Ελευθερία Παπαδάκη-Λαμπάκη - Κρητικές μαντινάδες

LABAKI_MADINADES 2-DDD_Layout 1 03/05/2011 1:39 ΜΜ Page 5

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΠΑΠΑΔΑΚΗ-ΛΑΜΠΑΚΗ

ΚΡΗΤΙΚΕΣ

ΜΑΝΤΙΝΑΔΕΣ Νέα ανθολογία

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

LABAKI_MADINADES 2-DDD_Layout 1 03/05/2011 1:39 ΜΜ Page 6

LABAKI_MADINADES 2-DDD_Layout 1 03/05/2011 1:39 ΜΜ Page 7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Για την αγάπη . . . . . Για την καρδιά . . . . . Παράπονα . . . . . . . . Για τον έρωτα . . . . . Για την ελπίδα . . . . . Για το χωρισμό . . . . . Για τη μοναξιά . . . . . Τάφου - Χάρου . . . . . Για το θάνατο . . . . . . Τύχη - Μοίρα . . . . . . Για τη ζωή . . . . . . . Γλέντια - Μερακλήδες Για την ομορφιά . . . . Για τη μάνα . . . . . . . Για τους γονείς . . . . . Διάφορες μαντινάδες . Για τις αναμνήσεις . . . Για το φεγγάρι . . . . . Για το δυστυχή . . . . . Για το Θεό . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

[ 7 ]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13 40 59 88 99 102 109 113 119 125 131 143 149 155 160 162 200 206 211 214

LABAKI_MADINADES 2-DDD_Layout 1 03/05/2011 1:39 ΜΜ Page 8

Για τις γιορτές . . . Για την τσικουδιά . Για τα μαύρα ρούχα Για τον Ξυλούρη . . Για την Κρήτη . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

[ 8 ]

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

226 237 239 241 245

LABAKI_MADINADES 2-DDD_Layout 1 03/05/2011 1:39 ΜΜ Page 9

Αφιερώνεται στα τέσσερα εγγόνια μου

LABAKI_MADINADES 2-DDD_Layout 1 03/05/2011 1:39 ΜΜ Page 10

LABAKI_MADINADES 2-DDD_Layout 1 03/05/2011 1:39 ΜΜ Page 11

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Οι μαντινάδες είναι δημιουργήματα του λαϊκού λόγου, μικρά ποιητικά κομψοτεχνήματα, που αποτελούνται από δύο ομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους. Τα δίστιχα αυτά έχουν το χαρακτηριστικό ότι περιλαμβάνουν ένα ολοκληρωμένο νόημα. Αποδίδουν παραστατικά και ζωηρά τα ψυχικά συναισθήματα του ανώνυμου ποιητή που τις εμπνεύστηκε. Όλοι έχουμε στα βάθη της μνήμης μας κάποιους απλοϊκούς προγόνους μας που ένιωθαν πιο άνετα να εκφράζονται με μαντινάδες περισσότερο παρά με πεζό λόγο. Τους θυμόμαστε να διακόπτουν την ομιλία τους ξαφνικά (όταν δινόταν αφορμή) και να τη στολίζουν με πετυχημένα δίστιχα, στη γλώσσα τη δική τους, που έκρυβαν όλη τη σκέψη και την ψυχή τους. Το περιεχόμενο τώρα των διστίχων είναι ποικίλο. Μερικές φορές έχουν συμβουλευτικό χαρακτήρα: η συμβουλή παρέχεται προσαρμοσμένη στον έμμετρο λόγο του ποιητικού διστίχου. Άλλοτε πάλι προσαρμόζεται ποιητικά μια παροιμία ή ένα γνωμικό, με απώτερο στόχο το ηθικό δίδαγμα. Υπάρχουν πολλές θρηνητικές μαντινάδες (μοιρολόγια), καθώς επίσης και άλλες που εκφράζουν τη λύπη για τον αποχωρισμό, κυρίως παλαιότερα, που η μετανάστευση, στην κυρίως Ελλάδα ή στο εξωτερικό, ήταν συχνότερη. Μια μεγάλη κατηγορία μαντινάδων είναι οι σατιρικές. Καυτηριάζεται (και πολλές φορές σκληρά) κάποιο ελάττωμα ή κάποια πράξη του φίλου ή του γείτονα. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η απάντηση τις περισσότερες φορές είναι εξίσου σκληρή και καυστική, επίσης με έμμετρο δίστιχο. Οι περισσότερες, πάντως, μαντινάδες είναι ερωτικές. Τραγου[ 11 ]

LABAKI_MADINADES 2-DDD_Layout 1 03/05/2011 1:39 ΜΜ Page 12

δούν και απαθανατίζουν την ωραιότητα και τη χάρη του αγαπημένου προσώπου και περιγράφουν τα διάφορα συναισθήματα που προκαλούνται από τον έρωτα. Κυρίως τα γλέντια είναι ο χώρος που παρέχει την ευκαιρία για αυτοσχεδιασμό και για σύνθεση πλήθους μαντινάδων, και μάλιστα πολλές φορές οι μαντιναδολόγοι, οι ριμαδόροι, καταλήγουν σε έναν ιδιότυπο πνευματικό αγώνα όπου συναγωνίζονται ποιος θα πει το καλύτερο δίστιχο. Και οι μαντινάδες επαναλαμβάνονται και μεταδίδονται από τη μια γενιά στην άλλη, είτε αυτούσιες είτε προσαρμοσμένες κάθε φορά στις περιστάσεις. Ωστόσο η παράδοση συνεχίζεται και το παραδοσιακό υλικό εμπλουτίζεται συνεχώς με καινούργια δείγματα, καθώς η πηγαία έμπνευση είναι ανεξάντλητη. Μήπως και σήμερα δεν ακούμε στα γλέντια και στα πανηγύρια, αλλά και σε πολλές άλλες εκδηλώσεις, αυτοσχέδιες μαντινάδες εμπνευσμένες από την επικαιρότητα, και με αξιοθαύμαστη προσαρμοστικότητα και ετοιμότητα να συμπεριλάβουν στον στίχο και να εμπνευστούν από τις τελευταίες εξελίξεις της πολιτικής, των διεθνών συγκυριών, αλλά και από τα επιτεύγματα της τεχνολογίας και της επιστήμης γενικότερα; Αλλά, όπως είχα γράψει και στα δύο προηγούμενα απανθίσματα μαντινάδων, όλος αυτός ο πλούτος, το γνήσιο αυτό λαϊκό σύνθεμα που αποτελεί την ουσία της ψυχής του κρητικού λαού, ως προφορικό δημιούργημα, κινδυνεύει να ξεχαστεί αν δεν ηχογραφηθεί έγκαιρα ή αν δεν τυπωθεί σε έντυπη ή ηλεκτρονική έκδοση, κάτι που εξασφαλίζει την περαιτέρω διάδοση. Γι’ αυτό παρακινήθηκα να δημοσιεύσω αυτή την τρίτη συλλογή με μαντινάδες, μικρή συμβολή για να θυμούνται οι συντοπίτες αλλά και να γνωρίσουν οι φίλοι της Κρήτης το ανεκτίμητο αυτό ποιητικό είδος, που δεν πρέπει να ξεχαστεί. [ 12 ]