. 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 35

ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ

Ε, λοιπόν, ο «άνθρωπος των προγνώσεων» που σας παρουσίασα, ο «άνθρωπος του αριστερού ημισφαιρίου» δεν καλύπτει ούτε το 35% της διανοητικής και ψυχικής λειτουργίας του φίλου μου. Είναι σαν ένα αόρατο χειρουργικό νυστέρι να έχει αποκόψει τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου του και κυκλοφορεί στον κόσμο θαρρείς και είναι Διπλός Άνθρωπος, με δύο φωνές πλάι πλάι, που η μία δεν ακούει και δεν συγχρονίζεται με την άλλη. Στο δεξιό ημισφαίριό του, σε αντίθεση με το κολλημένο στη μονοδρομική ορθολογική πρόγνωση αριστερό, περνούν χίλιες δυο πιθανότητες για εκείνο που βρίσκεται στο κέντρο της παθιασμένης του αναζήτησης: τη γυναίκα! Κάθε γυναίκα μια διαφορετική δυνατότητα της ύπαρξης, που ξεδιπλώνεται η μια μετά την άλλη σε διαφορετικές ιστορίες και ζωές. Εκεί στο δεξιό του εγκεφάλου του αφουγκράζεται μια μυστική μουσική, ένα άγνωστο, παντελώς λησμονημένο τραγούδι, που τον προειδοποιεί ότι εκείνη η γυναίκα υπάρχει. Επίκειται ανακάλυψη. Μια αόριστη προσδοκία. Ζει περιμένοντας! Περιμένει την άγνωστη. Περιμένει, άρα ζει! Περιμένει εκείνη. Τον γοητεύει αυτή η αναμονή. Γυναίκες! Γυναίκες! Τις γεννά ένα δικό του συναίσθημα; Τον γεννούν εκείνες; Σίγουρα πάντως δεν τις φέρνει η αυθαιρεσία της τύχης. Παρατεντώνει την ύπαρξή του να τις υποδεχθεί, τις αφομοιώνει με ένταση, μετατοπίζει κάθε φορά ελαφρά τον άξονά του μαζί τους και ύστερα καταλαγιάζει, ξεγλιστρά, ξαναγυρίζει στην αναμονή του. Κανένα δράμα σ’ αυτή την εναλλαγή. Ούτε τραγωδία, ούτε κωμωδία, ούτε κάτι ανάμεσα. Δεν κυνηγά το ανεύρετο, δεν υπάρχει ανικανοποίητο. Είναι κάτι σαν τη δουλειά ενός φυσιοδίφη, την ερευνητική αναζήτηση ενός ανθρωπολόγου, γενεαλόγου ή ψυχολόγου. Ενός «συλλέκτη» νέων υβριδικών ειδών της φύσης ή σπάνιων έργων τέχνης. Συλλέγει, ταξινομεί, γενικεύει, διερευνά, ξεπερνά, εκστασιάζεται από το παχνίδι για το παιχνίδι, εκπλήσσεται από την εναλλαγή, μαγεύεται από την ασυνέχεια, σιχαίνεται τη ματαιοδοξία των κατακτήσεων, αναλύει, μα απεχθάνεται 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 36

ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

τις αναλύσεις και τις εξηγήσεις, λατρεύει μόνο τα συμβάντα, αυτά καθεαυτά τα συμβάντα, ξεθαρρεύει και ξεμακραίνει όλο και σε πιο βαθιά νερά. «Ξέρεις κάτι, φίλε», του είπα κάποτε, «ο Δον Ζουάν ισχυρίστηκε πως δεν υπάρχουν πάνω από είκοσι ποικιλίες γυναικών, μα από τη στιγμή που έχεις κάνει δικές σου δυο τρεις από κάθε μια, αρχίζει ο κορεσμός». «Ναι, αλλά δεν αποκάλυψε με πόσες γυναίκες έπρεπε να πάει για να έχει ισχυρές πιθανότητες να καλύψει και τις είκοσι ποικιλίες. Ύστερα νομίζω ότι η χειραφέτηση της γυναίκας και η σεξουαλική απελευθέρωση έχουν μάλλον αυξήσει την ποικιλία. Λογάριασε και την αύξηση του προσδόκιμου ζωής από την εποχή του Δον Ζουάν. Στα πενήντα τότε ήσουν σε βαθιά γεράματα». Ο νοών νοείτω! Κορεσμός δεν υφίσταται! Σε άλλη περίπτωση όμως θα αναγνωρίσει και τον κορεσμό και την πλήξη του διαρκώς καινούργιου με αμετάβλητη ταυτότητα. Χωρίς βιάση θα φτάσουμε και σ’ αυτό. Όταν επιχειρώ να παραστήσω τη ζωή του, τον φαντάζομαι πάντα σαν έναν κεντρικό, πολυσύχναστο δρόμο μιας μεγαλούπολης, δεξιά κι αριστερά, στη σειρά, κινηματογράφοι παίζουν διαφορετικά έργα, με εκείνον πάντα σε κεντρικό ρόλο, οι πρωταγωνίστριες μόνο αλλάζουν. Είναι τις περισσότερες φορές γυναίκες ασυνήθιστες, σαν να έχουν βγει από ένα μυθιστόρημα που δεν έχει γραφτεί. Γυναίκες που κρύβουν κάτι. Άλλες στιγμές η ερωτική του ζωή μού θυμίζει το τσαγκαράδικο του πατέρα μου. Πάντα ανοιχτό. Μέρα νύχτα. Μια καρέκλα μόνο στην είσοδο υπενθυμίζει ότι το αφεντικό απουσιάζει. Έχει πάει για κυνήγι, ψάρεμα ή σ’ ένα κοντινό πανηγύρι και κάποτε θα επιστρέψει. Μέχρι τότε μπορείτε να εξυπηρετηθείτε ελεύθερα. Αργότερα είδα καφέ και καμπαρέ με την ένδειξη «Ανοιχτό όλο το εικοσιτετράωρο». Έτσι ήταν κι αυτός, «Ανοιχτός όλο το εικοσιτετράωρο – ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΓΥΝΑΙΚΕΣ!». Ναι, ο άνθρωπος των προγνώσεων έρχεται σαν απρόβλεπτος 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 37

ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ

επισκέπτης, περνά απ’ έξω, κόβει ένα κλωνί βασιλικό από το ξένο περβάζι, τρώγεται από περιέργεια να δει τι γίνεται μέσα, χτυπά το πόμολο, του ανοίγει μια άγνωστη και ό,τι ήθελε προκύψει. Πρώτη φορά αυτό το καλοκαίρι ατύχησε στη διαχείριση του κινδύνου. Ποτέ δεν ξέρεις τι σου ξημερώνει αύριο. Ποιος θα το περίμενε ότι η φαμ φατάλ, η μοιραία γυναίκα της ζωής του, θα ήταν μια ημιάγρια Δάφνη σ’ έναν έρημο όρμο της πατρίδας του, η καμία από το πουθενά, με βάση τα δικά του κοσμοπολίτικα δεδομένα; Κι αν κάποιοι άνθρωποι της λογικής και της σοβαρότητας δυσφορούν και διαμαρτύρονται «Εδώ ο κόσμος χάνεται...», θα τους υπενθυμίσω πως ο Ναπολέων εν μέσω εκστρατείας κόντεψε να τρελαθεί όταν άκουσε τον Κρεσεντίνι να τραγουδά. Αν μάλιστα τα καταφέρω να εξιστορήσω ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της ζωής του, ίσως αναγνωρίσουν κι αυτοί ότι εδώ έχουμε να κάνουμε μ’ έναν ασκητή στην υπηρεσία του Έρωτα, με έναν μάρτυρα, έναν άγιο ακόλαστο κοσμοκαλόγερο! Στη μακρά σχέση μας θαύμαζα τις τεχνικές γνώσεις του, τις προβολές του στο μέλλον, τον ενθουσιασμό του και πιο πολύ τον κοσμοπολιτισμό του. Μεταξύ μας, δεν έπαιρνα πάντα τοις μετρητοίς τις προβλέψεις του, μα πιο πολύ εξελίχθηκα σιγά σιγά σ’ έναν ημιακούσιο ωτακουστή των αφηγήσεών του και τον βοηθούσα να συναρμολογήσει τα ευρήματά του από τον μυστικό κόσμο των γυναικών. Κι εκείνες τι λένε; Τι κράτησαν απ’ αυτόν όταν στέρεψε η επιθυμία και ξέβαψαν τα χρώματα του έρωτα; Λείπει η θηλυκή αντιφώνηση. Κάποτε θα ωριμάσω και θα ακολουθήσω απ’ την ανάποδη, τη θηλυκή πλευρά, τον δρόμο της φαντασίας. Σκέφτομαι μάλιστα αλαζονικά πως αν δεν τα καταφέρω εγώ, ο γιος της μοδίστρας, που ασκήθηκε από νήπιο να διερευνά τους ψιθύρους των γυναικών, ποιος άλλος το μπορεί; Χρεώνομαι λοιπόν ένα «μυθιστόρημα αντιπαραβολής». Στην αριστερή σελίδα η ανδρική αφήγηση, στη δεξιά η θηλυκή αντιφώνηση. Έως τότε στις γυναίκες του, που κάνουν ίσως τους ισολογισμούς της σχέσης τους, ζυγίζουν κέρδη – ζημίες, καταμετρούν σταυρούς ή 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 38

ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ

ανασηκώνουν με απορία τους ώμους, τους προσφέρω τη συμβουλή του Γιάννη Ρίτσου. Άλλα του πήραν, άλλα τα ’δωσε. Απ’ τις απώλειες θησαυρίζει τώρα. Σ’ αυτές παίρνω το θάρρος να δωρίσω «Το τραγούδι της Μαρίας Νεφέλης» του Οδυσσέα Ελύτη: «Κρίμας το κορίτσι» λένε το κεφάλι τους κουνάν Τάχατες για μένα κλαίνε δε μ’ απαρατάν Μες στα σύννεφα βολτάρω σαν την όμορφη αστραπή κι ό,τι δώσω κι ό,τι πάρω γίνεται βροχή.

Κι απ’ τον φίλο μου, που δεν του πέρασε απ’ το μυαλό ούτε στιγμή η σκοτεινή υποψία ότι τούτο το καλοκαίρι μπορεί ίσως και να είναι το τελευταίο του, παίρνω την άδεια να απομονώσω και να δανειστώ μερικές απ’ τις γυναίκες του. Γυναίκες χωρίς όνομα. Ελάχιστες αυτές που είχαν να κρύψουν κάτι ιδιαίτερο. Πορτρέτα δεν θα περιγράψω. Δεν θα μιλήσω με λεπτομέρειες για το χρώμα των μαλλιών τους, το καλοσχηματισμένο κορμί τους, το λεπτό ή αξιοθρήνητο γούστο στο ντύσιμό τους. Καθένας ας επινοήσει τις δικές του εικόνες. Δεν ξεχνώ πως είναι δύσκολο, μπορεί και μάταιο, να μεταφράσεις το πάθος του άλλου με δικές σου σκέψεις, μα με τα χρόνια έμαθα να μοιράζομαι εντυπώσεις που δεν μου ανήκουν, να μαντεύω άλλες, να ζω και να αφηγούμαι από δεύτερο χέρι τις ιστορίες των γυναικών του. Αν και η αμφιβολία είναι το δικό μου πάθος, είμαι σίγουρος ότι ο καθηγητής «Νοστράδαμος» θα προσυπέγραφε, με μικρές ίσως διορθώσεις, το κείμενο για τις γυναίκες του. Έτσι κι αλλιώς όμως τώρα τον τελευταίο λόγο τον έχει ο ιστορητής. Κι αυτός δεν βιάζεται καν να σας αφηγηθεί πώς προέκυψε η επεισοδιακή γνωριμία 

ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 39

ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ

τους πριν από τέσσερις δεκαετίες και βάλε, το πυκνό καλοκαίρι εκείνης της φοβερής χρονιάς, του 1968. Θα ξεκλέψει όμως για τη μέθοδό του τις διακεκομμένες ματιές του φίλου του εκείνο το μακρινό καλοκαίρι, στα διάκενα των κυμάτων, καθώς τον ξαναβλέπει καθισμένο στον ίδιο βράχο, η θάλασσα να του σκεπάζει το κεφάλι κι αυτός να ατενίζει το Λιβυκό πέλαγος.



ANDROULAKIS sel - DD final_Layout 1 11/10/2011 1:48 ΜΜ Page 40